osobnej dzielnicy książąt ruskich. Bolesław Chrobry zawojował był ziemię bełzką; po jego śmierci owładnął nią Jarosław, książę kijowski. Było to na początku wieku XI. Później przeszła ziemia pod władzę książąt włodzimierskich. Kazimierz Sprawiedliwy którego żona Helena była księżniczką bełzką z domu, godzi, zjechawszy na miejsce r. 1191, spór graniczny między Wszewołodem, udzielnym panem Bełza, a księciem włodzimierskim. W roku 1240 spustoszyli Tatarzy ziemię bełzką ogniem i mieczem. W XIV wieku wygasła ta dzielnica książąt ruskich, i bełzkie księztwo przeszło wraz z innemi Rusi Czerwonej krajami, na Bolesława Trojdenowicza księcia mazowieckiego prawem spadku. Po jego śmierci w 1340 r. poczynił Kazimierz W. kroki ku przywróceniu tej ziemi hołdującej niegdyś koronie. Traktatem z książętami Litwy zawartym, zdaje się, iż ziemia bełzką dostała się Jerzemu Narymuntowiczowi, ale zamek miał, jak inne na Rusi, załogę polską. Jerzy Narymuntowicz ponawiał kilkakrotnie najazdy na Polskę. W r. 1366 upokorzył go Kazimierz W. , i nadał mu dożywotnią dzierżawę lenną księztwa. Póżniej opasał go w zamku bełzkim w r. 1377 Ludwik król i zmusił do poddania się, a ziemię bełzką nadał mu prawem dożywotniem jako staroście. Król Ludwik mianował siostrzeńca swego Władysława księcia opolskiego wielkorządcą Rusi Czerwonej. Od tego księcia datują się pierwsze prawa miejskie Bełza, podobnie jak innych miast ruskich. Jednak niedługie były rządy zbawienne Władysława księcia opolskiego, bo król Ludwik poobsadzał wkrótce na starostwach ruskich Węgrów, dawszy Władysławowi inną ziemię w zamian. Roku 1388 przekazał Władysław Jagiełło ziemię bełzką Ziemowitowi księciu mazowieckiemu w posagu, wydając za niegosiostrę swoją Aleksandrę. Dzierżyli ją synowie Ziemowita Kazimierz, a po nim Władysław książę rawski. Po śmierci jego r. 1462 przypadła ziemia ta jako lennicza do korony, a bełżanie przed Jęd. Odrowążem wojewodą ruskim i Janem Kuropatwą podkomorzym lubelskim poprzysięgli wiarę i posłuszeństwo; odtąd przemieniło się księztwo na województwo bełzkie. Będąc jeszcze pod juryzdykcyą książąt mazowieckich, miała ziemia trybem polskim urzędników swoich, t. j. wojewodów i kasztelanów, bo w r. 1436 pokój brzeski podpisali Paweł z Radzanowa wojewoda bełzki i Mikołaj Małdrzyk ze Starogrodu kasztelan bełzki. Zjazd także czerwieński książąt mazowieckich r. 1452 ręką swoją utwierdził Jan Kmaczota z Nieborowa wojewoda bełzki Niesiecki. Województwo bełzkie zawierało powiaty bełzki, grabowiecki, horodelski, lubaczowski i ziemię buską. Podług Leewela Geogr. składało się województwo bełzkie z powiatów urzędowskiego, bełskiego, lubaczowskiego, grabowskiego i horodelskiego. Województwo bełzkie miało dwóch większych senatorów wojewodę i kasztelana bełzkich, mniejszych zaś dwóch; kasztelana lubaczowskiego i buskiego ta godncść utworzona do piero w r. 1764, a pierwszym i ostatnim ka sztelanem był Ewaryst Jędrzej Kuropatnicki. Starostwa grodzkie były bełzkie, buskie, grabowieckie i horodelskie. Na sejmikach w Beł zie obierano 5 posłów i 2 deputatów na trybu nał. Popis czyli zbrojne okazowanie się szla chty ustanowił sejm r. 1664, zastrzegając, iż każdy się u Bełza okazać powinien, jako woj na pospolita jest powinien służyć. Wojewódz two ulegało częstym pustoszeniom Tatarów i swoich w domowych niesnaskach jak świad czy Konst. z 1649. W r. 1772 przeszło pod panowanie Austryi. Pozostało przy koronie z dóbr