Typis impressorum collegii historici Academiae litt. Grac. Nr. 7. CRIPTORES RERUM POLONICARUM Tomus III. Continet STEPHANI FRANCISCI MEDEKSZA COMMENTARIUM RERUM AB ANNO 1654 AD ANNUM 1668 IN LITHUANIA GESTARUM. Wydawnictwa Komisyi histor. Akad. Umiej. w Krak. Nr. PISARZE DZIEJóW POLSKICH. Tom III. zawiera STEFANA FRANCISZKA Z PRóSZCZA MEDEKSZY KSIĘGĘ PAMIĘTNICZĄ WYDARZEŃ ZASZŁYCH NA LlTWIE 1654 1668. WSTĘP. Dwa właśnie ubiega lata, jak za pośrednictwem P. Bronisława Zaleskiego, Członka Akademii Umiejętności w Krakowie, sekretarza Towarzystwa historycznoliterackiego w Paryżu nadesłano Komisyi histor. akad. rękopism, którego nieomal wszystką treść w wiernym odpisie przedkładamy badaczom i miłośnikom przeszłości. Chociaż jednak dokumenta w księdze niniejszej zawarte dostatecznie tłumaczyć mogą pobudki, które skłoniły Komisyją do ich publikacyi, jak niemniej sposób wydania, jakiego się trzymał podpisany referent, to przecież kilka słów wstępnych, jak nie mogą mieć na celu podnoszenia rzeczy mniej ważnych i niejako na drugim planie stojących, tak również nie może wpłynąć z ujmą na ich wartość uprzedzające i zwięzłe przedstawienie ich treści. Gdy przytem z obowiązku zwrócić nam wypada uwagę na stronę ich nową, z innych źródeł nie znaną, przynajmniej co do ubocznych szczegółów, lub towarzyszących faktom tylko ogólnie u historyków wspominanym, czynimy to tem chętniej, że materyjał łączy się i kojarzy sam w sobie w pewne epizody i sprawy dość zaokrąglonej całości. Pisarzem i spisywaczem niniejszej Pamiętniczej Księgi, bo ona tem dwoistem cechuje się piętnem, jest postać szlachecka, rycerza raczej niż polityka, człowieka czynu niż pióra, o pochopniejszem sercu niż przebiegłym umyśle, postać mniej wybitna w historyi, a mimo, że tradycyja prowincyjonalna za- pisała i ród jego i jego osobę głęboko a przedewszystkiem poczciwie i sympatycznie w pamięci, w dziejach pisanych nie ma o niej i śladu. W żadnym herbarzu nawet nie dopatrzyliśmy się choćby krótkiego wspomnienia, tem mniej wzmianki u historyków współczesnych lub pamiętnikopisarzy dotąd nam znanych. Ale też właśnie, gdy obok nowości źródeł i faktów, jakich nam autor i spisywacz zarazem dostarcza, własna jego osoba z jego kierunkiem czynności, mniemań i zapatrywań jest także wyrazem swojego czasu i wyobrazicielem ludzi podobnego kroju i miary podobnej, liczebną przewagę w społeczeństwie stanowiących, tem chętniej, gdy jego usiłowania autorskie wysuwają go nad zwykły poziom gminu, wypada nam je, choćby nie sięgały ku wawrzynom sztuki dziejopisarskiej, podnieść na szerszy widokrąg, a własną jego osobę wydrzeć z niepamięci. piasku. W tej drodze wiodło nas i to przekonanie, że uczony czytelnik znajdzie w tym materyjale obok rysów skądinąd znanych nietylko drobniejsze szczegóły całkiem nowe, ale przecież i takie rysy i odcienie, które nie mogą być obojętne przy odtwarzaniu wizerunku epoki usiłowaniem pisarza naszego objętej. Medekszowie są dawną szlachecką rodziną osiadłą na Zmudzi, lecz o pochodzeniu przydomka z Prószcza nawet jej członkowie nic powiedzieć nie umieją. Pieczętują się herbem Lis, atoli z tą odmianą, że w koronie nad tarczą miasto tka mają łabędzia. Domowe podanie niesie, że jeden z Medekszów na wyprawie przeciw Turkom czy Tatarom przepłynął Dniestr z wielkiem niebezpieczeństwem na czele swej chorągwi czy roty w oczach króla, a ten w pamiątkę okazanej dzielności spytawszy o herb bohatera, polecił mu dla wyróżnienia gałęzi rodu przemienić w koronie lisa w łabędzia, jako przedstawiciela pływaków. Najdawniejszem gniazdem Medekszów była majętność Zejny, wieś pod Wilnem, historycznie pamiętna z roku 1831; i ztamtąd to autor niniejszej Księgi Stefan Franciszek syn Marka l z Prószcza Medeksza ruszał na wojenne wyprawy i poselstwa. Ztamtąd wiedziony poczuciem sprawiedliwości i wdzięczności czyni starania o wyzwolenie swego protektora Wincentego Gąsiewskiego z więzów moskiewskich, a wreszcie po dokonanej na hetmanie zbrodni przez wyuzdane Żołnierstwo, dopomina się i zabiega, aby się stało zadosyć prawu i moralności publicznej tak bezprzykładnie obrażonej. Ztamtąd jeszcze o wiele lat później wnuk naszego pisarza Dominik, Starosta Skierstymoński i Rajgrodzki w czasie konfederacyi barskiej rozpoczął w tej okolicy walkę otoczony synami, z których dzielność Teodora przechowuje się dotąd w pieśni ludowej na Litwie 2. Lecz jeśli rapsod śpiewany przez kościelnego dziada świadczy stanowczo, jak lud tameczny zapatrywał się na walkę i jak ją tradycyjnie łączy z Kościołem, to w rodzinie Medekszów wypadki te również stanowczego były znaczenia. Zejny spalono po czem majętność ta przejść musiała do rąk Kosakowskich. Starostwo Skierstymońskie w skutek ostatniego podziału rpltej po Józefie, bracie opiewanego bohatera, przydadło jakiemuś jenerałowi rossyjskiemu, a Teodor, wnuk Dominika trzymając się kątów rodzinnych zakupił wieś Orwisłów w powiecie Kowieńskim. I tu w starym szlacheckim lamusie, tak zwanym skarbcu ostatni rędziny potomek Adam odnalazł pamiętniczą Księgę pisaną przez dziada swojego pradziada. Na czele tej księgi umieścił nasz pisarz w 60ciu punktach dyjaryjusz prac i usług ojczyźnie oddanych z pomocą swoich dwu protektorów, a jeśli ich doniosłość w ograniczonym zakresie działania nie wzbudza ogromem swoim zdumienia, wytrwałość i ciągłość ponoszonych trudów, mimo zmiennych czasu i jego 1 Z ruska w kilku miejscach nazwał się Medeksza Markowiczem, i ztąd wnosimy o imieniu ojca; zob. List do Szeremeta str. 37, gdzie Wincentego Gąsiewskiego zwie Aleksandrowiczem, a Krzysztofa Paca Stefanowiczem. 2 Medekszas sunus wieras iżgimejas tridjaszims moskalu iszbirta i t. d. Medekszy syn wiary obrońca trzydziestu Moskali zarąbał. ducha kolei jednaką i stałą nacechowanych miłością sprawy publicznej zdobywa sobie należny szacunek i uznanie. Nie mamy też zamiaru omawiając przez niego samego skrzętnie wyzbieranych dat powtarzać w formie bijografii. Od r. 1654 aż po rok 1690 ciągną się owe osobiste zapiski, a jednak ani roku jego urodzin, ani chwili zgonu stanowczo postawić niepodobna. W księdze swej autor nasz chce zginąć jako osoba prywatna, a wszystko staranie skierował, aby się pokazać przeważnie tylko mężem publicznym, politykiem i dyplomatą a przecież jest najpiękniejszym, kiedy jest tylko człowiekiem, a najwięcej interesującym, gdy jest mimo woli prostym sobie szlachcicem. Z młodu służył wojskowo i 2 lata wcześniej od chwili rozpoczęcia zapisków swoich zasług, bo już w r. 1652 widzimy go na dworze Janusza Radziwiłła. Przypadkowa ta zapiska w ciągu dyjaryjusza legacyi do Moskwy się znajdująca brzmi 1 jak następuje W dzień niepokalanego poczęcia N. P. Maryi w r. 1652 dnia 8 Decembra we dworze kścia p. hetm. pol W. Ks. Litw. Janusza Radziwiłła za Najwyższego Pana łaską minąwszy mię kula ciała tylko przez kontusz i żupan zająwszy trochę ka- ftana wyżej łokcia nad piecem samym na wylot wyszła, za co Panu Bogu i Najświętszej Pannie dzięka, żem żyw. Z notatki ile razy przysięgać przychodziło 2 dowiadujemy się, iż trzy razy wchodził w śluby małżeńskie, gdyż mówi trzy razy małżonce nieboszczce i teraźniejszej i tej trzeciej. Gdy nadto dodamy wiadomość z zapiski 3, iż Anno 1675 dnia 2 Julii najmilsza córka nasza Haneczka umarła w Pogirniewie a zaraz potem w tymże miesiącu i roku syn Aleksander się urodził w znaku 1 Na str. 41 rękopismu. 2 Na str. 22 rękopismu. 3 Na str. 30 rękopismu. bliźniąt wyczerpiemy wszystkie szczegóły bliżej osoby naszego pisarza dotyczące a nie objęte punktami wyliczonych zasług 1. To też chcąc moralną i ludzką stronę tej postaci odtworzyć, trzebaby najprzód wybrać i zestawić te wszystkie opinije i postępki, które go oryginalnie charakteryzują, następnie wziąć w rachunek wszystkie uwagi i glossy wśród akt i dokumentów rozrzucone, a w końcu odsłonić pobudki, dla których tak a nie inaczej kierował swoje publiczne zajęcia; trzebaby zgoła w innej szacie powtórzyć to wszystko, co w samej Księdze zawarte w sposób o wiele wydatniej cechujący pisarza i czasy jego, niż tego dokonać może druga choćby najzręczniejsza ręka. Byłoby to tem więcej rzeczą zbyteczną, że już na pierwszym kroku swojego obywatelskiego działania, z którego pisarz i spisywacz zdaje nam sprawę, chwyta Medeksza ciekawość czytelnika i zyskuje zajęcie w równej mierze przedmiotem historycznym, jak i własną swoją osobą. Ta właśnie już okoliczność, że Medeksza nawet tam, gdzie przestał być właściwym pisarzem a jest tylko spisywaczem, przecież nie dozwala zapomnieć czytelnikowi o swojej osobie, wszędzie zostawiając ślad swoich opinij i dowód, że spisuje tylko to, w czem własnej dokładał ręki, ta właśnie okoliczność usprawiedliwia jego wydanie w rzędzie pisarzów. 1 Syn ów wpisywał nawet ojcu niektóre dokumenta w Księgę pamiętniczą, Nad kopiją listu Króla z Żółkwi 1687 dopisał Medeksza słowa pisana przez Aleksandra syna mego in Septembro 1687, a chociaż tradycyja rodzinna następujący tylko przechowuje rodowód, to przecież zapewne tego Aleksandra widzimy podpisanego jako posła kowieńskiego wraz z Dominikiem na elekcyi Augusta II; zaś obok Józefa starosty skierstymońskiego podpisał elekcyją Stanisława Augusta jeszcze Adam podsędkowicz nie wliczony poniżej. Stefan Franciszek Medeksza Sekretarz królewski, autor pamiętnika Dominik pisarz grodzki kowień. Dominik Starosta Skierstymoński i Rajgrodzki- Józef Starosta Skierstymoński Teodor zabity przez kozaków Teodor prezes sądów granicznych Kowieńskich Adam ostatni właściciel rękopismu. II Obszerne dyjaryjusze dwu jego pierwszych legacyj do Moskwy odsłaniają wiele szczegółów nowych mogących wpłynąć na wyjaśnienie i bliższe poznanie stósunków, jakie zachodziły między Polską a Moskwą od r. 1655 do 1658; lecz niemniej ciekawymi są one z powoda osoby samego Medekszy, który z całą szczerością i pewnością o swej plemiennej i cywilizacyjnej wyższości zdradza na każdym kroku osobliwą naiwność postępowania nie zawsze zgodnego z taktem i powagą poselską, ale natomiast charakteryzującą wybornie ową zamaszystość obok lekkości i humoru, tych tak zwyczajnych przymiotów polskolitewskiego rycerza w 17m stuleciu. Medeksza de jest już Haraburdą, owszem uważa bardzo na takt i formę w swojem postępowaniu, czasy też to są inne i okoliczności wcale nie podobne. Atoli mimo to wszystko obok Fragsteina, z którym go losy w drodze do Moskwy kojarzą, od którego nawiasem mówiąc po szlachecku tak naiwnie pieniędzy pożycza, obok jego listów przezornych i rozważnie politycznych, postać Medekszy wrażliwego umysłu a pełna lekceważenia strony, do której z interesem jedzie, odbija jeszcze tą jaskrawą oryginalnością tak, że nawet w najważniejszych chwilach spełnianego poselstwa nie można go sobie wyobrazić bez ukrytego na twarzy wyrazu szyderstwa, którego źródłem jednak nie jest wcale jakaś zła wola lub niechęć, lecz wygórowane o sobie i rpltej dobre rozumienie. Nadto o ile owe dyjaryjusze mniej są bogate we fakta prawdziwe historycznej doniosłości, o tyle są cenniejsze jako źródło historycznoobyczajowe. Spotkać się tam możemy z rysami, które się dotąd powtarzają, mimo że dwa wieki z górą winny były wpływem swym cywilizacyjnym przecież i najgrubszą ludów naturę wygładzić i uszlachetnić. Zdaniem naszem rzecz to jest wielkiej doniosłości szczególnie przy wyrokowaniu o etycznej wartości ludów i narodów. z pięciu atoli legacyj Medekszy, których streszczenie osobno podaje 1 dwu tylko spisał dyjaryjusze; już tej, której dokonał w roku 1662, a z wszystkich była najważniejszą, nie mógł nam podać w ciągłej opowieści. Sprawy, które po powrocie z tej drogi wstrzęsły wszystką jego moralną istotą i znagliły do gorliwych zabiegów nie wiele zostawiały mu czasu a moźe i siły, aby mógł być ich spokojnym opowiadaczem. Zbierał tylko skrzętnie akta i dokumenta, grupował je nawet według czasu i spraw, pod wpływem wrażeń dopisuje gdzieniegdzie swoje mniemania i sądy, przyznaje się nawet szczerze do błędu, a wszystko to zapewne nie w innym celu, jak w tym, aby kiedyś w późniejszych latach, kiedy dobrym cięciom do służby publicznej nie zechcą starczyć nadwątlone siły, rozpamiętywając zabiegi i prace, opowiedzieć potomkom przeprżebyte koleje swoje a wspólne z ciężką ojczyzny dolą, którą odczuwał silniej niż wielu jemu podobnych. Stosunki też wojskowe na Litwie od pierwszych zawiązków klęski mającej zrazu swe źródło w niechęciach wzajemnych hetmanów i w krzywdach dywizyi polnego wyrządzanych, a następnie w zaległych żołdach niezatamowaną podnietę i pozory do buntów i bezprawi, mają w Medekszy naocznego a bezstronnego, bo dokumentami a nie swem widzeniem rzeczy mówiącego świadka. Począwszy od r. 1659 wiodąc nas przez wszystkie stadyja tych zmieszek i ciągle zrywanych porozumień aż do ich stanowczego załatwienia W roku 1664 traktatem Mostowskim w obecności Króla spisanym, Medeksza nie spuszcza z oka żadnego szczegółu; chwyta skrzętnie wszystkie manifestacyje, instrukcyje i uniwersały, wszystkie traktaty, ugody a nawet listy, któremi przebieg tych spraw dobrym instynktem dzisiejszych historyków lub wiarą w ogólny sąd współczesnych powszechnie potępiony gruntowne i niezbite zyskuje uzasadnienie. Odnoszą się też one do 1 Zob str. 168. stanu wewnętrznego Litwy właśnie w tej chwili, w której historycy z zawodu aż nadto mając zajęcia z wypadkami w Koronie, mniej szczegółowo informować nas mogą o tem, co się działo nad Niemnem i Wiliją. Wobec zrazu zagadkowych działań Lubomirskiego, wobec jego na własną rękę prowadzonej polityki najżywszego w kraju interesu, która się w rok później tak sromotnie pod Mątwami zdradziła, wobec buntu Swiderskiego, sprawy litewskie, mimo że od koronnych nie były odosobnione, musiały u historyków zejść niejako na drugi plan w opowieściach, a zbywane dotąd ogólnikami nabierają przez akta Medekszy wypuklejszej wyrazistości i wagi, a niewątpliwie zyskują grunt do wyrobienia bezstronnego historycznego sądu. Zrazu i nasz autor chwycony szumnemi pozorami dobra publicznego pochwalił owo Suffragium militis et opressae nobiliłatis, lecz wróciwszy z drogi moskiewskiej 1662 r. przekonywa się o właściwym stanie rzeczy, widzi, że zamiast naprawy działy się tylko najazdy, gwałty, nadużycia i mordy. Nie tai więc swego oburzenia, a popadłszy przez to w podejrzenie u wojska z niebezpieczeństwem życia przedziera się do Lwowa 1, aby tam zdać Królowi sprawę z dokonanego poselstwa. Śmierć Gąsiewskiego stanowczo otwiera mu oczy, a im głębiej czuł obrażone prawo boskie i ludzkie tem też goręcej pracuje, aby się stało zadosyć publicznemu porządkowi i sprawiedliwości. Więc kiedy z jednej strony z poleceń Króla i Komisyi umawiającej się z wojskiem wpływa nie bez korzyści na pomiarkowanie wygórowanych uroszczeń i rozdrażnionych namiętności żołnierstwa, to z drugiej staje się prawą ręką Gąsiewskiej, wdowy po hetmanie, pisze w jej imieniu listy do senatorów w jej sprawie i rozsyła po grodach Korony i Litwy manifestacyje żądające sprawiedliwości na sprawców mordu dokonanego na czystej osobie 1 Zob. list Med. str. 330. przezacnego hetmana. Dokumenta od Nru 65 do 69 wskazują nam powody, któremi ów bezecny postępek przewódców litewskiego wojska przed temże wojskiem i przed całą rpltą pozorując usprawiedliwiać chciano; ależ te właśnie dokumenta są wymownym jego niewinności dowodem; cały zaś szereg akt zatytułowany T ransakcyją żałosną jest dalszym ciągiem stosunków litewskich od końca 1662 r. , w śród których wyłania się powoli sprawa Gąsiewskiego i obrażonej sprawiedliwości na pierwszy niemal plan historyczny, a to wszystko przeważnie wskutek zabiegliwości i niezmordowanych zachodów naszego pisarza uwieńczonych wreszcie wymierzoną przez sąd sejmowy na przestępcach karą wykonaną publicznie w Warszawie. Są tam i listy senatorów, którzy swą pomoc w tej sprawie przyrzekają Gąsiewskiej, są i dokumenta samegoż wojska dowodzące, że się na uwodzicielach poznało, wskutek czego żądało zadość uczynienia prawu i pokrzywdzonej osobie; są wreszcie akta, z których powziąć można przekonanie, że po usunięciu małej liczby wichrzycieli wszystko wojsko litewskie okazało się skłonne do ugody, a nawet z wymagań uroszczonych w znacznej części ustąpiło. Stan tylko smutny finansów rpltej nie dozwalał w rychle stanowczego ukończenia sprawy, a okoliczności wymagały od wojska niemal nadludzkich wysileń, jakiemi oczywiście być musiały ciągłe walki z nieprzyjacielem wśród zupełnego braku odzieży, chleba i amunicyi. Wreszcie z akt tej kategoryi przekonywamy się także, że mimo tak trudnego położenia wojska, nie wszystko wzięło w spisku udział, czekając wśród obowiązków cierpliwie zasłużonego żołdu i nie dając się złudzić obietnicami wichrzycieli. Z latami przybywało Medekszy zajęć i trudów obywatelskich; od r. 1664 deputat trybunalski a następnie pisarz grodzki kowieński prawdopodobnie mniej ma czasu poświęcać się swoim zapiskom i dopiero koniec r. 1667 i rok 1668, a mianowicie sprawy przedsejmowe, sam sejm zerwany, relacyja z niego przed powiatem, którego był wysłannikiem, a wreszcie ruch w sprawie elekcyi zwany w Litwie Spiskiem przeciw spiskowi panów postronnych czyni go zabiegliwszym w zbieraniu dokumentów. Właściwie mówiąc ich gromadzenie się w Księdze było wiernym odbiciem tego stósunku, w jakim Medeksza ze spraw powiatowych wywołany bywał do zajęć szerszego i rozleglejszego zakroju, Wśród sejmu 1668 autor nasz podupadł na zdrowiu, więcej też zapewne zopowiadań kolegów, niż jako naoczny świadek spisuje jego dyjaryjusz, wskutek czego przebija się w jego zapiskach zamęt i nieład o wiele większy niż ten, który w istocie tym sejmem owładnął i do rozerwania go przywiódł. Zapewne więc z fizycznej przeszkody nie mógł Medeksza zdać sobie dokładniejszej sprawy z jego przebiegu i wyrobić pewniejszego w opinii swojej punktu oparcia, a chociaż powtarza, że ciągłym powodem nieładu i zawichrzeń jest obawa o wolną elekcyją, choć chwali nawet otwarcie żywość i czujność posłów koronnych, jakiej dawno nie zapamiętał, to przecież czuć widocznie, że wiara jego zupełnie przy królu, że jego sympatyje wszystkie były tam, gdzie istotnie rozumne były zamiary. Nikt też z historyków nie uchwycił prawdziwie tragicznych słów Jana Kazimierza Za lat 20 panowania dajcież mi proszę prolongacyją sejmu do jutra I tego nie pozwolono dodaje Medeksza nie bez wewnętrznego wzburzenia, mimo że sam przyparty możeby nie wiedział jasno; po którejby mu stronie stanąć należało. Ciekawą też jest jego relacyja usprawiedliwiająca rozerwanie sejmu, w której uniewinniając wszystkie trzy stany rpltej winę tego wypadku spycha na fatalność Ostatnie dokumenta, które w tej Księdze ogłaszamy, odnoszą się do stanu rzeczy po rozerwanym sejmie; niepokój w kraju był powszechny, pogłosek fałszywych i prawdziwych odnośnie do elekcyi mnożyło się coraz więcej, szlachtą coraz więcej rozdrażniona pospolitem ruszaniem stanie na ewentualną elekeyją tem bardziej, że postronni wciągnięci raz do sprawy następstwa nie przestają mieć jej na oku. Ztąd powstają podobnie jak w Koronie tak i na Litwie ściślejsze związki pomiędzy szlachtą prowadzone zakrytą ręka dygnitarzy rpltej, powiaty wiążą się spiskiem na odbicie spisku panów postronnych i poddają swoje uchwały i postanowienia w opiekę i protekcyją Michałą Paca, hetmana wielk. Litews Relacyja z takiej czynności powiatu kowieńskiego podaje nam Medeksza, który był posłem tej sprawy do hetmana właśnie w chwili, gdy listy z Warszawy donoszą o postanowieniu królewskiem złożenia korony i p niebezpieczeństwie wojny od Wschodu. I na tych sprawach kończy się wszystka historyczna osnowa Księgi Medekszy; po za tę datę przekracza już tylko niewiele dokumentów po kilka razy przez omyłkę wpisanych 1; a przecież w r. 1668 jesteśmy dopiero w połowie jego działalności publicznej. Z dyjaryjusza zasług dowiadujemy się, że był posłem na konwokacyi i elekcyi po złożeniu korony przez Jana Kazimierza, z polecenia nowego Króla jedzie powitać arcyks. Eleonorę na Szląsk, a przywiózłszy ją do Polski obecny jest królewskiemu weselu w Częstochowie. Aczkolwiek krótkie było panowanie Michała, nie było ono ubogie w wypadki godne upamiętnienia; za Sobieskiego w różnych latach widzimy Medekszę cztery razy posłem 2, a przy tych zapiskach jak i przy wzmiankach o różnych innych zajęciach swoich z tego czasu odwoływa się autor ustawicznie do akt w Księdze zawierać się mających, których wszelako w niej wcale nie ma. 1 1 List Medekszy do biskupa wileńskiego Konst. Brzostowskiego z dnia 19 Października 1687 r. 2 List Króla Jana III z Żółkwi do Puchalskiego, pisarza dekretowego litewskiego z 24 Kwietnia 1687 r. 3 Mowa Jana III po zerwanym sejmie grodzieńskim 24 Marca 1688 r 2 W latach 1676 1681, 1685, 1688. Księga jakkolwiek nieco uszkodzona nie uległa przecież takiemu zniszczeniu, aby się treści akt na zbutwiałych lub przez połowę oddartych kartach nie dopatrzyć, a kiedy się spisywacz w swej bijografii do dokumentów odwoływa, trudno przypuścić, aby ich nie miał spisanych, albo zbierania takowych zupełnie zaniechał. Tem trudniej przypuścić podobnego twierdzenia, że się to odnosi do czasów, w których Medeksza po tylekroć poseł i mąż doświadczeńszy mógł niewątpliwie o wiele dokładniej a o nie mniej ważnych informować się wydarzeniach i sprawach. Dla tego bardzo być może, że drugi tom księgi podobnej obejmującej czasy Michała i Sobieskiego był spisanym osobno przez naszego zbieracza, atoli wśród rozterki, jakiej uległa rodzina, albo przepadł bez śladu, albo się pyli i butwieje dotąd w jakim lamusie, albo może spoczywa już w którym księgozbiorze na podobieństwo wielu innych nieoznaczonych silva rerum, nosząc na sobie może już mniej owego inwidualnego piętna spisywacza, niż tom, który niniejszem ogłaszamy. Tem słuszniej wypada nam dać opis samego rękopismu, który uszedł zagładzie, a którego stan jest taki, że w lat kilka potrójnie większe stawiałby trudności ciekawemu czytelnikowi. Przytem należy nam wytłumaczyć się z układu i porządku dokumentów ogłoszonych a usprawiedliwić z pominiętych. Rękopism nasz jest zwykłą księgą in folio w ciemnobronzową skórę pierwotnie dość silnie i trwale oprawną, z czasem jednak przez przebutwienie nici nieco rozchwianą; mimo to przecież można mieć niejaką pewność, iż z jej początku i środka żadna karta dotąd uronioną nie została. Skóra oprawy miała pierwotnie odciski złocone, bogatsze na grzbiecie a wązkie po krawędziach tektury, w której środku znajduje się mały owalny odcisk pobożnego monogramu z liter JHS z krzyżem nad H umieszczonym. W ogóle forma zewnętrzna tej książki nie nosi na sobie żadnej cechy przypominającej autora lub przeznaczenie do jakiego użytą być miała i była. Brzegi kart niegdyś czerwono malowane dziś spełzły nieomal zupełnie, a chociaż tych kart rękopism stanowiących 343 doliczyć się jeszcze można, to przecież czterdzieści końcowych, począwszy od góry rękopismu są stopniowo coraz bardziej tak zterane, że z ostatnich już tylko wązkie paski 2 lub 3 wiersze pisma zaledwie obejmujące szwu się trzymają. Pismo rozróżnić można czworakie, przeważa jednak w całej Księdze własnoręczne Medekszy, które gdy w ogóle jest bardzo nieczytelne, to w różnych epokach życia, mimo że się zwiększa przedstawia coraz to nowe w odczytywaniu trudności. Inkaust przeważnie pożółkł zupełnie, miejscami nawet t. j. całemi stronami należało bardzo wiele czasu poświęcić, aby zdobywając z pomocą szkła słowo po słowie odtworzyć w kopii tekst właściwy dokumentu. Gdy przytem dodamy, że ze znaków pisarskich Medeksza zna tylko przecinki, kładąc takowe tam, gdzie nie ma żadnego myśli przestanku, że liter wielkich używa najczęściej w połowie zdania, a rzadko zdarza mu się zacząć nowy ustęp a capite istotnie w miejscu, gdzieby tego myśl nowa wymagała, gdy przeciwnie najczęściej myśl nową wiąże z poprzedzającą przez zaimek który i buduje przez to okresy niezmiernie zawikłane i długie, zcharakteryzujemy już dostatecznie i tę stronę naszego pisarza uzasadniając trudność, jaką pokonywać na każdym kroku nam wypadło, aby nienaruszając w niczem tekstu przecież go zrobić najprzystępniejszym do zrozumienia. W wydaniu też niniejszej Księgi staraliśmy się obok wiernego że się tak wyrazić nie bezzasadnie ośmielam odtworzenia tekstu, nietylko jej widocznie zamierzony układ utrzymać, a wszystko, co tylko ma związek z osobą spisywacza, zachować, ale nadto materyjał rozrzucony wyrównać i uporządkować mając na oku wygodę czytelnika. Ztąd gdy zgodnie z rękopismem str. 1 do 145 po dyjaryjuszu zasług Medekszy następują po III sobie i w naszem wydaniu dwa dyjaryjusze legacyj od str. 1 do 167, to akta legacyi 1662 r. rozrzucone w rękopiśmie Medekszy wśród innych dokumentów, zebraliśmy razem, uporządkowali o ile treść lub daty nam tego dozwalały i umieścili z kolei po dyjaryjuszach. Zrobiło się to w tym celu, aby nastepnych spraw, a mianowicie Konfederacyi wojskawej i Transakcyi śmierci Gąsiewskiego, od pewnej chwili współcześnie bieżących nie rozrywać czynnością Medekszy tej kategoryi, która z powyższem uboczny ma tylko związek, a którą Medeksza sam tak sobie wysoko cenił i na czele rękopismu tyle jej czasu i pracy poświęcił. Przegrodziliśmy tę seryją dokumentów od dyjaryjuszów poprzednich notatką autora o wszystkich legacyjach i dwoma pismami, których osnowa bliższa tej kategoryi i czas to właśnie miejsce za najodpowiedniejsze nam wskazywały. Szereg zaś akt legacyi 1662 r. zamknęliśmy responzem Króla polskiego danym na pierwszą hramotę cara r. 1663. sobie i w naszem wydaniu dwa dyjaryjusze legacyj od str. 1 do 167, to akta legacyi 1662 r. rozrzucone w rękopiśmie Medekszy wśród innych dokumentów, zebraliśmy razem, uporządkowali o ile treść lub daty nam tego dozwalały i umieścili z kolei po dyjaryjuszach. Zrobiło się to w tym celu, aby nastepnych spraw, a mianowicie Konfederacyi wojskawej i Transakcyi śmierci Gąsiewskiego, od pewnej chwili współcześnie bieżących nie rozrywać czynnością Medekszy tej kategoryi, która z powyższem uboczny ma tylko związek, a którą Medeksza sam tak sobie wysoko cenił i na czele rękopismu tyle jej czasu i pracy poświęcił. Przegrodziliśmy tę seryją dokumentów od dyjaryjuszów poprzednich notatką autora o wszystkich legacyjach i dwoma pismami, których osnowa bliższa tej kategoryi i czas to właśnie miejsce za najodpowiedniejsze nam wskazywały. Szereg zaś akt legacyi 1662 r. zamknęliśmy responzem Króla polskiego danym na pierwszą hramotę cara r. 1663. Wyosobniwszy tym sposobem wszystko, co się legacyj Medekszy i stósunków rpltej z Moskwą dotyczy, zostawało nam przyjść w pomoc naszemu pisarzowi w uporzadkowaniu akt Konfederacyi bezbożnej i Transakcyi żałosnej, a o ile się nam to z wygodą dla badaczy i zgodnie z pierwotną myślą spisywacza udało, nie naszą już rzeczą przedstawiać. Wyosobniwszy tym sposobem wszystko, co się legacyj Medekszy i stósunków rpltej z Moskwą dotyczy, zostawało nam przyjść w pomoc naszemu pisarzowi w uporzadkowaniu akt Konfederacyi bezbożnej i Transakcyi żałosnej, a o ile się nam to z wygodą dla badaczy i zgodnie z pierwotną myślą spisywacza udało, nie naszą już rzeczą przedstawiać. Reszta wiadomości po za datę tych spraw przechodząca, o wiele szczuplejsza od poprzednich sama się już następstwem czasu ugrupować mogła, choć w rękopiśmie gubi się w tej epoce tak stanowczo wyrażona i tak widoczna u Medekszy intencyja grupowania w pewien ład zbieranych materyjałów. Zapisawszy nieomal całą Księgę umieszczał dalsze przybytki, gdzie mu się wolna nadarzyła karta nie troszcząc się o porządek czasu lub sprawy i przez to zamącił myśl pierwotną, którą przywrócić naszym było obowiązkiem. Nie wszystko jednak, co Księga rękopismienna w sobie obejmuje, weszło w niniejszy tom publikacyi. Ze 182 na ilość dokumentów 160 ogłosić nam wypadło. Przyczyną tego zmniejszenia jest najpierw ściągnięcie kilku akt w legacyi 1662 roku pod jeden numer, a pominięcie zupełnie tych, które wkraczają w panowanie Jana III a wymienione są już powyżej w nocie. Jednak i z tych, które wchodzą w epokę gromadzącej skrzętności naszego autora niejedno pominąć nam należało. Pięć list znakomców i przystawów w drogach do Moskwy, mowa weselna miana przez Medekszę obojętnej natury, rzecz ile razy Medekszy przysięgać przychodziło, Sarbiewskiego descriptio de poeseos perfectione polonorum, tudzież Obiecadło, którego się spisane wojsko nauczyło jako szereg satyrycznych dwuwierszów bez wartości i Mowa czterech towarzystwa, gdy piąty nadszedł u 00. Franciszkanów, jako dyjalog satyryczny nie większej wagi, a wreszcie Mowa Jana Kazimierza z r. 1661 owa prorocza, jako powszechnie znana, nie weszły do publikacyi, jak niemniej mowa, którą miał Medeksza na sejmie 1668 r. Janowi III wypowiedzieć, a której z powodu zerwaniu tegoż sejmuNie wszystko jednak, co Księga rękopismienna w sobie obejmuje, weszło w niniejszy tom publikacyi. Ze 182 na ilość dokumentów 160 ogłosić nam wypadło. Przyczyną tego zmniejszenia jest najpierw ściągnięcie kilku akt w legacyi 1662 roku pod jeden numer, a pominięcie zupełnie tych, które wkraczają w panowanie Jana III a wymienione są już powyżej w nocie. Jednak i z tych, które wchodzą w epokę gromadzącej skrzętności naszego autora niejedno pominąć nam należało. Pięć list znakomców i przystawów w drogach do Moskwy, mowa weselna miana przez Medekszę obojętnej natury, rzecz ile razy Medekszy przysięgać przychodziło, Sarbiewskiego descriptio de poeseos perfectione polonorum, tudzież Obiecadło, którego się spisane wojsko nauczyło jako szereg satyrycznych dwuwierszów bez wartości i Mowa czterech towarzystwa, gdy piąty nadszedł u 00. Franciszkanów, jako dyjalog satyryczny nie większej wagi, a wreszcie Mowa Jana Kazimierza z r. 1661 owa prorocza, jako powszechnie znana, nie weszły do publikacyi, jak niemniej mowa, którą miał Medeksza na sejmie 1668 r. Janowi III wypowiedzieć, a której z powodu zerwaniu tegoż sejmu nie wypowiedział. nie wypowiedział. Me podajemy również Dekretów sejmowych o śmierć Gąsiewskiego. Zajmowały one przeszło 40 kart ostatnich rękopismu właśnie tak fatalnie zniszczonych, że je zaledwo w pozostałościach przy brzegu odliczyć byliśmy w stanie, a choć dekret pierwszy 1664 r. w pewnej swojej części początkowej został starannie podlepiony i odtworzony w swym tekscie przez P. Bronisława Zaleskiego, to jednak podanie go w takim okruchu nie miałoby wartości. Cenniejsze byłyby owe komentarze i glosy, jakiemi objaśniał po bokach dekretu Medeksza przebieg tej sprawy na sejmie, a nie mogąc tego zdobyć z rękopismu porzuciliśmy pierwotny zamiar wystarania się celem publikacyi samego dekretu z innego źródła. Podnosimy więc tylko to, że w układzie tegoMe podajemy również Dekretów sejmowych o śmierć Gąsiewskiego. Zajmowały one przeszło 40 kart ostatnich rękopismu właśnie tak fatalnie zniszczonych, że je zaledwo w pozostałościach przy brzegu odliczyć byliśmy w stanie, a choć dekret pierwszy 1664 r. w pewnej swojej części początkowej został starannie podlepiony i odtworzony w swym tekscie przez P. Bronisława Zaleskiego, to jednak podanie go w takim okruchu nie miałoby wartości. Cenniejsze byłyby owe komentarze i glosy, jakiemi objaśniał po bokach dekretu Medeksza przebieg tej sprawy na sejmie, a nie mogąc tego zdobyć z rękopismu porzuciliśmy pierwotny zamiar wystarania się celem publikacyi samego dekretu z innego źródła. Podnosimy więc tylko to, że w układzie tego obszernego aktu Medeksza, jako gorliwy i obecny na sejmie obrońca nieszczęśliwego hetmana czynną przyłożył rękę 1. Akta łącząc się same sobą mniej wymagały wyjaśnień i dopisków, które wreszcie ograniczyćby się musiały do szczegółów znanych powszechnie historykom, spis zaś abecadłowy nie tylko imion osób i miejsc, ale i godności podwójnie umieszczonych zastąpi daleko wygodniej brak ustawicznego wśród tekstu powtarzania nazwisk. W taki sposób wywiązaliśmy się z tak zaszczytnie powierzonego nam przez Komisyją zadania, a jeśli materyjał niniejszej Księgi nie jest źródłem tak zwanej dyplomatycznej wartości, to odsłaniając wiele szczegółów publicznego życia braci szlacheckiej na Litwie pozwala nam wnikać głębiej niż dotąd w ducha czasu tych stron odległych i rozgarnąć ów zamęt pobudek wywoływających prawdziwy chaos na krańcach wschodnich rpltej Z drugiej strony w pomroku tych smutnych czasów wyłania nam się Księgą niniejszą całkiem nowa literacka i historyczna postać, a chociaż jej trudno stanąć obok Paska, to obok Łosia, Jerlicza lub Chrapowickiego nietylko nie blednieje, ale wnosi do ogólnego obrazu taką ilość barw i tego rodzaju atmosferę, że jej odtąd w odtwarzaniu przeszłości pomijać obojętnie nie można. W Krakowie 15 Listopada 1875 r. Dr. Władysław Seredyński Sekretarz Komisyi historycznej. 1 Zob. Dyjaryjusz zasług pod Nr. 35. SPIS PRZEDMIOTÓW 1. Dyjaryjusz prac i zasług Medekszy oddanych rpltej 1 2. Dyjaryjusz drogi Medekszy do Moskwy r. 1655 13 3. Dyjaryjusz drogi Medekszy do Moskwy r. 1657 i 8mym 28 4. Punkta z instrukcyi Gosiewskiego proponowane przez Medekszę w Moskwie 151 5. Punkta na wypadek zatrzymania Medekszy przez Moskwę 158 6. Propozycyja na rozhoworze z wysadzonymi 159 7. Mowy Medekszy do Cara moskiewskiego r. 1658 zażyte 163 8. Materyjał do traktowania z Ałmazym kanclerzem carskim 166 9. Krótkie wypisanie wszystkich legacyj Medekszy do Moskwy 168 10. Instrukcyja powiatu kowieńskiego dana Skorulskiemu i Oborskiemu posłom na sejm roku 1657 w Warszawie 10 lipca przypadający 169 11. Transakcyja Komisyi Wileńskiej r. 1658 wiersz satyryczny 176 Legacyja Medekszy do Moskwy r. 1662. 12. Hramota do Cara po zniesieniu Chowańskiego od wojska Wgo Ks. Litews. po spisku uczynionym pisana 181 13. List Żeromskiego marsz. wojsk. do kanclerza carsk. Ałmaza 183 14. List Żeromskiego marsz. wojsk. do Fiedora Artiszczewa podkom. carskiego 184 15. List Żeromskiego marsz. wojsk. do Jmpana Gosiewskiego podskarbiego w niewoli zostającego 185 16. List Medekszy do podsk. Gosiewskiego pisany z pod Kuszlik 185 17. List Paca kanclerza Wgo Ks. Litews. do Artiszczewa 187 18. List Żeromskiego marsz. wojsk. do Dołhorukiego 188 19. List Żeromskiego marsz. wojsk. do Cara moskiewskiego 189 20. Memoryjał Gosiewskiego dany Medekszy 22 Czerwca 1662 191 21. Hramota Gosiewskiej do Carowej moskiewskiej 195 22. List Medekszy do komisarzów moskiewskich 196 23. List Medekszy do Gosiewskiego ze Smoleńskn 4 Aug. 1662 pisany 197 24. Mowy Medekszy do Cara przy oddawaniu hramoty 199 25. Hramota JKMci pisana do Cara oddana przez Medekszę 200 26. Mowa Medekszy po oddaniu powyższej hramoty 204 27. Suplika Medekszy do Cara o więźniów 204 28. List Medekszy do kniazia Dołhorukiego z dnia 5 Września 206 29. Mowa Medekszy do Cara przy odbieraniu ekspedycyi 208 30. Podziękowanie Carowi za wypuszczenie więźniów 209 31. O resztę więźniów prośba 209 32. List Medekszy do kniazia Dołhorukiego 209 33. List Medekszy do ko kniazia Odojewskiego ze Smoleńska pisany 210 34. List Medekszy do króla po powrocie z Moskwy 211 35. List Medekszy do kanclerza Wgo Ks. Litews 212 36. Kompendyjum krótkie Medekszy drogi do Moskwy kanclerzowi dnia 21 Października posłane 212 37. Hramota Cara mosk. do Króla oddana przez Medekszę we Lwowie 215 38. List konsylijarzów carskich do hetmana poln. Wgo Ks. Litews. 218 39. List Artiszczewa do Żeromskiego marszałka wojskowego 220 40. List od komisarzów carskich do Gosiewskiego 220 41. List Medekszy do Króla 28 Oktobra 1662 221 42. List senatorów do Króla 28 Oktobra 1662 222 43. Respons Króla na pierwszą hramotę 3 Febr. 1663 ze Lwowa 223 Skrypta różne a potem i konfederacya bezbożna wojsk koronnych i Wgo Ks. Litews. 44. Manifestacyja wójsk dywizyi Gosiewskiego w Kurlaudyi r. 1659 dnia 17 Maja zaniesiona 226 45. List Króla do Pawła Sapiehy Wdy wileń. , hetm. Wgo Ks. Lit. z strony dywizyi wojska Gosiewskiego 19 Listop. r. 1660 229 Rok 1661. 46. Artykuły koła rycerskiego przy związku namówione dnia 20go Września 1661 spisane 231 47. Suffragium militis et nobilitatis oppressae albo Konfederncyja wojsk Wgo Ks. Lit. 27 Oktobr. 1661 pod Kuszlikami 234 48. Informacyja ad Suffragium marszałkowi Żeromskiego zgodnie obranemu dana. 239 49. Marszałek i lista konsylijarzów związku 246 50. Jurament marszałka związkowego 247 51. Jurament pułkowników, konsylijarzów etc. etc. , który każdy maszałkowi wykonać powinien był 249 52. Komput wojska w spisku prawego skrzydła 250 53. Komput wojska skrzydła lewego Gosiewskiego 253 54. Komput wojska extra nexum zostającego 255 55. Dekret wojska po pierwszej potrzebie z Chowańskim w niedziel pięć po spisku ferowany 257 56. Uniwersał osobliwy marszałka związkowego 259 57. Uniwersał ochrony dóbr Gosiewskiego po uczynieniu związku Wydany 259 58. List Medekszy do hetmanowej Gosiewskiej 18 List. 1661 261 59. Manifestacyja sine scitu Wgo Ks. Lit. na rozerwanie unii 264 Rok 1662. 60. Instrukcyj a wojska związkowego rozesłana na sejmiki przed sejmem 1662 266 61. Instrukcyja wojska związkowego na sejm 1662 273 62. Suplement instrukcyi posłom wojskowym na sejm przesłany z Kobrynia, 15 Marca 1662 283 63. Instrukcyja od Króla i rpltej posłom wojskowym na sejmie dana do wójsk 291 64. Respons na powyższą instrukcyją albo komisyja między stanami Wgo Ks. Lit. a wojskiem związkowem w Kobryniu 21 Apri lis 1662 odprawiona i skończona 301 65. Kopija kartki od kogoś z Kobrynia do Warszawy 21 Kwietnia 308 66. Paszkwil podczas więzienia Gosiewskiego na komisarzy 309 67. List kanclerza Paca do Gosiewskiego 10 Listopada 1652 309 68. List kanclerza Paca do Gosiewskiego 312 69. List Gosiewskiego do Paca z 19 Listopada 313 Transakcja żałosna o śmierci ś. p. JWgo Gosiewskiego, hetmana Wgo Ks. Litews. 70. Koajuracyja na śmierć Gosiewskiego 21 Listopada 1662 316 71. Kopija listu Kotowskiego do Komisarzów 29 Listopada 317 72. Kopija listu tegoż substytuta do Naruszewicza podkanclerzego 318 73. Konjuracyja powtórna po śmierci podskarbiego 318 74. Manifestacyja wójsk po zejściu podskarbiego 2 Grudnia 320 75. Informacyja do zajeżdżania królewszczyzn i roty przysięgi 322 76. Nagrobek Gosiewskiego przez paszkwilnika złożony 323 77. Korekta niewstydliwego paszkwilu 324 78. Glossa na nagrobek przez paszkwilnika napisany 327 79. List Medekszy po smierci Gosiewskiego do substytuta 330 80. Reskrypt arcybiskupa wojsku dany 10 Grudnia 332 81. Traktat koła rycerskiego wojsk koronnych w Oborzu postanowiony 12 Grudnia 335 82. List senatorów od boku króla do senatorów na sesyją Puńską zgromadzonych 16 Grudnia 340 83. Respons na list powyższy 342 84. List Króla do senatorów Ks. Litews 344 85. Kopija listu od dworu 345 86. List Króla do ks. biskupa żmudzkiego 347 87. List do komisarzów wileńskich od koronnych ze Lwowa 18 Grud. 347 88. Manifestacyja generalna Gosiewskiej o śmierć męża zaniesiona 348 Rok 1663. 89. Respons Potockiego hetmana w. kor. wojsku dany przez Wołka 4 Stycznia 453 90. List tegoż do wojska 357 91. Respons Lubomirskiego hetmana pol. kor. przez Wołka dany dnia 9 Stycznia 359 92. Punkta wójsk spiskowych podane z koła Olickiego 11 Stycz. do Pun 362 93. Respons Króla komisarzom do ujęcia wójsk dany przez Wołmińskiego 12 Stycznia. 367 94. List Gosiewskiej do komisarzów koronnych dany z Wilna dnia 1go Lutego 376 str. 95. List tejże do arcybiskupa gnieźn. i hetmanów koronnych 378 96. List tejże do senatorów koronnych 380 97. List senatorów i komisarzów koronnych do Gosiewskiej 380 98. List Jana Tarnowskiego arcyb. lwow. do Gosiewskiej 381 99. List Kaź. Czartoryskiego biskupa kujaws. do Gosiewskiej 382 100. List Stan. Potockiego wdy krak. , hetm. w kor. do Gosiews. 382 101. List Jana Zamojskiego wdy sandomirskiego do Gosiewskiej 383 102. List Stefana Czarneckiego wdy ruskiego do Gosiewskiej 383 103. List marszałka Lubomirskiego do Gosiewskiej 384 104. List tegoż do wójsk koronnych w związku 385 105. Uniwersał Jana Kazimierza z powodu ociągania się wójsk koronnych w układach 12 Marca 387 106. Uniwersał Króla do wojsk extra nexum będących 389 107. Mowa Medekszy na sejmiku relacyjnym w Kownie 18 Kwiet. 390 108. List od konfidenta z pod Szadowa 23 Kwietnia 391 109. Nowiny drugie z pod Szadowa 7 Maja 394 110. Punkta do Króla pod Szadowem z Białozorem bisk. wileńsk. podane 4 Maja 397 111. Assekuracyja biskupa wileńskiego dana wojsku 402 112. Assekuracyja druga tegoż 403 113. Kopija juramentu tegoż 403 114. Kopija juramentu Michała Paca oboźnego 404 115. List od wojsk litews. do trybunału litewskiego 404 116. Instrukcyj a posłom wojskowym do trybunału 406 117. Mauifestacyja wojsk w Szadowie uczyniona 5 Maja 408 118. Instrukcyja posłów wojskowych polnego regimentu do wójsk wielkiego i cudzoziemskiego regimentu 6 Maja 414 119. Instrukcyja od rycerstwa Litw. do Pawła Sapiehy wdy wileńleńskiego, hetmana Wgo Ks. Litews. 417 120. Instrukcyja tegoż wojska do arcybiskupa gnieźn. 6 Maja 419 121. Instrukcyja tegoż wojska posłom do Króla z Szadowa w Maju 421 122. List Białozora bisk. wil. do wdy wileń. P. Sapiehy z Szadowa 426 123. Reskrypt trybunału litew. 23 Maja na instrukcyją wójsk lewego skrzydła 426 124. List tegoż trybunału do wójsk lewego skrzydła 428 125. Reskrypt dany wojsku od Pawła Sapiehy w Sokołowie 31 Maja 429 126. List tegoż do wójsk 430 127. Zgoda z wojskiem związkowem koro nnem spisana pod Jaworowem 3 Czerwca 431 128. Reskrypt od trybunału koronnego lubelskiego dany Bielackiemu posłowi od wójsk 11 Czerwca 434 129. Respons na list wojskowy prawego skrzydła od tegoż trybun. 435 130. Punkt o śmierci nieboszczykowskiej do reskryptu posłom dany pod Czerwonym Dworem 436 131. Traktat Mostowski 4 Sierpnia 437 Rok 1664 132. Traktat Siewski przy bytności Króla JMci 15 Lutego 440 133. Interrogatoria i examina świadkom 448 134. Informacyja Króla przed straceniem Kotowskiego i innych 450 Rok 1667. str. 135. Instrukcyja JKMci dana Medekszy na sejmik 451 136. Mowa Medekszy na sejmiku 1667 przed oddaniem kredensu 460 137. Mowa Medekszy powtórna po oddaniu kredensu 461 138. Kredens przy instrukcyi na sejmik sejmowy 462 139. List Jana Kazimierza do Medekszy 463 140. Mowa Medekszy trzecia po przeczytaniu instrukcyi 464 141. Instrukcyja powiatu kowieńskiego dana Medekszy i Szukszcie posłom na sejm 465 Rok 1668. 142. Dyjaryjusz sejmu zaczętego 24 Stycznia 475 143. Kopija konfederacyi w izbie poselskiej napisanej 6 Marca 484 144. Mowa Jana Kazimierza 6 Marca w senacie 486 145. Uniwersał Króla wydany po rozerwanym sejmie 487 146. Konfederacyja od dworu przy uniwersale rozesłana 489 147. Manifestacyja Dębickiego posła sandomirskiego w Radomiu po sejmie zaniesiona 492 148. Mowa Medekszy na sejmiku relacyjnym 5 Czerwca po zerwanym sejmie 494 149. Pakta między Królewstwem Szwedzkiem a Elektorem 497 150. Respons Cesarza na powyższe pakta 500 151. Instrukcyja Medekszy dana do konferencyi z Pacem 5 Junii 501 152. Spisek powiatów na odbicie spisku postronnych w sprawie elekcyi 502 153. Relacyja Medekszy z drogi do hetmana 503 154. List hetmana przy reskrypcie dany 22 Junii 504 155. Reskrypt hetmana na instrukcyją powiatu kowieńs. 22 Junii 504 156. Mowa Medekszy czyniącego relacyją z drogi od hetmana 505 157. Abdykacyja Jana Kazimierza na zjeździe senatorów in Junio 506 158. Nowiny z Warszawy z dnia 14 Junii 507 159. Drugie nowiny z Warszawy 509 160. Kopija listu z Warszawy 14 Junii 510 1. DYJARYJUSZ PRAC I USłUG MOICH JKMśCI I RPLTEJ TAK ZA POWODEM JAśNIE WIELMOżNEGO JMCI PANA WINCENTEGO ALEKSANDRA KORWINA GOSIEWSKIEGO, PODSKARBIEGO I HETMANA POLNEGO WIELKIEGO KSIęSTWA LITEWSKIEGO, JAKO I Z MOJEJ żYCZLIWOśCI PRZECIWKO OJCZYZNIE ODDAWANYCH I POTEM PRZYCZYNIONYCH ZA DRUGIEGO PROTEKTORA I DOBRODZIEJA, MEGO JA- śNIE WIELMOżNEGO JMCI PANA KRZYSZTOFA PACA KANCLERZA WIELKIEGO KSIęSTWA LITEWSKIEGO PANóW OBU ROZUMU WIELKIEGO. 1. W roku 1654 in septembri. Po ściągnieniu wojska do Rakowa wyprawił mię Jmci p. hetman dobrodziej mój do Kojdanowa do księcia Jmci p. Janusza Radziwiłła, wojewody wileńskiego z listem i słowną publiczną rpltej konferencyją, po której, gdym tam dla zniesienia się, jako z kolegą swoim, jeździł do Kojdanowa, z wielu pułkownikami miewałem od Jmci p. hetmana różne konferencyje, aby ich od fakcyj radziwiłłowskich na stronę szwedzką i Rakoczego obróconych odwrócić na stronę JKmci. 2. Powróciwszy ztamtąd jeździłem od tegoż Jmci do wojska pod Śmiłowicze, wyrozumiewając, jaka niedobitków pod Szepielewicami została liczba, owo abym rachunek wszystkiego wojska przywiózł, którego nad 4 tysiące nie było, a żołd na 15 brano. Z Jmci p. Połubińskim pisarzem polnym znosiłem się mając wiele do niego od Jmci p. hetmana in commissione wyrozumiewałem, do którego hetmana ma wojsko większą inklinacyją, 1. DYJARYJUSZ PRAC I USłUG MOICH JKMśCI I RPLTEJ TAK ZA POWODEM JAśNIE WIELMOżNEGO JMCI PANA WINCENTEGO ALEKSANDRA KORWINA GOSIEWSKIEGO, PODSKARBIEGO I HETMANA POLNEGO WIELKIEGO KSIęSTWA LITEWSKIEGO, JAKO I Z MOJEJ żYCZLIWOśCI PRZECIWKO OJCZYZNIE ODDAWANYCH I POTEM PRZYCZYNIONYCH ZA DRUGIEGO PROTEKTORA I DOBRODZIEJA, MEGO JAśNIE WIELMOżNEGO JMCI PANA KRZYSZTOFA PACA KANCLERZA WIELKIEGO KSIęSTWA LITEWSKIEGO PANóW OBU ROZUMU WIELKIEGO. 1. W roku 1654 in septembri. Po ściągnieniu wojska do Rakowa wyprawił mię Jmci p. hetman dobrodziej mój do Kojdanowa do księcia Jmci p. Janusza Radziwiłła, wojewody wileńskiego z listem i słowną publiczną rpltej konferencyją, po której, gdym tam dla zniesienia się, jako z kolegą swoim, jeździł do Kojdanowa, z wielu pułkownikami miewałem od Jmci p. hetmana różne konferencyje, aby ich od fakcyj radziwiłłowskich na stronę szwedzką i Rakoczego obróconych odwrócić na stronę JKmci. 2. Powróciwszy ztamtąd jeździłem od tegoż Jmci do wojska pod Śmiłowicze, wyrozumiewając, jaka niedobitków pod Szepielewicami została liczba, owo abym rachunek wszystkiego wojska przywiózł, którego nad 4 tysiące nie było, a żołd na 15 brano. Z Jmci p. Połubińskim pisarzem polnym znosiłem się mając wiele do niego od Jmci p. hetmana in commissione wyrozumiewałem, do którego hetmana ma wojsko większą inklinacyją 3. Ztamtąd potem, że o wiadomość z krajów ruskich o Moskwie trudno, co się z Połockiem, z Witepskiem i z Smoleńskiem w oblężeniu działo, podaje mi Jmci p. hetman chorągiew p. Sinickiego, daje ordynans do p. Łukomskiego, aby się we wszystkiem ze mną znosił i kozaków 18 przydaje, przez których abym ustawne dawał Jmści stamtąd wiadomości, żebym chłopów gromadził i dobrego starał się języka. Jakoż tam z chorągwią poszedłszy i chłopów na 2000 za Ziębinem zgromadziwszy napadłem Moskwy za Bieszenkowicami kilkaset i chłopów, co się tam przedali i już się postrzygli, zniosłem, przyczem natopiło się ich do jeziora moc sroga. Żywcem dwóch znaczniejszych z sobą wziąwszy drugich kazawszy do kilkunastu pościnać, przyprowadziłem do Jmści p. hetmana, przywiózłszy i tę nieszczęsną w ojczyznę wiadomość, że Smoleńsk zdał się carowi. 4. Nastąpiła potem komisyj a zapłaty wojska w Mińsku, gdzie, iż wiadomość o pośle Hana krymskiego Alibim do króla Jmści ku Grodnu jadącym dana była, wyprawił mię Jmść p. hetman dla przyjmowania na granicach litewskich. Dano mi ze skarbu 3000 zł. i dwie z okienkami asygnacyje, jednę do poborców grodzieńskich, drugą do Łazarza; były listy do króla Jmści, gdzie jadąc, ekspedyjowałem tego posła w Grodnie, znaszając się z Jmść panem Leonem Sapiehą, podkanclerzym Wgo kś. Litewskiego. 5. W r. 1655. Powróciwszy z tej drogi do Mińska nazad szedłem za wojskiem wprzód pod Bychów, a potem do Mohilewa, w którym przez post byłem na różnych usługach wojskowych i hetmańskich. Gdy już sejmiki na obieranie posłów na sejm następowały, wyprawił mię Jmść z informacyją na sejmiki, osobliwie do Wilna; ordynowano ze mną kozaków kilkunastu, przez którychem do wszystkich powiatów ekspedyjował sejmikowe listy i sam, do Wilna na sejmik przybywszy, zachowałem się według informacyj. 6. W tymże roku przed wzięciem Wilna zwierzył mi się Jmść p. hetman ze wszystkich sekretów, jako się miał, postrzegłszy zdradę w koledze Radziwille, oderwać od niego i wojsko z sobą pociągnąć do usługi jego królewskiej mości i rpltej, jako z wojskiem przezemnie traktował i do króla Jmści pisał, dawając o tem wiadomości; wszystkie natenczas przezemnie szły ekspedycyje w ostatku i znaczek l nosiłem i samego od Moskwy wspartego wielką potęgą uwodziłem, bo insi wszyscy rozbiegli się, jam tylko jeden pilnował go, nawet chłopca i masztalerza nie było. 7. Po wzięciu Wilna d. 8 Augusta, kiedy się wojsko pod Kiejdany ściągnęło, wyprawionym był do Moskwy, jako o tem tej drogi mej osobliwy obszerny dyjaryjusz i informacyje z więzienia szwedzkiego od Jmści p. hetmana dane, jako miałem z posłem moskiewskim, do JKMmości od cara wyprawionym, postąpić. 8. Nim Jmść z szwedzkiego powrócił aresztu, broniłem majętności Jmści od inkursyi swawolnych żołnierzów, w wielu okazyjach zażywał mnie Jmść p. wojewoda wileński, hetman wielki, konfidując mi niektórych sekretów do swoich rękodajnych chcąc mię pociągnąć usług, czemu aczem uczynić nie mógł, jednakże dwom posłom moskiewskim byłem z woli Jmści przystawem, na co wszystko są w rapturach moich dokumenty przy dyjaryjuszu pierwszej drogi moskiewskiej. 9. Za powrotem potem Jmść p. hetmana pod Warszawę w r. 1656 konferencyje z wojskiem imieniem Jmści miewałem w ostatku, kiedy sam z wojskiem pod Pułtowsk odchodził, zostawałem na rezydencyi przy boku Pańskim w Warszawie, gdzie, mając cyfry, donosiłem oretenus Jkr. Mści od Jmści p. hetmana wszystkie wiadomości we wszystkich sprawach rptej. Znaszałem się tak z samem królestwem, jako i z sekretarzami obojga królestwa Ich Mściów. A potem, gdy wysłany z Warszawy od JKMści z ordynansami, zachorowałem w Łucku, przysyłał do mnie Jmść pan hetman konfidentów swoich dla odebrania ordynansów i doktora z medykamentami. 10. Po ściągnieniu potem wojska do Narwi, gdy już wojska koronne i litewskie i tatarskie z ordynansu JKMści pod komendą Jmści zostawały, także wszystkiego Wgo kś. Litewskiego powiaty i województwa podlaskiego pod tąż komendą były, tknęły się wszystkie ordynanse ręku moich, przez co byłem wielką zagabiony pracą. 11. Będąc w Prusiech z Sufan Kaziagą, częste od Jmści 1 Znaczek zapewne chorągiew. miewałem konferencyje, odbierałem z kilką chorągwi sobie przydanych zamek i Oleck miasto, który się poddał na imię JKMści; ale nam tam nie długiej Prusacy pozwolili resydencyi za spotężeniem się wojska szwedzkiego i pruskiego z Szteinbokiem, od których potęgi, gdy wojsko ustępowało samego Jmści p. hetmana ledwom uwiódł i znaczek już zgubiony ratowawszy, uniósłem go w cale. 12. Po ustąpieniu wojska naszego z pod Filipowa po rozdaniu przezemnie kwater, kiedy się do Wierzbołbwa zgromadzili, ekspirowała ćwierć 9. novembris i wyprawiło wojsko do króla posłów. Mnie Jmść p. hetman od siebie i na rezydencyją do Gdańska, gdzie niedziel 11 mieszkawszy okrętem na Żmudź z ordynansami JKMści i z informacyjami do Jmści p. hetmana powróciłem. 13. W 1657. in januario z Birz i z Szadowa wyprawiono mię z woli JKMści do Cara moskiewskiego, jako tej drogi osobliwy dyjaryjusz obszerniej wyraża. 14. W tymże roku 1657 wyprawił mię Jmść p. hetman do kniazia Michała Siemienowicza Szachowskiego wojewody; tam w wielu punktach i materyjach zobopólnych JKMości i Carskich, jako do korespondencyi dalszej gotując, wojnę na króla szwedzkiego konferować przyszli, prochów na suplement fas 5. wymogłem na Moskwie. 15. W tymże roku 1657 wyprawił mię do Moskwy Jmść p. hetman spólnie z Jmść p. kanclerzem Wgo ks. Litewskiego właśnie z woli JKMści, gdzie mając hramoty dwie samego JKMści, wiózłem przytem hramotę króla duńskiego i hramoty Jmści p. hetmana i Jmści p. kanclerza do samego cara pisane. Niósłem zaczętą wojnę na Szweda od króla duńskiego i deklaracyją ziemi cesarskiej o wojnie na niegoż i o pewnej nadziei oderwania kurfirsta brandeburskiego od fakcyi szwedzkiej. Niósłem podania okazyi oderwania Kozaków od Rakoczego, powadzenia Wołoszy i Multan z Kozakami i Węgrami i inne punkty pożyteczne rpltej, jako w sobie dostatecznie instrukcyja i informacyja, od Jmści p. hetmana dana, wyrażała, której drogi i przez ośm miesięcy odprawionej rezydencyi mojej nie mały musiał być dyjaryjusz, jakoż w sobie każdą rzecz wszystką zgoła tranzakcyją szeroce wyraża. 16. R. 1658 d. 28 września, wyprawionym był z pod Zejm od Jmści p. hetmana do króla Jmści pod Toruń w sprawach całego wojska, jako o tem informacyja osobliwa i instrukcyja obszerniej opiewa. 1 17. Po wzięciu potem Jmści p. hetmana do więzienia moskiewskiego życzliwość moję na sejmikach o instancyją do JKMści przez posłów ziemskich dla wolności onego wyświadczałem i koło pisania instrukcyi samżem pracował na wszystkich sejmikach. 18. Od powiatu kowieńskiego do ks. żmudzkiego dla rekuperowania fortec i bezpieczeństwa powiatowego jeździłem, i we wszystkiem według JKMści danego na Żmudź ordynansu do korespondencyi Żmudź przywiodłem, jakoż po mojej jeździe wyprawa z Jmścią p. chorążym żmudzkim stanęła pod Kownem. 19. Tymczasem, gdy wojsko spisek swój uczyniło, dla rozwiązania związku, z wolą JKMści a oraz dla ochrony dóbr Jmści, do obozu pod Kuszliki jadąc, u Jmści p. wojewody ruskiego o więźniów na odmianę Jmści p. hetmana starałem się i oddania onych otrzymałem deklarycyją przywiódłem wojsko do wysłania p. Sokołowskiego do cara moskiewskiego właśnie o eliberowanie Jmściów więźniów moskiewskich, do pisania suplik albo czołobitnic do cara moskiewskiego i do listów na całą Moskwę, co samo zgiełk uczyniło w Moskwie; a zatem za łaską Bożą dobrze rzeczy poszły, kiedy za ujęciem się wojska o eliberacyją Jmści, nie czekając przemiany, wypuszczono Jmość p. hetmana, który mi wprzód z więzienia przez list, a potem po wyjściu dziękował i nagrodę wielką ubezpieczał. 20. A nim jeszcze była wiadomość o eliberowaniu Jmości, gdym był posłem z pow. kowieńskiego i na sejm wyprawiono mię od JKMści z sejmu do cara moskiewskiego, tak względem eliberowania Jmści, jako i wszystkich więźniów, dla których tem prędszej wolności popisałem listy w wojsku przez gońca moskiewskiego pożyteczne nie tylko wolności więźniów, ale i pożądane pokojowi. A sam zaś za łaską Bożą i wyprawą z pod Kuszlik spotkawszy się z Jmścią p. hetmanem 1 Nie ma jej w rękopiśmie. za Niemnem pod Turcem, wróciłem się nazad za ordynansem JKMści do Warszawy. 21. Tam, gdy potrzeba było wyprawić do cara moskiewskiego oznajmując, dla czego posłanikowie jego zatrzymani, dla czego komisarzów zsyłać nie przychodziło i, żeby Naszczokin, obiecany poseł pełnomocny bezpiecznie do JKMści przyjeżdżał i do traktowania o pokój wieczny miał plenariam połestatem sobie daną, z niemałemi rozgoworami i informacyją doskonałą interea wyprawiono mię do cara od króla Jmści, jako o tem dostateczniej i w instrukcyi i w informacyi wyrażono. To jednak przykładam, że, jako z pierwszej do cara moskiewskiego jeszcze z pod Kiejdan w r. 1655, drogi najpierwsze zatrzymanie wojny z nami, a z niego oraz powściągnienie kozaków od wojny strasznej na Ukrainie z wojskami moskiewskiemi stanęło i liga JKMści z carem na króla szwedzkiego umówiona i deklarowana była; tak i teraz za staraniem mojem więźniów zacnego towarzystwa z więz eliberowawszy pożądanego i fundamentalnego oczekiwać należy pokoju, do którego drogę snadną i nieprzyjacielowi i potem za powrotem do ojczyzny JKMści, rpltej i senatowi pokazawszy, życzę, aby się to stało, czegom ja ojczyźnie życzliwie życzył, a w niej pokoju z drugimi obywatelami używając żywota dokonał. 22. Po zniesieniu zaś z tego świata Jmści p. hetmana niesłychanym sposobem, zjechawszy do wojska do Olity, sprawy traktowałem pożytecznie JKMści i rpltej i gdy oraz konferencyje były wojskowe z Jchmościami pany senatorami i wielu z powiatów equestris ordinis zgromadzonymi, tamem przez niedziel kilka zostawał, to do wojska, to do Jchmościów pp. senatorów z Pun do Olity przejeżdżając się. 23. Za informacyją Jchmściów pp. senatorów i zleceniem wielu Jchmściów panów wojskowych do usługi JKMści i rpltej dla windykowania krwie powracających jeździwszy do JKMści aż do Lwowa, o zamętach w W. Ks. Litewskiem, o zamięszaniu i strasznem utrapieniu tego oryzontu, dawałem relacyje i ze wszystkimi, jak wiele było Jchmściów pp. senatorów i komisarzów komisyi lwowskiej, o windykowaniu krwie niewinnie przelanej śp. Jmści p. podskarbiego i hetmana W. ks. Litew- skiego znaszałem się i jakowe na to otrzymałem deklaracyje, jest na swem miejscu w responsach owych dostatecznie wyrażono. U króla Jmści i u królowej Jmści pokilkakrotne miewałem audyjencyje, po których mając informacyją, jakowemi sposobami wojsko z siebie ma znieść calumnia o śmierć nieboszczykowską i jako mają pryncypałów tej krwie niewinnie przelanej pobrawszy związek rozwiązać, jeździłem do miejsca, gdzie za przybyciem wszystkie rzeczy tak szczęśliwie poszły, że bez żadnych hałasów konfederacyją bez wziątku halerza jednego porzuciwszy, spisek spalili, a do usługi JKMści i rpltej zwróciwszy się Jmść p. oboźnego za regimentarza obrawszy do boku Pańskiego i na wszelką usługę JKMści deklarowali. Dyjaryjusz tych rzeczy z samego ducha św. pochodzący jest na swojem miejscu. 24. E. 1664 na sejmiku gromnicznym, obrany deputatem, zasiadłem na sądach trybunalskich za dyrekcyi ks. p. Jmść wileńskiego Radziwiłła, i z afektu izby trybunalskiej byłem podskarbim. 25. W tymże roku za rekwizycyją JKMości listowną gorącą jeździłem na sejm dla windykowania krwie Jmści p. podskarbiego Gosiewskiego, w której sprawie, jak wiele prac turbacyj zażyć przyszło, opisać mi niepodobna; jednak dla informacyi, co za robota była, odsyłam do dekretu sejmowego o śmierć nieboszczykowską wydanego, który mi samemu z panami instygatorami koronnymi i litewskim pisać przychodziło. 26. Po śmierci Jmści p. Giesztora, starosty kowieńskiego, wziąwszy pisarstwo grodzkie od Jmści p. Krzysztofa Paca, kanclerza Wgo ks. Litewskiego, w r. 1666, na tym urzędzie wszystkie powinności moje zachowywałem, sądziwszy koszty pierwsze w październiku sądów samego Jmści p. kanclerza. 27. R. 1667 lubo termin był nie wyszedł deputacyi mej według konstytucyi, z miłości jednak tej i z afektu braterskiego zostawszy deputatem, miałem miłość u kolegów moich i jakiekolwiek imię w sercu każdego zostawiłem. 28. Tegoż roku słuchając juramentów na podymnem przy konstytucyi miałem pracy dosyć a potem na komisyi kolegów moich imieniem regestra wszystkie z takim porządkiem zdawałem, że przyznała komisyj a, iż porządniejszych nie było regestrów. 29. Tegoż roku z rozkazania JKMości byłem posłem na sejmik przedsejmowy i na nim propozycyją JKMości czyniłem, jakoto jest w mowach moich obszerniej pisana, tudzież w instrukcyi JKMści. 30. Z tegoż sejmiku zostałem na r. 1668 od powiatu na sejm posłem, lubo przeciwko konstytucyi jednak zgodnie od wszystkich na tę funkcyją obrany, o której, jako i o deputacyi nigdy nie myśliłem, ale kiedy jednostajny nastąpił consensus i prośba braterska, dla miłości onych przyjąłem tę funkcyją i nie byłem rugowany choćby mię słusznie rugować mogli. 31. Tej funkcyi poselskiej, gdy sejmu rozerwanego relacyją w tymże roku in iunio czynić przyszło, obrano mię posłem do Jmści p. hetmana W. ks. Litewskiego, Michała Paca, kasztelana wileńskiego, jako w sobie instrukcyj a wyraża i reskrypt od Jmści pana hetmana dany, którego zastałem w Ubiczkach na sądach hetmańskich, uproszony od Jmści pana zasiadałem i sądziłem sprawy hetmańskie. 32. R. 1668 d. 15 paźdz. obrano mię posłem na konwokacyją post abdicationem JKMści z Jmścią p. stolnikiem kowieńskim 1. 33. Na tejże konwokacyi naznaczony byłem do rozdawania i weryfikowania gospod z izby poselskiej z Jmścią p. Krzysztofem Czyżem, podczaszym mścisławskim, i Jmścią p. Mysiewiczem 2, pisarzem gr. lidzkim. 34. Z tejże potem konwokacyi wyprawiono mnie do cara moskiewskiego od rpltej z legacyją, jako osobliwy tej drogi mojej jest na osobnem miejscu dyjaryjusz. 35. Za odjazdem moim do stolicy w r. 1669, obrano mię chociaż in absentia, posłem z powiatu na elekcyją za zgodą i miłością wszystkiej braci. 36. Podczas interregnum post abdicationem JKMści w r. 1668 obrano mię sędzią kapturowym na sejmiku antekonwokacyjnym, jakoto jestem mianowany w kapturze, lubo konfederacyi powiatu kowieńskiego. 37. R. 1670 byłem pociągniony na ożenienie JKMci Michała 1 Jan Lubański Inatowicz. 2 W Konstyt, podpisany Mosiewicz. z arcyksiężniczką imperii, t. j. cesarzówną panną. Jakoż cesarzowę chrześcijańską za górami zagliwskiemi i tarnowskiemi spotkawszy w Gliwicach i tamże Eleonorę, królowę dzisiejszą i Beatę, arcyksiężnę, siostrę królowy jejmości przywitawszy, prowadziłem do Częstochowy, gdzie wesele JKMci było 27 lutego, r. 1670. 38. D. 11 marca, r. 1670 za przywilejem JKMci na sekretarstwie zasiadłszy, na sądy asesorskie sądziłem przez czas wszystek aż do skończenia jurysdykcyi i potym na każdą jurysdykcyją kiedy chciałem. 39. W tymże roku po ożenieniu mojem powtórnem obrano mnie poborcą do podymnych, za które dobrze przypłaciłem więcej 3000 złp. 40. Z wielu dekretów JKMci odprawowałem komisyje między różnymi osobami. 41. Miałem rewizyje w tymże roku od jmp. kanclerza królowokrzesielską i wilkiską z dobrem ukontentowaniem. 42. Byłem obrany posłem na zjazd do Warszawy generalny, na którym, nim pacyfikacyja stanęła, niedziel 16 wymieszkać przyszło. Z tego sejmu przeznaczono mię na rezydencyją od rpltej do ich JMpp. hetmanów przez konstytucyją. 43. W r. 1673 d. 30 grudnia na sejmiku antekonwokacyjnym obrany byłem podczas interregnum na sądy do kapturu kowieńskiego po śmierci JKMci Michała. 44. R. 1675 po śmierci jmp. Lipowicza ciwuna 1 szawdowskiego, pisarza Wgo ks. żmudzkiego, zostałem rewizorem wszystkich dóbr jmp. Krzysztofa Paca, kanclerza Wgo ks. litewskiego, pana rozumu pierwszego nie tylko w Wkiem ks. Litews. , ale i w Koronie. 45. R. 1674 we wrześniu konferowane mi jest podstarostwo kowieńskie i wilkowyskie z łaski tegoż jmp. kanclerza, a po mnie pisarstwo synowcowi memu Salomonowi, za które dałem Złp. 1000, a za podstarostwo Złp. 600. 46. R. 1676 zostałem posłem na sejm po traktatach tureckich pod Żórawnem, na którym niedziel 16 być przyszło. Urząd na Żmudzi, zob. Czacki o Lit. i Pols. praw. I. p. 249. 2 47. R. 1677 obrany zgodnie generalnym sejmikiem bez kresek na podsędkowstwo, po otrzymanym przywileju zasia dłem miejsce na sejmiku pierwszym i szczęśliwie roki w r. 1678 pierwsze trzykrólskie sądziłem. Za co wieczna niech będzie Najwyższemu chwała, że mnie na urzędzie ziemskim posadzić raczył, człowieka małej fortuny, z wysług jednak moich łaską bożą wspartego. 48. R. 1680 d. 3 decembris na sejmiku kowieńskim przed sejmowym zostałem posłem z powiatu na sejm z jmp. Janem Wortowskim podstarościm kowieńskim, przerzuciwszy wielu kon kurentów, jak jmp. Skorupskiego i jmp. Rostowskiego marszałkowiczów, tudzież, podtenczas potężnego konkurenta jmp. Sala mona Zabiełłę; jmp. Szukszta, podkomorzy, nie życzył tej funkcyi, ale jmp. Kiełczewski, marszałek kowieński, choć życzył zostać posłem, jednak ustąpić konkurencyi musiał. Dla tej funkcyi poselskiej mieszkałem w Warszawie niedziel 22, tak długo sejm się wlókł i consilium postcomiciale; miałem straty na tym sejmie więcej dwóch tysięcy. 49. R. 1682 zostałem deputatem na trybunał także bez kresek z jmp. Jakubem Wortowskim, podczaszym starodubowskim, lubo aduersa pars zawzięła się była rugować, ale nie dokazali, owszem z konfuzyją wyszli, bo list dla rugów pisany z stołu zrzucono. 50. W tymże roku 1682 w lutym sprowadzał mię jmp. kanclerz W. ks. litews. będąc chorym, do Warszawy dla dyspozycyi swojej, którą uczyniwszy, polecił mi fabrykę swoję kamandulską Montis pacis l zlecił słuchać liczby z pieniędzy jmp. kanclerzyny wniesionych do jmp. podczas pierwszej jego choroby; drugiej liczby pana Jana Hofa za lat 30 z półtora milijona wydanych pieniędzy. Trzeciej liczby ojców kamandułów tak przychodów jako i rozchodów za wszystkie lata, co wzięli a co wydali pieniędzy. 51. W tymże roku 1682 in decembri, gdy wielkie nastą piły konkurencyje o funkcyją poselską na sejm skończony r. 1683, nastąpiła dywizyja w zamku obrany był za posła jmp. Szuk szta, podkomorzy, z jmp. Wortowskim podstarościm, a ja u Bernardynów w refektarzu z jmp. Kazimierzem Pacem, kawa- 1 w Pożajściu nad Niemnem milę od Kowna, lerem maltańskim, dzisiejszym pisarzem Wgo ks. litews. Po tem jednak dla zgody, aby powiat bez posłów nie został, drugiego dnia, żeby mię o funkcyją poselską nierugowano, jak jmp. podkomorzy ustąpił z jednej dywizyi funkcyi swojej, tak ja potem z drugiej ustąpiłem, że jmp. kawaler i p. podstarości stanęli posłami. 52. Podczas funkcyi mojej poselskiej r. 1681, kiedy odjecha łem na sejm, pp. koledzy moi, chcąc roki sądzić, obrali byli na miejsce moje za podsędka p. Krzysztofa Nowickiego na trzeciem wołaniu clandestine w niewiadomości braci. Już i przysiągł był w gospodzie jmp. pisarza. Gdy zebrano się na sądy, szlachta wszystka bracia moi kochani konfidentowie, osobliwie pan pi sarz grodzki, synowiec mój, co dla kontradykcyi umyślnie ode mnie uproszony zjechał był, porwawszy się i rzuciwszy na p. Nowickiego, ran mu nie mało pozadawali, mało go nie roz siekali, aż pod stół wpadł; broniącym zaś panu sędziemu i panu pisarzowi płazami dostało się i broda pana sędziego była w ręku. Panu pisarzowi w tym tumulcie i czapka zginęła, a pana sędziego kiesę posieczono i tak niemogąc roków sądzić w konfuzyi, z hańbą z ranami, miasto sądów do domów powrócili. 53. R. 1683 wyprawiałem jmp. kanclerza Wgo ks. litews. do cieplic karlsbadzkich z Warszawy. 54. R. 1684 tenże pan, gdy zmarł d. 10 stycznia w Warszawie przyprowadzałem ciało jego fad Moniem pacis z jmp. Piotrem Pacem, dzisiejszym starostą żmudzkim. 55. R. 1685 na sejmiku przedsejmowym pierwszego zjechania d. 5 stycznia jednostajnym głosem przy wielkiem bardzo zgromadzeniu braci, gdy zostawałem posłem w kościele oo. Bernardynów, zerwali byli niechętni sejmik na tej elekcyi, ale gdy powtórny nastąpił za drugim uniwersałem JKMci, znowu mię bracia temiż afektami bez kresek jednostajnym głosem na sejm obrali posłem z jmp. Wortowskim, podstaroscim kowieńskim. Na obu sejmikach kontentowała się bracia piwem szczególnie, którego wyszło więcej 60 beczek, a gorzałki beczek więcej trzech anyżkowej. Na tym sejmie naznaczony byłem do ujęcia wojska Wgo ks. litews. do słuchania liczby artyleryi koronnej i litewskiej. Przy pożegnaniu JKMci wymówiłem sobie podpisy spraw, które potem obaczywszy mię JKMść trzeciego dnia po sejmie w pokoju królowy JMci kazał do gabinetu swego przyjść, kałamarz przynieść a wysłuchawszy mszy klęcząc, podpisywał sprawy w oczach wielu patrzących na ten affekt pański. Po tymże sejmie, gdym ciężko na malignę zachorował i mieszkałem tam niedziel z ośm, z okazyi bycia w Wilanowie doktorów, jednego Pekuryniego swego, a Konradego królowej JMci, pytał, jeśli mię kurują. Jak powiedzieli, że oni staranie czynią o zdrowiu mojem, prosił ich pilnie, aby mię dobrze doglądali, te mówiąc formalia dobry to i cnotliwy człowiek, jeśli wam dobrze nie nagrodzi, ja zań na waszmościów respekt mieć będę. Jakoż kiedy podawano po mnie przywileje do podpisu na królewszczyzny i na podsędkowstwo, podpisować nie chciał i odrzucił, powiedziawszy, że po żywym nie zwykł podpisywać, i że po tym, co może być zdrów i pewnie będzie zdrowym, niemyśli. 56. R. 1688 d. 29 stycznia zostałem posłem na sejm grodzieński z jmp. Janem Wortowskim, podstarościm kowieńskim, na drugim sejmiku po pierwszym rozerwanym dla późnych innotescencyj, przerzuciwszy konkurentów potężnych jmp. Szuksztę, podkomorzego, chociaż był i dyrektorem, i drugiego jmp. Ogińskiego, wojewodzica mścisławskiego, wielu po sobie mającego i upewnionego od jmp. Chorążego i innych, że miał stąd zostać posłem, jako synowiec jmp. kanclerza bez kontradykcyi. Ale omyliła nadzieja tak jego, jak i jmp. podkomorzego. Ten sejm rozerwany pod starą laską nowym niezwyczajnym sposobem d. 5 marca, jako obszernie tę tranzakcyją opisałem w dyjaryjuszu tego sejmu, po którym przejąwszy JKMść u 00. kamandułów, ofert wiele miałem, jakoż i przywilej na sędzstwo darmo mi podpisał. 57. Tegoż r. 1689 gdy innotescencyje wyszły na sejm i sejmiki przedsejmowe, że mnie samemu na sejmiku być nie przyszło dla wielkiego na zdrowiu zapadnienia, bracia moi kochani i w niebytności chcieli mię obrać za posła; lecz, że insi konkurenci tego nie dopuszczali dla niezjechania mego i sejmiku mieć nie chcieli, więc i posłów nasz powiat nie miał. A że się spodziewał był zostać posłem jmp. Wortowski, podstoli i podstarości, upewniwszy pryncypałów swoich, że pewnie zostanie, z melancholii przy inszych turbacyjach i apprechensyjach niespodzianie z tego świata zszedł w kwietniu. 58. R. 1690 jmp. Kazimierz Sapieha wojewoda wileński, hetman wielki W. ks. litews. w styczniu pociągał mię w Wilnie do swoich interesów, ale mu deklaracyi nie dawszy uczyniłem siebie wolnym. 59. Tegoż r. 1690 d. 2. aprilis pomkniono mię zgodnie z podsędkowstwa na sędziowstwo ziemskie kowieńskie, za to najwyższemu Bogu niechaj będzie wieczna cześć i chwała. 60. Tegoż roku i miesiąca książę jmp. Dominik Mikołaj Radziwiłł, kanclerz W. ks. litews. wprowadził mię do rewizyi i czynienia kontraktów o towary leśne, na co jest list osobliwy i uniwersał od księcia jmp. i potem insze korespondencyje z tymże księciem Jmością. 