Bańska, Bańsko, dawniej Brzozką małą zwana, wieś na Podhalu nowotarskiem, w pow. nowotarskim, o 8 kil. na południe od Nowegotargu; rozlega się po zachodniej stronie Białego Dunajca i drogi wiodącej z Nowegotargu do Zakopanego, ma 2081 morg. rozl. Jedne z jej granic tworzy potok Floren, uchodzący do Białego Dunajca. Gmina Bańska liczy 180 chałup a 876 dusz 423 mężczyzn, 453 kobiet. Parafia do Szaflar. Bańska Bystrzyca po węgiersku Besztercze Banya, wym. się BesterceBania, po niemiecku Neusohl, po łacinie Neosolicum, miasto górnicze w Węgrzech, w komitacie zwoleńskim SohlerComitat, w obrębie rządu prowincyonalnego preszburskiego. Leży na północ od Kremnicy, Sztiawnicy Schemnitz i Zwolenia Altsohl, przy ujściu rzeczki Bystrzycy do Oranu, w dolinie, górami w około otoczonej, i należy do najpiękniejszych miast w Węgrzech, już to z powodu romantycznych swych okolic, pełnych wzgórz, lasów, zamków i hamerni, już to dla pięknych budowli, które samo miasto zdobią. Ludność wynosząca do 10, 000 mieszkańców, składała się dawniej prawie z samych Niemców, których dla urządzenia górnictwa jeszcze król węgierski Andrzej II, w XIII w. z Saksonii sprowadził. Teraz Niemcy i Madziarowie nie wynoszą razem 1 10 części ludności, która jest słowacka, i co do wyznania składa się prawie po połowie z katolików i ewangelików augsburskich. Ma też Bańska Bystryca biskupa katolickiego, jedno gimnazyum katolickie, drugie ewangelickie, sąd komitacki, teatr, huty i szmelcownie miedzi i żelaza, hamernie, różne inne fabryki i wielką papiernię. Tutejsze damascenki klingi są sławne. Tajemnicę fabrykacyi ich posiada rodzina Żubrohlawskich. Władza komitatu woleńskiego rezyduje w Zwoleniu Altsohl. Bańska Bystryca sławna jest w dziejach węgierskich, iż tu 1620 roku na sejmie, dzielny Gabryel Bethlen, królem Węgier obwołany został. Enc. Org. Bar, m. nadetatowe w pow. mohylowskim, gub. podolskiej, o 100 w. od Kamieńca Podolskiego, nad niskim brzegiem rz. Rowu. Pierwotnie nazywał się Rów. W 1752 r. Tatarzy spalili go i starostę Beja Stogniewa z żoną pojmali. Za Zygmunta Igo były to stołowe dobra królowej Bony; należało do nich 5 miasteczek i 38 wsi. Nazwisko Bar nadała miastu Bona na pamiątkę dziedzicznego księztwa swego Bari we Włoszech; wykupiła je Bona od Stanisława Odrowąża i wzmocniła jako pograniczną twierdzę. Miasto otrzymało liczne przywileje i wkrótce stało się handlowem i bogatem, zwłaszcza będąc komorą celną na wołoskiej granicy. Pierwszym starostą ramienia Bony był Wojciech z Białobok Starzechowski, podkomorzy lwow ski, starosta drohobycki, który z rozkazu kró lowej wzniósł zamek, opasał go wałami i opa trzył w działa. Jednocześnie w murze umie szczono tablicę mosiężną, przekazującą pokole niom imię założycielki. Po Starzechowskim na stąpił bohater Podola Bernard Pretficz, nastę pnie Herburt i Buczacki. Po jego śmierci wa rownia barska powierzana tylko była dygnita rzom rzplitej; byli więc starostami Golski wo jewoda kijowski, Stanisław Żółkiewski mię dzy 1610 1614 założył on w B. kolegium je zuitów, które 1781 przeszło pod zarząd bazy lianów a 1782 liczyło 553 uczniów, Mikołaj Potocki i Stanisław Potocki, wszyscy hetmani. Ostatnim starostą był Bohusław Radziwiłł. W czasie wojen kozackich Bar uległ zniszcze niu 1648 r. ; zdobyli go kozacy pod wodzą Krzywonosa, mieszkańcy w pień wycięci. Na stepnych lat Bar