szlacheckich tylko miasto Korytni ca i wsi 16, duchownych wsi 2; z królew skich miasto Dubienka i 10 włości. W r. 1793 przestało istnieć województwo, gdyż wcielono je do nowoutworzonych woje wództw chełmskiego i włodzimierskiego. Województwo to było najmniejsze z woje wództw Małopolski, ciągnąc się wązkim kli nem w stronie północnej po nad Bugiem; gra niczyło na wschód z Wołyniem, na południe z województwem ruskiem, na zachód z temże i ziemią chełmską, która i od północy krętem zachodziła pasmem. Zakład naukowy był je den na całe województwo w Warężu księży pijarów. Bełzki powiat liczył 8 mil kw. ob szaru, 22, 930 ludności w 47 wsiach i miaste czkach. W powiecie obliczono dochody z zie mi podlegające podatkom na 190, 000 złr. a. 760, 000 złp. . Cyrkuł bełzki pod panowa niem austryackiem dzielił się w 18 w. na 3 pow. zamojski, tomaszowski, sokalski, Kraj ten, mówi Dykcyonarz Echarda, ma gdzienie gdzie ziemię obracającą drzewa w kamień. Obywatele są polerowni, szczerzy i ludzcy. Czyt. Wolfa Zdanie sprawy z przeglądu geologicznego od Lwowa na półn. wschód ku Rawie. B. R. i Enc. Org. . Bełzec z przysiołkiem Brzeziną wieś, dawniej mko, pow. cieszanowski, nad samą granicą Galicyi od gubernii lubelskiej, nad gościńcem rządowym prowadzącym ze Lwowa do Lublina, oddalony ode Lwowa o 10 mil na północozachód, o 3 mile na północowschód od Cieszanowa, tyleż na północ od Rawy ruskiej. Obszar dworski posiada roli ornej 541 morg. austr. , łąk i ogrodów 35 m. , pastwisk 135 m. , lasu 1521 m. Włościanie posiadają roli ornej 1741 m. , łąk i ogrodów 119 m. , pastwisk 91 m. , lasu 22 m. Okolica piaszczysta i lesista, mało urodzajna. Ludności ma rzym. , kat. 775, należących do parafii w Lipsku, oddalonym o 1 milę austr. , grek. kat. 200, izraelitów 126, razem 1101. St. poczt. połączona traktem z Jarosławiem 72 kil. i ze Lwowem 83 kil. Bełżec ma greckokatol. administratora w miejscu, stanowi jednak jednę część gr. kat. parafii w Lipsku. Tamże znajduje się urząd celny uboczny Iej klassy. Właścicielka Melania Grrolle. Przywilej Zygmunta III z dnia 1 marca 1607 r. na założenie miasta Bełzca na gruncie przeworskim, dany Samuelowi Lipskiemu wojskiemu bełzkiemu, nadaje miastu prawo magdeburskie, ustanawia jarmarki na ś. Agnieszkę i ś. Wawrzyńca. B. R. Bełżec, Bełżec, wieś, pow złoczowski, o półtorej mili na zachód od Złoczowa; obszar dworski posiada roli ornej 479 m. , łąk i ogrodów 346 m. , pastwisk 72 m. . lasu 150 m. ; włościanie posiadają roli ornej 1221 m. , łąk i ogrodów 694 m. , pastwisk 243 m. Wieś ta leży w okolicy urodzajnej; położenie nizkie, równe, czarnoziem głęboki, sianożęcia obfite, lasu pod dostatkiem, tuż bowiem niedaleko ciągną się na północny zachód lasy ogromne, należące do majątków hr. Mierów Busk, Radziechów i Kamionka strumiłowa; każden z tych majątków posiada po kilkadziesiąt tysięcy morgów szanowanego lasu; na wschód graniczą również znaczne lasy białokamienieckie, sasowskie i podhorzeckie. Ludność rzym. kat. 105, grec. kat. 985, izraelitów 71, razem 1161. Wieś ta należy do rzymsko kat. parafii do miasteczka Białykamień, oddalonego o pół mili. Parafią grecko kat. o 2 cerkwiach ma w miejscu, należącą do dekanatu złoczowskiego. Właściciel Jasiński. Bełzec, potok, powstaje w obr. gm. Żulic w pow. złoczowskim w Galicyi z kilku strug odprowadzających wody z błotniszcz żulickich, a łączących się na granicy tej gminy z Poczapami, tworząc potok