2. DYJARYJUSZ DROGI MEJ DO CARA MOSKIEWSKIEGO Z KIEJDAN POD WILNO I WAKę; ROKU 1655 DNIA 8 WRZEśNIA WYJECHAłEM Z KIEJDAN. Kiedy po wzięciu dnia 8 sierpnia przez Moskwicina i kozaków Wilna ściągnęło się wojsko będąc zdradą księcia Janusza Radziwiłła wojewody wileńskiego hetmana wielkiego litewskiego i zawiścią uwiedzione pod miasto pomienionego Radziwiłła nazwane Kiejdany; nie mogąc Radziwiłł, na co ojczyznę gubił, dawnej swej utaić fabryki, posławszy do króla szwedzkiego jemu się pod protekcyją poddaje, wprowadza wojsko Szwedzkie do księstwa żmudzkiego, rozdaje załogi szwedzkie, z zesłanym od króla szwedzkiego Skitem traktuje, puszcza mgłę w oczy wszystkim obywatelom księstwa litewskiego osobliwie Żmudzi zalecając króla szwedzkiego. Głosi, jako pan dobry i potężny, jako szczęśliwy, że świat się dziwować dziejom i szczęściu jego musi, gani króla polskiego Jana Kazimierza, za którego panowania rplta do upadku przyszła. Proponuje więc assekuracyją już uczynionych z królem szwedzkim skrycie a podobno jeszcze przed wzięciem Wilna traktatów, jako księstwo litewskie przez Moskala zawojowane i odeszłe rekuperować obiecuje, tudzież przy prawie, wierze i wolnościach dawnych zachowa, na co i juramentem komprobować chce. Jako w ostatku zdrowie i dostatki od furyi moskiewskiej, która się imienia szwedzkiego boi, zachowa, gdyż nigdy z nim wojną moskal nie wydoła, owo tak potężne, a z map wielkość korony szwedzkiej wywodzi. Kiedy jeszcze uniją z nami mieć będzie, świat i pogaństwo niepochybnie zadrzeć musi. Proponuje, że wielkopolskie powiaty i województwa już protekcyją króla szwedzkiego przyjęły, Kraków i Warszawa przez niego objęte, hetmani i z wojskiem koronnem już się nakierowali, że prawdziwie szczęśliwa z królem JMcią szwedzkim stanowi się unija. Takiego nam Pan Bóg daje pana, co nie po kazimierzowski, ale szczęśliwie panować nam będzie. Za takową prymasa księstwa litewskiego oraz i wodza starszego propozycyją nakłaniają się wszystkie stany, patrząc na wodza podpisują się wszyscy, króla szwedzkiego przyjmując protekcyją, nominują królem polskim i wielkim księciem litewskim, na katedrach publikują i za Karola Gustawa króla Jmci szwedzkiego Pana Boga proszą, nec nominetur Jana Kazimierza wspomnieć. Jeden tylko tego prymasa a zdrajcy rpltej kolega Jaśnie wielmożny jmp. Wincenty Korwin Gosiewski podskarbi wielki i hetman polny wielkiego księstwa litewskiego, jako pan baczny, wszystkie okoliczności i nikczemnie proponowane kolory zauważył, i tegoż konsyliarzów jego na co siła łożył doszedł że to na stan szlachecki dawno kierowano, jakoby statut i konstytucje ciosał, że nie podobały mu się sejmiki, szlachtę w chłopy postrzydz chciał, a zkąd to u Szwedów urosło, że się urągali z szlachty niepozwalam i braci młodszej. Czego Jmp. hetman nie życząc, aby strzeż Boże nie przyszło do tego, i widząc, że to długo panować nie może, zwłaszcza szwedzkie sposoby, którymi oni ziemię cesarską w górę nogami wywrócili, wiedząc, jako tam potem wiara rzymska oppressyją ponosiła, nie może się zgodzić, aby w jednym momencie pomazańcowi bożemu tak wielkiego państwa polskiego bez żadnej jego zdrady i najmniejszej nie mając przyczyny wziąć koronę. Wszystkoby chrześcijaństwo rzymskie, że ją heretyk osięga, ująćby się musiało, nawet bisurmanin Turczyn pewnie musiałby czynić kondolencyją i jakoby to ciężko na króla przypadło, w tak wielkim będąc razie z desperacyi i samego bisurmanina przyjmować protekcyją. Przez co musiałaby tak wielka korona, której kiedyś i sam car turecki z siedmiu kroć sto tysięcy nie mógł wydołać, pohańcowi hołd dawać. Car też moskiewski mając załogi szwedzkie w obserwacyi, wojnę poprzestał i przez posłów już po przyjacielsku z księciem Radziwiłłem jako sługą i hetmanem króla szwedzkiego przyjaciela i brata swego traktując, zseła do Kiejdan tak do hetmana Radziwiłła, jako i do drugiego polnego Gosiewskiego tejże zostając co i o Radziwille intencyi posła i bliźniego swego Wasyla Nikitycza Licharowa. Ten u Radziwiłła jednę odprawiwszy legacyją, drugą z Jmp. hetmanem Gosiewskim na kilka godzin zawiera; bo zwąchał to i Moskal, że kiedyby unija korony polskiei z szwedzką stać się miała, brałoby się coś na upadek moskiewski. Jeden więc przed drugim z sekratami wyjawić się obawiał a jednak miłujący Jmp. hetman Ojczyznę, lubo to stróża i prawie węża miał nad swą głową wkoledze, pyta posła, jako sobie car JMść smakuje tę uniją z królem szwedzkim Zająkiwać się poseł moskiewski począł; a w tem Jmść pan hetman proponuje, jakie traktaty Radziwiłł z królem szwedzkim stanowi. Przedkłada pierwszy punkt, jako assekuruje, księstwo litewskie od cara odzyskawszy i wszystką Ruś do korony polskiej przywrócić, jako już król szwedzki będąc w nadzieji objęcia tego państwa, wodą i lądem na was gotuje wojnę, już tej wiosny będziecie mieli gości od Archanioła w Moskwie, już okręty z grafem Turnem na was wyprawione i z tej strony graf Magnus idzie na was; przyjdzie i sam król szwedzki i tak straszną nieugaszoną zewsząd, bo i Polacy z Litwą pomszczą się krzywd, będziecie mieli wojnę. Co za sposób zabieżenia temu hosudar wasz car wielki u ciebie hetmana posłuszy, szto ty baczysz umny czołowiek i wieliki hetman A tak daję radę zawrzyjcie wy z królem polskim Janem Kazimierzem pokój, czyńcie zaraz armistitium z wojskiem JKM. , nie dawajcie podnosić głowy królowi szwedzkiemu póki wszystkiej korony nie obejmie. Czy nie lepiej wam z nami, którzy i wiarą i chodzeniem i mową do siebie podobni, niż z Szwedem zamorczykiem, będąc z dawna sąsiady mieć ligę i tego nieprzyjaciela wojować Ino tak dobro, posyłaj ty swojeho do hosudara a hosudar na wsio zezwotit szto ty skazujesz, pożaco musiałaby tak wielka korona, której kiedyś i sam car turecki z siedmiu kroć sto tysięcy nie mógł wydołać, pohańcowi hołd dawać. Car też moskiewski mając załogi szwedzkie w obserwacyi, wojnę poprzestał i przez posłów już po przyjacielsku z księciem Radziwiłłem jako sługą i hetmanem króla szwedzkiego przyjaciela i brata swego traktując, zseła do Kiejdan tak do hetmana Radziwiłła, jako i do drugiego polnego Gosiewskiego tejże zostając co i o Radziwille intencyi posła i bliźniego swego Wasyla Nikitycza Licharowa. Ten u Radziwiłła jednę odprawiwszy legacyją, drugą z Jmp. hetmanem Gosiewskim na kilka godzin zawiera; bo zwąchał to i Moskal, że kiedyby unija korony polskiei z szwedzką stać się miała, brałoby się coś na upadek moskiewski. Jeden więc przed drugim z sekratami wyjawić się obawiał a jednak miłujący Jmp. hetman Ojczyznę, lubo to stróża i prawie węża miał nad swą głową wkoledze, pyta posła, jako sobie car JMść smakuje tę uniją z królem szwedzkim Zająkiwać się poseł moskiewski począł; a w tem Jmść pan hetman proponuje, jakie traktaty Radziwiłł z królem szwedzkim stanowi. Przedkłada pierwszy punkt, jako assekuruje, księstwo litewskie od cara odzyskawszy i wszystką Ruś do korony polskiej przywrócić, jako już król szwedzki będąc w nadzieji objęcia tego państwa, wodą i lądem na was gotuje wojnę, już tej wiosny będziecie mieli gości od Archanioła w Moskwie, już okręty z grafem Turnem na was wyprawione i z tej strony graf Magnus idzie na was; przyjdzie i sam król szwedzki i tak straszną nieugaszoną zewsząd, bo i Polacy z Litwą pomszczą się krzywd, będziecie mieli wojnę. Co za sposób zabieżenia temu hosudar wasz car wielki u ciebie hetmana posłuszy, szto ty baczysz umny czołowiek i wieliki hetman A tak daję radę zawrzyjcie wy z królem polskim Janem Kazimierzem pokój, czyńcie zaraz armistitium z wojskiem JKM. , nie dawajcie podnosić głowy królowi szwedzkiemu póki wszystkiej korony nie obejmie. Czy nie lepiej wam z nami, którzy i wiarą i chodzeniem i mową do siebie podobni, niż z Szwedem zamorczykiem, będąc z dawna sąsiady mieć ligę i tego nieprzyjaciela wojować Ino tak dobro, posyłaj ty swojeho do hosudara a hosudar na wsio zezwotit szto ty skazujesz, poża- łowanie wiełkoje od hosudara miet budiesz. Przysięgli więc sobie jako p. hetman tak i poseł nikomu tego nie wyjawiać sekretu. Po tym rozhoworze, że już armistitium z wojskami moskiewskiemi i królewskiemi namówiono, traktuje Jmp. hetman z wojskiem Bracia, widzicie co się dzieje, postrzeżcie się wszyscy, to kolega mój starszy w jarzmo niecne chce was zaprządz, poda was z dawnej inwidyi, którą do was miał, w ręce potędze szwedzkiej, tak że wy, którzyście byli wszystkim narodom straszni, muszkiety dźwigać musicie. Nakierował wojsko, dał hasło, kiedy się miał ruszyć, tylko mu szło o same dokumenta, by posłać carowi z podpisem ręki grafa Magnusa, jako on imieniem króla szwedzkiego zawierając, assekuruje wszystkie granice i Białą Ruś od cara moskiewskiego rekuperowawszy i te straty, które Rplta przez wojnę moskiewską poniosła, z ichże ziem nagradza. Który to dokument dostawszy, gdy już od Radziwiłła poseł moskiewski odebrał ekspedycyją, zwierza się z tego sekretu Jmp. hetman p. Sakowiczowi staroście oszmiańskiemu, aby doskonalej wszystką rzecz z posłem umówił. Zwierza drugiemu panu Stefanowi Franciszkowi z Proszcza Medekszy i powiada, jako traktował z posłem tym sposobem, jako się wyżej powiedziało. Ja, powiada, ruszę się ztąd z wojskiem, które tylko wyjazdu mego pilnuje, ty jedź do Moskwy, proponuj ten dokument, assekuracyją grafa Magnusa imieniem króla szwedzkiego Radziwiłłowi daną traktuj i wszelkie sposoby do biedzenia Szwedów Moskwie podawaj. Jużem się ja zniósł przez starostę oszmiańskiego z posłem, który imieniem mojem z nim traktował, a przyda tobie car posła swego, z którym ty mnie abo w Augustowie, abo w Grodnie najdować będziesz; masz dwa blankiety do poborców grodzieńskich abo jakichkolwiek, gdzie o pieniądzach skarbowych usłyszysz, weźmij ile potrzeba i zapisuj powierzam ci tego więcej niż sta tysięcy. Me wyjawiaj tego sekretu nikomu, zaklinam cię na Bóg żywy, idzie tu o chwałę bożą, o kościoły, o całość Ojczyzny, o dostojeństwo naszego króla M. Pana, zachowaj to przy sobie a od Boga meritum, od króla wdzięczność i odemnie samego mieć będziesz nagrodę. Co słowem szlacheckiemi przyobiecawszy, ani rodzonym moim, ani komu na świecie o tej legacyi mojej nie opowiedziawszy, puściłem się w imię Boże takim jednak spo- sobem. Kiedy p. Stanisław Orda będąc temu posłowi przystawem i już do odprowadzenia od księcia będąc naznaczony, ruszył z tym posłem z Kiejdan; w Wondzagole zajechałem im na pokarmie drogę, jako pan żałosny, który mając więźniem brata w Moskwie i chcąc go rekuperować, chce wiedzieć, czy kondycyja nie spalona jest i udać się rzeczy zakopanych windykować. Czego gdy p. Orda pozwolił, poseł wiedząc już o tym sekrecie, rzekł, proś Boh, jedź bezpieczno, ja ciebie na swoju ruku bieru. Podziękowałem mu i puściliśmy się w drogę z Wondzagoły mając nocleg tego dnia w mili od Kowna. Którego dnia nieszczęśliwego w godzinę po moim odjeździe, że już był rumor w wojsku, że tego dnia i prędko miał wyjeżdżać hetman a towarzystwo się do koni armowało, drudzy zaś po górach gotowiem stali czekając wyjazdu, dał znać zdrajca zdrajcy, Komorowski 1 Radziwiłłowi; sprowadzono piechoty 600 i wzięto w areszt JMCJ p. podskarbiego. Komorowski imieniem wojska Radziwiłłowskiego aresztował go, mówiąc nie możesz jako podskarbi odjeżdżać, bo wojsku względem zasług jego nie stała się satysfakcyja. Wojsko rozumiejąc, że hetman w polu, powsiadali na konie, a potem się dowiedziawszy, że zatrzymany hetman, nie mając takiego przewódzcy, żeby go odbić mogli, pojrzawszy po sobie poszli pod Wielonę, za którem kilkaset koni rajtaryi wyprawił Radziwiłł, ale że tam większa potęga była. nie natarli a hetman biedny w areszcie u Radziwiłła został. 9. Przewiózłszy się pod Kownem dla nieprędkiej przeprawy, bo łodziami przejeżdżać, a konie pławić przyszło, nie ujechaliśmy tego dnia tylko mil cztery. Przez Kowno acz zabraniano bardzo, jechaliśmy przez miasto. Do kościołów farskiego i panieńskiego zachodziliśmy, które te tylko całe zostały, wewnątrz jednak ołtarze poobalane, pogruchotane, miejscami popalone, księgi poszarpane, ciała z trun powyrzucane były, na co przed żalem i patrzeć ledwo mogliśmy, a kamienice o zakład żadnej całej trudno widzieć było; przy kościele farskim bab kilkanaście i białychgłów młodych pomęczonych, kilka nędzno siedziało, trupów pięć, od których smród był wielki, że mało nam wnętrzności nie powy- 1 Samuel starosta wilkomirski, oboźny litewski. 3 wracało; dalej nam chodzić nie pozwolono i tak aż przez gwałt, lubo się grożono, te widzieliśmy kościoły. W całem mieście jeden tylko browar nowy i ten wszystek osmalony został, nie mogli go snać spalić. Pod kościołem Sgo Krzyża w polu nad Niemnem piechoty moskiewskiej w taborze 14 chorągwi w sprawie stało, pod któremi ledwo mógł liczyć człowieka 600 albo też 700. Załoga szwedzka na tamtej stronie Wilii tylko Szwedów 16, którym Moskwa nic nie czyniła i sobie nic nie przeszkadzali; trupów po drogach pełno, wsie, miasteczka i dwory popalone, biednej chatki trudno widzieć było całej. 10. Z noclegu wyprawił poseł moskiewski swoich dwóch, dając wiedzieć do obozu o przyjeździe swoim i naszym. Tandem pokarmiwszy pod Zyżmorami, powtóre posłał, że będzie na noc, jakoż kazał się nam pospieszać. Jechaliśmy mimo Troki, kościoły oba spalone, także zamek i wszystko miasto; przyjechaliśmy potem pod Wakę Sapieżyńską, gdzie obóz stał kniazia Czerkaskiego. Już zmrok zachodził, poseł zostawiwszy nas w polu, sam jechał do obozu, potem powrócił w pół godziny, za którym 30 rajtarów z porucznikiem i piechoty 20 szło. Ci po pożegnaniu się z posłem prowadzili nas polami z pół mili do stanowiska, w którem izba biała bez okien i piekarnia była, znać dom tatarski. Tego dnia samiśmy i konie głód mieli. Rotmistrz piechotny Artiemi Fiedorowicz Korzlin sotnik i porucznik rajtarski Nikifor Michajło Suchocza Juła byli znakomcami. Wzięła nas tego dnia duma, konie na dżdżu i bez jednej słomki stały, sami głodni, stanowisko jak obora w gnoju, pan rotmistrz i porucznik w siermięgach, bardzo się nam stanowisko, dyskurs, strój i kompanija nikczemna nie podobały. 11. Pożałowanie od hetmana kniazia Jakowa Kudenetowicza Czerkaskiego przysłano moc siana, jałowicę, trzy barany, syty lipcowej 1 w garncy dwanaście, chleba rzanego 2 bochenków sześć, gorzałki garncy dwa. W porze nad wieczorem przyjechał przystaw, człowiek godny i dworzanin carski Andrzej Matfiejewicz Właściow, ten częstował swojemi dostatkami jako polityk polski; był u nas w więzieniu za króla Władysława u p. Mar- 1 Miód sycony wodą. 2 rzany żytni od reż żyto. cinkiewicza1, którego mile wspominając pił zdrowie. Potem już po zmroku w godzinę, abo dwie w noc pożałowanie od cara przysłano jesiotra całego, wyziny sztukę całą, ikry dwa brety jak talerze, gorzałki flaszę, wina węgierskiego drugą, chleba rzanego i białego po bochenków sześć. 12. W niedzielę przed południem o dziesiątej przyjechał posłaniec, pytając, jeśli do cara abo do bojarów listy. Po danym responzie, iż do bojarów, przysłano, abyśmy jechali do obozu, do którego lubo ćwierć mili od stanowiska było, prowadzono nas około więcej mili, podobno żebyśmy obozu nie widzieli; bo i koni naszych czeladzi naszej poić nie pozwolono, ale moskiewska straż do wody wodziła. Z wielu głosów doszedłem, iż komuniku we wszystkich obozach czterech nad sześć tysięcy niebyło, bo kniaź Trubecki pod Słuck a w drugą stronę ze Złotarenkiem ku Grodnowi i ku Nowogródkowi poszli. Przyjechaliśmy potem pod obóz, przy którym przy namiotach w polu dwa pułki, jeden strzelców, drugi żołdatów chorągwi więcej dziesiątka stało; osobno od tych pułków szeregiem, aż do samego namiotu bojarskiego chorągwi cztery stało w sowity rząd; przed namiotem bojarskim dworzan trzech pułkowników w ferezyjach sobolich i ludzi różnych wielka zgraja stała, na kilka set mogli się rachować. Szliśmy potem do namiotu, w którym przy stole na czele siedział kniaź Jakow Kudenietowicz Czerkaski hetman wielki starszy; w lewą stronę siedział kniaź Nikita Iwanowicz Odajewskoj; z prawej strony kniaź Borys Aleksiejewicz Rzepnin. Po odprawionem poselstwie proszono nas siedzieć, a sami bojarowie pytawszy nas o zdrowie i o drodze dobrej, dla przeczytania i wytłumaczenia listów z namiotu wyszli, potem przeczytawszy listy przyszli prędko, i znowu nazad powrócić nam kazano i tymże nas prowadzono miejscem. Po przyjechaniu do stanowiska przywieziono nam legumin i ordynaryją na dzień; postanowiono na dzień jałowicę, baranów trzy, piwa baryłę, w garncy dziesięć miodu, w garncy dwanaście lipcu, gorzałki anyżkowej garniec, podlejszej dla czeladzi w garncy dwa, wina 1 Sędzia upitski komendant Wilna. w półtora garnca, chleba rzanego bochenków ośm, pszennego dziesięć. 13. Przyjechał Wasyli Nikitycz Licharow dając mi wie dzieć, iż pozwala car królowi polskiemu swoich słać posłów do siebie i z nim życzy pokoju i deklaruje słać posła i przystawa dla bezpieczeństwa od wojsk swoich. Potem zjechało się wiele bojarów nawiedzając nas, z którymiśmy się zabawili aż niemal do zachodu, bo wielu ich przyjeżdzało. Tandem kazano nam jechać do bojarów, do których nimeśmy przyjechali, zmrok był dobry. Bojarowie w inszych namiotach w końcu obozu byli i w tymże namiocie wysławszy wszystkich z p. Ordą rozhowor mieli, a mnie do inszego namiotu proszono i tamem z bojarami siedział i inszemi wielu, którzy o polityce rozmawiali ze mną i bawiliśmy się tam więcej godziny. Piechota jako pierwej w sprawie stała. Tegoż dnia po przyjeździe do stanowiska przysłali do mnie bojarowie dla wiadomości, jeśli mam dalszą konferencyją z nimi, niż p. Orda, a po uczynionym odemnie responzie smakowali sobie bardzo koncept Jmp. hetmana do niego się bardzo przychylając. 14. Posłaliśmy do bojarów prosząc, żebyśmy mogli być u nich życząc sobie prędkiej ekspedycyi. Z responzem przysłali najstarszego diaka carskiego Aleksandra Stefanowicza Darowa, abyśmy wypisali miasto ustnej rozmowy poselstwo swoje, któreśmy wypisawszy ekspedyjowali tego diaka. Pożałowanie według ordynaryi tego dnia przywieziono. 15. Bano zjechało się bojarów, dworzan carskich nawiedzając nas od hetmanów i prezentując bachmaty do przedania; tego dnia przysłano żywności na cztery dni powiadając jałowic cztery, baranów 16, piwa, miodu, syty w barył kilka, gorzałek w barył dwie, chlebów białego i rzanego nie mało. Ten dzień strawiliśmy na różnych zabawach i konwersacyjach z Moskwą. Po zmroku, mogło być o godzinie dziesiątej przysłali bojarowie dowiadując się, jeśliśmy się nie pokładli i trzeźwi bo w poniedziałek dla ludzkości przystawa i ochoty jego wielu dworzan Moskwy przyszło nie trzeźwo p. Ordzie z bojary traktować i żebyśmy konie gotowali. Tandem po daniu im wiedzieć, po godzinie abo dwóch, kazano nam jechać do obozu i już nas wkoło nie prowadzono, jako pierwej, ale prosto przez obóz mimo armatę, gdzie warta potężna koło trzech tysięcy piechoty stała w ordynku osobliwie w samym obozie; szop też cwilichowych i namiotów moc sroga, obóz bardzo wielki, lecz teg o czasu przed namiotem bojarów już nie tak wielka zgraja ludzi była. Przyszliśmy potem do namiotu; tam proszono nas siedzieć i pytali się bojarowie o wczasie i o zdrowiu naszem, poczem prezentowali mnie posła Fiedora Michajłowicza Chrisczewa zalecając go być bliźnim carskim; któregom ja prowadził potem a nawet o czas z tym posłem namówiliśmy się, iż on miał dać znać na gościniec wyjechawszy dnia jutrzejszego; pożałowanie od cara sam kniaź Czerkaski sorok l soboli dał i dalszą carską łaskę opowiadając i obiecując, nim ekspedycyją odebrać przyszło, już z północka było. List jeden do Jgmci jak do księcia p. Ordzie oddano, a przy pośle mnie drugi pokazano zleciwszy posłowi i ten list od samego cara z pieczęcią wielką oddać i słownie konferować z JKMścią. 16. Kościół na Wace ów staroświecki bez żadnego wiatru się obalił, bodaj czy go Moskwa na drwa nie obaliła. Po obiedzie wyjechawszy poseł na gościniec dał znać o sobie, do któregom ja gdy jechał, przeprowadzał mię p. Orda z przystawem. Posła z obozu wiele dworzan carskich z pół mili przeprowadziwszy, wrócili, a poseł przy gromadzie swojej, co z nią aż do miejsca miał jechać w koni 60, dla przeprowadzenia miał rajtarów 100, których potem z Rotnicy z hramotami do cara odprawił. Tego dnia nocowałem w półtory mili od Waki. Według ich religii w wieczerzą i w czas przed wieczerzą śpiewano i potem zawsze z rana i z wieczora nigdy pewnej godziny nie opuściwszy aż go ekspedycjowano. 17. Pokarm pod Hanuszyszkami, zkąd poseł konfidencyją do mnie brać począł z wielu dyskursów; nocleg potem w Duśmianach. Bożestwo Panny Maryi przypadało, poseł mało co pijąc na modlitwach całą noc trwał; dodnia z tamtąd wyjechał, dla ostrożności i bezpieczeństwa od chłopów, bo już wzjawiać się poczęli byli z lasów, więc straż całą noc rajtaryja odprawowała i potem na inszych noclegach. 1 Sztuk czterdzieści. 18. Pokarm w folwarku księdza plebana dawgowskiego 1; nocleg pod folwarkiem Mereckiego, w polu, gdzie poseł po wieczerzy wyszedłszy ze mną na przechadzkę niemal do wtórej z północy dyskursami bawił dziwując się, iż Zołotarenko chłop czego nie wiedział w wielkiej łasce u cara i wadze u Moskwy. Wspominał i to, że starszyna moskiewska na bojarów sarka, że przed nimi przodkuje tyranizując ludzie, czego jakooni żałować mieli i tej wojny z nami carowi nie radzili obawiając się kary boskiej; wspominał i to kiedyby nie unija, którą król wystawiać, a wiarę starodawną naszą gubić począł, o którą się Chmielnicki brać począł i cara naszego do tego nie namówił, nie mielibyście tej wojny, którą uspokoić nie możecie, aż wielką submissyją i pokorą, bo na zwadę poszedłszy nic nie wskóracie; prawda żeście ludzie wojenni i sławni, nawet wygrane przedtem potrzeby nasze z Turkiem wspominał ale kiedy króla potemu nie macie. I nie obiecujcie sobie z tym królem dobrego końca, ponieważ nieszczęśliwy z swoją bratową mieszka, i niepodobna, aby mu Bóg miał błogosławić. A jako prawi u nas słychać było, iż król do Francyi ujechał, bo nie bez przyczyny i Radziwiłłowi Szweda obrać i jemu się zdawać przyszło. Ztąd uważam ligę moskiewską z Szwedem, bo o Krakowie coraz się pytali, jeśli tam nie kto inszy koronowan, abo przynajmniej objął rządy, a bodaj czy i Chmielnicki nie tenże miał od cara ordonans, aby tam był szedł. Wiem, prawił, że wielu jest was, którzy Szweda za pana mieć nie chcecie, przytem ganił ich strój, odmianę w ubiorach, w mowie i w wierze, zalecając swój naród we wszystkiem podobniejszy. Król zaś wasz dawny ratować was nie może, i wyliczał przytem, co oni i Szwed zabrali, bo miał mapy polską i litewską; obronić się dwom i trzeciemu Chmielnickiemu nie podobna, zaczem, jeśli wasz król jest w państwie swojem, a do traktatów przyjdzie, my i na Szweda dopomożemy, jeśli też króla niemasz, wy bez pana obejść się nie możecie. Wyliczywszy tak wielką potęgę cara swego i szczęście, wolności wszystkie według statutu i konstytucyi snać dobrze będąc świadom prawa naszego jako człowiek i frant uczony i świadom rzeczy obiecuje zaciąwszy się trochę o wiarę, którą za najtru- 1 miejsce Daugzy. dniejszą do pokonania uznawał, bylebyśmy cara za pana sobie obrali, że kiedyby unija z Litwą stanęła, musiałby nasz car na wasze wolności poprzysiądz, a zatem i my powoli swoich byśmy się mogli upomnieć, abo u cara uprosić patrząc na wasze i nieochybnie wam byśmy pomagali, a wy byście też nas nie odstępowali i informowali. Ale myślę, że to na to ich szczerość i tak wielka obietnica była, aby uniją z Szwedem rozerwać, bo za złączeniem tych narodów Moskwie ciężkimi być moglibyśmy; wyrozumiałem też, że oni z Turkiem wojny życzą. 19. Pokarm za Mereczem w polu, nocleg w Rotnicy, gdzie za wystrzeleniem jednego z poselskich trworzyć się poseł począł, rozumiejąc, że się chłopi buntować i jego znosić będą; nie uspokoił się, ażem po litewsku obwołać kazał, że poseł moskiewski do króla idzie. 20. Pokarm nowy potem pod Grodnem, o nieszporze przewiózłszy się, nocowałem od Grodna w mili we wsi Ekonomickiej do Krynek jadąc, zkąd zaraz nająwszy posłańca z swoim wyrostkiem do p. Żeromskiego1 słałem, rozumiejąc go zastać w Krynkach, ale dojechał go aż w Nowymdworze. Na responz od p. Żeromskiego czekając, tamem cały dzień 21 zostawał, gdzie się szlachta zjeżdżała, dowiadując, coby za ludzie byli. Tego dnia bolenie głowy mi przypadło bardzo wielkie, czego poseł bez pochlebstwa żałował, różnemi mię wódkami z apteczki swej lecząc. 22. Chorągiew p. starosty Hakińskiego dla wiadomości, coby za ludzie byli od p. Kuncewicza podkomorzego lidzkiego2 z Krynek wysłana, napadłszy szarańczą lidzką, nastraszyli posła okrzykiem bez uwagi, nie dawszy mu się słusznie sprawić. Po daniu mnie znać przez Moskala, bom w innej stał gospodzie, czyniłem przyczynę przyjścia tego posła relacyją, czemu nie doskonale wierząc, prosili, aby do ich pułkownika jechał, a in quantum by nie chciał, i gwałtem brać byli gotowi, czego ja posłowi nie powiadając prosiłem i radziłem, aby tam jechał. Jakoż nie dawszy mu się najeść statecznie, nieuważna Lida i wiele poselskim pokradłszy rzeczy z niestatkiem wielkim prędko go poprowadzili niemal jak nieprzyjaciela do Krynek, zkąd p. chorąży 1 Kazimierz Chwalibóg stolnik wileński, porucznik usarski, regimentarz w czasie oblężenia Wilna. 2 Jakub, później kasztelan miński i wojewoda brześciański, grodzieński będąc na miejscu pułkowniczem potkał posła w koni półtoraset, gdzie owies i siano było; p. marszałek grodzieński rybą i chlebem obesłał posła. Przyjechał 23go i p. Kuncewicz, który prosiwszy mię do siebie, przy wielu obywatelach w radzie o przyczynie prowadzenia tego posła pytał, czegom ja relacyją czynił, jakom rozumiał z posłem się namówiwszy. Wywiodłem się z suspicyi, bo rozumieli, żem jest szpieg i przedawczyk, co się inaczej pokazało i za pracę mi potem dziękowano. Posłał potem pułkownik do posła, jeśli z dobrem dziełem i do kogo i jeśli od samego cara listy dyrygowane; ukazał, że do Jmci p. hetmana polnego od cara z pieczęcią wielką. Dawszy potem relacyją od p. Kuncewicza posłowi, p. marszałek grodzieński i p. chorąży lidzki promocyją posłowi obmyślali, ale najpewniejszą p. marszałek grodzieński, bo ten i surowym obrokiem i z swego stołu obsełał posła wieczerzą a p. cześnik lidzki miodem. Straż dzienna i nocna przed stanowiskiem po całej chorągwi była. 24. P. Kuncewicz był u posła, przed nim jechała kalwakata, z posłem dyskurował, nic z niego nie mogąc wyczerpnąć. Po obiedzie poseł wyjechał, wyprowadzała go chorągiew usarska i ochoczych wiele; tego dnia nocleg w Ołynce. 25. Pokarm i nocleg we Mścibowie, gdziem się znosił z p. Ejdziatowiczem, o ekspedyjowaniu tego posła; narzekał na mnie poseł, że go w daleką drogę prowadzę, dowiedziawszy się o zatrzymaniu Jmści i że go już do Sapiehów prowadzono, co bardzo mu okropne było, żem go zawiódł inaczej udając. 26. Pokarm od Mścibowa w milach dwóch, nocleg z tamtąd w mili we wsi Jmci p. Szpina, gdzie poseł p. Ładowickiemu darował konia; tamżem się widział z Jmci pp. Kotłami. 27. Pokarm i nocleg za przeprawą do Szereszewa w półtory mili, i tam poseł narzekał na mnie. Pokarm w Szereszewie, zkąd czeladnik posłów z łukiem ofiarowanym mnie haftowanym bogato z strzałami birkutowemi l i z łukiem tureckim i z koniem uciekł; nocleg od Kamienia we dwóch milach. 28. Zjadłszy trochę jechaliśmy do Kamienia, zkąd potykali się półkownicy z p. Lipnickim 2 i ze wszystkim niemal komuni- 1 birkut, gatunek sokoła. 2 Stanisław pułkownik i wojski litewski. kiem polskim, która ceremonija wzięła godzin ze dwie nim przez miasto przeprowadzili. Poseł się nadymał pokazując animusz. Stancyja we dworze ukazana, zkąd Żeromski z wielkim gminem ludzi spotkawszy nie bawiąc ze wszystkimi wojskowymi wyszedł; tam na niczem nie schodziło, dostatków wszelkich było dosyć. 30. P. Żeromski prywatną miał audyjencyją, którą mu przeszkodzili p. Kmiecic1 z p. Lipnickim, gniewając się, że sine scitu ich sobie jeden go zjednał. Od posła zasięgali wiadomości, którą takową, jako p. Kuncewicz pułkownik grodzieński wzięli. Tego dnia przed obiadem i po obiedzie wiele szlachty nawiedzało posła wielką mu grzeczność przyznawając, o jakowego w Moskwie, jak twierdzili, trudno; przy wieczerzy był p. Żeromski prywatnie, z którym poseł podpiwszy bardzo ofiarował i akkomodował naszym; po rozejściu z wielką mi się bardzo poseł począł odzywać przyjaźnią chcąc coś ze mnie wyczerpnąć, com ja zrozumiał. 1 Oct. Pokarm i nocleg w Brześciu, zkąd nie potykano, ale przed Brześciem jedne chorągwie posła, drugie poseł mijał. Stanowisko w Błotkowie, gdzie poseł z ukazania mu pokojów w murze, rozumiejąc, że do turmy na dole sadzą, nie był kontent i bardzo gniewać się począł, aż mu starosta izby swojej, gdzie sam mieszkał, ustąpić musiał, i ledwo tem się ukontentował. Za wytłumaczeniem dopiero, że to jego honor w pałacu ukazanej stancyi, ledwo sobie to z głowy wybił, poczem i sam w prędce rekoligowawszy przepraszał nas i starostę, że go rugował; jednak tamże stać wolał. Prowizyją z tegoż Błotkowa wzięto, co być mogło ostatek z rynku. Tego dnia dałem wiedzieć o pośle p. wojewodzie. 2. Ruszyło się wojsko z Kamieńca, za którem i poseł w godzin dwie; tam przy dawnym konwoju chorągiew dragońską Jmci p. chorążego litewskiego przydano; nocleg w pół mili od Kamieńca, którego stanowiska poseł nie smakował. Chorągwi p. Ładowickiego gospód nie ukazano oddalając go od konwoju, w czem poseł urażać się począł, bo zakochawszy się w p. Ładowickim gwałtem z nim jechać chciał, co uprzątnąwszy fantazyją, umitygowano. 1 Kmiecic Samuel Chorąży orszański, 4 3. Jmci p. wojewoda witebski Paweł Sapieha przysłał posła pytając o zdrowiu i drodze; poseł dał relacyją, iż z łaski przystawa miał się dobrze. Potem prosił się do cerkwi, gdzie mu pozwolono, z cerkwi przyjechawszy prosił 00. Jezuitów na obiad, aby mógł z nimi dyskurować; jakoż byli Jezuici i mieli co z nim czynić, odcinał się im tak, że mu się dziwowali. 5. P. Galimski Piotr marszałek orszański przyjechał do mnie z listami od p. wojewody i z informacyją, chcąc wyczerpnąć coś z posła, ale trudno z morza wodę wylać; dał tę p. Galimskiemu relacyją kak oczy wojewody uwidzu rozhorywać sie budu, a na ten czas tylko dyskursami politycznymi zbył p. Galimskiego. 9. Audyjencyją poseł miał, a po niej był na objedzie u p. wojewody, bo go jeszcze na miejscu prosił i karetę posyłał po niego, a drugą po dworzan jego. Rozhowory, przez skrypta chciał p. wojewoda, aby mu list oddał Jmści pisany, chciał aby rewelował, z czem był do Jmści posłany. Po wielu responzach, jako p. wojewoda posła wyrozumieć chciał, tak poseł p. wojewodę, której stronie on przychylniejszy a kiedy się zrozumieli, potem ostatnią poseł dał deklaracyją powiadając jam do Gosiewskiego posłany, poselstwa żadnego do Sapiehy nie mam, a że Gosiewski zatrzymany, to jeśli p. wojewoda tego chce, co p. Gosiewski chciał, niech szle do cara osobliwego; będzie miał rezponza, jakoż naznaczono p. Ładowickiego o pokój z królem prosząc. Dnia 10 wziął ekspedycyją poseł nacertowawszy się długo względem tytułu, że carowi nie chciano dokładać samodzierzcy białoruskiemu, po długich alternacyjach i carowi i królowi naszemu acz nie zwyczaj dołożono braci ruskiej samodzierzcą pisząc. Pan wojewoda posła aż na ganek wyprowadzał przez cztery pokoje. Prezent od pp. wojewodów witebskiego i brzeskiego i od p. starosty dano. Hramotę posłowi czytać i jego diakom poprawować pozwalano, a wspólną drużynę jak z swoimi z Moskwą ekspedyjować przyszło. 11. 12. 13. 14. Przez te dni w drogę ledwo się wybrał, wprawdzie i za przyczyną p. Ładowickiego, który dla dostania sukien nie mógł wyjechać aż dnia 14go. Nocleg w bok Czarnawczyc. Wyjeżdżając tego dnia w drogę, żałował bardzo, żem z nim dalej nie jechał wymówiwszy się p. wojewodzie z tej drogi, bo był tej nadziei, żem z nim miał jechać. Żałował, że Brześć ten horod tak obronny Szwedowi dostać się miał, gdyż tak prognostykował. 15. Pokarm w Kamieńcu, . gdzie na rozjezdnem ze mną darował mi bachmata, jam mu też koniem polskim oddarował i z rządzikiem; nie wiem jeśli to z prawdy, ale z płaczem żałując kompanii rozjeżdżał się ze mną. Z posłem tak wielka gromada była Naprzód sam poseł Fiedor Michajłowicz Chriszczew, Piotr Iwanowicz Sumow, Lew Hawryłow Fiedojewskoj z Łubianki Swieszczennik, Michajło Akajewicz kniaź Kukuszow, Tymofiej Łukianowicz perewodczyk, Maksym Iwanowicz Ferejów, Iwan Fiedorowicz Michajło, Iwan Dmitrowicz Brancow, Iwan Hawryłołowicz Szetiłow, Aleksiej Andrejewicz Kamczatoj, Iwan Makarowicz Grygorow, Fieodor Iwanowicz Żuromskow, Iwan Michajłowicz syn p. posła Chriszczewa za chłopca. Poselskich dworzan jego własnych, sług co w pancerzach siadywali dwu, masztalerzów trzech, woźnic czterech, kucharz po moskiewsku powarnik, czeladzi dworzan carskich pięciu, koni poselskich w rydwanie 4, powodnych z masztalerskimi 6, kolasek 3 po dwa konie, koni 6, dworzańskich koni z czeladnymi osobliwie powodnymi, bo każdy choć czeladnika nie miał, powodne konie mieli, razem koni 27, chłopców koń jeden, wszystkich koni 44, a zaś samych z posłem i czeladzią jego tudzież z dworzany dusz 29. 3. DYJRYJUSZ DROGI MEJ DO MOSKWY W NIżEJ POMIENIONEJ LEGACYI. WYJECHAłEM z OBOZU OD SłOWIKóW DNIA 9 AUGUSTA ROKU 1657, POD GIEŁGUDZISZKAMI DNIA 4 EKSPEDYCYJĄ PODPISANĄ ODEBRAWSZY. Ta legacyi mojej do cara moskiewskiego była przyczyna Pierwsza Kiedy car przez subtelne sposoby grafa Magnusa w Rydze praktyki z różnymi czyniącego niepewnością komissyi wileńskiej będąc uwiedziony osobliwie w głównym punkcie o elekcyi na koronę polską, która post fata teraźniejszego JKMści synowi młodszemu cesarza chrześcijańskiego sporządzona, ustawać wojnie od Inflant przeciwko Szwedom nakazał i armistitium przez hetmana swego kniazia Jakowa Kudenietowicza Czerkaskiego namawiał otwierały się już z Inflant na Żmudź wrota, gdyż i podjazdy szwedzkie bezpiecznie załogi i wszystkie praesidia moskiewskie mijając w wielu miejscach grassować poczęły. Co z przejętych listów od grafa Magnusa i komisarza dla traktatów Naszczokina wojewody kokonawickiego wyprawionego, JWJmp. Wincenty Korwin Gosiewski podskarbi wielki i hetman W. Ks. Litew. wyrozumiawszy, że na nasze włosy gotują się goście, dał znać JKMści, że te stratagema przyczynią większych sił w Polsce królowi szwedzkiemu, przywiodą księstwo żmudzkie od Inflant i od Prus w niebezpieczeństwo tak, że trudną obiejom korrespondować ścianom. A zatem że i z moskiewskiej nie długobyśmy się cieszyli przyjaźni, starał się więc różnemi sposobami na złe nasze robiące zrazić i rozerwać traktaty. Jakoż przez Artiemona Siergiejewicza stolnika carskiego natenczas na rezydencyi przy sobie zostającego przez częstych od niego do stolice gońców przywiódł cara, że car kondemnowawszy przez Szwedów subtelnie wrzkomo do pokoju proponowane kolory, które potężnemi a pożytecznemi rpltej Jmp. hetman zraził racyjami, rozerwał armistitium, tak, że znowu car na Szweda deklarował wojnę, dawszy ukaz do Naszczokina przełożonego kokonawickiego, aby ją kontynuował i świeżą znowu z Jmci p. hetmanem zaczął korrespondencyją; dla tego nie mogąc pełnić i ordynansów JKMści do siebie wokujących pilnował Moskwy, pilnował i księcia kurlandzkiego lepszą inklinacyją do Szweda mającego, bo nietylko podjazdy szwedzkie przez Kurlandyją na Żmudź przepuszczał, ale i wiele przeszkód z naszej strony wyrozumiawszy, Szwedowi dawał. Odtrąciwszy tedy księcia kurlandzkiego od korrespondencyi szwedzkiej a ku JKMści i rpltej nawróciwszy pilnował hetman i dalej od Rygi, żeby świeżym jakowym podrzutem nie odtrącono od ligi z nami cara, i owszem, aby tem bardziej i gruntowniej do wojny przeciwko Szwedowi go pobudził a więcej dokumentów i do oderwania kurfiszta branburskiego od fakcyi szwedzkiej przyczynił. Dowiedziawszy się iż na rezydencyją Jmp. Morsztyn1, podstoli krakowski, od JKMci do Danii rezygnowany, gdzie też wojnę na króla szwedzkiego gotowano, pisze do niego, aby od króla duńskiego otrzymał do cara hramotę, że przyjąwszy z nami i ze wszystkim domem austryjackim ligę, wojnę przeciwko Szwedom zaczął i o tem dał wiedzieć carowi, o czem, aby wiedząc, by jako z tym, który nie jednego poruszył sąsiada, kontynuował wojnę w jednej na niego zostając lidze. Nic tedy kancelaryja króla duńskiego nie kontradykując, i owszem cara do wojny wiodąc, według informacyi naszej pisze hramotę, którą, gdy p. Morsztyn morzem przez pocztę do Jansborku przysłał, rzucił Jmp. hetman do mnie do Kiejdan przez umyślnego, dokąd dla odebrania folwarku Dawkajn z łaski JKMści darowanego mi od wojska absentowałem. Za powrotem moim do wojska, popisawszy pospolite ruszenie żmudzkie pod Trowklokami asygnuje mię do Moskwy z tą i z swoją do cara bramotą, dawszy mi instrukcyją i informacyją, jako mam Moskwę na rozhoworach zażyć, co się na osobliwym spisku wyraża. Druga Za tą Jmp. hetmana JKMści doniesioną przestrogą i do zabieżenia temu podanym sposobem, jakoby tem 1 Michał Waleryjan brat Hieronima syn Stefana. fundamentalniej tak do podburzenia większej przeciwko królowi szwedzkiemu wojny, jako i do dania posiłków naraz przez zobopolnych posłów cara moskiewskiego przywieść, wyprawuje JKMści jaśnie wielmożnego Jmp. Krzysztofa Paca na kanclerstwo wielkiego księstwa litewskiego nominata, który z Częstochowy wyjechawszy i wiele miejsc załogami szwedzkiemi i Rakoczego zatarasowanych przebywszy, gdy z krajów litewskich wyjeżdżać zamyślał, na wielu miejscach, osobliwie szlakach ruskich powietrze wzjawiać się poczęło. Nie mogąc sam jako poseł wielki z gromadą dworu swego tej drogi przebyć, oddaje mnie sobie powierzone od JKMści kredensa, instrukcyją i wszystką od JKMści do cara ekspedycyją. Przytem i swoją napisawszy hramotę, iż i dla powietrza w Księstwie Litews. grasującego i dla tego, że JKMści znowu do boku swego wotować go raczy, nie mogąc sam jechać, zleca temu, który pierwsze z Jego Carską Mością będąc pod Wilno zesłanym umawiał armisłitium. Przedstawia tedy, aby car we wszystkiem dawszy mi wiarę, uczynić to raczył, o co JKMść w hramotach swych pisze, jako to szerzej na osobliwym spisku się wyraża. Dla następujących przestróg, czegoby Moskwa wyrozumieć nie mogła, zostawiłem dwie cyfry te u Jmp. hetmana nulla l4, 21, 24, 25, 39, 47, 48. abcdefgh ik 1 m nopqrstuwxyz 23 20 72 45 16 11 54 40 82 58 86 60 15 26 31 34 29 74 11 13 66 18 36 33 10 73 46 76 17 19 55 80 83 59 87 61 85 27 32 35 30 74 22 53 65 89 37 a u Jmp. kanclerza a, b, c, d, e, f, g, h, i, k, 1, ł, m, n, o, p, q, r, s, t, u, w, x, y, z, m, n, c, p, q, r, s, t, u, w, x, y, z. a, b, c, d, e, f, g, h, i, k, 1, ł. Dnia 10 augusta z obozu wyjechawszy, nocowałem naprzeciwko Jurborka nad Niemnem wstąpiwszy do Jmp. marszałka kowieńskiego do Rawdoni i tam obiad zjadłszy jechałem mimo Wielonę, gdzie z dwoch stron miasta, aż do Srzednika przy gościńcu ludzi zapowietrzonych sroga moc po górach się wietrzyła; drudzy przy gościńcu zdaleka stojąc o jałmużnę prosili, o strasznem powietrzu powiadając, że, gdzie się zawinęło, i jednej nie folgowało głowie; nocleg u p. Rybińskiego podsędka żmudzkiego. Dnia l1go jechałem przez Kiejdany, zkąd ludzie jedni zapowietrzeni, drudzy chroniąc się powietrza hurmem wyjeżdżali z miasta, gdzie i moja gospodyni z dzieckiem nie chorując zmarła. W tym tygodniu rzeczy moje Rządkowski czeladnik odzyskawszy, sam w kilka dni bardzo stękać począł; zadrżała na mnie skóra, tylko przychodziło wyglądać godziny, póki się co większego nie pokaże. Tego dnia nocleg w Dawkajnach, gdzie z p. Morykonim we dworze widziawszy się i tam jadłszy, w kramie wiele rzeczy kupowałem; kramnik bodaj nie zarażony stękał, jeno, że słowami zbywał, do czego się i sam przyznał, zkąd i ja wziąwszy miarę kupiłem dryjakwi i gdy mię wiele czasów mdlić poczynało, pociłem się i inszą czeladź do tegoż przywodziłem, bo ich wielu w drodze nagabało, ale dobroć boska i miłosierdzie Jego broniło mię od dalszego gniewu. Dnia 13go ważyłem się być w Kiejdanach, gdzie już rzadko było widzieć człowieka i jeden drugiego się chronił. Zapowietrzeni przestrzegali, abym nie jechał do miasta, lecz zawiedziony od tych, którzy mię w tę drogę wesprzeć obiecali, nie mogąc się ruszyć nakupiłem sukna i hatłasu. Wyjeżdżająca czeladź ze mną widziała trupa z kolasą założoną za miasto puszczonego; było wiele, głosów, że po innych domach psy drugie jadały; jakoż i z folwarku mego pies przybłąkawszy się do chłopa, ustawnie do Kiejdan biegał i obiadłszy się trupów zapowietrzonych po dworze i po izbach włóczył. Tymże kundlem czeladź zająca w ogrodzie uszczwała, ale gdy pani Wojdatowa przestrzegła, znalazłszy go przy trupie nad rzeką Abelą, kazałem zająca wyrzucić i tego psa nie zabijając, aby się sam udawił w polu. Przez dzień 14 i 15 nim dla mnie ochędóstwo poszyto, czeladź przyodziano a drugą na tę okazyją zasiągniono i wozy z żywnością z folwarku naśpiżowano, zabawić się przyszło dzień 16ty. Czeladzi sześcioro posłałem, aby o miejscu nie zapowietrzonem na jutrzejszy nocleg dowiedziawszy się dawała znać do mnie. Dnia 17go za daniem znać ruszyłem się z Dawkajn z wozami i z ostatkiem czeladzi. Nocleg w Łukianach mil 4, gdzie czeladź widziała powietrzne znaki, jak moszka l w sposób pajęczyny wieszała się podobnie obłokowi, padło to potem na las, 1 może morszka, morszczyzna mgły morskie. Dnia 18 przeprawiwszy się przez Swiętą pod Wiłkomierzem, życzyłem widzieć się z załogą moskiewską, ale jej nie nalazłszy, jechałem na nocleg do Widziniszek tam tylko jeden chorąży z Wilna z piącią zołdatów zostawał, więc o przystawam się nie upominał do zdrowszego i dalszego odkładając kraju tak i sam ten chorąży radził pod temi Widziniszkami. W niewiadomości trafiwszy czeladź na zapowietrzone konie, jechała na nich półtory mili. Chłop zapowietrzony przy tych koniach nocował z nami i gdyśmy wyjeżdżali z miasteczka, urzędnik Jmp. Hieronima Paca i chłopi z daleka stojąc upominali się onych, świadcząc Bogiem, że zapowietrzeni; lecz szalona czeladź rozumiejąc, że dla ochrony koni swych zmyślają, wziąwszy przykład z inszych, którzy to czynili, wracać takowych nie chciała, co im zganiwszy, tegoż czasu powracać kazałem. Potem i księża widziniscy nie inaczej przyznali; trzeba się tedy było już na śmierć dysponować. Dnia 19go nocleg za Inturkami od Widziniszek mil 6, gdzie nie mogąc się przez puszczą i rzekę Żejminę dla wieczora przebierać zawczasu zanocowałem. Dnia 20go pokarmiwszy przed Swięcianami, bo w samem miasteczku powietrze, mijałem Łyntupy także zapowietrzone, drugi pokarm za Łyntupami i tam księże konie zapowietrzone pobrano; zadrżała łydka, kiedy ksiądz pod sumieniem twierdził, iż zapowietrzony. Tego dnia nocleg w Kobylnikach mil 13. Dnia 21go stanąwszy do Miadzioła a wziąwszy wiadomość od Jmci p. wojskiego oszmiańskiego i od innych, że załogi moskiewskie bez wiadomości Szeremeta do Borysowa przez Łohojsk nikogo nie przepuszczają i posłowie oszmiańscy wrócić się musieli, posłałem wprzódy czeladzi dwoje napisawszy informacyją, aby Szeremetowi mię w pilnem dziele jadącego oznajmił, o czem aby wiedząc, bez zatrzymania przepuścić do siebie kazał i dalej do cara. Tego dnia dla wielu informacyj potrzebnych w Miadziole zanocować przyszło. Ksiądz Górecki dominikan skarżył na Moskwę o zapieczętowanie kościoła głębockiego, o więzienie przeora tamecznego, tę robotę zacząwszy gotowali się do burd, o co abym carowi poskarżył zlecił mi. Dnia 22go Jmci p. wojski oszmiański dla kompanii prowadził mię do pokarmu mil 4. Nocleg za Krzywcami mil 8 od Miadzioła. Dnia 23go wyprawiłem z Dołhinowa do czeladzi z Miadzioła posłanej kozaka, aby mię przed miastem potykali. Kozak nie puszczony od pierwszej załogi pominął ją w koło, o czem dowiedziawszy się Moskwa, w siedmiu koni goniła chcąc go spalić, potem rozminąwszy się z czeladzią za pokazaniem chłopskiem pominąwszy załogę, w samo miasteczko przyjechał do Łohojska, Tamże go Moskwa okrzyknąwszy wypędziła z miasta nie dając mu się sprawować i mało nie wziął wychodzonego kijem. Czeladzi z Miadzioła wyprawionej, gdy przyjechała odemnie z listem, kapitan tam zostający z daleka o kilkanaście kroków stać od siebie kazał i wypisawszy informacyją przysłaną do Szeremeta posłał. Tegoż dnia na gościńcu łohojskim od Dołhinowa jadąc, nalazłem przegrodzoną drogę i Moskwy kilkanaście stojącej, która nie chciała mię puścić lubo gorzałką częstowana. Musiałem tedy w koło obieżdżając dwie mile nałożyć. Nocleg przed Hajną Gaina tego dnia mil 8. Dnia 24go wyprawiłem przed sobą już czwartego do Hajna pytając się o czeladź i jeśli snadnie przejechać mogę, a w tem i sam nadjechawszy nalazłem kobyliny pozapuszczane. Warta nie chciała mię puścić, alem przez gwałt obiechawszy pominął wartę, z którego serca ruska psia chytrość zalterowała mię. Że pierwsza czeladź o ominienie warty kijem od kapitana wzięła, zamyślałem i legacyi nie odprawując, oddać to tej warcie, ale rzeczy umyślone wnet się odmieniły, bo w pół mile od Łohojska spotkałem się z czeladzią i z ukazem, abym do mile stał od Łohojska w polu, gdzie sobie miejsce obiorę, a dla lepszej informacyi o dworzanina mego prosił i o list do Szeremeta. Stanęliśmy tedy w polu o małe pół mile od Łohojska, napisałem list do Szeremeta, z którym i informacyją posłałem do kapitana. Najpierwej narzekał, żem tak blisko miasta przymknął się, do Szeremeta listu brać nie chciał, tylo słownie informowawszy się, kazał czekać w polu na ukaz od Bojarzyna. Przed wszystką szlachtą okoliczną ogłosił, żem zapowietrzony, z Wilna dwóch żołdatów przydanych umarło i czeladnik, przez co nie mogłem 5 snadnie zasiądz żywności, bo się strzegli nie tak powietrza, bo drudzy wiedzieli, którędym jechał, ale aby ich nie poszlakował kapitan. Jednak kryjomie i dla wiadomości tamtych krajów przysyłała szlachta i kto czem mógł obsyłali, a kapitan żadną rzeczą, aż gdym Łohojsk przejeżdżał pożałował gęsią; lekceważona ale się nam zeszła. Przez ten dzień 24, 25 i 26 w biednym sałaszu o głodzie i chłodzie chorowałem, dżdże ustawne nie przestając lały tak, że z przeziębienia kilkoro czeladzi na febrę przystękać musiało. Kapitan z zesłanymi ani rozmawiać nie chciał, ale do ukazu Szeremeta przez żołdata odpowiadając czekać kazał. Dnia 27go z południa przysłał, abym w toj czas jechał do Łohojska, gdzie gdym przyjeżdżał, zatrzymawszy mię warta przed kościołem przy moście dała znać owemu. Mało bawiąc przyszło z nim ze trzydziestu żołdatów i z wielką rewerencyją ukłony oddawał żałując mego niewczasu w polu zażytego; przez rzekę Hajnę konie pławiono, a wozy sobą przez zły most przewieziono, w gospodzie mię swojej winem i chlebem białym częstował dając mi ukaz, że Szeremet do Borysowa jechać pozwala, czeladź mi spisywał wszystką, której tak wiele z sobą miałem Pan Ankudowicz, p. Norłowski, p. Rymwid, Dworzecki, Rządkowski, Olechnowicz, Lisowski, Migurski, Kowalewski, Wołodźko, kozak jeden Ordasz drugi Jabłoński, chłopcy jeden Piotrowski, drugi Kamiński masztalerz, Hryszko i Fiłon woźnicy, kuchcik Jasiek i woźniczka Jurek. Popisawszy nas i konie, łubom się mocno przymawiał, bo już o zmroku było, nocować w miasteczku nie pozwolił, ale musiałem jechać trzy mile ku Smolewiczom, całą noc w puszczy błądząc; nie stało za to, lubo mię przy koniu pieszo przez wszystkie miasteczko bez czapki wyprowadzał. Dnia 28go prowadzono mię na Smolewicze w koło, że mil siedm z drogi nałożyć przyszło, bo równo znowu z Łohojskiem od Borysowa stanąłem. Przed smolewicką wartą znowu sprawować się musiałem, czekając na komendanta więcej godziny w polu, który przyjechawszy prowadził mię do miasteczka. Tam zastałem porucznika rajtarskiego Nikitę Diemientiewicza. Tylko ko co przyjechał był z Borysowa dla wybierania prowiantu asygnowany; polityk dobry, obesławszy mię rybą był i sam na niej, polityczne nie jako insza gruba Moskwa prowadząc dyskursy. Gdym wyjeżdżał zastąpiwszy przed gospodą częstował mię i czeladź wszystką dobrą wódką. Z Smolewicz prowadziła mię kalawryja l dwóch żołdatów do słobody księcia Bogusława żodzińskiej 2, dokąd przyjeżdżając na wszystkich przeprawach potężne warty tak, żeby ptakiem przebrać podobna. Przed słobodą nad mostem zatrzymawszy nas kaławryja, w polu nocować kazała. Komendant przyszedłszy liczył konie i samych, lubo już raz była odpiska od kapitana łohojskiego, a opowiedziawszy, że wszeho mnoho od Szeremeta budiet, sam odszedł nazad, co omyliło, bośmy żadnej rzeczy doczekać się nie mogli. Dnia 29go raniusieńko dworzanin carski Iwan Juriewicz Lwow, dworzecka hołowa z Iwanem Sawickim3 za sejnowskiej potrzeby do Moskwy wziętym do słobody przyjechawszy przysłali prosząc, abym nie miał za złe, że raniej pospieszyć nie mógł, chocia jeszcze o piątej z rana było i jeśli w czem nie przeszkodzi. W godzinę potem w koni 50 kozaków przyjechawszy do stanowiska spytawszy pierwej, jak mię zowią, z karty tytuły carskie i hetmana swego Wasyla Borysowicza Szeremeta wyliczywszy, wizytę od hetmana swego po moskiewsku pytając mię o zdrowiu oddawał, i oznajmił, że za przystawa mnie naznaczony. Po danym responzie pytał mię dalej punctatim, na którem jechał, jeśli nie na zapowietrzone miejsca, gdziem odjechał Jmp. hetmana, gdzie się JKMść obraca i wojsko wszystkie czy w gromadzie, czyli rozesłane i którzy hetmani, gdzie z kim Król Jmść prowadzi wojnę i jeśli sam w polu. Po replice, że z Rakoczym prowadzi wojnę, przy którym Wołosza, Multanija i Anton kozak, ale że za łaską bożą będąc party od wojsk JKMści gdy z państwa uchodził, zastępowały mu wojska już w przedzie, p. marszałek i hetman koronny w oczach mu stanął; dalej nie wiem, co za sukces padnie, król szwedzki także wsparty i mając zabawę z Duńczykiem ku pomorskiej uchodzi. To wszystko diakowi swemu pisać kazał, a dalej chciał wiedzieć, w jakowych dziełach do cara jadę, alem w tem zażył moskiewskiej polityki, jako oni też naszym odpowiadają. Już tedy dalej 1 z tureckiego kalauz przewodnik. 2 nad Wiliją. 3 Gdzieindziej dodaje Medeksza przedawczyk z Ukrainy. nie tentowany, gdym spomniał, że w dobrych dziełach i że zaczepki żadnej JKMść z wojskiem cara Jmci czynić nie kazał, po sobie pojrzawszy wzdychać poczęli, snać, że im inaczej o nas a podobno na nich gotujących się powiedziano. Prosił mię zatem, abym do miasteczka jechał, gdzie mię Szeremet przyjmować i do ukazu dalszego trzymać kazał. Poczęstowawszy go tedy wódką i konfektami ruszyłem się z nim, który przyprowadziwszy mię z przydanymi ludźmi z wielką rewerencyją do słobody, ukazał mi trzy gospody. Ja rozumiejąc, że abo do siebie pobierze, abo też prowiantem obeśle, nie kazałem gotować obiadu do nieszpornej godziny, alić miasto tego obojga przewodczyka z poddziaczym przysławszy znowu pytał, którędym jechał i jeśli nie przez zapowietrzone miejsca. I już mu nie refutowano, bo miał pierwszą informacyją, a mając okazyją, że mi karmu nie przysłano z afektu i tegom się upomniał i aby mię nie głodząc jeśli do cara przepuścić nie chcą, nazad do Jmp. hetmana odjechać pozwolono. Mało czekawszy przysłali dwóch żołdatów i dwóch kozaków na wartę, czeladzi nad te gospody nigdzie dalej chodzić nie pozwolono i na przechód nawet idąc sprawować się musieli. Od wieczora przysłano dwie bułki chleba rzanego a trzecią pszennego. Dnia 30go nie mogąc się doczekać od Szeremeta ukazu, wyprawowałem swego do dworzanina pytając, jeśli wiadomość przyszła. Czeladzi mojej do niego iść nie pozwolono, ale gdy o to żołdat pytał, przyszedł sam prosząc, abym nie tęsknił, bo co godzina wygląda z Borysowa i na wiadomość i na prowianty. Ja jednak kazawszy z wozu swego zapasu dostać, częstowałem go na wieczerzy; dziwował się jako tego stawało w drodze, bom miał miód, piwo, wódkę dobrą, kury i gęsi. Przyszła potem komenderowana dragonija wszystko w białych opończach koni 80, wieczór przydano warty; dwudziestu człowieka przed gospodą wartowało, a po polach w koło miasteczka straż konna była. Dnia 31go przyszedł przystaw z ukazem od Szeremeta, abym do ukazu carskiego póki z stolicy przyjdzie, na tem miejscu czekał, obiecując mię dotąd prowiantować. Dawałem racyje, że dzieło wielkie, o czem Szeremet wiedzieć nie może, co za legacyja do cara i do niego, bo kapitan łohojski listu do niego brać i przesyłać nie chciał i sameś nie jest informowany i za wielkie są dzieła, abyś o tem wiedział. Po deklaracyi onego, że list gotów przesłać, pisałem w ten sens do Szeremeta Bożoju miłostiu Najjaśniejszego Jana Kazimierza króla polskiego, wielkiego księcia litewskiego Białej Rusi i innych wielu hospodarstw i ziemi posłannik Stefan Franciszek Markowicz z Prószcza Medeksza, bożoju miłostki wielikoho hospodara cara i wielikoho kniazia Aleksieja Michajłowicza wsieja wielikija, małyja i Biełoje Rosyi samodierzcy i innym mnohim zemlam i hospodarstwom wostocznym, zapadnym i siewiernym otczyca, dedicza, naślednika, hospodara, pobłahadatela Jgo C. Wsci hetmanu i namiestniku biełoozierskiemu Wasiliju Szeremetowi życzliwe moje przesyłam powolności. Nie wiem, czy dla z zagniewanego nieba na świat powietrza wydanego, czyli też z inszej okazyi przychodzi do tego, że posłannikowie wielkich monarchów od prostych załóg poturbowani nie zwyczajnie jakoś świeżym terminem na posłanników nie należącym sprawować się muszą, co i mnie samego przy pięciu załogach potkało. Takową tedy obelgę i bezcześć do przyszłego rozhoworu zachowawszy teraz tem nie turbuję Wmć pana, lecz z przestrogi p. przystawnego wziąwszy wiadomość, żeś od kapitana łohojskiego nie jest dobrze informowany, od kogo więc i z czem jadę przez ten list mój daję wiedzieć iż jadę z hramotami dwóch wielkich monarchów od JKM. Jana Kazimierza króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego mp młścgo ze dwiema hramotami, a od króla JMci duńskiego trzecią; mam do tego hramoty od wielkich i dumnych JKM. bojar i senatorów życzliwych JCW. od jaśnie wielmożnego Jmp. Wincentego Korwina Aleksandrowicza Gosiewskiego podskarbiego wielkiego i hetmana W. Ks. Litews. , wieliskiego, puńskiego, markowskiego, łodziejskiego ekonomiej oliskiej i grudziądzkiej administratora i od drugiego JWJp. Krzysztofa Stefanowicza Paca na kanclerstwo wielkiego księstwa litewskiego nominata, wilkomskiego, ostryńskiego, wołpińskiego, oniesztyńskiego, wisztynieckiego starosty, leśniczego kirsznieńskiego, i niemonockiego, ekonomiej spiskiej i szadowskiej administratora. Wszystkie te hramoty że do samego wielkiego hospodara JCW. pisane, ażebyś mi Wmp. tem lepszą wiarę dać raczył, ukazałem p. Iwanu Juriewiczowi Lwowi JCW. dworzaninowi przystawowi memu; mam hramotę i do samego Wmp. od Jmp. hetmana Gosiewskiego, przy której nie mały rozhowor w dziełach tych wielkich hospodarów i ich hospodarstw zlecił do Wmp. Takowe tedy mając hramoty i rozhowory wiedziałem jeszcze z miejsca od Wierzbołowa wyjechawszy, gdziem Jmp. hetmana Gosiewskiego na granicach ruskich zostawił, że koło Wilna i gdzie indziej powietrze szerzyć się zaczynało. Dla tego też wszędzie o mil kilka zapowietrzone miejsca z daleka mijałem ustawnie stawając w polu; Wilno o mil kilkanaście zostawało odemnie, przez co nałożyłem kilkadziesiąt mil z drogi i już to będzie niedziela czwarta jako od Wierzbołowa jadę, a tak za łaską bożą jakom z zdrowego i nie zapowietrzonego wyjechał miejsca, co i Jmp. hetman w liście swym wyświadcza i o przypuszczenie do cara Wści mego młściwgo p. prosi, tak i teraz zdrowo z ludźmi mymi zostaję i nie trzeba obawiać się, abym miał ludzie cara Jmści zarażać. Owszem samem się strzegł załóg wileńskich i dla tego, lubo już ziemią zawojowaną i załogami cara Jmści założoną kilkadziesiąt mil do Łohojska jechałem, przystawa nie tylko nie upominałem się, ale i rozmawiać nie chciałem, zdaleka wszystkich mijając. Dopiero kiedym się dowiedział o zdrowszym kraju, opowiedziałem się załodze łohojskiej z Borysowa zesłanej, od której tu postawiony otrzymałem ukaz do wiadomości cara Jmści czekać. Jednak nie wątpiąc, że mi Wmp. i bez ukazu cara Jmści wziąwszy prawdziwą informacyją i nie suspitując o zapowietrzonym, zwłaszcza, gdy ludzie moi zdrowi, wysłuchawszy sam pierwej rozhoworu od Jmp. hetmana i list odebrawszy do siebie przyjmiesz, a zbolszym puścisz mię do JCW. , bo Pan Bóg widzi, że w wielkich tych obudwóch monarchów dziełach do JCW. jadę. Są pilne przestrogi od życzliwych do oznajmienia carowi Jmści godne, z czemby już czas być u hosudara, jako z wielkiem dziełem, którego ja objawiać nikomu nie będę, tylko samemu wielkiemu hospodaru JCW. , gdziem posłany. Możesz mię tedy Wmp. przepuścić, dalej, proszę i oznajmuję, że wielkie dzieło, żeby potem nie rzeczono, że moja w tem była negligenłia; co jednak na mnie paść nie może, bo i przez ten list daję wiedzieć i pana przystawa mego jeszcze lepiej informowałem. Jeżeli zaś nie będzie można inaczej, ale do ukazu JCW. czekać wypadnie, chciej mi naznaczyć czas do rozhoworu, który mi zlecił Jmp. hetman, że namówiwszy się i skończywszy rozhowor, dam wiedzieć Jmp. hetmanowi zdawna carowi Jmści życzliwemu, któryby z wiadomości mojej czynił tam dalszą przysługę JCW. , którą zacząwszy, kończyć chce dobre dzieło. W tem tedy rozhowor chcę mieć z Wmść panem i jako proszę, abyś mi u siebie być pozwolił, tak i prędko w tym punkcie respons dać raczył. Dnia 1 septembris przyszedł poseł Narasyj Michajłowicz Owchimow stolnik od cara do JKM. w 30 koni wysłany; tegoż dnia o nieszporze przyszedł i przystaw ukazując mi list od Szeremeta do siebie, aby pytał o posłach panu Ciechanowieckim l staroście mścisławskim i Abramie Łopuchinie do Jmp. hetmana od cara wysłanych. Gdym powiedział, że pod Srzednikiem mieli przystawa p. Protasowicza, wszystko diakowi pisać kazał, a zatem ofiarowawszy się, iż miał nazajutrz koniadziną obesłać, odszedł. Tego dnia tylko 3 bułki chleba i pół garnca krup na wszystkich ludzi przysłano. Tegoż dnia przestrzeżono mnie o pośle cesarskim, że będąc jako i ja zatrzymany a snać nie mając 1 Krzysztof Starosta i Wojewoda. rozumu, abo też inaczej jakoś rozumiejąc, ochroniwszy się uszedł. Dogoniwszy go Moskwa we trzech milach, wartę za upuszczenie go na śmierć zaknutowała; z której okazyi i mnie z gospody wychodzić nie pozwolono i kiedym na strzelenie z łuku od stanowiska pacierze odmawiając odszedł, wnet za mną dwóch warty poszło nie pozwalając mi się przechadzać i nie odeszli, aż im wódkę wspomniano. Owdzie zaś i czeladź ich okrzyknęła za bezczeście i już od tego czasu nie zaglądali mi w oczy, jednak zdaleka na płoty wlazłszy poglądali mając mię na oku. Dnia 2go przysłano mi mięsa po moskiewsku solonego kilka szrotów robaczliwego, które, gdy czeladź nie biorąc powiedziawszy, że u nas lepszem psy karmią, odesłała, przysłał od wołu świeżego naroki; gdy i tem wzgardzono, przysłał po trzecie brudzizny obiedwie z słabizną jakoś niezwyczajnie wyciętą, masła kwartę z łojem mieszanego i chleba bochenków 6, co już przyjąć musiałem swego zapasu nie mając we wozie. Tego dnia po objedzie przyszedł przystaw z listem od Szeremeta, abym jeden list moskiewski z Danii do dumnego diaka Ławryna Iwanowicza Ałmara pisany odpieczętowawszy, w kopii mu przesłał. Miasto responsu wymawiałem mu, że na kontempt czyniąc, zgniłe mi mięso przysłał na niedzielę, że będę wiedział, jako bojarzynowi ludzkość twoją, o którego grzeczności więcej rozumiałem opowiedzieć, że wreszcie i czego podobno nie godzien był, ukazałem mu hramoty do cara pisane, zkąd rozumiałem, że prędzej do cara przepuszczony, i lepiej od was akomodowany będę. Co że się na nic przydało a nawet na mój list nie otrzymałem responsu, nie mogąc tego kontemptu jako posłannik z hramotami dwóch monarchów jadący znosić, opowiadam się, żem i odjechać gotów, jeśli mię do cara nie przepuści. Trzymać mię też tu gwałtem nie może, gdyżby tem tych monarchów bezcześcił, w czem już i zaczęto snać myśląc o zaczepce, kiedy tak potężną wartę przed gospodą jako i wszędzie koło miasteczka postawiwszy, przechadzać się ludziom moim nie daje. Na wszystkie mi tedy punkta, jako u Moskala nie trudno o odpowiedź, według dawnego zwyczaju replikował. Co się tknie mięsa u nas, powiada, sam car pomazannik boży i bolszyje bojary z czosnokom jedzut, a szto ty czerez tydzień kormu nie mieł, sam spohladaj, szto miesto pożyjewo, dostać niczoho nie możno; także i nazad odjeżdżać nie możesz, bo nie baczył ty swietych głaz hosudarowych, kak wiedomost przydzie prepusciat ciebie i sam nie zmyślisz i nie zwiedajesz, kak hosudar pożałujec i wsich tutosznich niedostatków zabudiesz koli z kazni carskoj budut dawać, a ciepier szto mnie bojarzyn przysłał, to ja tobie dał i szto maju odoszki i do bojarzyna napiszu, szto ty kruczyncajesz się, a ty ożmij korm na tyżdzień, a ja miłostiu bożoju i hosudarowem żałowaniem twyho niczoho nie hoczu, jest u mnie połno swojsko zapasu nie kruczym się my hosudaru. Od tego dnia już mię lepiej akomodował, i ta ordynaryja postanowiona była na tydzień pół wołu świeżego mięsa, wędzonego dla czeladzi z potrzeb, na dzień jeden chleba bochenków 8, masła półtory kwarty, krup dwa garnce, mąki pszennej także, gorzałki półtory kwarty, siana wozów dwa; piwa nie miał, o które i w Borysowie trudno, ale na nie słód gotował. Względem warty ekskuzował się, że u nas zwyczaj każdemu posłowi przydawać dla bezpieczeństwa od złodzieja i od hałasu a to wkoło, aby się zapowietrzony od Mińska do Borysowa nie przekradł. Uspokoiwszy się tedy o prowiant, za pilnem żądaniem ukazałem mu list moskiewski krasną pieczęcią pieczętowany. Obaczywszy powiedział, że w dziełach hosudarowych pisan, my sami ciebieb na rukach nieśli kolib nie powietre zajmało; powiadał mi, że z Borysowa do Smoleńska i własnych ludzi moskiewskich nie przepuszczają, a z Smoleńska do stolicy, tak się strzegą powietrza. Dzień 3ci i 4ty melancholiją strawiłem, bo ani przystawa do siebie uprosić nie mógłem, ani mi też u siebie być nie pozwolił, ale ów przedawczyk Sawicki wrzkomo z życzliwością swoją ku nam odzywając się, chciał coś wyrozumieć, ale to zrozumiawszy, zażyłem go lepiej. Jakoż o wszystkich niebezpieczeństwach od Tatar moskiewskich informowałem się, że nigdy oni i od hana krymskiego i od Kołmyków w pokoju siedzieć nie mogą, bo chcąc odbić Tatarów carowi hołdujących ustawnie infestują, na co in praesidium tamtych krajów ustawnie musi być w polu wojsko. Dnia 5go, gdy raniusieńko tylko co brzask był, odmawiając pacierze po ulicy przechadzałem się, jechało dwóch kozaków z Bychowa od Nieczaja do Moroszki sotnika ikumieńskiego, których prosiwszy do siebie poiłem wódką. Zagrzawszy głowy między innemi sekretami wnet jeden wyjechał, który i Nieczajowi i pod jego chorągwią służy, że ich hetman polny Nieczaj tak jest gotów stanąwszy przy JKMci bić Moskwę, jako go żywego widzę, iżby nawet Chmielnickiego teścia swego, bo rodzoną Tymoszka ma za sobą, do posłuszeństwa JKMci sprowadzić biegł umyślnie i z żoną, życząc sobie posła JKMści u Chmielnickiego zastać. Uskarżali się, jako ich Szeremet w Borysowie chciał znieważyć, że z przegrażającym listem do niego od Nieczaja przyjechali, jakoż ledwie ich wypuścił przez niedziel dwie trzymawszy i nie małym nakarmił kontemptem. Daj Boże, aby wywróżyli tusząc sobie z Moskwą prędką wojnę, do czegom i ja przykładał ognia, do którego nie wiele trzeba, bo niemal już zaczynają. Jakoż gdy Szeremet kozaka wziąwszy obwiesić kazał, tak Nieczaj w trójnasób nagradza i jeden drugiemu załogi wypędzając, zabijają się. Prawili o potrzebie z Turkiem na Ukrainie i jako pasierb Chmielnickiego najlepiej dowowodził, któremu tuszyli po śmierci Chmielnickiego buławę, mówiąc o nim, że bardzo JKMści sprzyjający i Chmielnickiego lubo młody tentowal, aby od moskiewskiej odstąpił fakcyi. Tego dnia handlowałem z przystawem końmi; bywszy u mnie na obiedzie prosił do siebie i już wrzkomo lepszą począł zaczynać konfidencyją; u siebie częstował mię jabłkiem, surową marchwią, prostą gorzałką i braszką moskiewską 1. Dnia 6go obiad i wieczerzą jadł przystaw u mnie prowadząc dyskursy o polityce i wielu zwyczajach moskiewskich, które jako niebo od ziemi dalekie stosował podobne naszym chęcąc mię i czeladź moją do życzliwości carowi a chłopca i inszą czeladź z przedawczykiem po cichu na imię carskie przemawiali, w czem ostrzeżony strzedz się kazałem. Z połódnia o wtórej przyjechało dwóch rajtarów z listem od Szeremeta do przystawa pytając się, jeślim na miejsca nie jechał zapowietrzone, albo czeladzi dla kupowania fantów nie posyłał, jeśli mi który tak w drodze jako i tu nie umarł i nie chorował. Co, że z łaski bożej nic się 1 Napój z żyta czyniony. 6 nie pokazało i sam przystaw wszystkich zdrowych widział, tak i do Szeremeta odpisał, osobliwe fawory mi czyniąc przed rajtarami. Przyprowadziwszy ich do mnie, opowiadał, że zdrowo przyjechali i teraz sam i wszyscy ludzie zdrowi n i koli użo do sich czas niczoho nie pokazało się, niechaj Borysowu bojaryn pustit, sztob on oczy jego obaczył. Osobliwie i jam się przymówił, ofiarowawszy się w jednej godzinie powrócili nazad. Dnia 7go handlowałem z przystawem końmi potem od wieczora w niebytności przystawa podpiwszy wódką Sawickiego wyrozumiałem, że w Moskwie ledwo już nie wyścibiają gław do buntów, czekają póki drugi powstanie Chmielnicki. Bo jako pierwej przed wojną z nami pschowskie i nowogrodzkie siły o nieprzepuszczenie zboża za morze podniósłszy bunty i zebrawszy się do gromady z wojskiem carskiem wstępnym bojem pole dawszy, potężnie się bili, iż je ledwo potem aż kondycyjami uspokojono; tak teraz wszystka Moskwa sprzykrzywszy wojnę i straszne harowania, że drugi od dziesiątka łat nie wie, co się z domem dzieje, obawiać się, aby jakiej nie uczyniła rezoluty, czemu zawczasu car zabiega. Ale nasi na carskie imię zdawszy się wbili w łeb Moskwie wolność naszą, przez co obawiać się, aby niebożęta poszlakowani wieczną niewolą nie byli ściśnieni. I co do kozaków, lubo dotąd Moskwa jakich chcieli dała wolności i żadną rzeczą im się nie naprzykrzała, kiedy wiele szlachty i chłopów moskiewskich pogranicznych zasmakowawszy kozackie wolności z nimi się łączyć poczęło, nie w smak to Moskwie. Me wątpić tedy, iż przyjdzie do tego, że ktoś trzeci będzie ich rozwadzał, bo jako Moskwa nie da się rozpościerać kozakom, tak kozacy nie dadzą pojeżdżać po sobie, zwłaszcza pograniczną Moskwę mając życzliwą i do buntów skłonną. Pomieszaj tedy ich sam panie Boże na naszą folgę Dnia 8go kozak jeden putywlan mając rankor na przystawa, pojechawszy do Borysowa wrzkomo dla prowiantu, oskarżył, że wszystkiego prowiantu mnie naznaczonego wydawać nie chce; w tem od wieczora przyszedł ukaz z Borysowa, aby toj czas przyjeżdżał do Szeremeta. Nazajutrz skoro brzask i mnie nie pożegnawszy wyjechał. Sawickiego do siebie zawoławszy obiecując mu kontentacyją na którą Moskwa tak są łakomi, iż samegoby przedała cara prosiłem o perswazyją do Szeremeta, abym był przepuszczony opowiadając mu odemnie, iż większe dzieło hosudarowe, niż JKMci, że przytem niedostatek, że tym karmem wychować się nie mogę, a mego też człowieka dla skupowania przepuszczać przystaw nie chce. Tegoż dnia kozaków putywlskich, co na straży byli kazawszy zawołać po różańcu częstowałem winem; warli na przystawa, że miał ukaz, aby się we wszystkiem tak nam samym jako i na konie akomodował, w czem mi się od niego nie dosyć działo, bom owsa, piwa, ryb i gorzałki dobrej nie miał. O Chmielnickim za pewne twierdzili, że umarł, po śmierci jego za przybyciem Wychowskiego dnia szóstego do stolicy Trubecki z Dołgorukim we trzydziestu tysięcy wojska na Ukrainę ordynowani przez Putywl przechodzili niedziela temu trzecia, bo tamtego wojska dawnego z Grygorem Grygorowiczem Bodoinanowskim na Ukrainę wyprawionego Turcy nie mało zbili. Dnia l0go przystaw mój z Borysowa pisze o woli Szeremetowej oznajmując, że się nakłonił za czołobiciem jego do Bo rysowa mnie puścić, abym tedy był gotów o czwartku jechać do Borysowa. Dnia 11 i 12go, gdy się różaniec i modlitwy codzienne o niepokalanem poczęciu Najśw. Panny, jako u Bernadynów śpiewają, odprawowały, Moskwy kilku na nabożeństwie było wielce sobie nabożeństwo nasze chwaląc, Osobliwie jeden putywlanin Piotr Iwanowicz Monachan prosił, aby mu wszystek różaniec wypisano; kazałem go informować, pisał w książkę swoją ręką wszystkie trzy części i porządek onego, jako się w kościele odprawuje z przykładami, i o imieniu Pana Jezusowem obiecując codzień odmawiać. Jakoż i przed tem jeszcze, lubo w izbie, gdzie różaniec śpiewano nie bywał, ale stojąc przy warcie, z wielką skruchą panu Bogu się modlił, a przy nim i inszej Moskwy wiele; za co niech sam stwórca będzie pochwalon, że i wielu do tegoż nabożeństwa z moich ludzi pobudzał. Miałem dwóch Tatarów a codziennie słuchali różańca, osobliwie jeden ordasz z płaczem i skruchą wielką odmawiał, gotów będąc i katolikiem zostać, jeno że o księdza trudno było; ewangielików dwóch i kilku Rusi miałem z sobą, i co jedni z nabożeństwa, drudzy też dojrzani odprawować musieli. Tego dnia, gdym przed kozakami putywlskimi wzmiankę o kozakach uczynił, żałowali pobitego przy nich ludu moskiewskiego na Ukrainie. Chmielnicki jeszcze za żywota dowiedziawszy się o wojsku tureckiem przeprawiającem się przez Dunaj i nie mogąc resistere ludźmi swymi u przeprawy, gdzie się długo opierał i nie mało z obu stron legło, prosił o posiłek cara. Ten nie mieszkając jeszcze in junio ordynował kniazia Gregora Gregorowicza Rodomanowskiego z 25, 000, lecz nie upilnowano przeprawy. Wojsko tureckie przeszedłszy rzekę zaskoczyło wojska moskiewskie i kozaków gdzieś pod Kamieńcem nad Bugiem zbito na głowę. Mało kto z nich uszedł, i nie darmo Trubecki im i na posiłek i na zatrzymanie kozaków po śmierci Chmielnickiego z Dołgorukim ordynowani. Dnia 13go tenże Moskal Piotr Iwanowicz z druhami swemi był na nabożeństwie; mając ich u siebie na objedzie, uczyniłem wzmiankę o wojnie naszej z nimi że car z małej okazyi a podobno bez przyczyny tak straszną przeciwko nam podniósł wojnę plądrując ziemię, czego Tatarzyn i Turcy nie czynili. Odpowiedzieli, że my nic nie winni i nie byliśmy z całą Ukrainą naszą moskiewską tej perswazyi, ale sam car się podniósł i nas gwałtem przymusił. Wspomniałem im cesarza tureckiego, który, gdy się był naparł przeciwko wiecznym paktom z nami podnosić wojnę nie pozwolili Turcy i gdy się gwałtem napierał na nią, udawiwszy go, oznajmili przez posłów swoich rpltej, że nie mogąc żadnym sposobem cesarza swojego od wojny z nami zrazić, unieżywili go, tak nam i sukcessorom naszym chcąc dotrzymać pakt postanowionych. Oddała to im potem rplta nasza, kiedy król Władysław szczęśliwie panujący, pragnąc wojen i sławy, uczyniwszy pokój z Moskwą i Szwedami i tegoż samego Turka zatrzymawszy w pokoju przez lat kilkanaście chowając, państwo znacznie do pierwszych perfekcyj przywiódł; a gdy chcąc się jeszcze bardziej wsławić, podnosił wojnę przeciwko Turkom, zaciągnął wojska cudzoziemskiego więcej 20, 000, wziął ligę z cesarzem chrześcijańskim, z królem hiszpańskim, z Persami, Wenetami, z waszym carem i z wielu inszymi monarchami, i praktykował z Wołoszą, Multaniją i do Rakoczego poszły już były fakcyje i do Grecyi, rozumiejąc, że wymoże i wojsko koronne i zapłatę wojsku cudzoziemskiemu obmyśli a po sejmie ruszy na Turkówcóż się stało Zraziwszy rplta tę impressę królewską, nie pozwoliła wojny, sejm rozerwała, zaciągi królewskie wybijać poczęła; musiał więc król rozpuścić wojsko i wszy stkie na Turka sporządzone rozerwały się ligi. Tak nasi, lubo poganom a i poganie nam dotrzymali wiary, i teraz mając pogodę na nas, nie tylko dotrzymują, ale co czas z świeżą przyjaźnią odzywają się. Posłów Chmielnickiego, który im się ofiarował z poddaństwem, obiecując i ostatek Polski pod władzę ich podać, na haku obwiesić kazano; czegoście wy chrześcijanie nie uczynili. Owszem, przysięgę złamawszy bez żadnej przyczyny, widząc, że chłopi i rebelizanci nasi od pierwszej ligi z Tatarami zmocnieni, ciężcy państwu naszemu przywiązawszy się do chłopów naszych podnieśliście wojnę. Żywym Bogiem padłszy na kolana przysięgali, że nasza Ukraina kontradykowała temu proponując do tego wielką niesławę carską, postronnym monarchom i wszystkiemu światu; że między monarchą królem waszym, a chłopami naszymi szlacheckimi stawszy się medyjatorem do siebie ich przemawiała i z okazyi kozackiej podniosła wojnę. Ale naszą radę kondemnowano, wzięła górę moskiewska fakcyja i upór samego cara. My trzymamy o łasce Bożej, że za to nie będziem odpowiadać, kiedyśmy tu karania nie zasłużyli, bo sprawiedliwym sądem, co sobie wszystko prognostykuje Moskwa, musi być i na państwo wasze utrapienie, ponieważ to wiemy, że o nieszczęsny tytuł przymierze niecne wam złamali, którym gdy Pan Bóg poszczęści, pamiętajcie na naszą przeciwko sobie życzliwość, nie obchodząc się tak, jako nasi z wami zwyczajna, że przy złym i dobry pokutować musi. Mówiłem z nimi i dalej, że wasz naród i przedtem nie doczekawszy wyjścia armistitium a rozrywając pokój, podniósł wojnę, za to też was Pan Bóg karał, że i stolica tak wiele lat w ręku naszych była i od jednej szabli waszej tak wiele się naszych chroniło. A to i za teraźniejszej pośledniej wojny, według namówionego z wami przez pełnomocnych posłów i komisarzów pokoju mieliśmy z obu stron wojować Szweda, car od Inflant a król Jmci od Polski, gdzie i nasze na króla szwedzkiego iść miały posiłki. Co my z naszej strony dotrzymali stawając tak długo przeciwko wszy- stkim siłom króla szwedzkiego z wojskiem swojem bez waszych, i wsadziwszy nań Duńczyka, wypędziliśmy za morze, przez co nie mógł być cięższym wojsku carskiemu; a car nie tylko, aby miał posiłki JKMci dodawać, ale i wojnę od Inflant zatrzymał. Taka to wasza życzliwość i skłonność do pokoju Wspomniałem im króla Zygmunta, gdy był w wiecznym pokoju z nimi, nie przepuścił wojska tureckiego i tatarskiego na nich ordynowanego, ale mijając naszą ziemię ponędznili wojsko wszystkie i nie doszedłszy ze wstydem wrócili się nazad. Wszystkie tedy życzliwości nasze narodowi waszemu wiadome są samemu Panu Bogu. W ostatku nie pomnąc i na to rplta, jakąście ruinę w niej uczynili, nakłoniła się była cara Jmci po śmierci JKMści za pana i króla obierać, co z obu stron na komisyi posłowie przyjęli i aby te państwa za jedne rozumiane były, życzyliśmy. Czego car snać nie życząc a podobno mając w głowach, abyście i wy do takowych wolności po złączeniu się z nami nie przychodzili, dopuścił, że kozacy uczyniwszy bunt między sobą, stanęli przy Rakoczym księciu siedmiogrodzkim do ligi szwedzkiej, który konkurował o koronę, był ciężkim z Wołoszą i Multaniją wojsku JKMci i Polskę plądrował. Polska zaś czekając posiłków a dotrzymując komissyi, traktować z nim nie chciała. Już tedy za łaską Bożą i bez posiłków ratowała się Korona, król szwedzki wypędzony z państwa, Rakoczy strącony wszystko uczynić musiał, victor dat leges, kozaków wiele do dawnego posłuszeństwa wraca i znacznie Rplta do swojej przychodzi perfekcyi. Wyliczyłem im, jak z wielu monarchami do ligi weszła wielką ich życzliwość wyrozumiawszy i dalej do onej zagrzewając, jak z cesarzem chrześcijańskim i ze wszystkim domem austryjackim, z królem hiszpańskim i duńskim; że Rakoczy przy nas stanął, że książę pruskie oderwany od Szwedów, a han krymski przy nas stawa, Turek z życzliwością swoją się odzywa i nie tylko, że wojny zaczynać nie myśli, ale posiłki obiecuje jak wołoskiemu i multańskiemu hospodarowi utarte przy Rakoczym rogi do jednoś ci z nami nakierowały się. Zaczem Korona z tak wielu złączon a w ligi każdemu może być straszna, komu deklaruje wojnę. Wasza też ziemia, jeśli dłużej z nami tak nieszczerze postępować będzie, te może mieć niebezpieczeństwa nastąpi na was Turek, który już zwadę zaczął, zbiwszy wam nie mało wojska na Ukrainie i kozaków; nastąpi na was han krymski, którego my tylko od wojny z wami odwodzim; nastąpi na was han wielki tatarski z siłami królestwa chińskiego pod swoją władzę podbitego i jak prędko do kazańskiej, sybirskiej i wszystkiej wam hołdującej ordy, której car przymuszaniem do chrztu wojną i wielką niewolą się naprzykrzył się zbliży, wnet nasi wasby bili i król szwedzki uczyniwszy pokój z Duńczykiem z obiema siłami następiłby na was. Czego my tylko pilnujemy, i więcej ognia do wojny między nimi, zniósłszy się z domem austryjackim przydajemy; hana też krymskiego od wojny z wami odwodzim, dając mu koczować w swojej ziemi. Ale jeśli się nam od was dłużej tak nagradzać będzie, nie mamy za co być przyjaciołmi, zwłaszcza, kiedy tak wielkie wojska w ziemi zawojowanej chowając, do ostatka ją plądrujecie. Wyprowadziwszy im tedy to wszystko, jako przed tymi, którzy i swoje sekreta wyjawili, podałem im sposób, chcąli ujść przyszłego zamieszania i upadku ziemi swojej a siebie i domy swoje salwować. Dałem im do uwagi, że car nimi potężny, czemużby i oni owemu potężni nie byli i nie mogli się w następującym upadku ratować Jeśli się wszyscy znosić i gromadzić będą, może się naleźć między nimi Chmielnicki, który jarzmo ciężkiej niewoli ich znieść potrafi. Macie przykład, mówiłem, z pierwszego zebrania się waszego w stolicy; tam poginęli najsprawiedliwsi sędziowie, wielu bojar musiało się chronić a przecież do tego czasu lepsza ukrzywdzonym działa się sprawiedliwość. Którą, że się znowu kazi, znowu też wam naprawiać trzeba, i upewniam, że do równych z nami wolności przyjdziecie, gdy się do tego rzucicie sposobu i bylebyście tę zaczęli robotę, do nas się uciekajcie. Wszystkiego dopomożem i wojny od tak wielu postronnych następujące zatrzymamy, was szlachtą uczynim i do złączenia i jedności z sobą przywiedzieni. Zapłakawszy asekurowali ten sekret zanurzyć i za podanie sposobu Pana Boga prosić, a przypomniawszy sobie, że też od hana krymskiego nami securi byli, życzliwością Koronie nagradzać to obiecali. Tego dnia przystaw wstydząc się listu swego, przez który wolę Szeremetową, że do Borysowa jechać pozwala oznajmował, Sawi- ckiego za towarzysza sobie przydanego przysłał jeszcze dalszą obiecując rezydencyją. Ponieważ śmierć wojewody mińskiego na powietrze zmarłego a przy nim i innej wiele Moskwy Szeremeta zalterowała, suspikował i o mnie. Więc jeszcze się dłużej wietrzyć kazał, lubom dawał racyje, żem na Mińsk nie jechał i nie tylko z wojewodą, ale z żadną załogą mińską nie widziałem się. I te i żadne insze nie poszły racyje; znowu mię uwięziono i gdym z afektu wspomniał, że snać dla czego inszego a nie dla powietrza mnie trzymają, przydano mi na noc warty. Koło gospody 30 wartowało, a po polach z tyle i wszędzie koło sałasza mego i gospod czeladnych. Takowe bezczeście widząc chłopi Moskwie sprzyjający z czeladzią zadzierać nazajutrz zaczęli, a przystaw sprawiedliwości mi z nich czynić nie chciał, musiałem cierpieć, lubo przyczyna chłopska strasznie instygować kazała. Dnia 15go kilku Moskwy słuchawszy różańca skarżyli się, że Szeremet dla skupienia prowiantu do Borysowa przepuszczać nie każe, tu zaś nam żaden chłop przedać nie chce, a wziąć też nie pozwalają. Kazałem im dać krup i kilka bochenków chleba kupiwszy. Przyjąwszy to mile skarżyli i dalej na wielkie utrapienie i niewolę swoją, którą od starszyzny cierpią, bo nie dbają choćby i z głodu poumierali. W tem po perswazyi ich stronie pożytecznej przywiodłem ich do deklaracyi, że porzuciwszy domy, żony i dzieci, czego wszystkiego jakby nie mieli, nie wiedząc, co się od lat kilku z niemi dzieje, przyjdzie tam iść, gdzie takowej niewoli lud chrześcijański nie cierpi. Żałowałem tak ciężkiego jarzma niewoli; w tem oni, snać od pierwszej Moskwy, co ze mną traktowali informowani, odezwali się, że są iść gotowi choćby i do JKMści, jeno że nie wiedzą do kogo się garnąć i przy kim się oponować. Podziękowawszy im za ten sekret i chcąc ich jeszcze dalej wyrozumieć, jeśli nie zmyślenie i nie na podejście, jako inny lud chytry moskiewski to czynią, traktowałem z drugimi osobno do siebie zawoławszy. Wielu ich było jednej intencyi, drudzy się ociągali najbardziej między dragoniją, a u kozaków wielka była przychylność. Którym też wbijając umysł w głowę, proponowałem wolności nasze, o których i oni na pogranicza poniekąd wią- domi byli; jako u nas gdzie chcieć siedlić się wolno, do wojny gwałtem nie przynaglają, w podatkach nie czynią tak ciężko, żołd i chleb co ćwierć dochodzi zaciągowego, osobliwe pożałowanie i pomieścia 1 służałym dają. Próbowałem ich dalej, jakoby oni do takiej rezolucyi w małej gromadzie przyszli; pokazywali sposoby, załogi jedne mijać, drugie znosić. Takową ich widząc skłonność a zwłaszcza nie raz będąc od przystawa bezczeszczony, już tylko było na koń siadać a w imię Boże dowodzić; lecz mi szło o legacyją, nie wiedziałem, jeśli prawdziwie kozacy się, mieszają, a co największa, szło mi o Jmp. hetmana, który był zawsze contrarius consiliorum p. kanclerza koronnego i p. wojewody wileńskiego, którzy z kozakami traktując wszystkie propozycyje nasze JKMści podane kondemnowali. Nie chciałem w sekretach deserere pana i tak wielką zaczepkę czynić, czekałem co dalsza przyniesie wiadomość, dla czego wyprawiłem jednego z Moskwy wrzkomo dla karmu, aby się dowiedział, co się z kozakami dzieje, jeśli także przy JKM. stawać deklarowali i Turcy z Tatarami jeśli już z Ukrainy wyszli; informowałem, aby i drugą bracią Putywlan do tejże pobudzali rezolucyi i jeśli od jazdy borysowskiej mogą być securi w drodze. Dnia 16go cały dzień to chłopi, to Moskwa przychodząc powiadali o odejściu wojska od Borysowa ku Ukrainie, gdzie han z tureckiem wojskiem z instynktu JKMści zaczyna wojnę i moskiewskiego wojska ze 20 tysięcy zniesiono. Czekałem z ochotą na owego Moskala z Borysowa, bo jeśliby do tego przyszło, jużby mię nie jako posła, ale jako więźnia akceptowano. Dla tego bardzo byłem rad tej życzliwości moskiewskiej uważając sobie, że Korona nie miała być dla czego dłużej cierpliwa Moskwie i kozakom, ponieważ bez posiłków wypędziła króla szwedzkiego z państwa, a Rakoczego nie mało wojska zbiwszy, na swoje koła nakierowała. Już tedy tam próżnowały wojska koronne, próżnowały cesarskie, próżnowały Rakoczego w Koronie zosromione, próżnowała i orda do zimy wiele frysztu mająca. Z tych tedy miar wierzając zaczepce, trzeba się było resolwować, ale z narodem chytrym bardzo okropno do tego przychodzić, a z drugiej strony lubobym też i więźniem został, jako 1 wioska lub folwark darowany. 