kilkakrotnie był zajmowany przez Polaków, Kozaków i liana Tatarskiego. W 1659 r. ziemia barska oddana w dziedzi ctwo Janowi Wyhowskiemu, wojewodzie ki jowskiemu, i za jego czasów miasteczko znowu podźwignęło się, wrócili franciszkanie, a Jan Kazimierz, odpoczywając tu w 1663 r. , w cza sie wyprawy za Dniestr, darował im wieś Szersznie. W 1698 r. syn wojewody Wyhowskiego Eustachy sprzedał Bar Jerzemu Lubomirskiemu. Po zajęciu Podola przez Turków, Bar oddany został w dziedzictwo renegatowi tatarowi litewskiemu bejowi Kryczyńskiemu. Chociaż w 1674 r. Sobieski zdobył Bar, jed nak znowu go Turcy zajęli i trzymali załogę do 1699 r. W 1768 r. 9 lutego zawiązała się tu konfederacya barska; 9 czerwca t. r. bitwa pod miastem z jenerałem Kreczetnikowem, a 30 czerwca msto B. szturmem wzięte przez Apraksina. Od Lubomirskich kupił go Adam Poniński; dziś B. należy do rządu. Bar miał klasztor dominikanów, dziś na farę zamieniony, fundowany w 1607 r. Po klasztorze franciszkańskim pozostały gruzy; bazylianie mieścili się w murach po jezuickich; dziś w tych mu rach jest szkoła prawosławna. Kościół kar melitów, założony przez głośnego ks. Marka niedokończony. Herb Baru B. S. Bona Sforza. Dziś B. ma 8277 mk, , w tem blisko 5000 izrae litów, 703 domy, 114 sklepów, handel niezna czny, kantor pocztowy 4ej klasy, kilka gar barni; 12 jarmarków, 2 cerkwie; sławne są tu błota na wiosnę i w jesieni; gruzy kościołów i zamku świadczą o jego przeszłości. Parafia barska liczy 5374 dusz. Do miasta B. należy nieosiedlonej ziemi 2280 dz. Paraf. kościół kat. ś. Mikołaja, z muru 1811 wzniesiony przez dominikanów. Parafia katol. dek. mohylowskiego dusz 5374, filia w Wołkowińcach; dawniej też kaplica w Mytkach. W B. urodzi się poeta Henryk Jabłoński, Dr. M. Bar, wś, pow. grodecki, o milę od Sądowej Wiszni, o 2 mile na zachód od Gródka położona, liczy 446 mieszkańców, z tych 60 rzym. kat. , 371 gr. kat. , 15 izraelitów; rzym. kat. parafią ma w oddalonych o pół mili Rodatyczach, gr. kat. w Dołhomościskach. Bar, inaczej Zbiór, potok powstający z połą czenia potoków Hrysznego, Radyczowa i Szumówki w obrębie gm. Uniatycz, w pow. drohobyckim. Płynie on łąkami podmokłemi, ciągnącemi się w kierunku północnowschod nim aż do Wacowic, między dwoma pasmami wzgórz; mija gminę Lisznią, poza którą z pra wego brzegu przyjmuje potok Terptów a z le wego potoki Dubieński i Śniatynkę; tworzy granicę między gminą Śniatynką a Starą wsią; przepływa tę gminę i przechodzi w obręb gmi ny Wacowic, gdzie, opłynąwszy północne stoki wzgórza Kogucika, zwraca się łagodnie na wschodniopołudniowy wschód, dostaje się w obręb gminy Rychcic, a wreszcie, płynąc na wschód, ustawicznie podmokłemi łąkami, ucho dzi w obrębie gm. Michałowic do Tyśmienicy dopływu Dniestru. Ujście leży 275 m. npm. Długość biegu od połączenia się trzech poto ków w Uniatyczach czyni przeszło dwie mile, a spad 25 metrów. Br. G. Barabaszka, rz. , nastaje w pow. zwinogrodzkim, wpada do rz. Makszybołota, dopływu Gniłego Tykicza. Por. Malinówka. Barabaszówka, przysiołek do Kopeczyniec ob. Barach, Barrach, ob. Bargłówka, Barachcianka, ob. Mytnica. Barachelen, dwie wsie w Prusach wschodnich, w powiecie ragneckim i w powiecie żuławskim. Barachty, wś, pow. wasylkowski, nad rz. Barachcianka, wpadającą do Stuhny, o 5 w. od Wasylkowa a o 4 w. od dawnej drogi pocztowej do Białej Cerkwi, mieszk. 