Bełżec, który zasilony od lewego brzegu wodami potoku Złoczówki, płynie na zachód przez łąki poczapskie, przepływa staw bełżecki i wieś Bełżec, zabierając liczne potoki z sąsiednich łąk i płynąc w kierunku północnozachodnim; zabrawszy z lewej strony jeszcze jeden znaczny dopływ Skwarzawkę w obr. gm. Ostrowczyka polnego, uchodzi w zachodniej stronie gm. Pietrycza do Bugu, z lewego brzegu, po 15 kil. biegu. Br. G. Bełzów, wś, pow. pińczowski, gm. Boszczynek, par. Skalbmierz, o 5 w. na połd. od Skalbmierza. W 1827 r. było tu 22 dm. , 128 mieszk. Bełżanie. Na prawem porzeczu średniego Sanu i po za Roztoczem na obszarze Bugu mieszka stary ród ruski Bełżan, gęsto jednak z dawna, szczególnie w zachodniej stronie, z ludem polskim zmięszany i tworzący zatem przejście od rodów czysto polskich do ruskich. Pomiędzy tym ludem osiedlono w XVII w. wielu Tatarów, którzy zeszpecili miejscowo jego piękny typ słowiański Tatomir. Bełżatka, wś, pow. piotrkowski, par. Piotrków, o 3 w. na zach. od Piotrkowa. W 1827 r. było tu 15 dm. i 146 mk. opuszczona u Zinberga. Bełżyce, dobra, pow. lubelski. W skład ich wchodzi osada miejska Bełżyce, wieś Wzgórze z osadą Tartak tudzież Podole i Zastawie. Osada B. , przedtem mko, w gm. t. n. , pow. lubelski, o 3 m. od Lublina, przy trakcie do Janowa i Sandomierza dawne województwo lubelskie, pow. urzędowski, nad strumiemieniem bez nazwiska, który biorąc początek w sąsiedniej wsi Krężnicy, tworzy tu obszerny staw. W 1417 r. dziedzice wsi B. Jan i Spytek z Tarnowa, Leliwici, uzyskali od Władysława Jagiełły przywilej na założenie miasta na prawie magdeburskiem. Oni też prawdopodobnie zbudowali warowny zamek z basztami i wałami, w którym 1446 odprawił się zjazd panów małopolskich i nastąpiło ogłoszenie królem Kazimierza Jagielończyka. W XVI w. B. przeszły w ręce Orzechowskich kalwinów, w skutek czego drewniany kościół katolicki zmieniono na zbór kalwiński i założono przy nim szkołę. W końcu wieku XVI Aryanie ustąpiwszy z Lublina założyli tu swój zbór i szkołę w obszernych gmachach zamkowych. Jednocześnie powstała tu i żydowska szkoła, z której wyszedł głośny Jakób z B. , znany z polemiki jaką prowadził z Marcinem Czechowiczem. W 1603 r. odbył się tu sobór różnowierców. W XVII w. B. , dzięki swemu położeniu na trakcie z Sandomierza do Lublina i szkołom, posiadały dość znaczną ludność i domy przeważnie murowane. Kozactwo Chmielnickiego spustoszyło B. w 1648 r. , przyczem zgorzał zbór kalwiński wraz ze szkołą. Wypędzenie Aryanów w 1662 r. zniweczyło do reszty podstawę pomyślnego bytu miasta. Verdum przejeżdżając przez B. w 1672 tak je opisuje Miasteczko otwarte, bardzo dobrze zaludnione i zabudowane, po większej części ma domy kamienne. Obok niego zamek, otoczony w wielkim okręgu grubym murem. Własność Osuchowskich kalwinów; ztąd jest tu kościół reformowany. Mieszkańcy papistowscy i ruscy chrześcianie i bardzo wielu żydów. Było tu piękne gimnazyum dla reformowanych. Stary zamek Tarnowskich przerobiono w 1829 r. na browar i gorzelnię, przyczem wały i baszty rozebrano. Jedyną pamiątką pobytu różnowierców jest cmentarz, należący obecnie do kościoła ewangelickiego w Lublinie. Katolicki kościół, wystawiony 1670 r. przez dziedzica B. Szaniawskiego Feliksa, zgorzał w r. 1822 i odbudowany został na nowo 1855 r. Obecnie B. liczą 2496 mk. , w tej liczbie 1186 izraelitów; domów murowanych 27, drewnia Bełzec Bełzec Bełżec Bełzów Bełżanie Bełżatka Bełżyce