7 oni zwykli podczas wojny trzymać posłów, miałem jednak do eliberacyi te sposoby, które przy kopii instrukcyi na pamięć napisałem. Tego dnia mięsa wędzonego samej lędźwi szrót przysłano i drożdży pół wiadra, czego brać nie kazałem. oni zwykli podczas wojny trzymać posłów, miałem jednak do eliberacyi te sposoby, które przy kopii instrukcyi na pamięć napisałem. Tego dnia mięsa wędzonego samej lędźwi szrót przysłano i drożdży pół wiadra, czego brać nie kazałem. Dnia 16go po różańcu kazawszy zebrać wszystką Moskwę, kozaków i dragoniją, co dla warty przystawieni byli, poczęstowawszy ich resztą podróżnej wódki, naskarżyłem na przystawa, uczyniwszy do nich propozycyją, że tu przed wami ludźmi ratnymi JCW. opowiadam, że mię bezcześci przystaw, że z winnych chłopów czeladzi sprawiedliwości czynić i sam tu od tygodnia z Borysowa przyjechawszy bywać nie chce. Ukazano im chleb i mięso jakie posyła, mając ubitego na mój prowiant wołu, i ukaz od Szeremeta, aby mi we wszystkiem wygadzał. Nie bezcześci mię tedy ani JCWść, ani bojarzyn bolszy, ale przystaw, który, jeśli mię obełgał do Szeremeta, świadczę się ludźmi służałymi, żem żadnej przykrości mu nie uczynił. Żądam więc, aby o tem oni sami świadectwo przed Szeremetem dali i zaraz swego człowieka dając o obeldze mej do Borysowa wyprawili. Wspomniałem, jako posłów JCWści JKMść i hetmani jego poważają, tak też i car nie każe ich bezcześcić, co ten przystaw czyni. Comkolwiek wiadomości do Borysowa donosił, to on snać taił i tego nie oznajmował, bo responzu od niego nie mam. Prosiłem tedy, aby czołobicie moje odnieśli do Szeremeta, czego nie mając uczynić, gdyżby im o knut chodziło, donieśli to tylko przystawowi Ten z ekskuzacyją, że Szereremet u posła nie tylko bywać, ale odpiski od niego do siebie przysyłać, aż sam da o nim wiadomość, pod gardłem zakazał, przysłał i mięsa świeżego na tydzień półtusie, piwa pierwszy raz na dzień garncy 10, jarzyn, krup, chleba, mąki, masła i wszystkiego nad zwyczaj, dołożywszy przytem, że gdyby to można, jabym i 10 razy u Szeremeta bywał, ale że Szeremet nie wie, niech nie ma za złe; replikowałem proponować, że knutem od Szeremeta weźmie. Dnia 16go po różańcu kazawszy zebrać wszystką Moskwę, kozaków i dragoniją, co dla warty przystawieni byli, poczęstowawszy ich resztą podróżnej wódki, naskarżyłem na przystawa, uczyniwszy do nich propozycyją, że tu przed wami ludźmi ratnymi JCW. opowiadam, że mię bezcześci przystaw, że z winnych chłopów czeladzi sprawiedliwości czynić i sam tu od tygodnia z Borysowa przyjechawszy bywać nie chce. Ukazano im chleb i mięso jakie posyła, mając ubitego na mój prowiant wołu, i ukaz od Szeremeta, aby mi we wszystkiem wygadzał. Nie bezcześci mię tedy ani JCWść, ani bojarzyn bolszy, ale przystaw, który, jeśli mię obełgał do Szeremeta, świadczę się ludźmi służałymi, żem żadnej przykrości mu nie uczynił. Żądam więc, aby o tem oni sami świadectwo przed Szeremetem dali i zaraz swego człowieka dając o obeldze mej do Borysowa wyprawili. Wspomniałem, jako posłów JCWści JKMść i hetmani jego poważają, tak też i car nie każe ich bezcześcić, co ten przystaw czyni. Comkolwiek wiadomości do Borysowa donosił, to on snać taił i tego nie oznajmował, bo responzu od niego nie mam. Prosiłem tedy, aby czołobicie moje odnieśli do Szeremeta, czego nie mając uczynić, gdyżby im o knut chodziło, donieśli to tylko przystawowi Ten z ekskuzacyją, że Szereremet u posła nie tylko bywać, ale odpiski od niego do siebie przysyłać, aż sam da o nim wiadomość, pod gardłem zakazał, przysłał i mięsa świeżego na tydzień półtusie, piwa pierwszy raz na dzień garncy 10, jarzyn, krup, chleba, mąki, masła i wszystkiego nad zwyczaj, dołożywszy przytem, że gdyby to można, jabym i 10 razy u Szeremeta bywał, ale że Szeremet nie wie, niech nie ma za złe; replikowałem proponować, że knutem od Szeremeta weźmie. Dnia 18go Abram Łopuchin poseł moskiewski powracając od Jmp. hetmana, nocował w słobodzie, do którego pytając się o listach od Jmp. hetmana do siebie i chcąc się z nim widzieć, jeśli mu w czem nie przeszkodzę, posłałem. Odesłał do przy- stawa mego, jeśli pozwoli; czego że mi uczynić nie chciał, prosiłem o wiadomość z tamtych krajów. O wojsku oznajmił, że pod Wierzbołowem stoi obozem, wojsko zaś pruskie tylko o mil 5 pod Ostrokołem, a że nie następują na się, snać będzie z nimi zgoda. O królu Jmści nic nie powiadał, o Rakoczym zaś, że już zostawiwszy swoje królewskie wojsko w Koronie, sam wrócił się do ziemi i nie mały okup dać musiał. Za które nowiny podziękowawszy prosiłem, aby się przyczynił do Szeremeta o przepuszczenie moje, co obiecał. Nazajutrz sam przed południem do Borysowa przepuszczony, a ja dłużej rezydować musiałem, lubo widziałem, że nie dla powietrza, ale dla czego inszego zatrzymywany byłem; bo i Łopuchin zamiast starać się o przepuszczenie moje, ostrzegał owszem Szeremeta, aby się strzegł od ściany naszej; snać im djabeł wlazł, który mię uwięził. stawa mego, jeśli pozwoli; czego że mi uczynić nie chciał, prosiłem o wiadomość z tamtych krajów. O wojsku oznajmił, że pod Wierzbołowem stoi obozem, wojsko zaś pruskie tylko o mil 5 pod Ostrokołem, a że nie następują na się, snać będzie z nimi zgoda. O królu Jmści nic nie powiadał, o Rakoczym zaś, że już zostawiwszy swoje królewskie wojsko w Koronie, sam wrócił się do ziemi i nie mały okup dać musiał. Za które nowiny podziękowawszy prosiłem, aby się przyczynił do Szeremeta o przepuszczenie moje, co obiecał. Nazajutrz sam przed południem do Borysowa przepuszczony, a ja dłużej rezydować musiałem, lubo widziałem, że nie dla powietrza, ale dla czego inszego zatrzymywany byłem; bo i Łopuchin zamiast starać się o przepuszczenie moje, ostrzegał owszem Szeremeta, aby się strzegł od ściany naszej; snać im djabeł wlazł, który mię uwięził. Dnia 19, 20 i 21go melancholiją wszystkie dni strawiłem, a lubom do przystawa posyłał, jeśli do Borysowa mego listu nie prześle, i słowa nie dając w odpowiedzi, na ukaz czekać kazał. Starałem się o szpiega do Jmp. hetmana dając tu o mojem zatrzymaniu wiedzieć. W tych dniach chłopi w sekrecie ostrzegli, że Szeremet cztery czarownice zebrał, jednę mu z tejże gospody, gdziem stał, prowadzono; skarz ich Boże za gusła, do których się wracać zaczynali. Dnia 19, 20 i 21go melancholiją wszystkie dni strawiłem, a lubom do przystawa posyłał, jeśli do Borysowa mego listu nie prześle, i słowa nie dając w odpowiedzi, na ukaz czekać kazał. Starałem się o szpiega do Jmp. hetmana dając tu o mojem zatrzymaniu wiedzieć. W tych dniach chłopi w sekrecie ostrzegli, że Szeremet cztery czarownice zebrał, jednę mu z tejże gospody, gdziem stał, prowadzono; skarz ich Boże za gusła, do których się wracać zaczynali. Dnia 22go dostawszy kałaura wyprawiłem z listem do Jmp. hetmana w ten sens cyframi napisawszy, jako mię w tej materyi prędko z Borysowa przestroga zaszła Dnia 22go dostawszy kałaura wyprawiłem z listem do Jmp. hetmana w ten sens cyframi napisawszy, jako mię w tej materyi prędko z Borysowa przestroga zaszła Od załóg moskiewskich pierwej przed Łohojskiem więcej tygodnia trzymany, a potem tu od niedziel czterech uwięziony, nie mogąc przyjść ani do konferencyi z Szeremetem, ani licencyi do odprawienia nazad kozaka otrzymać długom rozumiał, że z okazyi w naszych krajach grasującego powietrza temu obojgu i dalszej do cara drodze przeszkoda. Ale kiedy powracający Łopuchin tymże szlakiem co i ja jechawszy nie trzymany minął i inni z tamtych krajów przepuszczeni, mając wielką o przyjaźni ich suspicyją, wyprawuję manowcami do pana Biesieckiego szpiega, aby ta karta snadnie JWpana dojść mogła. Nie wątpię, że JWp. mnie, a potem Łopuchinowi dawszy informacyją tej jesteś nadziei, że te skuteczniejsze niż przeszłe, od cara przyniosą responza; których ja upewniać nie śmiem, rozumiejąc, że Łopuchin nie to, w czem informowany, ale co inszego proponować będzie. Mam tego dowód pewnej z Borysowa przestrogi jego początków, że będąc u Szeremeta nie traktował o posiłki, nie starał się o przepuszczenie moje, nie dał jakiejże-Od załóg moskiewskich pierwej przed Łohojskiem więcej tygodnia trzymany, a potem tu od niedziel czterech uwięziony, nie mogąc przyjść ani do konferencyi z Szeremetem, ani licencyi do odprawienia nazad kozaka otrzymać długom rozumiał, że z okazyi w naszych krajach grasującego powietrza temu obojgu i dalszej do cara drodze przeszkoda. Ale kiedy powracający Łopuchin tymże szlakiem co i ja jechawszy nie trzymany minął i inni z tamtych krajów przepuszczeni, mając wielką o przyjaźni ich suspicyją, wyprawuję manowcami do pana Biesieckiego szpiega, aby ta karta snadnie JWpana dojść mogła. Nie wątpię, że JWp. mnie, a potem Łopuchinowi dawszy informacyją tej jesteś nadziei, że te skuteczniejsze niż przeszłe, od cara przyniosą responza; których ja upewniać nie śmiem, rozumiejąc, że Łopuchin nie to, w czem informowany, ale co inszego proponować będzie. Mam tego dowód pewnej z Borysowa przestrogi jego początków, że będąc u Szeremeta nie traktował o posiłki, nie starał się o przepuszczenie moje, nie dał jakiejże- kolwiek z Borysowa nazad o sobie wiadomości, ani o odprawę kozaka pilno odemnie proszony Szeremetowi nie perswadował; ale przeciwnie, nie ufając nam od ściany naszej na ostrożności się mieć kazał, przydawszy że hetman na jakąś sztukę o mil kilka z wojskiem kurfisztowemstojąc żadnej ze sobą zaczepki nie czynią, kto wie jeśli nie na złe nasze. Mnie widzieć się z sobą, chociaż w jednej nocował słobodzie, nie pozwolił, awizy przesłał, że Rakoczy królewski, a z kurfisztem zdrada. O transakcyi pośledniejszych traktatów z kurfirsztem miał Szeremet przysłaną od wójta wileńskiego informacyją a co do instrukcyi mojej, to ją podobno umyślnie ciągnie wrzkomo okazyją powietrza mając, aby konferencyją spóźnił i w dalszej do cara drodze, któraby po czasie żadnego skutku nie wzięła, omieszkanie uczynił. Od Masalskiego dwóch gońców nie trzymając przepuszczono, i poseł cesarski jeszcze przede mną niedziel dwiema przejechał szczęśliwszy niż ja, który dotąd w Borysowie zatrzymany. Bodaj, czy im nie wlazły w łeb listy grafa Magnusa z Rygi o koronie polskiej młodszemu synowi cesarskiemu sporządzonej, zwłaszcza, gdy teraz przez posiłki cesarskie ratowała się Korona. Rozumiała bowiem Moskwa, że nastąpieniem Rakoczego na Polskę musi Rplta poniewolną jej przyjmować protekcyją nie mając w konfuzyi i ścisłym czasie innego ratunku; rozumiała, że w tem położeniu uczyni co ona intendit i tak ułowi, jako powiaty zawojowane, i że bez przysięgi i opisania prawa i wolności zostanie car elektem. Dla czego się też i z posiłkami zatrzymywali nie spodziewając się, aby tak nagle cesarskie wesprzeć nas miały, co im nie w smak. Nie darmo też poseł cesarski, snać tego sekretu dociekłszy, umknął był z Borysowa samotrzeć. Dogoniwszy go straż we trzech milach dopiero go bardziej bezcześci, a ztąd i mnie przydano warty, że więcej dwóchset człowieka dzień i noc mię pilnują, nie pozwalając czeladzi na drugą gospodę przechodzić, gdy i sam jak w kojcu siedzę. Na 18 człowieka ze mną ledwo na sześciu prowiant dają, przystawa mi dano ledwo by z nim nie codzień za łeb chodzić; przymawia, snać z informacyi Szeremeta, że za nieprawdu korola i hetmanów waszych budiet was Boh karat. Przestrzeżono mię o zaczętych traktatach z Szwedem, na co pilne mieć oko trzeba, zwłaszcza pod ten czas, kiedy się mięszają kozacy i jeżeli to pewna, że do JKMści posłuszeństwa nakłaniają, jakoż tu już ich Moskwa sama zmiennikami nazywa. Nie długoby ta ż nimi przyjaźń trwała, kiedy okazyją do zaczepki rodzi, wnetby skończyli z Szwedem mając od naczych informacyją, że Korona z tak wielu do ligi przychodzi; nie życzyliby oraz z dwiema, czego się zawsze strzegą, prowadzić wojny. Na hana od Ukrainy i na podanie po śmierci Chmielnickiego kozakom hetmana, Trubecki z Dołhorukim we 30 tysięcy ordynowani, od niedziel kilku już na Ukrainę weszli, i musi być tam wrzawa na większą pogodę naszych, kiedy od cara kozakom hetmana, a co wiedzieć, jeśli nie Moskala, chcąc ich dobrze ścisnąć jako się grożą naznaczać będą. Wojska koronne niechby się temu przypatrywały. Ja i tu i w drodze z kilku starszyzny kozackiej widziałem się; sarkają na Moskwę, z obu stron załogi sobie wypędzając, zabijają się, sprawiedliwości sobie nie czynią, z której okazyi co wiedzieć, aby między nimi do prędkiej nie przyszło rezolucyi. Pograniczna Moskwa ścieśniona niewolą, co żywo do swawoli kozackiej bieży, na co bojarowie nie radzi patrzą. Wkrótce też i tam może powstać burza; sama Moskwa sobie prognostykuje, że i w ich ziemi do takiego, jakie u nas przeszło, przyjdzie zamieszania. Od kozaków putywlskich mnie tu na strażą przydanych wielkiej życzliwości doznałem, i gdyby mi nie szło o legacyją, prędkobym powrócił z kilkudziesiąt Putywlan dobrych mołojców. Lecz niech nie ze mnie zaczepka idzie, która jeśliby od Ukrainy poprzedziwszy mnie osadziła, iako szwedzkiego i tatarskiego posłów, zalecam mię miłościwej dobrodzieja mego protekcyi. Niechby goniec Naraszy Michajłowicz Awchimow stolnik od cara do JKMści przed dwiema niedzielami wyprawiony, do mego był zatrzymany powrotu; bo lubo im tłumaczę, że z dobrem dziełem i od życzliwego carowi jadę, tego przedsiębrać nie chcą i nie wierzają, i Bóg wie, co ze mną dalej uszynić zechcą. Przy Szeremecie nie masz wojska i trzech tysięcy z jazdą w tym tygodniu trzy pułki główne do Trubeckiego na Ukrainę odeszły, o Odojewskim z świeżymi ludźmi koło Smoleńska słyszeć, kładą z nim na kilkanaście tysięcy z motłochem na głowę z Moskwy wypędzonym; zajęto chłopów od Smoleńska, zajmują i koło Mohilewa, toż ma być i tutejszym na wzmożenie Szeremeta i na opasanie powiatów zawojowanych, a o posiłkach, ani się im śni podobno. zabijają się, sprawiedliwości sobie nie czynią, z której okazyi co wiedzieć, aby między nimi do prędkiej nie przyszło rezolucyi. Pograniczna Moskwa ścieśniona niewolą, co żywo do swawoli kozackiej bieży, na co bojarowie nie radzi patrzą. Wkrótce też i tam może powstać burza; sama Moskwa sobie prognostykuje, że i w ich ziemi do takiego, jakie u nas przeszło, przyjdzie zamieszania. Od kozaków putywlskich mnie tu na strażą przydanych wielkiej życzliwości doznałem, i gdyby mi nie szło o legacyją, prędkobym powrócił z kilkudziesiąt Putywlan dobrych mołojców. Lecz niech nie ze mnie zaczepka idzie, która jeśliby od Ukrainy poprzedziwszy mnie osadziła, iako szwedzkiego i tatarskiego posłów, zalecam mię miłościwej dobrodzieja mego protekcyi. Niechby goniec Naraszy Michajłowicz Awchimow stolnik od cara do JKMści przed dwiema niedzielami wyprawiony, do mego był zatrzymany powrotu; bo lubo im tłumaczę, że z dobrem dziełem i od życzliwego carowi jadę, tego przedsiębrać nie chcą i nie wierzają, i Bóg wie, co ze mną dalej uszynić zechcą. Przy Szeremecie nie masz wojska i trzech tysięcy z jazdą w tym tygodniu trzy pułki główne do Trubeckiego na Ukrainę odeszły, o Odojewskim z świeżymi ludźmi koło Smoleńska słyszeć, kładą z nim na kilkanaście tysięcy z motłochem na głowę z Moskwy wypędzonym; zajęto chłopów od Smoleńska, zajmują i koło Mohilewa, toż ma być i tutejszym na wzmożenie Szeremeta i na opasanie powiatów zawojowanych, a o posiłkach, ani się im śni podobno. Dnia 23go dowiedziawszy się przystaw, że kozacy putywlscy ze mną traktują, do Szeremeta napisał i mohoryczyć ich począł, dając im wszelkiego prowiantu; innych też strachem nakarmił, że się mię znowu strzedz poczęli, a ów moskal Piotr Iwanowicz powróciciwszy z Borysowa, schroniwszy się od drugich opowiadał, że wojska z Borysowa więcej tysiąca Putywlan poszło na Ukrainę i już ich nie zastał; bodaj czy nie między królem Jmci a carem o kozaków druka, nam jeszcze czekać, co dalszy czas pokaże; nie możemy się tak prędko rezolwować, kiedy nasi Putywlanie, z których miała być potęga odeszli na Ukrainę. I my czekamy ordynansu, a tam zszedłszy się, pomyślimy o czemeśmy namawiali. Perswadowałem, aby zaraz dać im pomoc, nie mogłem ich jednak nawieść, bo im tem rozerwaniem pomieszano szyki; znowu mnie więc świeża trapiła duma. Dnia 23go dowiedziawszy się przystaw, że kozacy putywlscy ze mną traktują, do Szeremeta napisał i mohoryczyć ich począł, dając im wszelkiego prowiantu; innych też strachem nakarmił, że się mię znowu strzedz poczęli, a ów moskal Piotr Iwanowicz powróciciwszy z Borysowa, schroniwszy się od drugich opowiadał, że wojska z Borysowa więcej tysiąca Putywlan poszło na Ukrainę i już ich nie zastał; bodaj czy nie między królem Jmci a carem o kozaków druka, nam jeszcze czekać, co dalszy czas pokaże; nie możemy się tak prędko rezolwować, kiedy nasi Putywlanie, z których miała być potęga odeszli na Ukrainę. I my czekamy ordynansu, a tam zszedłszy się, pomyślimy o czemeśmy namawiali. Perswadowałem, aby zaraz dać im pomoc, nie mogłem ich jednak nawieść, bo im tem rozerwaniem pomieszano szyki; znowu mnie więc świeża trapiła duma. Dnia 24go zawoławszy Sawickiego prosiłem, aby jechał do Borysowa, który lubo się wymawiał, jednak namówiony podjął. Zleciłem upraszać Szeremeta, aby jeśli mię do cara przepuścić nie chce, niech mi tylo samotrzeciemu dla uczynienia rozhoworu być pozwoli, by zdaleka stojąc, jeśli się ostrzegaDnia 24go zawoławszy Sawickiego prosiłem, aby jechał do Borysowa, który lubo się wymawiał, jednak namówiony podjął. Zleciłem upraszać Szeremeta, aby jeśli mię do cara przepuścić nie chce, niech mi tylo samotrzeciemu dla uczynienia rozhoworu być pozwoli, by zdaleka stojąc, jeśli się ostrzega powietrza, zlecone dzieło opowiedzieć mogłem, aby omieszkania nie było. Jeśliby zaś i na to pozwolić nie chciał, niech przypomni odprawę kozaka, niechby wiedziano, żem jeszcze na tem miejscu. Przez tęż okazyją na korzenie, gorzałkę dobrą i miód dałem zł. 16. powietrza, zlecone dzieło opowiedzieć mogłem, aby omieszkania nie było. Jeśliby zaś i na to pozwolić nie chciał, niech przypomni odprawę kozaka, niechby wiedziano, żem jeszcze na tem miejscu. Przez tęż okazyją na korzenie, gorzałkę dobrą i miód dałem zł. 16. Kilka dni melancholiją strawiwszy, dnia 28go doczekałem się przez Sawickiego od Szeremeta deklaracyi, że ani do cara, ani do siebie, ani do Jmci p. hetmana kozaka odsyłać nie pozwala, ale skoro pokrowy l nastąpią, do Borysowa wziąwszy po rozhoworze i do cara przepuścić może i odprawić posłańca pozwoli. Musiałem tedy i dalej chorować, pro sacro sancte przyjąwszy ukaz i nie mogąc go żadną miarą zrazić. Kilka dni melancholiją strawiwszy, dnia 28go doczekałem się przez Sawickiego od Szeremeta deklaracyi, że ani do cara, ani do siebie, ani do Jmci p. hetmana kozaka odsyłać nie pozwala, ale skoro pokrowy l nastąpią, do Borysowa wziąwszy po rozhoworze i do cara przepuścić może i odprawić posłańca pozwoli. Musiałem tedy i dalej chorować, pro sacro sancte przyjąwszy ukaz i nie mogąc go żadną miarą zrazić. Dnia 29go począłem gruchać i z czeladzią namawiać się, jakoby się z tego więzienia wydrzeć; jakożem miał kałaurów do omijania załóg, jeno że warta tak pilnowała, że trudno było konia osiodłać, przez szczeliny zaglądali mając mię na oku. Dnia 29go począłem gruchać i z czeladzią namawiać się, jakoby się z tego więzienia wydrzeć; jakożem miał kałaurów do omijania załóg, jeno że warta tak pilnowała, że trudno było konia osiodłać, przez szczeliny zaglądali mając mię na oku. Dnia 30go począwszy z północka był szturm wielki z dżdżem tak, że drzewa strasznie kruszyło i domy obalało; o godzinie potem dziewiątej w noc upadł śnieg, że nazajutrz wielka porosza była, każdego drzewa wszystkie liście zielone okrywszy. Dnia 30go począwszy z północka był szturm wielki z dżdżem tak, że drzewa strasznie kruszyło i domy obalało; o godzinie potem dziewiątej w noc upadł śnieg, że nazajutrz wielka porosza była, każdego drzewa wszystkie liście zielone okrywszy. Dnia 1go oktobra powracający poseł moskiewski Siemon Dorafiejewicz Ostofiej od Jmp. Wdy wileńskiego dla powietrza od dnia 28go septembra zatrzymany w odpisce swej oznajmował Szeremetowi o nowinach, że przez cztery dni nie mógł minąć wojska polskiego i Rakoczego przy polskich zostawionego, i o kozakach, że wielu się do posłuszeństwa JKMści nakłoniło. Rwała Moskwa sobie włosy, snać, że to ich piknęło, kiedy dalej pisał o JKMści ku Grodnowi zbliżającym się. Dnia 1go oktobra powracający poseł moskiewski Siemon Dorafiejewicz Ostofiej od Jmp. Wdy wileńskiego dla powietrza od dnia 28go septembra zatrzymany w odpisce swej oznajmował Szeremetowi o nowinach, że przez cztery dni nie mógł minąć wojska polskiego i Rakoczego przy polskich zostawionego, i o kozakach, że wielu się do posłuszeństwa JKMści nakłoniło. Rwała Moskwa sobie włosy, snać, że to ich piknęło, kiedy dalej pisał o JKMści ku Grodnowi zbliżającym się. Dnia 2go przyszła wiadomość o p. Radziejewskim gońcu od Jmp. Wdy wileńskiego do Szeremeta idącym, któremu gdy sprzykrzywszy długie swe zatrzymanie nazad odjeżdżać deklarował, dnia 5go posłano za przystawa Siemiona Jemiełowa rotmistrza rajtarskiego i z nim koni 80; ten wziąwszy go od pierwszej załogi postawił1 go w Smiłowiczach. Dnia 2go przyszła wiadomość o p. Radziejewskim gońcu od Jmp. Wdy wileńskiego do Szeremeta idącym, któremu gdy sprzykrzywszy długie swe zatrzymanie nazad odjeżdżać deklarował, dnia 5go posłano za przystawa Siemiona Jemiełowa rotmistrza rajtarskiego i z nim koni 80; ten wziąwszy go od pierwszej załogi postawił1 go w Smiłowiczach. Dnia 6go Siemon Dorafiejewicz trzymany tydzień w Smiłowiczach przejechał przez słobodę; rozmawiać z nami pod gardłem zakazano tak, że lubo którego o co pytano, jak niemy Czas wybierania powołowszczyzny. mijał, jednak miałem przestrogę, że się kozacy rwą i z Brześcia Rakoczego praesidium sprowadzono. mijał, jednak miałem przestrogę, że się kozacy rwą i z Brześcia Rakoczego praesidium sprowadzono. Dnia 7 i 8go myśląc o eliberowaniu się swojem wyprawiwiłem Sawickiego, że już pokrowy następowały, aby mię do Borysowa według obietnicy wzięto. Tego dnia przyszła wiadomość o strasznym rumorze na Ukrainie, o Trubeckim, że wzad umykać musiał; o kozakach, że swoją starszynę pułkowników wielu wybili; gruchano coś o śmierci carskiej, ale trudno było pewnej rzeczy wiedzieć, to jednak ztąd, że posłów wszystkich trzymano i przyjeżdżajacy ze stolicy nie umieli dawać doskonałej sprawy, suspicyja być musiała. Dnia 7 i 8go myśląc o eliberowaniu się swojem wyprawiwiłem Sawickiego, że już pokrowy następowały, aby mię do Borysowa według obietnicy wzięto. Tego dnia przyszła wiadomość o strasznym rumorze na Ukrainie, o Trubeckim, że wzad umykać musiał; o kozakach, że swoją starszynę pułkowników wielu wybili; gruchano coś o śmierci carskiej, ale trudno było pewnej rzeczy wiedzieć, to jednak ztąd, że posłów wszystkich trzymano i przyjeżdżajacy ze stolicy nie umieli dawać doskonałej sprawy, suspicyja być musiała. Dnia 9go powróciwszy kałaurowie alias szpiegowie od Szeremeta wyprawieni z Polski i z Litwy uczynili w Borysowie rumor, że więcej dziesiątka ordynansów przez tę słobodę ku Smiłowiczom poszło; załogi sprowadzać kazano, jakoż i sam Szeremet nie bawiąc prędką wzad sporządził drogę. Nie przyszło mu dłuższej rezydencyi zażyć w Borysowie, lubo na nią dwór nowy przy starym placu postawił po moskiewsku zbudowawszy. Dnia 9go powróciwszy kałaurowie alias szpiegowie od Szeremeta wyprawieni z Polski i z Litwy uczynili w Borysowie rumor, że więcej dziesiątka ordynansów przez tę słobodę ku Smiłowiczom poszło; załogi sprowadzać kazano, jakoż i sam Szeremet nie bawiąc prędką wzad sporządził drogę. Nie przyszło mu dłuższej rezydencyi zażyć w Borysowie, lubo na nią dwór nowy przy starym placu postawił po moskiewsku zbudowawszy. Dnia 13go przyszedł ukaz, abym do Borysowa jechał, dokąd tego dnia nie mogąc się wybrać, po różańcu ruszyliśmy się nazajutrz. Przystawowi, że tylko sam Sawicki do gospody mojej, aby mię z miejsca prowadził w drogę, przyszedł, nalazłem taki sposób oddania, że pieszo przez słobodę przy koniach będąc ogarniony bieżeć musiał, aż mu przed gospodą konia dodano. Te mil trzy jadąc z przystawem i rozmawiać nie chciałem, lubo sam do tego okazyje dawał; trzeba mu było oddać, że przez niedziel pięć w gospodzie mojej na słobodzie nie był. Przyjeżdżającego mię do mostu spotkał od Szeremeta dworzanin carski Wasili Dmitrowicz Tuczow pytając mię o zdrowiu i przepraszając, abym nie miał za złe, żem od nich tak długo był trzymany. Po danym responzie wróciwszy się przed mostem czekać mi kazał, gdzie o chłodzie i o głodzie nocować przyszło nie mając przysłanego prowiantu i żadnego do przepuszczenia ukazu. U Szeremeta do obiadu trębacze trąbili; po obiedzie kilku trębaczów odzywało się, pijatyka była aż do północka; zwali to oni wrzkomo humorem naszym, ale podobniejsza onąDnia 13go przyszedł ukaz, abym do Borysowa jechał, dokąd tego dnia nie mogąc się wybrać, po różańcu ruszyliśmy się nazajutrz. Przystawowi, że tylko sam Sawicki do gospody mojej, aby mię z miejsca prowadził w drogę, przyszedł, nalazłem taki sposób oddania, że pieszo przez słobodę przy koniach będąc ogarniony bieżeć musiał, aż mu przed gospodą konia dodano. Te mil trzy jadąc z przystawem i rozmawiać nie chciałem, lubo sam do tego okazyje dawał; trzeba mu było oddać, że przez niedziel pięć w gospodzie mojej na słobodzie nie był. Przyjeżdżającego mię do mostu spotkał od Szeremeta dworzanin carski Wasili Dmitrowicz Tuczow pytając mię o zdrowiu i przepraszając, abym nie miał za złe, żem od nich tak długo był trzymany. Po danym responzie wróciwszy się przed mostem czekać mi kazał, gdzie o chłodzie i o głodzie nocować przyszło nie mając przysłanego prowiantu i żadnego do przepuszczenia ukazu. U Szeremeta do obiadu trębacze trąbili; po obiedzie kilku trębaczów odzywało się, pijatyka była aż do północka; zwali to oni wrzkomo humorem naszym, ale podobniejsza oną biesiadzie owej, co to się przy muzyce smorgońskiej odprawuje. Wspomniałem to z afektu przed przy stawem, że u nas u niedźwiedników taki hałas w Smorgoniacli bywa; replikował, że u naszych to senatorów a nie u niedźwiedników taka dobra myśl, snać, że Szeremet z nowiny jakiejś wesół; odpowiedział mu z moich jeden, snać, że bobra w Berezynie żywcem ułapiono, o co zgniewał się mocno przystaw, ale o to nie dbano. biesiadzie owej, co to się przy muzyce smorgońskiej odprawuje. Wspomniałem to z afektu przed przy stawem, że u nas u niedźwiedników taki hałas w Smorgoniacli bywa; replikował, że u naszych to senatorów a nie u niedźwiedników taka dobra myśl, snać, że Szeremet z nowiny jakiejś wesół; odpowiedział mu z moich jeden, snać, że bobra w Berezynie żywcem ułapiono, o co zgniewał się mocno przystaw, ale o to nie dbano. Dnia i 5go prowadzono mię do miasta przez most ukazawszy mi gospodę u rybaka na samem wygnaniu, jak sałasz mały, przed którym piechoty carskiej w barwie wiśniowej więcej sta stało; przy niej od rynku dworzan i ludzi ratnych nie mało czynili kortezyją zdejmując czapki i kłaniając się nizko. Przystaw mój, wiślec, nie pożegnawszy mię odjechał z gospody, ale miał za swe, bom go mocno do węgła, gdy mi był rękę zajechał przytarł. W tej gospodzie przyjmował mię inszy przystaw Siemon Iwanowicz kapitan żołdatów z Szeremetem z Smoleńska przyszłych. Dnia i 5go prowadzono mię do miasta przez most ukazawszy mi gospodę u rybaka na samem wygnaniu, jak sałasz mały, przed którym piechoty carskiej w barwie wiśniowej więcej sta stało; przy niej od rynku dworzan i ludzi ratnych nie mało czynili kortezyją zdejmując czapki i kłaniając się nizko. Przystaw mój, wiślec, nie pożegnawszy mię odjechał z gospody, ale miał za swe, bom go mocno do węgła, gdy mi był rękę zajechał przytarł. W tej gospodzie przyjmował mię inszy przystaw Siemon Iwanowicz kapitan żołdatów z Szeremetem z Smoleńska przyszłych. Narzekałem o gospodę, jak na psi raj; nie pomogły i furyje, tam przyszło stać, gdzie naznaczono, a warty żołdatów dwanaście przed gospodą postawiono. Tego dnia jołowicę, owsa ćwierć, siana wozów dwa i kilka bochenków chleba przysłano. Kozacy putywlscy wszyscy niemal wziąwszy pozwolenie, aby mię pożegnać mogli, nanieśli nam owoców i chleba białego i mało nie z płaczem a drudzy i płonąc żegnali się ze mną. Kazałem ich wódką dobrą poić tak, że popiwszy się na koniach po rynku biegali, szczycąc się łaską moją a zalecając mię gminowi sławili ludzkość i afekty moje; poczem rozjechali się będąc gotowi ów sekret mocno trzymać i według informacyi mojej sprawować się. Narzekałem o gospodę, jak na psi raj; nie pomogły i furyje, tam przyszło stać, gdzie naznaczono, a warty żołdatów dwanaście przed gospodą postawiono. Tego dnia jołowicę, owsa ćwierć, siana wozów dwa i kilka bochenków chleba przysłano. Kozacy putywlscy wszyscy niemal wziąwszy pozwolenie, aby mię pożegnać mogli, nanieśli nam owoców i chleba białego i mało nie z płaczem a drudzy i płonąc żegnali się ze mną. Kazałem ich wódką dobrą poić tak, że popiwszy się na koniach po rynku biegali, szczycąc się łaską moją a zalecając mię gminowi sławili ludzkość i afekty moje; poczem rozjechali się będąc gotowi ów sekret mocno trzymać i według informacyi mojej sprawować się. Dnia 16go raniusieńko tylko co brzask był przysłał Szeremet, abym się gotował do zamku, tak abym, gdy druga wiadomość zajdzie, był gotów jechać do niego. Za daniem drugiej wiadomości jechałem do dworu teraz zbudowanego. Przystaw Tymofiej Iwanowicz prowadził mię, kompanija dragońska w pierwszej bramie stała a było pod chorągwią człowieka z półtorasta; druga przy moście już nie tak okryta chorągiew a na sarnym zaś dziedzińcu od samej bramy piechota carska w barwie wiśniowej, a przy niej do samego budynku rajtaryja z bandoletami. W pół podwórza przechędożono miejsce z błota, gdzie przystaw zsiadłszy wołał i na mnie, abym tego miejsca nie przejeżdżał; czego żem uczynić nie chciał, jeszcze się bardziej dąsał na wszystek dwór wołając, abym zlazł z konia. Ale ja aż pod sam ganek podjechawszy zsiadłem, czemu Moskwy gromada wielka stojąc na ganku się przypatrywała. Konia mego sprowadzić dalej od ganku kazano, ale masztalerz informowany na miejscu go trzymał, lubo się z nim szarpano. W ganku potkałwiśniowej, a przy niej do samego budynku rajtaryja z bandoletami. W pół podwórza przechędożono miejsce z błota, gdzie przystaw zsiadłszy wołał i na mnie, abym tego miejsca nie przejeżdżał; czego żem uczynić nie chciał, jeszcze się bardziej dąsał na wszystek dwór wołając, abym zlazł z konia. Ale ja aż pod sam ganek podjechawszy zsiadłem, czemu Moskwy gromada wielka stojąc na ganku się przypatrywała. Konia mego sprowadzić dalej od ganku kazano, ale masztalerz informowany na miejscu go trzymał, lubo się z nim szarpano. W ganku potkał mię od Szeremeta dworzanin carski niejaki Lwow 1. Przyszedłszy mię od Szeremeta dworzanin carski niejaki Lwow 1. Przyszedłszy do izby, że Szeremet nie porwał się z miejsca, zastanowiłem się w pół drogi, aż się ruszył secretarius najprzedniejszy, alias diak bolszy, który w końcu stołu siedział, gdy pułkownicy rotmistrze i inni dworzanie carscy rzędem stali. Odebrawszy list Jmp. hetmana, że sam wprzód siadł i czapkę włożył, wymówiłem mu, że u nas insza polityka posłowie u nas siedząc rozhowory czynią, siadłem też i ja, a on prosiwszy mię list tłumaczyć kazał. Zatem, gdy o rozhoworze od Jmp. hetmana zleconym pytał, prosiłem, aby ustąpili wszyscy; ale że u nich nie zwyczaj sekretnie posłom dawać audyjencyje, gdyżby go wnet do cara opisano, ledwo kto z drobniejszych ustąpił. Wyprawiwszy tedy o posiłkach, o konferencyją i o insze punkta dla sekretnej audencyi i o wysadzenie konsylijarza jego prosiłem, na co pozwolił; lecz względem posiłków, a prawie we wszystkiem zgoła respondował, że bez wiadomości carskiej nic czynić nie może, jako się o tem w liście do Jmp. hetmana napisało. Tentowałem, aby mię do cara przepuścił; na to słowa dać nie chciał, ale do ukazu carskiego w Borysowie czekać kazał, bo jego słowo jak Boże obserwujemy i nie naszym to zwyczajem jak u was, gdzie hetmani co chcą robią, dla czego to państwo wasze do zguby przyszło. Odpowiedziałem mu wszak dawne zwyczaje między państwy naszemi nie odmieniły się, a gdy była wola Boża długośmy i stolicę trzymali, nie dziw tedy, że teraz Wilno u was, bo te rzeczy alternatą chodzą. Przyszłych rzeczy trudno zgadnąć, jednak według doświadczenia po smutkach ludzie łaski Bożej wyglądać zwykli. do izby, że Szeremet nie porwał się z miejsca, zastanowiłem się w pół drogi, aż się ruszył secretarius najprzedniejszy, alias diak bolszy, który w końcu stołu siedział, gdy pułkownicy rotmistrze i inni dworzanie carscy rzędem stali. Odebrawszy list Jmp. hetmana, że sam wprzód siadł i czapkę włożył, wymówiłem mu, że u nas insza polityka posłowie u nas siedząc rozhowory czynią, siadłem też i ja, a on prosiwszy mię list tłumaczyć kazał. Zatem, gdy o rozhoworze od Jmp. hetmana zleconym pytał, prosiłem, aby ustąpili wszyscy; ale że u nich nie zwyczaj sekretnie posłom dawać audyjencyje, gdyżby go wnet do cara opisano, ledwo kto z drobniejszych ustąpił. Wyprawiwszy tedy o posiłkach, o konferencyją i o insze punkta dla sekretnej audencyi i o wysadzenie konsylijarza jego prosiłem, na co pozwolił; lecz względem posiłków, a prawie we wszystkiem zgoła respondował, że bez wiadomości carskiej nic czynić nie może, jako się o tem w liście do Jmp. hetmana napisało. Tentowałem, aby mię do cara przepuścił; na to słowa dać nie chciał, ale do ukazu carskiego w Borysowie czekać kazał, bo jego słowo jak Boże obserwujemy i nie naszym to zwyczajem jak u was, gdzie hetmani co chcą robią, dla czego to państwo wasze do zguby przyszło. Odpowiedziałem mu wszak dawne zwyczaje między państwy naszemi nie odmieniły się, a gdy była wola Boża długośmy i stolicę trzymali, nie dziw tedy, że teraz Wilno u was, bo te rzeczy alternatą chodzą. Przyszłych rzeczy trudno zgadnąć, jednak według doświadczenia po smutkach ludzie łaski Bożej wyglądać zwykli. 1 Iwan Jurjewicz. 1 Iwan Jurjewicz. 88 W czem i my mając nadzieję, że nas obdarzywszy pokojem bo wojny nie życzym i do niej okazyi nie dajem do miłości i zjednoczenia jako się już na zjeździe wileńskim umawiać poczęło przywiedzie, i w braterstwie jako Litwa z Koroną, tak z narodem waszym żyć będziemy. A nie ma to nic do tego że wojny między nami trwały, toż przed tem właśnie było ich wiele litewskich z Koroną, póki księcia litewskiego za króla polskiego nie obrano, i nie jedne zwyczaje a prawie tak dalekie jako nasze od was i takie grubijaństwo było, a teraz nie znać Polaka z Litwinem. Jeden pan, jedne prawa i wolności i spólna trwa między nami miłość; toż nie inaczej może być i z wami, gdy o to zobopólnie Pana Boga prosić będziemy. Bo jako po złączeniu się Korony z Litwą nie straszny był cesarz turecki i nieraz z sromotą wybrawszy się do nas z wielką potęgą i osobą swoją na wojnę, nazad powracać musiał i nie dbaliśmy oraz i te twemu monarchowi prowadzić wojnę, tak gdyby jeszcze złączenie z wami stanęło, zadrżałby świat, Rzesza niemiecka, a osobliwie poganie, co postrzegłszy, że do tego przychodzi, usilnie temu przeszkadzają. Nam trzeba być w tem czułymi i od przedsięwziętych rzeczy nie dawać się odwodzić, czemu muszą być przeszkody, a my, cośmy zaczęli kończmy niczemu nie wierzając. Jeżeli kozacy powadziwszy nas ratowali siebie i dalej nas wadzą dla tego, aby się wojną naszą zmocnić. Jako Holendrowie rebeliją przeciwko królowi hiszpańskiemu panu swemu podniósłszy świat zamieszali i wzruszywszy Rzeszę niemiecką wrzkomo o religiją na Hiszpana dopiero sami straszni się stali i nikomu nie hołdują, na to i kozacy godząc już za carskiej protekcyi Rakoczemu przeciwko nam i wam do wsadzenia na koronę dopomagali. A że to się im nie udało, znowu oni nowy jaki wynajdą termin i świat wadzić będą, a wy z nich przy tem żadnej pociechy mieć nie będziecie. Owszem dla większych swoich sił jeszcze waszych chłopów buntować będą. Słuchali wszyscy rozdziawiwszy gęby, osobliwie Szeremet nie płacąc mi na wszystko; odpowiedział jednak dałby to Pan Bóg, żeby do tego przyszło a dobroje dzieło sowierszyło się. W dalszym rozhoworze z żartu narzekał, żeśmy powietrze do Moskwy, która przed tem nigdy go nie znała, zanieśli. Respondowałem mu póki król Dawid Panu Bogu nie przewinił, póty powietrzem państwa jego nie karał, a toż i wy pókiście wojny z nami nie podnieśli, póty nie znaliście powietrza i w domu teraz kaźń Boża nad wami; i państwo macedońskie dla czego w ruinę poszło i sam król Perzeusz w boju od Rzymian wzięty bo złamawszy pakta zaprzysiężone deremną podniósł wojnę. I w teraźniejszym roku mamy świeży tego przykład z Rakoczego, który widząc utrapioną Koronę polską a chcąc ją podbić, podniósł wojnę bez przyczyny; skarał go Pan Bóg, że i matka jego w ręku naszych była, i sam strzepany ze wstydem zgubiwszy tak wielu ludzi do państwa swego i to za osobliwą commiseracyją JKMci miłościwego pana ledwo powrócił. Nie zapłaciwszy mi na to Szeremet, kształtnie tylko odrzekł, że nasza nieprawda wojny narobiła. Z dalszym rozhoworem, czegom i sam chciał, do wysadzonego odesłał, więc zapłaciłem mu że gdy z nieba o naszej zaczepce usłyszę wyrok, wtenczas wierzać będę, i temże niebem świadczę, żeśmy okazyi żadnej do niechęci przed tem z wami nie dawali i teraz nie dajemy. Potem według zwyczaju moskiewskiego przywitawszy każdego począwszy od syna półkowników i rotmistrzów, odjechałem nazad z ganku na konia wsiadłszy. O zmroku samym za daniem znać, jechałem do wysadzonego na rozhowor kanclerza alias diaka Nikity Siergiejewicza; traktowałem z nim godzin ze dwie samowtór zamknąwszy się w przykazie, co trudno wypisywać. Mój rozhowor wszystek sam swoją ręką wypisywał i prosił o wypisanie moją ręką tego, cobym dalej za potrzebne rozumiał, ponieważ i sam Szeremet jeszcze życzy widzieć się ze mną i skończyć rozhowor. Co mię jednak omyliło, gdyż nie pozwoliwszy mi Szeremet być u siebie, przysłał nazajutrz po rozhowor w ten sens mu napisany ROZHOWOR PRZESłANY DNIA 17 OKTOBRA 1657 R. SZEREMETOWI NA WYJEZDNEM Z BORYSOWA Bardzo mi to w łeb wlazło, że o Jmp. hetmanie Gosiewskim, który, sam Pan Bóg widzi, że był carowi życzliwym, Jmp. Szeremet suspicyją czyni. Wspomniałem przed p. Nikitą Siergiejewiczem starszym diakiem, że więcej nad wszystkich waży on sobie Cara JMci i że nikt takiej życzliwości i sowier- szenia dobrego dzieła uczynić nie może, jako on, który stronę cara JMci zawsze trzymał i nie uczynił nic takiego, co inni czynili, a dobrze przecie o nich rozumiano. Nie buntował kozaków, nie brał od Chmielnickiego załóg i listów przypowiednich, owszem przestrzegał, że to monarchów zwadzi i im samym szkodzić będzie. Z wojewodami pogranicznymi znosić się chciał, jeno że oni do tego dalecy byli; króla JMci i rpltą do tego przywiódł, że z królem szwedzkim nie zawarto pokoju, jako insi senatorowie za medyjacyją króla francuzkiego życzyli. Co wszystko dokonawszy z bratem swoim Jmp. Krzysztofem Stefanowiczem Pacem na kanclerstwo Wgo Ks. Litews. nominatem a najbliższym JKMci konsylijarzem, o wszystkiem zgoła, co wadzić miało stronie carskiej i jakoby temu zapobiegano, oznajmował. Takiej życzliwości, jeśli widzieć dotąd nie mogli, mam nadzieję, że kiedyśkolwiek otworzą się im oczy; tylko obawiam, aby się nie po czasie otworzyły. Wiem, że wiele Moskwy życzy z nami pokoju, osobliwie Jmp. Szeremet, jako pana chrześcijańskiego hetman i człowiek wielki nie pragnie krwi rozlania, więc do uspokojenia znosząc się z Jmp. hetmanem Gosiewskim podadzą monarchom sposoby. Bo to, że bez wiadomości cara Jmp. Szeremet nic czynić nie może, trudno mu ganić, ale gdy ku sowierszeniu dobrego dzieła uczynić zechce, niech jakokolwiek Jmp. Szeremet przez swój list pogłaszcze Jmp. Gosiewskiego, żeby już nie suspikował i nie zwątpił wcale o przyjaźni moskiewskiej, której nie zawadzi mieć tak życzliwego i wielkiego senatora w Litwie w swojej fakcyi. Gdyż on i sposób najdzie i wielu do życzliwości przeciwko carowi JMci pociągnie, a luboby strzeż Boże i zamieszały się rzeczy zwłaszcza, gdy pod ten czas Polska z tak wielu monarchami do ligi przyszła i tak mocno się zratowała, iż jej jako przed tem nie trzeba lekceważyć, gdy on sprzyjający carowi JMci będzie, najdzie do uspokojenia sposób i nie trzeba takiego od siebie odrażać. Rozumiem tedy zaraz odprawić kozaka do niego, a on będzie się starał, że z tych, którzy z tamtej strony od p. Sapiehy zaczepkę czynią król JMci sprawiedliwość uczyni, poprzedzając skargę cara JMści. Więc dla zatrzymania Jmp. Gosiewskiego przy stronie carskiej rozumiem, żeby Jmp. Szeremet pokazując mu fawor pożałował majętnościami, za któremi teraz przezemnie uprasza. Osobliwie za Jmp. Krzysztofem Pacem kanclerzem Wgo Ks. Litews. o majętność Jezno i Kirsznę; za Jmp. Mleczkiem sędzią ziemskim i pułkownikiem żmudzkim o majętność Musniki, którzy są życzliwi carowi JMści, niech hramoty wyda, aby zesłani od nich bez turbacyi trzymali, i jeżeli zboża na zamek zabrano, żeby nazad powracano. Może to Jmp. Szeremet uczynić, ponieważ ma generalny cara JMści ukaz, aby wszystkiemi majętnościami dysponował. Niech ukaz da do kniazia Michajła Siemienowicza Szachowskiego wojewody wileńskiego i do innych wojewodów, aby w ziemię zawojowaną nie wdzierali się i ukrzywdzonym zaraz sprawiedliwość była. Kupców wileńskich zaraz niech przepuścić każe, bo nawet i w pogańskich wojskach komercyje odprawują, luboby się i wojna odprawowała; a w tem zaś jest większy pożytek cara JMści, kiedy ci puściwszy się wodą do Królewca i drugą bracią swoją przed wojną tam zbiegłą nazad do Wilna przyprowadzą i solą, o którą w tamtych stronach bardzo trudno, dogodzą. Na pomienionego kniazia Szachowskiego niech da ukaz, aby się znosił z Jmp. hetmanem; a gdy ten po uśmierzeniu, da Pan Bóg, powietrza, w czem przestrzegać i w sprawach cara JMści donosić będzie, niech odbiera na swoje listy responza, zganiwszy mu niedawanie przeszłych. Cieszył się z tego Jmp. hetman, że Jmp. Szeremet na namiestnikostwo wielkiego księstwa litewskiego od cara JMści naznaczony został, życzył z nim zaraz się znosić i jeśli może się znosić, niech to zaraz zacznie, by prędzej dobre dzieło sowierszyć mogli i te wojska, co je z obu stron w polu mają, na wspólnych nieprzyjaciół obrócić, do czego Jmp. hetman łatwo przywiedzie króla i rpltą. Starał się o to Jmp. hetman, aby przy traktowaniu z kurfirsztem, choćby kilkaset wojska cara JMści obecne było, nie tak dla potęgi, bo jej dość ma, jako tylko dla samej sławy, żeby król JMci i rplta widziała życzliwość cara JMści, za coby i do elekcyi na koronę powinną była. Dla tego przewlekał i traktaty czekając na to; gdyż nie życzył, aby jeden tylko król węgierski medyjacyją swoją Prusaka odrywał, ale chciał, aby i cara JMści był commissarius, w czem uważać życzliwość jego należy, o której trudno wszystkim wiedzieć. Chodziło też i o to, aby się wywiódł JKMści i rpltej, że car co raz obiecał, to dotrzymuje, a co rplta widząc życzliwością swoją oddawałaby carowi JMści i jużby smarowniej i dalszym cara JMci zamysłom koła iść mogły; mógłby się bezpiecznie u rpltej upomnieć taką przysługę jej uczyniwszy. Widzi tedy sam Pan Bóg, że mam przestrogi nie płonne donosić carowi JMści, których, że Jmp. Szeremetowi nie komunikuję, niech nie ma za złe, bo nie mam takiego pozwolenia; jednak i to nie mało, co piszę w tym rozhoworze i co wczoraj przez Jmp. dziaka doniosłem. Może tedy Jmp. Szeremet dojść z tego, że muszą być dla samego Cara większe dzieła, dla których proszę, abym był przepuszczony. Nie byłbym Panu Bogu praw, gdybym nie doniósł, że wielkie dzieło i jeśli co, tedy większe samego cara JMści niż JKMci; jeśli tedy można, to powtóre proszę Jmści, aby mi dalej do cara JMści przejechać pozwolił. Do Jmp. hetmana odprawić kozaka widzę rzecz bardzo pożyteczną; niech wie, że nie tylko ja jeden ale i samego cara JMści posłowie nie dla inszej okazyi, tylko dla powietrza zatrzymani, i jeszcze niech nie wątpi o przyjaźni cara JMści, bo bardzo obawiam, aby tak nie prędka wiadomość go nie zalterowała. Osobliwie i ja swój list dając, dobre słowo pisać będę, a nawet i to deklaruję, że w czem mię Jmp. Szeremet sam informować będzie, to oznajmię. Za odjechaniem Jmp. do Szkłowa proszę, aby dworzaninom i p. przystawowi u mnie bywać pozwolił dla konwersacyi; bezcześcia, jeśliby bez wiadomości Jmp. Szeremeta zaszły, o które proszę aby nie były, niech mi sprawiedliwość czynią, bo dawniejszy przystaw Iwan Juriewicz z wójta słobody Łodzińskiej, co mi czeladnika mało siekierą nie rościął i przed gospodą hałas uczynił, sprawiedliwości czynić nie chciał, tudzież ochronił kozaka putywlskiego złodzieja, który na warcie będąc skradłszy się w nocy do sałaszu mego, z kieszeni kaftana mego ukradł z dziesiątkiem czerwonych złotych worek. Z kijem i wielką turbacyją utratę odzyskawszy sprawiedliwości doprosić się nie mogłem, bo przystaw wziąwszy od niego korrupcyją, nie doniósł Jmp. Szeremetewi, którego teraz proszę, aby i z przystawa i z złodzieja sprawiedliwość uczyniono. Upraszałem i sam Jmp. Szeremeta, aby mię do Szkłowa wziął z sobą, bo wolałbym przy boku Jego zostawać; o co i teraz ponawiając proszę. Co jeśliby z niełaski Jmp. nie poszło, niech tu mam respekt w prowiancie lepszym, bo takowym wysustentować się nie podobna, a daję do uwagi, iż nie dla mojej tu mieszkam potrzeby, ale dla zatrzymania. Ponieważ mię tu zima obejmie, proszę o przypuszczenie dwóch, ludzi moich do Mohilewa dla skupienia futra i czego tu w Borysowie dostać nie można. Że przy pośle cesarskim jest ksiądz katolicki, proszę, aby mi pozwolił dla nabożeństwa chodzić, przez co będzie prędzej można pokój święty u Pana Boga uprosić i o to, aby kaźń morowego powietrza od nas oddalił; niech mi w tem Jmp. odda, bo też i ja będąc przystawem Fiedorowi Michajłowiczowi Artiszczewowi w cerkwiach bywać pozwalał. Gdy o przepuszczenie do stolicy od cara JMści wiadomość przyjdzie, proszę o prędkie dawanie mi znać, a gdyby jeszcze rozumiał o dalszej mojej rezydencyi, oznajmić carowi JMści, że z wielkiem dziełem jadę, i że mógłby JCWść kazać mię przepuścić, ponieważ za łaską Bożą przez tak wielki czas nie tylko powietrze się nie pokazało, ale głowa żadnemu z ludzi moich nie zachorowała. Dnia 18go Szeremet na mój rozhowor nie dawszy responzu, ze mną. Tego dnia starałem się o kałaura do Jmp. hetmana, którego dostawszy i chcąc mieć korespondencyją z posłem cesarskim i życząc mu za tą okazyją pisać listy do dworu, posłałem mu cyfry takowe abcdefgh ik lm nopqr stuwxyz 6 21 24 25 7 5 64 80 8 28 50 70 90 9 91 3 92 93 99 30 14 98 2 4 Dnia 19go do Jmp. hetmana w cyfrach pisałem list, a w gło sach do księdza Dyndowicza rektora orszańskiego wrzkomo handlów moich rachunki posyłając, aby przez moje długie nie przybycie jakowa szkoda nie stała się w handlach. Listy te przez kursora do pana Biesieckiego 1, że zręczniej z Borysowa oddać kazałem, i abym też stamtąd miał wiadomości posłałem do niego listy dwa, które gdyby i przyjęto, przyjaźń wyświadczały, drugie zaś w suknię szpiegowi wszyć kazałem. Te cyfry do p. wojskiego przesłane. c, 1, d, a, g, h, e, x, n, o, m, q, 1, 5, t, u, w, v, p, b, E, f, z, y. 1 Mikołaj wojski oszmiański. LIST DO JMP. HETMANA W TEN SENS Z BORYSOWA PISANY. Dopiero pozawczorajszego dnia pietnastego praesentis do Borysowa puszczony kwaśną bardzo u Szeremeta miałem audyjencyją. Ukazu on od cara, aby się znosił i posiłki dodawał, nie ma, ale na niego oczekiwać będzie, i nic zgoła bez wiadomości cara uczynić nie może. Narzekał, że twój hetman zmienił hosudarowi, obiecawszy być pod jego wielkoju rukoju nie był i niczoho dla hosudara nie uczyniwszy, odkazywajuczy wojnoju Łopuchina odprawił; niechaj tedy wiedajet, że hosudara nie ustraszyt ani zima, ani gruda, ani wody, pójdziet zaraz sam hołowoju swojeju przeciw kożdoho nieprzyjaciela swoiho. Sprawowałem mu się, że legacyja moja nie ma tej furyi, owszem życzliwości i przestrogi od tego, który i przedtem oznajmował i teraz przezemnie posyła, czemu żeście nie wierzali i nie wierzacie, mam nadzieję, że kiedyśkolwiek da się wam widzieć życzliwość JMści, ale obawiam, aby nie po czasie otworzyły się wam oczy. Wspomniał dalej, czemu dobre dzieło do sowierszenia nie przychodzi, dla czego sejm prolongujemy 1 na ich szkodę, gdyż nań czekając, tak wielkie wojska na zamkach chować muszą. Lubo tedy nie chciałem z nim w dalszy rozhowor wkraczać, ale zaproponował dobrodziejstwa carskie Koronie, że jej, gdy już ledwo dychać mogła, nie dodławiał, tudzież, że wielką potęgę szwedzką od Rygi zastąpił i to za posiłki tłumaczył, przyszło mi więc respondować. Mówiłem, że też JKMść króla szwedzkiego i wszystkiej przy nim potędze odpór dawał, trzymając go sam na sobie, aż nań wsadził Duńczyka, przez co nie był i nie jest ciężkim carowi, bo wiele wojska potracił w Koronie, hana krymskiego od wtargnienia w ziemię moskiewską odwiódł; Rakoczego siły zaś przy kozakach i spólnej lidze szwedzkiej zniósł. W czem także nie nasza była wina, ale u nich początek, gdyż; obiecanych posiłków nie wystawiwszy, owszem wojnę z Szwedem zatrzymali; w czem bardzo zawiedli rpltą i Jmp. hetmana mego, który dobrze przed czasem o tem zamieszaniu i o przeszkodzie do sejmu oznajmował, stawając im lepiej za wszystkich na imię carskie przysięgłych, gdy oni za tę życzliwość cale inaczej nagradzają. Z tego mi się Szeremet nie umiał 1 winno być odkładamy sprawić, a w dalszym rozhoworze skarżył na p. Sapiehę, że kozaków jednych przemawia, drugich pobrawszy topi i zabija i znaczną zaczepkę czyni. Że przy publicznej audyjencyi nie mogąc wymódz sekretnej, trudno mi było przeszłe życzliwości kolegi wspomnieć, uprosiwszy zatem najprzedniejszego sekretarza dla dalszego rozhoworu, wyliczałem wszystkie jego i nasze życzliwości dając im do konsyderacyi. Przez co rozumiałem, że i do cara dla ugaszenia suspisyi prędzej przepuszczony będę, i do odprawy kozaka Szeremeta przywiodę, przekładając im lepszy pożytek carski niż JWpana i że w tem i dalej onego stronę trzymać będziesz. Nic zgoła nie pomogło; dziś sam Szeremet do Szkłowa ruszywszy się, na dalszy ukaz carski, jako mię prędko przepuścić każe, w błahej chacie za wartą na samem wygnaniu, oczekiwać kazał, na rozhowor mój żadnego nie dawszy rezponzu. Wojska ostatek jazdy za nim poszło, a tu w Borysowie tylko trzy chorągwie pieszych zostało. Oszyb ich strach od kozaków i dla tego nie dowierzając swej potędze, bo i dwóch tysięcy nie mają, wzad ustąpili. Odojewski, jak w ogień wpadł, i o nim nic nie słyszeć; bodaj, czy i on nie ku Ukrainie obrócił. Radziejowski od p. Sapiehy ze dwie niedziele przed Borysowem trzymany, odprawiony wczoraj do jednego tylko Szeremeta miał legacyją. Ja nie wiem, dla czego p. Sapieha szczęśliwszy, lubo znaczną do zaczepki dał okazyją; od niego też i poseł moskiewski w przeszłym tygodniu powrócił do stolicy. Jam dostał drugiego kursora dowiedziawszy się, że pierwszy pod Łohojskiem przejęty i knutowany, ale że w cyfrach, więc nic doczytać się nie mogli; posyłam i tamtych cyfer kopiją, a z tego informujesz się JWp. , jako się dalej na ich fundować przyjaźni. Snać, że Artiemon i inni od JWp. wyprawieni dla pożałowania, płonnemi się carowi przysługiwali wiadomościami, czem bodaj nas nie zawiedli. Mnie z ich respektu ledwo już staje, jako i posła cesarskiego, którego aż Niemcy moskiewscy supplementują. Pod gardłem widzieć mi się z nim zabronili, a on z frasunku w chorobie mało nie szaleje; prosimy tedy o eliberacyją nim z Szwedem skończą, bo pewnie z nim traktują. Dnia 20go poseł cesarski oznajmuje mi o doszłych cyfrach i za nie w ten sens dziękuje 9 Illustrissime Dne Dne et arnice observandissime. Gratissimas Illustrissimae Dominationis Vestrae una cum adiuncta ciffra recte accepi et quemadmodum probo nullo affectu et oblatam correspondentiam gratis habeo. Singulariter ita omnem movebo lapidem, ut ex parte mea nihil desiderii exit. Ad minimum in communi detentione ista nostra vel potius carcere id unicum solatium. Ego jam undecimam isthic detineor hebdomadem, per quarum sex ardentissima correptus febri si nescio an acris an bonae hujus tractationis causa, decubui et ex meo comitatu pauci fuerunt, quos melior fortuna novit, sed iam omnes, sint deo laudes, optime valemus. Unicum tamen supra omnes adversitates affligit, quod nulla detur occasio nec licentia per tantum temporis ad nostros scribendi; unas iam scis meas literas a Moscis interceptas, ciffris quidem plenae nil nisi diffidentiam causant. Post discessum generalis Scheremet strictius adhuc observor et positae sunt excubiae ad portam posteriorem, per quam antea tutissimus ad me dabatur accessus. Interea maneo ad officia paratissimus Joannes Chrisztoph a Fragstein. P. S. cum re vera tamquam mundo mortuus, quid agatur in nostris partibus amicam expecto informationem, in reliquis sors, tempus et occasio favebit. Dnia 21go zatrzymawszy szpiega, dałem wiedzieć posłowi cesarskiemu o odprawie onego, poseł więc przez noc do p. Lizoli napisawszy przesłał listy. Nazajutrz, gdy jego sługa chłopcu memu je oddawał, postrzegł to żołdat i dał wiedzieć kapitanowi; wzięto więc chłopca mego pod wartę mocno go w kark nabiwszy. Dobrą jednak inwencyją a za pozwoleniem czasu nim kapitan z zamku przyszedł zrzuciwszy but, wrzucił listy i znowu się obuł w garści u nich będąc. Rozbierali go aż do koszuli, ale nic nie znaleźli, a żołdat za zwojowanie mało nie na śmierć zaknutowany; a ja zaś przy tych listach odebrałem karteczkę od posła cesarskiego w cyfrach w ten sens pisaną Transmitto hic praesentes literas ad aulam polonicam promovendas, quae, si cursor iam abivit, cum occasione mihi poterunt remitti. Dnia 22go wyprawiłem do p. Biesieckiego szpiega z tamtymi listami swoimy przydawszy i cesarskie, przy których w ten sens kartkę napisawszy wścibiłem Dla wielkiej trudności aż dzisiaj wyprawując szpiega, przydaję listy posła cesarskiego do p. Lizoli z trudną przeszkodą do mnie oddane będzieli można mieć z nim dalszą korespondencyją pomyślimy o tem mając cyfry z sobą, tylko że Berezyna na wielkiej przeszkodzie, nie życzym rezydencyi za Białemi Jeziorami, którą nam grożą i jako z więźniów urągają. Tego dnia oponowałem się u przystawa większej sprawiedliwości z żołdatów o poturbowanie chłopca; jakoż jeszcze dwóch żołdatów osądził był na batogi, alem ich potem sam uprosił. Dnia 23go ordynaryją moją przystaw postanawiał ze mną, co za prowiant na tydzień miał dostarczać. Na tydzień jałowicę, krup ćwierć i mąki pszennej, masła na dzień kwartę, chleba bochenków ośm, kurów dwa, siana wozów dwa, owsa ćwierć dobra, jarzyn, ryb, soli i na kuchenne drobiazgi co potrzeba, piwa garncy pięć, miodu trzy, gorzałki prostej kwart dwie. Co nie zawsze dochodziło; a octu, korzenia i ryb na dzień nie wystarczało, dostać zaś było nie podobna, bo przedawać każdej rzeczy zakazano, chyba kryjomie, za co dowiedziawszy się nie jednego batogami zbili. Dnia 24go nie postrzegłszy mego woźnicy Filona zaraz się u mnie pytać poczęli, jeślim go gdzie nie odesłał. Oszyb mię trochę strach rozumiejąc, że przejęty, szło mi o listy cesarskiego posła nie wiedząc, że cyframi pisane były, gdyż w moichby nic doczytać się nie mogli. Ten dzień wymawiałem go, że z karczmy jako pijanica zjawić się może; kapitan wartę człowieka z dziesięć pobrał do więzienia, która potem uszła, a nazajutrz jeszcze większą inkwizycyją uczyniono. Lecz ja dowiedziawszy się, że nie przejęty, dąsałem się na bezczeście, że mi człowieka odmówili. Pytano tedy z kim pił, zkąd sam był, z kim konwersował, i dowiedziano się, gdzie przed tem mieszkał, więc aż za Szkłów posyłano. Ale on cnotliwy lubo miał bracią, nie wydał tego sekretu wziąwszy odemnie dobrą kontentacyją i obietnicę, żem go miał szlachcicem uczynić. Od tego tedy dnia liczono już każdego z moich, nawet i konie, i przy każdej gospodzie nocował żołdat; przydano warty i już na rynek na przechadzkę chodzić nie pozwolono; co trwało niemal przez tydzień aż Moskwie dobrze ze łba wyszumiało. W których dniach nie mogąc mieć korespondencyi z posłem cesarskim jeno wziąłem od jego ludzi informacyją, że się gotuje portem uchodzić, bo jego niemal już zarówno jak mnie bezczeszczono; choć mnie o wiele bardziej, szemrząc, że król kozaków carowi odmawia, cesarza wielkiego tureckiego na cara podnosi, a teraz wrzkomo z przyjaźnią posyła. Bez mała nie być posłowi za Białemi Jeziorami zkąd ja chcąc się znieść z posłem cesarskim pisałem cyframi list w ten sens bo mi szło o skórę i żebym tak jako poseł szwedzki w stolicy nie był zatrzymany, do tego czyniłem to za złą radą tego, kto był przy mnie obecny. i przy każdej gospodzie nocował żołdat; przydano warty i już na rynek na przechadzkę chodzić nie pozwolono; co trwało niemal przez tydzień aż Moskwie dobrze ze łba wyszumiało. W których dniach nie mogąc mieć korespondencyi z posłem cesarskim jeno wziąłem od jego ludzi informacyją, że się gotuje portem uchodzić, bo jego niemal już zarówno jak mnie bezczeszczono; choć mnie o wiele bardziej, szemrząc, że król kozaków carowi odmawia, cesarza wielkiego tureckiego na cara podnosi, a teraz wrzkomo z przyjaźnią posyła. Bez mała nie być posłowi za Białemi Jeziorami zkąd ja chcąc się znieść z posłem cesarskim pisałem cyframi list w ten sens bo mi szło o skórę i żebym tak jako poseł szwedzki w stolicy nie był zatrzymany, do tego czyniłem to za złą radą tego, kto był przy mnie obecny. Ja z mej strony gratiebor, że błaha karta do prędkiej Jmp. ze mną powabiła korespondencyi, a że zaraz zaczynając konkredować mi raczysz swych sekretów, jako wielce dziękuję, tak deum testo, że je zaraz nurzam przeciwnie moje Wmpanu otwierając. Było to u mnie długo w konsyderacyi, że okazyja powietrza trudność dalszej do cara drogi czyni; ale kiedy dwaj posłowie moskiewscy od obudwóch Jchmmpp. hetmanów litewskich temiż co i my szlakami jechawszy przed nami są na miejscu, mając inszą o przyjaźni ich suspicyją zaraz po przejechaniu Łopuchina dałem wiedzieć Jmp. podskarbiemu i hetmanowi wielkiego księstwa litewskiego, aby doniósł JKMści o mojem zatrzymaniu. Na co czekam mając nadzieję, że od Jmpp. naszych i trzeciego króla JMci duńskiego, którego hramota do cara jest u mnie, admonicyja zajdzie. Bo też jeszczem nie słyszał takowego przykładu, gdzieby z braterskimi posłami tak jako z nami nie wiem jeśli tak z Jmp. postępować miano, przejścia przez ulicę broniąc i z nikim do rozmowy licencyi nie dając, a reszty bezcześcia trudno już i wypisać, czego podobno nie powietrzna tylko przyczyna. Mnie do Moskwy już to czwarta 1 droga, a w inakszej u nich bywałem obserwancyi; robi to mieszanina kozacka na Ukrainie, gdzie nakłaniając się do posłuszeństwa JKMści nie folgują załogom moskiewskim, których potęga wszystka obróciła się na Ukrainę. Nie wątpić, że dotychczas i z woj- właściwie jednak trzecia. Zob. Nr. 9. skiem pana mego hałasik, a ten snać i mnie więzi. Go się tknie Wmp. , nie wiem, jeśli zgadnę samemu ad considerationem podając Czytałem listy grafa Magnusa do najstarszego hetmana moskiewskiego, w których niepewność komisyi wileńskiej przekładając, zmyśla dokumenta, nie życząc Moskwie fundować się ha niej, bo ją, prawi, Polacy na zatrzymanie wojny ż wami traktowali, a w samej rzeczy przedsięwzięli wsadzić na koronę rodzonego króla JMci węgierskiego. Przywodził na pamięć i uraz, jak z nimi jako medyjator na tej komissyi postępował i wiele inszych racyj do ochydzenia podawszy do pokoju z panem swoim prowadził przekładając z niego wielkie pożytki; ułożono tamże i francuzką ligę. Dopiero gdy Duńczyk osiodłał już Szweda, że nie mógł wraz od czterech ścian się bronić znowu mi to na pamięć przychodzi, cośmy im długo wybijali z głowy, zwłaszcza pod ten czas, gdy przez posiłki cesarskie ratowała się już Korona, a kurfiszt brandeburski przez medyjacyją króla JMci węgierskiego czego car nie życzył od fakcyi szwedzkiej oderwany został, gdy i sejm w tak długą poszedł prolongacyją, o którą dobrzem tu podmówił Szeremeta, że ich przyczyna nas do jego prolongacyi przywiodła; nie pomogły jednak moje żadne racyje, szczególny ich upór wziął górę, i bodaj czy nie ten powód do tak niewdzięcznej przywodzi nas rezydencyi. Szeremet na mój list i na rozhowor od Jmp. hetmana Gosiewskiego nie dawszy rezponzu odjechał, ze mną kozaka jego uwięziwszy, nie wiem tedy, jako już dalej na ich fundować się przyjaźni. Bo certum, że ze Szwedem się łączą i nie darmo ongi wspominał Szeremet posiłki francuzkie Szwedowi do korony polskiej wystawione, że ją Szwed po staremu siodła i komuś za nieprawdę ciaśniej będzie. Radziby widzę na większą pogodę swoją i większe świata utrapienie to widzieli, ale i na nich jest bicz Boży. Han krymski, Kołmykowie drugą stroną a i kozacy przy naszych nie będą im pośledni. Ja na to tu czekać nie życzę i jużem wziął był przed się jeszcze przed Borysowem niedziel 8 trzymany zaczynać rezolucyją mając subordynowanych kozaków putywlskich samejże Moskwy więcej trzydziestu, lecz mi szło o konferencyją z Szeremetem. Gdy ta nic nie przyniosła ci zaś z Szeremetem odeszli, chociaż tam życzliskiem pana mego hałasik, a ten snać i mnie więzi. Go się tknie Wmp. , nie wiem, jeśli zgadnę samemu ad considerationem podając Czytałem listy grafa Magnusa do najstarszego hetmana moskiewskiego, w których niepewność komisyi wileńskiej przekładając, zmyśla dokumenta, nie życząc Moskwie fundować się ha niej, bo ją, prawi, Polacy na zatrzymanie wojny ż wami traktowali, a w samej rzeczy przedsięwzięli wsadzić na koronę rodzonego króla JMci węgierskiego. Przywodził na pamięć i uraz, jak z nimi jako medyjator na tej komissyi postępował i wiele inszych racyj do ochydzenia podawszy do pokoju z panem swoim prowadził przekładając z niego wielkie pożytki; ułożono tamże i francuzką ligę. Dopiero gdy Duńczyk osiodłał już Szweda, że nie mógł wraz od czterech ścian się bronić znowu mi to na pamięć przychodzi, cośmy im długo wybijali z głowy, zwłaszcza pod ten czas, gdy przez posiłki cesarskie ratowała się już Korona, a kurfiszt brandeburski przez medyjacyją króla JMci węgierskiego czego car nie życzył od fakcyi szwedzkiej oderwany został, gdy i sejm w tak długą poszedł prolongacyją, o którą dobrzem tu podmówił Szeremeta, że ich przyczyna nas do jego prolongacyi przywiodła; nie pomogły jednak moje żadne racyje, szczególny ich upór wziął górę, i bodaj czy nie ten powód do tak niewdzięcznej przywodzi nas rezydencyi. Szeremet na mój list i na rozhowor od Jmp. hetmana Gosiewskiego nie dawszy rezponzu odjechał, ze mną kozaka jego uwięziwszy, nie wiem tedy, jako już dalej na ich fundować się przyjaźni. Bo certum, że ze Szwedem się łączą i nie darmo ongi wspominał Szeremet posiłki francuzkie Szwedowi do korony polskiej wystawione, że ją Szwed po staremu siodła i komuś za nieprawdę ciaśniej będzie. Radziby widzę na większą pogodę swoją i większe świata utrapienie to widzieli, ale i na nich jest bicz Boży. Han krymski, Kołmykowie drugą stroną a i kozacy przy naszych nie będą im pośledni. Ja na to tu czekać nie życzę i jużem wziął był przed się jeszcze przed Borysowem niedziel 8 trzymany zaczynać rezolucyją mając subordynowanych kozaków putywlskich samejże Moskwy więcej trzydziestu, lecz mi szło o konferencyją z Szeremetem. Gdy ta nic nie przyniosła ci zaś z Szeremetem odeszli, chociaż tam życzli- wość JKMści czynić będą trzeba się rzucić do inszego sposobu. Ten mi się nie zda, który słudzy Wmp. przed moimi namienili, bo się obawiam, aby od chłopów nie przyszło wpaść w większe niebezpieczeństwo, gdy się im sekretu powierzy, bez czegoby się obejść nie mogło. Co jeśli uczyni konno, rozumiem i temu pomogę; żołdat wódką na warcie napojony usnąć może, na którą się przysposabiać, jeno że w tem trzeba i dalszego hasła; jazda tutejsza po naszych siłach, piechur nie wydołałby konnemu, tylko nam przeprawy przeszkodą, ale cóż czynić byśmy też i kółka nadali, mając kałaurów dobrych i mapę w ręku. I to jeszcze rozumiem mam tu jednego kozaka z sobą, ma wielu pobratymów swoich, i gdyby jeno stawało worka, który korrumpując kozaków putywlskich wypróżniłem, a złodziej moskiewski dobrze uszczerbił, posławszy po sotnią, miałbym ich do tej okazyi; odbiegłby żołdat i lontu na warcie, jako im kozak straszny, gdyby uczyniono hałasik. To tedy rozumiem, ale w worku defectus więc nie tak mi sporo, jednak co będę rozumiał, nie zaśpię, a Wmp. swoje mi też chciej dać zdanie, proszę i oczekuję. Listy do Jmp. Lizoli doszły mię, chłopiec będąc u nich w ręku i trzęsiony dobrą inwencyją przechował je. Za łaską Bożą pierwszą przeprawę już minęły, drugie już snadniejsze, a ja spodziewam się, że coś pewniejszego z tamtąd prędko przyniosą. Moskal za turbacyją chłopca, mało nie na śmierć zaknutowany, toż jeszcze dwom ma być. Scripta między nami niech polskie a nie łacińskie idą, pilno proszę, bo w tem wielki upatruję pożytek. Takowy list do niego napisawszy, kazałem u stajen mieć tyły gotowe i w juki sporządzone, by za daniem hasła upatrzywszy czas wsiadać w imię Boże, bo bezcześcia wielkie nie pozwalały mi ich znosić i być dłużej cierpliwym. Dnia 28go doszedł mię na ten list respons takowy Jako na tę, która mię z kartki Jmp. doszła informacyja, tak za odesłanie listu mego do pana Lizoli wielce dziękuję; cobym zaś rozumiał z mej strony Jmp. oznajmować pragnę, chociaż jako po mnie pośledni przyjechawszy więcej wiedzieć możesz, ja zaś dotąd ani od Pana, ani do Pana żadnej nie mogę mieć okazyi. Co do strony odjazdu, ja nań żadnym sposobem przystawać nie mogę, wiedząc to dobrze, że od Pana mego z przy- jaźnią jestem do cara wyprawiony, i dla czegobym miał przychodzić na takowe extrema, nie widzę przyczyny i jemu samemu ich nie życzę. Byłoby to z wielkim Jmp. dyshonorem i przez takową rezolucyją otworzyłyby się Moskwie wrota do większych ku całej Koronie difidencyi; nie chcę w tem informować Jmp. ale samego to uwadze podawam; a jeśliby to przedsięwzięte intentum z dobrem Jmp. i całej Korony być miało, to mnie samemu, a mianowicie funkcyi mojej wielce szkodzićby musiało, zwłaszcza, gdyby tu między nami jaką postrzegli korespondencyja. Nie wątpię tedy, że Jmp. i bez mojej informacyi będziesz sobie jako rzeczy świadomy umiał postąpić tak, jakobyś comune nie trudnił negotium. W ostatku co wola Jmp. samego, przyjaciel i sługa. Dnia 29go w ten sens dałem respons Co za głos między sługami, toż rozumiałem, że i pan intendit i zaraz temu chcąc dopomódz pisałem do Wmp. , czemu żeś contrarius dopiero mię dostatecznie informował respons. I ja dotąd co i Wmp. wszystko miałem przed oczyma, coby przez to panu, co Koronie co i mnie samemu szkodzić miało, póki wiadomości, na com siła łożył, póki przestrogi, za które wielem powinien, nie zaszły, i dla tego jeszcze przed Borysowem czas mając, resolwować się nie chciałem. Aż tu i z Szeremeta wyrozumiawszy i wielkich tyrów na dyshonor Pana mego nasłuchawszy się pomyśleć o tem musiałem, i gdybym wiedział, że więzienie moje w jakiem jestem, dobru pospolitemu może być pożyteczne, miłoby mi je było dla niego i dla dostojeństwa Pana mego znosić, jako cierpieli przed tem Panów ojczyzny mojej zesłani, sławnej pamięci p. Gosiewski wojewoda smoleński, a jak teraz szwedzki i hański posłowie cierpią. Nie ten to naród nad obcymi dyskrecyją mający, strzeż Boże gorszą niż turecką znosićby przyszło niewolę; i Pan mój z przyjaźnią mię do cara posyła, nie mam żadnej furyi, owszem, od litewskich, mogę rzec, niewdzięcznym nawet wielkie życzliwości niosę, którą że rwią, nie ma im za co powinna być ojczyzna. Jakoż już znacznie pobłogosławił jej Pan Bóg, że Ukrainę przez rebelizantów w ręce grubym wiarołomcom podaną znowu jej po Dniepr odebrać pozwolił. Tam Pana mego wojska już koło Białejcerkwi odpoczynek mają. Ja czekam szpiega, co mi od powiatów w Litwie zawojowanych przyniesie; gdy te powstają to i mnie myśleć o sobie każą. Co Wmp. przedsięwziął, nie wiem, jeśli wiedzieć można, proszę, Ponieważem też i ja w pierwszej karcie Wmp. się nie strzegł i teraz, co w sekrecie mieć będziesz, nie strzegę. A jeśli ad status rpltej jako żołnierz brałem i do tego się rzucam sposobu, ostrzeż mię i napomnij, jaki może być pożyteczniejszy, bo lubo wiem, że przez me przedsięwzięcie małobym płomienia do ognia mocno wznieconego przydał, to jednak, jeśliby to commune negotium trudniąc fimkcyi Wmp. nam przyjaznej szkodzić miało, przestanę jako na człowieka wielkiego perswazyi, życząc jedność z sobą jako panowie nasi trzymać. Mnie wybaczysz, żem pomyślał o eliberacyi mojej, z której mógłby mieć Pan mój miłościwy lepszą i o dalszej ich przyjaźni informacyją, niżeli z więzienia mego pożytek. Dnia 2go novembra na ten list znowu doszedł mię respons Jako zrozumiewam w jednej co i przed tem zostawasz Wmp. intencyi, od której ja z dobrego ku ojczyźnie i samego Wmp. afektu podług mego błahego rozumu odwieść usiłowałem, ale ponieważ na wykonanie tego dawne i nowe, na które czekasz przekładasz mi racyje, przy wysokim rozumie i godnej uwadze Wmp. niech to zostaje, rozumiejąc, że cokolwiek czynisz, nie czynisz bez uwagi. Co się mnie samego dotyczy, ja już inaczej resolwować się nie mogę, tylko, abym Pańskie wykonał rozkazanie, jakimkolwiek padnie ewentem; bo ja tak rozumiem i mam nadzieję, że z wykonania tej mojej funkcyi, a choćby też, czego Boże zawaruj, i do dalszego przyszło zatrzymania, jak Panu memu, tak i Koronie polskiej więcej być może pożytku, niż z jakowego potajemnego odjazdu. Szwedom samym także nie mogłoby się lepiej wygodzić, boby za tym odjazdem wszystkie dyfidencyje, które oni ku Panu memu rozsiali, utwierdzić się musiały, a które mam nadzieję w Panu Bogu za przyjazdem moim w Moskwie umorzone będą, ponieważ też jeszcze i czasu nie widzę po temu, aby przez nas mianowane dyfldencyje miały być konfirmowane. Większej i rzetelniejszej cyrkumskrypcyi w mojej karcie trudno donieść Wmp. chyba, gdyby nam to szczęście pozwoliło przytomnie znieść się z sobą, CO jednak przy tej okazyi z wielką być musi trudnością Po oddaniu tego listu przez cały tydzień, że przystaw znaczne mi czyniąc fawory licencyją wszystkimu, o com prosił, dawał, deliberowałem rozumiejąc, że się wszystkie awizy przed tem zaszłe odmieniły i car przyjaźń JKMci obserwuje, z której rozumiałem, prędzej być do stolicy przypuszczpnym. Dnia l0go poseł moskiewski Naraszy Michajłowicz Awchimow od JKMci z Warszawy powracając, przyjechał do Borysowa. Ludzie jego przed moją czeladzią jedni sobie chwalili, że byli od JKMci akomodowani, drudzy zaś przeciwnie, że ich bezczeszczono. O czem gdym chciał prawdziwie inkwirować już więcej czeladzi w miasto chodzić zabroniono. Dowiedziawszy się jednak, że blisko gospody posła cesarskiego stanął, pisałem do tegoż kartkę Gotowy do JMp. respons trzymałem, czekając jaką mi też Moskwa po przyjechaniu posła swego od JKMci powracającego pokaże cerę; a że teraz znacznie lepszą od pierwszej od tygodnia, więc do perswazyi Wmp. nakłoniłem się. Me wiem, jeśli mi jeno nie pomiesza świeża, której pilno pragnę i Wmp. o tęż się badać i mnie oznajmić proszę z tego posła wiadomość, jak go tam akceptowano, gdyż takby i mnie oddawali. Alećbym nie dbał o więcej, jeno o prędką ekspedycyją, co onemu poszło, bo choć przy mnie wysłany, jeszcze mię tu najduje. Dnia 11go Moskwa się armowała przez noc dobywając dział ze sklepów; gospodarzów moich skoro świt ostrzeżono, aby się zaraz wrzkomo dla lepszego wczasu wyprowadzali z domów. Przypadało mi na myśl, że Moskwa snać wziąwszy wiadomość od posła, że z przyjaźnią od JKMci powracałemu tryumfować będzie i mnie zechce mieć w lepszej pbserwacyi. Aliści puściwszy głos, o czem przed rokiem tryumfowano, że pod Pskowem Szwedów kilka tysięcy zbito, palono na wałach i piechota wszystka strzelała prezentując się po mieście i zamku z dwunast chorągwi, pod któremi najokrytsza po trzydziestu a insze ledwo dziesiątego chorążego miały. Co nie tak dla tryumfu czyniono, ale aby nie trwożąc ludzi, działa na wał wprowadzić i piechocie proch i kule wydać. Snać, że ich ów poseł 10 pokojem lubo to głosił wrzkomo in secretis nie ubezpieczał i na ostrożności się mieć kazał. Mnie po obiedzie do dwóch gospod ścisnąć się kazali, na co żem kożuch wywrócił, przysłano do mnie, abym dalszego nie czekając bezcześcia czynił, co ich ukaz każe. Długom się hałasował, aż sam przystaw przyjechawszy taki i nie inakszy od wojewody ukaz opowiedział. Nie pomogły ani furyje, ani prośby, musiałem to czynić, ale i z gospodarzami widzieć się, rozmawiać i z chaty wychylić się nie pozwolono; ordynaryją mi od tego dnia urwano, przystaw u mnie bywać i o com jenokolwiek posyłał prosząc uczynić nie chciał. Więc już i sam dochodziłem i od warty moskiewskiej w przestrodze miałem, że ich poseł bezczeszczony od JKMci powrócił. Przez dzień 12, 13 i 14 wszelkie bezcześcia od samej warty czeladzi się działy, czego nie chcąc długo znosić-, pisałem do posła cesarskiego drugą kartę nie mogąc mieć na pierwszą responsu i przez przekupionych chłopców i dziewczyny gospodarskie przesłałem, przez których i potem przechodziły kartki. Ta była zaś w tan sens Dla trudnego przejścia karty musiała dotąd ustać korespondencyja, kiedy gospodarzów moich pobrawszy i moim w miasto i nikomu w