2105 wyznania prawosł. , cerkiew parafialna pounicka i szkółka. B. nazywały się dawniej Piotroczyn i pierwszą wzmiankę o nim znajdujemy w nadaniu W. K. Kijowskiego Andrzeja, syna Jerzego z r. 1159 kijowskiej Ławrze Pieczerskiej. W r. 1580 Piotroczyn stanowi już prywatną własność, jak się pokazuje z magistrackich aktów kijowskich, i należy do rodu Daszkowskich, od których około r. 1600 kupuje go Hudym za 100 kop groszy litewskich; później należy do starostwa białocerkiewskiego; w końcu darowany został wraz z całem starostwem W. K. H. Branickiemu a w r. 1850 łącznie z całą schedą Ksawerego Branickiego został skonfiskowany na rzecz skarbu. Sama wioska, położona w głębokich jarach, przecięta wałem na 7 sążni wysokim ciągnącym się od wsi Mytnicy. Według miejscowej legendy wał ten miał usypać car czy kniaź Wasyl dla obrony od nieprzyjaciół. Ziemi 3640 dzies. Czarnoziem pomieszany z glinką i piaskiem, jednak ziemia dosyć urodzajna. Arenda młynów i karczmy wynosi rocznie 5000 rs. Zarząd gminny w tejże wsi, policyjny w Wasylkowie. Baragin, niem. Barragin lub Friedrischsdorf, wś, pow. gierdawski, stacya pocztowa Klein Gnie. Barak, nazwa wielu osad powstałych po wyciętych lasach lub śród lasów w późniejszych już czasach. Dawniejsze noszą miano Bud, Majdanów. Nazwę B. spotykamy głównie w obrębie Mazowsza, w Lipnowskiem odpowiada jej Rumunek. Barak, osada wiejska, pow. konecki, gmina i par. Szydłowiec, 3 domy, 24 mieszk. ; smolarnia skarbowa. Gruntu 93 morgi. K S. W. Baraki, wś, pow. kozienicki, gm. Suskowola, par. Sucha. Szkoła wiejska. Baraki, przysiołek do Dąbrowy Narodowej ob. Baran, 1. przykomórek celny, na granicy Galicyi, pow. miechowski, gm. i par. Luborzyca, na trakcie z, Proszowic do Krakowa. 2. B. , wś rządowa, pow. konecki, gm. i par. Miedzierza; młyn wodny. Baran, pustkowie, pow. krotoszyński, ob. Dzierżanów. Baran, rz. , prawy dopływ Bohu, zaczyna się pod m. Zmierzynką w pow. Winnickim, wpada do Bohu pod m. Woroszyłówką. Do niego wpada z lewej strony Kudaszówka. Długa, według W. Pola, mil dwie. Barani, potok, wypływa w Beskidzie lesi stym, na północnym stoku głównego grzbietu w lesie, na samej granicy Galicyi z Węgrami, w Baraniem, przysiołku gm. Olchowca, w pow. krośnieńskim; płynie w kierunku północnozachodnim przez przysiołek i polanę Baranie, wąską górską doliną, zwartą dwoma lesistemi pasmami górskiemi, odrywającemi się od głów nego grzbietu ku północy. Po wschodniej stro nie potoku wznosi się Jaworzyszka, takze 01chowczyk, a po zachodniej Wielka Góra. Poczem przechodzi w obręb gminy Ciechania, zdążając przez nieco szerszą dolinkę do prawe go brzegu potoku Wilsznej, dopływu Wisłoki. Bieg wynosi trzy ćwierci mili; prąd wody szybki i rwiący. Źródła leżą na 610 m. npm. , ujście na 405 m. Br. G. Barania góra, w południowowschodnim zakącie Karpat szląskich, 4175 stóp wysoka. Prawie tuż pod szczytem, na wysokości 3500 do 3600 st. wied. , rozległe błoto, z którego wypływa Czarna Wisełka. Por. Wisła. Czyt. Winc. Pola Rzut oka na północne stoki Karpat. Baranica, wś i fol. , w. , pow. krasnostawski, gm. i par. Gorzków. Leży w okolicy wzgórzystej, poprzerzynanej licznemi wąwozami, o 5 w. na zachód od Gorzkowa. W 1827 r. było tu 25 dm. , 130 mieszk. Bańska Bar Barabaszka Barabaszówka Barach Barachcianka Barachelen Barachty Baragin Barak Baraki Baran Barani Barania Baranica