gospody wchodzić nie pozwalają. Że Wmp. szczęśliwszy, co od swoich mieć będziesz, o wiadomość proszę. Ja tylko to wiem, że poseł moskiewski z kwaśną od Pana z Warszawy powrócił cerą, skąd i mnie nieznośne nastąpiły bezcześcia. Za perswazyją Wmp. cofnąłem się był od pierwszej intencyi mojej, ale nie wiem, jeśli mi na co się tak długa deliberacyja przyda; to wiem, że nic wykonaniu mej funkcyi nie pomoże, bo i od Pana i od hetmanów jego litewskich przez poślednich swych posłów ma Moskwa informacyją i mojąby pewnie jako zastarzałą kondemnowano. Dnia 15go doszedł mnie od cesarskiego takowy respons Żałuję bardzo Wmp. że na tem miejscu jako z karty Wmp. zrozumiewam w ścisłym bardzo zostawasz traktamencie, ale nie wątpię, że przez to dobrej tracić nie możesz nadziei, ponieważ częstokroć i najprzeciwniejsze początki pożądany rwą i otrzymują koniec. Ja w tem spółecznem zatrzymaniu mojem przyznać muszę in hoc puncto, żem nieco szczęśliwszy, ale to szczęściem zwać nie mogę, zwłaszcza, że jeszcze dotąd żadne mię od nikogo nie dochodzą wiadomości, ani od Pana mego informatioms. Lubo dobrze to wiem, że ód Pana mego już nie jeden dyrygowany był list, ale jakoby miał mię tu dojść bardzo trudny sposób, bo to czynią, co ich wola, zatrzymują i przejmują. Czemu mi Wmp. nie podziw, że jeszcze żadnej ze mnie nie możesz mieć informacyi, tylko tę, że na każdy dzień tak względem traktamentu mego jako i tak długiego trzymania mam z Moskwą ekspostulacyje, które po staremu mało co pomagają. Wzwyż mianowanej Wmp. intencyi życzyłbym sobie, abyś jak najlepiej deliberował, ne ultima sint peiora primis, czegobym ja jako życzliwy i szczery przyjaciel nie życzył. Ani na tej informacyi skądkolwiek przychodzi, chciej się fundować, żeby ten poseł moskiewski z kwaśną miał odchodzić z Warszawy rezolucyją, bo ja teraz żadnego fundamentu ani circumstancyi u siebe perswadować nie mogę. Dnia 16go tak się był udał dzień nieszczęśliwy, że i mieszczanie życzliwi skradając się do mnie w nocy i sama Moskwa z warty znając affekta moje, bom zawsze chleba i gorzałki zagrzewając ich do życzliwości przeciwko sobie dawać kazał, przestrzegali mię, że mię znieważywszy nazad za Berezynę puścić mają. Drudzy donosili, że mi na więzienie do Szkłowa wygotowana droga; prawiąc mi przytem nowiny z odpisek moskiewskich, że Kowno się zdało, Wilno oblężone; skąd Moskwa w trwodze i już wszystkie załogi sprowadzić kazano i insze przyczyny, jako o tem w liście do posła cesarskiego piszę. Tego dnia miałem wszystko w juki sporządzone, tylko już konie siodłać było. Dnia 17go takowy list do posła cesarskiego przesłałem Tę tylko z karty Wmp. odbieram konsolacyją, że żałujesz co i nie z karty mojej wiedzieć i wierzyć można było ścisłego traktamentu mego, za co wielce dziękuje Wmp. Co zaś rozumiałem wiedząc o tem, że ten poseł blizko stał gospody Wmp. i zręczniej było o wszystkiem się dowiedzieć jakążkolwiek mieć informacyją, że jej nie odbieram, niedoli mojej przypisać muszę. Z tego się jednak cieszę i mam nadzieję, że mię te, co mam, nie zawiodą wiadomości, ani mi potem wyrzucać będą na oczy, żem się kiedyś płonnych chwytając, niepotrzebnie na nich fundował. Jeżeli nie wierzać, że poseł ich z kwaśną od Pana powrócił cerą, czemuż mię po przyjechaniu jego takowąż pokazując wołają grubo, że nieprawda Pana twego teraz się pojawiła, że podburzył na nas cesarza tureckiego i Tatarów, że odmawia kozaków i wszystkie wojska ku ścianom naszym ordynuje na nas. Które to wiadomości od szpiegów zawsze szyjących się z naszych krajów mają, a mnie już tylko mato szabli od boku oddać sobie nie każą, wymawiając mi po co hetmani litewscy w Polesie, po co od Prus w ziemię zawojowaną wdzierają się i zaczepki czynią, A tu już nie wiem, jako się im sprawować, bo się to jako nie przy mnie wszczęło, tak niepodobna abym miał, gdy się tak zamieszały rzeczy, zmorzyć to w Moskwie, zwłaszcza mając prawdziwą od samejże Moskwy życzliwej z zamku przestrogę, że nie dla słuchania legacyi, ale na więzienie nagotowana droga. W którym, gdy mi Bóg niedopuściwsży się tu eliberować osieść każe, proszę Wmp. abyś mię miał w pamięci wziąwszy wiadomość, jaki mi los padnie jeśli nie w Moskwie, to przed Panem moim; bo ja tak rozumiem, że lepsze szczęście Wmp. potkać może, którego na ten czas żegnając, zostawam i t. d. Tegoż dnia takowy mię doszedł respons Gdybym nie do tego pisał, który wie bardzo dobrze, że szczęście, jako jest nie trwałe tak i początki złe częstokroć dobrymi i pomyślnymi kieruje końcami, słusznaby rzecz była, żebym i na tę pierwszą i na tę ostatnią insinuacyją supra statum et conditionem Wmp. iteratis viabus, czynił kondolencyją. Ale że do tego piszę, który bardzo dobrze niestałość szczęścia rozumiesz et ipsam animi constantia contemnendo fortunam ad utrumque casum paratus jesteś, nie zda mi się tymi komplementami długo bawić, jedno krótko, ale szczerze na ten przeciwny początek dyspozycyi szczęśliwego i pożądanego końca od tego, który samem sczęściem władnie winszując Wnemu panu assekurować, że mnie przy każdej okazyi et in utraque fortuna zawsze najdziesz szczerym przyjacielem i sługą. Dnia 18go wstawszy o kurach, kazałem się gotować, jako do siodłania koni i tyły u wszystkich stajen gotowe były, o czem Moskwa nie wiedziała, jednak do posła cesarskiego jako już ostatni dysponując przesłałem list I pierwej zaczynając i teraz kończąc korespondencyją moją z Wmp. że dobre jego affekta ku Panu memu i Koronie jak gdyby w niej właśnie zrodzonego i mnie samemu osobliwe widząc, odpłacić to Panu memu stanąwszy tego żywym dokumentem zachowuje. Od siebie zaś powinienem Wmp. , który że mi w tych moich trudnościach i strasznem rozerwaniu kondolencyją, jako i szczery i prawdziwy przyjaciel czyniąc, pożądanego dyspozycyi życzysz końca, tegoż dyspozytora rzeczy proszę, aby to nagradzał Wmp. żeś i w sekretach moich błahego lecz szczerego subiectum deserere mię nie chciał i nie będziesz, gdy mu, jaki mi się jeden sposób przez dziś nada, oznajmię. Nieodpłaconą asseknrując mu usługę restat upraszać, abyś mię w ofiarowanej chowając łasce, moim miłościwym Panem zostawał, a ja dziś póki życia mego uniżonym sługą temuż nizki mój przesyłam pokłon. Tego dnia czekałem jeno czasu gotując się kazać konie siodłać, aliści odprawując różaniec zapaliwszy głowę od gorąca w piekarni omdlałem tak, że mię z miejsca jak martwego wzięto, od czegom był słaby i znowu mi wszystko się pomieszało. Dnia 19go będąc bardzo słabym, pisałem dla lekarstw do posła kartkę nie mogąc uprosić u wojewody borysowskiego, aby cyrulikowi u mnie być pozwolił Na dziwne boskie spoglądając dzieła nie pojmować, lecz im strasznie zdumiewać się przychodzi Doniesione Wmp. Meritum moje przywodząc, gdym już miał kontynuować, alić mię Boska ująwszy ręka dnia wczorajszego od zapalenia głowy w niezwyczajnej chrominie rezydującego obumrzeć nakazawszy i dziś mię słabym czyni, tak że i dyspozycyją wszystkiego chcąc mię mieć w większem chorowaniu odebrała. Suspendowawszy tedy przedsięwzięcie moje do dalszej łaski jego, prosiłem o licencyją pana doktora do siebie. Lecz u niedyskretnego narodu tej nieotrzymawszy kommiseracyi, przeprawuję tę kartkę do Wmp. upraszając, abyś p. medykowi swemu medykamenta nagotować mi kazał, bo się obawiam mając już przykład, febrą albo gorączką przeboleć, i póki to licho góry nie weźmie, proszę niech zabiega, z czego kontent będzie Wmp. , do którego usług mogę być sposobniejszym, niż teraz pacyjentem. Dnia 20go doszły mię lekarstwa od doktora posła cesarskiego i kartka w ten sens od samego Im częstsze od Wmp. dostaje mi się mieć quaerimonias, tem większe słusznie nad Wmp. mam mieć condolentias, aleć przecie rozumiem, że te Wmp. insinuationes pomyślny otrzymają koniec. Medyk mój, na jakie przy szczupłości apteki zdobyć się może medykamenta, rozumiem, one obmyśli Wmp. luboć nie takie, jakieby zdrowiu Wmpana cale accomodarentur. Ale snadnie wybaczysz, bo przez tak długi czas nadspodziewanie tu w Borysowie mieszkając, co miał medykamentów, dla nas tu prawie wszystkich przechorzałych musiał spendować; jednak nie wątpię, że w zabieżeniu słabości Wmp. akkomodować się zechce. To też Wmp. oznajmuję, luboć rozumiem, masz już wiadomość, iż poseł księcia brandeburskiego tu o trzy mile jest zapewne. Na ten list mój krótki respons I za świeżą kondolencyją i za medykamenta z pomocy Wmp. od p. doktora przysłane podziękowawszy, na ten czas nic nowego oznajmiać nie mam. O pośle brandeburskim niż dojechał wiedziałem, to jednak trudno wybadać, jeśli jedno z nami trzymać, i jak prędko przepuszczonym będzie, i dopieroż się będzie weryfikowało, jeśli i my dla okazyi powietrza chorujem. Dnia 22go poseł cesarski nie pisząc nic do mnie jako dla konferencyi rzetelniejszej, tak i dla odwiedzenia zdrowia mego cyrulika przysłał, którego kryjomie do izby wprowadziwszy, miałem od niego wiele przestróg osobliwie i zdrowia poratowanie. . Dnia 25go pisałem do posła cesarskiego Słysząc o pośle szwedzkim do cara idącym, jako o tem daję wiedzieć, tak proszę, abyś Wmp. i sam, ponieważ snadniej mnie możesz inkwirować, albo jeśli nie wiesz, oznajmić mi raczył. Tak powiadają, że za przysłaniem od niego siedmiu człowieka do mostu, wczoraj do niego przystaw czyli też dziak od wojewody rezygnowany. Bardzoby to bezpiecznie tym traktem zwłaszcza po świeżym tryumfie moskiewskim, który tu mogłeś Wmp. słyszeć, puszczał się w drogę Ja już tu nie wiem, ; jako rozumieć, strzeż Boże, aby się to nie weryfikowało, com w pierwszej karcie do Wmp. pisał, że już mocno z Moskwą wkroczyli w traktaty. Dnia 26go mając świeżą wiadomość w ten sens do posła cesarskiego pisałem Dochodząc prawdziwej o pośle szwedzkim wiadomości nabrdnąłem na świeże awizy, jakoby od Panów naszych posłowie pytając się o przyczynie zatrzymania naszego, w kilku milach za Borysowem zatrzymani byli. To mam od gospodarza przystawa naszego, który usłyszawszy przed kapitanem czytane od załóg moskiewskich odpiski, sam mi dziś rewelował. Czemu wierzać mogę, bo jeszcze przed Borysowem zatrzymany d. 22go septembris dałem o naszem zatrzymaniu Panu memu wiadomość, z której, ponieważ Jmp. Lizola rezyduje przy dworze mógł pomyśleć o nas. Jednak mnie ścieśnionemu trudno będzie przyjść z niemi do korespondencyi i tak jakby nie byli, kiedy nam z nimi widzieć się licencyi nie dadzą. Ja i na tej wiadomości jeszcze się nie sadząc, samego Wmp. proszę, chciej o nich i o pośle szwedzkim pilno requirować, bo nam to incumbit do wiadomości; a gdy czego dojdziesz, daj mi doskonałą wiadomość, o co powtóre Wmp. proszę. Tegoż dnia na te obiedwie kartki takowy mię od niego doszedł respons Prawie jako mię ta doszła kartka od Wmp. która mi dała znać o przyjeździe posła szwedzkiego, dano mi też wiadomość o gońcu jakimś od króla polskiego, któryby miał mieć listy i do mnie, i że w tejże wsi, gdzie i poseł brandeburski jest zatrzymany. O tym mię jednak pośle szwedzkim żadna jeszcze wiadomość nie zaszła, ale starać się będę, jakobym co pewnego mógł wywiedzieć się, a potem Wmp. oznajmić. Nie mogę jednak sobie perswadować, jakoby to posłowi szwedzkiemu przyszło tym traktem prowadzić drogę, i o tem kilka dni myślałem, jakibym mógł znaleść sposób do konferencyi i wzajemnych naszych korespondencyi z posłem brandeburskim i z tym gońcem króla polskiego. Ale że inszego nie widzę środka i lepszego sposobu, jak gospodarza Wmp. do tego zażyć, życzyłbym za moją nagrodą, abyś go Wmp. do tego dyrygował a mnie oznajmił, jeśli to może być, bo to i mnie i Wmp. samemu rzecz będzie bardzo potrzebna. Papieru, którego Wmp. odemnie żądasz, posyłam librę i więcej communicabo, jeśli będzie potrzeba. Po napisaniu tej kartki dano mi znać, że posła brandeburskiego dnia jutrzejszego do miasta przypuścić mają, co ex facie rei jaśniej da się widzieć. Me wiem, jeśli to Wmp. wiadomo, że kartkę in cifra przed dwiema niedzielami przejęto, jakem zrozumiał z jednego konfidenta wojewody, który ją miał tłumaczyć i miano ją do cara posłać. Materyja nie cyframi pisana była z początku, o lekarstwo z apteczki mojej podróżnej na stłuczenie się z konia i podpis wyraźny i tytuł do kogo, czego Wmp. in eo passu nie chciej do mnie zażywać. Wmp. snadniej się możesz rekoligować, przez kogo ta kartka posłaną była i jak dawno, jeśli i to nie przyczyniło po części ad istam strictam tractationem. Dnia 27go mój list do cesarskiego posła Zwyczajna to, że kiedy najwięcej nowin latać pocznie, zaledwo które prawdziwe się udadzą. I ja nie zaraz fundując się na nich, jednak co mię zaszło, dałem wiedzieć Wmp. samego wzywając, abyś spólnie ze mną ucha nadstawować kazał. Co, że mi w responzie swym inquirować i oznajmić deklarujesz, jako wielce dziękuję, tak i z mej strony toż Wmp. mieć będziesz, spodziewając się, że przecie cośkolwiek, lubo nie tak prędko, jako sobie życzym, przynieść nam muszą, i jeśli się o pośle szwedzkim nie potwierdzi. O brandeburskim mam to i ja od przystawa samego, że w tym tygodniu do miasta go wezmą-, dla tego i z gospodarzem swoim traktować suspenduję, aż go tu doczekamy; polskiego zaś gońca, jeśli prawdziwie jest, na tamtem miejscu tamże mieć zechcą, z którym o korespondencyi przez namienionego pomyślim, rozumiejąc, że za kontentacyją da się namówić. Mniejszaćby była za moją, ale muszę się znać Wmp. , żem mocno na podobne temu okazyje i codzienne rozchody wypróżnił worek, i lubom to nie jest Wmp. meritus, śmiem jednak upraszać, abyś kilkądziesiąt czerwonych złotych wesprzeć mię raczył, a kawalerskiem słowem uiścić się asekuruję. Wszak też, da Pan Bóg powracając z Moskwy, dworu Pana mego nie miniesz, tam widzieć się będziem, albo też, na co czekam, tu mię susplementować mogą; rekognicyją na to gotówem przesłać, a powtóre upraszam przynajmniej o pięćdziesiąt czerwonych zło- tych i w tem zaraz responzu. Co się tknie przejętej kartki mojej, przyznam Wmp. że masz życzliwego w zamku, ponieważ rzetelną daje informacyją; od takowegożby to dopiero o wszykiem wiedzieć i co ku szkodzie Pana mego głoszą i knują Gdym się dowiedział, że Wmp. zalterował, rozumiejąc, że listy do Jmp. Lizoli w ręce moskiewskie się dostały, nie mając inszego sposobu bo moim i natenczas w miasto chodzić i widzieć się z ludźmi Wmp. zabroniono wrzkomo dla lekarstwa, nie mieniąc na stłuczenie się z konia, ale na zamulenie żołądka, pisałem kartkę. Na drugiej zaś stronie nie chcąc mieć dłużej Wmp. w frasunku, dałem wiedzieć samemi cyframi zagłosowawszy, że mię doszły i przeszły, o niczem więcej nie pisząc; czemu już, jako się dobrze rekoliguję, jutro niedziel pięć będzie i nie od owego czasu w ścisłym mię traktamencie mają, ale po przejechaniu posła swego od JKMści temu niedziela trzecia. Aby te cyfry wytłumaczyć mieli, cale nie rozumiem, bo w tym narodzie do tego sposobne nie obierają się subjecta. Dla dalszej konferencyi, jeśli się będzie zdało Wmp. możem te cyfry zgubiwszy, insze sobie przesłać; formuj Wmp. jakie wola, a ja lubo ciężka do piątych nakładać będę, rozumiejąc, aby żadnej litery wyraźnej, z którychby mogli prędzej czego się domyśleć, nie mieszać w cyfry, a względem podpisu i tytułów od dnia dzisiejszego, lubom się i przed tem strzegł, żadna odemnie takowa nie wynijdzie karta. Dnia 29go na ten list respons Z serca radbym na afektacyją Wmp. żądaną wygodził kopą, ale że i ja przez tak długi czas na jednem miejscu mieszkając, takoweż jako i Wmp. muszę podejmować spezy, na takiż jako i Wmp. defekt chorować mi przychodzi. Codzień także od Pana mego wyglądam suplementu, który gdyby mi przyszedł, czem więcej nie tą małą kwotą wygodziłbym Wmp. ; ale będąc już prawie wszystek codziennymi wydatkami wycieńczony, przyjdzie upraszać, abyś mię miał za wymówionego, że się tem przysłużyć mu nie mogę. O gońcu króla polskiego, jeśli Wmp. doskonalszą poweźmiesz wiadomość, że tu jest, proszę wielce, jakom prosił, żebyś gospodarza swego do tego wieść chciał, abyśmy przez niego z tym gońcem do jakiejkolwiek 11 mogli przyjść konferencyi. Kontentacyją, jaką mu Wmp. będziesz rozumiał dać, poślę onemu. Brandeburczyka ponieważ w tych dniach do miasta ma być przepuszczony, czekać tu będziemy, ale to nie pewna, bo wojewoda na to jest, że nie ma rzetelnej deklaracyi. Cyfry te do czasu mogą być mianowicie aż do rozjechania się naszego, i nie widzę potrzeby, aby insze formować. Tegoż dnia na ten list mój respons Nigdybym się nie ważył solicytować Wmp. gdybym wiedział, że na jeden ze mną workowy defekt stękać Wmp. przyszło; co. że się dzieje u Wmp. , samego żałować muszę; jednak dobrze trzymając, że nie tak osłabiały zapaśniejszej szkatuły Wmp. jako mego wycieńczonego worka siły, i jako ledwo tchnąc do pisania pierwszej karty przywieść mię musiał, tak i teraz płonąc trzyma od erraty pióro, i jeśli można choć mniejszą kwotą 30 czerwonych złotych kontentować się będzie. O co jeszcze zasłoniwszy oczy, ponieważ ten na mnie przyszedł termin Wmp. proszę; najcięższa, że i na ochędóztwo od nich ściśniony tu dostać nie mogę. Gospodarza swego do tej okazyijuż zażytego dzisiejszej nocy tam wyprawuję, będziesz Wmp. o tym gońcu i o listach do siebie wiedział i bez obmyślenia od siebie kontentacyi, która go odemnie dojdzie. Tamże się może wywiedzieć i o brandeburskim, długo mu jeszcze za rzeką stać naznaczyli. O szwedzkim po staremu sama Moskwa głosi a od Wmp. nic o nim nie miałem. Dalszych nowin już i nie śmiem pisać obawiając się, abyś mię Wmp. po polsku nowin siewcą nie nazwał. Prawią coś o śmierci carskiej, o czem trudno prawdziwie wiedzieć, ponieważ Moskwa i najmniejszą rzecz taić zwykła. A toby był niepośledni sekret, który mi się jednak od samejże Moskwy dostał, od któregoś pułkownika a konfederata kozackiego posła idącego do cara, który, gdy go Moskwa przyczyną powietrza trzymać chciała, dobrym humorem nahałasowawszy jej, powrócił nazad. Dnia 30go przywiedziony od Moskwy częstem bezcześciem i że mi wszystkiego według ordynaryi Szeremeta postanowionej urwano, pierwej szafarza, co prowianty wydawał, zawoławszy, wspomniałem i jego i przystawa i samego wojewody borysowskiego panią matkę, com potem i przed samym kapitanem potwierdził. Co mi pożyteczniej było, bo nie tylko, aby się o to ujmować mieli, ale mi prowiantu nadzwyczaj, lubo na kilka dni przyczyniono. Pod tenże czas, żem sam bardzo zaniemógł i czeladzi wiele mi zachorowało tak, że przez dwa dni dziesiątek się obłożnie położyło, ale Panu Bogu dzięka, że tylko dwa dni a najwięcej trzy potrzymawszy gorączka, mijała i zostawali zdrowi; pisałem do Szeremeta hramotę nie tak dlatego, abym to uczynił co piszę, bo jako to nie podobna było, aby Szereremet odbierając hramoty dał na przesłanie responsów assekuracyją, tak też i ja bez rzetelnego opisania onych oddawać nie pomyślałem, ale abym tylko wojewodzie borysowskiemu stołek przystawił. Bo wiślec od rybaków na czas posłów odbierając ryby, przedawać je kazał a inszym nam przysłanym prowiantem siebie sustentował. Życzyłem tedy, aby drugi raz brał knutem od Szeremeta, a ta hramota w ten sens pisaną była p o tytułach według moskiewskiego zwyczaju, jakiem pierwej z słobody do Szeremeta pisał Nie mogąc ani na mój rozhowor, ani na posłaną do Wmp. od tak dawnego czasu odpiskę otrzymać żadnego responsu, ani też mogąc dłużej znieść takowego, które mi się dzieje, a wypisać go trudno, od pana wojewody borysowskiego bezcześcia, przywiodło mię do pisania tej mojej do Wmp. hramoty, przez którą przypominając pierwszą odpiskę i mój słowny rozhowor, czekam responsu. Przy tem donoszę, jako mię schorzałego z frasunku tak długiem trzymaniem, mało nie już grobowa okrywa deska, tak już straciwszy dobrego końca nadzieję, proszę, abyś Wmp. sekretarza swego dla odebrania hramot do JCWści i rozhoworu należącego nadesłać tu raczył. Gotów będę je oddać, ponieważ Wmp. będąc tu w Borysowie i sam u mnie tego potrzebował, a tak niech ja już tu dalej na responsa od cara JMści nie czekam, ale z łaski Wmp. skoro po oddaniu hramot otrzymawszy od Wmp. albo krasną hramotę, żeście to odemnie odebrali i jako do stolicy, tak i ztamtąd do cara JMci na wszystkie hramoty responsa należnym przesłać asekurujecie niech nazad przynajmniej ze tchem przepuszczony będę; gdyż mi trudno znieść tak straszną niewolę, której u nas nigdy gorszej więźniom pokazywać nie zwykli. Nie tylko, że ja sam nie przywykły w rybackiej chrominie do takowego mieszkania i nie- wczasów w niwecz się obróciwszy, prawie ostatniego wyglądam czasu i tu ratować się będąc już w trzeciej recydywie bez doktora nie widzę sposobu ale i czeladź spędzona do dwóch izdebczyn i codziennie jak bydło wodą napawane, mało nie wszystka schorzała tak, że ledwo mam kogo do posługi. Pan wojewoda zaś borysowski mając odemnie o tem wiadomości, nie tylko aby mię miał łaską wielkiego hosudara JCWci z nieprzebranej kaźni jego piwem i czem jedno można żałować, ale wszystkiego z postanowionej mi od Wmp. samego ordynaryi urwawszy, zabronił moim w miasto chodzić, przykazawszy mieszczanom borysowskim, aby żadnej rzeczy za moje pieniądze przedawać nie ważyli się. Co wiem, że nie z ukazu Wmp. się dzieje, bo wiem, żeś jako człowiek wielki w inakszej mię kazał mieć obserwancyi, ale to z nieuwagi p. wojewody tutejszego cierpię. O czem, jako donoszę Wmp. , tak w samej rzeczy wszystkiego nań próbować będę, i ze wszystkiego, jeśli mię w czem udał wywiódłszy się, co wiedzieć jeśli nań i ja czegokolwiek nie dowiodę; bo zwyczajna, że gość lubo na ten czas ściśniony więcej widzieć może. Na ostatku czekając od Wmp. jako najprędszej odpiski sam mię Wmp. pilno zalacam przyjaźni. Tego dnia wyprawiłem gospodarza swego, dawszy mu kontentacyją, aby się pytał o gońcu polskim z taką tylko kartką Dowiedziawszy się my z posłem cesarskim równo ze mną od niedziel pietnastu zatrzymanym, że i Jmpana dla tejże przyczyny powietrznej przed Borysowem wietrzą, wyprawujemy umyślnego pytając się o listach i informacyjach do siebie, które, jeśliby u Jmp. były, chciej nam przesłać i nas jako pośledni wyjechawszy, co się też z Koroną polską i wojskiem dzieje, uwiadomić; a my za przysłaniem cyfr od Jmp. w jakowym tu jesteśmy traktamencie uwiadomimy go, czego teraz karcie trudno się zwierzać. Dnia 1go grudnia poseł cesarski, za co mu niech Bóg płaci wiedząc o moim worku słabym, ubrawszy cyrulika po białogłowsku i z gospodynią swoją przysłał do mnie już po zmroku, dawszy mi przezeń 30 czerwonych złotych na rekognicyją. Więc że warta bardzo zła była, jako do izby ledwom go wprowadził z wielką trudnością, tak i nazad z wielkim postrachem wypro- wadzić kazałem. Namówiliśmy się jednak przy tejże okazyi w desyderyjach swoich z posłem, czegośmy i karcie zwierzać nie mogli. Przez te dni aż do dnia 6go i sam i czeladź wszystka niemal chorowała niezwyczajną jakąś chorobą, poziębienie wrzucało w gorączkę z łamaniem kości wszystkich tak, że ledwo się drugi wykaraskał. Przystaw bywając u mnie ubezpieczał mię dać wiadomość, jako posła brandeburskiego zowią, czego nie otrzymawszy, pisałem do posła cesarskiego kartkę Jako przez pana Billekina oretenus, tak i przez tę kartę za wygodzenie trzydziestu czerwonych złotych i za przysłanie owych dobrą inwencyją Wmp. uniżenie podziękowawszy, jeślim rekognicyją moją i raptowym do JWPana kanclerza wielkiego księstwa litewskiego nie wygodził listem, posyłam inszy. Przyj-dzieli do tego, zażyjesz Wmp. którego wola i w tem, jeśliby nie satis fecit na rozkaz i informacyją asekurując wszystko uczynić od Wmp. wyglądam. Gospodarz mój jako o sobie powiada, dwa dni krążywszy na rzece i dla wielkich lodów, gdzie poseł brandeburski stoi, nie mogąc dojechać, gdy znowu jak odwilgło, próbować chciał, ciężka go zdjęła choroba. Mam więc inszego do tej okazyi, jeśli do Wmp. jako p. Billekin obiecywał, nie przyszła wiadomość, chciej mi oznajmić, a tam inszego dyrygować będę. List od pana Morsztyna do p. Szumowskiego z Danii pisany między inszymi znalazłszy do przeczytania posyłam, lubo nie rychłe będziesz Wmp. miał nowiny. Uwiedziony od przystawa, że mi miał był oznajmić, jako posła brandeburskiego zowią, przez te dni trzymałem tę kartkę gotową do Wmp. , czego po staremu od niesłownego nie otrzymawszy, jeśli Wmp. o tem doszła wiadomość dyryguj do niego, a ja przeszlę. O tem jednak wiem pewnie, że nie pospołu z gońcem stoją, ale jako jest posłów czterech za Berezyną, każdy w osobnej wsi. Dziś jednak od Moskala, co im prowianty wydaje, gdzie który stoi, spodziewam się wywiedzieć i oznajmię, jeśli mię jeno gorączka większa, którą teraz cierpię bardziej nie zdebilituje. Przy tym liście do niego, drugi do Jmp. kanclerza napisawszy posłałem w ten sens Od owego czasu odebrania ekspedycyi mojej pod Słowikami w obozie, jako to JWp. bardzo dobrze wiadomo i puszczenia się zaraz w drogę trzymając mię Moskwa jeszcze i dotąd w Borysowie, musiała do tego przywieść, że niespodzianą wyikrzywszy się rezydencyją, nie małemi ekspensami, przykrzyłem o suplement Jmp. Fragsteinowi, z którego łaski kilkadziesiąt czerwonych złotych otrzymałem. A jako nie mogąc wiedzieć, jeśli mi pierwej niż jemu z tej drogi powrócić przyjdzie, tak czy i okazyja na ten czas trudna do Jmp. dobrodzieja mego się przyda, z którejby powracający zaciągnioną przez mnie kwotę z skarbu wielkiego księstwa litewskiego otrzymać mógł, uniżenie proszę Wmp. , abyś do uczynienia satysfakcyi temuż posłowi wynalazł sposób, jakoby ten nie na moją własną potrzebę uczyniwszy wygodę, nie był zawiedziony. Nie wątpię, że tam skarbowe pieniądze u kogośkolwiek opierać się będą, z których Jmp. fragstein może mieć satysfakcyją, a ja asekuruję, że obligacyja moja na to dana in rationibus za gotowe bez trudności przyjęta będzie; albo ją też sam eliberuję z życzliwości tegoż Jmp. Fragsteina ku ojczyźnie, żem tu. sam w sprawach dobru pospolitemu służących, pożyteczne miewał informationes. Jako o tem daję wiedzieć JWpanu tak rozumiem, aby za doniesieniem od JKMści należną odebrał gratitudinem. Dnia 7go przyszedłszy do mnie przystaw, pytał mię od wojewody borysowskiego, jeśliby ta choroba, która się między czeladzią wszczęła nie za powietrze morowe rozumianą była. Płaciłem ci mu, że chyba od wasby się zarazić mieli; ale że tak nagle wszyscy chorować poczęli, było mi okropno i samem różnie myślał, mając w konsyderacyi, aby się między czeladzią lubo od tak dawnego czasu nie utaiło. Co wszystko dobroć Boska przemieniła, bo jako w tygodniu wszyscy chorowali, tak też drugiego zostali za łaską Jego zdrowi. Dnia 8go doszła mię kartka od posła cesarskiego Słabego zdrowia Wmp. jako wielce żałuję, tak prędkiej konwalescencyi uprzejmie życzę; za komunikacyją listu Jmp. Morsztyna osobliwie dziękuję Wmp. , który przeczytawszy odsyłam i z rekognicyją, prosząc jeśli wola Wmp. , abyś do niej pieczęć swoją przjcisnąć kazał. Me potrzebaćby w tak małej rzeczy takich asekuracyj, ale że to jest wola Wmp. taką mi dać asekuracyją, jakaby mi zgodna była, nie zaszkodzi, że bę- dzie pieczęć przyciśniona. List pierwszy do JMci p. kanclerza, gdzie będzie wola Wmp. tam go obrócę, albo go spalę, albo też za pierwszą okazyją Wmp. odeślę. O pośle brandeburskim różnie swoim wywiadować kazałem się, jako go zowią, dotąd jednak nie mogę zasięgnąć wiadomości, i z samego przystawa pilnie inkwirowałem, czegom jednak od niego nie otrzymał. Nie zawadzi jednak tego człowieka, którego Wmp. inszego masz na to substytuowanego tam ordynować, przynajmniej dla cyrkumstancyjalnej naszej informacyi, tak ze strony tego Brandeburczyka, jako i innych posłów, o których, że są za rzeką, pewnie powiadają. Dnia 9go mój respons Czyniąc dość afektacyi Wmp. pieczęć do rekognicyi przyłożywszy, odsyłam ją nazad przydawszy czegom pierwej zahaczył według prawa naszego i trzeciego pieczętarza, że tak obostrzoną rekognicyją dając snadniej można, nim do wtórego procesu przyjdzie, jako nam statut czyni nadzieję, trzy lata dług prolongować. Który żart proszę wielce chciej Wmp. bez urazy przyjąwszy cale rozumieć, że albo tu za dojściem wyglądanego suplementu uwolnię asekuracyją, - albo też, czego Boże zawaruj, aby mię to omylić miało, tedy jako prędko okazyja do Jmp. podskarbiego i hetmana Wgo Ks. Litews. dobrodzieja mego przyda, tak zaraz o tem pisać będę, nie wątpiąc, że z wielką ochotą prześle do JWp. kanclerza, a w niebytności do Jmp. Denhofa krajczego Wgo Ks. Litews. , przy którychbyś da Pan Bóg z tej drogi powracając przysłaną sobie nie zawiedziony odemnie zastał kwotę. Do wsi Stachowa, gdzie poseł brandeburski stoi, dziś dyryguję, może nam i o nim jako go zowią, i gdzie goniec polski stoi przyniesie wiadomość; ale słyszę, chce brandeburski odjeżdżać nazad, bodaj sobie nie sprzykrzył, jako i ja rezydencyi, o której też Wmp. jako rozumiesz długo nas tu dręczyć będą, jeśliś co o tem słyszał, oznajm, proszę. List pierwszy do Jmp. kanclerza albo spalić, albo nazad odesłać proszę. Tego dnia wyprawiłem do Stachowa p. Bobrownickiego szlachcica zubożałego dawszy mu informacyją, aby się o wszystkich posłach za rzeką wywiedział. Dnia11go doszła mię kartka od posła cesarskiego Dnia11go doszła mię kartka od posła cesarskiego Rekognicyją od Wmp. przyjąwszy, list pierwszy do Jmp. kanclerza podług afektacyi Wmp. nazad odsyłam. Cobym zaś miał oznajmić nowego nic takowego nie mam, oprócz tego, co mi dziś przystaw powiedział, że tego posła brandeburskiego wkrótce do miasta przypuścić mają. Co się zaś tyczy rezydencyi tak długiej, i mnie się już dość naprzykrzyła, dla czego umyślnie swoich do wojewody posyłam z protestacyjami i ekspostulacyjami a na ostatek i z przegrażaniem się odjazdu mego; jeśli to co u tak upornego narodu pomoże, nie wiem. Rekognicyją od Wmp. przyjąwszy, list pierwszy do Jmp. kanclerza podług afektacyi Wmp. nazad odsyłam. Cobym zaś miał oznajmić nowego nic takowego nie mam, oprócz tego, co mi dziś przystaw powiedział, że tego posła brandeburskiego wkrótce do miasta przypuścić mają. Co się zaś tyczy rezydencyi tak długiej, i mnie się już dość naprzykrzyła, dla czego umyślnie swoich do wojewody posyłam z protestacyjami i ekspostulacyjami a na ostatek i z przegrażaniem się odjazdu mego; jeśli to co u tak upornego narodu pomoże, nie wiem. Mój respons Krótko natenczas pisząc do Wmp, z tego najbardziej cieszę, że około manifestacyi na Moskwę pomyślawszy, jutro się masz na to resolwować, nadzieja dobra, że i sobie i mnie naprawić możesz, czemu i ja pomogę, jeno nie zaraz, aby się nie domyślili, że to w korespondencyi czynim. Owego jeszcze w niedzielę za rzekę wyprawiwszy, jeszczem nie doczekał, ale jak prędko powróci, nie omieszkam oznajmić. Mój respons Krótko natenczas pisząc do Wmp, z tego najbardziej cieszę, że około manifestacyi na Moskwę pomyślawszy, jutro się masz na to resolwować, nadzieja dobra, że i sobie i mnie naprawić możesz, czemu i ja pomogę, jeno nie zaraz, aby się nie domyślili, że to w korespondencyi czynim. Owego jeszcze w niedzielę za rzekę wyprawiwszy, jeszczem nie doczekał, ale jak prędko powróci, nie omieszkam oznajmić. Z dnia 12go na 13ty powróciwszy Bobrownicki, tylko o pośle brandeburskim jako go zowią t. j. Friderich Joachim von Boetini i że tam tylko jeden bez inszych posłów stoi, wiadomość przyniósł, o czem posłowi cesarskiemu wiadomość dając, w ten sens pisałem Z dnia 12go na 13ty powróciwszy Bobrownicki, tylko o pośle brandeburskim jako go zowią t. j. Friderich Joachim von Boetini i że tam tylko jeden bez inszych posłów stoi, wiadomość przyniósł, o czem posłowi cesarskiemu wiadomość dając, w ten sens pisałem Taką tylko mój kursor za Berezynę wysłany przynosi wiadomość, że jeno wiemy, jako posła brandeburskiego zowią; samże imię swe napisawszy na kartce przysłał. Którą ja do Wmp. posyłając i to donoszę, że kurfirszta wasi od szwedzkiej odtrąciwszy fakcyi, do dawnego pana pewnie nakierowali i z tem że Szweda odstąpił, posła on swego do cara posyła. Jest przy nim Polak Zaleski, który dając tę kartkę słownie o tem informował chłopa. Jeśli tedy masz Wmp. z tym posłem znajomość, a przy tem jest wola i potrzeba pisać co do niego, kartka przejść może, lubo ta pierwsza z wielką trudnością i przeszkodą dla potężniejszej niż u nas warty aż przez trzecie ręce doszła. Mój wysłany sam dojść tam nie mógł, ale nieopodal tej wsi mając znajomego traktował, że tę przez niego przyniósł wiadomość, i o tem, że tam tylko jeden brandeburski w pietnastu człowieka stoi, gdy insi posłowie o mil dziesiątek niemal od tamtego miejsca roz- stawieni, i tego tu stawić z nami deliberuje wojewoda. Ja do Zaleskiego tłumacza posła brandeburskiego z swoich jednemu, że z nim ma znajomość, pisać każę, a że i o naszych gońcach, gdzie stoją może wiedzieć, i lepszą jeśli zechce o traktatach z kurfirsztem dać informacyją. O respons na tę kartę do południa proszę, bo na to czekają, i jeśli Wmp. z ekspostulacyjami i manifestacyją do wojewody posyłał. stawieni, i tego tu stawić z nami deliberuje wojewoda. Ja do Zaleskiego tłumacza posła brandeburskiego z swoich jednemu, że z nim ma znajomość, pisać każę, a że i o naszych gońcach, gdzie stoją może wiedzieć, i lepszą jeśli zechce o traktatach z kurfirsztem dać informacyją. O respons na tę kartę do południa proszę, bo na to czekają, i jeśli Wmp. z ekspostulacyjami i manifestacyją do wojewody posyłał. Taki respons od posła cesarskiego Taki respons od posła cesarskiego Imię to w kartce mianowane, jako widzę, nie jest mi znajome, znam wprawdzie dobrze jednego Bonina, ale nie Boentina, jako się tu ten poseł mianuje, i kiedyby napis był manuensa jego po polsku pisany, mógłbym rozumieć, że jaki error w imieniu; ale że po niemiecku, snać ręką samego posła, to już trudno inaczej opinari o tem przezwisku. Kartkę moją lubobym tam rad dyrygował, wielkie trudności i niebezpieczność przejścia uważając, które i Wmp. sam w swej karcie przekładasz mi, obawiam się. Rozumiałbym, jakoś Wmp. i sobie obrał, aby przez tego domowego swego z tym Zaleskim zacząć korespondencyja, bo moja kartka, jako pierwsza, musiałaby być nie w cyfrach pisana i intencyją przyszłych naszych korespendencyj potrzebaby w niej rzetelnie wyrazić; co gdyby ab adversa parte intercypowano, snadno uważyć, jakieby ztąd o nas suspicyje urosły. Zaczem przez tego domowego Wmp. lepsza jest rzecz zacząć, to 1 my za powziętą ztamtąd rzetelniejszą informacyją snadniejszy wynajdziemy sposób do znoszenia się z sobą. Od wojewody taką moi przynieśli mi odpowiedź o jakiejem ja dawno wiedział, że nie dla inszej przyczyny ale dla powietrza, które tu o trzy mile miało być, tak długo nas tu trzymają, i że bez rozkazu hosudarskiego dalej nas pomknąć nie może, bo o niego idzie. Po napisaniu tej kartki rozmyśliłem się cokolwiek do tego p. posła pisać, zaczem posyłam i karteczkę moją, w której nie masz nic tylko same komplementa i te nasze zwyczajne cyfry. Imię to w kartce mianowane, jako widzę, nie jest mi znajome, znam wprawdzie dobrze jednego Bonina, ale nie Boentina, jako się tu ten poseł mianuje, i kiedyby napis był manuensa jego po polsku pisany, mógłbym rozumieć, że jaki error w imieniu; ale że po niemiecku, snać ręką samego posła, to już trudno inaczej opinari o tem przezwisku. Kartkę moją lubobym tam rad dyrygował, wielkie trudności i niebezpieczność przejścia uważając, które i Wmp. sam w swej karcie przekładasz mi, obawiam się. Rozumiałbym, jakoś Wmp. i sobie obrał, aby przez tego domowego swego z tym Zaleskim zacząć korespondencyja, bo moja kartka, jako pierwsza, musiałaby być nie w cyfrach pisana i intencyją przyszłych naszych korespendencyj potrzebaby w niej rzetelnie wyrazić; co gdyby ab adversa parte intercypowano, snadno uważyć, jakieby ztąd o nas suspicyje urosły. Zaczem przez tego domowego Wmp. lepsza jest rzecz zacząć, to 1 my za powziętą ztamtąd rzetelniejszą informacyją snadniejszy wynajdziemy sposób do znoszenia się z sobą. Od wojewody taką moi przynieśli mi odpowiedź o jakiejem ja dawno wiedział, że nie dla inszej przyczyny ale dla powietrza, które tu o trzy mile miało być, tak długo nas tu trzymają, i że bez rozkazu hosudarskiego dalej nas pomknąć nie może, bo o niego idzie. Po napisaniu tej kartki rozmyśliłem się cokolwiek do tego p. posła pisać, zaczem posyłam i karteczkę moją, w której nie masz nic tylko same komplementa i te nasze zwyczajne cyfry. Dnia 14go dawszy kontentacyją kursorowi, wyprawiłem do posła pruskiego, z cesarskiego posła i z swoim do Zaleskiego listami. Mój list w ten sens pisany Dnia 14go dawszy kontentacyją kursorowi, wyprawiłem do posła pruskiego, z cesarskiego posła i z swoim do Zaleskiego listami. Mój list w ten sens pisany Wziąwszy wiadomość, że kartka dająca nam wiedzieć 0 imieniu Jmp. posła kurfirszta brandeburskiego z ręku Jmp. Wziąwszy wiadomość, że kartka dająca nam wiedzieć 0 imieniu Jmp. posła kurfirszta brandeburskiego z ręku Jmp. 1212 wyszła i nieco słownej informacyi, za co wielce dziękujemy wraz z posłem cesarskim, który dyryguje karteczkę do samego Jmp. posła, upraszam, abyś mię jako nasz brat, jedna kość ciała naszego miłej syn ojczyzny uwiadomić chciał, jako kurfirszt Jmść, rpltej naszej deklarował, komu inklinacyje swoje teraz wyświadcza i co za fundament ma legacyja Jmp. posła teraźniejszego do cara JMści. Ja z mej strony dość czyniąc daję wiedzieć, że tu już od niedziel 16tu w sprawach pilnych rpltej naszej do cara JMści wysłany, z okazyi powietrza zatrzymany jestem, ani rzetelnej mam deklaracyi, do którego jeszcze trzymać będą terminu, tylko co godzina wyglądam ukazu, nie wiedząc jaki mi przyniesie koniec. Więc żem już stęskniony od tak dawnego czasu nie wiedząc, co się też z wojskiem JKMści, co z Jmpp. hetmany, osobliwie z JWmp. podskarbim i hetmanem Wgo Ks. Litews. dzieje, dokąd z wojskiem obrócił od Wierzbołowa i jeśli od niego albo od kogokolwiek jako nam tu oprócz Wmp. jeszcze o trzech powiadają posłach nie trzyma którego Moskwa, i gdzie którego postawiono. Powtóre tedy wielce Wmp. upraszam, abyś mię chciał, jako pośledni wyjechawszy uwiadomić, co gdy uznam, całą usługę moją Wmp. ofiaruję, do której mię i na ten czas silnie komendując, zostawam i t. d. wyszła i nieco słownej informacyi, za co wielce dziękujemy wraz z posłem cesarskim, który dyryguje karteczkę do samego Jmp. posła, upraszam, abyś mię jako nasz brat, jedna kość ciała naszego miłej syn ojczyzny uwiadomić chciał, jako kurfirszt Jmść, rpltej naszej deklarował, komu inklinacyje swoje teraz wyświadcza i co za fundament ma legacyja Jmp. posła teraźniejszego do cara JMści. Ja z mej strony dość czyniąc daję wiedzieć, że tu już od niedziel 16tu w sprawach pilnych rpltej naszej do cara JMści wysłany, z okazyi powietrza zatrzymany jestem, ani rzetelnej mam deklaracyi, do którego jeszcze trzymać będą terminu, tylko co godzina wyglądam ukazu, nie wiedząc jaki mi przyniesie koniec. Więc żem już stęskniony od tak dawnego czasu nie wiedząc, co się też z wojskiem JKMści, co z Jmpp. hetmany, osobliwie z JWmp. podskarbim i hetmanem Wgo Ks. Litews. dzieje, dokąd z wojskiem obrócił od Wierzbołowa i jeśli od niego albo od kogokolwiek jako nam tu oprócz Wmp. jeszcze o trzech powiadają posłach nie trzyma którego Moskwa, i gdzie którego postawiono. Powtóre tedy wielce Wmp. upraszam, abyś mię chciał, jako pośledni wyjechawszy uwiadomić, co gdy uznam, całą usługę moją Wmp. ofiaruję, do której mię i na ten czas silnie komendując, zostawam i t. d. Dnia 16go po przyniesieniu listów od posła pruskiego pisałem w ten sens do posła cesarskiego Dnia 16go po przyniesieniu listów od posła pruskiego pisałem w ten sens do posła cesarskiego Przyniesiony list od posła kurfirsztowego do Wmp należący odsyłając, o kopiją onego z łaski Wmp. po polsku wytłumaczoną proszę, bo ów Zaleski mało pisząc, jeno że o mojem zatrzymaniu tam wiedzą, we wszystkiem się na ten list do Wmp. pisany referuje. Respons na to dać posłowi kurfirsztowemu, jeżeli Wmp. masz wolą, chciej mi oznajmić, a ja znowu tegoż człowieka do tej okazyi zażyć każę. W kartce Wmp. pośledniej rzecz nową nalazłem, już baczę, wojewoda nie dla tego, że przez miejsca zapowietrzone Wmp. jechałeś, a luboś i nie jechał, trzyma, ale że teraz o trzy mile Borysowa powietrze; to jakby rzekł, że jeszcze tak długo wietrzyć będziem, kiedy terminu póki trzymać nie determinuje. Ty sam Boże widzisz, jeśli to ta przyczyna, o której ja bardzo suspikuję, ponieważ ich posłowie poślednio wyjechawszy, dawno w stolicy. Ja jutro do wojewody posyłając, na ten punkt dobrze przygotować się każę, jeno nie wiem, jeśli mię nie tymże uporem jako i Wmp. odprawić zechce. do wojewody posyłając, na ten punkt dobrze przygotować się każę, jeno nie wiem, jeśli mię nie tymże uporem jako i Wmp. odprawić zechce. Tego dnia respons List ten i z kartką Wmp. powziąwszy, nie mam nic tak pilnego, cobym miał nań odpisać, bo czekam na majora, który dziś ze Szkłowa od Szeremeta przyjechał z pewnemi potrzebami memi. Ten spodziewam się o czemkolwiek uwiadomi mię, bo ma i list do mnie, a za powzięciem od niego wiadomości, respons dam na ten list, którego puncta essentialia po polsku prześlę jutro Wmp. , bom dzisiaj bytnością tego majora u siebie zabawny. Tego dnia respons List ten i z kartką Wmp. powziąwszy, nie mam nic tak pilnego, cobym miał nań odpisać, bo czekam na majora, który dziś ze Szkłowa od Szeremeta przyjechał z pewnemi potrzebami memi. Ten spodziewam się o czemkolwiek uwiadomi mię, bo ma i list do mnie, a za powzięciem od niego wiadomości, respons dam na ten list, którego puncta essentialia po polsku prześlę jutro Wmp. , bom dzisiaj bytnością tego majora u siebie zabawny. Dnia 17go doszła mię kartka od posła cesarskiego i punkta awizów z listu posła pruskiego Dnia 17go doszła mię kartka od posła cesarskiego i punkta awizów z listu posła pruskiego Dnia wczorajszego zatrudniony będąc tego majora u siebie bytnością, nie mogłem na żądanie Wmp. dać wypisu listu tego; dziś wolniejszy, posyłam essentialia jego puncta i respons na ten list do posła brandeburskiego, oznajmując przy tem Wmp. , że mi ten major nie tylko listowną, ale i ustną a starą mnie przyniósł pociechę, byle się tylko sanna droga poprawiła, bez wszelkiego zatrzymania zaraz się ztąd ruszyć mamy. I jam do Szeremeta z upominkami i protestacyjami dał swoje pisanie, aby nas tu więcej nie trzymano; Wmp. jeśli poślesz do wojewody, jaką od niego odniesiesz deklaracyją, proszę chciej mnie uwiadomić. Dnia wczorajszego zatrudniony będąc tego majora u siebie bytnością, nie mogłem na żądanie Wmp. dać wypisu listu tego; dziś wolniejszy, posyłam essentialia jego puncta i respons na ten list do posła brandeburskiego, oznajmując przy tem Wmp. , że mi ten major nie tylko listowną, ale i ustną a starą mnie przyniósł pociechę, byle się tylko sanna droga poprawiła, bez wszelkiego zatrzymania zaraz się ztąd ruszyć mamy. I jam do Szeremeta z upominkami i protestacyjami dał swoje pisanie, aby nas tu więcej nie trzymano; Wmp. jeśli poślesz do wojewody, jaką od niego odniesiesz deklaracyją, proszę chciej mnie uwiadomić. Puncta essentialia listu posła brandeburskiego Puncta essentialia listu posła brandeburskiego 1. Elektor brandeburski i Polacy cale się z sobą zgodzili, Czarnecki zaś do Pomorza szwedzkiego poszedł z ludźmi swymi i tam jako z nieprzyjaciółmi po nieprzyjacielsku postępuje. 2. Tenże elektor brandeburski z wojskiem swojem znowu do Marchii obrócił i jeśli tam co przeciwko Szwedom zacznie, czas dalszy pokaże. 3. Król duński ziemią i morzem Szwedów gromi i już dwieście okrętów towarami naładowanych onym przez miecz odebrał. 4. Jmp. Gosiewski w Inflantach dotąd z wojskiem zostaje. 5. Elekcyja cesarza JMści prolongowana. 6. Król polski zapewnie Toruń obledz zamyśliwał, i to bezwątpienia już przywiódł do skutku. 7. Polskiego i francuzkiego posła spodziewać się tu mamy. 8. P. Zaleski o śmierci carskiej powiedział mi, 1. Elektor brandeburski i Polacy cale się z sobą zgodzili, Czarnecki zaś do Pomorza szwedzkiego poszedł z ludźmi swymi i tam jako z nieprzyjaciółmi po nieprzyjacielsku postępuje. 2. Tenże elektor brandeburski z wojskiem swojem znowu do Marchii obrócił i jeśli tam co przeciwko Szwedom zacznie, czas dalszy pokaże. 3. Król duński ziemią i morzem Szwedów gromi i już dwieście okrętów towarami naładowanych onym przez miecz odebrał. 4. Jmp. Gosiewski w Inflantach dotąd z wojskiem zostaje. 5. Elekcyja cesarza JMści prolongowana. 6. Król polski zapewnie Toruń obledz zamyśliwał, i to bezwątpienia już przywiódł do skutku. 7. Polskiego i francuzkiego posła spodziewać się tu mamy. 8. P. Zaleski o śmierci carskiej powiedział mi, co jeśli tak, o pewną tego komunikacyją proszę. 9. XI nas tam słychać było, że Szwedzi z Moskwą już sobie traktaty skończyli, ale temu jeszcze nie cale wierzano, i poseł angielski, który dotąd zostawał w Kurlandyi jako mediator miałby być wyprawiony do Moskwy. co jeśli tak, o pewną tego komunikacyją proszę. 9. XI nas tam słychać było, że Szwedzi z Moskwą już sobie traktaty skończyli, ale temu jeszcze nie cale wierzano, i poseł angielski, który dotąd zostawał w Kurlandyi jako mediator miałby być wyprawiony do Moskwy. Dnia 18go dawszy kontentacyją wyprawiłem z listami do posła brandeburskiego od siebie do Zaleskiego. Tegoż dnia posyłałem do wojewody dwóch dworzan p. Rymwida i p. Worłowskiego z ekspostulacyjami i manifestacyją, tak względem traktamentu, jako i tak długiego trzymania. Nic mi więcej nie pomogło, tylko to, że wojewoda mi się sprawował pod sumieniem, że jak Boh mil nie dla czego inszego, tylko dla powietrza tak długo jestem trzymany. Pokazywano mu chleb pszenny z mąki rżanej upieczony, a że był bardzo brudny, gniewał się wojewoda, i o insze paragrafy, które mu się wyrazić musiały. Pod tenże czas, że był major ze Szkłowa od Szeremeta przysłany, prosiłem, aby list mój, którym miał świeży pisać, za tą okazyją przez majora do Szeremeta odesłał. Czego że mi nie pozwolił za informacyją moskiewską kazałem pilnować wyjeżdżającego majora, któremu i list mój pierwszy do Szeremeta i potem drugi w ten sens pisany w niewiadomości wojewody i kapitana oddano. Dnia 18go dawszy kontentacyją wyprawiłem z listami do posła brandeburskiego od siebie do Zaleskiego. Tegoż dnia posyłałem do wojewody dwóch dworzan p. Rymwida i p. Worłowskiego z ekspostulacyjami i manifestacyją, tak względem traktamentu, jako i tak długiego trzymania. Nic mi więcej nie pomogło, tylko to, że wojewoda mi się sprawował pod sumieniem, że jak Boh mil nie dla czego inszego, tylko dla powietrza tak długo jestem trzymany. Pokazywano mu chleb pszenny z mąki rżanej upieczony, a że był bardzo brudny, gniewał się wojewoda, i o insze paragrafy, które mu się wyrazić musiały. Pod tenże czas, że był major ze Szkłowa od Szeremeta przysłany, prosiłem, aby list mój, którym miał świeży pisać, za tą okazyją przez majora do Szeremeta odesłał. Czego że mi nie pozwolił za informacyją moskiewską kazałem pilnować wyjeżdżającego majora, któremu i list mój pierwszy do Szeremeta i potem drugi w ten sens pisany w niewiadomości wojewody i kapitana oddano. Ponieważ od p. Iwana Andrejewicza wojewody borysowskiego tego nie mogłem otrzymać pozwolenia, aby moją hramotę do Wmp. pisaną przyjąwszy, do Szkłowa odesłał, musiałem ją trzymać nie mając okazyi do przesłania onej, aż dopiero wziąwszy wiadomość, że p. major od Wmp. tu przysłany powraca nazad, posyłam tę hramotę, abyś Wmp. wyrozumiał, w jakowym też tu po odjeździe Wmp. zostawam traktamencie. Teraz luboć się już rekoligował p. wojewoda, jednak postanowiona mnie od Wmp. nie wszystka dochodzi ordynaryja, ani mi daje doskonałego ukazu, do którego czasu mię tu trzymać będzie, w czem i samego Wmp. o ukaz i deklaracyją proszę. Bo już po chorobie jakokolwiek do siebie przyszedłszy, chciałbym mieć, albo o dalszej drodze mojej, albo o powrocie nazad wiadomość. Przy tem i to donoszę Wmp. , że tu wybrawszy się w tę drogę za ciepła i znowu nazad za niego spodziewając się powrócić, futra sobie i czeladzi brać nie kazałem, a tu zaś żadną miarą dostać nie mogąc, wielce proszę, abyś moim dwom ludziom do Mohilewa z mojemi dziengami dla skupienia futra i innych potrzeb jechać pozwolił. Inaczej, gdyby nie było w tem łaski i baczenia, musiałbym, gdy większe nastąpią mrozy służbę pomrozić. Do tego odpiskę moją na wyjeździe z Borysowa Wmp. daną przypominając, proszę jako na nią responsu, tak i o napomnienie p. wojewody, aby mię miał w lepszym respekcie. żadną miarą dostać nie mogąc, wielce proszę, abyś moim dwom ludziom do Mohilewa z mojemi dziengami dla skupienia futra i innych potrzeb jechać pozwolił. Inaczej, gdyby nie było w tem łaski i baczenia, musiałbym, gdy większe nastąpią mrozy służbę pomrozić. Do tego odpiskę moją na wyjeździe z Borysowa Wmp. daną przypominając, proszę jako na nią responsu, tak i o napomnienie p. wojewody, aby mię miał w lepszym respekcie. Ten major pożałowanie carskie od Szeremeta posłowi cesarskiemu samemu kożuch soboli, dworzaninom lisy, a drobnej czeladzi kożuchy przywiózł; a mnie piskorz, nawet nie mogłem się doprosić, aby za moje kupić pozwolono pieniądze. Ten major pożałowanie carskie od Szeremeta posłowi cesarskiemu samemu kożuch soboli, dworzaninom lisy, a drobnej czeladzi kożuchy przywiózł; a mnie piskorz, nawet nie mogłem się doprosić, aby za moje kupić pozwolono pieniądze. Dnia 22go pisałem kartkę do posła cesarskiego Dnia 22go pisałem kartkę do posła cesarskiego Z responsem do posła brandeburskiego wysłany, nie mogąc go dla trudności oddać, przynosi kartę nazad, dając wiadomość, że posła dnia wczorajszego ruszono było z Stachowa, ale na przeprawie jakiejś zamoczywszy się, nazad powrócić musiał, zaczęto jednak tę przeprawę gotować, rozumiem, że stanie tu na święta. Tę kartkę do niego, jaka będzie wola Wmp. albo ją tu za przybyciem oddać, albo też do siebie odesłać każesz. Respondując zatem na kartę Wmp. poślednią, jako za przysłanie punktów z listu posła brandeburskiego, w których znajduję, że się nieco weryfikuje, com przed tem do Wmp. jeśli sobie dobrze przypomnisz osobliwie o wkroczonych z Moskwą szwedzkich traktatach pisywał, tak za oznajmienie o powracającym do Szeremeta majorze, przez którego też i ja listy moje acz z przeszkodą od wojewody bo dotąd odemnie żadnych przesyłać i odbierać nie chciał dyrygowałem, wielce dziękuję. Któremu też daję wiedzieć, iż od wojewody takowąż właśnie, jako Wmp. odniosłem deklaracyją, że do sarniej drogi, pod którą może być od cara ukaz, czekać tu mamy. Nie pomogły ani manifestacyje ani ekspostulacyje, musiałem jego respons i nie rad temu przyjąć, czekając jeśli przynajmniej od Szeremeta pocieszniejszego nie odniosę. Z responsem do posła brandeburskiego wysłany, nie mogąc go dla trudności oddać, przynosi kartę nazad, dając wiadomość, że posła dnia wczorajszego ruszono było z Stachowa, ale na przeprawie jakiejś zamoczywszy się, nazad powrócić musiał, zaczęto jednak tę przeprawę gotować, rozumiem, że stanie tu na święta. Tę kartkę do niego, jaka będzie wola Wmp. albo ją tu za przybyciem oddać, albo też do siebie odesłać każesz. Respondując zatem na kartę Wmp. poślednią, jako za przysłanie punktów z listu posła brandeburskiego, w których znajduję, że się nieco weryfikuje, com przed tem do Wmp. jeśli sobie dobrze przypomnisz osobliwie o wkroczonych z Moskwą szwedzkich traktatach pisywał, tak za oznajmienie o powracającym do Szeremeta majorze, przez którego też i ja listy moje acz z przeszkodą od wojewody bo dotąd odemnie żadnych przesyłać i odbierać nie chciał dyrygowałem, wielce dziękuję. Któremu też daję wiedzieć, iż od wojewody takowąż właśnie, jako Wmp. odniosłem deklaracyją, że do sarniej drogi, pod którą może być od cara ukaz, czekać tu mamy. Nie pomogły ani manifestacyje ani ekspostulacyje, musiałem jego respons i nie rad temu przyjąć, czekając jeśli przynajmniej od Szeremeta pocieszniejszego nie odniosę. Jego respons Prawie jako mi kartkę od Wmp. oddano, kazałem też był pisać do Wmp. pytając się o zdrowiu i powodzeniu, o któremem już przez kilka dni nie słyszał, a przytem dając zaraz znać o przyjeździe dzisiejszym posła brandeburskiegoJego respons Prawie jako mi kartkę od Wmp. oddano, kazałem też był pisać do Wmp. pytając się o zdrowiu i powodzeniu, o któremem już przez kilka dni nie słyszał, a przytem dając zaraz znać o przyjeździe dzisiejszym posła brandeburskiego do miasta, który w tej, gdzie ja przed tem pokutował, postawiony gospodzie. Oraz wywiaduje się i o tej karcie, którą do niego pisałem, jako się obróciła, która, że dla trudości, jako mi Wmp. piszesz nie mogła być oddaną, chciejże mi proszę odesłać nazad, a ja sam, luiboć okazyja trudna, najdę do przełamania onej sposób. Z strony odjazdu naszego na powtórki posyłałem do wojewody, ekspostulując prędkiego wyjazdu naszego potrzebę; powiedział, że jeszcze na to nie przyszedł mu ukaz, ale go codzień wygląda, ponieważ też i sanie pod wozy nasze gotować kazał. do miasta, który w tej, gdzie ja przed tem pokutował, postawiony gospodzie. Oraz wywiaduje się i o tej karcie, którą do niego pisałem, jako się obróciła, która, że dla trudości, jako mi Wmp. piszesz nie mogła być oddaną, chciejże mi proszę odesłać nazad, a ja sam, luiboć okazyja trudna, najdę do przełamania onej sposób. Z strony odjazdu naszego na powtórki posyłałem do wojewody, ekspostulując prędkiego wyjazdu naszego potrzebę; powiedział, że jeszcze na to nie przyszedł mu ukaz, ale go codzień wygląda, ponieważ też i sanie pod wozy nasze gotować kazał. Mój respons Ledwo mogło być w kwandrans po oddanej karcie od Wmp. i do mnie przystaw od wojewody przyjechawszy, a prędkiego od cara spodziewając się ukazu o wiadomość, wiele koni i sani gotować sobie każę, prosił. Nadzieja tedy prędkiego nas ztąd do stolicy ruszenia. Co wiedzieć, jeśli nas nie zechcą mieć na konwokacyi albo sejmie w stolicy, który się ma po świętach ruskich zacząć. Ale go na dwoje rozumieć trzeba, albo na to, z kim kończyć traktaty car wzywa, albo też post decessum jego, o czem przecie echo przez munsztuk wydają bojarowie sami zjeżdżać będą. List do posła brandeburskiego według afektacyi Wmp. odsyłając, proszę o wiadomość, gdy jeszcze co świeżego poweźmiesz, luboć i ja o to starać się będę i Wmp. oznajmić deklaruję. W punktach listu owego od Wmp. przysłanych, że najduję posła alias mediatora między Moskwą a Szwedem angielskiego, jakoby w Kurlandyi zostającego, proszę wielce o wiadomość, jako też Anglija owego Kromwela z karków swoich zbyła i jeśli się owa rzecz o strącenie tam Pana cale uspokoiła. O czem mi się wiedzieć nie dostało, a teraz tego widzę pilną potrzebę i kto tej ziemi został Panem, albo czy nie tenże Kromwel rządzi. Mój respons Ledwo mogło być w kwandrans po oddanej karcie od Wmp. i do mnie przystaw od wojewody przyjechawszy, a prędkiego od cara spodziewając się ukazu o wiadomość, wiele koni i sani gotować sobie każę, prosił. Nadzieja tedy prędkiego nas ztąd do stolicy ruszenia. Co wiedzieć, jeśli nas nie zechcą mieć na konwokacyi albo sejmie w stolicy, który się ma po świętach ruskich zacząć. Ale go na dwoje rozumieć trzeba, albo na to, z kim kończyć traktaty car wzywa, albo też post decessum jego, o czem przecie echo przez munsztuk wydają bojarowie sami zjeżdżać będą. List do posła brandeburskiego według afektacyi Wmp. odsyłając, proszę o wiadomość, gdy jeszcze co świeżego poweźmiesz, luboć i ja o to starać się będę i Wmp. oznajmić deklaruję. W punktach listu owego od Wmp. przysłanych, że najduję posła alias mediatora między Moskwą a Szwedem angielskiego, jakoby w Kurlandyi zostającego, proszę wielce o wiadomość, jako też Anglija owego Kromwela z karków swoich zbyła i jeśli się owa rzecz o strącenie tam Pana cale uspokoiła. O czem mi się wiedzieć nie dostało, a teraz tego widzę pilną potrzebę i kto tej ziemi został Panem, albo czy nie tenże Kromwel rządzi. Dnia 23go respons Cieszę się z tego nie pomału, że w tejże co i mnie nadziei odjazdu prędkiego zostawiono Wmp. , bo też i ja co godzina wyglądam stelmachów, którzy pod wozy moje sanie gotować mają. Do posła brandeburskiego napiszę, spodziewając się, że upatrzę sposób okazyi przesłania tego listu, i cokolwiek ztamtąd powezmę świeżego, o wszystkiem Wmp. oznajmić nie omieszkam. Strony tego Kromwela przy odjeździe moim w tę drogę słyszałem, że go na państwo koronować miano. Jeśli to do skutku przyszło, tego nie wiem, ani też tego wiedzieć mogę, co syn przeszłego tegoż króla angielskiego tymi popiskami effecit, których miał dziesiątek tysięcy ad vindicandum hoc imperium. To jednak rozumiem, że dotąd ten zdrajca Kromwel być musi, ponieważ stronę szwedzką trzyma; alias, gdyby syn króla angielskiego na królestwo był koronowany a partibus domu rakuskiego, a consequenter a partibus króla polskiego. Świąt chwalebnych blisko następujących, przy dobrem zdrowiu felicia et prospera winszuję ex intimo. w tę drogę słyszałem, że go na państwo koronować miano. Jeśli to do skutku przyszło, tego nie wiem, ani też tego wiedzieć mogę, co syn przeszłego tegoż króla angielskiego tymi popiskami effecit, których miał dziesiątek tysięcy ad vindicandum hoc imperium. To jednak rozumiem, że dotąd ten zdrajca Kromwel być musi, ponieważ stronę szwedzką trzyma; alias, gdyby syn króla angielskiego na królestwo był koronowany a partibus domu rakuskiego, a consequenter a partibus króla polskiego. Świąt chwalebnych blisko następujących, przy dobrem zdrowiu felicia et prospera winszuję ex intimo. Dnia 24go respons mój Zaczętą kartkę z gratulacyją świąt następujących Wmp. , że mię onegoż pierwsza poprzedzając przerwała, jako za to, że mię afektem dobrym nie przepominasz, wielce dziękuję, tak vice versa feliciter owe przeprowadzać, a po przeprowadzonych, nowego roku, nowych i pożądanych przy dobrem zdrowiu szczęśliwości doczekiwać animitus Wmp. życzę. Przy tem przychodzi mi skarżyć Wmp. na wojewodę tutejszego, że proszony odemnie w nadziei łaski o Jmp. ks. kapelana, aby mógł jednę mszę na tak wielkie święto u mnie odprawić, albo też samemu u Wmp. nabożeństwa słuchać, nie dał tej licencyi. Więc że u tak grzecznego narodu, gdy dyskrecyja nie ma miejsca, śmiałbym Wmp. upraszać, jeśli to można, aby usłużywszy Wmp. po jutrzni, z jedną mszą tu do mnie być chciał, a ja ręczę, że warta nie będzie tamowała, tylko w tem trzeba Wmp. i Jm. ks. kapelana łaski. Względem Kromwela biorę od Wmp. , com po części wiedział, lepszą informacyją i potwierdzenie, że on tam po staremu podobnie jako u nas Chmielnicki; ale jak ten zdechł, tak i jemu tego życzę. Dowodząc teraz się przy Szwedzie oponuje, ale gdy sobie przypominam rozhowor mój przy czynieniu pierwszego armistitium z Moskwą z wysadzonym na to na on czas najstarszym sypialnikiem a teraz marszałkiem carskim Fiedorem Michajłowiczem Artiszczewem, był on tam na placu. Równo z nami car życzył mu końca, i jeśli od niego jako się domyśliwamy mediator idzie, mam nadzieję, że go nie według myśli szwedzkiej i jego akceptować będzie. Wmp. lepszą mu jeszcze gotuj sukienkę, a ja me przepomnę, tylko strzeż Boże, abyśmy się nie spóźnili; bar-Dnia 24go respons mój Zaczętą kartkę z gratulacyją świąt następujących Wmp. , że mię onegoż pierwsza poprzedzając przerwała, jako za to, że mię afektem dobrym nie przepominasz, wielce dziękuję, tak vice versa feliciter owe przeprowadzać, a po przeprowadzonych, nowego roku, nowych i pożądanych przy dobrem zdrowiu szczęśliwości doczekiwać animitus Wmp. życzę. Przy tem przychodzi mi skarżyć Wmp. na wojewodę tutejszego, że proszony odemnie w nadziei łaski o Jmp. ks. kapelana, aby mógł jednę mszę na tak wielkie święto u mnie odprawić, albo też samemu u Wmp. nabożeństwa słuchać, nie dał tej licencyi. Więc że u tak grzecznego narodu, gdy dyskrecyja nie ma miejsca, śmiałbym Wmp. upraszać, jeśli to można, aby usłużywszy Wmp. po jutrzni, z jedną mszą tu do mnie być chciał, a ja ręczę, że warta nie będzie tamowała, tylko w tem trzeba Wmp. i Jm. ks. kapelana łaski. Względem Kromwela biorę od Wmp. , com po części wiedział, lepszą informacyją i potwierdzenie, że on tam po staremu podobnie jako u nas Chmielnicki; ale jak ten zdechł, tak i jemu tego życzę. Dowodząc teraz się przy Szwedzie oponuje, ale gdy sobie przypominam rozhowor mój przy czynieniu pierwszego armistitium z Moskwą z wysadzonym na to na on czas najstarszym sypialnikiem a teraz marszałkiem carskim Fiedorem Michajłowiczem Artiszczewem, był on tam na placu. Równo z nami car życzył mu końca, i jeśli od niego jako się domyśliwamy mediator idzie, mam nadzieję, że go nie według myśli szwedzkiej i jego akceptować będzie. Wmp. lepszą mu jeszcze gotuj sukienkę, a ja me przepomnę, tylko strzeż Boże, abyśmy się nie spóźnili; bar- dzo się obawiam, aby nie po czasie nam być przyszło, kiedy już ze Szwedem kończą, albo też i skończyli. dzo się obawiam, aby nie po czasie nam być przyszło, kiedy już ze Szwedem kończą, albo też i skończyli. Od niego respons Za powzięte świąt chwalebnych od Wmp. podziękowawszy, i ja iterato życzę apprecamine. Co się dotyczy księdza kapelana mego, na mojem nic nie schodzi pozwoleniu, ale on sam z tego się wyłamuje, obawiając się, aby za taką przewagą mimo pozwolenia wojewody, jaki go tam nie spotkał afroncik. Jeśli można, a wola Wmp. chciej do nas przybyć na jutrznią, będę rad Wmp. Od posła brandeburskiego terazem na pisanie moje powziął odpowiedź; ale widzę, nie masz tam nic godnego do oznajmienia Wmp. tylko to, że go także sanną drogą jako i nas cieszą. A to mnie już troje sani przyprowadzono takich, na jakichby nie wozy tak ciężkie, ale moskiewską furkę siana wozić jako nam dają. Tak mi się wszystko zda, że nas te sanie zawiodą, co i Wmp. masz rozumiem in consideratione. Od niego respons Za powzięte świąt chwalebnych od Wmp. podziękowawszy, i ja iterato życzę apprecamine. Co się dotyczy księdza kapelana mego, na mojem nic nie schodzi pozwoleniu, ale on sam z tego się wyłamuje, obawiając się, aby za taką przewagą mimo pozwolenia wojewody, jaki go tam nie spotkał afroncik. Jeśli można, a wola Wmp. chciej do nas przybyć na jutrznią, będę rad Wmp. Od posła brandeburskiego terazem na pisanie moje powziął odpowiedź; ale widzę, nie masz tam nic godnego do oznajmienia Wmp. tylko to, że go także sanną drogą jako i nas cieszą. A to mnie już troje sani przyprowadzono takich, na jakichby nie wozy tak ciężkie, ale moskiewską furkę siana wozić jako nam dają. Tak mi się wszystko zda, że nas te sanie zawiodą, co i Wmp. masz rozumiem in consideratione. Mój respons krótki Ponieważ się to Jm. księdzu kapelanowi Wmp. być u mnie dnia jutrzejszego nie zda, a mnie zaś samemu być u Wmp. jeszcze trudniejsza, trzymam tedy o łasce Bożej, że przyjąwszy intencyją dobrą, nakłoni ucha, gdy z domowymi Te deum laudamus w chrominie swojej wykrzykać będę. Mój respons krótki Ponieważ się to Jm. księdzu kapelanowi Wmp. być u mnie dnia jutrzejszego nie zda, a mnie zaś samemu być u Wmp. jeszcze trudniejsza, trzymam tedy o łasce Bożej, że przyjąwszy intencyją dobrą, nakłoni ucha, gdy z domowymi Te deum laudamus w chrominie swojej wykrzykać będę. Tegoż dnia chcąc mieć korespondencyją z posłem brandeburskim, pisałem do p. Zaleskiego, jako Polaka, który przy nim zostawał. Tegoż dnia porucznik p. Kosarzewskiego a teraz rotmistrz za listem przypowiednym Szeremeta jadąc od niego ze Szkłowa do wojska naszego snać odmawiać drugich najmie carskiej, bo i pieniądze na zaciąg wiózł powiadał o zjeździe wszystkich wojewodów do Szeremeta, na którym słyszał, że Ryga Jmp. hetmanowi memu zdała się, o czem jakoby Naszczokin pisać miał do Szeremeta. Z drugiej strony od Ukrainy, że Trubecki nie mogąc strzymać kwarcianym i kozakom naszym odstąpić musiał od Kijowa. O posłach słyszał od Szeremeta, że do cara samego prowadzić nas nie mają, ale w Smoleńsku zatrzymawszy dla wysłuchania legacyi bojarów ze stolicy ześlą. Tegoż dnia chcąc mieć korespondencyją z posłem brandeburskim, pisałem do p. Zaleskiego, jako Polaka, który przy nim zostawał. Tegoż dnia porucznik p. Kosarzewskiego a teraz rotmistrz za listem przypowiednym Szeremeta jadąc od niego ze Szkłowa do wojska naszego snać odmawiać drugich najmie carskiej, bo i pieniądze na zaciąg wiózł powiadał o zjeździe wszystkich wojewodów do Szeremeta, na którym słyszał, że Ryga Jmp. hetmanowi memu zdała się, o czem jakoby Naszczokin pisać miał do Szeremeta. Z drugiej strony od Ukrainy, że Trubecki nie mogąc strzymać kwarcianym i kozakom naszym odstąpić musiał od Kijowa. O posłach słyszał od Szeremeta, że do cara samego prowadzić nas nie mają, ale w Smoleńsku zatrzymawszy dla wysłuchania legacyi bojarów ze stolicy ześlą. Dnia 26go poseł cesarski dawszy hasło, że życzy widzieć się ze mną, pominął w sankach na przejazdce kilka razy go- spodę moją, a potem gdy zmrok dobry nastąpił, postrzegłszy go pod górą stojącego, wyszedłem do niego. Pod tenże czas śpiewacy ruscy śpiewali pod oknem, którym miodu i warcie dawać kazałem, a sam jak wiele mi czas pozwolił, bo od warty była przeszkoda, konferowałem osobliwie o zatrzymaniu naszem i o podobieństwie dla czego. Ze na krótkim czasie trudno było doskonale namówić się, tę tylko od posła miałem deklaracyją, że gdyby dalej niż do gromnic trzymać nas miano, tedy się resolwował, porzuciwszy wozy siebie ze mną spólnie salwować. Dalszą konwencyją odłożywszy do dnia jutrzejszego rozumiejąc, że się gdzie w polu na przechadzce zjedziem. Jakoż skoro jeno postrzegłem, że już poseł wyjechał, puściłem się i ja onemu na przełaj, co postrzegłszy Moskwa dwóch wierzchownych pasąc sic nas wyprawiła, dla czego do widzenia się z posłem tego dnia nie przyszło. Czeladź moja po tej konferencyi z posłem pozdrawiając mię Święty i patronem moim św. Szczepanem zordyno wawszy się, dała ognia kilka razy. Poszedł rumor po mieście i trwożyć się od kozaków poczęli mieszczanie, a przystaw bywszy u wojewody po tem strzelaniu, przysłał pytając, na coby to był hałas. Po danym responsie, że się to u nas zachowuje przy powinszowaniu świąt, kazałem jeszcze bardziej strzelać i już więcej z napomnieniem nie posyłał wiedząc, że mu to na przekór czynią. Jakoż mu było za co, bo nie tylko, aby miał proszony o to, co na święta przyczynić, ale jak na złość miasto wołu cielę i to zdechlinę na święta przysłał. spodę moją, a potem gdy zmrok dobry nastąpił, postrzegłszy go pod górą stojącego, wyszedłem do niego. Pod tenże czas śpiewacy ruscy śpiewali pod oknem, którym miodu i warcie dawać kazałem, a sam jak wiele mi czas pozwolił, bo od warty była przeszkoda, konferowałem osobliwie o zatrzymaniu naszem i o podobieństwie dla czego. Ze na krótkim czasie trudno było doskonale namówić się, tę tylko od posła miałem deklaracyją, że gdyby dalej niż do gromnic trzymać nas miano, tedy się resolwował, porzuciwszy wozy siebie ze mną spólnie salwować. Dalszą konwencyją odłożywszy do dnia jutrzejszego rozumiejąc, że się gdzie w polu na przechadzce zjedziem. Jakoż skoro jeno postrzegłem, że już poseł wyjechał, puściłem się i ja onemu na przełaj, co postrzegłszy Moskwa dwóch wierzchownych pasąc sic nas wyprawiła, dla czego do widzenia się z posłem tego dnia nie przyszło. Czeladź moja po tej konferencyi z posłem pozdrawiając mię Święty i patronem moim św. Szczepanem zordyno wawszy się, dała ognia kilka razy. Poszedł rumor po mieście i trwożyć się od kozaków poczęli mieszczanie, a przystaw bywszy u wojewody po tem strzelaniu, przysłał pytając, na coby to był hałas. Po danym responsie, że się to u nas zachowuje przy powinszowaniu świąt, kazałem jeszcze bardziej strzelać i już więcej z napomnieniem nie posyłał wiedząc, że mu to na przekór czynią. Jakoż mu było za co, bo nie tylko, aby miał proszony o to, co na święta przyczynić, ale jak na złość miasto wołu cielę i to zdechlinę na święta przysłał. Dnia 28go doszła mię kartka od p. Zaleskiego, który uczyniwszy mi respons na mój list i spólnej życząc korespondencyi, posyła mi cyfry zniósłszy się z posłem brandeburskim, z którym ja znajomości nie miałem. Z tej kartki jego to tylko miałem, że poseł polski pospołu z brandeburskim miał wyjeżdżać, do czego nie przyszło, jednak rozumie, że gdziekolwiek w derewni zatrzymany za Berezyną, o czem mię też informuje i że wiadomości od inszych dochodziły, że już był o mil kilka od Borysowa postawiony. Dnia 28go doszła mię kartka od p. Zaleskiego, który uczyniwszy mi respons na mój list i spólnej życząc korespondencyi, posyła mi cyfry zniósłszy się z posłem brandeburskim, z którym ja znajomości nie miałem. Z tej kartki jego to tylko miałem, że poseł polski pospołu z brandeburskim miał wyjeżdżać, do czego nie przyszło, jednak rozumie, że gdziekolwiek w derewni zatrzymany za Berezyną, o czem mię też informuje i że wiadomości od inszych dochodziły, że już był o mil kilka od Borysowa postawiony. Na tę kartkę od Zaleskiego czyniłem respons List pierwszy Wmp. informował mię, że będąc u p. Korejwy wziąłeś oNa tę kartkę od Zaleskiego czyniłem respons List pierwszy Wmp. informował mię, że będąc u p. Korejwy wziąłeś o 1313 drodze mojej do Moskwy wiadomość; tego jednak nie wiem i o wiadomość proszę, jeśli tam o mojem zatrzymaniu wiedziano. Osobliwie o listach moich, ztąd do p. Biesieckiego przez kursora wyprawionych, między którymi były i do p. Korejwy, jeśli doszły. Wzmiankę uczyniono, tudzież o wysłanym od powiatu oszmiańskiego do Nieczaja p. Ankudowicza, który to teraz przy mnie a może znajomy Wmp. zostaje. Co się zaś tknie tak długiego trzymania naszego, nie wiem, jeśli nam tu dla powietrza kurować przychodzi; mnie się dostało słyszeć, co i samemu Wmp. może nie tajno, o śmierci carskiej i jako mam, twierdzę że pewną, od Szeremetowego dworu ze Szkłowa wiadomość i przestrogę, że nie prowadząc nas do stolicy, ale ztamtąd dla wysłuchania wszystkich posłów legacyj do Smoleńska pewnych bojar zesłać mają. To jakoby tak już miało stanąć na konwencyi i zjeździe moskiewskim w stolicy, na którym też i o pokoju ze Szwedem mówiono, ale to kończyć do drugiego większego zjazdu po świętach przyszłych ruskich suspendowano. Gdyby to Bóg dał pod tenże czas nam stanąć w stolicy, mam nadzieję, żeby przeciwnym naszym mogły zamieszać się rzeczy; ale tu tylko o gruntownej przeciwko nam wszystkim przyjaźni moskiewskiej dubium czynić przychodzi, kiedy posłów swych z Polski i od JKMści i od Jchmpp. hetmanów litewskich a tu za mnie wszystkich niemal tam jadących i nazad powracających nie trzymając przepuścili, gdy mnie tak długo i z cesarskim jednej ligi wietrzą. Cieszą nas prędkiem ztąd do stolicy ruszeniem, na cośmy i oczy wypatrzali, ale jeśli jeszcze w większe mrozy nas tu wietrzyć będą, przyjdzie mi cale mieć inne a nie to o powietrzu rozumienie, co i Wmp. może mieć in consideratione. Nowiny z Ukrainy dostały mi się, iż wojsko moskiewskie nie mogąc trzymać kwarcianym i kozakom naszym od Kijowa ustąpić musiało, a Biała Cerkiew i wszystek tamten trakt w ręku naszych, o czem hetman Trubecki do Szeremeta pisze. Do tegoż o Rydze z Kokonawzu Kokenhausen od Naszczokina wojewody tamecznego przyszła odpiska, jako Jmp. podskarbiemu i hetmanowi Wgo Ks. Litews. zdać się miała, a że sam położywszy wojsko w Inflanciech powrócił na Żmudź. Pnia 29go pisałem do posła cesarskiego Jakom jest z powidzenia się mego z Wmp. a tak oportune jako się przydało ukontentowany, samem świadczę niebem, że mi mało kiedy równą temu do pociechy przydało okazyją. Więc że w tak krótkim czasie dla przeszkody niepodobna było. jakom sobie życzył znieść się i namówić z Wmp. , nazajutrz wybrawszy się na przechadzkę, rozumiałem, że do powtórnego widzenia się nie będzie przeszkody. Ale skorom jeno z miasta ku owej górze za Wmp. udał się, wnet pasąc mię dwóch Moskwy wierzchownych, puściło się za mną; co postrzegłszy, musiałem do samejże góry rejterować się nazad. Dnia jutrzejszego jednak, bęzieli wola Wmp. o tejże godzinie, co i ongi wyjechać, ja się puszczę od gospody mej w bok miasta ku tamtejże górze, a że nam lepsze posłuży szczęście, bo na on czas z samej konsolacyi widzenia się przyszło mi wiele rzeczy godnych wiadomości Wmp. przepomnieć. Ów p. Zaleski przy pośle brandeburskim ozwawszy mi się być znajomym posyła cyfry; piszę i ja do niego, com rozumiał, on mi też in confidentia czego, jeśli swe oznajmi, to ja Wmp. komunikować obiecuję. Samąż tę kartę do niego posyłając, proszę Wmp. abyś ją przy swojej do posła brandeburskiego, jeśli snadniej Wmpanu przyjdzie, przesłać raczył, a mnie respons, albo ją samą nazad nieprzesłaną. Z responsem przysłał do mnie poseł cesarski ubrawszy cyrulika po białogłowsku z drugą białogłową. Mogła być na zmrok godzina, którego kazawszy sprowadzić kałaurę przyjąłem i namówiłem się, żeśmy z posłem cesarskim wyjechawszy na spacer w polu zjechać się nazajutrz mieli i we wszystkiem się namówić, jako już in procinctu drogi zostający. Bo i do niego i do mnie posłał wojewoda, abyśmy konie pokowane mając wyjeżdżać gotowi byli, obiecując pewnie po niedzieli ruszyć. Dnia 30go potwierdzenie tego od wojewody, abyśmy gotowi byli wyjeżdżać, przyszło. Ztąd jeszcze bardziej, dawszy sobie znać, pragnęliśmy z posłem cesarskim widzieć się. Jakoż skoro jeno on gospodę moją pominąwszy, nazad się do swojej wracał, ja też drugą stroną w około gór od miasta, jakośmy się namówili, wyjechawszy, zjechałem się z nim o pół ćwierci mili od Borysowa w borze, Postawiwszy czeladź z obu stron na straży konferować przyszło. O zatrzymaniu przekładałem racyje, które się wyżej w tym dyjaryjuszu położyły, co i on sam miał in consideratione, że nie jedna przyczyna powietrzna zatrzymania naszego. Przyszło wspomnieć śmierć carską, co gdyby było, nikomu legacyi czynić w Moskwie i nowo obranemu deklarował; tudzież jeśliby dla wysłuchania onej, jako był głos, do Smoleńska zesłać miano. Przychodziło przy tem mówić in quantum jeszczeby nas gdzie w drodze albo w Szkłowie na jednem miejscu trzymać miano, najdalej do gromnic; poczem za korespondencyją, gdyby przyszło do niej, mieliśmy się resolwować, jako to jest w listach moich do niego. Namówiliśmy się o kursorze, aby wiedziano o naszem ztąd ruszeniu, jakoż temu wynajdował się sposób. O królu JMści informował mię, jakoby miał być w Warszawie chory; o wojskach cesarskich, że na oblężenie Torunia ordynowane, którego też jakoby miało być na cesarskiej 60 tysięcy efective i zaraz się na Szweda ordynowały, z którym też Moskwa armistitium zaczynać umawiała, a co wiedzieć, czy i nie skończyła. Jako tedy to w Moskwie umarzać i zrażać, i jakoby to onym, gdyby z Szwedem pokój zawierać mieli, szkodzić miało, doskonale, ponieważ czas lepszy pozwolił, którego było godzin ze trzy a godzinę w zmrok, namówiliśmy się. Lubo tedy było okropno tak późno dla hałasu i suspicyi powracać, jednakże warta była dobra, uszło to bez żadnej quaerimonii. na straży konferować przyszło. O zatrzymaniu przekładałem racyje, które się wyżej w tym dyjaryjuszu położyły, co i on sam miał in consideratione, że nie jedna przyczyna powietrzna zatrzymania naszego. Przyszło wspomnieć śmierć carską, co gdyby było, nikomu legacyi czynić w Moskwie i nowo obranemu deklarował; tudzież jeśliby dla wysłuchania onej, jako był głos, do Smoleńska zesłać miano. Przychodziło przy tem mówić in quantum jeszczeby nas gdzie w drodze albo w Szkłowie na jednem miejscu trzymać miano, najdalej do gromnic; poczem za korespondencyją, gdyby przyszło do niej, mieliśmy się resolwować, jako to jest w listach moich do niego. Namówiliśmy się o kursorze, aby wiedziano o naszem ztąd ruszeniu, jakoż temu wynajdował się sposób. O królu JMści informował mię, jakoby miał być w Warszawie chory; o wojskach cesarskich, że na oblężenie Torunia ordynowane, którego też jakoby miało być na cesarskiej 60 tysięcy efective i zaraz się na Szweda ordynowały, z którym też Moskwa armistitium zaczynać umawiała, a co wiedzieć, czy i nie skończyła. Jako tedy to w Moskwie umarzać i zrażać, i jakoby to onym, gdyby z Szwedem pokój zawierać mieli, szkodzić miało, doskonale, ponieważ czas lepszy pozwolił, którego było godzin ze trzy a godzinę w zmrok, namówiliśmy się. Lubo tedy było okropno tak późno dla hałasu i suspicyi powracać, jednakże warta była dobra, uszło to bez żadnej quaerimonii. Dnia 31go doszedł mię respons od p. Zaleskiego O zatrzymaniu Wmp. mego nic nie wiedział i p. Korejwa i p. Zabłocki, który mi i cyfry i kartkę, tego nie wiem do kogo, ale snać do Jmp. Biesieckiego pokazał, wszystkiej jednak nie czytał. O wysłuchanie nas legacyi w Smoleńsku jeśli się nie mylę, gdyż w cyfrach nie zrozumiałem l teraz przypomniał. Aleby to nie bardzo dobrze dla nas było, zwłaszcza, kiedybyśmy sejmu ich z legacyją naszą poprzedzić nie mieli. O Rydze takowych spodziewałem się nowin, że już na drodze słychać było, że Ryżanie o podaniu miasta naszym myśleli, a teraz zrekuperowanej gratulor awizy sobie. O p. Ankudowiczu wspominał p. ZabłockiDnia 31go doszedł mię respons od p. Zaleskiego O zatrzymaniu Wmp. mego nic nie wiedział i p. Korejwa i p. Zabłocki, który mi i cyfry i kartkę, tego nie wiem do kogo, ale snać do Jmp. Biesieckiego pokazał, wszystkiej jednak nie czytał. O wysłuchanie nas legacyi w Smoleńsku jeśli się nie mylę, gdyż w cyfrach nie zrozumiałem l teraz przypomniał. Aleby to nie bardzo dobrze dla nas było, zwłaszcza, kiedybyśmy sejmu ich z legacyją naszą poprzedzić nie mieli. O Rydze takowych spodziewałem się nowin, że już na drodze słychać było, że Ryżanie o podaniu miasta naszym myśleli, a teraz zrekuperowanej gratulor awizy sobie. O p. Ankudowiczu wspominał p. Zabłocki 1 Uwaga Medekszy między wierszami dopisana. pod Oszmianą, że go co godzina wyglądają; co teraz przy Wmp. czyni i jako się dostał, ponieważ do Nieczaja był poposłany, wiedzieć pragnę. Ktemu jeśli Wmp. możesz listy nasze do którego z sług Jmp. Gosiewskiego, żeby rąk kurfirszta JMci doszły, dyrygować i czy nam ten osobliwy fawor swój oświadczyć zechcesz, o wiadomość proszę. Tymofiej Iwanowicz przystaw dzisiaj kazał nam być gotowym; skoro ukaz przyjdzie, wszystkim nam prędka droga, mianowicie cesarskiemu, a nam do niedzieli z wyjazdem do stolicy tu stać. pod Oszmianą, że go co godzina wyglądają; co teraz przy Wmp. czyni i jako się dostał, ponieważ do Nieczaja był poposłany, wiedzieć pragnę. Ktemu jeśli Wmp. możesz listy nasze do którego z sług Jmp. Gosiewskiego, żeby rąk kurfirszta JMci doszły, dyrygować i czy nam ten osobliwy fawor swój oświadczyć zechcesz, o wiadomość proszę. Tymofiej Iwanowicz przystaw dzisiaj kazał nam być gotowym; skoro ukaz przyjdzie, wszystkim nam prędka droga, mianowicie cesarskiemu, a nam do niedzieli z wyjazdem do stolicy tu stać. Mój respons tego dnia Gratulor sobie wielce, kiedy o listach moich osobliwie tych, jako się obmyśliwam bardzo pilnych ztąd do Litwy dyrygowanych, że potężne na on czas załogi moskiewskie minęły, biorę od Wmp. wiadomość; mam tedy dobrą nadzieję, że ztamtąd i dalej przeszły. P. Ankudowicz zjechawszy się w drodze i rozumiąc, że snadniej przy mnie do Nieczaja przejedzie, uwiąznąć musiał, i musi zostawać, aż do eliberacyi wynajdzie się sposób, a teraz to niepodobna. Listy do kurfirszta JMci przyjśćby mogły, ale na to koszt łożyćby się musiał, który ja, przedtem i niedawno listy dyrygując, ważyłem i samym Bogiem świadczę, żem nietylko nadwerężył worka, ale prawie tak dawno nadspodziewanie trzymany a na tę rezydencyją i okazyje przydałe nie obmyślony, resztą gonię i miałbym dopiero za dobrego przyjaciela, ktoby mię wsparł. Nie mam ci wprawdzie z JMci p. posłem elektora JMści znajomości pogotowiu, nie jestem meritus, ale za komendacyją Wmp. prosiłbym, aby mi stem albo przynajmniej 60 czerwonych złotych wygodzić chciał. Nie zawiódłbym, na potrzebę rpltej zaciągając, za co nietylko ja, ale i ktoś większy byłby powinien JMci, a na ten czas rekognicyją moją posłałbym ubrawszy swego po białogłowsku z białogłową, i w tej okazyi usłużyłbym moim kosztem JMci, takowy wynalazłszy sposób, żeby był JMcpan pewien dojścia onych do ręku kurfirszta. Mój respons tego dnia Gratulor sobie wielce, kiedy o listach moich osobliwie tych, jako się obmyśliwam bardzo pilnych ztąd do Litwy dyrygowanych, że potężne na on czas załogi moskiewskie minęły, biorę od Wmp. wiadomość; mam tedy dobrą nadzieję, że ztamtąd i dalej przeszły. P. Ankudowicz zjechawszy się w drodze i rozumiąc, że snadniej przy mnie do Nieczaja przejedzie, uwiąznąć musiał, i musi zostawać, aż do eliberacyi wynajdzie się sposób, a teraz to niepodobna. Listy do kurfirszta JMci przyjśćby mogły, ale na to koszt łożyćby się musiał, który ja, przedtem i niedawno listy dyrygując, ważyłem i samym Bogiem świadczę, żem nietylko nadwerężył worka, ale prawie tak dawno nadspodziewanie trzymany a na tę rezydencyją i okazyje przydałe nie obmyślony, resztą gonię i miałbym dopiero za dobrego przyjaciela, ktoby mię wsparł. Nie mam ci wprawdzie z JMci p. posłem elektora JMści znajomości pogotowiu, nie jestem meritus, ale za komendacyją Wmp. prosiłbym, aby mi stem albo przynajmniej 60 czerwonych złotych wygodzić chciał. Nie zawiódłbym, na potrzebę rpltej zaciągając, za co nietylko ja, ale i ktoś większy byłby powinien JMci, a na ten czas rekognicyją moją posłałbym ubrawszy swego po białogłowsku z białogłową, i w tej okazyi usłużyłbym moim kosztem JMci, takowy wynalazłszy sposób, żeby był JMcpan pewien dojścia onych do ręku kurfirszta. Względem wyjazdu naszego i mnie ztąd przed niedzielą ruszyć obiecują; ale co też rzeczem, kiedy nie właśnie w samą do stolicy drogę, lecz aby nas ztąd od Berezyny pomknąwszy, jako mię przestrogi zachodzą rozsadzili, ażebyśmy przez korespondencyją naszą tej ich chytrości zrozumieć, osobliwie junc-Względem wyjazdu naszego i mnie ztąd przed niedzielą ruszyć obiecują; ale co też rzeczem, kiedy nie właśnie w samą do stolicy drogę, lecz aby nas ztąd od Berezyny pomknąwszy, jako mię przestrogi zachodzą rozsadzili, ażebyśmy przez korespondencyją naszą tej ich chytrości zrozumieć, osobliwie junc- ta manu myśleć o sobie nie mogli, gdzie to nam tu przy więcój pewnych nominach i informacyjach zręczniej przyjść może. ta manu myśleć o sobie nie mogli, gdzie to nam tu przy więcój pewnych nominach i informacyjach zręczniej przyjść może. Dnia 1 Stycznia 1658. Dnia 1 Stycznia 1658. Daj Jezu szczęśliwie ten Rok Nowy zacząć Daj Jezu szczęśliwie ten Rok Nowy zacząć Do posła cesarskiego pisałem Do posła cesarskiego pisałem Za przesłanie kartki do posła brandeburskiego i ztamtąd za odesłanie responsu Wmp. podziękowawszy samemuż z niej daję wiedzieć o pewności przejścia listów naszych ztąd dyrygowanych. O czem nietylko od samego p. Korejwy, do którego dyrygowane odemnie były, będąc u niego w domu słyszał, ale nawet kartę i cyfry posłane widział. Jako się z tego wielce cieszę, tak z drugiej strony bardzo mi się dziwować przychodzi, że responsu na owe tak dawno doczekać się nie mogę, snać nie co inszego rozumują, jeno że my stąd ruszeni, dla czego zda się im trudny do przestania sposób. Dalej nie mam nic w tej kartce nadto, prócz że o eliberowanej z rąk szwedzkich Rydze czyni potwierdzenie; bo już za niego z Jmp. podskarbim Dobr. moim mało nie skończyli traktatów. Mnie stąd o piątku ruszyć obiecują Wmpana, a jutro obaczym, jeśli potwierdzą. Któremu szczęśliwej życząc drogi, zostawam i t. d. Za przesłanie kartki do posła brandeburskiego i ztamtąd za odesłanie responsu Wmp. podziękowawszy samemuż z niej daję wiedzieć o pewności przejścia listów naszych ztąd dyrygowanych. O czem nietylko od samego p. Korejwy, do którego dyrygowane odemnie były, będąc u niego w domu słyszał, ale nawet kartę i cyfry posłane widział. Jako się z tego wielce cieszę, tak z drugiej strony bardzo mi się dziwować przychodzi, że responsu na owe tak dawno doczekać się nie mogę, snać nie co inszego rozumują, jeno że my stąd ruszeni, dla czego zda się im trudny do przestania sposób. Dalej nie mam nic w tej kartce nadto, prócz że o eliberowanej z rąk szwedzkich Rydze czyni potwierdzenie; bo już za niego z Jmp. podskarbim Dobr. moim mało nie skończyli traktatów. Mnie stąd o piątku ruszyć obiecują Wmpana, a jutro obaczym, jeśli potwierdzą. Któremu szczęśliwej życząc drogi, zostawam i t. d. Dnia 2go doszedł mnie respons od Zaleskiego, który mi nic nie przyniósł, tylko librę papieru. Dnia 2go doszedł mnie respons od Zaleskiego, który mi nic nie przyniósł, tylko librę papieru. Tegoż dnia ubrawszy chłopca po białogłowsku wyprawiłem z kartką do posła cesarskiego, który go ukontentowawszy i za moje zdrowie z muzyką przez kilka godzin pojąc, gotowy respons i listy do dworu przesłał, aby przez moje staranie doszły. Tegoż dnia ubrawszy chłopca po białogłowsku wyprawiłem z kartką do posła cesarskiego, który go ukontentowawszy i za moje zdrowie z muzyką przez kilka godzin pojąc, gotowy respons i listy do dworu przesłał, aby przez moje staranie doszły. Moja kartka do niego w ten sens Pomnąc, żeś Wmp. listy swoje do Jmp. Lizoli miał dyrygować, kazałem traktować z kursorem i, jako zrozumiewam, bodaj się na to namówić nie da; jeno w tem trzeba Wmp. wiadomości, jeśli przesyłać wola, a ja usługę moją wyświadczyć obiecuję. Ceterum dowiedziawszy o armującym się w drogę, winszuję onej Wmp. i z niej szczęśliwego powrotu, a przy tem proszę, abyś nie przepomniał tego, cośmy sobie oretenus przyrzekli. Jeśli nie ciężko będzie, chciej Wmp. i dwoje dyrygować listy, że gdyby się te stąd przejść nie udały, to z drogi drugie, o co się starać będę, przejść mogą. Respons jego Jako przy Nowym Roku omnia prospera Wmp. winszuję, tak nową, a mnie tak pożądaną nowinę Mu oznajmuję, iż jutro w imię Pańskie za ukazem wojewody tutejszego wyjeżdżam z Borysowa, chcąc dalsze legacyi mojej wykonać intentum. Zatem ex intimo żegnając Wmpana jakem na tamtem prosił, tak i teraz wielce proszę, abyś to pisanie moje do dworu króla JMci według obietnicy swej tak dyrygował, ażeby rąk tego doszły, komu należy. Takową uczynność i w podobnej i w każdej inszej okazyi gotówem zasłużyć się Wmpanu. Po napisaniu tej kartki oddano mi drugie dziś od Wmp. , z której com rozumiał, dziękuję za to wielce, a zapewne jutro odjeżdżając, powtóre żegnam Wmpana. Respons jego Jako przy Nowym Roku omnia prospera Wmp. winszuję, tak nową, a mnie tak pożądaną nowinę Mu oznajmuję, iż jutro w imię Pańskie za ukazem wojewody tutejszego wyjeżdżam z Borysowa, chcąc dalsze legacyi mojej wykonać intentum. Zatem ex intimo żegnając Wmpana jakem na tamtem prosił, tak i teraz wielce proszę, abyś to pisanie moje do dworu króla JMci według obietnicy swej tak dyrygował, ażeby rąk tego doszły, komu należy. Takową uczynność i w podobnej i w każdej inszej okazyi gotówem zasłużyć się Wmpanu. Po napisaniu tej kartki oddano mi drugie dziś od Wmp. , z której com rozumiał, dziękuję za to wielce, a zapewne jutro odjeżdżając, powtóre żegnam Wmpana. Tego dnia przystaw przyszedłszy, termin wyjazdu dnia piątkowego naznaczył, na którybym będąc gotów, pewien był tej wieści. Tego dnia przystaw przyszedłszy, termin wyjazdu dnia piątkowego naznaczył, na którybym będąc gotów, pewien był tej wieści. Dnia 3go lutego. Wybrawszy się poseł cesarski przede dniem, gdy skoro dzień duży wyjeżdżał, kazał mu się wojewoda przez trzy godziny zatrzymać. O czem, gdy z ekspostulacyją dwóch dworzan posłał, i nocować dalej w responsie kazał. On też uparłszy się mając już konie założone wyjeżdżając z miasta, lubo mu nie tędy droga przypadała, mijając gospodę moją żegnał mię. Rozjeżdżając się w wielkiej tęsknocie i prawie jako brata żałowałem. Tegoż dnia przyszedłszy przystaw od wojewody prezentował mi prowazatoho Karniłę Siemienowicza chorążego, rejmentu pieszego i żebym nie wymawiając się dnia jutrzejszego wyjeżdżał. Dnia 3go lutego. Wybrawszy się poseł cesarski przede dniem, gdy skoro dzień duży wyjeżdżał, kazał mu się wojewoda przez trzy godziny zatrzymać. O czem, gdy z ekspostulacyją dwóch dworzan posłał, i nocować dalej w responsie kazał. On też uparłszy się mając już konie założone wyjeżdżając z miasta, lubo mu nie tędy droga przypadała, mijając gospodę moją żegnał mię. Rozjeżdżając się w wielkiej tęsknocie i prawie jako brata żałowałem. Tegoż dnia przyszedłszy przystaw od wojewody prezentował mi prowazatoho Karniłę Siemienowicza chorążego, rejmentu pieszego i żebym nie wymawiając się dnia jutrzejszego wyjeżdżał. Dnia 4go lubom sobie jeszcze nie życzył tego dnia wyjeżdżać z Borysowa, ale że nastąpiono na mnie, kazałem się wybierać i od wieczora wyjechawszy, miałem nocleg w Łosznicy od Borysowa mil trzy. Tego dnia jednać przez gospodarza swego ukontentowałem kursora, że się podjął listy moje i posła cesarskiego do p. Biesieckiego przenieść, aby do rąk Jmp. hetmana przeszły, Dnia 4go lubom sobie jeszcze nie życzył tego dnia wyjeżdżać z Borysowa, ale że nastąpiono na mnie, kazałem się wybierać i od wieczora wyjechawszy, miałem nocleg w Łosznicy od Borysowa mil trzy. Tego dnia jednać przez gospodarza swego ukontentowałem kursora, że się podjął listy moje i posła cesarskiego do p. Biesieckiego przenieść, aby do rąk Jmp. hetmana przeszły, Tom uczynił wyjeżdżając z Borysowa, a mój list w ten sens był pisany Tom uczynił wyjeżdżając z Borysowa, a mój list w ten sens był pisany Po wyjeździe Szeremeta ściśniony będąc bardziej od wojewody tutejszego, nie mogłem żadną miarą dostać kursora, abym ztąd powtóre odezwał się JWmp. , bo odebrawszy gospodarzów z gospod z najmniejszym chłopczyną, przydawszy potężną wartęPo wyjeździe Szeremeta ściśniony będąc bardziej od wojewody tutejszego, nie mogłem żadną miarą dostać kursora, abym ztąd powtóre odezwał się JWmp. , bo odebrawszy gospodarzów z gospod z najmniejszym chłopczyną, przydawszy potężną wartę a odstawiwszy mię od miasta, widzieć się z kimkolwiek zabronił. Teraz zaś, gdy już Berezyna ścinać się poczynała, będąc od nich na dalsze pomknienie obwieszczony, acz z wielką trudnością, kosztem i przewagą interea wyprawuję kursora dając wiedzieć JWmp, że jako cesarskiego z pruskim, tak i mnie spólnie z nimi dotąd Moskwa trzymała w Borysowie i lubo już nadzieję ruszenia się naszego w tym tygodniu uczyniono, jednak jak na szydła wybierać się przychodzi, zwłaszcza mając przestrogi i na to łożone wiadomości, że Moskwa z Szwedem mocno o pokoju mówi, a co wiedzieć, czy i nie skończyła. Zkądby i nam o większem bezcześciu, któregośmy się i tu dość nacierpieli a prawie wypokutowali, obiecywać przyszło. Prawią nam jedni, że bojarowie do wysłuchania legacyi naznaczeni w Smoleńsku, czegobyśmy nie życzyli ekspedycyją dadzą a do głas nie przypuszczą hosudarskich, o którego śmierci już dawno przez munsztuk, nie twierdzę jeśli pewnie, bo tego trudno w samej rzeczy dociec echo wychodzi. Drudzy zaś mówią, że do wiosny jako się ich wojska ruszą, trzymać nas, a po tem wciągnieniu małym frysztem przed rezolucyją wypuścić mają, a jako, to w tym razie różni różnie prawią. Ale się najbardziej obawiam, aby gdy z Szwedem pokój uczynili, na miejscu ich posła nam osieść nie przyszło. Gdyż nie darmo prawie już podnosząc rękę z furyją wymawiają, na co cesarza tureckiego i ordę wsadzamy na nich, na co wojska mając ze Szwedem wojnę, koronne na Ukrainę a litewskie jedne w Polesie a drugie w drugą stronę w ziemię zawojowaną ordynujem, zkąd znaczne zaczepki zaszły. Tu już nie wiem, jako się im wywodzić, kiedy teraz niczemu wierzać niechcą i po tem nie wiem, jeśli będą. Osobliwie nie mając potem żadnej od JWmp. informacyi i na moje listy responsów, przecież czekałem, lubom nie raz miał do eliberacyi mojej rezolucyją, pogodę i posła cesarskiego mając z nim cyfry i korespondencyją acz przez białe głowy, Przy tem i sam po trzykroć przez wynaleziony sposób widziawszy się i znosiwszy z nim, do tegoż go przywiodłem, że nie dalej jeno do gromnic, dokądby nas starą racyją trzymali, deliberować deklarował. Czemu i ja mając po sobie JWmp. instrukcyją i nocyje, któremi byle nie spóźniwszy mogłoby się rozsiane od Szwedów nowiny nieco zamięszać i umorzyć w Moskwie, pomagałem mówiąc, że oni to na poratowanie siebie czynią, jako jest przykład, iż siebie salwując Rakoczego zawiedli. To mię tylko trwoży, że Moskwa tak od JKMści jako i od JWmp. samego osobliwie a wiem, że przeciwne od Masalskiego, Ciechanowieckiego i jako liczę za mnie ich gońców ośmiu, tudzież od szpiegów ustawnie z naszych krajów i z Polski szyjących się, którym i mnie p. Ciechanowiecki do Moskwy opisał i przez to do ściślejszego traktamentu podał ma poślednie informacyje, obawiam się przeto, aby moich, acz za ich przyczyną zastarzałych, nie kondemnowano. Ale że mi idzie o wykonanie rozkazania JWmp. ostatnio resolwowawszy się, jakimkolwiek padnie ewentem na wolą Bożą spuszczając, przyjdzie mi wszystko, cokolwiek Bóg na mnie dopuści, cierpliwie znosić. O suplement nie obmyślony na tak długą rezydencyją i spezy ustawne, lubobym suplikował do JWmp. , ale do przejścia widzę trudny sposób; więc jako baczę, ustroi mię Moskwa po węgiersku, że suknie na rękawice i czapki wyrzynać przyjdzie. Szeremet dotąd w Szkłowie rezyduje, jazdę wszystką oprócz kilkuset, której na ten czas mieć może na wytchnienie do domów rozpuściwszy. Niedziel temu kilka, gdy się zjechali do niego wszyscy wojewodowie z Litwy oprócz smoleńskiego i połockiego; byłeś tam i JWmp. na placu od wielu przeciwnie wspomniany, jakobyś niedowierzaniu tak długiemu i zamięszaniu ztąd pochodzącemu był przyczyną. Jeden tylko Naszczokin z Kokonawzu pisze do Szeremeta wszystkiemi siłami życząc, aby JWmpana in primario porzuciwszy wszystkich ujmowano, bo jako dobry, dobre słowo daje. Od tamtejże ściany było to, co daj Boże, że JWmp. odebrawszy z rąk szwedzkich Rygę na Żmudź powrócił; z drugą zaś stroną od Ukrainy u tegoż Szeremeta były wiadomości, że Trubecki niedowierzając kozackiemu zamięszaniu a snadź i ordzie z kwarcianymi z ostatkiem nierozpuszczonego wojska z ośmiu tysiącami w zad cofnął od Kijowa, zkąd i Nieczaj napłochany dobrze powrócił do Borysowa. I tu w Borysowie ustawnie się kozaków strachają, ale ich Szeremet mocno ujmuje mając po sobie Nieczaja, który był na tymże zjeździe w Szkłowie. Sławią zaś i o drugim zjeździe, który się po świętach teraźniej-Szwedów nowiny nieco zamięszać i umorzyć w Moskwie, pomagałem mówiąc, że oni to na poratowanie siebie czynią, jako jest przykład, iż siebie salwując Rakoczego zawiedli. To mię tylko trwoży, że Moskwa tak od JKMści jako i od JWmp. samego osobliwie a wiem, że przeciwne od Masalskiego, Ciechanowieckiego i jako liczę za mnie ich gońców ośmiu, tudzież od szpiegów ustawnie z naszych krajów i z Polski szyjących się, którym i mnie p. Ciechanowiecki do Moskwy opisał i przez to do ściślejszego traktamentu podał ma poślednie informacyje, obawiam się przeto, aby moich, acz za ich przyczyną zastarzałych, nie kondemnowano. Ale że mi idzie o wykonanie rozkazania JWmp. ostatnio resolwowawszy się, jakimkolwiek padnie ewentem na wolą Bożą spuszczając, przyjdzie mi wszystko, cokolwiek Bóg na mnie dopuści, cierpliwie znosić. O suplement nie obmyślony na tak długą rezydencyją i spezy ustawne, lubobym suplikował do JWmp. , ale do przejścia widzę trudny sposób; więc jako baczę, ustroi mię Moskwa po węgiersku, że suknie na rękawice i czapki wyrzynać przyjdzie. Szeremet dotąd w Szkłowie rezyduje, jazdę wszystką oprócz kilkuset, której na ten czas mieć może na wytchnienie do domów rozpuściwszy. Niedziel temu kilka, gdy się zjechali do niego wszyscy wojewodowie z Litwy oprócz smoleńskiego i połockiego; byłeś tam i JWmp. na placu od wielu przeciwnie wspomniany, jakobyś niedowierzaniu tak długiemu i zamięszaniu ztąd pochodzącemu był przyczyną. Jeden tylko Naszczokin z Kokonawzu pisze do Szeremeta wszystkiemi siłami życząc, aby JWmpana in primario porzuciwszy wszystkich ujmowano, bo jako dobry, dobre słowo daje. Od tamtejże ściany było to, co daj Boże, że JWmp. odebrawszy z rąk szwedzkich Rygę na Żmudź powrócił; z drugą zaś stroną od Ukrainy u tegoż Szeremeta były wiadomości, że Trubecki niedowierzając kozackiemu zamięszaniu a snadź i ordzie z kwarcianymi z ostatkiem nierozpuszczonego wojska z ośmiu tysiącami w zad cofnął od Kijowa, zkąd i Nieczaj napłochany dobrze powrócił do Borysowa. I tu w Borysowie ustawnie się kozaków strachają, ale ich Szeremet mocno ujmuje mając po sobie Nieczaja, który był na tymże zjeździe w Szkłowie. Sławią zaś i o drugim zjeździe, który się po świętach teraźniej- 1414 szych ruskich zaczynać będzie, a ten albo śmierć carską wyjawi, albo też, gdy żyje, z kim pokój zawrzeć konkluzyją uczyni. Go do szwedzkiej fakcyi, to mam wiadomość o pośle i medyjatorze Kromwelowym z Anglii do cara idącym, a przy nim i o francuzkim; tego jednak wiedzieć nie mogę, jeśli którędy nie przepuszczeni do stolicy a nasz polski nie wiem kto jakoby miał być za Berezyną zatrzymany. Tu w Borysowie wszystka Moskwa głosi na wiosnę carowi drogę pod Wilno, aleja rozumiem, że tej zmierziwszy prędzej na Ukrainę nowym szlakiem obróci. Listy posła cesarskiego p. Fragsteina, którego wczoraj ztąd ruszono posyłam; prosi, aby do p. Lizoli przesłane były; mnie samego dzisiaj ruszają a pruskiego jutro. szych ruskich zaczynać będzie, a ten albo śmierć carską wyjawi, albo też, gdy żyje, z kim pokój zawrzeć konkluzyją uczyni. Go do szwedzkiej fakcyi, to mam wiadomość o pośle i medyjatorze Kromwelowym z Anglii do cara idącym, a przy nim i o francuzkim; tego jednak wiedzieć nie mogę, jeśli którędy nie przepuszczeni do stolicy a nasz polski nie wiem kto jakoby miał być za Berezyną zatrzymany. Tu w Borysowie wszystka Moskwa głosi na wiosnę carowi drogę pod Wilno, aleja rozumiem, że tej zmierziwszy prędzej na Ukrainę nowym szlakiem obróci. Listy posła cesarskiego p. Fragsteina, którego wczoraj ztąd ruszono posyłam; prosi, aby do p. Lizoli przesłane były; mnie samego dzisiaj ruszają a pruskiego jutro. Dnia 5go nocleg w Aponowicach mil 6, dnia 6go w Słonieniach mil 6, pokarm w Bobrze, gdzie sotnik kozacki Sopnika będąc u mnie a potem mnie u siebie mając, urągał Moskwą bez obrzezków obiecując dziedziczyć w stolicy, o co się przystaw lubo ujmował umiał go zbyć lostkami; do tegoż się i inni kozacy, których było natenczas z kilkunastu przymawiali i jako zrozumiałem, że Moskwą jako wołmi orzą, zarówno jak żydów w jednej obserwancyi mając. Nazajutrz potem przededniem zawoławszy tego Sopnikę do siebie pytałem się o Ukrainie, coby się z nią działo. Prawił o Wychowskim, że hetmani i o tem, że czterech nakaźnych pułkowników w okowach, między którymi i Anton. Inszy kozacy i czerń odłączyli się od Wychowskiego i na osobliwem miejscu stoją, snać JKMści sprzyjają, a o Trubeckim, że w Pereaławiu. Dnia 5go nocleg w Aponowicach mil 6, dnia 6go w Słonieniach mil 6, pokarm w Bobrze, gdzie sotnik kozacki Sopnika będąc u mnie a potem mnie u siebie mając, urągał Moskwą bez obrzezków obiecując dziedziczyć w stolicy, o co się przystaw lubo ujmował umiał go zbyć lostkami; do tegoż się i inni kozacy, których było natenczas z kilkunastu przymawiali i jako zrozumiałem, że Moskwą jako wołmi orzą, zarówno jak żydów w jednej obserwancyi mając. Nazajutrz potem przededniem zawoławszy tego Sopnikę do siebie pytałem się o Ukrainie, coby się z nią działo. Prawił o Wychowskim, że hetmani i o tem, że czterech nakaźnych pułkowników w okowach, między którymi i Anton. Inszy kozacy i czerń odłączyli się od Wychowskiego i na osobliwem miejscu stoją, snać JKMści sprzyjają, a o Trubeckim, że w Pereaławiu. Dnia 7go nocleg w Tołoczynie mil tylko dwie, na którym, , że się okazyja do przesłania listów trafiała, cyfrowałem list do Jmp. hetmana z Borysowa wysłany, przy którym kartka w ten sens pisaną była Dnia 7go nocleg w Tołoczynie mil tylko dwie, na którym, , że się okazyja do przesłania listów trafiała, cyfrowałem list do Jmp. hetmana z Borysowa wysłany, przy którym kartka w ten sens pisaną była Wyjeżdżając z Borysowa odezwałem się do JWmp. przez umyślnego kursora i list mój i drugie posła cesarskiego dyrygowałem i dopiero, że mi się druga przydała okazyja, jako kopiją listu swego tak i drugie listy posła cesarskiego przy mnie zostawione, posyłam. Na ten czas nie mam nic nowego, jeno, że kozacy z Moskwą, jakom się tu nasłuchał w drodze, znacznie zadzierają i Nieczaj z Szeremetem pqniechęcił. Życie carskie tu dalej twierdzą; co luboby i było, ja jednak jeszcze nie tuszę, abym miał być zaraz ze Szkłowa przepuszczony, ponieważ tam z derawien na posłów prowianty zwożą i w drodze mi prędko spieszyć przeszkadzają, Tej nocy kozacy popiwszy się załogę moskiewską a przy nich wielu żołdatów moskiewskich posiekli tak, że drudzy bodaj i żywotem z ich część nie zapieczętują, a co przed tem psikusów i podobnych temu okazyj nawyrządzali Moskwie do wolim się tego od miesiąca nasłuchał. Dnia 8go nocleg w Starosielu mil 5. Dnia 9go przyprowadzono mię do Szkłowa od Starosiela mil 3 na przedmieście nazwane Zbrekopie, gdzie mię w gospodzie przyjmował porucznik Szczepan Iwanowicz Szostakow pułku szkłowskiego Kaspra Jandla, z którym żołdaków 15 było. Chata zła, lecz lepszej doprosić nie mogłem się, o co gdy dalszą expostulacyją czyniłem, odpowiedziano mi, że poseł carski w Warszawie nie w lepszej stał gospodzie. Tego dnia dano mi karm i ordynaryją, co na dzień i na tydzień postanowiono jałowicę na 5 dni, piwa garncy 12 i miodu 8, gorzałki po pół wiadra na dzień prostej i dwójnej, chleba, krup, masła, słoniny, mąki, kurów dwoje i co potrzeba postanowiono, owsa ćwierć, siana wozów dwa, korzeni, octu i ryb prawie z potrzebą. tu dalej twierdzą; co luboby i było, ja jednak jeszcze nie tuszę, abym miał być zaraz ze Szkłowa przepuszczony, ponieważ tam z derawien na posłów prowianty zwożą i w drodze mi prędko spieszyć przeszkadzają, Tej nocy kozacy popiwszy się załogę moskiewską a przy nich wielu żołdatów moskiewskich posiekli tak, że drudzy bodaj i żywotem z ich część nie zapieczętują, a co przed tem psikusów i podobnych temu okazyj nawyrządzali Moskwie do wolim się tego od miesiąca nasłuchał. Dnia 8go nocleg w Starosielu mil 5. Dnia 9go przyprowadzono mię do Szkłowa od Starosiela mil 3 na przedmieście nazwane Zbrekopie, gdzie mię w gospodzie przyjmował porucznik Szczepan Iwanowicz Szostakow pułku szkłowskiego Kaspra Jandla, z którym żołdaków 15 było. Chata zła, lecz lepszej doprosić nie mogłem się, o co gdy dalszą expostulacyją czyniłem, odpowiedziano mi, że poseł carski w Warszawie nie w lepszej stał gospodzie. Tego dnia dano mi karm i ordynaryją, co na dzień i na tydzień postanowiono jałowicę na 5 dni, piwa garncy 12 i miodu 8, gorzałki po pół wiadra na dzień prostej i dwójnej, chleba, krup, masła, słoniny, mąki, kurów dwoje i co potrzeba postanowiono, owsa ćwierć, siana wozów dwa, korzeni, octu i ryb prawie z potrzebą. Dnia 10go prosiłem, aby Szeremet głasy swoje widzieć pozwolił, tudzież aby do miasta dla skupienia potrzeb ludziom moim chodzić nie zabraniał, a czego tu dostać nie mogę, aby do Mohilewa słać wolno było, czemu jednak z niedyskrecyi Szeremeta niczemu licencyi nie miałem. Na wieczerzy potem piłem za zdrowie Szeremeta i syna jego wspomniawszy i wojewodę szkłowskiego Iwana Michajłowicza Tałaczanowa, przezco rozumiałem, że się do lepszej dyskrecyi obaj nakłonią. Dnia 10go prosiłem, aby Szeremet głasy swoje widzieć pozwolił, tudzież aby do miasta dla skupienia potrzeb ludziom moim chodzić nie zabraniał, a czego tu dostać nie mogę, aby do Mohilewa słać wolno było, czemu jednak z niedyskrecyi Szeremeta niczemu licencyi nie miałem. Na wieczerzy potem piłem za zdrowie Szeremeta i syna jego wspomniawszy i wojewodę szkłowskiego Iwana Michajłowicza Tałaczanowa, przezco rozumiałem, że się do lepszej dyskrecyi obaj nakłonią. Dnia 11go pozwoliwszy Szeremet przez przystawa do miasta moim chodzić, potem znowu od bramy wrócił i znowu nie pozwolił i de novo utrudnił, o czem mając sposób przesłania kartki doniosłem posłowi cesarskiemu Dnia 11go pozwoliwszy Szeremet przez przystawa do miasta moim chodzić, potem znowu od bramy wrócił i znowu nie pozwolił i de novo utrudnił, o czem mając sposób przesłania kartki doniosłem posłowi cesarskiemu Nieociężały z powolnością moją jakom w Borysowie ochoczo Wmp. mój uniżony przesyłał pokłon, tak i na ten czas mając do przesłania tej kartki sposób, toż samo i na tem ponawiając miejscu o zdrowiu i powodzeniu, tudzież jako się Wmp. Nieociężały z powolnością moją jakom w Borysowie ochoczo Wmp. mój uniżony przesyłał pokłon, tak i na ten czas mając do przesłania tej kartki sposób, toż samo i na tem ponawiając miejscu o zdrowiu i powodzeniu, tudzież jako się Wmp. ta droga nadała i jako w dalszą prędko, pilno wiedzieć pragnąc, o sobie daję wiedzieć, że tu we środę stanąwszy nie mogę się dożebrać licencyi, aby dla skupienia potrzeb moich, których to miasto nie ma, moich ludzi przepuszczano do Mohilewa. Nawet i tu w miasto chodzić jeszcze zabraniają wyrzuciwszy mi, że i posłowie nasi ostatnią furyją u nas tej i żadnej licencyi nie mieli. Zawaruj tedy Boże, aby to prawda była, pewnieby w czwórnasób oddawali, jako tego zrazu w Borysowie początki były. Listy Wmp. i moje na samem wyjezdnem z miejsca wyprawiłem i tu, mając prawie pewną okazyją, co daję wiedzieć Wmp. i zaraz na rozkaz jeśli sobie służyć każesz czekam powolną moją zawsze asekurując usługę. ta droga nadała i jako w dalszą prędko, pilno wiedzieć pragnąc, o sobie daję wiedzieć, że tu we środę stanąwszy nie mogę się dożebrać licencyi, aby dla skupienia potrzeb moich, których to miasto nie ma, moich ludzi przepuszczano do Mohilewa. Nawet i tu w miasto chodzić jeszcze zabraniają wyrzuciwszy mi, że i posłowie nasi ostatnią furyją u nas tej i żadnej licencyi nie mieli. Zawaruj tedy Boże, aby to prawda była, pewnieby w czwórnasób oddawali, jako tego zrazu w Borysowie początki były. Listy Wmp. i moje na samem wyjezdnem z miejsca wyprawiłem i tu, mając prawie pewną okazyją, co daję wiedzieć Wmp. i zaraz na rozkaz jeśli sobie służyć każesz czekam powolną moją zawsze asekurując usługę. Od niego zaś w ten sens respons Od niego zaś w ten sens respons Za listowne nawiedzenie zdrowia mego i podróżnych sukcessów moich wielce podziękowawszy Wmp. nie bez ciężkiego żalu jest u mnie, że Wmp. w dawnej u Moskwy zostawasz niedyskrecyi. Ja na Szeremeta w niczem żalić się nie mogę, bo jako przed tem od niego miałem commoditatem w pogotowiu, tak i tu mam wszystko, co mi potrzeba i przedsięwzięcie; i drogi mojej przedłużać mi nie chce, ale na niedzielę wyjazdu mego pewny naznaczył mi termin. Co rozumiem mi ziści, bo już i wozy moje mam na saniach przygotowane i przystaw, który mnie sine omni mora poprowadzi do samej stolicy, na to jest naznaczony. Pisanie moje z duszy rad dam Wmp. , ponieważ okazyją masz do przesłania sposobną, tylko tegoż człowieka wielce prosić chciej i do mnie jutro dyrygować, aby je odemnie powziąwszy, oddał Wmp. , co ja zawsze gotów zawdzięczyć usługą moją. Za listowne nawiedzenie zdrowia mego i podróżnych sukcessów moich wielce podziękowawszy Wmp. nie bez ciężkiego żalu jest u mnie, że Wmp. w dawnej u Moskwy zostawasz niedyskrecyi. Ja na Szeremeta w niczem żalić się nie mogę, bo jako przed tem od niego miałem commoditatem w pogotowiu, tak i tu mam wszystko, co mi potrzeba i przedsięwzięcie; i drogi mojej przedłużać mi nie chce, ale na niedzielę wyjazdu mego pewny naznaczył mi termin. Co rozumiem mi ziści, bo już i wozy moje mam na saniach przygotowane i przystaw, który mnie sine omni mora poprowadzi do samej stolicy, na to jest naznaczony. Pisanie moje z duszy rad dam Wmp. , ponieważ okazyją masz do przesłania sposobną, tylko tegoż człowieka wielce prosić chciej i do mnie jutro dyrygować, aby je odemnie powziąwszy, oddał Wmp. , co ja zawsze gotów zawdzięczyć usługą moją. Dnia 12go poseł pruski ruszył się ze Szkłowa. Tegoż dnia oddano mi listy od posła cesarskiego do p. Lizoli. Tegoż dnia miałem turbacyją o p. Ankudowicza, który się być carowi przysięgłym Szeremetowi odezwał. Dnia 12go poseł pruski ruszył się ze Szkłowa. Tegoż dnia oddano mi listy od posła cesarskiego do p. Lizoli. Tegoż dnia miałem turbacyją o p. Ankudowicza, który się być carowi przysięgłym Szeremetowi odezwał. Dnia 13go przyjeżdżał do mnie od Szeremeta rotmistrz rajtarski Grehory Jelizarow syn Niejełów i czynił kwerymoniją o p. Ankudowicza, dla czegom go tak długo, wiedząc, że jest carski, trzymał przy sobie, a co się tknie moich desyderyj, na żadną rzecz nie mogłem otrzymać responsu, a w tem o p. Ankudowicza należny Szeremetowi swój dałem. żadną rzecz nie mogłem otrzymać responsu, a w tem o p. Ankudowicza należny Szeremetowi swój dałem. Dnia 14go dowiedziawszy się o pośle cesarskim tego dnia wyjeżdzającym, pisałem do niego kartkę w ten sens Dnia 14go dowiedziawszy się o pośle cesarskim tego dnia wyjeżdzającym, pisałem do niego kartkę w ten sens Pierwej kartkę a potem listy do p. Lizoli od Wmp. przyjąwszy, wyrozumiewam czemu i gratulor, że Wmp. w najlepszej od Szeremeta zostawasz obserwancyi, którą i mnie, nie psując sobie, jak tu budować możesz, tak i dalej sporządzaj sam mię od intencyi mojej w Borysowie odwiódłszy, wielce Wmp. proszę. Ja tu z pożałowania mam karmu z potrzebą, zarówno jako od Samojedzi na rzeź tuczonym mię być poczytam, kiedy tej nie mam doli, abym licencyją, o czemem pierwej pisał i bez czego się prawie obejść nie mogę, otrzymał od Szeremeta. Listy na mojem wyjezdnem puszczę, który mi jutro obiecują, ale ja sam muszę go przewlec, póki czeladź oszyję, przy tem szczęśliwej drogi Wmp. winszując, sam onego zostawam sługą. Pierwej kartkę a potem listy do p. Lizoli od Wmp. przyjąwszy, wyrozumiewam czemu i gratulor, że Wmp. w najlepszej od Szeremeta zostawasz obserwancyi, którą i mnie, nie psując sobie, jak tu budować możesz, tak i dalej sporządzaj sam mię od intencyi mojej w Borysowie odwiódłszy, wielce Wmp. proszę. Ja tu z pożałowania mam karmu z potrzebą, zarówno jako od Samojedzi na rzeź tuczonym mię być poczytam, kiedy tej nie mam doli, abym licencyją, o czemem pierwej pisał i bez czego się prawie obejść nie mogę, otrzymał od Szeremeta. Listy na mojem wyjezdnem puszczę, który mi jutro obiecują, ale ja sam muszę go przewlec, póki czeladź oszyję, przy tem szczęśliwej drogi Wmp. winszując, sam onego zostawam sługą. Tegoż dnia mając sobie przystawa naznaczonego aż do samej stolicy Iwana Iwanowicza wołżeńskiego kapitana i podwody dane, jakobym się jak najraniej nazajutrz ruszył. Pisałem w ten sens do Jmp. hetmana W Tołoczynie infastykułowanych listów dla przeszkody nie mogąc przesyłać, zatrzymałem je przy sobie, tu okazyją do przesłania onych sporządziwszy, bo Szeremet ani kozaka ekspedyjować, ani też mojem potrzebom dla odziania czeladzi licencyi nie dał. Przez którą okazyją, jako tamten fastykuł posyłam, tak i drugie listy posła cesarskiego przy tem i tę kartkę z tą wiadomością przydaje JWmpanu Car pewnie żyje na ten czas koło stolicy odprawując łowy. Poseł szwedzki już nie równo w lepszym zostawa traktamencie, bo przed tem za ciężką wartą wysoko otyniony, ledwo mógł część nieba widzieć, a teraz mu i na spacer pozwalają; tudzież i krymskiemu, który jednak nie był tak ściśniony. Ztąd koligować można, że z obiema traktuje Moskwa, której nie wiem jako nam dalej dufać przyjdzie, kiedy wszystkie propozycyje Wmp. a wiem, że też co i mnie Łopuchinowi dane, jako mam wiadomość, mimo się puszczono, i jako z Szeremeta wyrozumiewam, nic dobrego po nich obiecywać nie mogę. Nie pomaga nam, jeśli bez po-Tegoż dnia mając sobie przystawa naznaczonego aż do samej stolicy Iwana Iwanowicza wołżeńskiego kapitana i podwody dane, jakobym się jak najraniej nazajutrz ruszył. Pisałem w ten sens do Jmp. hetmana W Tołoczynie infastykułowanych listów dla przeszkody nie mogąc przesyłać, zatrzymałem je przy sobie, tu okazyją do przesłania onych sporządziwszy, bo Szeremet ani kozaka ekspedyjować, ani też mojem potrzebom dla odziania czeladzi licencyi nie dał. Przez którą okazyją, jako tamten fastykuł posyłam, tak i drugie listy posła cesarskiego przy tem i tę kartkę z tą wiadomością przydaje JWmpanu Car pewnie żyje na ten czas koło stolicy odprawując łowy. Poseł szwedzki już nie równo w lepszym zostawa traktamencie, bo przed tem za ciężką wartą wysoko otyniony, ledwo mógł część nieba widzieć, a teraz mu i na spacer pozwalają; tudzież i krymskiemu, który jednak nie był tak ściśniony. Ztąd koligować można, że z obiema traktuje Moskwa, której nie wiem jako nam dalej dufać przyjdzie, kiedy wszystkie propozycyje Wmp. a wiem, że też co i mnie Łopuchinowi dane, jako mam wiadomość, mimo się puszczono, i jako z Szeremeta wyrozumiewam, nic dobrego po nich obiecywać nie mogę. Nie pomaga nam, jeśli bez po- żytku zbliżenie się wojska koronnego na Ukrainę, do którego przyłączyło się coś i kozaków, za co czterech nakaźnych pułkowników, między którymi i Anton u Wychowskiego hetmana dzisiejszego w okowach pokutują; a drugą stroną zbliżenie się litewskiego wojska ku Polesiowi zkąd rozumieją, że już na nich gotuje się wojna, nie pomaga, gdyż dla tego niczemu, choć się co proponuje, wierzać nie chcą. Zwłaszcza nie mając już nadziei tak o Wmp. jako i o Jmp. wojewodzie wileńskim 1, od którego poseł moskiewski Fiedor Dorofiejewicz Ostafiej z nieprzyjętą kaźnią stem tysięcy złotych i tyrów nie uważnych, które mu się tu dostały nasłuchawszy, powrócił do cara abyście do ca łowania chrestu skłonni byli, w czem carska nadzieja była. Od p. wojewody wileńskiego jednak traktuje tu coś p. Galimski starosta orszański z Szeremetem, czego mi dojść trudno, bom bardzo ściśniony. Nawet i odziać czeladzi w piekarniach oku rzonej z mego worka nie pozwalają, zabroniwszy i moim w mia sto i do gospody kupcom; której niewoli gorzej więzień tu cier pieć nie może, jako ja od nich z grubej niedyskrecyi przyjmo wać muszę. Poseł pruski Friderieh Joachim Boentin trzeci dzień ztąd ruszony, cesarski dzisiaj, a mnie jutro nagotować się ka zali. Tegoż dnia i przeszłych Szeremetowa muzyka, śpiewacy, trębacze, dobosze, myśliwi i szafarze przykrzyli mi się tak, żem musiał lubo z wycieńczonego worka kolędę dawać; ówdzie zaś i więźniowie z stolicy wypuszczani dla jałmużny przychodzili, o którą i mnie samemu ledwo nie już żebrzeć przychodziło, jednak com mógł, udzielałem. Tegoż dnia była wiadomość z Mohilewa, jakoby Bychow Stary zdawać się miał carowi, albo też kozacy podawać go mieli Siemienowi Iliczowi Zmiencowowi stolnikowi carskiemu, wojewodzie mohilewskiemu. Co jednak nie w samej rzeczy twierdzili mieszczanie, lubo Moskwa nie inaczej udawała. Tegoż dnia napisałem był odpiskę do Szeremeta, której odemnie przyjmować nie chciał, ani mi licencyi, jako do Mohilewa posyłać, tak i do miasta chodzić nie dał. 1 Paweł Sapieha. Dnia 15go ruszono mię ze Szkłowa przydawszy do przystawa kozaków dwunastu. Nocleg w Kopysi tam wojewoda Tałaczanow a jam stał u sotnika Zubowicza. Ten z inklinacyi przeciwko JKMści i rpltej, prawił o pośle kozackim wszystkiego wojska zaporoskiego do cara wysłanym, aby umawiał na punkta od cara kozakom podane 1. aby wojska zaporoskiego więcej 10 tysięcy nie było na Ukrainie; 2. aby po wszystkich miastach i fortecach wojewodowie moskiewscy zostawali; 3. jurgelt hetmanom zł. 1000, pułkownikowi nakaźnemu zł. 500, a sotnikowi 300. Które punkta nie smakując kozacy prawie z odpowiedzią posłali do cara, i jako ten sotnik obiecywał, nie podobna, aby się między Moskwą a nimi zamięszanie nie stało. Tego dnia mil 3. Dnia 16go pokarm w Orszy, tam wojewoda Matfiej Andrejewicz Pałocowtow, nocleg w Dubrownie, gdzie niebożęta mieszczanie z płaczem skarżyli się, jako im Moskwa za ich cnotę, że się zdawać Moskwie nie chcieli i przez szturmy wiele ludu potracić musiała, urąga; tamżem widział wały, które od Dubrowlan sypane były, na wielu miejscach rozkopane. Tego dnia mil 8. Dnia 17go ruszywszy się z Dubrowna i wytchnąwszy w pół drogi do Znirowicz, gdym do Znirowicz przyjeżdżać chciał, zatrzymała mię załoga znirowicka ze Smoleńska zesłana we wsi od Znirowicz w trzy ćwierci mili. W tejże wsi i pruski poseł przedemną dniem był zatrzymany. Za kwerymoniją trzymania naszego biegł sam; załoga do Smoleńska dając znać Dołhorukiemu o przyjeździe naszym pytała, jeśli przepuścić każe Tego dnia mil siedm ujechałem. Dnia 18go czekałem na ukaz w tej wsi i z posłem pruskim cały dzień. Dnia 19go posła pruskiego skoro dzień a mnie o zachodzie ruszono ze wsi; porucznik znirowicki przyjeżdżał sam prowadzić; przy bramie znirowickiej teraz przez Moskwę zbudowanej; stało piechoty ze 20tu, toż i przed Krasnem, gdziem i noclegował od Znirowicz mil dwie. Dnia 20go w Krasnem trzymano mię cały dzień czekając ze Smoleńska odpiski, która gdy godzinę w noc przyszła, wy- prawiwszy zaraz wozy, sam ruszyłem się z północka i tylko koniom w pół drogi wytchnąwszy, stanąłem o półraniu w Smoleńsku na przedmieściu zadnieprskiem zaraz przy moście przez Dniepr. Do bramy królewskiej a teraz carskiej, gdzie przed gospodą moją zacząwszy wszystką ulicą stało strzelców rząd więcej 600, jedni z półpikami a drudzy z berdyszami, sotnik Iwan Arejemowicz Kijowcow przyjmował mię, tenże i prowiant wszelki, czego mi prawie dość było przywoził. Duńskiego i cesarskiego posła potykał sam wojewoda smoleński Dołhoruki okolniczy carski, z którym i część jazdy wychodziła a piechoty samej więcej 40tu chorągwi z muszkietami. Tymże się Moskwa, jako tu mieszczanie prawili, bardzo akomodowała, a mnie z pruskim zarówno. Panu Łosowskiemu, który też od Jmp. hetmana po mnie wyprawiony a snać z posłem duńskim na dzień za wszystek prowiant po rublu dawano, a mnie prowiantem wydając za trzy. Mieszczanie niebożęta smoleńscy z płaczem przedemną samym i przed czeladzią, lubo im przeszkody od warty, która się widzieć zabraniała czyniono, prosiła P. Boga o sukcessa szczęśliwe JKMści i aby im znowu pierwszego Pana przywrócił kompaniją moskiewską sprzykrzywszy. Którym że się wytłumaczyło, jako Rakoczy zstrzepany i jako król szwedzki ze sromotą za morze powrócił i tam goście króla duńskiego wojsko znalazł, tem bardziej jeszcze Boga prosząc cieszyli się z tych wiadomości; bo Moskwa im przeciwnie tłumaczyła, jakoby król JMść hołdownikiem miał zostać carskim. W Smoleńsku na ten czas od wzięcia onego 5ty wojewoda albo starsza hołowa ujezdu smoleńskiego kniaź Piotr Aleksiejewicz Dołhoruki okolniczy carski a nad całem Księstwem Litewskiem brat cioteczny carski, jako go car ustanowił dla prerogatywy Siemion Lubranowicz Strzeszniow namiestnik Wielk. Księst. Litewskiego. Dnia 22go przyjechał od Dołhorukiego dworzanin i pułkownik carski alias Hołowa strzelecka Iwan Wasilewicz Duruszkin ukazując ukaz carski, aby posłów wszystkich samych w łaźni omyto, a czeladź opłuczono, rzeczy wszystkie wietrzono i kurzono, tudzież i hramoty do cara, przekładając, że to nie sposób bezcześcia, ale dla lepszego się przewietrzenia, ponieważ też i poseł ich będąc do Wenecyi przez cara posłany, że tam po inszych prowincyi ach powietrze było, toż uczynić musiał. Co ja za rzecz nową mając ówdzie tak długo dla tego wietrzony zezwolić nie chciałem, dając im odpowiedź na wszystkie racyje, które mi dla spełnienia ukazu carskiego proponowali. W ostatku odpowiedziałem im, że to za jakiś zwyczaj pogański rozumiem, omywać się i okurzać czystym i niezapowietrzonym będąc. Na co mi już i zapłacić nie umieli; ale o tym jakoby uporze moim dawać znać carowi obiecali, a na respons mnie czekać. Która odpowiedź moja temu dworzaninowi i pułkownikowi dana jednak deliberacyją w sobie zawierała, gdyż czekałem, jako też poseł pruski w tej mierze postąpi a jako cesarski. po inszych prowincyi ach powietrze było, toż uczynić musiał. Co ja za rzecz nową mając ówdzie tak długo dla tego wietrzony zezwolić nie chciałem, dając im odpowiedź na wszystkie racyje, które mi dla spełnienia ukazu carskiego proponowali. W ostatku odpowiedziałem im, że to za jakiś zwyczaj pogański rozumiem, omywać się i okurzać czystym i niezapowietrzonym będąc. Na co mi już i zapłacić nie umieli; ale o tym jakoby uporze moim dawać znać carowi obiecali, a na respons mnie czekać. Która odpowiedź moja temu dworzaninowi i pułkownikowi dana jednak deliberacyją w sobie zawierała, gdyż czekałem, jako też poseł pruski w tej mierze postąpi a jako cesarski. Ztąd dnia 19go ruszony, do posła pruskiego mając z nim borysowskie cyfry pisałem Ztąd dnia 19go ruszony, do posła pruskiego mając z nim borysowskie cyfry pisałem Ukaz dzisiejszy okurzenia się naszego czyli też oczyszczenia, jako Wmp. przyjmować raczysz o wiadomość wielce proszę; ja dotąd deliberuję mając za rzecz nową i niezwyczajną, zwłaszcza tak długo dla wietrzenia trzymany, łubom i zapowietrzony nie był. Nie życzyłbym tedy maczać się, coby oni potem za całowanie chrestu rozumieli i jako się w tem Wmpana radzę, tak i o respons zaraz proszę. Ukaz dzisiejszy okurzenia się naszego czyli też oczyszczenia, jako Wmp. przyjmować raczysz o wiadomość wielce proszę; ja dotąd deliberuję mając za rzecz nową i niezwyczajną, zwłaszcza tak długo dla wietrzenia trzymany, łubom i zapowietrzony nie był. Nie życzyłbym tedy maczać się, coby oni potem za całowanie chrestu rozumieli i jako się w tem Wmpana radzę, tak i o respons zaraz proszę. Dnia 23go doszła mię kartka od posła pruskiego w ten sens Względem okurzenia się i nam dziwno, ale oni powiadają, że tego tylko pro securitate państwa swego od powietrza potrzebują, nie upatrując żadnych w tem prerogatyw ani preminencyj swego albo naszego pryncypała; że duński to uczynił constat i ja musiałem, cesarski nie wiem czy uczyni. Dnia 23go doszła mię kartka od posła pruskiego w ten sens Względem okurzenia się i nam dziwno, ale oni powiadają, że tego tylko pro securitate państwa swego od powietrza potrzebują, nie upatrując żadnych w tem prerogatyw ani preminencyj swego albo naszego pryncypała; że duński to uczynił constat i ja musiałem, cesarski nie wiem czy uczyni. Którą kartkę od posła pruskiego przyjąwszy i prawie dowiedziawszy się, że spełnił ukaz carski i on sam i poseł duński, ówdzie zaś widząc, żeby przez moje niepozwolenie większa zabawa i zatrudnienie uróść mogły, deliberowawszy długo dałem deklaracyją, żem gotów zmyć się w łaźni dla potrzeby mojej toż i czeladź uczyni. Com i spełnił zwyczajnie w łaźni się myjąc i czeladź wszystka do jednego się płukała; rzeczy wszystkie na wiatr wywieszałem i więcej godziny na wietrze były, hramoty i listy tudzież papiery kurzyłem; półmiski, talerze, srebro i miedź za ich ukazem umywać kazałem. Co gdy wszytko uczyniono właśnie jakbyteż Moskwa odrodziła się, tak radziKtórą kartkę od posła pruskiego przyjąwszy i prawie dowiedziawszy się, że spełnił ukaz carski i on sam i poseł duński, ówdzie zaś widząc, żeby przez moje niepozwolenie większa zabawa i zatrudnienie uróść mogły, deliberowawszy długo dałem deklaracyją, żem gotów zmyć się w łaźni dla potrzeby mojej toż i czeladź uczyni. Com i spełnił zwyczajnie w łaźni się myjąc i czeladź wszystka do jednego się płukała; rzeczy wszystkie na wiatr wywieszałem i więcej godziny na wietrze były, hramoty i listy tudzież papiery kurzyłem; półmiski, talerze, srebro i miedź za ich ukazem umywać kazałem. Co gdy wszytko uczyniono właśnie jakbyteż Moskwa odrodziła się, tak radzi 1515 Dnia 24go nim sobie i czeladzi suknie podszyć i poszyć kazałem cały dzień zabawić się przyszło. Dnia 25go ruszywszy się ze Smoleńska noclegowałem w milach 5ciu w derewni p. Zaręby; tam na załodze praporczyk. Dnia 26go pokarm i nocleg w Pniewie mil od noclegu 3. Tam dla podwód zanocować przyszło; z pijanej Moskwy wyrozumiałem, że car żałował wielce, iż nie kontynując wojny z Polską po wzięciu Wilna, świeżą przeciwko Szweda zaczął, i jako Moskwa się wymówiła prawie znowu na was gotuje wojnę i do ścian waszych wojska swoje zbliża. Jakoż od samego Smoleńska więcej l000ca podwód z prowijantami alias zapasami do gorodow pogranicznych wiozące potkałem; tam były zapasy bojar dumnych, którzy przy boku carskim zawsze rezydują, ztąd obiecywać przychodziło i samemu carowi do Litwy, lubo to przystaw pod Rygę znowu obiecywał. Były głosy i w Smoleńsku od cara wyszłe, że póki Polsce jako Litwie nie przysiędzie fałdów paląc i ścinając, póty swych rzeczy na nogach nie postawi, aby został elektem. Co gdy raz pod dobrą myśl w stolicy car wspomniał i Kraków mieć w ręku obiecywał, przez 3 dni bojarowie tryumfowali z dział i ręcznej strzelby strzelając. Dnia 27go nocleg w Dorhoburzu mil ośm od noclegu. Dnia 28go wyjechawszy z Dorhoburza noclegowałem w derewni jezuwickiej od Dorhoburza w milach 5ciu. Dnia 29go pokarmiwszy we wsi nazwanej Semlewie ostatniej wsi na granicy naszej dawnej jechałem mimo Polanówkę. Gdzie nasza granica była nad rzeczką, usypane są przy samej drodze dwa kopce nocleg w Wiazmie; postawiono mię w tejże gospodzie, gdzie stał poseł duński. Tegom dnia ujechał mil 9, wojewoda wiazemski Dmitr Michajłowicz Rodomanowskoj Stolnik. W samej Wiazmie domów pustych niomal więcej i jako się mieszczanie rachowali od zaczęcia wojny z nami i trzeciej części ludzi nie zostało. Kabak ciężki włożony na miasto garniec piwa po złotemu i po groszu, miodu po dwa złote a go- rzałki prostej po pól talara toż i w. inszych miastach. W tejże Wiazmie myto i kurzono posłów, cesarskiego, duńskiego i p. Łosowskięgo, a moskiewskich od nas powracających w Kałuzie, którzy jakom wziął wiadomość w Smoleńsku, aż do świąt ruskich za Smoleńskiem trzymani byli. O p. Szumowskim Janie wziąłem wiadomość, że go Moskwa mało nie zatrzymała w stolicy, i lubo wypuszczony jednak bezczeszczony powrócił; konwokacyją częstochowską, z którą był posłany rozumiała Moskwa po śmierci JKMci uczynioną i na niej Rakoczego na koronę umówionego i dla tego nie chcąc mu nic wierzać, jako o zatrzymaniu jego myślano, tak też i ekspedyjując daleki mu od pożądanego dano respons. Dnia 31go pokarmiwszy w Carowym Zajmiszczu noclegowałem w derewni carskiej nazwanej Budajowie. Tego dnia, że droga bardzo zła była mil 6 ujechać przyszło. Dnia 1go Lutego pomnieć, jeśli się nie mylę, bo minuty nowych mieć nie mogłem, to był dzień czwartkowy, wyjechawszy z miejsca przede dniem pokarmiwszy w pół lasu, bo derewni żadnej w milach 10ciu nie było, przyjechałem do Możajska o nieszpornej godzinie. Czeladź mało sobie nóg i ręku nie poodmrażała a nosów i twarzy kilku odmroziło tak strasznie był mróz wielki. Tego dnia mil 10 ujechałem, nazajutrz cały dzień tu zostawałem, że mię przystaw dawszy znać carowi przez gońca o mojem zbliżeniu się do Możajska zatrzymał. W Możajsku nocować musiałem, jednak mi podwody tego dnia dano i wozy swoje z wieczora wyprawiłem. Wojewoda możajski Borys Jakimowicz Zjedynow dworzanin carski. Dnia 2go z północka ruszywszy się i do dnia mil 8 ujechawszy pokarmiłem we wsi nazwanej Kubinskoj, ztamtąd nocleg w 4ch milach, tego dnia ujechałem do nieszporu mil 12cie, ale lasami jadąc dziwną rzecz widziałem lasy młodego drzewa jedne połamane a drugie pochyłe a najwięcej na Moskwę tak, że z połowa gajów wyłamała i wychyliła się ścinając wierzchy drzew i w pół drugie łamiąc. Dnia 3go cały dzień czekając ukazu, który od wieczora przyszedł, abym się nazajutrz do derewni bliżej stolicy o mil pół trzeci przymknął, gdzie wszyscy posłowie przedemną do dwie noce nocować musieli. Dnia 4go ruszywszy się z Maziomy stanąłem we wsi nazwanej Mamonowie; ztamtąd w nocy po prędszy ukaz za dokuką moją przystaw wyprawił do stolicy gońca. Tego dnia ujechałem mil pół czwartej. Dnia 5go cały dzień w tej wsi na ukaz czekałem. Dnia 6go ruszono z Mamonów, oznajmiwszy mi przystaw mój Lew Iwanowicz Wołżeńskoj, że i na potkanie moje i na przyjęcie do miasta tudzież za przystawa naznaczony kołowa strzelecki Iwan Dmitrowicz Dubow. Przyjeżdżając do miasta o pół mili opowiadali chłopi ze stolicy jadący, że na potkanie nagotowane chorągwie przy bramie możajskiej stoją. Co się odmieniło, bo zwróciwszy z tego gościńca przystaw za ukazem świeżym prowadził mię w koło miasta o cwierć mili tak, że bez drogi mało czeladzi pomrozić nie przyszło; gościńców 5 przejechać przyszło aż do bramy twerskiej, przez którą w półtory wiorsty przy gościńcu zatrzymano mię na temże miejscu, gdzie stał i poseł cesarski nim go potkano. Którego jednak z chorągwiami jezdnemi i pieszemi potykał cześć carski Ilia Daniłowicz Miłosławski, wóz dawano mu carski i rumaki z carskiej stajni pod dworzan, a mnie trzymawszy z pół godziny na temże miejscu wprowadził przystaw mój dawny do stolicy moim podróżnym pojazdem. Prowadzenia w koło miasta była przyczyna, abym więcej ich miasta widział, jakoż zacząwszy od Nowej Słobody prowadzili mię przez 3 wały; pierwszy sypany i nieskończony a dwa murowane aż do biełahorodu. Gospodę dali mi przy rynku w murze, budynek próżny, bo ludzie z powietrza powymierali w końcu ulicy Pokrowki. Przystaw nowy Wasyli Antonowicz sotnik od cara naznaczony przyszedłszy od starego przystawa rzeczy moje wszystkie i jeżeli się za niego jaka mnie szkoda nie stała odbierać i oznajmować sobie kazał i za wiadomością, że wcale wszystkie, lubo mój stary przystaw Wołżeński i nocować życzył, nie tylko mu nocować nie pozwolił, ale aby i chodzić do gospody albo kamienicy bez wiadomości jego nie ważył się. Jakoż przystawiwszy wartę świeżą strzelców 30tu i wyforowawszy przystawa i podwody zamknęli wrota i nikogo nie puszczali; potem za przyjściem dwóch tłumaczów i dwóch czatowalników wypisowali, co za hramoty i od kogo jadę. Po danym responsie przywieziono mi prowijant na dwa dni baranów 3, masła kwart ze 12, jajek kopę, chleba białego i rżanego jak na tydzień, gęsi 3, kurów 8, krup pół ćwierci gryczanych a na kuchenne potrzeby ałtynów 5. Dnia 7go przyszedłszy przystaw z p. Boguszem na imię carskie przysięgłym i ochrzczonym ani znać że Polak, pytali mię od Ałmaza dziaka dumnego powtóre o hramotach i o instrukcyi od kogo mi dana. Po danym responsie, iż od Jmpana hetmana prosili mnie, abym ukazał hramoty i co za tytuły na nich, czego im nie mogąc czynić, aby się w tytułach i hramotach nie przejrzeli tylko zdaleka ukazawszy hramoty królów polskiego i duńskiego tudzież Jmpana kanclerza powiedziałem, iż tytuły według postanowienia na komisyi Wileńskiej carowi JMci dane, ani więcej ich przyczyniano, ani też ujmowano; oni po tej deklaracyi powrócili nazad do Ałmaza. Dnia 8go przestrzegłszy mię przystaw godziną, abym się do cara jechać nagotował, potem z wozem carskim przyjechawszy prowadził mię do zamku, przed którym piechoty carskiej w barwach zielonej, czerwonej, białej i różowej kilkadziesiąt chorągwi stało po trzy w szereg. Potem przyprowadziwszy mię do przykazu dziaka dumnego Ałmaza trzymano mię z godzinę, nim poseł cesarski ekspedyjował. Po wyjściu posła cesarskiego od cara do bojar dumnych na rozhowor, prowadził mię przystaw na górę do cara. Przede mną niósł hramoty królów JMM. polskiego i duńskiego dworzanin króla JMci p. Mikołaj Rymwid, a za mną od Jmpana hetmana Gosiewskiego i od Jmpana Paca kanclerza Wgo Ks. Litews. , drugi dworzanin króla JMci p. Stanisław Wortowski. Wszedłszy już na ganku po dwa razy zatrzymywano mię, w ostatnim już razie prowadzono mię do carskiej alias po naszemu do senatorskiej izby. Wchodząc w pokój kazali czapki pozdejmować drugim sami zdejmowali; zatem kanclerz, gdym już stanął w placu opowiedział carowi wyliczywszy wszystkie jego tytuły, żem jako posłannik od króla JMci przy- szedł. Zaraz mi tedy hramoty kanclerz od króla JMci oddawać kazał, przed któryeh oddaniem miałem mowę w ten sens do cara Najjaśniejszy i wielki monarcha Jan Kazimierz Zygmnntowicz z łaski bożej król polski, wielki książe litewski, białej Rusi i innych jego królewskie wieliczeństwo Pan mój miłościwy; z braterską swoją odzywając się przyjaźnią, posłał był ku wam wielebnemu hospodarowi cara i wieliku kniaziu Aleksieju Michajłowiczu wsieju, wielkiju, małoje i biłoje Rossie samoderżcy i innym mnohim ziemlam, wostocznym, zapadnym i siewiernym, otczycu, dedyczu, nasledniku, hospodara i obłahadatelu, carskiemu wieliczeństwu, bliźniego bojarzyna i senatora swego jaśnie wielmożnego Jmpana Krzysztofa Stefanowicza Paca kanclerza Wgo Ks. Litews. , który nie mogąc się sam jako poseł wielki z większą gromadą dworu swego, tak dla zastąpionego od szlaków ruskich powietrza, jako i dla wielu przyczyn wam wielkiemu hospodarowi carowi i wielkiemu kniaziu waszemu carskiemu wieliczeństwu pożytecznych w te kraje przebierać, przezemnie posyła i jego królewskiej Mości Pana mojego miłościwego i swoją do wielkiego waszego carskiego wieliczeństwa hramotę. Posyła i drugi tegoż najjaśniejszego majestatu JKMci senator, bliźni i dumny bojarzyn Jaśnie Wny Jmci Pan Wincenty Aleksandrowicz Korwin Gosiewski podskarbi wielki i hetmam Wgo Ks. Litews. przy swojej hramocie i uniżonej powolności hramotę drugiego monarchy i hospodara, najjaśniejszego króla JMci duńskiego, które hramoty w dobrych dziełach i przyjaźni pisane do ręku Waszego carskiego wieliczeństwa oddając, życzę od tych obudwu monarchów długoletniego zdrowia, szczęśliwości i pożądanego nad spólnemi nieprzyjaciołmi zwycięstwa i prędkich za łaską bożą tryumfów. Przyczem przychodzi mi poskarżyć na załogi Wszego Cgo wieliczeństwa, że w pilnych a zobopólnych dziełach spieszącemu się przeszkadzając więcej półrocza nędzili mię zastawami, przez co poniekąd omieszkanie dziełom pożytecznym stać się musiało, co ja majestatowi Wgo Cgo Wstwa donosząc mam nadzieję, że jako im z tego sprawować się każesz, tak i za moje bezcześcia od niektórych załóg poniesione należnie ukontentujesz l. 1 Zobacz Nr. 7. Wziąwszy dalej hramoty od dworzanina, gdym je carowi do ręku, jako zwyczaj, oddawać chciał przejąwszy kanclerz prawie mi ich wydarł z ręku z kitajką i na okno rzucił dawszy tę racyją, żem na miejsca zapowietrzone jechał, więc nie godzi się ich carowi przyjmować lubom zapowietrzony nie był, jednak mię tak długo wietrzyli w ostatku omywali i okurzyli; do tego od tych monarchów w przyjaźni pisane godziło się WCWstwu samemu przyjąć, na co mi dziak respondował, że nie za żadne to bezczeście car JMci to czyni, ale ochraniając się powietrza, a żem rzekł, że mię kurzono, na to odpowiedział, że mię jednak nie opalono wcale i zdrowego widzi. A gdy moje racyje dalej żadne pójść nie mogły, musiałem oddać i drugie hramoty tak od Jmp. hetmana, jako od Jmp. kanclerza. Tenże dziak przyjąwszy je będąc od cara zawołany, schylił się do niego i powróciwszy ztamtąd pytał mię o dziele i o potrzebie do cara. Na co o wysadzeniu bojar do rozhoworu, nie chcąc cara JMci samego nie małym rozhoworem trudzić, prosiłem. Co dziak imieniem carskiem obiecał, a potem sam car powstawszy z majestatu podobnego ambonie naszej albo owo, gdzie spowiedzi księża słuchają, ruszywszy trochę czapki, a senatorowie, co po prawej stronie siedzieli także powstawali i czapki pozdejmowali, pytał mię o zdrowiu królewskiem temi słowy Brat nasz korol Kazimierz zdorowli Po danym responsie wołał na mnie kanclerz, abym szedł do ręki carskiej, którego rękę trzymał kniaź Piotr Siemienowicz Prozorowskoj sypialnik a ja chodziłem do całowania; pytali mię dalej o dworzanach, jeśli są, aby i ci szli. Chodził tedy p. Rymwid i p. Wortowski i trzeci mój czeladnik Olechnowicz a insza czeladź niedaleko drzwi, jednak zastąpiwszy wszystką Moskwą i niektórych senatorów, których więcej piętnastu w jednej barwie złotogłowowej po prawej stronie siedziało, a po lewej stronie przy kanclerzu wszyscy stali w jakichś niezwyczajnych strojach z kuczmami rysiemil i w płaszczykach, jako owo księża przed processyją przy kościołach chodzą. Dalej rzekłszy mi kanclerz, że mię car swoim żałuje stołem, odejść mi kazał. Pokłoniwszy się tedy carowi i w drugą stronę senatorom, którzy też wstawszy czapki pozdejmowali i 1 czapka tatarska. schylili się, wyszedłem od cara. W sieniach Moskwy, stolników, strapczych wielka zgraja stała, wszyscy mi się kłaniali. Gdym już gankiem idąc ku schodom schodził, dogonił mię od cara dziak mniejszy alias podkanclerzy Jafim Radziwonowicz albo Radziwonow syn Jurjew prosząc mię od cara, abym nie brał tego za bezczeście, i królowi JMci nie donosił, że hramot car JMść przyjmować nie chciał, obawiając się morowego powietrza i abym przez to sobie nie tracił do prędkiej ekspedycyi dobrej nadziei. Respondowawszy mu, że cokolwiek jego carskie wieliczeństwo lub źle lub dobrze uczyni a jednak źle nie powinien czynić, bom z dobrem dziełem przysłany, wszystko gotówem znosić mając nadzieję, że mi jednak nic przykrego dalej czynić nie będzie, coby dwóch monarchów urażać miało. Owszem, że mi nieprzyjęcie hramot pożądanym nagrodzi responsem i prędką ekspedycyją. Przyjechawszy tedy do gospody nalazłem świeży ordynans i odmienienie prowijantu na dienhi mnie samemu na dzień dwie grzywny, t. j. groszy 40 kopijek 20, na drugich po dwa ołtyny po kopijek 6, do tego napój miód, piwo i gorzałki z potrzebą, a na konie po kopijek 2, co przed przystawem i szafarzami prawie z afektem kwerimoniją uczyniwszy, prosiłem o lepszy respekt. Szemrali, jeśli co na swoją stronę z hramot wyrozumieją, tedy poprawić mogą, a jeśli przeciwnie, jeszcze ująć i tego tuszyli szafarze. Dumałem tedy, co mi przystaw przyniesie, a stół od cara obiecany omylił, bo czekając na jego potrawy aż do zmroku, gotować sobie nic nie kazałem i cierpień zażyć przyszło kontentowawszy się biedną kaszą. Dnia 9go był wyjazd wszystkiego ludu moskiewskiego i bojarów ze stolicy przeciwko posła kozułbackiego czyli też perskiego. Moskwa wszystka strojna podobnie naszym ubierają się, i sami i konie wyjeżdżali, car sam z Trubeckim i inszymi bojarami będąc na bramie, przypatrował się temu wjazdowi, jako Moskwa nazywa stojce. Była licencyja do przypątrowania się wszystkim posłom cesarskiemu, duńskiemu, pruskiemu, p. Łosowskiemu i inszym; mnie przystaw zawiódł, jednak czeladzi patrzeć na to pozwolono, która mi czyniła relacyją, że było z tym posłem człowieka z 500, piechota przykładem polskiej. W zawojach szła przy saniach poselskich, które car przeciwko niemu i pod jego wszystkich ludzi posyłał i swego bojarzyna dumnego Łabranowa do wprowadzenia do miasta przydał. Prowadzili tedy aż do stanowiska snać tam, gdzie przed tem posłowie polscy stawali, ale Turcy alias Kozułbaczanie poznawszy się i zrozumiawszy Moskwę, szli uporem zwąc ich za najmniejszą rzecz mukarami, co przyjmować musiała Moskwa, i jako ich chłopcy na ich rozkaz usługiwać. niemu i pod jego wszystkich ludzi posyłał i swego bojarzyna dumnego Łabranowa do wprowadzenia do miasta przydał. Prowadzili tedy aż do stanowiska snać tam, gdzie przed tem posłowie polscy stawali, ale Turcy alias Kozułbaczanie poznawszy się i zrozumiawszy Moskwę, szli uporem zwąc ich za najmniejszą rzecz mukarami, co przyjmować musiała Moskwa, i jako ich chłopcy na ich rozkaz usługiwać. Dnia l0go przyniesiono mi pożałowanie carskie, jako to oni stołem nazywają gęś pieczoną, prosię uwarzone i drugie pieczone, pieczenią i kurę warzoną z czosnkiem, mięsa, wieprza całego, kołaczów wielkich 8, piwa, gorzałki, miodu po dobrej baryle. Nagotowano tego, było i więcej, że miało być ze 30 półmisków, ale mię przestrzegli tłumacze, że mi ktoś zepsował u cara, jednak wydać mi go nie chcieli. Tego dnia byli u mnie p. Domaszewski i p. Wrzeszcz więźniowie, ciesząc się z ich przybycia kontentowałem i swoją wartę i ich dwóch strzechów, co za nimi szli, że powidania i posiedzenia nie bronili, jednak nad godzinę więcej bawić się nie mogli. Wziąłem cokolwiek i od nich informacyi potrzebnej, przez nichże i do p. Łosowskiego chcąc mieć o Jmp. hetmanie, gdzie go odjechał, wiadomość, pisałem. Tegoż dnia po mnie a prawie jednej godziny miał u cara audyjencyją. Dnia l0go przyniesiono mi pożałowanie carskie, jako to oni stołem nazywają gęś pieczoną, prosię uwarzone i drugie pieczone, pieczenią i kurę warzoną z czosnkiem, mięsa, wieprza całego, kołaczów wielkich 8, piwa, gorzałki, miodu po dobrej baryle. Nagotowano tego, było i więcej, że miało być ze 30 półmisków, ale mię przestrzegli tłumacze, że mi ktoś zepsował u cara, jednak wydać mi go nie chcieli. Tego dnia byli u mnie p. Domaszewski i p. Wrzeszcz więźniowie, ciesząc się z ich przybycia kontentowałem i swoją wartę i ich dwóch strzechów, co za nimi szli, że powidania i posiedzenia nie bronili, jednak nad godzinę więcej bawić się nie mogli. Wziąłem cokolwiek i od nich informacyi potrzebnej, przez nichże i do p. Łosowskiego chcąc mieć o Jmp. hetmanie, gdzie go odjechał, wiadomość, pisałem. Tegoż dnia po mnie a prawie jednej godziny miał u cara audyjencyją. Dnia l1go mając sposób przesłania kartki do posła cesarskiego, pisałem w ten sens Dnia l1go mając sposób przesłania kartki do posła cesarskiego, pisałem w ten sens Jako w Borysowie zaczęta moja z Wmp. korespondencyja miłą mi i pożyteczną była, tak i tu do niej się garnąc i życząc ją ponowić, przy tem o zdrowiu i o powodzeniu Wmp. pilno wiedzieć pragnąc, przeprawuję tę kartkę i upraszam, abyś mię o swoich tutejszych sukcessach i jako borysowski traktament nagrodzili Wmp. uwiadomić chciał. Mnie tu Moskwa przyjąwszy, mało lepszą niż w Borysowie czyni obserwancyją; czasów inszych lepsze niż teraz znałem ich przeciwko Panu memu afekta i jako początki wszystkiego koliguję, bardzo mi powątpiewać przychodzi o pożądanym końcu. Hramot tak od JMci Pana mego, jako i od króla duńskiego car przyjmować do ręku swoich nie chciał, ale mi je kanclerz prawie gwałtem, nie dając carowi donosić, wydarł, dawszy racyją, że zapowietrzonychJako w Borysowie zaczęta moja z Wmp. korespondencyja miłą mi i pożyteczną była, tak i tu do niej się garnąc i życząc ją ponowić, przy tem o zdrowiu i o powodzeniu Wmp. pilno wiedzieć pragnąc, przeprawuję tę kartkę i upraszam, abyś mię o swoich tutejszych sukcessach i jako borysowski traktament nagrodzili Wmp. uwiadomić chciał. Mnie tu Moskwa przyjąwszy, mało lepszą niż w Borysowie czyni obserwancyją; czasów inszych lepsze niż teraz znałem ich przeciwko Panu memu afekta i jako początki wszystkiego koliguję, bardzo mi powątpiewać przychodzi o pożądanym końcu. Hramot tak od JMci Pana mego, jako i od króla duńskiego car przyjmować do ręku swoich nie chciał, ale mi je kanclerz prawie gwałtem, nie dając carowi donosić, wydarł, dawszy racyją, że zapowietrzonych 1616 carowi przyjmować się nie godzi, co jest wiadomo Wmp. , żemcarowi przyjmować się nie godzi, co jest wiadomo Wmp. , żem lubo zapowietrzony nie był, tak długo mię wietrzono w Borylubo zapowietrzony nie był, tak długo mię wietrzono w Borysowie, potem w Smoleńsku a na ostatku kurzono i omywano. sowie, potem w Smoleńsku a na ostatku kurzono i omywano. Na który ukaz aczem nie zaraz przypadał, co wiem, żeś iNa który ukaz aczem nie zaraz przypadał, co wiem, żeś i Wmp. czynił, albo też ukazu ich nie przyjmowałeś, ja jednakWmp. czynił, albo też ukazu ich nie przyjmowałeś, ja jednak ich woli wygodziwszy, rozumiałem tu już żadnej nie mieć truich woli wygodziwszy, rozumiałem tu już żadnej nie mieć tru dności, czego po staremu nie uszedłem. Czynią to, c, o się imdności, czego po staremu nie uszedłem. Czynią to, c, o się im podoba, ku wielkiej krzywdzie Pana mego, którego jeśli na rozpodoba, ku wielkiej krzywdzie Pana mego, którego jeśli na rozhoworze wspomnieć Wmp. już okazyja przypadała, jako to milehoworze wspomnieć Wmp. już okazyja przypadała, jako to mile przyjęli, wielce w tem o wiadomość Wmp. proszę. Osobliwieprzyjęli, wielce w tem o wiadomość Wmp. proszę. Osobliwie też i o to, aby to w pamięci Wmp. , coś w Borysowie przyrzekł, też i o to, aby to w pamięci Wmp. , coś w Borysowie przyrzekł, zostawało. Więźniowie niebożęta suplex upadają prosząc wysozostawało. Więźniowie niebożęta suplex upadają prosząc wyso kiej Wmp. do cara JMci instancyi, bo od komisyi wileńskiejkiej Wmp. do cara JMci instancyi, bo od komisyi wileńskiej żaden się u nas moskiewski nie znajduje więzień, wszystkichżaden się u nas moskiewski nie znajduje więzień, wszystkich pożałowawszy wypuszczono, toż miało być i z tej strony, alepożałowawszy wypuszczono, toż miało być i z tej strony, ale tego nie dotrzymali. Ja osobliwie recommendo Wmp. pp. Domatego nie dotrzymali. Ja osobliwie recommendo Wmp. pp. Domaszewskiego, Wrzeszcza, Komorowskiego, Korzeniowskiego i Broszewskiego, Wrzeszcza, Komorowskiego, Korzeniowskiego i Bro dzińskiego, aby za intercessyją Wmp. liberi byli. Zjednaszdzińskiego, aby za intercessyją Wmp. liberi byli. Zjednasz Wmp. i u Pana Boga osobliwe meritum i onych pociągniesz doWmp. i u Pana Boga osobliwe meritum i onych pociągniesz do swoich usług powolnych, do których i sam oddawani sie Wmp. swoich usług powolnych, do których i sam oddawani sie Wmp. i t. d. i t. d. Po napisaniu tej kartki wziąłem wiadomość pewną, że poseł szwedzki wdzięcznie przyjęty od cara i już pożałowany przed czasem. Armistitium z nim namówione, aby przez lato snadniej Polskę dławić. Z Inflant mam pewną wiadomość o Jmp. hetmanie Gosiewskim, że zameczków 21 odebrał od Szwedów, pod Rygą dwa szańce, jeden nad Muszą, drugi nad samem morzem, na których dział 70 i prochów nie mało; tenże przywiódł i wojsko carskie, że się z nim złączyło, po wzięciu Djamentu i Pernawy szli społem pod Rygę, którą twierdzą, że już z rąk szwedzkich odebrał, a co tutejszym nie w smak, że nie oni jedni. Za grafem Magnusem ordynowany p. Komorowski pułkownik w kilka tysięcy, pilno mu bardzo, mijał już i Rewel, ale spieszono za nim pilno, tylko 900 człowieka miał przy sobie. Po napisaniu tej kartki wziąłem wiadomość pewną, że poseł szwedzki wdzięcznie przyjęty od cara i już pożałowany przed czasem. Armistitium z nim namówione, aby przez lato snadniej Polskę dławić. Z Inflant mam pewną wiadomość o Jmp. hetmanie Gosiewskim, że zameczków 21 odebrał od Szwedów, pod Rygą dwa szańce, jeden nad Muszą, drugi nad samem morzem, na których dział 70 i prochów nie mało; tenże przywiódł i wojsko carskie, że się z nim złączyło, po wzięciu Djamentu i Pernawy szli społem pod Rygę, którą twierdzą, że już z rąk szwedzkich odebrał, a co tutejszym nie w smak, że nie oni jedni. Za grafem Magnusem ordynowany p. Komorowski pułkownik w kilka tysięcy, pilno mu bardzo, mijał już i Rewel, ale spieszono za nim pilno, tylko 900 człowieka miał przy sobie. Dnia 12go przyszedłszy przystaw dawny Lew Iwanowicz powiadał mi, że car po wyjściu mojem hramoty kazawszy do siebie przynieść, przypatrował się im zdaleka nie chcąc się ich. dotykać dla ochrony powietrza. Tego dnia był i poseł Łosowski zaraz po mnie u cara, ten ekspostulował o tak długiem zatrzymaniu mojem mając to in commissione od Jmp. hetmana w pierwszym punkcie. dotykać dla ochrony powietrza. Tego dnia był i poseł Łosowski zaraz po mnie u cara, ten ekspostulował o tak długiem zatrzymaniu mojem mając to in commissione od Jmp. hetmana w pierwszym punkcie. Dnia 13go upoiwszy tłumacza alias przewodczyka rodem z Kamieńca Podolskiego pierwej przez Tatar wziętego a potem od nich za podstąpieniem pod Lwów Moskwy do nich sprzedanego i ochrzczonego, miałem informacyją, że za przyjściem posłów kozackich do cara, którzy na Polskę, że na nich Tatar wsadziła, skarżyli, zaszła deklaracyja carska i z tem posłów odprawiono, że się ma na Polsce i na Tatarach mścić wszystkich szkód kozackich. Był też i poseł hana krymskiego u cara prosząc o sprawiedliwość z kozaków, którzy za wyjściem wojska hańskiego z ziemi, napadłszy na koczowiska, stada, żony, dzieci zabrali i bardzo wiele szkód poczynili; w czem, jeśliby sprawiedliwość uczyniono, wtedy han carowi bratem, a jeśli nie, tedy zaraz wojnę deklarując przysyła. Hramotę z krzykiem i hałasem oddawał, którą Ałmaz z ręku wydarł, on też potem wszedł od cara prawie wojnę odpowiadając, zkąd go osadzono, że trzy ćwierci roku siedzi. O pośle szwedzkim prawił, że był u ręki carskiej i mile przyjęty, tudzież przy witaniu ręki carskiej pożałowany nad zwyczaj. W rozwodzie poselskim słyszał to od bojar większych i samego Ałmaza cieszącego się, że król szwedzki o mir prosi i pod jego hosudarową wielką rękę nakłania się. Zkąd zaraz mówili, że z nim pokój pewny, a z Polską dokonywać będą wojny, żeby wszystko, cokolwiek sobie do Polski pretendują, za tem armistitium otrzymali lub przez wojnę, lub przez traktaty, a jednak mocno Polskę przycisnąwszy. Był tedy tryumf o nakłonieniu się szwedzkiem do cara i o deklaracyi na Polskę wojny, dzwoniono w dzwony i ogłaszano, osobliwie i za mnie samego kołatano w dzwony tryumfując, że Bogu ziemlanemu carskiemu wieliczeństwu wszystek świat nakłania się i chcą być pod jego wielką ręką i choć który wojnę opowiadał, to przecie oni tak tłumaczyli. Jako tedy mogłem wiedzieć, ci byli posłowie pod ten czas w stolicy cesarski, duński, krymski, pruski, kurlandzki, nas dwóch z p. Łosowskim, to fakcyja rakuzka; poseł szwedzki, angielski i francuzkiDnia 13go upoiwszy tłumacza alias przewodczyka rodem z Kamieńca Podolskiego pierwej przez Tatar wziętego a potem od nich za podstąpieniem pod Lwów Moskwy do nich sprzedanego i ochrzczonego, miałem informacyją, że za przyjściem posłów kozackich do cara, którzy na Polskę, że na nich Tatar wsadziła, skarżyli, zaszła deklaracyja carska i z tem posłów odprawiono, że się ma na Polsce i na Tatarach mścić wszystkich szkód kozackich. Był też i poseł hana krymskiego u cara prosząc o sprawiedliwość z kozaków, którzy za wyjściem wojska hańskiego z ziemi, napadłszy na koczowiska, stada, żony, dzieci zabrali i bardzo wiele szkód poczynili; w czem, jeśliby sprawiedliwość uczyniono, wtedy han carowi bratem, a jeśli nie, tedy zaraz wojnę deklarując przysyła. Hramotę z krzykiem i hałasem oddawał, którą Ałmaz z ręku wydarł, on też potem wszedł od cara prawie wojnę odpowiadając, zkąd go osadzono, że trzy ćwierci roku siedzi. O pośle szwedzkim prawił, że był u ręki carskiej i mile przyjęty, tudzież przy witaniu ręki carskiej pożałowany nad zwyczaj. W rozwodzie poselskim słyszał to od bojar większych i samego Ałmaza cieszącego się, że król szwedzki o mir prosi i pod jego hosudarową wielką rękę nakłania się. Zkąd zaraz mówili, że z nim pokój pewny, a z Polską dokonywać będą wojny, żeby wszystko, cokolwiek sobie do Polski pretendują, za tem armistitium otrzymali lub przez wojnę, lub przez traktaty, a jednak mocno Polskę przycisnąwszy. Był tedy tryumf o nakłonieniu się szwedzkiem do cara i o deklaracyi na Polskę wojny, dzwoniono w dzwony i ogłaszano, osobliwie i za mnie samego kołatano w dzwony tryumfując, że Bogu ziemlanemu carskiemu wieliczeństwu wszystek świat nakłania się i chcą być pod jego wielką ręką i choć który wojnę opowiadał, to przecie oni tak tłumaczyli. Jako tedy mogłem wiedzieć, ci byli posłowie pod ten czas w stolicy cesarski, duński, krymski, pruski, kurlandzki, nas dwóch z p. Łosowskim, to fakcyja rakuzka; poseł szwedzki, angielski i francuzki to szwedzkiej strony; poseł perski, kozułbacki, carewiczów hruzińskich, greckiej ziemi, kozacki, to fakcyi carskiej. Były głosy, że wojska prędko ordynować na Ukrainę będą, dokąd i samemu carowi obiecywano, a drugie do Litwy, ażeby Jmp. hetmana mego przycisnąć do prędszego całowania chrzestku a pierwej z nim iść jako to Moskwa umie lostkami. to szwedzkiej strony; poseł perski, kozułbacki, carewiczów hruzińskich, greckiej ziemi, kozacki, to fakcyi carskiej. Były głosy, że wojska prędko ordynować na Ukrainę będą, dokąd i samemu carowi obiecywano, a drugie do Litwy, ażeby Jmp. hetmana mego przycisnąć do prędszego całowania chrzestku a pierwej z nim iść jako to Moskwa umie lostkami. Tego dnia miałem list od p. Łosowskiego przez więźniów do mnie oddany; w ten sens był pisany Tego dnia miałem list od p. Łosowskiego przez więźniów do mnie oddany; w ten sens był pisany Mam to w instrukcyi mojej, żebym się domawiał u JCWtwa, iż tak długo Wmp. zabawiono, jakożem tu do stolicy Wmp. poprowadził; odpowiedziano mi na to, iż za powietrzem tak się stać musiało, a do tego p. Medeksza Stefan skazywał, jakoby nie od p, hetmana, ale od króla JMci tu szedł, zaczem z tak wielkiego powietrza z Korony, nie mosmo jeho było tak bardzo przepuścić; rozumiem tedy, że Wmp. tu nie zabawią, a daj Boże, aby i mnie jako naprędzej odprawiono; JWmp. nasz hetman zdrów dobrze za łaską Bożą, odjechałem go w Stropie małym idącego do Pernawy, która go nic nie zabawiła; fortece i zamki te pobrał w Inflantach przez poddanie samych Niemców obywatelów inflanckich Najprzód Kirchholm, ten ubiegliśmy prędkością kilkadziesiąt Szwedów żywcem dostawszy; szaniec nad Muszą mila za Rygą w nocy piechota wzięła, Szwedów wysiekli i tam 40 dział dostaliśmy, prochu beczek 30, lontów wozów 20, muszkietów 600; trzeci szaniec nad samem morzem, a tam dział 30 oprócz prochów i lontów; zameczki te nam pozdawały 4 Suncel, 5 Małopil, 6 Rumpier, 7 Bebel, 8 Rop wielki, 9 Rop mały, 30 Rygnult, 11 Trydan, 12 Krymuna, 13 Wolmierz, 14 Rumbork starostwo Jmpana Macieja Gosiewskiego, jako mu przywilej przyniesiono w sześć dni i Obrył, 15 Lemzal, 16 Burtniki, 17 Kimel, 18 Elmet, 19 Dyjament, 20 Fellin, 21 Pernawa. Już mię w drodze dogoniono, że się i Pernawa zdała, sam Jmść do mnie pisze; 22 Salc. Graf Magnus w 90 człowieka minął i Rewel, Jmp. Komorowski we 2000 za nim w pogoń poszedł, hetman jako mam wiadomość, złączywszy się z wojskiem cara z wodzem ich Naszczokinem ze 3000 wojska Moskwy poszli pod Rygę, a co tam sprawili, Pan Bóg wie. Nie w smak to może tutejszym Jchmościom, że nasi tak wiele zamków opanowali. Pan Bóg wie, jako car da ukaz, rozumiem za mierno; o p. Domaszewskiego pilnom prosił, bo to mam w instrukcyi, p. Ałmaz mi odmówił, nie wiem, jako mi car JMść stawić się zechce. Wmp. racz mi też oznajmić, jaką mu twarz pokazują, mnie mierno, ni źle, ni dobrze. tak wiele zamków opanowali. Pan Bóg wie, jako car da ukaz, rozumiem za mierno; o p. Domaszewskiego pilnom prosił, bo to mam w instrukcyi, p. Ałmaz mi odmówił, nie wiem, jako mi car JMść stawić się zechce. Wmp. racz mi też oznajmić, jaką mu twarz pokazują, mnie mierno, ni źle, ni dobrze. Mój respons Mój respons Jako za respons prędki na moją kartkę, tak i za awizy o Jmci dobrodzieju moim, o którym żadnej wiadomości dotąd mieć nie mogłem Wmp. wielce podziękowawszy, chwalę Pana Boga za sukces wojsku naszemu z łaski Jego świętej udzielony, którego mam nadzieję, że przydawać będzie na rozpiknienie się i rozpacz zazdrościwym. Ja z mej strony to tylko donoszę Wmp. , że szwedzki poseł milej przyjęty i nad zwyczaj przy witaniu pożałowany, a my obaj w jednakowymże zostawamy traktamencie; mnie się o tem dalej pisać nie godzi, ale rozumiem, że snadno możesz mieć i Wmp. in consideratione. Co się tknie tak długiego trzymania mego, nie tylkom oznajmował, ale i na głowę wołałem, że dzieło wielkie i pilne a nie od kogo inszego, tylko od Jmci dobrodzieja mego, a lubo hramoty dwóch monarchów JMMci Pana mego i drugiego króla JMci duńskiego były u mnie zkąd mię posłannikiem JKMci ochrzcili, miał o tem Wasyli Borysowicz Szeremet i sam ze mną widziawszy się i przez odpiski tak przed widzeniem się, jako i po widzeniu się, doskonałą informacyją i wiedział od kogom posłany. Sam list od Jmpana hetmana dobrodzieja mego do niego pisany informował go w tem, osobliwie też i ja sam ekspostulowałem, iako o przepuszczenie prędkie, tak i od odprawę do Jmci hetmana mego kozaka, tudzież, jeśliby był od cara JMci ukaz. O korespondencyi od JKMci nie było tam wzmianki nad to samo, żem tylko o hramotach tych monarchów, dla prędszego przepuszczenia, powiedział; sami to oni dla większych racyj uczynili mię posłannikiem JKMci, a jegoby się tak długo trzymać im nie godziło. Nie dbali jednak o mój pośpiech, bo potem zatrudniwszy mię powietrzem przez posłów swoich osobliwie Łopuchina mieli o wszystkiem, co ich stronie służyło, wiadomości. Odzywałem się i samemu Łopuchinowi, kiedy od JMci od Wierz-bołowa powracał i prawie ochrypiałem, nie tylko co dzień, aleJako za respons prędki na moją kartkę, tak i za awizy o Jmci dobrodzieju moim, o którym żadnej wiadomości dotąd mieć nie mogłem Wmp. wielce podziękowawszy, chwalę Pana Boga za sukces wojsku naszemu z łaski Jego świętej udzielony, którego mam nadzieję, że przydawać będzie na rozpiknienie się i rozpacz zazdrościwym. Ja z mej strony to tylko donoszę Wmp. , że szwedzki poseł milej przyjęty i nad zwyczaj przy witaniu pożałowany, a my obaj w jednakowymże zostawamy traktamencie; mnie się o tem dalej pisać nie godzi, ale rozumiem, że snadno możesz mieć i Wmp. in consideratione. Co się tknie tak długiego trzymania mego, nie tylkom oznajmował, ale i na głowę wołałem, że dzieło wielkie i pilne a nie od kogo inszego, tylko od Jmci dobrodzieja mego, a lubo hramoty dwóch monarchów JMMci Pana mego i drugiego króla JMci duńskiego były u mnie zkąd mię posłannikiem JKMci ochrzcili, miał o tem Wasyli Borysowicz Szeremet i sam ze mną widziawszy się i przez odpiski tak przed widzeniem się, jako i po widzeniu się, doskonałą informacyją i wiedział od kogom posłany. Sam list od Jmpana hetmana dobrodzieja mego do niego pisany informował go w tem, osobliwie też i ja sam ekspostulowałem, iako o przepuszczenie prędkie, tak i od odprawę do Jmci hetmana mego kozaka, tudzież, jeśliby był od cara JMci ukaz. O korespondencyi od JKMci nie było tam wzmianki nad to samo, żem tylko o hramotach tych monarchów, dla prędszego przepuszczenia, powiedział; sami to oni dla większych racyj uczynili mię posłannikiem JKMci, a jegoby się tak długo trzymać im nie godziło. Nie dbali jednak o mój pośpiech, bo potem zatrudniwszy mię powietrzem przez posłów swoich osobliwie Łopuchina mieli o wszystkiem, co ich stronie służyło, wiadomości. Odzywałem się i samemu Łopuchinowi, kiedy od JMci od Wierz-bołowa powracał i prawie ochrypiałem, nie tylko co dzień, ale i co godzina począwszy od augusta o przepuszczenie wołając. Bo rezydencyja nie bardzo mi się nadała i mało mi z traktamentu wdzięcznego i zdrowiem zapieczętować nie przyszło. Nie miałem tedy jej dla czego smakować, zwłaszcza letnio w tę drogę wybrawszy się ten mam zysk, żem się okurzył przez siedm miesięcy po piekarniach stojąc. Radbym już z duszy nazad powrócił spiesząc się bardziej niż tu, lubom do załóg po mil kilkanaście na dzień ujeżdżał. Ekspedycyją swoją i moją promowuj Wmp. . ale czemuś na nią się nie zanosi, bo rozhoworu dowołać się nie mogę; szwedzki obaczym, jeśli do prędszej nie będzie szczęśliwszy, któremu my sukienkę gotujemy na rozhoworze. Osobliwie ja z tak rocznej mojej w Gdańsku rezydencyi mam nań kilka dobrych specyjalików; daj Boże, aby wskórali, mogliby się i rnedyjatorowie francuzki i angielski zapłonić. Wreszcie życząc mieć i dalszą korespondencyją osobliwie po rozhoworze albo dogoworze wiadomość, sam zaś z mej strony, gdy szczęście pozwoli donieść ją Wmp. asekurując, onemuż mię pilno recommendo. i co godzina począwszy od augusta o przepuszczenie wołając. Bo rezydencyja nie bardzo mi się nadała i mało mi z traktamentu wdzięcznego i zdrowiem zapieczętować nie przyszło. Nie miałem tedy jej dla czego smakować, zwłaszcza letnio w tę drogę wybrawszy się ten mam zysk, żem się okurzył przez siedm miesięcy po piekarniach stojąc. Radbym już z duszy nazad powrócił spiesząc się bardziej niż tu, lubom do załóg po mil kilkanaście na dzień ujeżdżał. Ekspedycyją swoją i moją promowuj Wmp. . ale czemuś na nią się nie zanosi, bo rozhoworu dowołać się nie mogę; szwedzki obaczym, jeśli do prędszej nie będzie szczęśliwszy, któremu my sukienkę gotujemy na rozhoworze. Osobliwie ja z tak rocznej mojej w Gdańsku rezydencyi mam nań kilka dobrych specyjalików; daj Boże, aby wskórali, mogliby się i rnedyjatorowie francuzki i angielski zapłonić. Wreszcie życząc mieć i dalszą korespondencyją osobliwie po rozhoworze albo dogoworze wiadomość, sam zaś z mej strony, gdy szczęście pozwoli donieść ją Wmp. asekurując, onemuż mię pilno recommendo. Dnia 14go prosiłem przystawa, aby mię jako najprędzej do rozhoworu car JMść wysadził, albo Fiedora Michajłowicza Artiszczewa, albo też Artiemona Siergiejewicza stolnika czyli też kogo inszego, co przystaw Ałmazowi Iwanowiczowi dziakowi dumnemu opowiedziawszy, od niegoż dał mi odwied z wiadomością carską, że car legacyi mojej ma informacyją i pośledniejsze wiadomości, w czem już rozhoworu dawać nie rozumie, ale ekspedycyją gotować kazał; zaczem mi prędko obiecywał wyjeżdżać. Respondowałem mu, że car JMść o legacyi mojej wiedzieć nie może, ponieważ o tem odemnie informacyi nie miał i ma te wiadomości, co napisano w hramocie, zaś pośledni po mnie posłowie tylko to, co im zleconego było, opowiedzieli; , ale tego wiedzieć nie może, co mnie zlecono, i wtenczas się może mówić, że toż ja powiadam, co i insi, kiedy i odemnie usłyszą, a póki odemnie nie będą mieli wiadomości, póty też, co ja wiozłem, wiedzieć nie mogą, bo i same hramoty, którem przywiózł, na mój słowny odwied referują się. Prosił mię dalej przystaw, abym to dzieło jemu objawił, czegom jednak uczynić nie mógł, ale owszem z afektem odprawiłem przystawa. Dnia 15go przyjechawszy przystaw z saniami carskiemi i z drugim kolegą swoim prowadzili mię do przykazu poselskiego. Przyjmował mię dziak dumny Ałmaz Iwanowicz i kolega jego Jafim Radziwonowicz Juriew. Uprosiwszy tedy, aby ustąpili wszyscy proponowałem to wszystko, cokolwiek od Jmpana hetmana w instrukcyi i w osobliwej informacyi dano mi było i com jeno mógł przed rozhoworem przypomnieć i widzieć, coby było z pożytkiem rpltej, jako o tem w memoryjale jest naznaczono. Respondował mi, co się tknie Rakoczego, że ten już od wojska JKMci zbity, że kozacy dalej już buntów czynić nie będą, bo się temu zabiegło, że Prusak od Szwedów oderwany, a o królu duńskim i o ziemi cesarskiej, że na Szweda wojnę deklarowali; wiemy więc zgoła wszystko, cokolwiek ty proponujesz, bo posłowie wasi tak od króla JMci, jako i od panów hetmanów poślednio po tobie wyjechawszy, wszystkiemu dali nam informacyją. Respondowałem mu, że toż to carowi JMci nie godziło, zatrzymawszy mię tak długo a przez swoich posłów i innych poślednich oczekiwać informacyi, czego ani JKMść nie czynił, ani hetmani Jego nie czynili, co oddać jeszcze mogą. Prowadziłem dalej życzliwość Jmpana hetmana, że jeszcze przed rokiem o buntach kozackich i o lidze Rakoczego ze Szwedem, Wołoszą i Multaniją oznajmował i jako ich powadzić sposoby dawał, czemu wasi wierzać nie chcieli. Ani wojewodowie pograniczni znosili się z Jmścią p. hetmanem, który pożytek tak JKMci, jako i JCWtwa upatrując wokował ich do siebie i chciał, aby ustawne korespondencyje z nimi były, gdy oni na zaczepkę czyniąc w ziemię nie zawojowaną wdzierali się i różne krzywdy i sami przez się i przez wolontaryjuszów osobliwie p. Masalskiego czynili; handlom mimo postanowienia komisyi zabronili, i kupców wileńskich zatrzymali szlachcie, która przeciwko zobopólnego nieprzyjaciela Szweda służyła, majętności poodbierali, i zgoła nic się nie stało i nie dzieje, jakobyśmy do sowierszenia dobrego dzieła przyjść mogli. Respondował mi na to Ałmaz po spisaniu tej wszystkiej propozycyi mojej że cara JMci już ukaz poszedł, aby się wojewodowie znosili z Jmp. hetmanem, majętnoności w ziemi niezawojowanej ani żadnej; rzeczy nie odbierali, aby kupcom handlować dopuszczali i zatrzymanych przepuścili, Dnia 15go przyjechawszy przystaw z saniami carskiemi i z drugim kolegą swoim prowadzili mię do przykazu poselskiego. Przyjmował mię dziak dumny Ałmaz Iwanowicz i kolega jego Jafim Radziwonowicz Juriew. Uprosiwszy tedy, aby ustąpili wszyscy proponowałem to wszystko, cokolwiek od Jmpana hetmana w instrukcyi i w osobliwej informacyi dano mi było i com jeno mógł przed rozhoworem przypomnieć i widzieć, coby było z pożytkiem rpltej, jako o tem w memoryjale jest naznaczono. Respondował mi, co się tknie Rakoczego, że ten już od wojska JKMci zbity, że kozacy dalej już buntów czynić nie będą, bo się temu zabiegło, że Prusak od Szwedów oderwany, a o królu duńskim i o ziemi cesarskiej, że na Szweda wojnę deklarowali; wiemy więc zgoła wszystko, cokolwiek ty proponujesz, bo posłowie wasi tak od króla JMci, jako i od panów hetmanów poślednio po tobie wyjechawszy, wszystkiemu dali nam informacyją. Respondowałem mu, że toż to carowi JMci nie godziło, zatrzymawszy mię tak długo a przez swoich posłów i innych poślednich oczekiwać informacyi, czego ani JKMść nie czynił, ani hetmani Jego nie czynili, co oddać jeszcze mogą. Prowadziłem dalej życzliwość Jmpana hetmana, że jeszcze przed rokiem o buntach kozackich i o lidze Rakoczego ze Szwedem, Wołoszą i Multaniją oznajmował i jako ich powadzić sposoby dawał, czemu wasi wierzać nie chcieli. Ani wojewodowie pograniczni znosili się z Jmścią p. hetmanem, który pożytek tak JKMci, jako i JCWtwa upatrując wokował ich do siebie i chciał, aby ustawne korespondencyje z nimi były, gdy oni na zaczepkę czyniąc w ziemię nie zawojowaną wdzierali się i różne krzywdy i sami przez się i przez wolontaryjuszów osobliwie p. Masalskiego czynili; handlom mimo postanowienia komisyi zabronili, i kupców wileńskich zatrzymali szlachcie, która przeciwko zobopólnego nieprzyjaciela Szweda służyła, majętności poodbierali, i zgoła nic się nie stało i nie dzieje, jakobyśmy do sowierszenia dobrego dzieła przyjść mogli. Respondował mi na to Ałmaz po spisaniu tej wszystkiej propozycyi mojej że cara JMci już ukaz poszedł, aby się wojewodowie znosili z Jmp. hetmanem, majętnoności w ziemi niezawojowanej ani żadnej; rzeczy nie odbierali, aby kupcom handlować dopuszczali i zatrzymanych przepuścili, a co się tknie szlachty tej, która w wojsku JKMci porzuciwszy domy swoje służy, ci nie opowiedziawszy się wojewodom cara JMci, że wyszli, dla tego im jako zmiennikom pobrać majętności kazano i in posterum odbierać każą każdemu takowemu; a kto chrestu hosudarowego nie całował, za co mu ma być pożałowanie majętności Tych car żałuje, którzy są jego poddani. Me pomogły moje racyje, że ci przeciwko zobopólnego nieprzyjaciela Szweda służą, ani ta propozycyja, że gdy da Jmp. hetman ukaz, że przy wojsku służą, aby im powracane były. Ostatni jego respons że kto jest pod Jego hosudarową ręką, ten jego powinien słuchać ukazu i jego naczalnych; tym którzy to obserwują, odbierać nie kazano, ale zmiennikom; wolontaryjuszów car uskramiać kazał, a kozaków ujmować i perswadować im, aby tych szarpanin poprzestali. Dalej gdy im perswadowałem, że oni nie usłuchają, ale ich trzeba ścisnąć i prawie zabronić, respondował jakoż to może być, kiedy ich tak siła, owszem ich nie trzeba drażnić, to jakby też rzekł, że się ich boim. O więźniów, o którychem prosił i o majętności, tudzież i o inne punkta do cara JMci odłożył. Opowiedziawszy dalej życzliwość Jmpana hetmana, wywodziłem Jmpana kanclerza Wgo Ks. Litews. , że ten nie dając się korumpować medyjatorom francuzkiemu i angielskiemu, którzy pokój z królem szwedzkim zawierać życzyli, perswadować JKMci i cale radził, lubo i JMść sam tegoż był zdania, aby z carem JMcią pokój zawierano. Jakoż perswazyja Jmpana kanclerza zburzywszy koronnych fakcyje, górę wzięła i condusum stanęło, pokój z carem JMścią zawierać; i sejm był naznaczony do skończenia komisyi, ale Rakoczy przerwał. Za tę życzliwość Jmpana kanclerza prosiłem, aby majętnościami zawojowanemi car JMść popożałował, jakoż zaraz dziak, o którem prosił, pisał. Dalej, gdym i hramotę JKMci za nim do cara intercedując pisaną do dziaka oddawać chciał, przyjmować jej nie chciał, odłożywszy przyjęcie jej samemu carowi, prawie się jej zastrachał, gdym dalej o przyjęcie kończył. Korycińskiego kanclerza koronnego wspomniał, że ten wiele carowi JMci szkodził, com ja mając więcej jeszcze wiadomości przydał i co więcej. Na to Ałmaz powiedział, że już nie żyje. Dalej jeszcze, gdy niektóre punkta życzliwości Jmpana hetmana Ałmazowi się przydały, a Jmści wojewody wileńskiego przeciwne do konsyderacyi carowi podane były, powiedziawszy Ałmaz, że jako ostrze z ostrzem, tak ci hetmani z sobą zgodzić się nie mogą; jednak widział większą krzywdę Jmpana hetmana mego, że mimo niego jako hetmana polnego buława większa jemu konferowana, czemu podkop czynić pod nim i upraszać nie godziło się. W moich też dezyderyjach, że mi pani wojewodzina trocka 2000 złp. winną zostawszy, zmarła, a syn jej pod załogami cara JMci zostaje, upraszałem o hramotę, aby mi ex nunc oddał, co do komisyi odłożył, na której o tem będzie dogowor. Gabałem go i dalej oznajmując też i moje życzliwości, żem więźniom onych czynił przyjaźń i największych ludzi Puszkina i Meszczerskiego wypuściłem z Brześcia; na co mi odpowiedział, że za to 80 wypuszczono przeszłej zimy z Gdańska. Podawszy się w niebezpieczeństwo, jechałem do cara JMci z relacyją, jako zburzono i czem racyje przez Szweda do pokoju proponowane. Nie puszczono mię do cara pięć niedziel trzymawszy i ledwom się wydarł i teraz z wielkim moim kosztem i niewygodą letnio wyjechawszy dalej półrocza mieszkać przyszło. Odpowiedział mi, że musi być coś w sercu mojem przeciwnego, kiedy to w tych drogach do cara takowe nieszczęścia morowego powietrza nadeszły; co zgadł, że życzę tak, jako mi się podoba, a nie jako oni chcą. Jednak mu respondowałem że sercem ludzkiem Pan Bóg kieruje, ten widzi, co się w sercu mem zawiera, i że życzę, dla czego się i przetłukałem, aby krew chrześcijańska dalej rozlewaną nie była. Tego dnia wziąłem wiadomość, że Persowie ziemię carewiczów hruzińskich, którzy pod protekcyją moskiewską i za ich perswazyja ochrzczeni zostawali, zawojowawszy i samych wypędzili z państwa i jako wiadomość była w stolicy, już byli w drodze do cara dla posiłków jadąc. Pod tenże czas był i poseł perski, jako oni kozułbackim nazywają, bodaj czy i z nim nie zadrą, co daj Jezu, bo i na tę stronę musiałaby się część nie mała wojska obrócić. 17 Dnia 16go casualiter gdy czeladź na górze nad budynkiem moim na dwóch skrzypicach grając pożałowaniem carskiem mełancholiją z głowy wybijali, postrzegłszy to panowie Sołtykowie i Jmp. Potocki wojewodzic bracławski, poczęli na nich czapkami kiwać, a do siebie mile przyjąwszy i upoiwszy, pisali do mnie kartki; osobliwie Jmpana Potockiego w ten sens Że innotescere Wmp. nie pozwala mi solicita kraju tego ochrona, przy zwykłym moim każdemu tej ojczyzny synowi a mianowicie Wmp. ukłonie, nizko proszę, racz mię uwiadomić, jeśli Jmp. stolnik Wgo Ks. Litews. także Jmp. Słuszka podskarbi nadworny zostają w wojsku Wgo Ks. Litews. Co jeżeli nie może listownie mi być przesłane, ustnie przez kogokolwiek ze sług swoich upraszam. Życzyłbym i rzetelnej z Wmp. konwersacyi, ale non permittit ochrona krajów tych sollicitudo a moje w łasce Wmp. oddawszy usługi, zostawam powolnym sługą. Paweł Potocki na Potoku wojewodzic bracławski. Przy tej kartce jako sam tak i wszyscy przy nim będący prosili czeladzi mojej, aby JKMść i rplta nie brała złego serca przeciwko nich, że się ochrzcić na wiarę moskiewską musiał. Osobliwie wszyscy przy nim będący osobliwą do mnie, abym o wypuszczenie onych intercedował, pisali kartkę, wszystkie imiona swoje wypisawszy, przekładając, że chrestu całowanie poniewolne być musiało, kiedy zaparłszy w jedno miejsce przez tak wiele czasu żadnego prowijantu nie dali, a w ostatku wyrąbawszy proleb na rzece wyprowadzili i samych i żony i dzieci tak, że gdy się kto chrzcić nie chciał wrzuceniem do wody grozili. Na który skwirk i płacz żałośliwy patrząc, pochrzcić się i sami i żony i dzieci począwszy od samego Jmpana Potockiego aż do najmniejszego musieli niebożęta, lubo nie w polu, ale za zdaniem się na fortecy, z której wypuścić ich byli deklarowali i na to przysięgę wykonali. Jaką zaś sztuką na wszystkich, których do chrztu przymuszają, idą przymusiwszy ich do deklaracyi, dopieroż wymagają czołobitnicy prośby do cara, aby ich na wiarę przechrzcił, które potem zebrawszy chowają, aby to pokazali naszym, że nie za przymusem chrzcili, ale za ich dobrowolnem czołobiciem. Którą informacyją wziąwszy czyniłem do pana Potockiego respons w ten sens Jako oddzielonych ojczyzny naszej synów a zwłaszcza do tych terminów przywiedzionych wychowanka jej trosce samo niebo musi dać o tem nie inaksze testimonium, też mam nadzieję i każdemu tak trzymać rozumiem, że dla konsolacyi utrapionych w prędce wszystkiego wetować będzie. Ja nie strzegąc się w tem nikogo, nie mniejszą kondolencyją czynić muszę, że i Wmp. samego czas niefortunny w temże omierzłym chciał mieć predykamencie, o czem domowi Wmp. jeszcze inaczej rozumieli. Powidzenia się mego z Wmp. radbym sobie z duszy życzył, ale że niezażyta tego narodu nie pozwala dyskrecyja ciężko mi na to boleć przychodzi. Jednak czyniąc dość woli daję Wmp. wiadomość o tych, o których siebie uwiadomić kazał Jmp. stolnik Wgo Ks. Litews. przy boku JKMci zostawał, przeniósłszy się do wojska koronnego, które przy wodzu swoim Jmpanu wojewodzie kijowskim i hetmanie Wielk. Koron. zabawą z Rakoczym, Wołoszą, Multaniją i kozakami napracowawszy się jednakże za łaską Bożą wszystkich wraz z Szwedem poskromiwszy i Szweda dopiero odpoczywa. Kolega mniejszy Jmp. Lubomirski marszałek wielki i hetman polny koronny wyszedłszy z ziemi Rakoczego dowodzą i z Jmp. Czarneckim dzisiejszym wojewodą ruskim w pomorskiej i żmudzkiej Szweda do jamy lwiej wpędziwszy, wojska jego wszystkie poznosili. Bo w ręku co najwięksi hetmani, Konigsmark, Witemberg, Oksestern, jenerał major Izrael, jenerał Waldek i inni wielcy oberszterowie i oficerowie a co od szabli polskiej poległo, nie wyliczam tak, że ledwo z jednym Szteinbokiem wpadł na okręty i za wielką fortuną swoją przekradł się do Sztokholmu morzem, na którem go wojska króla JMci duńskiego zligowane z nami z 50 okrętów ścigały. Jednak mu już i w Sztokholmie nie dają dosypiać, nadzieja dobra, że go wprędce dodławią. Wojska też cesarskie jedne w Polsce przy ostatku fortec gnębić zaczęły, a drugie w ich ziemi nie folgują; Jmp. wojewoda bracławski1 do korespondencyi z hanem krymskim od roku asygnowany na szlakach tatarskich w Podolu zostaje, zkąd mają dość z siebie kozacy; Jmp. podskarbi Wgo Ks. Litews. i z samym królem JMci wraził się był na Podgórzu w ręce Rakoczego, ale rozumiem, że 1 Piotr Potocki. dotąd eliberowany, bo matka jego w ręku naszych pokutowała i sam podobnie jej jęczał. Dalej nie szerząc tej karty, proszę Wmp. , abyś tę małą legendę uczyniwszy uniżoną usługę przyjąwszy, miał wszystko w pewności i nie mniejszym sekrecie. dotąd eliberowany, bo matka jego w ręku naszych pokutowała i sam podobnie jej jęczał. Dalej nie szerząc tej karty, proszę Wmp. , abyś tę małą legendę uczyniwszy uniżoną usługę przyjąwszy, miał wszystko w pewności i nie mniejszym sekrecie. Tegoż dnia strzelcy i inna Moskwa prawiła, że Jmp. hetman Rygę odbierał od Szwedów a przystaw przed dwoma dniami prawił, jakoby się hosudarowi zdawać miała i dla odebrania onej ktoś od cara asygnowany. Która, że praesidium moskiewskiego wpuszczać nie chciała, traktował Naszczokin z Jmp. hetmanem, aby ludzie moskiewskie w polskie suknie przebrawszy, wprowadził do miasta. Czego, gdy uczynić nie chciał nawet za obiecywaną kontentacyją 60 tysięcy złotych, zaraz Naszczokin zadzierać zaczął i na drakę zarabiał; o czem gdy mię przestrzeżono, poszły po mnie mrówki obawiając się traktamentu, w jakim był poseł szwedzki i dwaj krymscy, osobliwie który był pierwej przyjechał i samego i wielu jego ludzi tak kijami za małą bardzo przyczyną zbito, że się smarować kilka miesięcy musiał. Tegoż dnia strzelcy i inna Moskwa prawiła, że Jmp. hetman Rygę odbierał od Szwedów a przystaw przed dwoma dniami prawił, jakoby się hosudarowi zdawać miała i dla odebrania onej ktoś od cara asygnowany. Która, że praesidium moskiewskiego wpuszczać nie chciała, traktował Naszczokin z Jmp. hetmanem, aby ludzie moskiewskie w polskie suknie przebrawszy, wprowadził do miasta. Czego, gdy uczynić nie chciał nawet za obiecywaną kontentacyją 60 tysięcy złotych, zaraz Naszczokin zadzierać zaczął i na drakę zarabiał; o czem gdy mię przestrzeżono, poszły po mnie mrówki obawiając się traktamentu, w jakim był poseł szwedzki i dwaj krymscy, osobliwie który był pierwej przyjechał i samego i wielu jego ludzi tak kijami za małą bardzo przyczyną zbito, że się smarować kilka miesięcy musiał. Dnia 17go pisałem odpiskę albo mój dogowor do Ałmaza Iwanowicza, której nie przyjąwszy do ustnej odłożył konferencyi. Dnia 17go pisałem odpiskę albo mój dogowor do Ałmaza Iwanowicza, której nie przyjąwszy do ustnej odłożył konferencyi. Dnia 18go prawili, jakoby miał poseł polski wielki przybliżać do Moskwy, na którego przyjęcie tuszyli z dworu posłów polskich i perskiego ruszyć. Tegoż dnia i posłannik moskiewski do króla JMci wyprawiony. Dnia 18go prawili, jakoby miał poseł polski wielki przybliżać do Moskwy, na którego przyjęcie tuszyli z dworu posłów polskich i perskiego ruszyć. Tegoż dnia i posłannik moskiewski do króla JMci wyprawiony. Dnia 19go poseł perski alias kozułbacki był prowadzony do cara, której ceremonii przypatrować się i nam wszystkim posłom licencyją dawano. Jakoż poniekąd było co i widzieć. Ja jechawszy do przykazu z ganku wszystkiemu przypatrowałem się. Piechota, gdzie placu dość było, pułkami stała, do której z kramu i pospólstwo przybierali w barwy prawie kolorów różnych i jako się domyśliwam mogło być tej, co po hajducku albo po strzelecku ubranych z dziesiątek tysięcy, inszych bojar wszystkich stroili z kaźni wdziewając im szuby albo ferezyje. Przed końmi tedy powodowymi, których na podarek 13 pięknych tureckich bez siodeł pod nakryciem turecką materyją, po dwóch Persów prowadzono, jechał koniuszy z łukiem; za końmi jechało dworzan perskich 46 po parze na koniach carskich, wszyscy w zawojach, jedni dobrze ubrani, drudzy mniej. Strój ich podobny tureckiemu, jeno że katanki insze; potem sam poseł w saniach wielkich carskich jechał, przy których też obok dwóch przystawów w takowychże saniach jechali rzędem zająwszy wszystką ulicę. Przy tych saniach szło piechoty perskiej z sześćdziesiąt z muszkietami podobnymi fuzyjom z lowami lufami jedwabnemi; za saniami poselskiemi kilkoro sani pod innymi szło Persami, a czegom zapomniał, przed samemi saniami poselskiemi trębacze siedząc na saniach trąbili na trąbach podobnych żmudzkim, ale jakimś głosem niezwyczajnym i na dwóch tałambasach bito. Za tym tedy niesiono podarki najpierw szablę, buławę i siodło złociste kamieniami sadzone, dalej złotogłowy, aksamity, atłasy, dorogi, półatłasia, adamaszki, kindyjuki, musełbesy, kobierzec jeden złoty z jedwabiem, kołdry, bawełnice, łuków kilka, pasy tureckie i inne rzeczy; a co jeden pas albo bawełnica, to strzelec, których pod podarkami cały tysiąc rachowano. Ale nic mi się nie podobało, jako konie, a zaś jedwab, którego srogą moc, jako owo drugiego lnu brzemieniami niesiono, napitku jakiegoś czerwonego alasz jest to a saletry wozów z 50, a co wiedzieć, żeby nie więcej wieziono. Która ceremonija wzięła godzin ze cztery, a jednak mi doczekać odjechania poselskiego nazad nie przyszło, bo się już ku wieczorowi miało, jednak słyszę, carowi wszystkie popodarki prezentowano blizko niego przyniósłszy. Do odjechania jego od cara niesiono stół carski, prawili na dwa tysiące półmisków, co być mogło, bo też trzeba było oddać wdzięcznością za tak wielkie podarki. Ale jednak, jako druga Moskwa prawiła, lubo drugie rzeczy nie w sposób podarku, ale na ukaz do sprzedania prezentowano, tedy to wszystko udali za upominki; a zaś drudzy, że czołem bił hosudarowi chcąc być pod jego wielką ręką i jako są chlubni; prawili dalej, jakobym ja o tem nie wiedział, że jako Kołmycy, tak i książęta pruski i kurlandzki także czołem hosudarowi bili. wszyscy w zawojach, jedni dobrze ubrani, drudzy mniej. Strój ich podobny tureckiemu, jeno że katanki insze; potem sam poseł w saniach wielkich carskich jechał, przy których też obok dwóch przystawów w takowychże saniach jechali rzędem zająwszy wszystką ulicę. Przy tych saniach szło piechoty perskiej z sześćdziesiąt z muszkietami podobnymi fuzyjom z lowami lufami jedwabnemi; za saniami poselskiemi kilkoro sani pod innymi szło Persami, a czegom zapomniał, przed samemi saniami poselskiemi trębacze siedząc na saniach trąbili na trąbach podobnych żmudzkim, ale jakimś głosem niezwyczajnym i na dwóch tałambasach bito. Za tym tedy niesiono podarki najpierw szablę, buławę i siodło złociste kamieniami sadzone, dalej złotogłowy, aksamity, atłasy, dorogi, półatłasia, adamaszki, kindyjuki, musełbesy, kobierzec jeden złoty z jedwabiem, kołdry, bawełnice, łuków kilka, pasy tureckie i inne rzeczy; a co jeden pas albo bawełnica, to strzelec, których pod podarkami cały tysiąc rachowano. Ale nic mi się nie podobało, jako konie, a zaś jedwab, którego srogą moc, jako owo drugiego lnu brzemieniami niesiono, napitku jakiegoś czerwonego alasz jest to a saletry wozów z 50, a co wiedzieć, żeby nie więcej wieziono. Która ceremonija wzięła godzin ze cztery, a jednak mi doczekać odjechania poselskiego nazad nie przyszło, bo się już ku wieczorowi miało, jednak słyszę, carowi wszystkie popodarki prezentowano blizko niego przyniósłszy. Do odjechania jego od cara niesiono stół carski, prawili na dwa tysiące półmisków, co być mogło, bo też trzeba było oddać wdzięcznością za tak wielkie podarki. Ale jednak, jako druga Moskwa prawiła, lubo drugie rzeczy nie w sposób podarku, ale na ukaz do sprzedania prezentowano, tedy to wszystko udali za upominki; a zaś drudzy, że czołem bił hosudarowi chcąc być pod jego wielką ręką i jako są chlubni; prawili dalej, jakobym ja o tem nie wiedział, że jako Kołmycy, tak i książęta pruski i kurlandzki także czołem hosudarowi bili. Dnia 20go Moskwa z czeladzią rozmawiając pytała, jeśliby co jeszcze ludzi polskich i litewskich zostało, ponieważ car wszystką ziemię zawojował; na co, gdy mu odpowiedzieli, iż więcej jeszcze zostało niż zabrano, jako się dziwowali, takDnia 20go Moskwa z czeladzią rozmawiając pytała, jeśliby co jeszcze ludzi polskich i litewskich zostało, ponieważ car wszystką ziemię zawojował; na co, gdy mu odpowiedzieli, iż więcej jeszcze zostało niż zabrano, jako się dziwowali, tak snać już wiedząc o intencyi carskiej i wojny, i ostatek odbierzem mówili pozwolić Boh prawosławnomu hosudaru za nieprawdu waszu do końca was zawojować, Respondowali im moi, że przy prawdzie sam Pan Bóg zwykł stawać i my o wojnie nie myślim z wami i okazyi nie dajem. Poczęły tedy zaraz łatać głosy, jakoż i w samej rzeczy się weryfikowało, że pułki jedne do Litwy, a drugie na Ukrainę ordynowano, i tego dnia kilka pułków wyszło z stolicy; a zaś innej Moskwie wszystkim na głowę gotować się kazano obiecując samemu carowi na Ukrainę a kniaziu Czerkaskiemu, albo też inszemu bojarzynowi do Litwy. A jako tedy wszystkim na głowę być gotowym z domów kazano, tak i luźnych, którzy domów swoich nie mają przykładem cudzoziemskiego wojska na werbunki pieniądze dawali, a ze Słobody niemieckiej Kukuj nazwanej parobków wszystkich, czego jeszcze przedtem nie czyniono, gwałtem do sołdatów pobrano i jako owych, tak i wszystkich codzień mustrowano. snać już wiedząc o intencyi carskiej i wojny, i ostatek odbierzem mówili pozwolić Boh prawosławnomu hosudaru za nieprawdu waszu do końca was zawojować, Respondowali im moi, że przy prawdzie sam Pan Bóg zwykł stawać i my o wojnie nie myślim z wami i okazyi nie dajem. Poczęły tedy zaraz łatać głosy, jakoż i w samej rzeczy się weryfikowało, że pułki jedne do Litwy, a drugie na Ukrainę ordynowano, i tego dnia kilka pułków wyszło z stolicy; a zaś innej Moskwie wszystkim na głowę gotować się kazano obiecując samemu carowi na Ukrainę a kniaziu Czerkaskiemu, albo też inszemu bojarzynowi do Litwy. A jako tedy wszystkim na głowę być gotowym z domów kazano, tak i luźnych, którzy domów swoich nie mają przykładem cudzoziemskiego wojska na werbunki pieniądze dawali, a ze Słobody niemieckiej Kukuj nazwanej parobków wszystkich, czego jeszcze przedtem nie czyniono, gwałtem do sołdatów pobrano i jako owych, tak i wszystkich codzień mustrowano. Dnia 21go melancholiją cały dzień strawiłem, bo do mnie żadnemu oprócz przystawa bywać nie kazano zabroniwszy mi konwersacyi z najmniejszym i z moimi i nikim. Wszakoż w wieczór za wpuszczeniem dobrej warty sokolnika carskiego, który się znał ze mną będąc w Litwie, pisałem list do Artiszczewa, aby życząc z nim powidania i narzekając na jego niełaskę, iż obietnic w Litwie ofiarowanych nie przywodzi w Moskwie, gdzie czas był oddania, za afekty moje przeciwko niemu był mi przyjaznym. Ale oni poty dobrzy i ludzcy są, póki u nas, a tu, właśnie jako żydzi spotkawszy się z naszym, aby ich nie poznano, opończami się zakrywają. Dnia 21go melancholiją cały dzień strawiłem, bo do mnie żadnemu oprócz przystawa bywać nie kazano zabroniwszy mi konwersacyi z najmniejszym i z moimi i nikim. Wszakoż w wieczór za wpuszczeniem dobrej warty sokolnika carskiego, który się znał ze mną będąc w Litwie, pisałem list do Artiszczewa, aby życząc z nim powidania i narzekając na jego niełaskę, iż obietnic w Litwie ofiarowanych nie przywodzi w Moskwie, gdzie czas był oddania, za afekty moje przeciwko niemu był mi przyjaznym. Ale oni poty dobrzy i ludzcy są, póki u nas, a tu, właśnie jako żydzi spotkawszy się z naszym, aby ich nie poznano, opończami się zakrywają. Dnia 22go przyszedłszy przystaw, obwieścił mi o prędkiej odprawie, do której hramoty zapieczętowane widział i wszystką ekspedycyją gotową, tudzież pytając mię od Ałmaza, wiele sobie podwód w drogę gotować każę. Z czego byłem kontent chwaląc Pana Boga, iż mi nadzieję wyjazdu uczyniono. Dnia 22go przyszedłszy przystaw, obwieścił mi o prędkiej odprawie, do której hramoty zapieczętowane widział i wszystką ekspedycyją gotową, tudzież pytając mię od Ałmaza, wiele sobie podwód w drogę gotować każę. Z czego byłem kontent chwaląc Pana Boga, iż mi nadzieję wyjazdu uczyniono. Dnia 23go takową mając o moim wyjeździe prędkim wiadomość, chciałem też wiedzieć, coby Moskwa prawdziwie przedsięwzięła. Jakoż znając życzliwość jednego tłumacza prosiłem, aby mię chciał szczerze uwiadomić, który wziąwszy Pana Boga na pomoc i na świadectwo, twierdził pewną wojnę z nami mo- skiewską słysząc w przykazie od dziaków, że Szwed bije czołem hosuiarowi i o pokój prosi, a Litwa i Polacy znowu bezczeszczą hosudara i miru nie trzymają. Jakoż jednego czasu zebrawszy car wszystkich bojarów, proponował wszystkie, co jeno mógł wynaleść przyczyny, a drugie i przyczyniono donosząc im, i jeśliby jego krzywdę ujmować mieli, pytał. Wszyscy tedy ogółem dali deklaracyją, że za bezczeście jego gotowi i głowy swoje położyć. Lubo więc posłowie z przyjaźnią od króla JMci i od hetmanów do cara chodzą, tedy to oni przeciwnie wywracają, jakoby mieli wasi hosudara bezcześcić, i dla tego każdy, luboby z Moskwy który i życzył konwersacyi, musi się wystrzegać o niechęci carskiej do was wiedząc. Którego sekretu, abym nie mógł dojść, z nikim czeladzi i swoimi ludźmi rozmawiać zabronili, i co przedtem wolno było oraz i czterem wyjść z jednym strzelcem, to za jednym z moich dwóch albo trzech strzelców chodziło. Dalej tenże tłumacz słyszał, iż Moskwa żałowała, że nieskończywszy wojną albo wiecznym pokojem z nami, zaczęli na Szweda wojnę, z którym wojując oparzyli się, bo i Rygi, o co im chodziło, nie wziąwszy, kilkadziesiąt tysięcy zgubili wojska. Narzekali, że w tem przez p. Gosiewskiego zawiedzeni i że tenże dalej obiecawszy być pod hosudarową ręką, bruździ i przez niego właśnie Moskwa salwowanie się ojczyzny przyznawa; o którym, jakoby go podejść, bardzo myślą. skiewską słysząc w przykazie od dziaków, że Szwed bije czołem hosuiarowi i o pokój prosi, a Litwa i Polacy znowu bezczeszczą hosudara i miru nie trzymają. Jakoż jednego czasu zebrawszy car wszystkich bojarów, proponował wszystkie, co jeno mógł wynaleść przyczyny, a drugie i przyczyniono donosząc im, i jeśliby jego krzywdę ujmować mieli, pytał. Wszyscy tedy ogółem dali deklaracyją, że za bezczeście jego gotowi i głowy swoje położyć. Lubo więc posłowie z przyjaźnią od króla JMci i od hetmanów do cara chodzą, tedy to oni przeciwnie wywracają, jakoby mieli wasi hosudara bezcześcić, i dla tego każdy, luboby z Moskwy który i życzył konwersacyi, musi się wystrzegać o niechęci carskiej do was wiedząc. Którego sekretu, abym nie mógł dojść, z nikim czeladzi i swoimi ludźmi rozmawiać zabronili, i co przedtem wolno było oraz i czterem wyjść z jednym strzelcem, to za jednym z moich dwóch albo trzech strzelców chodziło. Dalej tenże tłumacz słyszał, iż Moskwa żałowała, że nieskończywszy wojną albo wiecznym pokojem z nami, zaczęli na Szweda wojnę, z którym wojując oparzyli się, bo i Rygi, o co im chodziło, nie wziąwszy, kilkadziesiąt tysięcy zgubili wojska. Narzekali, że w tem przez p. Gosiewskiego zawiedzeni i że tenże dalej obiecawszy być pod hosudarową ręką, bruździ i przez niego właśnie Moskwa salwowanie się ojczyzny przyznawa; o którym, jakoby go podejść, bardzo myślą. Dnia 25go przystaw z tłumaczami przywieźli mi karm na dziesięć dni aż do Smoleńska, w tem kładąc i dzień dzisiejszy, bo tego dnia ekspedycyja, lubo mi jej odbierać jeszcze nie kazano, ale się domyśliwałem, że prędko będzie. Napój na takież wiele dni dano, ostrzegłszy mię, abym sobie co potrzeba kupował i przybierał się, że za odebraniem ekspedycyi ułożywszy się zaraz wyjeżdżać w drogę muszę. Przystaw i z tłumaczem Danielem byli u mnie na obiedzie, z których wyrozumiałem, że szwedzki poseł za przyjściem drugiego, prędko uwolnionym będzie, a o króla JMci pytali mię, jeśliby miał być stary, bo przed nimi już o nowym powiadano. Jam też respondował, że w swoich krajach słyszałem o śmierci carskiej, ale obaj za łaską Bożą i z królem JMcią żyją i Korona inszego Pana mającDnia 25go przystaw z tłumaczami przywieźli mi karm na dziesięć dni aż do Smoleńska, w tem kładąc i dzień dzisiejszy, bo tego dnia ekspedycyja, lubo mi jej odbierać jeszcze nie kazano, ale się domyśliwałem, że prędko będzie. Napój na takież wiele dni dano, ostrzegłszy mię, abym sobie co potrzeba kupował i przybierał się, że za odebraniem ekspedycyi ułożywszy się zaraz wyjeżdżać w drogę muszę. Przystaw i z tłumaczem Danielem byli u mnie na obiedzie, z których wyrozumiałem, że szwedzki poseł za przyjściem drugiego, prędko uwolnionym będzie, a o króla JMci pytali mię, jeśliby miał być stary, bo przed nimi już o nowym powiadano. Jam też respondował, że w swoich krajach słyszałem o śmierci carskiej, ale obaj za łaską Bożą i z królem JMcią żyją i Korona inszego Pana mając dawnego nie obierała. Ale to oni snać na to natrącili, żeby co mogli zrozumieć, bo im udano, że pominąwszy i porzuciwszy na komisyi wileńskiej obieranie cara na Koronę postanowienie, kogo inszego obrano, czyli młodszego syna cesarskiego, . czyli też kogo inszego. I tego dnia o wojnie z nami bardzo gruchano i prawie wszyscy twierdzili, że z Koroną wojna deklarowana. O Jmpanu hetmanie prawił, że od Rygi odstąpił i jakoby tam miała być jakaś potrzeba, lecz nie umiał mi wytłumaczyć, czyli przy kim victoria. Dnia 25go oddano mi kartki dwie od posła cesarskiego w ten sens pisane Dziękuję wielce Wmp. , że w starym ku mnie nie ustawasz afekcie o moich pytając się sukcesach i o swojem oznajmując mi zdrowiu. A jako z tego nie pomału się cieszę, że Wmp. w dobrem słyszę zdrowiu, tak nie mniej tego żałuję, że mało co lepszy niż przedtem uznawasz od nich traktament. Mnie tu jeszcze i na traktamencie od nich i na sukcesach moich jakożkolwiek powodziło się, ale mi to nie bez podziwienia być musi, że listu, którym miał od JKMci polskiego przez tamten dwór przyjeżdżając sobie przydany, na onegdajszym rozgoworze panowie komisarze przyjąć nie chcieli, referując się z tem do cara samego; jednak na drugiej konferencyi mojej, której to już dziś dwie niedziele wyglądam, obiecali mi i na propozycyją moją doskonały od cara respons dać i w tem mię w liście informować. Ztamtąd dopiero zrozumiem, jak prędko ztąd mogę być odprawiony, czyli też zatrzymanemu kursora ztąd za pozwoleniem carskiem wyprawić mi przyjdzie do Pana mego, co wiem, nie samemu, lecz z mojej być może życzliwości czynią. Domniemywać się jednak mogę i z przystawów, którzy u mnie bywają, wyrozumiewam, widzę ich przeciwko Polakom offensum inimicum, bo to quoties bywając u mnie wówią tak wszystko się nam zda, że Polacy nie dotrzymają. O pośle szwedzkim świeżym żadnej tu nie mam wiadomości, chybaby to ten dawny miał mieć inaksze poszanowanie, jakoż jeżeliby z Szwedami miało stanąć jakie armistitium, toćby już z Polakami nie spodziewać się zgody. Lecz sobie żadnym sposobem perswadować nie mogę, aby to armistitium tak prędko skleić się miało, po- nieważ tu jeszcze i posła angielskiego, który jest ich medyjatorem, nie masz. Cobyś też Wmp. miał wiadomości godnego, proszę, chciej mię za okazyją nie przepominać komunikując, a i ja wzajemną w tem Wmp. wyświadczyć uczynność obiecuję. Druga kartka przy tymże liście Jako widzę według ewangelii świętej z Wmp. dzieje się primi fiunt novissimi et novissimi primi, ponieważ szczęście pozwoliło mu prędszego niż mnie odjazdu. Winszuję szczęśliwego aditum ad limina patrum, a proszę wielce, przed wyjazdem racz mię sufficientissime uwiadomić, jakie legationis suae Panu swemu wieziesz solamina, bo jako mi na tem siła zależy, tak więcej interest, abym to z łaski Wmp. otrzymawszy był memor odsługi tej, o co proszę, proszę, proszę. I ja też jutro spodziewam się mieć odjazdu mego deklaracją, albo raczej ostatni rozhowor. Których kartek nie dając mi odczytać przystaw, prowadził mię do zamku konno dla odbierania ekspedycyi, nie powiadając mi, że u ręki carskiej być mi przyjdzie, jechałem tedy życząc sobie przódy z kanclerzami alias dumnymi dziakiami względem responsów namówić się. Aliści dziakowie dumni mając hramoty na stole przed sobą na kitajce, poczęli mi bajać o ekspedycyi prowadząc rzecz, że luboś ty i z razu nie od samego króla był wysłany, a to cię przecie car żałował ręką swoją, teraz zaś mając informacyją twojej legacyi, daje tobie odprawę taką, że już o wszystkich rzeczach przed tobą wiedząc, poślednie namówienia czynili, a teraz tylko abyś nie darmo wyjeżdżał, te oddaje hramoty. Jako mi tedy wiele w oczy stawało, certowałem mając na wszystko osobliwy memoryjał spisany; nic zgoła nie pomogło i w ostatku mi respondował chwal Boga, że cię i z tem odpuszczają. Musiałem tedy hramotę do JKMci i bez tytułu wielkim księciem litewskim dołożonego przyjąć, jednak otrzymawszy pod sumieniem od kanclerzów słowo, że i car księciem litewskim we środku się nie pisał. Względem zaś desiderium Jmpana hetmana na żadną mi rzecz pożądanego responsu nie dano, ale że we wszystkiem już poślednie są umówienia, respondował i do komisyi wileńskiej mnie nowo oznajmionej odkładając, na której we wszystkiem dogowor umawiać się będzie, odesłał. Względem zaś hramot do Jmpana kanclerza, że od cara 18 nie była, domawiałem się; respondowali mi gdyby sam był dojechał do cara, dalibyśmy mu odwied, a teraz nie zda się carowi JMci odpisywać, ani też majętnościami żałować, z którychby pieniądze wybierając carowi JMci żadnego nie czynił pożytku. Życzliwości proponowane i przedtem i teraz namienione nie pomogły, owszem odpowiedziano mi, że inaczej się ofiarujecie, a inaczej w sercach waszych się dzieje, toż i u p. kanclerza zostawało. O Jmp. hetmanie, gdzie był, nie chcieli mi powiedzieć, ale mi tylko na Smoleńsk jechać i tam się o nim pytać kazano. Dalej zbywając mię oddawał mi pożałowanie carskie sorok soboli podobnych kunom naszym, jako taki dar takem też i przyjmował, wymówiwszy im przy tem, że za ich trzymaniem w niwecz wycieńczyć się musiałem. W ostatku gwałtem mię zbywając kazali mi od siebie kłaniać się Jmpanu hetmanowi i sam abym był łaskaw. Karmu na konie moje w drogę, lubom się u nich uchyliwszy wstyd na stronę domawiał, nie mogłem się domówić i prawie niespodzianą mnie przyszło odebrać ekspedycyją, którą przedemną także i p. Łosowski tegoż dnia odebrał i nazajutrz pojechał. nie była, domawiałem się; respondowali mi gdyby sam był dojechał do cara, dalibyśmy mu odwied, a teraz nie zda się carowi JMci odpisywać, ani też majętnościami żałować, z którychby pieniądze wybierając carowi JMci żadnego nie czynił pożytku. Życzliwości proponowane i przedtem i teraz namienione nie pomogły, owszem odpowiedziano mi, że inaczej się ofiarujecie, a inaczej w sercach waszych się dzieje, toż i u p. kanclerza zostawało. O Jmp. hetmanie, gdzie był, nie chcieli mi powiedzieć, ale mi tylko na Smoleńsk jechać i tam się o nim pytać kazano. Dalej zbywając mię oddawał mi pożałowanie carskie sorok soboli podobnych kunom naszym, jako taki dar takem też i przyjmował, wymówiwszy im przy tem, że za ich trzymaniem w niwecz wycieńczyć się musiałem. W ostatku gwałtem mię zbywając kazali mi od siebie kłaniać się Jmpanu hetmanowi i sam abym był łaskaw. Karmu na konie moje w drogę, lubom się u nich uchyliwszy wstyd na stronę domawiał, nie mogłem się domówić i prawie niespodzianą mnie przyszło odebrać ekspedycyją, którą przedemną także i p. Łosowski tegoż dnia odebrał i nazajutrz pojechał. Powróciwszy z zamku, zastałem przed gospodą przechadzającego się czeladnika posła cesarskiego bez warty po moskiewsku ubranego a do mnie po respons przysłanego, któremu na ten czas krótko oznajmiwszy, żem ekspedyjowany i aby listy swoje dyrygował, potem pisałam w ten sens da niego kartkę Powróciwszy z zamku, zastałem przed gospodą przechadzającego się czeladnika posła cesarskiego bez warty po moskiewsku ubranego a do mnie po respons przysłanego, któremu na ten czas krótko oznajmiwszy, żem ekspedyjowany i aby listy swoje dyrygował, potem pisałam w ten sens da niego kartkę Właśnie pod ten czas, kiedy mi po ekspedycyją moją na koń wsiadać przychodziło, oddano mi dwie kartki od Wmp. , których nie mając czasu z cyfr wykładać, aż z zamku powróciwszy nie mogłem mieć gotowego responsu, kiedy kursor do odbierania onego od Wmp. był zesłanym; jednak krótko odezwałem się dając wiadomość, żem ekspedyjowany i że w przewiezieniu listów, jeśliby je wola była Wmp. dyrygować, gotówem usłużyć. Teraz trochę wolniejszy na obie respondując kartki wielce się cieszę, że jako na traktamencie od tutejszych, tak i na sukcesach dotąd powodziło się Wmp. , których jako ja mu życzę przy dobrem zdrowiu niech i same nieba i najpomyślniejsze przydają. Ja za łaską Bożą, a Jmp. podskarbiego wielkiego i hetmana Wgo Ks. Litews. dobrodzieja mego staraniem wy- dźwigniony który tu umyślnego z pod chorągwi swej towarzysza p, Łosowskiego do samego cara z ekspostulacyjami o mojem przysłał zatrzymaniu już mam wyjazdu dzień jutrzejszy determinowany. Respons do JKMci nie z ręku carskich ale od kanclerzów alias dziaków dumnych z wielkim moim żalem i że nie mogło być inaczej przyjmować przychodziło. Naleźli racyją, że pośledniejsze mają przez swoich od JKMci wiadomości a u mnie rzeczy zastarzałe i że teraz świeży posłannik od cara biegł do JKMci wyprawiony i we wszystkiem na komisyi następującej pod Wilnem będzie dogowor. Teraz mi żadnego w desyderyjach doniesionych nie uczyniono ukontentowania, ale do komisyi mnie nowo oznajmionej odesłali, którą ja tak rozumiem, że car nastąpiwszy z wojski składać, albo też wojnę kontynować będzie. Wojska ztąd codzień jedne do Ukrainy a drugie do Litwy wychodzą i nieodmienna na Polskę wojna, a żałują, że dotąd pofolgowawszy, dali się jej odżywić, teraz zaś tego i w tym roku chcą wetować, pókiby też Polska na nich snadniej swego wetować nie mogła. Mnie jednak, jakby tego nie pokazywali, ale de facto wiem to ich intentum, Przystawowie moi wspomnieli mi jakiegoś Pana nowego i młodego w Polsce, ale mi z tego nie umieli się sprawić, zkądby ich ta wiadomość doszła; tu się nie mogę domyśleć, coby to za sekret, a jednak nie bez przyczyny to słówko wyleciało. Bodaj czy się nie wracają szwedzkie fabryki, do których angielskie jeszcze tu być tuszą, czyli też lubo ten i z posłem szwedzkim świeżym zatajony, bo możesz Wmp. przypomnieć, żeśmy o nich jeszcze w Borysowie będąc a już zostających w Kurlandyi słyszeli. Co się tknie Wmp. ekspedycyi tak wiele mi się słyszeć dostało, że przystaw mój wspomniał obiecując Wmp. aż do przeschnienia drogi zabawić w stolicy. Co i po dwakroć pytany potwierdził, jakoby miał od Ałmaza kanclerza słyszeć. Co na moją stronę, już ze złego obierając, wolałbym tu niż gdzie w drodze być zatrzymanym, tylko mi prędszego przepuszczenia mego ktoś za mnie u Jmpana hetmana pokutujący czyni nadzieję. To mię właśnie ztąd uwalnia, inaczej i ja tu zabawićbym się musiał, bo i na Jmpana hetmana mego gryzą języki, że w Inflanciech zawinąwszy się, 22 zameczki i dwa szańce pod Rygą, pod którymi Moskwy z 15 tydźwigniony który tu umyślnego z pod chorągwi swej towarzysza p, Łosowskiego do samego cara z ekspostulacyjami o mojem przysłał zatrzymaniu już mam wyjazdu dzień jutrzejszy determinowany. Respons do JKMci nie z ręku carskich ale od kanclerzów alias dziaków dumnych z wielkim moim żalem i że nie mogło być inaczej przyjmować przychodziło. Naleźli racyją, że pośledniejsze mają przez swoich od JKMci wiadomości a u mnie rzeczy zastarzałe i że teraz świeży posłannik od cara biegł do JKMci wyprawiony i we wszystkiem na komisyi następującej pod Wilnem będzie dogowor. Teraz mi żadnego w desyderyjach doniesionych nie uczyniono ukontentowania, ale do komisyi mnie nowo oznajmionej odesłali, którą ja tak rozumiem, że car nastąpiwszy z wojski składać, albo też wojnę kontynować będzie. Wojska ztąd codzień jedne do Ukrainy a drugie do Litwy wychodzą i nieodmienna na Polskę wojna, a żałują, że dotąd pofolgowawszy, dali się jej odżywić, teraz zaś tego i w tym roku chcą wetować, pókiby też Polska na nich snadniej swego wetować nie mogła. Mnie jednak, jakby tego nie pokazywali, ale de facto wiem to ich intentum, Przystawowie moi wspomnieli mi jakiegoś Pana nowego i młodego w Polsce, ale mi z tego nie umieli się sprawić, zkądby ich ta wiadomość doszła; tu się nie mogę domyśleć, coby to za sekret, a jednak nie bez przyczyny to słówko wyleciało. Bodaj czy się nie wracają szwedzkie fabryki, do których angielskie jeszcze tu być tuszą, czyli też lubo ten i z posłem szwedzkim świeżym zatajony, bo możesz Wmp. przypomnieć, żeśmy o nich jeszcze w Borysowie będąc a już zostających w Kurlandyi słyszeli. Co się tknie Wmp. ekspedycyi tak wiele mi się słyszeć dostało, że przystaw mój wspomniał obiecując Wmp. aż do przeschnienia drogi zabawić w stolicy. Co i po dwakroć pytany potwierdził, jakoby miał od Ałmaza kanclerza słyszeć. Co na moją stronę, już ze złego obierając, wolałbym tu niż gdzie w drodze być zatrzymanym, tylko mi prędszego przepuszczenia mego ktoś za mnie u Jmpana hetmana pokutujący czyni nadzieję. To mię właśnie ztąd uwalnia, inaczej i ja tu zabawićbym się musiał, bo i na Jmpana hetmana mego gryzą języki, że w Inflanciech zawinąwszy się, 22 zameczki i dwa szańce pod Rygą, pod którymi Moskwy z 15 ty- sięcy legło, i na nich dział 70 niedawnymi wziął czasy i Rygę samąż. Moskwa głosiła przed tygodniem, że z ich ludźmi ją odbierał, a teraz prawią, jakoby miał odstąpić. Listu JKMci w jednej prywatnej materyi do cara pisanego i odemnie komisarze na rozgoworze nie przyjąwszy, także do cara odłożyli i nie tylko, aby mieli wiedząc kontenta jego dać respons, ale mię potem i do samego cara nie dopuścili. Ceterum żegnanie. sięcy legło, i na nich dział 70 niedawnymi wziął czasy i Rygę samąż. Moskwa głosiła przed tygodniem, że z ich ludźmi ją odbierał, a teraz prawią, jakoby miał odstąpić. Listu JKMci w jednej prywatnej materyi do cara pisanego i odemnie komisarze na rozgoworze nie przyjąwszy, także do cara odłożyli i nie tylko, aby mieli wiedząc kontenta jego dać respons, ale mię potem i do samego cara nie dopuścili. Ceterum żegnanie. Dnia 26go oznajmiwszy posłowi cesarskiemu, żem lubo ekspedycyją odebrał, ale mi jeszcze podwód nie dano i że mię karmem końskim nie opatrzono w drogę, kazałem jego czeladzi szukać w rynku; jakoż nalazłszy wrzkomo urągając się z nich, że Niemcy szyszami ich nazwali, oddał chłopiec moją kartkę i od nich też wziął listy, fastykuł wielki do dworu JKMci pisany i do rezydentów cesarskich. Dnia 26go oznajmiwszy posłowi cesarskiemu, żem lubo ekspedycyją odebrał, ale mi jeszcze podwód nie dano i że mię karmem końskim nie opatrzono w drogę, kazałem jego czeladzi szukać w rynku; jakoż nalazłszy wrzkomo urągając się z nich, że Niemcy szyszami ich nazwali, oddał chłopiec moją kartkę i od nich też wziął listy, fastykuł wielki do dworu JKMci pisany i do rezydentów cesarskich. Przy tych listach w ten sens od posła cesarskiego kartka Przy tych listach w ten sens od posła cesarskiego kartka Winszuję Wmp. wielce tak prędkiego daj Boże tylko z dobrą i pożądaną odprawą wyjazdu, winszuję szczęśliwego, prędkiego na miejsce przyjazdu, a jako w przesyłaniu pierwszych listów moich uznawałem łaski Wmp. , tak i teraz proszę, chciej mi ją wyświadczyć, a te pisma komu należą oddać u dworu JKMci. O moim także tutejszym procederze proszę, racz sufficientissime i fundamentalissime opowiedzieć, bo tego karcie concrcdere nefas; a jak tu długo trzymać mię będą, wiedzieć trudno. Mnie samego u JKMci nie racz Wmp. przepominać i przed dobrymi przyjaciółmi mymi, którym nizką moją przesyłam powolność, a Wmp. iterato szczęśliwej winszuję drogi. Te listy, jeśli tak Wmp. dojdą, proszę, niech mam o tem notę jaką, aby zaś w tej nadziei tu się kędy nie oparły. Winszuję Wmp. wielce tak prędkiego daj Boże tylko z dobrą i pożądaną odprawą wyjazdu, winszuję szczęśliwego, prędkiego na miejsce przyjazdu, a jako w przesyłaniu pierwszych listów moich uznawałem łaski Wmp. , tak i teraz proszę, chciej mi ją wyświadczyć, a te pisma komu należą oddać u dworu JKMci. O moim także tutejszym procederze proszę, racz sufficientissime i fundamentalissime opowiedzieć, bo tego karcie concrcdere nefas; a jak tu długo trzymać mię będą, wiedzieć trudno. Mnie samego u JKMci nie racz Wmp. przepominać i przed dobrymi przyjaciółmi mymi, którym nizką moją przesyłam powolność, a Wmp. iterato szczęśliwej winszuję drogi. Te listy, jeśli tak Wmp. dojdą, proszę, niech mam o tem notę jaką, aby zaś w tej nadziei tu się kędy nie oparły. Tego dnia w południe dano mi podwód 14 naznaczywszy jakiegoś przewożatego, sierżanta z pięciu strzelców z dziesiętnikiem, którego czekając aż do wieczora bo snać umyślnie, abym jeno tego dnia nie wyjeżdżał, kazali się schować zanocować musiałem z wielkim moim frasunkiem. Tego dnia w południe dano mi podwód 14 naznaczywszy jakiegoś przewożatego, sierżanta z pięciu strzelców z dziesiętnikiem, którego czekając aż do wieczora bo snać umyślnie, abym jeno tego dnia nie wyjeżdżał, kazali się schować zanocować musiałem z wielkim moim frasunkiem. Dnia 27go nie mogąc zgadnąć, czy się naznaczony przewożaty, jako oni powiadali, był zapił i dla bojaźni ze stolicy schronił, czyli też mając dość z tak długiego trzymania mego, inszego mi naznaczyli przewożatego Daniłę, który był szafarzem u mnie i do przystawa przydany. Który nim się wybrał, wzięło czasu do wieczerni, do którego konie moje od poranku założone czekając na prewożatego stały; jednakże od wieczora wyjeżdżając spotkałem się ze sługą Artiszczewa marszałka i okolniczego carskiego, który do mnie wrzkomo z wieścią i że chce się ze mną Artiszczew widzieć, jechał. Ale to była rzecz powierzchowna i tylko dla kortezy to uczynił widząc, żem już wyjechał i nie podobna będzie rzecz z nim się widzieć. To się i stało, bom lubo zastanowić się chciał, ale prewożaty z przystawem nie pozwolił. Tegoż mi zabronili, gdym chciał konferować z p. Domaszewskim, i mnie od niego i jego odemnie odepchnąwszy; to tylko prawił, że Artiszczew dał mu od cara deklaracyją, że go miał uwolnić ze mną, ale to omyliło, bom onego wykłaniać się nie mógł, czemu się i on nieborak zdumiał. Pod tenże czas wyjazdu mego oddano mi dwie kartki od posła cesarskiego w ten sens pisane u mnie i do przystawa przydany. Który nim się wybrał, wzięło czasu do wieczerni, do którego konie moje od poranku założone czekając na prewożatego stały; jednakże od wieczora wyjeżdżając spotkałem się ze sługą Artiszczewa marszałka i okolniczego carskiego, który do mnie wrzkomo z wieścią i że chce się ze mną Artiszczew widzieć, jechał. Ale to była rzecz powierzchowna i tylko dla kortezy to uczynił widząc, żem już wyjechał i nie podobna będzie rzecz z nim się widzieć. To się i stało, bom lubo zastanowić się chciał, ale prewożaty z przystawem nie pozwolił. Tegoż mi zabronili, gdym chciał konferować z p. Domaszewskim, i mnie od niego i jego odemnie odepchnąwszy; to tylko prawił, że Artiszczew dał mu od cara deklaracyją, że go miał uwolnić ze mną, ale to omyliło, bom onego wykłaniać się nie mógł, czemu się i on nieborak zdumiał. Pod tenże czas wyjazdu mego oddano mi dwie kartki od posła cesarskiego w ten sens pisane Dopieruczko byli u mnie przystawowie dając mi znać od cara, że jutro mam mieć ostatni rozgowor i totalem expeditionem zaraz wziąć, a na ostatek carskie obaczywszy oczy i traktament mój jutro mam odprawić. Jako widzę, na tem się ich wszystkich zbyteczna zasadziła superbia, że sine omni mediatione tę wojnę nie tylko z Polakami prowadzić, ale ją według woli swojej kończyć i wykonywać myślą, jeślibyś tedy Wmp. nie prosto i nie spieszno jechał do JKMci a jam prędzej mógł tam za Bożą pomocą być, bo o piątku wyjeżdżam, proszę, niechbym z łaski Wmp. listy nazad miał odesłane, chyba żebyś Wmp. Dopieruczko byli u mnie przystawowie dając mi znać od cara, że jutro mam mieć ostatni rozgowor i totalem expeditionem zaraz wziąć, a na ostatek carskie obaczywszy oczy i traktament mój jutro mam odprawić. Jako widzę, na tem się ich wszystkich zbyteczna zasadziła superbia, że sine omni mediatione tę wojnę nie tylko z Polakami prowadzić, ale ją według woli swojej kończyć i wykonywać myślą, jeślibyś tedy Wmp. nie prosto i nie spieszno jechał do JKMci a jam prędzej mógł tam za Bożą pomocą być, bo o piątku wyjeżdżam, proszę, niechbym z łaski Wmp. listy nazad miał odesłane, chyba żebyś Wmp. pospieszyć chciał. pospieszyć chciał. Druga kartka w ten sens Wprawdzie oznajmowałem Wmp, o dzisiejszym moim rozgoworze, że miał być cum Mali expeditione, ale że dla wielu moich na tymże rozgoworze punktów nie mógł się tak prędko resolwować, jeszcze do dnia drugiego albo trzeciego zatrzymali mię, ale list JKMci polskiego przyjęli odemnie. Druga kartka w ten sens Wprawdzie oznajmowałem Wmp, o dzisiejszym moim rozgoworze, że miał być cum Mali expeditione, ale że dla wielu moich na tymże rozgoworze punktów nie mógł się tak prędko resolwować, jeszcze do dnia drugiego albo trzeciego zatrzymali mię, ale list JKMci polskiego przyjęli odemnie. Tego dnia lubo spóźniwszy nocowałem w Maziomie mil odTego dnia lubo spóźniwszy nocowałem w Maziomie mil od stolicy 6. stolicy 6. Dnia 28go wyjeżdżając z Maziomy słyszałem od gospodarza tamecznego cnotliwego człowieka. iż siedm przykazówDnia 28go wyjeżdżając z Maziomy słyszałem od gospodarza tamecznego cnotliwego człowieka. iż siedm przykazów strzeleckich przeszło przez Maziomę ku Połockowi, wszyscy w barwie błękitnej; tamże i w drugiej wsi nazwanej Kubinsku, gdziem pokarmował, powiadano o kozakach, iż 40 tysięcy przez Kijów przeszło głosząc się idąc do wojska JKMci. Tego dnia nocleg w Możajsku od Maziomy mil 12; nocował ze mną p. Przezdziecki, z którym sam wystrzegając się widzieć, posyłałem dla wiadomości o Jmp. hetmanie, jeśliby jeszcze nie był pod Rygą. O czem nie wiedząc, jednak z życzliwości swojej przeciwko rpltej przestrzegał, aby się JKMść miał na ostrożności od Moskwy, która nie tylko że już ku Wilnowi ze Smoleńska trzy pułki piechoty wyprawiła, ale po wszystkich miastach i miasteczkach obwołano samemu carowi iść na wojnę, o-czem wiedząc, aby się wszyscy gotowali. I mię takoważ jeszcze w stolicy zaszła wiadomość. strzeleckich przeszło przez Maziomę ku Połockowi, wszyscy w barwie błękitnej; tamże i w drugiej wsi nazwanej Kubinsku, gdziem pokarmował, powiadano o kozakach, iż 40 tysięcy przez Kijów przeszło głosząc się idąc do wojska JKMci. Tego dnia nocleg w Możajsku od Maziomy mil 12; nocował ze mną p. Przezdziecki, z którym sam wystrzegając się widzieć, posyłałem dla wiadomości o Jmp. hetmanie, jeśliby jeszcze nie był pod Rygą. O czem nie wiedząc, jednak z życzliwości swojej przeciwko rpltej przestrzegał, aby się JKMść miał na ostrożności od Moskwy, która nie tylko że już ku Wilnowi ze Smoleńska trzy pułki piechoty wyprawiła, ale po wszystkich miastach i miasteczkach obwołano samemu carowi iść na wojnę, o-czem wiedząc, aby się wszyscy gotowali. I mię takoważ jeszcze w stolicy zaszła wiadomość. Dnia 1go marca pokarmiwszy w milach siedmiu w derewni carskiej, w bok gościńca nocowałem w Carowie mil od noclegu 14. Dnia 1go marca pokarmiwszy w milach siedmiu w derewni carskiej, w bok gościńca nocowałem w Carowie mil od noclegu 14. Dnia 2go ujechawszy do Wiazmy do pokarmu mil ośm i tamże odmieniwszy podwody alias jemskie konie i przewożatego inszego z pięciu strzelców wziąwszy, noclegowałem we wsi nazwanej Semlewie za Polanówką w mili. Kozacy wiazomscy życzliwi naszym ostrzegali mię, że car przedsięwziął iść do Litwy i jako wszystkim bojarom gotować się kazano, tak i chłopom, których na głowę znowu pędzić miano, jednych w strzelcy i sołdaty, a drugich do wiezienia prowiantów. Tego dnia ujechałem mil 12. Dnia 2go ujechawszy do Wiazmy do pokarmu mil ośm i tamże odmieniwszy podwody alias jemskie konie i przewożatego inszego z pięciu strzelców wziąwszy, noclegowałem we wsi nazwanej Semlewie za Polanówką w mili. Kozacy wiazomscy życzliwi naszym ostrzegali mię, że car przedsięwziął iść do Litwy i jako wszystkim bojarom gotować się kazano, tak i chłopom, których na głowę znowu pędzić miano, jednych w strzelcy i sołdaty, a drugich do wiezienia prowiantów. Tego dnia ujechałem mil 12. Dnia 3go przyszło mi noclegować w Dorhoburzu, a że mi tego dnia podwód nie wystawiono, mil od noclegu ujechałem ośm; tam znowu potwierdzenie wszystkiego, że car sam ruszyć się ma, miałem. Dnia 3go przyszło mi noclegować w Dorhoburzu, a że mi tego dnia podwód nie wystawiono, mil od noclegu ujechałem ośm; tam znowu potwierdzenie wszystkiego, że car sam ruszyć się ma, miałem. Dnia 4go pokarm i nocleg w Pniewie mil od Dorhoburza 8, i tam rano stanąwszy dla podwód zanocować przyszło. Dnia 4go pokarm i nocleg w Pniewie mil od Dorhoburza 8, i tam rano stanąwszy dla podwód zanocować przyszło. Dnia 5go przyjechawszy do Smoleńska godzin dwie na dzień, a jednak 8 mil od Pniewa z noclegu znosiłem się z p. Łosowskim postanowiwszy z nim, że on na Połock, a ja na Borysów jechać mieliśmy. Tego dnia i p. Łosowskiego dla podwód zatrzymano. Dnia 6go doszła mię kartka od p. Jana Wilhelma Raczyńskiego, który mi oznajmił, że szpiegów dwóch od Kamieńca litewskiego wyprawiono ze Smoleńska, aby od czernców kamienieckich, z którymi się Moskwa przedtem przez posłów swoich namówiła, wzięła wiadomość, co się w Polsce dzieje, i jednemu czerncowi z relacyją przyjeżdżać życzyli a ztąd nie małą czerncom posłali jałmużnę. W Smoleńsku którajenokolwiek szlachta i chłopi z czuprynami chodzili, użynać im kazano, jakoż Moskwa za ukazem carskim wszystkich przynaglała, co i nie rado czynić musieli. Kozacy z towarami z Czechrynia przyjechawszy porzuciwszy i rzeczy swoje uchodząc całą bandą uciekli; skarżyli się przy tem i mieszczanie na ciężką niewolę i że z Moskwą przywyknąć nie mogąc ku ścianom się kozackim gotują. Przy mnie nawet jeden, z czego się zwierzyli do słobody od Chmielnickiego założonej za Czechryniem na której już powiadana podymia 1000 wyprawiony został mieszczanin dla upewnienia miejsca. Moskwa, jako mię i tu w Smoleńsku i jeszcze przedtem w stolicy wiadomość dochodziła, pohybel sobie jakiś mając odwróżyć prognostyk obiecywali, przez co wszyscy lubo się powierzchownie na naszych grozili, jednak sobą trwożyli słysząc, jako wojska wielkie miały być w Koronie, na co i post osobliwy w stolicy od patryjarchy i modyfikacyje nakazano-Tego dnia zabawiwszy mię prowożatym aż do samego wieczora i karmem, który mi dano na dni sześć na dzień po kopijek 90, wyprawowali mię w Smoleńsko, zkąd ekspostulowawszy tak długo o podwody nie wystawione i przecie nic nie wskórawszy, na starych wyjechałem już na samym zmroku. Prowadził mię tędy przydany prowożaty, sierżant, z pięciu sołdatów na most do bramy królewskiej przez Dniepr, a od niej w lewo koło mura aż do bramy. Tamem widział mur podczas szturmu pokruszony i basztę jednę od szańcu ziemnego do samych Zubiszcz zbitą, a drugą nakruszoną, które obiedwie drzewem; ostawione; i jako się przyszło domyśliwać, musiało być i samym Smolanom ciężko, kiedy tak wielką dziurę uczyniono, a za, osobliwą łaską Bożą, że przez szturm nie wzięty, ponieważ też, jako powiadają już siedm chorągwi na, dwóch kraterach było, ale ich Pan Bóg oślepił, że resolute nie poszli. TegoDnia 6go doszła mię kartka od p. Jana Wilhelma Raczyńskiego, który mi oznajmił, że szpiegów dwóch od Kamieńca litewskiego wyprawiono ze Smoleńska, aby od czernców kamienieckich, z którymi się Moskwa przedtem przez posłów swoich namówiła, wzięła wiadomość, co się w Polsce dzieje, i jednemu czerncowi z relacyją przyjeżdżać życzyli a ztąd nie małą czerncom posłali jałmużnę. W Smoleńsku którajenokolwiek szlachta i chłopi z czuprynami chodzili, użynać im kazano, jakoż Moskwa za ukazem carskim wszystkich przynaglała, co i nie rado czynić musieli. Kozacy z towarami z Czechrynia przyjechawszy porzuciwszy i rzeczy swoje uchodząc całą bandą uciekli; skarżyli się przy tem i mieszczanie na ciężką niewolę i że z Moskwą przywyknąć nie mogąc ku ścianom się kozackim gotują. Przy mnie nawet jeden, z czego się zwierzyli do słobody od Chmielnickiego założonej za Czechryniem na której już powiadana podymia 1000 wyprawiony został mieszczanin dla upewnienia miejsca. Moskwa, jako mię i tu w Smoleńsku i jeszcze przedtem w stolicy wiadomość dochodziła, pohybel sobie jakiś mając odwróżyć prognostyk obiecywali, przez co wszyscy lubo się powierzchownie na naszych grozili, jednak sobą trwożyli słysząc, jako wojska wielkie miały być w Koronie, na co i post osobliwy w stolicy od patryjarchy i modyfikacyje nakazano-Tego dnia zabawiwszy mię prowożatym aż do samego wieczora i karmem, który mi dano na dni sześć na dzień po kopijek 90, wyprawowali mię w Smoleńsko, zkąd ekspostulowawszy tak długo o podwody nie wystawione i przecie nic nie wskórawszy, na starych wyjechałem już na samym zmroku. Prowadził mię tędy przydany prowożaty, sierżant, z pięciu sołdatów na most do bramy królewskiej przez Dniepr, a od niej w lewo koło mura aż do bramy. Tamem widział mur podczas szturmu pokruszony i basztę jednę od szańcu ziemnego do samych Zubiszcz zbitą, a drugą nakruszoną, które obiedwie drzewem; ostawione; i jako się przyszło domyśliwać, musiało być i samym Smolanom ciężko, kiedy tak wielką dziurę uczyniono, a za, osobliwą łaską Bożą, że przez szturm nie wzięty, ponieważ też, jako powiadają już siedm chorągwi na, dwóch kraterach było, ale ich Pan Bóg oślepił, że resolute nie poszli. Tego dnia zjechawszy w bok z gościńca do Suchowskiego nocowałem w boku w wiosce Wyhorhowie w mil od Smoleńska 4. dnia zjechawszy w bok z gościńca do Suchowskiego nocowałem w boku w wiosce Wyhorhowie w mil od Smoleńska 4. Dnia 7go mając kałaura dobrego jechałem prosto na derewnie wyrzynając się ku Horom, jakoż i nie tylko żem dwie mile nie jadąc na Koziny gościńcem wyrzucił, ale i wielką wygodę tak podwodami, jako osobliwie sianem, o co na gościńcu trudno, miałem. Nocleg we wsi Dobrowiejskiej od pierwszego noclegu mil 8. Tę wieś uprosił żyd chrzczony niejakiś Abramowicz. Dnia 7go mając kałaura dobrego jechałem prosto na derewnie wyrzynając się ku Horom, jakoż i nie tylko żem dwie mile nie jadąc na Koziny gościńcem wyrzucił, ale i wielką wygodę tak podwodami, jako osobliwie sianem, o co na gościńcu trudno, miałem. Nocleg we wsi Dobrowiejskiej od pierwszego noclegu mil 8. Tę wieś uprosił żyd chrzczony niejakiś Abramowicz. Dnia 8go prowadzili mię przewodnicy ku gościńcowi prosto mijając Hory do Horek małych. Tam i załoga moskiewska i załoga kozacka; setnik Krukowski nie zgadzali się z sobą jeden drugiego hałasując. Tego dnia nocleg w Szkłowie od pierwszego mil 12, gdzie będąc słyszałem, iż pułk smoleński złączywszy się ze szkłowskim poszli ku Wilnu, tamże i zapasy prowadzono, pod które wszystkie podwody wybrano tak, żem ich i w Szkłowie wziąć nie mógł. Dnia 8go prowadzili mię przewodnicy ku gościńcowi prosto mijając Hory do Horek małych. Tam i załoga moskiewska i załoga kozacka; setnik Krukowski nie zgadzali się z sobą jeden drugiego hałasując. Tego dnia nocleg w Szkłowie od pierwszego mil 12, gdzie będąc słyszałem, iż pułk smoleński złączywszy się ze szkłowskim poszli ku Wilnu, tamże i zapasy prowadzono, pod które wszystkie podwody wybrano tak, żem ich i w Szkłowie wziąć nie mógł. Dnia 9go na starych podwodach wyjechawszy i pokarmiwszy w Starosielu noclegowałem w Tołoczynie od Szkłowa mil 9; tam będąc słyszałem od cnotliwego gospodarza, iż i z Mohilewa i z nowego Bychowa także ku Wilnu wojska poszły. Stojąc w Tołoczynie grozili się posieść ostatek Litwy, Żmudź i Prusy. O samym caru prawił, iż mu zapewne do Smoleńska obiecywano, o czem mię jeszcze i w Smoleńsku i za Smoleńskiem dochodziły głosy. Te pułki lubo i do Berezyny idąc nie nazbyt zdzierstwem folgowali osobliwie za Berezyną; tam i na domy szlacheckie najeżdżali i białe głowy gwałcili, jakoby dając hasło, iż tam długo popasać nie będą. Dnia 9go na starych podwodach wyjechawszy i pokarmiwszy w Starosielu noclegowałem w Tołoczynie od Szkłowa mil 9; tam będąc słyszałem od cnotliwego gospodarza, iż i z Mohilewa i z nowego Bychowa także ku Wilnu wojska poszły. Stojąc w Tołoczynie grozili się posieść ostatek Litwy, Żmudź i Prusy. O samym caru prawił, iż mu zapewne do Smoleńska obiecywano, o czem mię jeszcze i w Smoleńsku i za Smoleńskiem dochodziły głosy. Te pułki lubo i do Berezyny idąc nie nazbyt zdzierstwem folgowali osobliwie za Berezyną; tam i na domy szlacheckie najeżdżali i białe głowy gwałcili, jakoby dając hasło, iż tam długo popasać nie będą. Dnia l0go pokarmiwszy w Słonieniach jechałem na Bobr, tam życząc sobie i nocować; ale nie dostawszy siana przyszło mi zjechać z gościńca do wsi Chudowcow, gdzie Szeremetowa załoga mając to za niecność Szeremetową chciała mi bronić noclegu. Chłopi zaś tej wsi i innych po przejściu pułków moskiewskich, rozumiejąc, że już Moskwa i dziedziczką będzie, do szyszowania się rzucili, panom swoim posłuszeństwa nie pełniąc, na co wiele szlachty uskarżało się. O Bychowie starym brałem wiadomość, że znowu jurament drugi, pierwszy wykonawszy kozakom, Moskwie wykonywać musiał; jednak w tem zażyli sekretu, że jako wojsko zaporożskie carowi JMci przysięgę wykonywało, tak i my przy wojsku zaporożskiem stawając czynimy przysięgę carowi JMci. Załoga jednak kozacka Moskwy nie tylko że pułkami, na co byli przygotowani, nie wpuściła, ale i pojedynkiem nie wpuszczają, i jako z wielu kozaków jadąc zrozumiałem, przedsięwzięła patrzeć, przy kim większa potęga będzie, przy tym się też inponować chcą, ale drudzy i na Moskwę się grozili. kozakom, Moskwie wykonywać musiał; jednak w tem zażyli sekretu, że jako wojsko zaporożskie carowi JMci przysięgę wykonywało, tak i my przy wojsku zaporożskiem stawając czynimy przysięgę carowi JMci. Załoga jednak kozacka Moskwy nie tylko że pułkami, na co byli przygotowani, nie wpuściła, ale i pojedynkiem nie wpuszczają, i jako z wielu kozaków jadąc zrozumiałem, przedsięwzięła patrzeć, przy kim większa potęga będzie, przy tym się też inponować chcą, ale drudzy i na Moskwę się grozili. Dnia 11go nocleg przed Borysowem. Dnia 12go w Borysowie, gdzie mię wojewoda borysowski z dyskrecyi swojej owsem i sianem i kilku kołaczami opatrzył, że już ztamtąd żałowanie carskie nie doszło mię. Z przystawem swoim widziałem się i przyznał się mi, że wiedząc o korespondencyi mojej z posłem cesarskim, sekretu tego wojewodzie borysowskiemu nie chciał rewelować; więc darowałem mu pancerz cudny. Tegoż dnia rozumiejąc, że mi da licencyją wojewoda borysowski do przesłania listów prosto ku Warszawie pisałem do Jmpana hetmana w cyfrach w ten sens Dnia 11go nocleg przed Borysowem. Dnia 12go w Borysowie, gdzie mię wojewoda borysowski z dyskrecyi swojej owsem i sianem i kilku kołaczami opatrzył, że już ztamtąd żałowanie carskie nie doszło mię. Z przystawem swoim widziałem się i przyznał się mi, że wiedząc o korespondencyi mojej z posłem cesarskim, sekretu tego wojewodzie borysowskiemu nie chciał rewelować; więc darowałem mu pancerz cudny. Tegoż dnia rozumiejąc, że mi da licencyją wojewoda borysowski do przesłania listów prosto ku Warszawie pisałem do Jmpana hetmana w cyfrach w ten sens Podwojony o rezydencyi JWp. tutejszemi wiadomościami, bo jedni o zaczętej konwokacyi warszawskiej i na niej JWp. zostającego, drudzy zaś nie tylko o skończonej, ale jakobyś JWp. na Żmudź miał powrócić twierdząc, przywiedli mnie, że sam wziąwszy przed się drogę moją do Kiejdan, w drugą jednak stronę ku Warszawie wyprawuję kozaka dając Mu o ekspedycyi mojej od cara wiadomość, którą mi za przybyciem p. Łosowskiego i przezeń właśnie miłościwą JWp. i Dobr. łaską eliberowanemu nad moje spodzianie odebrać przyszło. Nic jednak spóźniony od nich tak długiem trzymaniem, wietrzeniem, kurzeniem i opłukiwaniem acz z alternacyją, której wszyscy posłowie od tej ściany jadący zażywali a przecie spełnić ich ukaz dla dalszej trudności musieli nie przynoszę JWp. , bo kondemnowawszy zastarzałą propozycyją moją, ani na jeden punkt pożytecznego nie dając responsu pośledniejszem postanowieniem zasłonili się, a jako o posiłki, o więźniów i p. Domaszewskiego tak i o wszystkie zgoła punkta do komisyi następującej suspendowano. Przed którą dla dalszej informacyi stolnik carski IwanPodwojony o rezydencyi JWp. tutejszemi wiadomościami, bo jedni o zaczętej konwokacyi warszawskiej i na niej JWp. zostającego, drudzy zaś nie tylko o skończonej, ale jakobyś JWp. na Żmudź miał powrócić twierdząc, przywiedli mnie, że sam wziąwszy przed się drogę moją do Kiejdan, w drugą jednak stronę ku Warszawie wyprawuję kozaka dając Mu o ekspedycyi mojej od cara wiadomość, którą mi za przybyciem p. Łosowskiego i przezeń właśnie miłościwą JWp. i Dobr. łaską eliberowanemu nad moje spodzianie odebrać przyszło. Nic jednak spóźniony od nich tak długiem trzymaniem, wietrzeniem, kurzeniem i opłukiwaniem acz z alternacyją, której wszyscy posłowie od tej ściany jadący zażywali a przecie spełnić ich ukaz dla dalszej trudności musieli nie przynoszę JWp. , bo kondemnowawszy zastarzałą propozycyją moją, ani na jeden punkt pożytecznego nie dając responsu pośledniejszem postanowieniem zasłonili się, a jako o posiłki, o więźniów i p. Domaszewskiego tak i o wszystkie zgoła punkta do komisyi następującej suspendowano. Przed którą dla dalszej informacyi stolnik carski Iwan 1919 Szczepanowicz Telepniow do JKMci półtora niedziel wysłany spieszy, ale czemuś noclegi i pokarmy ze wszystkimi ludźmi swymi w tej drodze opłakiwa. Wszakże jednak ubezpieczyli mnie komisarze do rozhoworu wysadzeni Ałmaz Iwanowicz dziak dumny i z kolegą swoim a Artiszczew i Artiemon schronili się powidania o danym do Naszczokina od cara ordynansie, aby do korespondencyi z Wmp. przychodził i onemuż świeże na posiłek posłano wojska. Na uskromienie woluntaryjuszów i Masalskiego infestujących szlachtę Nieszczyn od Połocka ordynowany; względem zaś kozaków toż robiących ujmować onych a nie zaraz uciskać, ponieważ ich wielka potęga i im potrzebna, deklarowali. Rady JWp. wszystkie in parte przyjąwszy pożyteczniejsze Koronie wymówili a przeszkadzające dało się im widzieć subjectum; z którego rozsiania acz niepewności teraz lepszy pożytek na swą stronę rozumieją. Gdym promissorium rpltej z Artiemonem umówione 1 tudzież przez JWpana podapodawane sposoby powadzenia Wołoszy i Multanii z Rakoczym wspominał, rozumieli, że gdyby perswazyi JWpana się nie ujmując i pierwszego pod Wilnem armistitium nie umawiając które Chmielnickiego i Baturkina po rozgromieniu wojska koronnego bez zawady od Kamieńca, Lwowa i Lublina cofnęło wojny nie deklarowali byli w której straconego ludu się nie doliczą, jużby poprzedzili Szweda do Krakowa i prędszy koniec wojny z Polską i Litwą otrzymaćby byli mogli, ponieważ im natenczas Szwed nie przeszkadzał; teraz zaś dawszy Koronie odżywić się, nie chce się im wierzać, aby umówione na komisyi dzieło Polska dotrzymała. Jako się w tem JWp. z kopij kartek do mnie od posła cesarskiego pisanych snadnie informujesz, a JKMci z listów jego do dworu pisanych, które do samego JWp. posyłając pilnie zalecam do przesłania. A lubo to Moskwa do dogoworu o wszystkiem do komisyi następującej odłożyła, jednakże wojska potężne tak ku Ukrainie jako i ku Litwie ordynuje i jeszcze przy mnie dziewięć przykazów strzeleckich ze stolicy ku Połockowi wyszło. Po miastach, miasteczkach wszystkim na głowę i bojarom gotować się kazano obwołując samemu carowi na wojnę; tego wiedzieć nie mogę, w którą się stronę obróci, 1 Elekcyją cara na tron polski. jeno że prowijanty bojar przyboku jego rezydujących do Połocka wiozące spotykałem i pomijałem i to mam za niejakiś sekret. Kiedy kredens JKMci Jmpanu kanclerzowi Wgo Ks. Litews. dany, przy witaniu mojem cara dziak dumny nie dając mi donosić carowi do ręki i hramotę króla duńskiego prawie gwałtem z ręku wydarłszy, dał przyczynę zapowietrzenia czego sami doświadczyli, iż do tego za łaską Bożą nie przyszło ekspostulacyją moją o tem ochrzcili za bezczeście carskie. Osobliwie, gdy na przyjęcie posła kozułbackiego, alias perskiego wielkie mnóstwo zjechało się bojar, prezentowano przed nimi i lubo w tem nic tego nie było, wywracali, że król i Polacy przez tę hramotę bezczeszczą cara. Za taką ich propozycyją otrzymano od wszystkich deklaracyją, iż za bezczeście hosudarowe gotowi są wszyscy gołowy swoje położyć. W czem mię przestroga od Jmpana Potockiego wojewodzica bracławskiego do całowania chrestu i do ich wiary przymuszonego, od jego ludzi, p. Domaszewskiego i od innych więźniów doszła, którzy życzyli, jako się mieć na ostrożności należy i temu narodowi nie we wszystkiem wierzać. Po tym tedy razie przychodząc strzelcy na wartę nie mogąc wycierpieć, lubo się starszyzna wystrzegła, grozili przed czeladzią ostatek Polski i Litwy posiąść. Osobliwie podczas jednego bankietu carskiego słysząc bojarowie od niego, i że prędko Kraków objąć obiecywał, tryumfowali przez trzy dni z dział bijąc a po wszystkich cerkwiach dzień i noc dzwoniono. Ałmaz Iwanowicz oddając mi ekspedycyją, bom do pożegnania carskiego domódz się nie mógł ani p. Łosowski równo ze mną ekspedyjowany, któregom po trzech dniach ze stolicy po nim wyjechawszy w Smoleńsku pozadził przekąsywając wspomniał mi jakiegoś Pana nowego w Polsce, z czego mi się potem i sprawić nie umiał. Jednakże respons na hramotę JKMci otrzymałem, którą mi acz bez wszystkich tytułów i dołożenia bratku memu jako w hramocie JKMci dołożono było, deliberowawszy trzy dni nie mając się czem bez karmu ciągnąć, odebrać przyszło. Na hramotę króla duńskiego nie dano responsu ponieważ posłowi jego już zgotowaną mieli ekspedycyją, tudzież na hramotę Jmpana kanclerza żadną miarą otrzymać nie mogłem a życzliwość JWpana proponowaną tylko powierzchownąjeno że prowijanty bojar przyboku jego rezydujących do Połocka wiozące spotykałem i pomijałem i to mam za niejakiś sekret. Kiedy kredens JKMci Jmpanu kanclerzowi Wgo Ks. Litews. dany, przy witaniu mojem cara dziak dumny nie dając mi donosić carowi do ręki i hramotę króla duńskiego prawie gwałtem z ręku wydarłszy, dał przyczynę zapowietrzenia czego sami doświadczyli, iż do tego za łaską Bożą nie przyszło ekspostulacyją moją o tem ochrzcili za bezczeście carskie. Osobliwie, gdy na przyjęcie posła kozułbackiego, alias perskiego wielkie mnóstwo zjechało się bojar, prezentowano przed nimi i lubo w tem nic tego nie było, wywracali, że król i Polacy przez tę hramotę bezczeszczą cara. Za taką ich propozycyją otrzymano od wszystkich deklaracyją, iż za bezczeście hosudarowe gotowi są wszyscy gołowy swoje położyć. W czem mię przestroga od Jmpana Potockiego wojewodzica bracławskiego do całowania chrestu i do ich wiary przymuszonego, od jego ludzi, p. Domaszewskiego i od innych więźniów doszła, którzy życzyli, jako się mieć na ostrożności należy i temu narodowi nie we wszystkiem wierzać. Po tym tedy razie przychodząc strzelcy na wartę nie mogąc wycierpieć, lubo się starszyzna wystrzegła, grozili przed czeladzią ostatek Polski i Litwy posiąść. Osobliwie podczas jednego bankietu carskiego słysząc bojarowie od niego, i że prędko Kraków objąć obiecywał, tryumfowali przez trzy dni z dział bijąc a po wszystkich cerkwiach dzień i noc dzwoniono. Ałmaz Iwanowicz oddając mi ekspedycyją, bom do pożegnania carskiego domódz się nie mógł ani p. Łosowski równo ze mną ekspedyjowany, któregom po trzech dniach ze stolicy po nim wyjechawszy w Smoleńsku pozadził przekąsywając wspomniał mi jakiegoś Pana nowego w Polsce, z czego mi się potem i sprawić nie umiał. Jednakże respons na hramotę JKMci otrzymałem, którą mi acz bez wszystkich tytułów i dołożenia bratku memu jako w hramocie JKMci dołożono było, deliberowawszy trzy dni nie mając się czem bez karmu ciągnąć, odebrać przyszło. Na hramotę króla duńskiego nie dano responsu ponieważ posłowi jego już zgotowaną mieli ekspedycyją, tudzież na hramotę Jmpana kanclerza żadną miarą otrzymać nie mogłem a życzliwość JWpana proponowaną tylko powierzchowną a w sercu przeciwność wymówili. Koligując tedy wszystkie ich niewdzięczności, gdy osobliwie i to im nie w smak, że tak wiele zameczków pobrano w Inflanciech i z mego traktamentu wyrozumiawszy, bo nie tylko w Borysowie com rozumiał, że z niedyskrecyi tamtego wojewody pochodziło, ale i w samej stolicy za wartą mię mając z najmniejszym i z swoimi nawet ludźmi powidzenia się zabraniali i nie dopuścili i te same przestrogi zachowywali. Kartki, których kopije posyłam z niemałym kosztem przekupując wartę, odbierać przychodziło i z p. Domaszewskim tenże tylko sposób widzieć się pozwolił; a uwolnieniem jego ze mną p. Łosowskiego i jego samego upewniwszy przecież wydać odmówili, czem nieborak ubezpieczony nie mógł nic pisać. Niespodzianie widząc mię wyjeżdżającego już ze stolicy, krwawemi się oblał łzami, więc nie mogłem dalszych wiadomości, o które się miał był starać, zasiągnąć od niego, osobliwie o pośle szwedzkim świeżym i o medyjatorze francuzkim i Kromwelowym, których się Moskwa jeszcze spodziewała. Jeno że pierwej widziawszy się ze mną dawał przestrogi, iż z Szwedem bardziej życzą pokoju i to, com wyżej namienił; powiedział mi i o sekrecie jednego pułkownika a posła kozackiego, który miał się zwierzyć onemu, iż wielu punktów z instrukcyi przeciwnej JKMci nie proponował carowi, owszem niechęć i okazyją do rebelii kozakom odnieść deklarował; co wiem, że i ziści, bo się nie wystrzegał carowi domówić, zkąd przez niedziel dwanaście był trzymany w stolicy, a przecie jednak od dwóch miesięcy ekspedyjowany. Posłowie hańscy dwaj dowodnie od Pana swego domówiwszy wojnę, pokutują w stolicy, jeden z nich od ludzi moskiewskich kijami zbity, kilka miesięcy smarować się musiał; toż się dostało i jego ludziom. Poseł kozułbacki, lubo z darami i z przyjaźnią od Pana swego przyjechał do cara i wdzięcznie przyjęty, ale wiem, jaką odprawę weźmie, bo carewiczowie hruzińscy hołdownicy carscy o odjęcie swej ziemi na króla perskiego i Kozułbaczan skarżą. Jeden już był u cara, a drugi dla posiłków w drodze, bodaj czy i tam nie rozdwojone będą siły. To na ten czas JWp. doniósłszy ostatek sam wszystkiego relacyją czynić gotów będę; jednak teraz rozumiem, aby to na tej konwokacyi, jeśli się jeno nie skończyła wie- dziano. Dalej skarżę na ich traktament niedyskretny, bo kiedyby mię poseł cesarski Jmp. Fragstein 50 czerwonych złotych z Borysowa wyjeżdżającego nie suplementował, przyszłoby mi tylko czeladź w zastawę im dawać; bo Pan Bóg mój widzi, że mnie samego i czeladź tylko do Smoleńska, i to mizernie sustentowano, konie zaś sam przez wszystką drogę od samej stolicy z mego worka żywić musiałem. Ceterum prosząc Pana Boga, abym jako najprędzej na dobre zdrowie JWpana i dobrodzieja patrzał, sam mię jego miłościwej oddawam łasce. dziano. Dalej skarżę na ich traktament niedyskretny, bo kiedyby mię poseł cesarski Jmp. Fragstein 50 czerwonych złotych z Borysowa wyjeżdżającego nie suplementował, przyszłoby mi tylko czeladź w zastawę im dawać; bo Pan Bóg mój widzi, że mnie samego i czeladź tylko do Smoleńska, i to mizernie sustentowano, konie zaś sam przez wszystką drogę od samej stolicy z mego worka żywić musiałem. Ceterum prosząc Pana Boga, abym jako najprędzej na dobre zdrowie JWpana i dobrodzieja patrzał, sam mię jego miłościwej oddawam łasce. Dnia 13go wyjechawszy z Borysowa noclegowałem we wsi Ziembińskiej. Dnia 13go wyjechawszy z Borysowa noclegowałem we wsi Ziembińskiej. Dnia 16go przyjechałem do Jmpana Biesieckiego wojskiego oszmiańskiego, tam dwa dni a trzeci u Jmpana Korejwy strawiwszy, dnia 18go przyjechałem do Miadzioła. Dnia 16go przyjechałem do Jmpana Biesieckiego wojskiego oszmiańskiego, tam dwa dni a trzeci u Jmpana Korejwy strawiwszy, dnia 18go przyjechałem do Miadzioła. Dnia 20go wyjechawszy z Miadzioła noclegowałem w Kobylniku. Dnia 20go wyjechawszy z Miadzioła noclegowałem w Kobylniku. Dnia 21go przejechałem przez Święczany, gdzie chorągiew Jmpana Kroszyńskiego chleb wybierała. Dnia 21go przejechałem przez Święczany, gdzie chorągiew Jmpana Kroszyńskiego chleb wybierała. Dnia 22go noclegowałem w Wiłkomierzu, dnia 23go w Szatach. Dnia 22go noclegowałem w Wiłkomierzu, dnia 23go w Szatach. Dnia 25go przyjechawszy do Kiejdan widziałem się z Jejmścią Gosiewską, która mi Jegomci prędki przyjazd tuszyła. Te dni strawiłem w Kiejdanach czekając do wiadomości jakowej od hetmana, tudzież kilka dni się wzięło, nimem mój folwark przez p. Pogirskiego marszałka rzeczyckiego odebrany, znowu do swojej posesyi odebrał. Dnia 25go przyjechawszy do Kiejdan widziałem się z Jejmścią Gosiewską, która mi Jegomci prędki przyjazd tuszyła. Te dni strawiłem w Kiejdanach czekając do wiadomości jakowej od hetmana, tudzież kilka dni się wzięło, nimem mój folwark przez p. Pogirskiego marszałka rzeczyckiego odebrany, znowu do swojej posesyi odebrał. Dnia 2go wziąwszy wiadomość, iż Jmść jeszcze w Warszawie zostaje i prędkiego przybycia kozak ztamtąd przyjechawszy nie obiecywał, wyjechałem z Kiejdan przeciwko Jmści; listy pisała do Jmści i sama Jejmść i Jejmść p. trocka. Dnia 2go wziąwszy wiadomość, iż Jmść jeszcze w Warszawie zostaje i prędkiego przybycia kozak ztamtąd przyjechawszy nie obiecywał, wyjechałem z Kiejdan przeciwko Jmści; listy pisała do Jmści i sama Jejmść i Jejmść p. trocka. Dnia 5go pijana załoga w Prenach bezcześcili mnie napadłszy na gospodę, ale wzięli dobrą nagrodę, bo ich kilku smarować się od obuchowych razów musiało. Dni kilka strawiłem u Jmpana pisarza trockiego, który mi odradzał jechać do do Jmści, ale wziąwszy wiadomość, iż z Warszawy za królem JMścią ku Poznaniowi jechał, dnia 9go wyjechałem przeciwko Jmści z Krasnopola. Dnia 5go pijana załoga w Prenach bezcześcili mnie napadłszy na gospodę, ale wzięli dobrą nagrodę, bo ich kilku smarować się od obuchowych razów musiało. Dni kilka strawiłem u Jmpana pisarza trockiego, który mi odradzał jechać do do Jmści, ale wziąwszy wiadomość, iż z Warszawy za królem JMścią ku Poznaniowi jechał, dnia 9go wyjechałem przeciwko Jmści z Krasnopola. Dnia l1go z Sopockin wziąwszy wiadomość o Jmp. Bienieckim stolniku grodzieńskim od króla JMci do cara asygnowanym, że z Warszawy powracał, jechałem do majętności Jmp. Dargunia, tam mi dał sprawę, iż Jmp. hetman przeprowadziwszy króla JMci do Łowicza, już sam ku Brześciowi się udał na komisyją wojskową, której koniec aż po świętach obiecywał. Do tego rozdwojona była intencyja Jmpana hetmana, albo załogami moskiewskiemi na Sopockin, albo też granicą pruską jechać, zkąd i ja sam nie mogąc się w drogę puszczać dla rozminienia się, jednak czeladnika mego przecyfrowawszy list w Borysowie zkoncypowany i niektóre punkta przydawszy wyprawiłem. Przez tegoż odesłałem listy posła cesarskiego do mnie w stolicy oddane i wiele moich listów ekspedyjowałem do dworu; osobliwie do Jmpana kanclerza Wgo Ks. Litews, dając relacyją względem hramot króla JMci do cara i o-responsach od niego, sam zaś wytchnąwszy przez dwa dni u Jmpana Biesieckiego powróciłem nazad ku Kiejdanom. Powracającego ku Kiejdanom, iż mię Bóg nawiedził chorobą ciężką, nie mogąc sam do Kiejdan, gdzie już Jmść stanął, dla uczynienia relacyi jechać, posłałem hramoty od cara tak do JKMci jako i do Jmpana hetmana pisane, przy tem i list mój w ten sens dyrygowałem t. j. dnia 3go maja 1658 r. Po wysłaniu czeladnika mego ku Brześciowi do JWpana, iż mię sam powracającego ku Kiejdanom Pan Bóg ciężką nawiedził chorobą, nie mogąc natenczas sam z relacyją mej drogi dojechać do JWpana, posyłam hramoty od cara do JKMci i do JWpana pisane. Przy tem to mi się zdało oznajmić, czegom jeśli w tamtych listach moich do JWpana nie przepomniał, że Moskwa luboto rady JWp. pożyteczniejsze Koronie wymówiła, jednak kto i Koronie i im samym sprzyja i lepiej poradzić umię, zrozumiała, przypominając sobie wszystkie JWpana przeciwne Szwedom propozycyje; które gdyby zaczętej grafa Magnusa z Naszczokinem nie przerwały korespondencyi, jużby nie tylko armistitium umówione, ale i pokój z Szwedem był skończony. Bo jako o listach wielu grafa Magnusa o przejętym do Naszczokina komisarzu byli przestrzeżeni. tak i od ściany pskowskiej poślednie od tychże Szwedów fabryki i rozsiane nowiny mieli. Ale pożyteczne rpltej od JWp. propozycyje góry nie wzięły i jako płonne zrażone opadły, przecie jednak naszym rzeczom wielkie zatrudnienie czyniły; ztąd i korespondencyja ustawać zaczynała, ztąd i nie dobre na nas poczęły latać głosy. I teraz lubo im cale wierząc, upewniać nie mogę, jednakże kiedy korespondencyja z Naszczokinem z woli carskiej zaczynać się będzie, snadniej ich może zażyć, a daleko bardziej doświadczyć fundamentalnej przyjaźni. Ja w tamtych listach, coin miał w przestrodze i czegom sam doświadczył, pisałem do JWp. , teraz zaś przydawać mało mam, chyba da Pan Bóg do siebie przyszedłszy i co będę mógł przypomnieć, uczynię sam relacyja. Tymczasem da się widzieć JWpanu ich obietnica, jeżeli to, co teraz przez Naszczokiua młodego asekurowali w następujących rpltej potrzebach nie odkładając do komisyi, wyświadczą. Prosząc zatem Pana Boga, aby mi jako najprędzej na dobre zdrowie JWp. patrzeć pozwolił, sam mię miłościwej JWp. i dobrodzieja oddawam łasce zostając JWp. i Dobr. uniżony sługa. Stefan Franciszek z Prószcza Medeksza. 4. PUNKTA z INSTRUKCYI OD JWJMP. WINCENTEGO KORWINA ALEKSANDROWICZA GOSIEWSKIEGO PODSKARBIEGO I HETMANA WIELK. Ks. LITEWS. W OBOZIE POD SZRZEDNIKIEM DNIA 1GO AUGUSTA DANEJ A PRZEZEMNIE STEFANA FRANCISZKA MARKOWICZA Z PRóSZCZA MEDEKSZę DLA LEPSZEJ INFORMACYI NA ROZHOWORZE PROPONOWANE w STOLICY. Nie wątpię, że dotąd JCWtwo wyrozumieć życzliwość JWp. hetmana przeciwko sobie raczył, kiedy wszystkie wiadomości a pewne przestrogi donosił carowi JMci. Oznajmowali że Szwedzi ż Rakoczym czynili ligę, a Rakoczy z Wołoszą, Multaniją i kozakami; oznajmował, że się o elekcyją na koronę polską starał i wiele miał po sobie koronnych; również sposoby do powadzenia Multan z Wołoszą a zatem i z Rakoczym, aby do tak ścisłej ligi nie przyszli, carowi JMci, że zręczniej było, dawał i dowodnie przestrzegał, że bunty między kozakami się wszczynają. Temu jednak nie wierzano i owszem za niepodobną trzymał to Artiemon Siergiejewicz. Na który dokument upomnieć się rozhoworów p. Żerowskiego samemu carowi JMci a p. Rosochackiego pisarza ziemskiego trockiego, komisarzom pełnomocnym pod Wilnem proponowanych, tudzież i potem zesłanemu Artiemonowi a wszystko najdą, co za rzecz niepodobną mieli, gdyż się to teraz wyjawiło. Ale co do tego przywiodło, że przestrogom pewnym wierząc nie chciano, i owszem, że je kondemnowano, że nienależni zrażając Jmpana hetmana pożyteczne propozycyje płonnemi się na stronę cara JMci przysługowali wiadomościami i nie mając od króla JMci z carem JMcią do znoszenia się plenipotencyi nienależnie wyrywali się i przez to pożyteczną radę Jmpana hetmana odtrącili swem przeciwnem udaniem chcąc podobno lepiej carowi służyć; niechże tedy car JMci uważy, czyja była pożyteczniejsza rada i jeżeli ci sami nie zawiedli i cara i swojej rpltej. Niesłusznie też ztąd car JMci koliguje życzliwość onych przeciwko sobie, kiedy przyjąwszy załogi kozackie i od Chmielnickiego listy przypowiednie pod ich protekcyją się poddają. Bychow, czemuż nie carowi JMci ale kozakom podać kazany, i czemuż z buntownikami cara JMci przestają, przez co nie mogą być bezpieczne załogi cara, bo i sami z wojskiem zgubiwszy tak wiele kraju odeszli, w ręce Rakoczego Brześć i w wielkie niebezpieczeństwo kraj cara Jmci załogami założony podawszy. Jmp. hetman za łaską bożą dotrzymawszy prowincyją Żmudzką i wszystek swój trakt wcale i teraz się jeszcze od niego nie oddala i we wszystkiem się z wojewodami cara JMci znosić chciał, jeno że oni od tego dalecy byli. Tu zauważy JCWstwo przy kim większa czułość koło dobra pospolilitego zostawała i ci, co sami udali być Jmpana hetmana Gosiewskiego za zdrajcę i przeciwnika obiejom tym monarchom JKMci i JCWstwu sami w konfuzyi zastali i prawie na się ten tytuł włożyli. Może tedy JCWstwo wyrozumieć, że to nie płonne były wiadomości, z których się teraz wszystko weryfikuje, co Rakoczy robił w Polsce i zkąd dobre dzieło w dłuższą poszło pro- kngacyją i inszych wiele rzeczy osobliwie do sowierszenia umówionego dzieła należących i godnych wiadomości hosudarowi i monarsze szczerze oznajmował; poskarży się tedy poseł, że wszystkie przestrogi mimo się puszczono i temu nie zabiegano, a co największa, że responsu w tych materyjach pożądanego dać nie chciano. Wyrozumiawszy, iż tak życzliwa usługa i praca ku JCWu żadnego nie odniosła skutku, już więcej nie chciał przykrzyć carowi JMci; ale kiedy rzecz nową od residentów, tak JKMci p. Morsztina podstolego krakowskiego jako i drugiego samegoż JCWa przy królu JMci duńskim zostających przysłano, godziło się to donieść carowi JMci. Jakoż posyłam hramoty dwie, jednę króla JMci duńskiego do cara JMci, drugą od posła JCWtwa do jednego konsylijarza Dmitrowicza, z których wyrozumie JCWo deklaracyją króla duńskiego, który jako nieprzyjaciel Szweda zacząwszy z nim wojnę konać chce takową mając z wielu korespondencyje i ligę przeciwko niemu. Drugą stroną król JMci węgierski nominat na cesarstwo chrześcijańskie prowadzi z nim wojnę nie tylko od granic swoich, ale i tu znaczne posiłki JKMci tak przeciwko Szwedom, jako i Rakoczemu przysłał, i już się te wojska z wojskiem JKMci złączyły i przeciwko obydwom, tak Rakoczemu, jako wojsku króla szwedzkiego ciągną. Marszałek zaś wielki i hetman koronny polny przy siedmiu tysięcy wojska cesarskiego na oblężenie Krakowa ordynowany tamże zostawać będzie. Przeciwko Rakoczemu ordynowany Jmp. Potocki hetman wielki i Jmp. Sapieha wojewoda wileński, którym król JMść do wyparcia ziemie tego nieprzyjaciela szesnaście tysięcy wojska króla węgierskiego pod jenerałem Hatzfeldem przydał i sam z wojskami, gwardyją swoją i pospolitem ruszeniem następuje w posiłku. To uprzątnąwszy do Prus dla odebrania fortec i miast i wygnania ostatka Szwedów, którzy się zostali z bratem króla szwedzkiego, iść przedsięwziął, ponieważ król szwedzki sam na pomorską przeciwko królowi duńskiemu poszedł. Tymczasem p. Grodzickiemu, artyleryi przełożonemu ze trzema tysięcy piechoty JKMci, z 500 jazdy wielkopolskiej i króla JMci węgierskiego z 2000 piechoty i 1000 jazdy, nad któremi Garner starszym, JKMść przez Pomeraniją iść kazał, żeby tem prędzej księcia pruskiego do odstąpienia od Szwedów przycisnęli. Jaki sam Bóg zdarzy sukces, nie omieszka p. hetman donieść carowi Jmci, jakoż to raz przez p. Łosowskiego już oznajmił. Może tedy zważyć car JMść, że nasze rzeczy znowu na nogach bezpiecznie stać mogą i kiedy insze posiłki rpltą podzwigną a cara JMci posiłków nie słychać albo próźnie i po czasie będą, to w rpltej suspicyją urobić muszą; zaczem życzliwie ostrzegam cara JMci i proszę, aby Jego wojska pospieszyły i co należy do wyświadczenia rpltej robić chciały, nie życząc, aby kto inszy JCMci obietnice życzliwością swoją miał poprzedzić. Przełożyć, że wszystkie moje przestrogi i życzliwości zawsze były wierne i pewne, w których otwierałem, że Rakoczego i kozaków ligi następować miały i nowe porobić mankamenta; że się to wszystko stało, i niemałą część Litwy posiadł nieprzyjaciel, a kozacy i w zawojowanych od JCWa województwach i powiatach, co chcą i rozumieją robią, buntując ustawnie i ludzi pospolitego gminu do siebie przywracając, czemu wszystkiemu, gdyby miały były miejsce moje życzliwe rady, jużby się dotąd wszystkiemu zabiegło. O woluntaryjuszach, którzy siła od JCWa odraziły dobrego w ludziach affektu, jakom wiele razy pisał i prosił, że to staranie nie wzięło skutku, nie przy mnie zostawa wina; a teraz sama rzecz pokazuje, jako wielkie ztąd nadeszły niebezpieczeństwa i potrudnienia. Pan Masalski nie jeno że przedtem załogom cara JMci, kędy się Szwedom wybili zbrodniami swemi przykrzył, gdy posłańców zabijał, ale nawet listy do króla JMci posłane przejmując zatrzymywał, czytać się ich ważył, szlachcie wiele opressyj a nawet samym wojewodom wyrządzał; com pisał i z p. Artiemonem znosił, a jednak nie tylko że mu tego nie zganiono, ale teraz pożałowany powrócił i głosi, że mu dano pozwolenie ukazy powiatom dawać, majętności szlacheckie odbierać, broniących się temu zabijać, załogi broniące przejazdów czynić, i po drogach rozsadzać, bunty i spiski w powiecie robić. Zaczem prosić należy, aby był z tego miejsca oddalony, bo takowych opressyj niezwykłemu narodowi do nich znosić rzecz jest niepodobna i z wojskiem, pod które wola moja podmykać ogłosił, z czego obawiać się zaczepki. Na p. wojewodę wileńskiego kniazia Szachowskiego i na inszą starszyznę oprócz p. Naszczokina wojewodę konawskiego uskarżyć się, że się znosić nie chcą; a gdyby się znosili inakszeby skutki były z tych zamysłów kozackich, którzy załogi swoje nie na cara JMci tytuł, ale na wojska zaporożskiego i wszystkie protekcyje a nawet i tym, którzy się carowi JMci życzliwością swoją ofiarowali, rozdają. Z Panem Szeremetem znosić się był zlecił, aby konferencyją z Jmpanem hetmanem zaczynał, do czego się p. Szeremet nakłonić nie chciał; nawet i do p. hetmana kozaka odprawić nie pozwolił; z p. Artiemonem mówić, jeśli przy boku cara JMci będzie i upomnieć się promissorium rpltej; tegoż się upomnieć i u p. Artiszczewa, ponieważ też i przez p. Żeromskiego i przez niego samego otrzymałem obietnicę. Prosić cara JMci, aby kupcom ze wszelkiemi towarami ze wszystkich miast i miasteczek wolny był handel tak wodą jako i lądem, czego pp. wojewodowie bronili i wszystkich kupców zatrzymywali i zatrzymali tak długo, że się zapowietrzywszy siła ich powymierało. O więźniów wszystkich, jako przedtem upraszano cara JMci tak i na ten czas upraszać; osobliwie o p. Domaszewskiego, p. Wrzeszcza i p. Korzeniowskiego; o innych, aby car JMść kazał ich eliberować, ponieważ wszystkich więźniów ludzi cara JMci od komisyi wileńskiej powypuszczano pożałowawszy. Przełożyć carowi JMci przy uniżonej prośbie i to, że pp. wojewodowie różnym panom szlachcie osobliwie tym, którzy w wojskach JKMci Pana mojego i przeciwko spólnemu nieprzyjacielowi służą, majętności pozajeżdżali i z ich władzy wziąwszy intraty na się pobrali, i spustoszenie poczynili. Prosić tedy cara JMci, aby każdemu przywrócić rozkazał, przez co wielkie przychęcenie panów szlachty i wojska ku sobie uczyni. I to donieść carowi JMci, że się ludzie Jego w niezawojowaną ziemię wdzierają, różne krzywdy i zaczepki czynią, przejeżdżającym gościńca bronią i szarpaniny czynią, co być nie miało według postanowienia na komisyi wileńskiej; panowie wojewodowie sprawiedliwości z tego nie czynią, więc prosić cara, aby tego nie kazał i ukrzywdzonym sprawiedliwość uczynił. wojewodowie sprawiedliwości z tego nie czynią, więc prosić cara, aby tego nie kazał i ukrzywdzonym sprawiedliwość uczynił. Względem zaś księcia kurfirszta brandeburskiego donieść Lubo go już był przywiódł Jmp. hetman do odstąpienia od Szwedów i snadnie z nim traktaty mógł kończyć, jednakże czekając na posiłki JCWa, których lubo nie gwałtowna potrzeba była, ale aby przez przyjście onych rplta widziała życzliwość cara, za co by i do elekcyi powinna była, przewlekał traktaty, nie życząc, aby jeden tylko król węgierski od Szwedów go odrywał, ale żeby przytem i cara JMci był commisarius. Przez tak wielką tedy życzliwość swoją ku JCWu przyszedł był Jmp, hetman do suspicyi u JKMci i rpltej, że go zdrajcą zwano, a to dlatego, że JCWo posiłków obiecanych, któremi Jmp. hetman rpltą upewniał, nie wystawił do Korony. Względem zaś księcia kurfirszta brandeburskiego donieść Lubo go już był przywiódł Jmp. hetman do odstąpienia od Szwedów i snadnie z nim traktaty mógł kończyć, jednakże czekając na posiłki JCWa, których lubo nie gwałtowna potrzeba była, ale aby przez przyjście onych rplta widziała życzliwość cara, za co by i do elekcyi powinna była, przewlekał traktaty, nie życząc, aby jeden tylko król węgierski od Szwedów go odrywał, ale żeby przytem i cara JMci był commisarius. Przez tak wielką tedy życzliwość swoją ku JCWu przyszedł był Jmp, hetman do suspicyi u JKMci i rpltej, że go zdrajcą zwano, a to dlatego, że JCWo posiłków obiecanych, któremi Jmp. hetman rpltą upewniał, nie wystawił do Korony. Co, się zaś tknie kozackich buntów i owych swej woli, daje. się to nam widzieć do jakiego oni zmierzają kresu. Bo jako pierwej postrzegłszy na komisyi wileńskiej, że cara JMci elektem na Koronę polską umówiono i między państwy moskiewskiem i polskiem złączonemi nie snadnoby im było łeb wyściubiać, zaraz się rzucili do fakcyj szwedzkiej i Bakoczego na Koronę przeciwko woli JCWa wprowadzali, tak i teraz, gdy już Rakoczetnu się nie nadało i cale zniesiony, nie mając inszego sposobu bo i cesarza tureckiego i Tatarów oni do wojny tentowali rzucają się to na tę, to na ową stronę, żeby jeno znowu tych monarchów powadzić. Za powadzeniem zaś wystawić siebier jako Holendrowie, którzy się panom swoim wybili i nikomu nie hołdują5 tak wiele krwi w Rzeszy niemieckiej rozlawszy, gdy za ich wolność ninacz drugim przydatną kłóciła się wojna przez lat kilkanaście, z czego teraz im samym tylko pożytek. Toż i kozacy, jako zrozumiawszy, życzyliby przy temże zastawać szczęściu i jeżeli JCWo niezabiegając temu zawczasu, jeszcze. im pofolguje, doświadczy jakie się kłótnie nowe zaczną, także trudno będzie wyuzdanych powściągnąć. N. B. W drugim odpisie tychże punktów do instrukcyi znajdująN. B. W drugim odpisie tychże punktów do instrukcyi znajdują się nadto jeszcze następujące się nadto jeszcze następujące Powiaty zawojowane, aby gdy tego potrzeba będzie za uniwersałem Jmpana, hetmana zgromadzały się i podatki przykładem Żmudzi, wiele będzie rozumiał, wydawały. Powiaty zawojowane, aby gdy tego potrzeba będzie za uniwersałem Jmpana, hetmana zgromadzały się i podatki przykładem Żmudzi, wiele będzie rozumiał, wydawały. Jmpaina kanclerza życzliwość opowiedzieć, że z rady jego p. Szumowski od senatorów do cara JMci wyprawiony był, że fakcyją koronnych przeszłego roku, którzy z królem szwedzkim pokój stanowić życzyli, zraził, a do uspokojenia z carem JMci przywiódł; której życzliwości sam będąc w Gdańsku przypatrzyłem się. Jmpaina kanclerza życzliwość opowiedzieć, że z rady jego p. Szumowski od senatorów do cara JMci wyprawiony był, że fakcyją koronnych przeszłego roku, którzy z królem szwedzkim pokój stanowić życzyli, zraził, a do uspokojenia z carem JMci przywiódł; której życzliwości sam będąc w Gdańsku przypatrzyłem się. Potem i sam Jmpan kanclerz po zjeździe częstochowskim podjął się był od JKMci z legacyją do cara JMci. Rozumiejąc, że cara JMci w Inflanciech albo na Litwie zastanie, zbliżył się był na Żmudź, gdzie, że się powietrze wznawiać poczynało a na, szlakacb białoruskich mocno rozszerzyło, nie mogąc się sam przebrać, , przezemnie posyła i JKMci i swoją do cara JMci hramotę, przekładając i to, że za, oznajmieniem króla JMci o nowych a przeciwnych na stronę cara fabrykach, nazad powracać musiał, aby je znowu zrazić, A co się tkie pieczęci mniejszej, którą te hramoty pieczętowane, wiedzieć może Moskwa, że teraz obie pieczęci Wgo Ks. Litews, wakują do sejmu, dla tego pieczęcią mniejszą pokojową pieczętować przyszło. Drugą daję Jmpan kanclerz nie mniejszą racyję, że JKMść nie chcąc się zwierzać z sekretów swoich koronnym pieczętarzom, którzy fakcyją szwedzką trzymali, swego sekretarza wszystkich tajemnic swoich posyłał, jakoby koronni pieczętując hramoty onych dojść nie mogli; dla czego się wystrzegać musiał koronnych. Potem i sam Jmpan kanclerz po zjeździe częstochowskim podjął się był od JKMci z legacyją do cara JMci. Rozumiejąc, że cara JMci w Inflanciech albo na Litwie zastanie, zbliżył się był na Żmudź, gdzie, że się powietrze wznawiać poczynało a na, szlakacb białoruskich mocno rozszerzyło, nie mogąc się sam przebrać, , przezemnie posyła i JKMci i swoją do cara JMci hramotę, przekładając i to, że za, oznajmieniem króla JMci o nowych a przeciwnych na stronę cara fabrykach, nazad powracać musiał, aby je znowu zrazić, A co się tkie pieczęci mniejszej, którą te hramoty pieczętowane, wiedzieć może Moskwa, że teraz obie pieczęci Wgo Ks. Litews, wakują do sejmu, dla tego pieczęcią mniejszą pokojową pieczętować przyszło. Drugą daję Jmpan kanclerz nie mniejszą racyję, że JKMść nie chcąc się zwierzać z sekretów swoich koronnym pieczętarzom, którzy fakcyją szwedzką trzymali, swego sekretarza wszystkich tajemnic swoich posyłał, jakoby koronni pieczętując hramoty onych dojść nie mogli; dla czego się wystrzegać musiał koronnych. O Tartaryi, osobliwie o hanie wielkim tatarskim oznajmić Moskwie, że królestwo chińskie pod władzę swoją podbił, zkąd obawia się król JMść, czy mając większą potęgę, do ordy Moskwie hołdującej nie przymknął, i tam nie narobił jakiego mankamentu; w czem, sam JKMść cara przestrzega, hana krymskiego na sobie trzymając, a prawie w swojej ziemi dając mu koczować, który to han oznajmując, że tamten na Moskwę się gotuje, i sam też wojnę z Moskwą zamierza. O Tartaryi, osobliwie o hanie wielkim tatarskim oznajmić Moskwie, że królestwo chińskie pod władzę swoją podbił, zkąd obawia się król JMść, czy mając większą potęgę, do ordy Moskwie hołdującej nie przymknął, i tam nie narobił jakiego mankamentu; w czem, sam JKMść cara przestrzega, hana krymskiego na sobie trzymając, a prawie w swojej ziemi dając mu koczować, który to han oznajmując, że tamten na Moskwę się gotuje, i sam też wojnę z Moskwą zamierza. Przypomnieć też będzie Moskwie medyjatora Kromwelowego z Anglii, że ten Panu swemu królowi angielskiemu zfabrykowawszy pospólstwo, kazawszy łeb sromotnie uciąć i potem koronowanego syna na królestwo po ojcu z państwa wypędziwszy, miesza Rzeszą niemiecką przykładem Chmielnickiego i teraz tylko on jeden z królem francuzkim oponują się przy Szwedzie. Zaczem obawiać się, aby wichrowatą głową, chcąc dalej światem mieszać, nie zawiódł cara JMci, a szwedzką stronę trzymając na cara JMci jak i na Polskę wszystko werbować we własnej ziemi pozwala i posiłku dodawa. 5. PUNKTA STEZEŻ BoŻE GDYBY MIĘ MOSKWA ZATRZYMAĆ CHCIAŁA JAKOKOLWIEK TEGO W BoRYSOWIE POCZĄTKI BYŁY. Niech wezmą i uważa legacyją moją; lubo hramoty dwóch monarchów JKMci Pana mojego miłościwego i króla duńskiego zbiegły się do mnie, jednak od najżyczliwszego carowi Jmpana Gosiewskiego hetmana jadę, a jeśli w propozycyi od niego najmniejszą najdzie zdradę i nieżyczliwość, niech mię wiecznem więzieniem karze, a jeśli już tam w Koronie zaczepkę zamieszaniną kozacką zaczęto, to dla tego, iż już straciwszy o przyjaźni moskiewskiej nadzieję w niewystawieniu posiłków zaczęli wojnę. Trzeba tu znosić się z Jmpanem hetmanem, który zawsze stronę cara trzymał i przy Litwie się oponował i od niej z wojskiem nie odchodził czekając, co za sukces padnie; niech jako chce tam Korona czyni, to Jmpan hetman życzliwość carowi wyświadczając, będzie szlachtę do siebie gromadził, nie będzie pełnił i ordonansów JKMci, luboby i zaczepkę czynić kazały, ale jako głowa dobra poda do medyjacyi sposób. Trzeba tedy o takowego człowieka zawczasu zabiegać i nie oddawać mu za jego życzliwość nieprzyjaźnią, o której nigdy nie myśląc, wyświadczał carowi JMci dobry afekt. I dalej wyświadczać go może, a mianowicie niechby Korona z Moskwą prowadziła wojnę, a gdy Jmpan hetman oponuje się przy Księstwie litewskiem może uniją z Koroną rozerwawszy, złączyć się z carstwem moskiewskiem i wiele koronnych, tudzież wojsko p. Sapiehy który bardziej Korony a nie księstwa litewskiego pilnuje do siebie pociągnąć. Jakoż dotychczas miał po sobie Jmpana marszałka wielkiego i hetmana polnego koronnego i wielu innych, którzy że byli przeciwni z królem szwedzkim zawierać pokój, tam z korespondencyi i informacyi Jmpana hetmana stronę carską trzymając, z sobą się znoszą. Druga, że też i Jmpan kanclerz Wgo Ks. Litews, życzliwy carowi także we wszem się znosi z Jmp. hetmanem, jako więc głowy dobre najdą do uspokojenia sposób; owdzie że i królowa JMość bardzo jest przychylna z carem do pokoju, o czem i Jmp. kanclerz w swojej oznajmuję hramocie. Kiedy też wzajemnie i car tegoż będzie życzył, prędko się dobre dzieło i rzecz namówiona na pośledniej komisyi pod Wilnem sowierszyć może, uważywszy, że już Korona z wiela wzięła ligę i mocno się zratowała, mogłaby się tedy lepiej niż przedtem obronić. Każdemu bo nie nowina, że przedtem bywało wraz z Turkiem, Moskwą i Szwedem prowadzić wojnę, a każdemu się za łaską Bożą odejmowała. Trzecia nie mniejsza, że sama hramota króla duńskiego, z którym car w przyjaźni o mnie się oparłszy wolność nadać może, gdyż ciężko byłoby oraz dwóch monarchów carowi bezcześcić, coby zawsze z gorszeni jego być musiało. Czwarta, żem też i ja zdrowie Fiedora Michajłowicza Artiszczewa, dzisiejszego marszałka i okolniczego carskiego prawie po pierwszym ogniu i zapale na moje ręce wziętego zachował wcale. Posłom carskim przyjaźń czyniłem, tudzież i więźniom z Brześcia przez mnie odzianym i wypuszczonym, co oni sami lepiej powiedzą. 6. NA ROZHOWORZE Z WYSADZONYMI TA BęDZIE MOJA PROPOZYCYJą. 1. Przełożyć wysadzonym, że to jest krzywda i bezczeście dwóch monarchów, gdy mi p. Kanclerz alias dziak dumny Ałmaz Iwanowicz nie pozwalając donieść do ręki JCWa hramot wydarł je z ręku, którą ja tak wielką krzywdę samemu Panu Bogu poruczywszy, już powątpiewam, aby JCWo obóm tym monarchom był w przyjaźni, kiedy takowym terminem wydzierając hramoty z ręki odbierać je kazał. A łubom chciał natenczas niektóre punkta legacyi mojej proponować carowi JMci, to jednak poturbowany poniechać musiałem, upraszając cara JMci; aby mi do rozhoworu wysadził sekretarzów, którzy, że teraz jesteście od cara JMci wysadzeni, pytam zaraz, chcąc mieć doskonalszą informacyją, bo mi ów p. dziak po przywitaniu cara JMci za mną wysiany Jafim Radziwonowicz nie mógł dobrze wytłumaczyć, jeżeli to JCWo nie w sposób bezcześcia tych monarchów hramot od owych przyjmować nie chciał; bo to nie supliki alias czołobicia, jako Waszmcie nazywali od tych monarchów przesłane były, ale braterstwo i przyjaźń w sobie miały, nie godziło się ich tedy jako supliki przyjmować; czyli też simpliciter dla ochrony powietrza. Dla czego, lubo zapowietrzony nie byłem, wietrzono mię więcej półrocza przez półsiodma miesiąca, począwszy od augusta aż do februara a w ostatku kurzono mię i omywać się kazano. Co nie mało z moją musiało być turbacyją, czystego omywać i kurzyć a samo pismo boże daje nam naukę, iż czyści nie potrzebują oczyszczenia. W trzymaniu zaś tak długiem działy mi się niektóre bezcześcia, inszych nie wspominam, bo te mniejsze były, i tylko najgłówniejsze donoszę na wojewodę borysowskiego Iwana Andrejewicza. Ten co jeno nie mógł czynić, tak wiele mi wyrządzał psikusów, na co aż serce boli i z traktamentu tego mało mi zdrowiem z frasunku i kruczyny zapieczętować nie przyszło. 2. Legacyja moja poprzedzała posłów cesarskiego, duńskiego i pruskiego, jam przed nimi wiózł carowi JMci deklaracyją od nich o wojnie na króla szwedzkiego, przezco rozumiałem być wdzięcznym carowi JMci gościem; do tego niósłem przestrogi od Jmpana podskarbiego i hetmana Wgo Ks. Litews, różne, między inszemi o buntach i zamieszaniu kozackiem i jako temu zabiegać, niosłem dalej informacyją jakowemiby sposobami car JMci do prędszej na Koronę polską i na Księstwo litewskie przyjść mógł elekcyi, co zaraz z instrukcyi i informacyi wszystkiego dowodzić mogę, a co wywiódłszy proszę, aby tak długie trzymanie nagrodzili prędką ekspedycyją i pożądanym i pożytecznym dla tych monarchów responsem. 3. Co się tknie hramoty JKMci P. m. m. a przy niej rozhoworu wykazał wszystko Wmp. kanclerz w swoim do cara liście a ja dalej nic zleconego nie mam, jeno Jmpana kanclerza życzliwość przeciwko JCWu opowiadać mi przychodzi i jako o tem w spisku napisałem, przypomnieć. 4. Dzieło moje pilne i prędkie było i zaraz do załóg cara JMci osobliwie do borysowskiej przyjechawszy, gdy mię puścić nie chciano, pisałem do Wasyla Borysowicza odpustkę oznajmując o pilnem dziele i prosząc o przepuszczenie; potem i sam będąc w Borysowie i z nim widziawszy się toż potwierdziłem i niektóre punkta w odpisce mojej a prawie sekreta doniosłem. 5. Jam był wysłany i przed Abramem Łopuchinem, przed Naraszym Awchimem i przed trzecim Siemonem Ostafiejem, których po mnie uprawnionych do cara JMci przepuściwszy mnie tak długo trzymano, co się czynić nie godziło, bo ci nie wiele trzymani powrócili i odpuszczono ich nazad. Jeżeli rzekną, że przes swych posłów poślednią wszystkiego mają informacyją, tedy im rzec, że gdyby mię jeszcze z tak wiele potrzymano, jeszczeby i pośledniejsze mieli. 6. Kozaków im przypomnieć i otworzyć im oczy, co oni robią zwłaszcza jeżeli wyjadą, że ich odmawiamy i z okazyi owych zaczepka poszła. Jako jeno na komisyi wileńskiej cara JMci na Koronę polską umawiać poczęto, i ten punkt szczęśliwie skończono, że car post decessum JKMci zostawać miał Panem, widząc to oni, że między Polską i Moskwą w saku będą, wnet się do Rakoczego przywiązali i przeszkodę do sejmu uczynili; a dalej, gdy już i Eakoezemu podskubiono skrzydeł, zasię chcąc wadzić monarchów wrzkomo się do Polski przerzucają, aby tylko okazyja do wojny z Polską była i aby w niej tak siebie wystawili, jako Holendrowie podniósłszy rebeliją przeciwko króla hiszpańskiego wrzkomo o religiją wzburzyli Rzeszę niemiecką na Hiszpan i za tą kłótnią między nimi teraz nikonjm nie hołdują, owszem sami tylko się cieszą, 7. Należy też i to wiedzieć carowi, że Szwedzi nie mają teraz nikogo w swojej fakcyi, tylko króla angielskiego a nie- 21 wielkiego wsparcia i pożytku obiecywać sobie mogą, jako podobno i królem duńskim, że go mają po sobie, chcieli carowi JMci i dalej udać, że są sposoby i cesarstwo z Polską powadzić. Co teraz inaczej się pokazuje, bo i król duński i cesarska fakcyja zaczęła z nim wojnę i w jednej lidze z Koroną polską zostając wojują Szweda. Do tejże ligi i cara JMci przywodzą, przy której, gdyby car JMść zostawał, snadniejby przyszło zwojować Szweda; bo kiedy siły szwedzkie kolligować przychodzi, nie najdujemy nad jednego Kromwela pomienionego króla angielskiego alias gubernatora tej ziemi, który uciąwszy Panu swemu królowi angielskiemu głowę i syna na królestwo potem już koronowanego wypędziwszy, przy Szwedzie się oponuje. Lecz i ten nie długo mu świecić będzie, bo jako wiemy, syn jego mając sobie posiłki od trzech monarchów dane, osobliwie od króla angielskiego już wszedł w ziemię i nadzieja nie tylko nie wielka, aby miał Szweda obronić, ale i sam siebie nie obroni. 8. In parte trzyma stronę szwedzką król francuzki; temu najbardziej idzie, aby swoje pieniądze na zaciąg królowi szwedzkiemu przeciwko króla hiszpańskiego a in partibus i wszystkiego domu rakuskiego dane windykował; lecz i ten ma co z sobą robić, bo go nie tylko król hiszpański, który mu niedawno 36000 wojska położył na placu i niemałą opasał prowincyją, ale go insze monarchije skubią i dla tego chcąc się ratować dodałby królowi szwedzkiemu na posiłek siebie pieniędzy, ale on, jako zrozumiewamy i siebie samego salwować nie może. 9. Prosić o responsa, aby były tak do królów Jchmści polskiego jak i duńskiego; tudzież do Jmpana hetmana i Jmpana kanclerza Wgo Ks. Litews. , od których ja hramoty oddałem do JCWa, bez czego mi odjeżdżać niepodobna. 10. Wspomnieć też ks. przeora Głębockiego Eugenijusza, że go wzięto do więzienia, kościół odebrano i że w tem wielka się i samego Pana Boga dzieje krzywda, co być nie miało według postanowienia na komisyi wileńskiej. Jakoż to mają brać serce dobre do cara JMci, kiedy takowe wiolencyje wojewodowie czynić ważą się, przez którą okażyją wiele szlachty, co się na stronę cara JMci przychylać chcieli znowu nazad cofać będą, a drudzy już i krest całowawszy, co wiedzieć, aby z desperacyi czego nie uczynili, bo dla tego się pod protekcyją cara JMci udawali, że im wolności i kościołów odbierać nie miano, co się teraz cale inaczej stało. 11. Że w Moskwie jest poseł francuzki do cara, i z kró lem szwedzkim pokój zaleca, oznajmić, iż tenże przeszłej zimy w Gdańsku proponował królowi JMci lepszy pożytek z królem szwedzkim zawierać pokój a na Moskwę z nim wspólnie ude rzyć; czego JKMść Pan mój nie usłuchawszy dotrzymał słowa swego i tego wszystkiego, cokolwiek się na komisyi wileńskiej postanowiło. Tożby trzeba, aby i car JMci uczynił i wszystko, cokolwiek się postanowiło, dotrzymał; osobliwie jako ja po odprawieniu posła francuzkiego Delumbra, jako zdawna carowi JMci życzliwy podawszy się w wielkie niebezpieczeństwo jechałem okrętem i z niego wyszedłszy przebierałem się do stolicy, ale mię załoga wileńska niedziel pięć trzymała tak, żem ledwo nazad wypuszczony został. 12. Za Jmpanem kanclerzem o Jezno i Kirsznę prosić; w tym interesie samego króla JMci hramotę w tej materyi pi saną oddać, i prosić, aby ukaz był, gdy zesłani zjadą i bez przysięgi objąć je mogli. Za Jmpanem Kryszpinem o. . . . resztę wiersza wycięto Za Jmpanem Mleczkiem o majętność Muśniki. Za sobą zaś o list do p. Samuela Drohojewskiego starosty miadziolskiego, aby dług przez matkę jego zaciągniony ex nunc oddał a za nieoddaniem Miadzioł ustąpił; drugi do miasta i do włości, abym do oddania był dzierżącym1. 7. MOWY MOJE DO CARA MOSKIEWSKIEGO PODCZAS LEGACYI MOJEJ ROKU 1658 W STOLICY ZAżYTE. 1. Przy witaniu carskiem do ręki idąc Zob. wśród dyjaryjusza p. 118, lecz nadto w końcu ustęp o co ja pokornie majestatu WCWa proszę, niemniej abyś WCWo do rozhoworu i wysłuchania legacyi mojej mnie znajomego pana Fiedora Michajłowicza Artiszczewa wysadzić raczył. 1 Zob. p. 129. 2. Po rozhoworze przyszedłszy po ekspedycyją 2. Po rozhoworze przyszedłszy po ekspedycyją Zlecone mnie dzieło, wysadzonym mnie od WCWstwa Jchmościom panom pieczętarzom alias dumnym dziakom opowiedziawszy i w niektórych punktach doniesionych desideryjach namówiwszy się, przychodzę tu przed majestat WCWstwa dla odebrania na wszystkie hramoty responsów, mając nadzieję, że jako w dobrych dziełach i w przyjaźni oddałem owe, tak przeciwnie takoweż i z ręki WCWstwa odbiorę. Zlecone mnie dzieło, wysadzonym mnie od WCWstwa Jchmościom panom pieczętarzom alias dumnym dziakom opowiedziawszy i w niektórych punktach doniesionych desideryjach namówiwszy się, przychodzę tu przed majestat WCWstwa dla odebrania na wszystkie hramoty responsów, mając nadzieję, że jako w dobrych dziełach i w przyjaźni oddałem owe, tak przeciwnie takoweż i z ręki WCWstwa odbiorę. 3. Przy tejże zaraz w desyderyjach Jmpana hetmana 3. Przy tejże zaraz w desyderyjach Jmpana hetmana A co się dotycze doniesionej WCWstwa od JWp. Wincentego Aleksandrowicza Korwina Gosiewskiego, podskarbiego i hetmana Wgo Ks. Litews, instrukcyi, wyrozumiałem na rozhoworze, że WCWstwo tak przez posłów swoich, którzy jednak mnie już zatrzymanego i tam jadący i nazad powracający, co być nie miało, mijali, jako też i od postronnych posłanników w wielu rzeczach jesteś przedemną informowany, przed którymi wszystkimi ja wyprawiony niosłem WCWstwu dwie nowe od dwóch monarchij ziemi cesarskiej i ziemi duńskiej na króla szwedzkiego ligi i o zaczętej od nich wojnie, o czem WCWstwu natenczas jeszcze nie mogło być wiadomo, dowodną relacyja; tudzież inne pożyteczne WCWstwu przestrogi, z czem, że mi przeciwne szczęście pierwej przybyć zabroniło, ciężko na to bolejąc, samym oświadczam się Panem Bogiem, iż nie z mojej to poszło negligencyi, ale z zatrudnienia załóg WCWstwa, dla którego mi po mil kilkanaście na dzień, jako z pilnem dziełem ujeżdżać przychodziło. Mam tedy nadzieję, że WCWstwo mojej w tem nie poczytasz winy. Owszem lubo spóźnione wszystkie życzliwości i wierną usługę Jmpana podskarbiego wielkiego i hetmana Wgo Ks, Litews. wyrozumiawszy, że jako dobrze przed rokiem o lidze szwedzkiej z Rakoczym, a jego z Wołoszą, Multaniją i o buntach kozackich, przez p. Żeromskiego i p. Artiemona Siergiejewicza WCWstwu oznajmował i do powadzenia owych przezcoby szwedzka potęga zligowanym państwom szkodząca góry nie brała, owszem za osłabieniem dobre dzieło prędzej sowierszyć się mogło snadne sposoby dawał, nie wiążąc się do buntowników WCWstwa jako ci, co lepszą usługę wyświadczyć obiecywali; tak i teraz co było godnego donieść wielkiemu hosudarowi i monarsze niepłonnie doniósłszy, tej tylko u wysokiej ręki majestatu WCWstwa żebrze łaski, abyś go więźniami, jeśli nie wszystkiemi, to przynajmniej wypuszczeniem p. Domaszewskiego, p. Komorowskiego, p. Brodzińskiego i p. Korzeniowskiego pożałować raczył. Którym obrokiem miłościwej łaski WCWstwa nasycony onemuż będzie powinien i dalsze wyświadczać usługi. się do buntowników WCWstwa jako ci, co lepszą usługę wyświadczyć obiecywali; tak i teraz co było godnego donieść wielkiemu hosudarowi i monarsze niepłonnie doniósłszy, tej tylko u wysokiej ręki majestatu WCWstwa żebrze łaski, abyś go więźniami, jeśli nie wszystkiemi, to przynajmniej wypuszczeniem p. Domaszewskiego, p. Komorowskiego, p. Brodzińskiego i p. Korzeniowskiego pożałować raczył. Którym obrokiem miłościwej łaski WCWstwa nasycony onemuż będzie powinien i dalsze wyświadczać usługi. 4. W desyderyjach Jmpana kanclerza Wgo Ks. Litews. 4. W desyderyjach Jmpana kanclerza Wgo Ks. Litews. Dnia onegdajszego przy oddaniu do WCWstwa wielu hramot nie zdało mi się do publiczniejszych rzeczy pośledniejsze mieszać prywaty. Pisze sam JKMść Pan mój miłościwy za JWp. Krzysztofem Stefanowiczem Pacem kanclerzem Wgo Ks. Litews. osobliwą hramotę, aby WCWstwo majętność od niego zesłanym bez zatrudnienia załóg swoich odebrać pozwolił, wyrażając, że bez wiadomości i znoszenia się z WCWstwem nic czynić nie chce, ale we wszystkiem po bratersku traktuje, nie życząc, aby najmniejsza do niechęci z strony JKMci strzeż Boże rość miała okazyja. Przy tej JKMci Pana mojego miłościwego intercessyi i sam JWp. kanclerz suplikuje o toż samo u majestatu WCWstwa pokornie upraszając. Usługa i życzliwość onego przeciwko WCWstwu każdemu może być nie tajna, osobliwie i ja sam tak rok będąc w Gdańsku, bardzo dobrze przypatrzyłem się, kiedy nie dając się na żadne korrupcyje przez medyjatorów francuzkiego i angielskiego stronę szwedzką trzymających pociągnąć, owszem wszystkie propozycyie onych koronnym pieczętarzom zasmakowane zraziwszy przy życzliwości ku WCWstwu stawał i wierną JKMci z niemałym pożytkiem WCWstwa dawał radę. O czem Jmp. Ałmaz Iwanowicz na rozhoworze obszerniej informowany mógł donieść WCWstwu, którego ja majestatu powtórną nie chcąc tęsknić powieścią trzymam to o miłosiernej WCWstwa, łasce, że i do intercessyi JKMci nakłoniwszy się i jego życzliwe wyrozumiawszy usługi, uniżoną jego ukontentujesz suplikę. Dnia onegdajszego przy oddaniu do WCWstwa wielu hramot nie zdało mi się do publiczniejszych rzeczy pośledniejsze mieszać prywaty. Pisze sam JKMść Pan mój miłościwy za JWp. Krzysztofem Stefanowiczem Pacem kanclerzem Wgo Ks. Litews. osobliwą hramotę, aby WCWstwo majętność od niego zesłanym bez zatrudnienia załóg swoich odebrać pozwolił, wyrażając, że bez wiadomości i znoszenia się z WCWstwem nic czynić nie chce, ale we wszystkiem po bratersku traktuje, nie życząc, aby najmniejsza do niechęci z strony JKMci strzeż Boże rość miała okazyja. Przy tej JKMci Pana mojego miłościwego intercessyi i sam JWp. kanclerz suplikuje o toż samo u majestatu WCWstwa pokornie upraszając. Usługa i życzliwość onego przeciwko WCWstwu każdemu może być nie tajna, osobliwie i ja sam tak rok będąc w Gdańsku, bardzo dobrze przypatrzyłem się, kiedy nie dając się na żadne korrupcyje przez medyjatorów francuzkiego i angielskiego stronę szwedzką trzymających pociągnąć, owszem wszystkie propozycyie onych koronnym pieczętarzom zasmakowane zraziwszy przy życzliwości ku WCWstwu stawał i wierną JKMci z niemałym pożytkiem WCWstwa dawał radę. O czem Jmp. Ałmaz Iwanowicz na rozhoworze obszerniej informowany mógł donieść WCWstwu, którego ja majestatu powtórną nie chcąc tęsknić powieścią trzymam to o miłosiernej WCWstwa, łasce, że i do intercessyi JKMci nakłoniwszy się i jego życzliwe wyrozumiawszy usługi, uniżoną jego ukontentujesz suplikę. 5. Gdyby tytułów JKMci na hramocie nie dołożono W wielu rzeczach przy odbieraniu tej ekspedycyi należne odebrałem w desideryjach doniesionych od WCWstwa ukontentowanie, w tem mi się tylko dość nie dzieje, że tytułów JKMci, któremi pisywać z obydwu stron postanowiono, kancelaryja WCWstwa nie dołożyła, czyli też, wiedzieć nie mogę, przepomniała albo omyliła. Co WCWstwu donosząc przychodzi mi upraszać, aby WCWstwo według postanowienia dołożyć je kazał, gdyż przez to samo przyszłoby suspikować o przyjaźni WCWa do JKMci Pana mojego miłościwego. 6. Gdyby car nie z rąk sivoich hramotę do JKMci oddawał Wygodziło się na dniu onegdajszym dosyć woli WCWstwa, że dla ochrony powietrza nie w ręce WCWstwa, ale do kancelaryi wszystkie hramoty z małą kontradykcyją moją oddane były; a że już tu kraj za łaskę bożą zdrowszy, proszę, abyś WCWstwo z rąk swoich do JKMci hramotę oddać mi raczył, przez co świat gruntowniejszą WCWstwa do JKMci obaczy przyjaźń. 7. Za pożałowanie i już żegnając Jako za teraźniejsze pożałowanie tak i za wszystkie łaski podczas mieszkania mojego pokazane WCWstwu podziękowawszy i donieść to JKMci i rpltej obiecując natenczas już żegnam Majestat WCWstwa, prosząc Pana Boga, aby obfitujące zdrowie nieustając tryumfy pożądane WCWstwu przynosiło nad spólnymi nieprzyjaciołami, z którychby mógł i JKMść Pan mój miłościwy zobopólnie się cieszyć. 8. MEMORYJAŁ DO TRAKTOWANIA Z AłMAZEM KANCLERZEM CARSKIM WYSADZONYM DO ROZHOWORU. 1. Znieść się pierwej z Ałmazem nim przyjdzie być u cara dla ekspedycyi naprzód o responsach i jakowe do JKMci tytuły obaczyć. 2. Jeśliby mi do ręku carskiej zabroniono, przełożyć, żem nie do bojar ale do samego JCWstwa posłany, którym się nie godzi oddawać hramoty, ale aby ją car z swoich ręku oddawał. 3. W responsach jeżeli czyni car na prośbę Jmpana hetmana ukontentowanie, bo w pierwszych desideryjach nigdy pożądanego nie otrzymał responsu, nawet i obiecane omyliły posiłki, tudzież o p. Masalskiego, jeśli mu tych ekscessów nie zabroniono. 4. Respons do króla duńskiego na oddaną przezemnie hramotę, aby był dany, ponieważ też posłowi jego jeszcze tu dalej zabawić przyjdzie. 5. Respons do Jmpana kanclerza i jeżeli go car majętnościami pożałować raczy, aby hramoty do mnie oddane były, tudzież im przypomnieć p. Kryszpina. 6. O więźniach się dowiedzieć, jeśli car pożałował, osobliwie o p. Domaszewskim. 7. Ukazy jeśli mają być do wojewód cara, by się znosili z Jmp. hetmanem, które niech ja widzę i z sobą niosę. 8. Prosić, abym był wprzódy niż p. Łosowski odpuszczony, ponieważ wprzódy niż on wyprawiony byłem i tu do ręki carskiej przyszedłem. 9. W drodze, abym już przynajmniej teraz powracając trudniony 1 trzymany nie był, a w tem nie tylko o deklaracyją proszę, ale i o osobliwą do załóg hramotę. 10. Jeśli mi pozwolą gońca mego do Jmpana hetmana ztąd wyprawić, żeby wiedział o mojej ekspedycyi i już z niej powracającego w drodze i z dobrem dziełem odprawionego. 11. Prosić o wiadomość, gdzie teraz słyszą o Jmpanu hetmanie, jeżeli pod Rygą, prościej mi droga nie bywając w Smoleńsku. 12. Za żałowanie podczas rezydencyi mojej podziękować carowi. 13. Prosić, żeby mi samemu kupować w kramach, co mi się podoba licencyją dano, tudzież żebym mógł być w słobodzie u Niemców. 14. Punkta z instrukcyi i informacyi Jmpana hetmana carowi oddać, aby snadniej wiedział o inklinacyi jego do siebie. 9. KRóTKIE WYPISANIE WSZYSTKICH LEGACYJ MOICH. 1. W pierwszej mojej do Moskwy legacyi armistitium z Carem pod Wilnem uczyniwszy wsadziłem go na Szwedów. Ja koż Gar zaraz deklarował ruszenie się swoje pod Rygę, co właśnie Żmudź ratowało, bo tą potęgą, którą Szwedzi Carowi bronili się, Żmudź caleby zrujnować mogli. Za tą drogą od wrócił się Car i wojska jego od Litwy i wszyscyby byli wy szli tylko dla szwedzkich załóg i oni swoje praesidia w Wilnie i Kownie mieli. Z tej okazyi Baturkin od Lwowa, Kamieńca i Lublina z Kozakami w zad obróceni, których za ustąpieniem mrozów tak wiele pozdychało. Z okazyi tej jazdy mojej correspondentia z Moskwą zaczęła się, armistitium od JKMci potwier dzone i potem komissyja ugruntować się mogła. 2, Kiedy król szwedzki z Rakoczym wziął ligę, a Rakoczy Wołoszą, Multanija i kozaków do siebie przyciągnął, ja z deklaracyją wojny króla duńskiego jeździłem. Perswadowałem aby ligi kozaków z Rakoczym zabraniano i Antona oderwawszy potem przez nich Multanija i Wołoszą od Rakoczego oderwano. Jakoż skoro odstąpili kozacy, Wołosza i Multanija mieszać się poczęła i snadniej było za osłabionemi siłami Rakoczego znosić. 3. Trzeciej drogi niosłem hramotę na ten czas króla węgierskiego dzisiejszego cesarza dając znać o jednej lidze na króla szwedzkiego; niosłem pewną deklaracyją wojny hollenderskiej na Szwedów; niosłem pewny dowód oderwania się kurfirszta od fakcyi szwedzkiej, przy czem życzyłem konjunkcyi z myślami naszemi i za temi wojnami bezpiecznego postępowania pod Stokholm. 4. Po czwarte jeździłem dla eliberacyi Jmpana podskarbiego i wszystkich więźniów, których za łaską bożą i jako- Wążkolwiek moją pomocą tak wielu z rąk nieprzyjacielskich powychodziło 1. 5. Ze wojna turecka następowała na Polskę, że już Tatarowie bardziej się do przyjaźni z carem moskiewskim nakłaniali, jeździłem dla utrudnienia przyjaźni, i wyrozumienia tych wszystkich rzeczy, któreby były rpltej potrzebne. 10. INSTRUKCYJA OD NAS DYGNITARZóW, URZęDNIKóW ZIEMSKICH, SZLACHTY I WSZYSTKIEGO RYCERSTWA OBYWATELóW POWIATU KOWIEńSKIEGO, KTóRZYśMY SIę ZA UNIWERSAłEM JKMCI NA MIEJSCE NAZNACZONE DO GELN NA SEJMIK ZJECHALI DLA NAMOWY O SPRAWACH RPLTEJ SEJMOWI NALEżąCYCH NA DZIEń 21 CZERWCA W R. 1858, DANA JMPANOM POSłOM OD NąS NA SEJM WYPRAWIONYM W ROKU TYMżE 1858 DNIA 10 JULI W WARSZAWIE PRZYPADAJąCY JMPANU RAFAłOWI ZYGMUNTOWI SKORULSKIEMU MARSZAłKOWI KOWIEńSKIEMU I JMPANU SAMUELOWI OBORSKIEMU SęDZIEMU ZIEMSKIEMU KOWIEńSKIEMU. Naprzód wyznawamy to, że jako szczęśliwie sceptrum panowania zaczął JKMść Pan nasz miłościwy i usiadł na majestacie królewskim, znalazłszy w zapale już rpltą, wszystkie trudne i niebezpieczne zamieszania, solita innatague sua prudentia, do uspokojenia przedsięwziąwszy dni wszystkie i nocy, pracą, czułością z odwagą zdrowia swego, na to poświęcić raczył, aby lud sobie od Boga powierzony nie podawając dalej in reprohum sensum pożądanym opatrzył pokojem. Jakoż po wszystkich fatygach i niebezpieczeństwach, które dotąd podejmować raczył i podejmuje, pepercit et infirmitati popidi sui, którą infestissimae czasów adversitates zajmowały, a usiłując nas przy tychże, w których zawziął, zostawić prawach i wolnościach upominaniem i przestrogami w obmyślaniu publicae nostrae securitatisy i w zatrzymaniu domesticac ąuietis do wynajdowania remediorum konwokować nas raczył. Zaczem jako sera fata ztąd memorabilem JKMci trzymać będą memoriam, tak i teraz serio 1 Zob. p. 5 i 6, tudzież akta legacyi Nr. 12 et sqnts. 22 Jmpanom posłom zlecamy, aby przy oddaniu poddaństwu naszego humillime JKMci podziękowali za te obmyślenia pokoju. Jmpanom posłom zlecamy, aby przy oddaniu poddaństwu naszego humillime JKMci podziękowali za te obmyślenia pokoju. Tak wielą wojen i niesłychanemi dotąd aggrawowana będąc ojczyzna nasza undique niebezpieczeństwy pod ojcowskiem JKMci pieczołowaniem, tandem respirium mieć życzy; upraszać tedy Jchmpp. posłowie JKMci będą, aby jako przez JKMci JKMci o nas staranie na komisyi wileńskiej z carem JMcią moskiewskim pokój postanowiony, tak i teraz nienaruszenie dotrzymany i konfirmowany zostawał, aby enervatas substantias nostras, kontentowawszy nas pożądanym pokojem do pierwszej przywiódł ozdoby et pristinae nos restituat securitati. Tak wielą wojen i niesłychanemi dotąd aggrawowana będąc ojczyzna nasza undique niebezpieczeństwy pod ojcowskiem JKMci pieczołowaniem, tandem respirium mieć życzy; upraszać tedy Jchmpp. posłowie JKMci będą, aby jako przez JKMci JKMci o nas staranie na komisyi wileńskiej z carem JMcią moskiewskim pokój postanowiony, tak i teraz nienaruszenie dotrzymany i konfirmowany zostawał, aby enervatas substantias nostras, kontentowawszy nas pożądanym pokojem do pierwszej przywiódł ozdoby et pristinae nos restituat securitati. Iż ex solita JKMci P. n. m. de nobis cura et prudentid z zawartych pakt z postronnymi pany, to jest z królem JMci węgierskim, królem JMci duńskim i kurfirsztem JMci brandeburskim, multi in nos redundant fructus, które nam JKMść proponować raczy, plenariam panom posłom naszym dajemy facullatem, aby zgadzając się z innymi pany posłami te pakta informowane były. Iż ex solita JKMci P. n. m. de nobis cura et prudentid z zawartych pakt z postronnymi pany, to jest z królem JMci węgierskim, królem JMci duńskim i kurfirsztem JMci brandeburskim, multi in nos redundant fructus, które nam JKMść proponować raczy, plenariam panom posłom naszym dajemy facullatem, aby zgadzając się z innymi pany posłami te pakta informowane były. Jako aby od spólnych ciężarów żaden okrywać się nie mógł i mortua bowiem membra, któreby nic alimenti ciału nie konferowały, nie mogą być cierpiane, stanowiła rplta surowe leges, któremi się dotąd aequelitas omrum zatrzymywała, tak, aby eadem legum consuetudinumque via i teraz caume fasci sądzone i juxta earum praescriptum nad temi, którychkolwiek jakowe zaległy retenta poenae justae extendowane były instando postrzegać pp. posłom committimus, aby judicium jakowe novum continuum nie było stanowiono. Jako aby od spólnych ciężarów żaden okrywać się nie mógł i mortua bowiem membra, któreby nic alimenti ciału nie konferowały, nie mogą być cierpiane, stanowiła rplta surowe leges, któremi się dotąd aequelitas omrum zatrzymywała, tak, aby eadem legum consuetudinumque via i teraz caume fasci sądzone i juxta earum praescriptum nad temi, którychkolwiek jakowe zaległy retenta poenae justae extendowane były instando postrzegać pp. posłom committimus, aby judicium jakowe novum continuum nie było stanowiono. Honorat to plurimum rpltą, gdy publicae fides onej m dubium non vocatur, zaczem długi srebrem i pieniądzmi od porrigendum Reipublicae succursum, u któryeh są wzięte, aby słuszną odniosły satysfakcyją, starać się pollicemur; upraszając, aby dotąd jeno, póki lub marte lub pokojem, zewsząd nas które premunt oddalą się niebezpieczeństwa, że exhaustae vires nostrae tak dalece pociągnąć się nie dają, aby mogły ex nunc satis facere, pacienter czekać chcieli. Honorat to plurimum rpltą, gdy publicae fides onej m dubium non vocatur, zaczem długi srebrem i pieniądzmi od porrigendum Reipublicae succursum, u któryeh są wzięte, aby słuszną odniosły satysfakcyją, starać się pollicemur; upraszając, aby dotąd jeno, póki lub marte lub pokojem, zewsząd nas które premunt oddalą się niebezpieczeństwa, że exhaustae vires nostrae tak dalece pociągnąć się nie dają, aby mogły ex nunc satis facere, pacienter czekać chcieli. Wiemy to dobrze, że gdy za zasługi swoje satysfakcyi wojsko nie odnosi i za pracę, odwagi, słusznego ukontentowania nie uznawa, remisso animo, jako dla dostojeństwa JKMci tak też dla miłej ojczyzny stawać zwykli; przyznawamy to jako koronnemu, tak i Wgo Ks. Litews. wojsku, że lubo dotąd doskonałej zapłaty nie odniosło przy JKMci in fide et perseverantia trwając we wszelkich okazyjach, gdzie się jeno z nieprzyjacielem potykały, z wielką sławą narodu naszego i swoją odpędzając z państw wojska nieprzyjacielskie stawali; słuszna tedy, aby za zasługi swoje słuszną satysfakcyją eum omni nostra gratitudine od nas odnieśli; incumbet to Jchmpp, posłom naszym na tym sejmie starać się o to, aby sposób, który przez JKMść P. n. m. w instrukcyi proponowany jest, dla doskonałego dość uczynienia wojsku, to jest akcyza stanąć mogła. To jednak zlecamy Jchmpp. posłom, aby w postanowieniu exactionis tej akcyzy pilno postrzegali, aby stan szlachecki rationem dworów swoich, których pod szczęśliwem panowaniem JKMci securitate et libertate gaudendo victu fruitur, aby żadnej akcyzie nie podlegał, i we wsiach szlacheckich aby nie brano, krom w miastach i miasteczkach tak JKMci, jako w duchownych i szlacheckich, gdzie się targi odprawują, wybierać pozwalamy, a od stanu szlacheckiego, który jeno co poszle na sprzedaż, aboli na swoją potrzebę kupować będzie. A na egzaktorów samych, jeśliby się jaka od nich nad postanowienie krzywda stała, aby poenam na nich Jchmpp. posłowie obmyśleli i sąd należny wynaleźli. Czopowego Leż wybierania nie bronimy według dawnych zwyczajów i praw. A iż pewność doskonała być nie może, wiele czopowe Wgo Ks, Litews. czyni, gdyż exactores tego dochodu, gdy czopowe z miast i miasteczek JKMci także też szlacheckich odbierają, nie wyrażają w kwitach swoich, dając wiele wzięli, i tem scientia nie może być przychodu czopowego; aby tedy constare to mogło, mają się Jchmpp. posłowie o to starać, aby excactor odebrawszy przychód wyraźnie w kwicie pomienił, wiele od kogo wziął. A na insze podatki ani na wynalazek cummulandi aerarii, któryby cum grąvaminę szlachty miał być, żadną miarą nie pozwalać, nie uznawa, remisso animo, jako dla dostojeństwa JKMci tak też dla miłej ojczyzny stawać zwykli; przyznawamy to jako koronnemu, tak i Wgo Ks. Litews. wojsku, że lubo dotąd doskonałej zapłaty nie odniosło przy JKMci in fide et perseverantia trwając we wszelkich okazyjach, gdzie się jeno z nieprzyjacielem potykały, z wielką sławą narodu naszego i swoją odpędzając z państw wojska nieprzyjacielskie stawali; słuszna tedy, aby za zasługi swoje słuszną satysfakcyją eum omni nostra gratitudine od nas odnieśli; incumbet to Jchmpp, posłom naszym na tym sejmie starać się o to, aby sposób, który przez JKMść P. n. m. w instrukcyi proponowany jest, dla doskonałego dość uczynienia wojsku, to jest akcyza stanąć mogła. To jednak zlecamy Jchmpp. posłom, aby w postanowieniu exactionis tej akcyzy pilno postrzegali, aby stan szlachecki rationem dworów swoich, których pod szczęśliwem panowaniem JKMci securitate et libertate gaudendo victu fruitur, aby żadnej akcyzie nie podlegał, i we wsiach szlacheckich aby nie brano, krom w miastach i miasteczkach tak JKMci, jako w duchownych i szlacheckich, gdzie się targi odprawują, wybierać pozwalamy, a od stanu szlacheckiego, który jeno co poszle na sprzedaż, aboli na swoją potrzebę kupować będzie. A na egzaktorów samych, jeśliby się jaka od nich nad postanowienie krzywda stała, aby poenam na nich Jchmpp. posłowie obmyśleli i sąd należny wynaleźli. Czopowego Leż wybierania nie bronimy według dawnych zwyczajów i praw. A iż pewność doskonała być nie może, wiele czopowe Wgo Ks, Litews. czyni, gdyż exactores tego dochodu, gdy czopowe z miast i miasteczek JKMci także też szlacheckich odbierają, nie wyrażają w kwitach swoich, dając wiele wzięli, i tem scientia nie może być przychodu czopowego; aby tedy constare to mogło, mają się Jchmpp. posłowie o to starać, aby excactor odebrawszy przychód wyraźnie w kwicie pomienił, wiele od kogo wziął. A na insze podatki ani na wynalazek cummulandi aerarii, któryby cum grąvaminę szlachty miał być, żadną miarą nie pozwalać, Że też JWpp, hetmani obaj Wgo Ks. Litews. nie tylko zdrowie swoje w ustawicznych pracach dla całości rpltej odważają, ale też miłość swoją oświadczając ojczyźnie i substpicyjeŻe też JWpp, hetmani obaj Wgo Ks. Litews. nie tylko zdrowie swoje w ustawicznych pracach dla całości rpltej odważają, ale też miłość swoją oświadczając ojczyźnie i substpicyje swoje effundunt dla zatrzymania wojska w służbie rpltej będącego, słuszna tedy rzecz jest, aby Jchmpp. posłowie nie tylko podziękowanie od nas uczynili pro tali in patriam amore, ale też wynajdowali sposoby, jakoby wydane koszty na zaciąg i zatrzymanie wojska wedle likwidacyi JMościów na sejmie wrócone i oddane być mogły. I o to upraszać JKMci P. n. m. za JWmi pany hetmanami mają, aby za odważne dzieła swoje i prace realem gratitudinem w rzeczy samej tak od JKMci, jako i od rpltej odnieśli pamiętne wdzięczności effectum et posteritati zostawić mogli. swoje effundunt dla zatrzymania wojska w służbie rpltej będącego, słuszna tedy rzecz jest, aby Jchmpp. posłowie nie tylko podziękowanie od nas uczynili pro tali in patriam amore, ale też wynajdowali sposoby, jakoby wydane koszty na zaciąg i zatrzymanie wojska wedle likwidacyi JMościów na sejmie wrócone i oddane być mogły. I o to upraszać JKMci P. n. m. za JWmi pany hetmanami mają, aby za odważne dzieła swoje i prace realem gratitudinem w rzeczy samej tak od JKMci, jako i od rpltej odnieśli pamiętne wdzięczności effectum et posteritati zostawić mogli. Lubo to legibus cautum est, aby wakancyje podczas sejmu ludziom zacnym z przodków swoich in republica rozdawane były i dignitates zwłaszcza pieczętarskie konferowano bene meritis de patria, że tedy JKMść widząc podczas zamieszania w ojczyźnie potrzebę, aby przy boku swoim pańskim mądrych, spraw rpltej wiadomych senatorów mógł mieć7 nie czekając sejmu na konwokacyi urzędy pieczętarskie rozdać raczył, za co uniżenie JKMci dziękujemy. Lubo to legibus cautum est, aby wakancyje podczas sejmu ludziom zacnym z przodków swoich in republica rozdawane były i dignitates zwłaszcza pieczętarskie konferowano bene meritis de patria, że tedy JKMść widząc podczas zamieszania w ojczyźnie potrzebę, aby przy boku swoim pańskim mądrych, spraw rpltej wiadomych senatorów mógł mieć7 nie czekając sejmu na konwokacyi urzędy pieczętarskie rozdać raczył, za co uniżenie JKMci dziękujemy. Potrzebować JKMść P. n. m, po nas raczy, abyśmy na łanowe wyprawę ad instar Jmpp. koronnych tak z dóbr króla JMci, jako duchownych i szlacheckich pozwolili, wiemy to dobrze, że jazda ta wojsku jest summae necessitatis, ale niemniej piechotą, której czem jest major abundantia, tem facilius omne negotium bellandi expugnandique munitiones, i oraz osadzając one odprawować się może; bardzobyśmy radzi ad normam Jmci panów koronnych pozwolili, ale, że poddani nasi szlacheccy częścią przez nieprzyjaciela, częścią przez żołnierza w niwecz obróceni są i spustoszeni, satis facere temu nie możemy, abyśmy z dóbr naszych szlacheckich wystąpić mogli, ex bonis jednak JKMci i z dóbr duchownych, które pochodzą z fundacyj królów stawić według konstytucyi o wybrańcach wyrażonej pozwalamy. Potrzebować JKMść P. n. m, po nas raczy, abyśmy na łanowe wyprawę ad instar Jmpp. koronnych tak z dóbr króla JMci, jako duchownych i szlacheckich pozwolili, wiemy to dobrze, że jazda ta wojsku jest summae necessitatis, ale niemniej piechotą, której czem jest major abundantia, tem facilius omne negotium bellandi expugnandique munitiones, i oraz osadzając one odprawować się może; bardzobyśmy radzi ad normam Jmci panów koronnych pozwolili, ale, że poddani nasi szlacheccy częścią przez nieprzyjaciela, częścią przez żołnierza w niwecz obróceni są i spustoszeni, satis facere temu nie możemy, abyśmy z dóbr naszych szlacheckich wystąpić mogli, ex bonis jednak JKMci i z dóbr duchownych, które pochodzą z fundacyj królów stawić według konstytucyi o wybrańcach wyrażonej pozwalamy. Miasta Gdańska fidelitas zawsze przeciwko królom Panom i rpltej we wszelakich, które jeno kiedy ingruebant pericula okazowała się, a nie tylko fidelitate oświadczali swoje ku Panu i rpltej życzliwość, ale też i wygodą nie małą sum pieniędzy wspierały defectum skarbowi koronnemu. Jakoż i w tej teraźniejszej z Szwedami potrzebie constantem fidem dotrzymali, i ko- sztami eskpensami aerarii wspierali, merentur pro tanta sua constantia nie tylko laudem, ale też nagrodę ekspensy i szkody; mają tedy Jchmpp. posłowie, przychylając się do zgody panów koronnych in desideriis et postulatis onych akkwietować, jakoby za tem in futurum, gdyż incertae sunt rerum. vices, eadem fidelitatem JKMci i rpltej oświadczyli. sztami eskpensami aerarii wspierali, merentur pro tanta sua constantia nie tylko laudem, ale też nagrodę ekspensy i szkody; mają tedy Jchmpp. posłowie, przychylając się do zgody panów koronnych in desideriis et postulatis onych akkwietować, jakoby za tem in futurum, gdyż incertae sunt rerum. vices, eadem fidelitatem JKMci i rpltej oświadczyli. Niczem się bardziej ad praestandum honorem, propugnaculum et obsequium poddanych ku Panu i rpltej zapalać, a postronnych garnąć zwykły serca, jako gdy się usługi i życzliwość onych gratitudine rpltej a łaską pańską płaci. Jako tedy JKMść P. n. m. żądać raczy po nas, aby zawdzięczenie życzliwości, którą pan Otto Seweryn Overbek i Krzysztof Somnic oświadczyli JKMci i rpltej w uspkojeniu kurfirszta JMci brandeburskiego, tak i odpłata kosztów i odwag p. Tomasza Berolibi equitis aureati ordinis anglici, przed tem jenerała majora wojska francuzkiego, a teraz obersztera wojska JKMci nad ludem pieszym i konnym, a zasług pana Henryka de Gordon Marchiona de Huntiley oberstleitnanta nagroda przypuszczeniem do indigenatu od JKMci obmyślona przez posły na sejmie proponowaną była, za zgodą innych panów posłów posłom naszym przyjąć pozwalamy. Niczem się bardziej ad praestandum honorem, propugnaculum et obsequium poddanych ku Panu i rpltej zapalać, a postronnych garnąć zwykły serca, jako gdy się usługi i życzliwość onych gratitudine rpltej a łaską pańską płaci. Jako tedy JKMść P. n. m. żądać raczy po nas, aby zawdzięczenie życzliwości, którą pan Otto Seweryn Overbek i Krzysztof Somnic oświadczyli JKMci i rpltej w uspkojeniu kurfirszta JMci brandeburskiego, tak i odpłata kosztów i odwag p. Tomasza Berolibi equitis aureati ordinis anglici, przed tem jenerała majora wojska francuzkiego, a teraz obersztera wojska JKMci nad ludem pieszym i konnym, a zasług pana Henryka de Gordon Marchiona de Huntiley oberstleitnanta nagroda przypuszczeniem do indigenatu od JKMci obmyślona przez posły na sejmie proponowaną była, za zgodą innych panów posłów posłom naszym przyjąć pozwalamy. Także pana Sefirowicza i Jurycza Safianowicza rotmistrzów wołoskich odważne i krwawe zasługi, które JKMść P. n. m. proponować nam raczy, nobilitacyją odpłacić zezwalamy. A p. Franciszka Deboi oberszterleitnanta, JWp. wojewody kijowskiego i p. Stefana Balusa, że nie są nam wiadomi i JKMść nie raczy nam wspominać w instrukcyi swojej o ich zasługach do indigenatu przypuszczać nie pozwalamy. Także pana Sefirowicza i Jurycza Safianowicza rotmistrzów wołoskich odważne i krwawe zasługi, które JKMść P. n. m. proponować nam raczy, nobilitacyją odpłacić zezwalamy. A p. Franciszka Deboi oberszterleitnanta, JWp. wojewody kijowskiego i p. Stefana Balusa, że nie są nam wiadomi i JKMść nie raczy nam wspominać w instrukcyi swojej o ich zasługach do indigenatu przypuszczać nie pozwalamy. Wszystkich wprawdzie Jchmpp. braci, krórych sub hostico osiadłości zrujnowane zostają condolemus vices, lecz że Jmp. Jarosza Szaszkiewicza wojskiego i podstarościego naszego kowieńskiego nie tylko substancyje in fovillam obrócone są, lecz i wszystkie rzeczy ruchome w srebrze, w złocie, w szatach w Ragniecie w zamku księcia kurfirszta brandeburskiego z wiadomością tamecznego pana starosty do schowania dane nescitur z jakich przyczyn zatrzymane, aby przy aprobacyi pakt na przyszłym da Bóg sejmie z kurfirsztem JKMci, wszystkie sięWszystkich wprawdzie Jchmpp. braci, krórych sub hostico osiadłości zrujnowane zostają condolemus vices, lecz że Jmp. Jarosza Szaszkiewicza wojskiego i podstarościego naszego kowieńskiego nie tylko substancyje in fovillam obrócone są, lecz i wszystkie rzeczy ruchome w srebrze, w złocie, w szatach w Ragniecie w zamku księcia kurfirszta brandeburskiego z wiadomością tamecznego pana starosty do schowania dane nescitur z jakich przyczyn zatrzymane, aby przy aprobacyi pakt na przyszłym da Bóg sejmie z kurfirsztem JKMci, wszystkie się Jmp. wojskiemu rzeczy wróciły bo alias do ostatniej zguby przyjśćby musiał, Jchmpp. posłowie pokornie JKMci upraszać będą. Zalecenie JKMci w instrukcyi do nas posłanej Jmciów officerów cudzoziemskich, które mile, aby tem bardziej ku służbie rpltej cresceret animus, indigenatum pozwoliliśmy, wzbudziło nas, że też dobrego ojczyzny męża Jmp. Samuela Juszkiewicza rotmistrza JKMci pieszego, o którym dobrze rpltej Jchmpp. wodzom Wgo Ks. Litews, wiadomo, commendare JKMci i rpltej Jchmpp. posłom naszym comissimus, aby za skaleczenie potrąciwszy i zasługi od komisyi mińskiej w skarbie zostające dobrami w powiecie Wiłkomierskim leżącemi, które jure advitalitio chodzą, ex comensu totius reipleae za krwawe zasługi swoje haereditario jure gaudere mógł; co pilno Jchmpp. posłom hoc desiderium w afektowaniu dóbr nazwanych Jamance, Lepogiry i Sztołtynie, jako za dobrze w rpltej zasłużonym promovere zalecamy. Tenże Jmp. , lubo będąc w różnych ekspedycyjach skaleczonym, jednak i ostatek zdrowia i substancyi swojej dla dostojeństwa JKMci i rpltej przysługi odważając, jako służałych ludzi swym kosztem zebrawszy szwedzkie wojska znosił. Jak do woli JKMci stosując się natenczas ciwuństwo birzańskie od JWgo marszałka nadwornego Wgo Ks. Litews, trzymając arędą poddanych tamecznych włości, dodawszy im swą strzelbę i insze necessaria do boju, gdy infelici fato, jako nie mała część Jmpp. obywatelów księstwa żmudzkiego z poddanymi JKMci przy stracie wszystkiej substancyi, wyjąwszy ostatek samego zdrowia, które Pan Bóg cudownie salwował, succumbere pod miecz nieprzyjacielski musieli, o których poddanych JKMci zginienie, że JWp. marszałek przed sąd JKMci provocare intendit, jako nie wątpić, że JKMść hoc pium pochwaliwszy opus świątobliwą decyzyję swoją tę sprawę discemere będzie raczył, Jchmpp. posłowie nasi pokornie JKMść będą sollicytować. Iż przed wtóra ratą z sejmu roku 1655 wybierania podymnego irrupit hostilitas szwedzka i za wzięciem Wilna wszystkie wojska tak zaciągowego jak i pospolitego ruszenia w trakcie naszym pod Kiejdanami sedem sobie założyły, quibus malis substancyje wszystkiego powtóu, Ms. dóbr króla JMci duchownych jako. i szlacheckich in nihilum w popiół niemal obrócone zostawały; poszło zatem, że jedni z defelkacyi spustoszenia, na które i weryfikacyja z sądu naszego ultro dla wycia gnienia retent pozwolona do Jmpanów poborców oddawali; u drugich zaś sama hostilitas pojeżdżając po domach extorsive wybierała, dawszy kwity swego wybierania; jako tedy defelkacyje tak i kwity, aby przyjęte były starać się będą Jmpp. posłowie. Jmpana Stefana Koplewskiego poborcę naszego, że oppressiones wiadome nam dobrze, które od Szwedów odniósł, jakośmy osobną dali atestacyją, tak zalecamy Jchmpp, posłom naszym, aby hanc nostram attestationem promoveant, jakoby in suo roborę zostawała. Desiderium Jmpana Stefana Franciszka Medekszy, który z Jmpanem Lwem Janem Pogirskim marszałkiem rzeczyckim o gwałtowne, daniny od JKMci panu Medekszy konferowanej nazwanej Dawkajnie będącemu na usłudze JKMci i rpltej w Moskwie w poselstwie przeszło miesięcy ośm, zabranie i dewastowanie, aby sine mora sądzono, a zatem i wiecznością tę daninę, aby JKMść Jmp. Medekszy za niepojednokrotnie do Moskwy jeżdżąc w poselstwo ważoną spezę dać raczył, pilno JKMść sollicytować. Desiderium Jmpana Stanisława Zienowicza podsędka Wiłkomirskiego ratione wniesienia instancyi do króla JMci o wieczność wioski Szacunow Jchmpp. posłom naszym intercedować do JKMci zlecamy. Postulata Jmpana starosty Jaswońskiego przyjąwszy gęsta i usługi, które podczas zamieszania królowi JMci i wszystkiej rpltej oświadczył wspomnieć przed JKMcią Jchmpp. posłowie mają. 11. TRANSAKCYJA KOMISYI WILEńSKIEJ BOKU 1658. Osoby Kniaź Jurko Alexewicz Dołhoruki Kniaź Mikita Iwanowicz Odojewski Ałmazy Iwanowicz Morozów Kanclerz Wielki JMCJ. Ks. Biskup Wileński Zawisza Jan JWPan Sarbiewski Starosta G-rabowiecki JWPan Zawisza Marszałek Wielki Wgo Ks. Litews. JWPan Sapieha Hetman Wielki Wgo Ks. Litews. JWPan Gosiewski Hetman Polny Wgo Ks. Litews. JWPan Chalecki Strażnik JWPan Służka Chorąży Wgo Ks. Litews. JWPan Obuchowicz Pułkownik JWPan Kmiecie Pułkownik Kapitan Armatny. Dołhoruki Idę między monarchy kończyć pokój złoty, Boże Ty mi tam pomóż do mojej roboty, Daj, abyśmy szczęśliwie tę pracę skończyli, Zęby lud rozerwany w jedno zjednoczyli. Odojewski I ja tobie pomogę, bo mam to zlecenie Od Cara Pana mego, abym zjednoczenie Z polskim królem stanowił i wrócił część Litwy, Którąśmy przez wygrane często wzięli bitwy. Dołhoruki Jam tu przyszedł, a ty zaś wielkim hosudarskim Szedł gościńcem podobno za ukazem carskim; Jam przeszedł Połock dobrze ludźmi opatrzony Prochem, armatą, działy zewsząd otoczony. Odojewski Moja zaś droga prosta na Borysów była I tam hosudarskiegom ludu widział siła Armaty, dość żywności, potężne parkany, Co większa wszystek zamek w krąg oblany. Dołhoruki Miałem ukaz a srogi od cara samego, Żebym szedł jak najskromniej i żołnierza mego Miał na pilnem baczeniu, aby lud ubogi Nie widział krzywdy od nich pogotowiu trwogi. Odojewski Toż i o mnie rozumiej, a nie chceszli wierząc, Kiedy ku swoim będziesz po szczęśliwem zmierzać Zawarciu pakt granicom spytaj w drodze kogo, Czym się ja, lubo lud mój z kim obchodził srogo. Dołhoruki I tak trzeba, ponieważ taki ukaz mamy, Ale się też podobno ku Wilnu zbliżamy. Daj Boże zacząć dobrze, Ty sam Boże wieczny Pomóż tej radzie, pokój daj skończyć stateczny. Ks. B. WiL Wszytkiem witam Waszmościów słowem Pana mego, Od któregom zesłany monarchy Polskiego; I z kolegami mymi, abyśmy skończyli Pokój daj Boże i już w zgodzie żyli. Sarbiewski I my do tych słów swoje votum przyczyniamy Usty, sercem toż słowo spoinie ponawiamy Samego Boga prosząc, aby nasze sprawy Zaczynał i dokończył jako Bóg łaskawy. Dołhoruki Wdzięczna u hosudara będzie Pana mego Ta praca wasza dla Pana swojego Podjęta w tej funkcyi, a co z nas być może Dobre dzieło zacznijmy spuść hospodi Boże Ks. B. WiL Więc zaczniem o tej sprawie zapomniawszy wszytkie Wojny, niesnaski i tyraństwo brzydkie, Które między narody dotąd tymi były, Ze sie wzdy jakokolwiek już uspokoiły. Sarbiewski Nie tylko o skończeniu wojny nam tu mówić, Ale pewnie granice trzeba ustanowić, Które tu opisawszy dla wiecznej pamięci Zawrzem przysięgą końcem tej sprawy pieczęci. 23 Zawisza Jeszcześmy nie zaczęli a już przysięgamy, A o to się bynajmniej nic nie domawiamy, Żeby za nasze szkody i takie zniszczenie Koniecznie aż za Wiazmę było graniczenie. Dołhoruki Breszesz mnoho Zawisza wybrahał i zuby Tem durysz szto ubrawsie w dwie sobole szuby; Jest i u hosudara tych brzechunów siła, Nie mniej by stolica tam na tem zchodziła. Odojewski Mech o tem każdy z was pewnie rozumie, Że car nasz i stanowić i rwać pakta umie. Me z musu on nas przysłał i z strachu jakiego, Ale żałując i was i państwa waszego. Almazy Jam też tu z drugimi w tej sprawie zesłany, Żebym pomógł utwierdzać pokój pożądany, Granicę pod Iwatę na wieki założyć Po Berezyn kazano do czasu nam złożyć. Gosiewski Pomaga Bóg panowie, szczęść wam Boże wieczny, Żebyście utwierdzili już pokój stateczny, Do którego z mej strony i ja wam pomogę Ukazawszy do pewnych pakt otwartą drogę. Sapieha Pójdźmy i my zza Niemna z wojskiem ku Wilnowi, Ażali co pomożem temu pokojowi; Jedno że, jakom słyszał koło Wilna wszędzie Trudno bardzo o woły, więc głód na nas będzie. Polubiński Mc to panie hetmanie, nasi czatownicy Najdą co jest w oborze, i pić co w piwnicy, Wszakeśmy na Podlasiu ba i w Polsce wszędzie Me marli głodem tuszę, że i tam toż będzie. Kmiecie. Jam słyszał, że tam szlachty zdrajców tych jest siła, Co ich hosudarowa ręka zasłoniła. Mam i ja uproszonych kilka przywilejów, Będę darł, będę szarpał, łupił tych złodziejów. Ghalecki Już o zdrajców i słowa, ale jeśli jaka Padnie tam między nami sprawa ladajaka, A nam się pobić przyjdzie popatrzmy się sami, Żeśmy bez dział, bez prochu, tylko z smyczykami. BLOCKSTART tniecie Połubiński Kmiecic Słusgka Kmiecic łuszka Kmiecie Słuszka Kmiecie Nie trwóż wojska strażniku niedawno obrany, Przypatrz się jakie wojska tuż w posiłku mamy Tu Kozak, tu zaś orda nieprzezwyciężona. Tu samych pacholików zgraja niezliczona. Ą kiedy jeszcze krzykniem tam na ochotnika Będzie pewnie tysięcy ze sto komunika. Me tylko ich wysieczem z Wilna kańczugami, Ale samemi prawie zarzucim czapkami. Ga to ten gruby naród ma z mami wojować, Jego rzecz sobolami, kunami handlować; A my z dawna rycerze obacz szabla jaka, Jaki łuk, czy za pasem bałta ladajaka. To prawda, że sobolmi my nie handlowali, Ale się teraz z nami mocno wręcz bijali; Przypomnij co pod Szkłowem, pod Szepielicami, I co się z nami działo pod Wierzchowicami. Tego szkoda wspominać, co było na świecie, Dawno mówią mocniejszy podlejszego gniecie; Oni wtenczas potęgą nas zawojowali, My im teraz nawzajem będziem oddawali. Gdzież ta potęga nasza panie pułkowniku. Ozy to liczysz potęgą, co pływaczów w szyku Wielkie pole okryło, pozwalam im woły, Kury, barany wodzić, wojować stodoły. Już to prawda, że sprawni oni są do tego, Ale też pomnisz transgres szturmu warszawskiego; Prawda, że Ormian wszytkich z gruntu zrabowali, Ale też Witemberka na zamku dostali. Zginęło ich też śmiele rzec mogę tysięcy Ze dwadzieścia z drobiazgiem bodaj czy nie więcej, A jeśli tu nam pole Dołhoruki stawi, Pewnie ach do jednego życia nas pozbawi. Choć do djabła niech ginie to złe między nami, Że gdy przyjdzie do szturmu samemi prochami Bez kul piechota strzela, działa się walają, Bo ni puszkarza, ni kul, ni prochu nie mają. Kapitan Ar. Nie frasujcie się dzisia, słyszałem ja wczora, Hetman kazał wytrąbić w obozie z wieczora. Żeby każdy tawarzysz dał z konia trzeciego Ładunek do nabicia działa burzącego. Kmiecie Może się i piechocie ztamtąd co ukroić, Lecz trzeba ich pilnować, będą darmo broić, Mój dragon od pół roka kosztownie nadziany Wystrzelił wczoraj muszkiet niecnota pijany. Obuchowicz Panowie porzućcie o tem dyskurować, Trzeba się prędko będzie nam tu ztąd salwować. Złe nas doszły nowiny wojsko Gosiewskiego Zniesiono aż do szczętu i wzięli samego. Chalecki To już i po komisyi, szkoda się dla Boga Nam tu bawić, ponieważ wielka w wojsku trwoga; Pójdźmy w skok do hetmana, niechaj radzi o nas, Bo ten pożar zapewne prędko przyjdzie do nas. Sapieha Zdejm tę gorzałkę z stoła chłopcze, każ dać konia, Zęby za nami nie szła ta prędka pogonią; Rzućmy się co najprędzej a pójdźmy im w oczy, Niechaj podjazd potężny ku Lipniszkom skoczy. Chalecki Trzeba rzucić a pilno nasz panie hetmanie Póki jeszcze potęgi i sił naszych stanie, Żeby go jak przejmować wiem na Grieramony, Na Lipniszki się uda ten to pies szalony. Sapieha Tu też najprostsza droga ku Borysowowi, A ztamtąd pójdziem za nim goniąc ku Mińskowi; Sam przez starość, nie mogę, lecz Połubińskiego Wyprawię z wielkiem wojskiem i Kmiecica mego. Kmiecie Otośmy już gotowi wodzu nasz przebrany Daj nam wojska, daj oraz potężne kajdany; Jać go w nich sam przywiodę i kolegę twego Odzyszczę wyzwoliwszy z rąk tyrana tego. Sapieha Idźcież wybrani moi łapać zdrajcę tego, A nie bardzo nocujcie blisko wojska jego, By się znać nie rozgniewał, bo to lud szalony, A ja się do Lachowic udam w tamte strony. LEGACYJĄ MEDEKSZY DO MOSKWY Roku 1662. 12. HRAMOTA DO CARA MOSKIEWSKIEGO PO ZNIESIENIU CHOWAŃSKIEGO POD KUSZLIKAMI 1 OD WOJSKA WGO KS. LlTEWS. PO SPISKU UCZYNIONYM PISANA. Bożoju miłościu wielikomu hospodara caru, wielikomu kniaziu Aleksieju Michajłowiczu, wsieją wielikija małej i białej Rosyi samodierżcy i innym mnohim zemlam i hospodarstwom wostocznym, zapadnym i siewiernym, naśledniku, otczycu, dediczu, hospodara i obłahadatelowi jego carskiemu wieliczestwu, najjaśniejszego Jana Kazimierza króla polskiego, wielkiego księcia litewskiego, białej Rosyi i innych wielu państw, hospodara i obłahadatela stolnik Chwalibóg Żeromski starosta opetski, marszałek i regimentarz wojsk JKMci Wgo Ks. Litews. donoszę do wiadomości Wielkiego hospodara cara, wielkiego kniazia waszego carskiego wieliczestwa, iż prosili mię ludzie ratni WCWstwa w rozprawie wojennej tak z kniaziem Iwanem Andrzejewiczem Chowańskim i panem Atanazem Ławryninowiczem Ardynem Naszczokinem dnia 4go tego miesiąca listopada roku teraźniejszego 1661 według nowego kalendarza, jako i innych potrzeb i okazyj wojennych wzięci, abym supliki onych do 1 Potrzeba ta zaszła 4go Listopada 1661 roku. Akta od 12 do 16 włącznie w sprawie Gosiewskiego razem wysłane były przez Sokołowskiego, następne powiózł Medeksza. WCWstwa przesłać pozwolił. Na co ja podług zwyczaju chrześcijańskiego z wolą i wiadomością całego wojska pozwoliwszy, uwolniłem do oddania suplik WCWstwu jednego z więźniów ratnych ludzi, mianowicie Iwana Somorokowa wojewodę lucińskiego, aby one WCWstwu odniósł, przydając towarzysza wojskowego Jmpana Władysława Sokołowskiego, aby z onym do WCWstwa jadąc, oraz tę dał WCWswtu deklarycyją jeżeli WCWstwo swoich przez wojska JKMci zabranych ludzi ratnych, pułkowników, oberszterów, obersztlieutnantów, majorów, rotmistrzów, kapitanów, poruczników, chorążych, podchorążych, towarzystwo ussarskie i innych wszelkich eliberując naszych więźniów poddanych i żołnierzów JKMci przywrócić i oddać będziesz raczył, tedy i wojsko za oddaniem nam wszystkich więźniów, a osobliwie Jmpana Wincentego Korwina Gosiewskiego podskarbiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. , oddać wszystkich gotowe będzie. Do czego się przykłada Jmp. Czarnecki wojewoda ruski, który przez osobliwy list swój do Ałmaza Iwanowicza kanclerza WCWstwa daje deklaracyją. Co gdy zachodzi, nie wątpi nic wojsko, że i WCWstwo, jako pan chrześcijański i pobożny, zechcesz do odmiany więźniów przystąpić, i nie będziesz życzył nie dla nędzy między ludźmi WCWstwa, bo tej dla rycerskiego od nas traktowania mieć nie mogą, ale dla samego może umniejszenia, bo w tak wielkiem zagęszczeniu, jako to WCWstwo z rejestru do siebie posłanego i suplik wyrozumieć raczysz, niepodobna, aby się wszyscy wcale dochować mogli. Tak tedy po chrześcijańsku z WCWstwem postępując, więźniów WCWstwa kawalersko traktujemy i szanujemy, i najmniejszej do rozlewania krwi chrześcijańskiej nie dajemy okazyi, o czem obszerniej ja regimentarz i marszałek wojsk JKMci Wgo Ks. Litews. do Ałmaza Iwanowicza i Fiedora Michajłowicza Artiszczewa bliźnich WCWstwa pisałem, przypominając mój rozhowor do WCWstwa imieniem Jmpana podskarbiego doniesiony, z którego co pochodzić miało daje się to dowodnie widzieć całemu światu. Dalej, żeby posłannego nie bawiąc ekspedyjował, uczyniono konkluzyją. 13. LiST OD JMPANA MARSZAłKA DO KANCLERZA CARSKIEGO AłMAZA IWANOWICZA. Skoro się uprosili ludzie JCWstwa tak w potrzebie z kniaziem Chowańskim i Atanazem Kaszczokinem dnia 4go praesentis jako i innych różnych okazyj pobrani, abym z suplikami onych do JCWstwa, z pośrodka onych obranego przepuścił, tak zaraz na to pozwoliwszy przydaję do onego towarzysza wojskowego, aby wspólnie z onym i tam jechał i nazad nie bawiąc powrócił do wojska, które tryb chrześcijański zachowując, jako tych więźniów traktuje kawalersko, tak prosi, aby JCWstwo wzajemnie naszych traktował więźniów. A jeśliby była wola JCWstwa, naszych wszystkich przywrócić więźniów, tedy też i my wszystkich, których jeno pobranych tak w tym regestrze, który posyłam specyfikowanych, jako i niespecyfikowanych oddać gotowi będziemy. A naprzód kładziemy Jmpana podskarbiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. , którego jeśliby JCWstwo uwolnić nie chciał, tedy pojedynkiem żadnego odmieniać nie obiecujemy, ale oraz o wszystkich traktować chcemy. Co abyś Wmp. nie tylko JCWstwu doniósł, ale i sam ze wszystkimi Jchmpp. konsylijarzami do tego był powodem i to doniósł, że Jejmość pani podskarbina z posłannikami JCWstwa więcej czterdziestu, jednych u JKMci uprosiwszy, drugich wykupiwszy z Warszawy posłała, każdego odziawszy i na strawę dawszy, a za to żadnej nie odniosła wdzięczności. Na co nam serce boleć musi, i zgoła nie wiemy, jako już nam co więcej dla ludzi JCWstwa czynić przyjdzie, ponieważ się tak wielką niewdzięcznością wypłaca, ale nic inszego, tylko że tej ludzkości samemu wielkiemu hospodarowi JCWstwu nie doniesiono; bo nie wątpimy, że JCWstwo jako pan chrześcijański po chrześcijańsku za dobre dobremby oddał. Należy tedy samemu Wmpanu donieść to, czego JCWstwu nie donoszą, przezco dalsze niechęci i zajątrzenia wojny pochodzą. 14. LIST DO FIEDORA MICHAJłOWICZA ARTISZCZEWA KONFIDENTA PODKOMORZEGO I MARSZAŁKA CARSKIEGO OD JMPANA MARSZAŁKA WOJSKOWEGO. Posyłając z wiadomością do JCWstwa o pobranych więźniach z rozprawy wojennej z kniaziem Iwanem Andrejewiczem Chowańskim i Atanazem Naszczokinem odzywam się Jmpanu dawnemu przyjacielowi memu, pytając się o zdrowiu Wmpana, którego na długie lata sprzyjając życzę cieszyć się ze wszelkich Wmpana szczęśliwości. W tej rozprawie wojennej, mając wziętych więźniów do czterechset, a przedtem różnemi czasy jeszcze więcej, nie życzę tu u nas długiego więzienia, ale perswaduję, aby JCWstwo swoich eliberując więźniów, Jmpana hetmana polnego i przy nim zabranych więźniów znowu nam przywrócił, ponieważ też ten pan będąc w ojczyźnie rpltej naszej o to się starał, jakoby JKMść P. m. m. z carem JMcią zgodził, i do braterskiego przyprowadził przeciwko wszystkim nieprzyjaciołom z obopólnym zjednoczenia. W czem i ja, jako to jest wiadomo Wmpanu pracując dostatecznie z samymże Wmpanem imieniem Jmpana podskarbiego konferowałem, i cokolwiek za przeciągnieniem wojny z nami prognostykowałem, to się wszystko stało, tak że krew chrześcijańska prawie szła potokiem, że i nam samym acz przy wiktoriach za łaską bożą a szczęściem JKMci rozlewania takowego żałować przychodzi. Od czegoby Bóg wszechmogący dawno obronił, gdyby JCWstwo przyjmował Jmpana hetmana polnego życzliwe rady, którego im dłużej więzić będą, tem pewniejszego przeciągu wojny spodziewać się trzeba. Życzę tedy, abyś Wmp. perswadował JCWstwu i Jchmpp. konsylijarzom, aby tego pana jako najprędzej do państwa naszego wracał, któryby za przybyciem swojem JKMść i rpltą do uspokojenia z carem JMcią snadnie przywiódł i cale tych monarchów zgodził. Od czego nie wątpię, że i JCWstwo dalekim nie będzie; owszem jako pan chrześcijański będzie życzył zgody, którą rozlanie krwi pohamuje, a zobopólną między temi państwy uczyni miłość, do czego i ja pomódz gotówem, mając wojska oboje Wgo Ks. Litews, pod swoim regimentem z tą jednak kondycyja, jgżeli Jmpan hetman wrócony nam będzie. Oddawana nmie wzajem dawnej przyjaźni. 15. KOPIJA LISTU JWPANA MARSZAłKA ŻEROMSKIEGO DO JWPANA PODSKARBIEGO. Tęskliwie oczekując na powrót JWpana, lubo mię malevo-Ium inpidia inaczej przed JWpanem udała, czego nie dowiedzie z moją jednak zdawna zwykłą odzywam się propensyją, oznajmując przytem, iż wojska Wgo Ks. Litews, obu regimentów w związku et in operę zostającego pod moją komendą zdrowia dobrego jednostajnie wszyscy JWpanu życzą. Więźniowie, których tak w tej sprawie z Chowańskim i Naszczokinem jak i pierwej pobraną, suplikują do JCWstwa, aby na odmianę za naszych więźniów pozwolić raczył; jakoż i rejestr onych posyłam carowi JMci, nie wątpiąc, że tak wielu zacnych pułkowników eliberować zechce i nam też wszystkich powrócić więźniów. Jej Mość Pani zdrowa i wszyscy domowi, nie dawno miałem wiadomość. 16. LIST MEDEKSZY PRZEZ JMPANA SOKOłOWSKIEGO DO JWPANA PODSKARBIEGO W WIEZIENIU W STOLICY MOSKIEWSKIEJ BĘDĄCEGO POD TENŻE CZAS EKSPEDYCYI DO MoSKWY PISANY POD KuSZLIKAMI. Ludzie JCWstwa w różnych rozprawach wojennych a naj--więcej dnia 4go praesentis przy poparciu Chowańskiego z Naszczokinem wzięci, prosili Jmpana Marszałka wojsk JKMci, aby supliki swoje do JCWstwa o eliberowanie onych donieść mogli, z któremi Jmpan marszałek uwolniwszy jednego więźnia do oddania owych posyła aż do samej stolicy, przydając Jmpana Sokołowskiego, aby tak, z konsylijarzami JCWstwa jako i z p. Artyszczewem o odmianę wszystkich więźniów traktował i dał 24 tę deklarycyją, że pojedynkiem odmieniać żadnego nie będzie, ale iż oraz o wszystkich a najpierwej o samego Wmpana, którą deklaracyą i Jmpan wojewoda ruski 1 daje przez swój list osobliwy, odstąpiwszy pierwszego procederu, do czego i ja też będąc od Jejmość dobrodziejki dla ochrony dóbr Wmpp. zesłany dopomogłem. Cokolwiek do stolicy idzie listów wszystkie ręku moich oparły się, których kopije dla wiadomości Wmpana przesyłam, a oraz i skrypt jeden posła francuzkiego i respons nań uczyniony, który wielki rumor w Polsce uczynił, tak że wbiwszy sobie w głowę acz nie mogę wiedzieć jeśli pewny glinianską historyją przypominają i sejmu potrzebując bliskiego w polu mieć go życzą; Jchmpp. senatorów koronnych przy boku JKMci zostających nam do koła wokować chcą, którym już oddalać się od pana do Polski bardzo niebezpieczno; toż i niektórym panom litewskim, na których tu i wojsko bardzo utyskuje i na tako wyże koniec co i koronni życzyliby patrzeć. Konfidentów tej promocyi abdankowało wojsko od siebie dekretem jeneralnym, którego kopiją posyłam, oraz i drugą spisku wojskowego, który najbardziej o wniesienie sum na królewszczyznach Jmpanu hetmanowi wielkiemu napiera i że te podatki, które na wojsko na sejmach pozwalano, albo prywatni albo dworscy rozbierali a z wojska tylko eluzyją czynili. Niemniej i o elekcyją, która jako litewskim tak i koronnym podobać się nie mogła, i skoro koronni uczynili związek, tymże torem i nasze wojsko poszło i za informacyją z Warszawy wziętą idąc, lubo do takowogoż rzucili się sposobu, ale przecie wielką darowali rpltej harowania swego chwilę i dalej by toż wyświadczyli, gdyby traktując z wojskiem bez zajątrzenia dalszego konsolacyją wcześnie obmyślono. Dobra Wmpana nie tylko ekscypowane, ale do tego jeszcze Birze i Kiejdany rekuperowawszy, przywrócić do possesyi mają, co uczynić jeneralnym uniwersałem obligowali się. Żałując rozdwojenia przeszłego, błędów dziwnych i opressyi swojej życzyliby jednego widzieć rządzenie, a jako oni starając się o afekt dobry, ścielą sobie łaski pewnej nadzieję, takbym rozumiał nie tylko do tego skrzydła lewego ale i prawego teraz zjednoczonego i jednem wojskiem nazwa-1 Czarnecki, nego rospisać listy, o które niektóre chorągwie nie mając żadnej nocyi od Wmpana utyskiwały. Co do prywatnych pisywać się zwykło, pożyteczniej widzę całym odzywać się chorągwiom, których rejestr odbierzesz Wmpan przy innych skryptach, przy których jest i rejestr więźniów tak w tej potrzebie ostatniej, jako i dawniój pobranych, którzy widzę bardzo o swoje uwolnienie do cara JMci suplikują i poty zda mi się suplikować będą, aż kommizeracyją odniosą, lubo nie prędzej przez pokój jak przez odmianę. Byleby tylko do tego obojga JCWstwo chciał przystąpić, pewnieby JKMść dalekim nie był, mając komisarzów do traktatów naznaczonych przy boku swoim; ale że się do traktatów panowie komisarze JCWstwa nie mają, samiż Bogu o dalsze krwi rozlanie zdadzą ciężki rachunek, a co wiedzieć, aby i państwa całego na wielkie nie wprawili niebezpieczeństwo, którego podług dawnych Wmpana obietnic spodziewać mogą. Z sejmu przeszłego, mniemam, że Wmp. odebrał przez pana Szlaskiego relacyja, z którym ja jadąc od Jejmość dobrodziejki z pod Łodziej w drodze rozminąwszy się tom słyszał, iż pewnie przejechał zdrowo i cale i niektóre listy zjechawszy się z panem Zawiszą chorążym Wmpana chorągwi pancerhej do wojska oddał. Trybunał skarbowy post limitationem dnia lgo praesentis miał zacząć się w Nowogródku, nie wiem jeno, jeżeli to zjednoczenie gorzej nie uczyni, bo kontynuować swój skrypt zawzięli się wszyscy, co tak Wmpanu dobrodziejowi oznajmiwszy Pana Boga proszę, aby dał jako najprędzej patrzeć na dobre zdrowie Wmpana i z onego szczęśliwą i pożądaną odbierać konsolacyją ojczyznie i nam życzliwym sługom. Oddawam się zatem łasce Wmpana. Pod Kuszlikami dnia 6 Listopada 1661 r. 1. nego rospisać listy, o które niektóre chorągwie nie mając żadnej nocyi od Wmpana utyskiwały. Co do prywatnych pisywać się zwykło, pożyteczniej widzę całym odzywać się chorągwiom, których rejestr odbierzesz Wmpan przy innych skryptach, przy których jest i rejestr więźniów tak w tej potrzebie ostatniej, jako i dawniój pobranych, którzy widzę bardzo o swoje uwolnienie do cara JMci suplikują i poty zda mi się suplikować będą, aż kommizeracyją odniosą, lubo nie prędzej przez pokój jak przez odmianę. Byleby tylko do tego obojga JCWstwo chciał przystąpić, pewnieby JKMść dalekim nie był, mając komisarzów do traktatów naznaczonych przy boku swoim; ale że się do traktatów panowie komisarze JCWstwa nie mają, samiż Bogu o dalsze krwi rozlanie zdadzą ciężki rachunek, a co wiedzieć, aby i państwa całego na wielkie nie wprawili niebezpieczeństwo, którego podług dawnych Wmpana obietnic spodziewać mogą. Z sejmu przeszłego, mniemam, że Wmp. odebrał przez pana Szlaskiego relacyja, z którym ja jadąc od Jejmość dobrodziejki z pod Łodziej w drodze rozminąwszy się tom słyszał, iż pewnie przejechał zdrowo i cale i niektóre listy zjechawszy się z panem Zawiszą chorążym Wmpana chorągwi pancerhej do wojska oddał. Trybunał skarbowy post limitationem dnia lgo praesentis miał zacząć się w Nowogródku, nie wiem jeno, jeżeli to zjednoczenie gorzej nie uczyni, bo kontynuować swój skrypt zawzięli się wszyscy, co tak Wmpanu dobrodziejowi oznajmiwszy Pana Boga proszę, aby dał jako najprędzej patrzeć na dobre zdrowie Wmpana i z onego szczęśliwą i pożądaną odbierać konsolacyją ojczyznie i nam życzliwym sługom. Oddawam się zatem łasce Wmpana. Pod Kuszlikami dnia 6 Listopada 1661 r. 1. 17. 17. LIST JMPANA PACA KANCLERZA WGO KS. LITEWS. DO AUTISZCZEWA. LIST JMPANA PACA KANCLERZA WGO KS. LITEWS. DO AUTISZCZEWA. Odebrawszy tę wiadomość od wojska JKMci P. m. m. , które z wolą JKMci trzymając się zwyczajów chrześcijańskich tak do JCWstwa, jako i do samego Jmpana przy suplikach więźniów po zwycięstwie pod Kuszlikami wziętych pisali życząc, Odebrawszy tę wiadomość od wojska JKMci P. m. m. , które z wolą JKMci trzymając się zwyczajów chrześcijańskich tak do JCWstwa, jako i do samego Jmpana przy suplikach więźniów po zwycięstwie pod Kuszlikami wziętych pisali życząc, 1. Nra 56, 57 i 58. 1. Nra 56, 57 i 58. aby odmiana za naszych więźniów tam u JCWstwa zostających osobliwie Jmpana podskarbiego Wgo Ks. Litews. brata mego być mogła, że JCWstwo za Jmpana w to włożeniem się chętnie rad pozwoli i już Jmpana podskarbiego z więź wolnym uczyniwszy na zamian oddać obiecuję, co nie tylko ten postępek chrześcijański samemu Bogu podabać się musi, ale i u postronnych narodów, którzy taki zwyczaj niemal za prawo mają, pochwałę odnieść, za co ja Jmpana, którego w tem uznawam wielką wielkich ludzi uwagę, że JCWstwo swojem włożeniem do tak świątobliwego przywiódł dzieła dziękuję i to samo za pomocą Bożą będzie do prędkiego i obu narodów potrzebnego zawarcia pokoju początkiem. Jeno proszę, abyś to przez się zaczęte dobre dzieło samym wyświadczył skutkiem, a Jmpana podskarbiego brata mego cale i niechybnie na zamian do nas stawił, który pewnie tu, da Pan Bóg stając siła do pożądanego i obu monarchom potrzebnego pomoże pokoju, czego i ja dopomogę, bylebyś Jmpan i do końca tam około tego pracować nie ustawał, co przezemnie dotrzymano, a za wyjściem brata mego niechybnie będzie. Bo cóż może być świątobliwszego, jako kiedy przez takie postępki chrześcijańskie dobre dzieło w odmianę więźniów samego Boga będzie błagany majestat, który i dalszy w uhamowaniu rozlania krwi chrześcijańskiej poda sposób. Zostawam zatem. W tenże sens od Jejmość pani podskarbinej tak do Artiszczewa jako i do Bohdana Matfiejewicza Chytrowa, po których listach były skrypta w cyfrach w ten sens pisane. .. . Uwaga Medekszy lecz cyfrowanych listów brak, 18. LIST DO DOłHORUKIEGO OD JMPANA MARSZAłKA WOJSKOWEGO ŻEROMSKIEGO. Wyrozumiawszy z karty Wmpana spólnie z towarzyszami Jmpanem Fiedorem Michajłowiezem Artiszczewem okolniczym i marszałkiem JCWstwa i Jmpanem Ałmażem Iwanowiczem dumnym dziakiem poselskim o wyraźnej Wgo hosp. cara i Wgo kniazia JCWstwa deklaracyi, że JCWstwo na przemianę więź- niów dozwoliwszy, jako JWpana Wincentego Korwina Gosiewskiego podskarbiego i hetmana Wgo Es. Litews, tak i innych w stolicy zostających więźniów do stolicy onych w przeszłym miesiącu marcu stawić przyobiecał, donieśliśmy o tem najjaśniejszemu wielk. hosp. JKMci Panu i prosiliśmy, aby na to JKMść nie tylko pozwolić wzajemnie raczył, ale i tych wojewód za Jmpana podskarbiego naznaczonych wydać i jako najprędzej na przemianę do Szkłowa sprowadzić rozkazał. Co JKMść na naszą prośbę pozwoliwszy, jako tych więźniów z komisarzami i posłannikami swymi wysyłać zaraz przyobiecał, tak o tej deklaracyi swojej oznajmując wysyła do JCWstwa dworzanina i sekretarza swego Jmpana Stefana Franciszka z Prószcza Medekszę, że ci więźniowie w miesiącu maju teraźniejszym 1662 stawieni do Szkłowa lub do Mohilewa będą. Przy której JKMci wyraźnej woli i my też naszej do JCWstwa daliśmy deklarycyją, że więźniów tych, których tu pobliższych mamy na tenże czas do Szkłowa stawić gotowiśmy, do którego dzieła że i Wmp. wspólnie z kolegami swymi był powodem i do tego JCWstwo przyprowadził, że się ta odmiana stać może, widzimy w tem chrześcijański Wmpana postępek, który gdy się sowierszy, tak rozumiem, że będzie prędsza nadzieja do pokoju wiecznego między JKMcią a JCWstwem jako wielkimi monarchami którym i między ich państwy bardziej braterskiej miłości i skłonności do pokoju wiecznego niżeli wylania krwi życzymy. Oddawamy nas zatem przyjaźni. W tenże sens dwa listy pisane, jeden do Fiedora Michajłowicza Artiszczewa, drugi do Ałmaza Iwanowicza dumnego dziaka poselskiego; dołożono, że za wyjściem Jmpana podskarbiego prędzej się dzieła wiecznego pokoju między monarchami sowierszyć mogą. Uwaga Medekszy. 19. KOPIJA LISTU JMPANA ŻEROMSKIEGO DO CARA JMCI Bożą miłością wielkiemu hospodarowi carowi i wielkiemu kniaziu Ałekdeju Michajłowiczu, wszystkiej wielkiej i małej Rossyi samodierzcy i innym mnohim hospodarstwom i ziemiom wostocznym, zapadnym i siewiernym otczycu i dziedzicu i naśledniku hosudaru i oblahadatelowi JCWstwa, Najjaśniejszego wielkiego hospodara Jana Kazimierza z bożej łaski króla polskiego, wielkiego księcia litewskiego, ruskiego, pruskiego, żmudzkiego, mazowieckiego, inflantckiego, smoleńskiego, siewierskiego, czernichowskiego, kijowskiego, wołyńskiego, podolskiego, ukraińskiego i innych, a szwedzkiego, gotskiego, wandalskiego dziedzicznego JKMci Pana mego miłościwego stolnik Kazimierz Chwalibóg Żeromski, starosta opeski i czeczerski, marszałek wojsk JKMci Wgo Ks. Litews, podług rozkazania JKMci P. m. m. , posełając pas wolny przejazdu do państw JKMci posłowi pełnomocnemu WCWstwa Jmpanu Atanazemu Ławrentyjowi Ardynowi ISTaszczokinowi, namiestnikowi szadzkiemu, dumnemu dworzaninowi przez Jmpana Stefana Franciszka z Prószcza Medekszę, sekretarza i dworzanina JKMści do WCWstwa w sprawach rpltej jadącego ożywam WCWstwu pokornie dziękując, żeś na żądanie wojsk JKMci Wgo Ks. Litews. Jmpana podskarbiego i hetmana polnego Wgo Ks. Lit. , z niektórymi więźniami, i potem drugich p. Niewiarowskiego, p. Obuchowicza, p. Szkultyna, p. Oiża wypuścić rozkazał. Z czego, jako kontente zostaje wojsko, tak też już niektórych więźniów przy gońcu Piotrze Dołhim poddziaczym WCWstwa z azylu wypuściło i drugich więźniów już z rozkazania JKMci P. m. m. i z wiadomością wojska zemknąć kazałem w województwo wileńskie, że skoro jeno z Korony niektórych więźniów i za Jmpana podskarbiego naznaczonych sprowadzą, zaraz przemiana więźniów JKMci z więźniami WCWstwa będzie, O to tylko proszę, aby WCWstwo więźniów JKMci, ludzi radnych, pułkowników, rotmistrzów, chorążych, towarzyszów i inszą starszyznę do przemiany sprowadzić kazał, ponieważ też i my wszystkich ludzi ratnych WCWstwa sprowadzić rozkazaliśmy, a ludzi różnych, pacholików WCWstwa nie wiele mamy i założych wojskowych odmianę równą damy czyn za czyn, głowa za głowę, pułkownika za pułkownika, oficera za oficera i tak dalej według deklaracyi WCWstwa i woli JKMci P. m. m. i podług zwyczaju wszelkich narodów odmieniać gotowiśmy. A lubo to więźniowie JKMci za śie- bie za jednę osobę po kilku więźniów WCWstwa wypuścić obiecywali, tedy to być nie może, bo na to nie masz JKMci pozwolenia, zwłaszcza kiedy o tem i konstytucyj a stanęła, aby już tego nie bywało i żeby więźniów na okupy nie dawano; co jako w wojsku naszem nie zachowuje się, tak i dalej tego strzedz będziemy, aby się więźniowie z obu stron jednako z wolności cieszyli, i do tego rzeczy prowadzić chcemy; bo wolno więźniowi i stu za siebie obiecywać, byleby tylko zostawał na wolności, ale to być nie może według więźniów, lecz podług dyspozycyi boskiej i monarchów woli zostawać musi. Zatem w tem wszystkiem o prędką deklaracyją WCWstwa czekamy, gdyż nie życzymy dalej więźniom, jako podczas wojny bywa, zostawać w murze. 20. MEMORYJAł OD JWJMPANA PODSKARBIEGO I HETMANA POLNEGO WGO KS. LITEWS. , DANY PRZY PRYWATNEJ KONFERENCYI JMPANU STEFANOWI MEDEKSZY, DWORZANINOWI I GOńCOWI JKMCI WYPRAWIONEMU DO JCWSTWA 22 JUNII ANNO 1662. 1 Naprzód odiskać na kopiją tych spraw od pana Dąbrowskiego, które były mu powierzone do wojska koronnego jadącemu ze strony kniazia Osipa Iwanowicza Szczerby. Odiskawszy te sprawy, spieszyć ma jako najbardziej w naznaczoną drogę, a stanąwszy w Smoleńsku prosić będzie, aby jako najprędzej był ekspedyjowany, gdyż w pilnych sprawach niesie do JCWstwa hramotę; w żaden się z nienależnemi osobami nie wdając dyskurs, i na hramotę odzywając się, że w niej wszystko jest wyrażono, z czem przyjechał i opowiadając, że do rozmowy ustnej nic mu od JKMci nie zlecono. lnterea Jchmpp. posłów pełnomocnych prosić będzie, aby mu oczy swe widzieć dopuścili, powiadając, że od Jmpana hetmana ma niektóre zlecenia do Jchmściów, co otrzymawszy, opowie, że dla złego zdrowia i dla znoszenia się z wojskiem pospieszyć na sejm nie mógł, atoli po sejmie przywlókłszy się do dworu, wszystko to doniósł JKMci, cokolwiek miał w zleceniu 1 Zob, p. 5 punkt 20 i 21. od JCWstwa przy odprawie swej przez Jmpana Ławrywona Łopuchina dumnego dzięka, przy obecności JCWstwa; także co mi JCWstwo bojarzyn kniaź Jury Aleksiejewicz Dołhoruki i okolniczy Fiedor Michajłowicz Artyszczew, poruczyli. Go, jako wdzięcznie od JKMci i senatu przy boku będącego przyjęto, ta k że nie wszystko z danemi słowami zgadzało się, podziwianie i trudność uczyniło, to jest Że obiecany pełnomocny poseł JCWstwa do JKMci, dumny dworzanin, namiestnik, szadzki, Ofanus Ławrentewicz Ardyn Naszczokin dotąd nie przyjechał i wiadomości o. sobie nie podał żadnój, którego JKMść, jakp łaskawie przyjąć ze wszelaką częścią zezwolił, tak obawiając się, żeby nieprzybycia posła JCWstwa nie było przyczyną podejrzenie i obawianie się jakie, umyślnie wyprawiony jest dla tego, aby wszelakiem bezpieczeństwem i uszanowaniem upewnił. Gwoli czemu hramotę niesie opaszną. Prosić tedy będzie, aby do tego byli pomocni sami, żeby jako najprędzej Jmpan Naszczokin otrzymał ekspedycyją i był wyprawiony, gdyż do tego przyjazdu i komisyja i odprawa posłanników, z woli JKMci i całego senatu odłożoną jest; i dla samych postronnych narodów, żeby miasto pośrednictwa nie psowali dobrego dzieła, życzyłby się sekretnie znieść JKMść i dopiero przystąpić do dobrego dzieła i one powagą obojga stron komisarzów potem kończyć, zaczemby się tak pożądane obydwom stronom dzieło, duszewnem zakrepiemem sowierszyć mogło. Opowie Jchmpp. posłom, iż Jmpana hetmana doszedł list Jchmściów, w którym oznajmują, że się z p. Stetkiewiczem podkomorzym orszańskim ze strony gońców, posłanników i posłów znosić będą. W tymże liście potrzebować raczyli, żeby Jmpan hetman odsełał za siebie i za tych, co wespół z Jmcią wyszli, odmianę, mianowicie czterech wojewodów pułkowych i Chowańskiego; powtóre, żeby za p. Aleksandra Mużynskiego Tiomkin był odesłany; po trzecie, za dworowych hetmańskich ludzi Jmci, nakoniec za dragonów przemiana być mogła. W tymże liście posłannikom, gońcom swoim, proszą abo o ekspedycyją, abo o wiadomość strony ich, dla czegoby byli zatrzymani, Zaczem za to, że się chcą znosić z p. Stetkiewiczem i zsyłać w dziełach jemu zleconych podziękowawszy, o czterech wojewodach to opowie, że. trzech już ma u siebie Jmpan hetman, których ledwo zebrał, dla tego, że po różnych siedzieli ręku, - a że wielkie sumy za się byli poobiecywali, z ciężkością poodiskiwał; a kniazia Osipa Iwanowicza Szczerby i dotąd jeszcze odiskać nie może, stara się jednak pilno, a skoro wszystkich zbierze, niemieszkanie odeśle. Inłerea więźniów na przemianę że już posłano i ze wszystkiej ziemi zbierają, opowie, i kniaź Piotr Iwanowicz Chowański jest już u Jmpana hetmana, ale odpuski jego nie zupełne jeszcze od, JKMci otrzymał dozwolenie, względem trudności okólniczego kniazia Osipa Iwanowicza Szczerbatego. Po Tiomkina posłano na Żmudź, także i za drugich, którzy z Jmpanem hetmanem wyszli, są już w ręku ludzie proporcjonalni naznaczeni, którzy przy tychże więźniach wojewodach będą odesłani nieomylnie. O posiannikach i gońcach JCWstwa opowie, że są w Warszawie, i że onegdaj był z nimi rozhowor Jclimpp. senatorów, ale że się tak zdało JKMci i senatowi, aby. się do przybycia Jmpana Naszczokina zatrzymali, za którego przybyciem z łaską JKMci i wszelaką częścią będą odpuszczeni. Ekspedyjowany zaś ze Smoleńska, pospieszywszy do Moskwy i list JKMci oddawszy, prosić będzie, aby mu wolno było list mój za pozwoleniem JKMci pisany, oddać do JCWstwa, przy którego oddaniu prosić będzie, aby mu w dziełach tych pozwolono być u bojarzyna namiestnika susdalskiego, kniazia Juria Aleksiejewicza Dołhorukiego i okolniczego Fiedora Michajłowicza Artiszczewa rozmówić i to, co od Jmpana hetmana zlecono, przełożyć. Co uczyniwszy, te rzeczy przełoży Podziękuje najprzód za miłosierne i dobrotliwe JCWstwa wypuszczenie i mianowanym bojarowi za ich uczynione staranie opowie wzajemną Jmpana hetmana pilność i staranie koło zleconych JCWstwa dzieł, i że jako wiernie wszystko Jmpan hetman przełożył, co miał sobie zlecono, tak czynił i czyni kolo tego usilne staranie, i teraz się bawi w Warszawie, aby to wszystko sprawić mógł, coby do dobrej zgody dysponowania należało; waczem taką, uczyni deklarycyją naprzód, że JKMść przyjął 25 wdzięcznie uwolnienie Jmpana hetmana, opowie, i że zaraz rozesłał, aby obiecanych więźniów za Jmpana hetmana oddawano do rąk jego; jakoż od Jmpana wojewody ruskiego oddany kniaź Siemon Lubicz Szczerbaty, lubo był za się posiulił nie małą sumę i od p. marszałka wielkiego hetmana polnego koronnnego, choć nie bez trudności względem posiulenia na szesnaście tysięcy rubli od nich Jmpanu marszałkowi, i do Jmpana wojewody krakowskiego, hetmana wielkiego koronnego posłał, aby był zjechał do JKMci; ale że niesposobnem zdrowiem dotąd stawić się nie mógł, na ostatni dzień junii, spodziewa się JKMci i aby więźnia tego kniazia Osipa Iwanowicza Szczerbatego oddał, sam upomnieć JKMść zechce i do rąk Jmpana hetmana oddać rozkaże. Których jako zbierze do gromady, nie mieszkając wespół z kniaziem Osipem Iwanowiczem Szczerbatym odeśle z cześcią i kniazia Piotra Iwanowicza Chowańskiego na ostatek żałować nie będzie certis conditionihis, o którym opowie i oznajmi, że jest u Jmpana hetmana Ze strony przemiany więźniów opowie, że i konstytucyją to obwarowano i uniwersały po całem państwie wyszły, aby więźniów sprowadzano na odmianę, zabroniwszy, aby więcej okupów nie stanowiono, ani ich brano; i już prowadzą więźniów tylko expedit żeby wzajemny JCWstwa ukaz wyszedł, i żeby wszyscy więźniowie sprowadzeni i według słowa JCWstwa, czyn na czyn, głowa na głowę byli przemienieni. Ze strony pośrednictwa doniesie, że za przybyciem Jmpana Naszczokina rozumie Jmpan hetman, że nie będzie JKMść od tego, aby monarchów chrześcijańskich pośrednictwa do zawierania wiecznego pokoju przy komisyi wchodzić nie miały; interea, lubo już z listu JKMci zrozumieć się może, iż pana Naszczokina JKMść czeka, i sekretnemi znoszeniami wszystkie trudności, któreby pokój rozrywać miały, uspokoić życzy, jednak Jmpan hetman to przydawa, że w wielkiem to podziwieniu u dworu JKMci zostawa, iż tak publiczna deklaracyja przez niego dana w wyprawie Jmpana Naszczokina, zatrzymana jest i żadnej o niej nie było ponowy, a nawet i pisma tego, które z karty czytał JCWstwa dumny dziak Łarywon Łopuchin, że za Jmpanem hetmanem, jako obiecano, nie posła- no. W czem kiedy się dość stanie słowu JCWstwa, upewni on miłem przyjęciem Jmpana Naszczokina i uczyni nadzieję imieniem Jmpana hetmana, że kiedy z zupełną przysłany będzie mocą, w krótkim czasie z pożądanym może powrócić pokojem i JKMść do tego się nakłoni, że wzajemnego pośle do JCWa posła i największe ukrzepienie i stwierdzenie dzieła bezopasno, komisarzom zjechać i krew ująć rozkaże. O posłannikach i gońcach JCWstwa to opowić, że ich zaraz skoro się Jmpana Naszczokina doczekają, .niemieszkając z pomyślnym odpuszczą responsem. Prosić będzie o oddanie listu mego posłom cesarza JMci; o gońcu przy trębaczu Jchmpp. posłów cesarza JMci wziętych opowie, że go JKMść oddać rozkazał do JCWstwa posłannika Nesterowa i we wszystkiem skłonność do pokoju wzajemną JKMść oświadczyć gotów za przybyciem Jmpana Naszczokina, z którym życzy przez Jchmpp. senatorów dobre umówić dzieło, żeby postronni czynić przeszkód nie mogli. Pokoju zaś JKMść takiego życzy, któryby był bez krzywdy obojga państw, ale raczej z ich ukontentowaniem i sławą. Jeżeli wzmianka uczynioną będzie, jakiemi kondycyjami zawarty być może pokój, tem się zasłoni, że mu nie zlecono mówić, ale o tem z Naszczokinem mówić będą. Gdy o elekcyi sukcessora wniesiona będzie materyja, odpowie, że stany rpltej wszystkie starania, które dotąd postronnych panów około tego były, tóm odbiły, że nie chcą mieć za żywota JKMci inszego żadnego, póki tego mają Pana, i konstytucyją warowały, aby elekcyją podług dawnych praw bywała. Zaczem jako innym monarchom, taki JCWstwuo to starać się będzie wolno. Caetera fidei et dexteritati committuntur. Na własne JWpana podskarbiego wielkiego hetmana polnego Wgo Ks. Litews, rozkazanie Samuel Aleksander W. Węsławski. 21. HRAMOTA OD JEJMOść PANI PODSKAKBINEJ GOSIEWSKIEJ DO CABOWBJ JEJMśCI MOSKIEWSKIEJ. Bożoju miłostiu wielikoho hosudara cara i wielikoho kniazia Aleksieja Michajłowicza, wsieja wielikoje, małoje, biełoje Rusi samodzierżcy i innych mnogich hosudarstw i ziem wostoeznych zapadnych j siewiernych otczyca i dziedzica i naślednika hosmdara i ohłahadatela JCWstwa pereswietoj carycy wielikoj, błohoczestiwój hosudaryni i wielikiej kniechini Maryi Hyeznie, Magdalena ż Konopatu Gosiewska podskarbina i hetmanowa polna uniżone moje oddaje czołobicie. Godne to było miłościwej WCWstwa i pobożności dzieło, żeś po czołobiciu mojem, nie tylko u JCWstwa wstąpić się swojem prześwietnem, tak o swobodę małżonka mojego, jakoteż o utrapione onego zdrowie, w chorobie doktorów dodawanie, potrzeb w więzieniu opatrywanie, zastąpieniem raczyła, aleś przy odpusku jego i mnie nie zapominając, carskimi swoimi darami obesłać raczyła. Za które wszystkie pereświetłe WCWa miłości pokornie bijąc czołem i należyte oddając dzięki, Pana Boga proszę, aby mnogoletniem i dobrem WCWstwo obdarzyć raczył zdrowiem, a ja siebie samą, hosudarskiej WCWa oddając łasce, carską WCWstwa całuję szatę; Waszego carskiego wieliczestwa uniżona sługa Magdalena Korwinowa Gosiewska podskarbina i hetmanowa Wgo Ks. Litews. 22. KOPIJA LISTU JMPANA MEDEKSZY DO KOMISARZóW MOSKIEWSKICH. Jaśnie wielmożni, wielmożni Mści panowie komisarze pełnomocni JCWstwa Posłany od JKMci P. m. m. do hosudara cara kniazia Aleksieja Michajłowicza, wszystkiej wielkiej i białej Rosyi samodzierżcy JCWstwa, gdym według zwyczaju dawnego dał znać przed sobą pierwszoj załodze Danile Karpowiczowi wojewodzie i majorowi w Kraśnie zostającemu, najprzód pan major ludzi dwóch moich poci wartę wziąć kazał i onych przez dzień i noc trzymał; potem, gdym drugich dwóch posłał dla wiadomości, ukazu słusznego nie dał, a w ostatku, gdym i sam przyjechał do Krasnego, na znaczne bezcześci JKMci przez sołdata ordynans dawał, stawiając mię w gospodzie by w turmie jakiej. W czem widząc bezczeście wielkie, jako do JKMci z wiadomością posełam, tak i wielmożnym panom, jako komisarzom pełnomocnym JCWstwa wiedzieć daję, co mię od pierwszej załogi komendy pana majora spotkało. Me z strony tedy JKMci P. m. m. omieszkanie dziełom z obydwóch stron między monarchami wielkim i pilnym, z któremi jestem posłany dzieje się, ale przez ludzi JCWstwa, z których póki sprawiedliwość, a osobliwie z pana majora Daniły Karpowicza czyniona nie będzie, dalej ztąd puszczać mi się w przedsięwziętą drogę do stolicy nie zda, i pewnikiem, wytchnąwszy koniom, wolę do JKMci P. m. m. powracać, niżeli dalsze jakowe ponosić bezcześcia. Oddawani się przeto łasce wielmożnych panów. 23. LIST JMPANA MEDEKSZY DO JWMPANA PODSKARBIEGO I HETMANA POLNEGO WGO KS. LITEWS, ZE SMOLEńSKA PISANY DNIA 4GO AUGUSTA anno 1662. Z rozkazania JWpana ekspedyjując kozaków od Jmpana marszałka wojskowego przydanych, oznajmuję JWpanu, żem miał rozhowor z Jchmpp. komisarzami JCWstwa, którzy wysłuchawszy propozycyi mojej, wdzięczni bardzo afektu JWpana, żeś im odwied na ich pismo uczynić kazał, i ratione Osipa Szczerbatego dostatecznie informował. Jmpana Naszczokina nie zastałem tu w Smoleńsku, przed kilkoma dniami dla powitania się z swoją panią małżonką aż pod stolicę jechał. Nie wątpię, że zechce być w stolicy, któremu, jeśli go zastanę, a widzieć się z nim dopuszczą, gotówem z memoryjalu JWpana proponować. Listy należące do niego oddałem do Jchmpp. komisarzów, tejże godziny wysłali do niego posłańca i do stolicy, dając znać o mojem tu przybyciu do Smoleńska; prowożatych i przystawa mieli naznaczyć, których skoro mieć będę, pospieszyć dalej nie zamieszkam. Tak nieprędkiego przybycia mego do Smoleńska przyczyną było oczekiwanie Jmpana marszałka wojskowego w, Wilnie przez cały tydzień, który do ospasnej hramoty Jmp. Naszczokinowi i swój wydał uniwersał. Pisał i do JCWstwa, dziękując za uwolnienie więźniów i że odmianę czyn za czyn. głowa za głowę podług deklaracyi JKMci czynić będzie, rachując i dawniej wypuszczonych; pisał i do p. Artiszczewa w tejże materyi, przy tem i na moją referując się relacyja. Posłowie cesarza JMci chrześcijańskiego list swój odebrali przez swego sekretarza; respons czynić mieli, i przysłać na wyjezdnem; odeślą JWpanu, tudzież list panów komisarzów JCWstwa, którzy o wszystkiem pisać do JWpana przyobiecali. Na tym rozhoworze pytano się mnie o wojskach Kondeuszowych, ku Polsce i Litwie zbliżających, że u mnie płonne były, toż im powiedziałem; o wojskach tureckich pilno się pytano, a jakom słyszał, że na wschód wielka część bierze się, tak im też twierdziłem; w inszych zaś rzeczach co tu należało, pilnowałem informacyi JWpana, i dalej tegoż strzedz powinienśm, pomnąc na memoryjał i słowne jego rozkazanie. O wojskach gdy pytano, powiedziałem, że się tam mają, gdzie więcej być może urodzajów; w tutejszych tu krajach, ani w Egipcie na wszystko urodzaje mrozów, gradów, dżdżów nie znały. Więźniów w Smoleńsku jest więcej 500, rejestr Jmpanu Wolanowi posełam, towarzystwo JWpana i wszyscy więźniowie na Bóg żywy o prędką odmianę proszą, bo widzę, woleliby w kaźni niż tu zostawać. Listów od JWpana do siebie żadnych nie miałem, o którem prosił panów komisarzów, jeśliby się tu z niemi odzywano, aby je przesłali. Ja ze sobą dwóch kozaków do stolicy biorę, po pierwszym rozhoworze z Jmpanem Dołhorukim i Artiszczewem, jeśli dopuszczą gotówem odprawić i o wszystkiem oznajmić; komisarze zrozumiawszy zamierzoną komisyja do przyjazdu Jmpana Naszczokina, bodaj się sami nie rozjadą, a potem zebrać się prędko jako sami powiedzieli, nie dadzą. Miłościwej się zatem JWpanu i dobrodziejowi oddawam as ce. Po napisaniu tego listu do JWpana, lubo mię odprawą kozaków cale panowie komisarze ubezpieczyli, ale jako we wszystkiem nie trudno o odmianę, tak i to odmienili, zostawiam tedy ten list przy utrapionych więźniach, ażali Bóg którego wyniesie, że do JWgo mego miłościwego pana tym sposobem przyjść mo że, 24. MOWA JMPANA MEDEKSZY DO CARA JMCI MOSKIEWSKIEGO PRZY ODDANIU HRAMOTY OD JKMCI DNIA 17GO AUGUSTA 1662 ROKU. Najjaśniejszy wielkich, niezwyciężonych hospodarstw wielki hospodar Jan Kazimierz, z bożej łaski król polski i szwedzki dziedziczny, wielkie książę litewskie, ruskie, pruskie, żmudzkie, mazowieckie i innych, JKMść P. m. m. posłał mię do was, Wielkiego hospodara, cara i kniazia Aleksieja Michajłowicza, wszystkiej wielkiej, małej i białej Rusi samodzierżcy, i innym wielu hospodarstwom i ziemiom wschodnim, zachodnim i siewiernym otczycowi, dziedzicowi, hospodarowi i obłahadatelowi WCWu, abym powinszowawszy wam hosudarowi, carowi i kniaziowi WCWstwu zdrowia od Pana Boga dobrego, hramotę JKMci w dobrych dziełach i w przyjaźni pisaną do was WCWa oddał. Gdzie czyniąc dość woli i rozkazaniu JKMci P. m. m. , oddaję do ręku WCWstwa. DRUGA MOWą, GDY CAR HRAMOTY JKMCI w RęCE SWOJE PRZYJąć NIE CHCIAł. Ta hramota, którą tu prezentuję, jest od najjaśniejszego hospodara JKMci P. m. m. do was hospodara cara i wielkiego kniazia, do WCWstwa pisana, a jako JKMść P. m. m. wszystkie hramoty WCWstwa od posłów, posłanników i gońców zwykł w swoje pańskie przyjmować ręce, tak nic nie wątpię, że i WCWstwo nie uwłaczając nic majestatowi JKMci P. m. m. , w swoje pańskie zechcesz przyjąć ręcę, o co i ja osobliwie dla dobra na obie strony służącego, nizko proszę. Jakoż car w swoje ręce hramotę przyjąć musiał, tylko że zły pisarz z notat moich nie wraz mowę tę wpisał. Uwaga Medekszy. 25. KOPIJA HRAMOTY JKMCI DO CARA JMCI MOSKIEWSKIEGO W ROKU 1662 PISANA PRZEZ STEFANA MEDEKSZA. My najjaśniejszy i wielki hospodar Jan Kazimierz z bożej łaski król polski i szwedzki, wielkie książę litewskie, ruskie i innych bratu naszemu, bożą miłością wielkiemu hospodarowi carowi i wielkiemu księciu Aleksiejowi Michajłowiczowi, wszystkiej wielkiej i małej Rusi samodzierżcy i wielu hospodarstw i ziem wostocznych, zapadnych i siewiernych, otczycu i dziedzicu i naśledniku i obłahadatelu. W teraźniejszym od narodzenia syna bożego 1662 roku w marcu 19go dnia, posłanikowie was wielkiego hosudara CWstwa stolnik Atanazy Iwanowicz Nesterow i dziak Iwan Michajłow przynieśli nam, wielkiemu hospodara naszemu królewskiemu wieliczeństwu respons WCWtwa na hramotę przez gońca WCWa poddziaczego Piotra Dołhowa z Głębokiego pisaną. A w tym WCWstwa responsie wyrażono, że wielcy i pełnomocni WCWstwa posłowie z naszymi wielkimi i pełnomocnymi komisarzami na zjazd posłani być nie mogli według hramoty WCWa przez poddziaczego Dołhowa na czas i miejsce naznaczone dla czasu jesiennego i złej drogi i nie na przewłokę, lubo NKWa wielcy i pełnomocni komisarze według tejże NKWado WCWa pisanej hramoty nie tylko w styczniu ale jeszcze w decembrze byli w Kopysi i we Szkłowie i aż do połowy miesiąca februarii tam na pełnomocnych posłów i komisarzów WCWstwa czekali. W tejże przez posłanników WCWstwa hramocie napisano o zatrzymanie wojska do zjechania posłów i podczas poselskich zjazdów i rozjazdów uczynić dogowor na przymierze, żeby obydwu nas wielkich hospodarów wielkim i pełnomocnym posłom i komisarzom zjeżdżać i dogowor i postanowienie wiecznego pokoju czynić bezpiecznie było i o skłonności ze strony WOWstwa do odnowienia z naszem królestwem braterskiej drużby, lubni wiecznego pokoju. Pisaliście wy wielki hospodarze w tejże bramo- cie o wielmożnym Wincentym Korwinie Gosiewskim podskarbim i hetmanie polnym Wgo Ks. Litews. , że miał być na komisyi posłany i tam dohowor o odmianę jego się uczynić, a na znak skłonności WCWstwa ku braterskiej z NKWstwem drużbie i przyjaźni rozkazaliście uwolnić i z tymi WCWstwa posłannikami do nas wielkiego hosudara odesłaliście więźniów czterdziestu; i o tem jeszcze pisaliście, aby WCWstwa więźniowie w państwach NKWa będący na zamianę a nie na okup i pieniądze wydawani byli. A tak my, wielki, hosudar NKWo na te wszystkie dzieła w hramocie WCWstwa wyrażone mieliśmy radę z panami radcami naszego królestwa Korony polskiej i Wgo Ks. Litews, na świeżo przeszłym sejmie i tych WCWstwa posłanników zaraz po sejmie z dobrem dziełem odprawić umyśliliśmy byli. Ale że pod ten czas dał nam Wmu hosudarowi znać wielmożny Wincenty Korwin Gosiewski podskarbi i hetman polny Wgo Księs. Litews, z granicy państw naszych o swojem od WCWstwa uwolnieniu i że wielkie dzieła sobie od WCWstwa przy odprawie swojej zlecone niesie więc i my dla tego zatrzymać się z odprawą posłanników WCWstwa do przyjazdu jego rozkazaliśmy. Który za przybyciem do boku naszego wielkiego hosudara NKWa w dniu 24 maja bo dla złej drogi i słabego zdrowia swego prędzej pospieszyć nie mógł, oznajmił nam wielkiemu hosudarowi, iż wy, wielki hosudarze przy odprawie jego i przypuszczeniu do hosudarskiej ręki WCWstwa przez dawnego dziaka swego Łarywona Łopuchina w zolptoj połacie przy obecności swej i wszystkiej dumy po wymówieniu i żądaniu, aby nie biorąc więcej okupów, więźniowie na więźniów odmieniani byli, wojewodowie radni WCWstwa za wielmożnego podskarbiego, wielkiego hetmana naszego polnego Wgo Ks. Litews. odesłani byli, a nadto kniaź Piotr Iwanowicz Ohowański z więzienia uwolniony był i żeby goniec WCWstwa do cesarza JMci chrześcijańskiego wyprawiony, dziak Joachim Prokopów także był odpuszczony, objawił wolą swoje, że wy wielki hosudar WCWstwo dla wielkich i tajnych dzieł posyłacie do nas NKWa namiestnika szadzkiego i dworzanina swego i pełnomocnym posłem Afanazieja Ławrentowicza Ardyna Naszczokina, potrzebując, aby mu 26 i tam i nazad jadącemu czysty put był dany i żeby bez wszelakiego był odpuszczony zadzierżenia. Na co wielmożny podskarbi i wielki hetman nasz polny Wgo Ks. Litews, zapisał się i żeby dana była zupełna wiara słowom jego tak, jako słusznym słowom WCWstwa i my wielki hosudar NKWo za do niesieniem tej wiadomości od Wmpana podskarbiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. oczekiwamy na obiecanego od WCWa posła i jemu nie jeno bezpieczeństwo przejazdu, ale też wszelaką cześć, jako godno WCWa posłowi i wielkiego hosudara brata naszego oświadczyć ukazaliśmy, mając nadzieję według upewnienia wielmożnego podskarbiego i hetmana, że pomieniony poseł WCWstwa Atanazy Ławrentowicz Ardyn Naszczokin z pewną deklaracyją do nas się stawi i dobre dzieło niechybnie między nami postanowi i sowierszy. Jakoż tenże wielmożny podskarbi i hetman nasz polny Wgo Ks. Litews. do niego z rozkazania naszego pisze do Smoleńska, aby jako najprędzej przybywał. A dla tego my wielki hosudar NKWo, jako pan chrześcijański, chcąc o tak wielkich i tajnych dziełach, które rozlanie krwi chrześcijańskiej zatrzymać mogą prędko wiedzieć do przybycia namiestnika szadzkiego dumnego dworzanina Atazieja Ławrentowicza Ardyna Naszczokina z odprawą posłanników WCWa i z deklarycyją naszą w tych dziełach, które oni w hramocie przynieśli, zatrzymać rozkazaliśmy, których za przybyciem Naszczokina bez dalszego zatrzymania odpuścić rozkażemy. A teraz z tem tego gońca urodzonego Sefana Franciszka z Prószcza Medekszę dworzanina i sekretarza naszego posełamy, że jako to wdzięcznie od was wielkiego hosudarą WCWa przyjmujemy, że na znak skłonności do braterskiej odnowienia miłości i wiecznego pokoju uwolniliście wielmożnego Wincentego Korwina Gosiewskiego podskarbiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. , tak wzajem czterech wojewodów ratnych WCWa kniazia Gregorego Siemienowicza Kozłowskiego, Iwana Pawłowa Akimflerowa, a nadto na żądanie WCWa i na pokazanie naszej skłonności i Piotra Iwanowicza Chowańskiego z tymiż uwolniliśmy i do rąk wielmożnego podskarbiego i hetmana polnego naszego Wgo Ks. Litews oddać już rozkazaliśmy. Jakoż krom kniazia Osipa Iwanowicza Szczerbatego, wszyscy wyżej miano- wani do rąk Wnego podskarbiego i hetmana polnego naszego Wgo Ks. Litews. oddani są i ten Kniaź Osip Iwanowicz skoro od Wnego wojewody krakowskiego odzyskany będzie, do WCWa pospołu z tamtymi odesłany z częścią zostanie. A tymczasem, żeby więźniowie u nas nędzy nie cierpieli wszystkich więźniów sprowadzać na odmianę w kraj orszański rozkazaliśmy, żeby i zniósłszy się z WCWa pełnomocnymi posłami albo pogranicznymi wojewodami o miejsca zamiany do skutku ją jako najprędzej przywiedziono i WCWu a nam NKWa ludzie oddano. A że najprędzej ci, którzy z wielmożnym podskarbim i hetmanem naszym polnym Wgo Ks. Litews, do Smoleńska wyszli, wypuszczeni będą, nie wątpimy i p. Hieronim Dominik Pac, i my wzajem o którychbyśmy imieniem WCWa proszeni byli, jako najprędzej uwolnić rozkażemy. W nagrodę za tych czterdziestu osób, któreście wy wielki hosudar, nam wielkiemu hosudarowi przez posłanników swoich odesłali i my także czterdziestu więźniów WCWa wam wielkiemu hosudarowi przy tychże posłannikach bez okupu i inszej zamiany odeślemy, a za pieniądze przedawać ludzi w więzieniu będących w państwach NKWa obyczaj nie zachowuje się i jako tego nigdy nie bywało, tak i teraz, aby nie było rozkazaliśmy. W drugiej WCWa hramocie przez gońca Tymofieja Kiszczyna przyniesionej, który pospołu z posłannikami odpuszczonym będzie, napisano jest o gońcu WCWa dziaku Jochimie Prokopowym, który posłanym był od was wielkiego hosudarą do cesarza JMci chrześcijańskiego a od ludzi ratnych NKWa, jako to podczas wojny bywa, gdy przez państwa NKWa przejeżdżał swawolnie bez listu WCWa i bez hramoty wielkiego hosudarą opaśnej, bez której podczas wojny przejeżdżać przez cudze państwa nie zejdzie się, jest zadzierżany. Otóż według naszej ku lubowi i braterskiej drużbie z WCWstwem skłonności, goniec dziak Joachim Prokopow posłannikom ze wszystkimi ludźmi, rzeczami i pismami jest oddany i od nas wielkiego hosudarą NKWa pożałowany. A naszego gońca, urodzonego Stefana Franciszka Medekszę wamby wielkiemu hospodara odprawić kazać prędko, gdyż i my nie czekając jego powrotu, bylebyśmy przez panów rad i senatorów Wgo Ks, Litews, co z tych tajnych dzieł, z kto- remi namiestnik szadzki i dumny dworzanin Naszczokin od WCWa posłany, wyrozumieli i z temi hramotami i rozgoworami, z któremi posłanikowie WCWa tu zostają, znieśli i złożyli, na wszystko oraz odwied uczynimy. Posłanników WCWa i gońców odpuścić razem każemy. Pisan w naszym królewskiego wieliczestwa wielkim hrodzie stołecznym księstwa Mazowieckiego w Warszawie dnia 22 miesiąca junii roku 1662, 26. PO ODDANIU HRAMOTY. Pozwolić przy tem raczył JKMść P. m. m. JWpanu Wincentemu Korwinowi Gosiewskiemu, podskarbiemu i hetmanowi polnemu Wgo Ks. Litews. , aby swoją hramotę do WCWstwa posłał, którą z woli JKMci odebrawszy, gotówem oną, lubo przed majestatem WCWstwa, lubo tóż do WCWstwa kancelaryi, za informacyją sobie daną oddać. Do tego jeszcze pisze tu hramotę, także za pozwoleniem JKMci pan Kazimierz Chwalibóg Żeromski, stolnik i starszy wojska JKMci Wgo Ks. Litews. , którą tu prezentuję, prosząc o informacyją, jeżeli WCWstwo tu przed majestatem swoim odebrać, czy do kancelaryi swojej oddać każesz. 27. SUPLIKA MOJA DO CARA JMCI MOSKIEWSKIEGO O WIęźNIóW. Bożą miłością Wmu hosudarowi i Wmu kniaziowi Aleksieju Michajłowiczowi wsieje wielikiej, małej i białej Rosyi samodzierżcy i innym mnogim hospodarstwom i ziemiom wschodnim, zachodnim i siewiernym otczycowi i dziedzicowi, naślednikowi, hospodarowi i obłahadatelowi JCWstwu bije czołem Stefan, Franciszek Medeksza, sekretarz i posłaniec JKMci, żeby wy, wielki hosudar i JCWstwo pożałował jego odpustką i wolnością dwiema siostrami jego p. Katarzyną Włostowśką, Janową Chłewińska i p. Anną Wiślicką Szklenikową, których dzieci na Litwie w osieroceniu bez ojców i matek zostają. Przy tem biję czołem Wmu hosudarowi i Wmu kniaziowi JCWstwu, aby pożałował odpustką i wolnością siostrzenicę onego pannę Katarzynę Szebeszczańską u p. Dawida Kornielewicza Derabina zostającą, bo też i ja ludziom JCWstwa u nas w więzieniu będącym przyjaźń i łubów czyniłem. O czem i oni sami za powrotem JCWstwu powiedzą, jak około miru i przymierza wiecznego z JCWstwem szczerze i życzliwie pracowałem, wielu naszych panów litewskich, senatorów i szlachtę przywodziłem, i gdy to miłościwe JCWstwa pożałowanie mieć będę, że na wolność do Litwy do dzieci osierociałych p. Chlewińskiej i p. Szklenikowój i pannie Szebeszczańskiej do swoich krewnych pozwoli, o to się starać będę wszystkiemi siłami, aby tę miłościwą WCWa łaskę i pożałowanie Wgo hosudara pana chrześcijańskiego dobrotliwego wszelkiemi sposobami nagradzając do tego rzeczy prowadzić, aby między JKMci rpltą i między wielkim hosudarem JCWstwem i między temi państwy sowierszenie wiecznego pokoju stało się, żeby te siły i potęgi na nieprzyjaciół cerkiewnych krzyża Śgo obróciło się. Uwolniwszy przytem z więzienia pana Wasila Rzepniowa, kapitana z pułku kolibahinowego wypuściłem go wolno bez odmiany i okupów żadnych, których u nas pod gardłem zabroniono. Za niego tedy o p. Podsadzkiego towarzysza wojskowego u kniazia Jahowa Kudianotowicza Czerkaskiego w więzieniu zostającego nizko czołem biję. Do tego, że wy wielki hosudar WCWstwo dla Boga i dla pokazania tem całemu światu miłosiernego uczynku z pańskiej łaski zwykłeś odpuszczać przy każdych posłannikach i gońcach swoich JKMci więźniów wielu, tedy ja niech tak będę szczęśliwy, tę moją podając czołobitność i uniżoną suplikę, abyś wy wielki hosudar WCWstwo pożałował odpuszczeniem p. Przewoskiego, p. Orzechowskiego, p. Budziłłę, p. Mokrzeckiego, p. Kozubowskiego, p. Czaplica, p. Gierzoda, p. Wolana, p. Ciechanowickiego, p. Świderskiego u pana Żaby, p. Franciszka Paszkiewicza i p. Adama Skwarka u bojarzyna i pana Gasztołta u Bohdana Matwiejewicza Chytrowa zostających. Za których wszystkich proporcyjonalną równo odmianę i odpusk uczynią w wojsku, a jako p. Sokołowski, towarzysz wojskowy, będąc do was wielkiego hospodara i WCWstwa od marszałka wojskowego pana Chwaliboga Żerom- skiego stolnika JKMci posłanym za wypuszczonych i pażałowanych więźniów uczynił wzajemny z gońcem Piotrem Dołhim odpusk, tak i ja też uczynić i słowo moje dotrzymać, na co moje kabołę od siebie dać gotówem, a oraz i tem się deklaruję, że nagradzając łaskę miłościwą JCWstwa, gdy mi ono wypuszczeniem tych więźniów pożałować zechce, jakom przyrzekł do tego wieść rzeczy będę, aby jako najprędzej był mir i przymierze wieczne między JKMcią i WCWstwem, któremu przez tę moją suplikę, jako najniżej czołem bijąc całuję szatę pańską JCWstwa, 28. LIST JMPAJSTA MEDEKSZY DO KNIAZIA JURIA DOłHORUKIEGO DNIA 5GO WRZEśNIA. Ani na mój rozhowor, ani na pisma przez pana Iwana Fiedorowicza Rykaczewa, przystawa mego posłane, żadnej wiadomości nie mając, ani o wyprawie Jmpana Naszczokina do JKMci, i o mojem ztąd ekspedyjowaniu nic nie słysząc, powtóre piszę do Wmpana, jako tamte pisma przypominając, tak i o wiadomość nie tylko onego, ale jako JCWstwo rozhowor mój imieniem Jmpana podskarbiego i hetmana polnego Wgo Księst, Litews. Wmpanu i Jmpanu Fiedorowi Michajłowiczowi Chryszczewowi, okolniczemu JCWstwa doniesiony akceptować raczył. Bo jeśliby to wszystko mimo się puszczono, wielkaby urosła tak w Koronie, jako i w Wielk. Ks. Litews. o inklinacyi JCWa Suspicyja, i Jmpan Wincenty Korwin Gosiewski podskarbi i hetman polny Wgo Ks. Litews. w słowieby swojem został, który tem cale JKMść i rpltą upewnił, że miał być posłany poseł JCWstwa z doskonałą plenipotencyją do zawarcia wiecznego z hosudarem JCWstwa pokoju, dobrze przed komisyją, żeby o tych punktach, które JKMść z JCWstwem umówi, postronni obydwom tym monarchom nieżyczliwi nie wiedzieli, i żeby medyjatorowie postronni, co wiedzieć, aby nie na przeglądy swoich wyprawując posłów w pośrednictwo, miasto pośrednictwa bardziej nie psowali. Jeśliby tedy Jmpan Naszczokin inszem dziełem JCWstwa był zabawny, życzę abo kogo innego wyprawić, abo też oznajmić, że się już nie zda JCWstwu ta wyprawa, ponieważ ma być komisyja, na której JCWstwo zasadzać życzy, abo jaka wola będzie JCWstwa, byleby tylko tam wiedziano u dworu JKMci i u Jmpana podskarbiego hetmana polnego Wgo Ks. Litews. , jeśli posłany kto będzie od JCWstwa abo nie, żeby tamtych posłanników pana Nesterowa i innych, jeśli jeszcze dotąd nie odprawiono, od dworu JKMci ekspedyjowano. Prawda, żebym ja, jako ten, który najprędzej pokoju z JCWstwem naszemu narodowi miłości i zgody obopólnej życzyłem, i najpewniejszego kiedy jeszcze JCWstwo był pod Wilnem, koło tego pracować począłem i tego życzył i życzę, aby podług pierwszego postanowienia wyprawiono posła pełnomocnego, któryby postronnym monarchom niewiadomy namówił pokój, bo skoroby się to odmieniło, toby już więcej, choćby co najpewniejszego Jmpan podskarbi JKMci i rpltej donosił, jużby nie wierzano, ponieważ i pierwszemu postanowieniu dość się nie stało. A kiedy ten senator w ojczyźnie naszej tem wiarę straci, ja nie wielu liczę tak szczerze pracujących koło pożądanego między JKMścią a JCWstwem pokoju, jako tego pana, któremu jako najprędszą dać wiadomość przez gońców z listem Wmpana i Jmpana Fiedora Michajłowicza uprzejmie życzę, żeby tego, co on na dobre tych monarchów za wyjściem swojem urobił, znowu nie rozpróli i zepsuli, a zatem do rozlania dalszego krwi chrześcijańskiej chciwym i pragnącym wrót nie Otwierano. Ja z Polski wyjeżdżając słyszałem o wojskach tureckich, jakoś krzywo bardzo od Węgier mających się; to co teraz od nich słyszeć o wiadomość od Wmpana samego proszę, bo dotychczas gdziekolwiek są, wiem, że nie próżnują. Nas jeszcze z wiosny ostrzegano, ale mamy deklaracyją zawartej przyjaźni. Zapomniałem Wmpanu w pierwszym liście przypomnieć pana Stanisława Naborowskiego, towarzysza z pułku Jmpana Krzysztofa Sapiehy, krajczego Wgo Ks, Litews. , za którego i inne towarzystwo swoje z pod chorągwi wypuścił z Iwanem Polikarpowiczem jeszcze na tamtym sejmie kilku więźniów, kiedy z panem Żełobuskim powracał, a za tych jeszcze odmiany nie uczyniono. Byłem na rozhoworze teraźniejszego sejpra w Warszawie, tam się o to upominał Jmpan Sapieha, bo była karta p. Polikarpowicza dziaka dana, który obiecywał, że towarzystwo onego miało być pewnie w maju wypuszczone, Czemu że się dość nie stało, przypominam teraz i proszę Wmp. , abyś o pana Naborowskiego czołem bił i JCWstwa suplikował odemnie jako i o onych więźniów, o których i w liście moim pierwszym prosiłem Wmpana i do JCWstwa suplikowałem i teraz tak pokornie JCWstwu czołem biję, jako i Wmpana o intercesyją uniżenie proszę, tudzież na wszystkie pisma moje o wiadomość, na każdy punkt i na rozhowor, jako JCWstwo to com doniósł, akceptować raczył, bo jako nam, tak JCWstwu wiele w tem być widzę pożytecznego. Oddawam się zatem łasce Wmpana. 29. MOWA PRZY ODBIERANIU EKSPEDYCYI OD CARA JMCI MOSKIEWSKIEGO. Stając tu przed prześwietnemi oczyma majestatu waszego Wo hospodara cara i Wo kniazia Aleksieja Michajłowicza, wszystkiej Wielkiej i Małej i Białej Rusi samodzierżcy, dla odebrania ekspedycyi do JKMści pana mego miłościwego, gdy ją z rąk pańskich przy wesołej WCWści odbieram cerze, uważam w lubowli i przyjaźni do JKMści pisaną. Odebrałem przytem pewnej przyjaźni i afektu dobrego WCWa do JKMści dowód z traktamentu i pożałowania z ukontentowaniem moim z szczodrobliwej ręki pańskiej pokazanego, za które wszystkie żałowania i łaski pańskie, jako najpokorniej podziękowawszy i nizko czołem wam, Wmu hospodarowi carowi i Wmu kniaziowi WCWstwa bijąc, jako JKMści tak i całej rzpltej donieść i na każdem miejscu szczodrobliwa rękę WCWstwa sławić gotów będę a teraz żegnając już tron i majestat WCWstwu mnogoletniego zdrowia z rozszerzeniem sławy chrześcijańskiej uprzejmie życzę. PODZIęKOWANIE CAROWI JMCI MOSKIEWSKIEMU ZA WYPUSZCZENIE WIęźNIóW. Osobliwie biję czołem pokornie wam, Wmu hospodarowi WCWści, żeś wolnością na Litwę pewnymi więźniami pożałować raczył, co uczyniłeś nie tak dla supliki pokornej i uniżonej czołobitności mojej, jako dla miłosierdzia wielkiego i sławy nieśmiertelnej majestatu swego pańskiego, której acz świat pełny, jednak i ja onę sławić i o dobre zdrowie WCWa spoinie ze wszystkimi wolnością pożałowanymi Pana Boga prosić powinien będę. 31. O RESZTĘ WIĘNIÓW PROŚBA. Upadam przy tem do stóp majestatu WCWa za panią Chlewińską, p. Szklenikową, panem Posadzkim i małżonką jego, panem Iwanowskim, abyś onemi za kapitana Wasila Rzepniowa, bez odmiany przezemnie wypuszczonego, wolnością pożałować raczył, przez co i u Pana Boga samego zapłatę odbierać, i więcej sławy majestatowi swemu przyczynisz, a ja czem więcej łaski WCWa doznawać, tem przy najniższem czołobiciu mojem za szczęśliwe panowanie WCWa Pana Boga prosić obligowanym będę. 32. LIST MEDEKSZY DO KNIAZIA JURIA DOłHORUKIEGO. Odbierając od JCWa do JKMci pana mego miłościwego ekspedycyją, spodziewałem się oraz odwiedu i wiadomości, tak na rózgowor mój słownie Wmm. panu i Jmpanu Fiedorowi Michajłowiczowi Chryszczewowi, okólniczemu JCWa, od jaśnie wielmożnego Jmpana Wincentego Korwina Gosiewskiego, podskarbiego Wgo i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. za wolą JKMci doniesiony, jako i na pisma moje, po dwakroć do Wielm. Jmci pana posłane, ale że żadnej wiadomości nie miałem aż 27 do tego czasu, póki mi już ostatnią od JCWa do wyjazdu mego dano deklaracyją, przychodzi mi na wyjęzdnem pożegnać WM pana, dziwując się temu wielce, że w tych dziełach publicznych między JKMcią a JCWem żadnej nie otrzymałem od WM. pana wiadomości. W prywatnem mojem do JCWa czołobiciu o więźniów, uznałem promocyją WM. pana; że JCWstwo 10ciu więźniami ze Smoleńska i jedenastym więźniem odmianą za kapitana Wasila pożałować raczył, za co wielce dziękuję WM. panu i onego łaskę na każdem miejscu sławić i zasługiwać powinien będę. W tem tylko znam się być nieszczęśliwym, że o swobodę siostry mojej, pani Katarzyny Włostowskiej Janowej Chlewińskiej przez moje czołobicie odpusku jej na Litwę u JCWa otrzymać nie mogłem. Z czego będąc bardzo żałosny, biję czołem WM. panu, abyś poważną swoją do JCWa promocyją onej odpusk na Litwę do dzieci osierociałych wyjednać raczył, co uczynisz za wielki mi specyjał, a od niej wiecznie bogomódlctwo zjednasz; a ja osobliwie sławę WM. pana rozszerzać i na każdem miejscu sławić gotów będę. Mm stąd wyjadę, o respons na mój rozgowor i pisma, jeźli na to będę miał odwied i wiadomość, wielce a uniżenie proszę, osobliwie o intercesyją do JCWa za panią Chlewińską, której gdyby mi ztąd uwolnić nie przyszło acz zaznałem nad spodziewanie moje wielkiej łaski i pożałowania JCWa w gorzkości i żalu wielkim odjechaćby mi przyszło. Wszystką tedy nadzieję w łasce i pomocy WMpana do JCWa położowszy nie bawiąc długą legendą jako JCWu za żałowanie pańskie biję czołem, tak i WM. panu za promocyją i łaski pokazane uniżenie dziękuję i oddawam się łasce WM. pana. 33. LIST JMPANA MEDEKSZY DO NAMIESTNIKA ASTKACHAńSKIEGO KNIAZIA MYK1TY IWANOWICZA ODOJEWSKIEGO, KOMISAEZA MOSKIEWSKIEGO, w SMOLEńSKU NA. WYJEZDNćM PISANEGO. Dnia wczorajszego pisałem do WM. pana, bijąc czołem o rejestr więźniów JKMości tu w Smoleńsku będących, który i teraz przypominam i o przysłanie onego uniżenie pro- szę. Przypominam przytem respons od WM. pana i Jchmściów p. p. kolegów WM. pana do Jmści pana podskarbiego i hetmana Wgo Ks. Litews. i na ten list przezemnie oddany we wszystkich tych materyjach, które imieniem p. hetmana doniósłem WM. panu. Pospiech mój prędki do JKMci że mi pilno imieniem JCWa zalecono, więc o pod wody i o karm i o proważatych do Szklowa wielce proszę, tudzież i o hramotę opaśną przejazdu opaśnego bezpiecznego od ludzi JCWa. Do posłów cesarza Jmści chrześcijańskiego miałem list od Jmści p. podskarbiego i hetmana Wgo Ks. Litews. , którzy jeźliby tu jeszcze byli, proszę o oznajmienie onym i jeżeli co zechcą pisać, żeby pisali do Jmści pana podskarbiego. O kniaziu Grehorym Affanasiewiczu Kozłowskim, o kniaziu Petru Andrejewiczu Chowańskim i o innych więźniach, jeżeli już pod Szkłów albo Mohilew zbliżeni są, i jeżeli co więźniów JKMci ztąd poruszono do przemiany o wiadomość proszę, a przytem abym był karmem słusznym z łaski WM. pana, póki tu mieszkać będę pożałowany. Me wątpię nic o tem, że mię ztąd prędko wydawszy jedynastu więźniów, podług woli JCWa ekspedyjować rozkażesz, których jeźli nie specyfikowano w ukazie JCWa, WM. panu ja mianować i o nich czołem bić gotów będę, jeno proszę pilno o regestr więźniów tu w Smoleńsku będących. Niemogę też przepomnieć ludzkości i łaski WMpana, którąś mi podczas przejazdu mego do JCWstwa wyświadczyć raczył, którą jakom się szczycił w Moskwie, tak, da Pan Bóg, za powrotem do państw JKMci szczycić, i na każdem miejscu łaskę Wgo pana sławić gotów będę, któremu teraz uniżenie podziękowawszy, moje powolne rekomenduje usługi. 34. KOPIJA LISTU MEDEKSZY DO JKMCI. Czyniąc dość woli Waszej Królewskiej Mości, pana mego miłościwego, włożoną na ranie do cara JMci moskiewskiego expedivi functiam, i taki, jaki z tamtąd otrzymałem, patebit majestatowi Waszej Królewskiej Mości respons, który gdy WKMść pan, mój miłościwy odbierać będziesz, abyś i tę lichą usługę moją dobroczynną klemencyją przyjąć raczył ad scabellum tronu WKMci, nachylony proszę pokornie i oraz pańską całuję szatę. 35. KOPIJA LISTU MEDEKSZY DO JMCI P. KANCLERZA WGO KS. LIT. Powróciwszy od cara moskiewskiego, powinna WMpanu przesełam weneracyją, funkeyi mojej negotium obsequium w liście swoim do WM. pana pisanym exprimit JM. p. podskarbi dobrodziej mój, któremu particularia quae detuli, krótkim WM. pana m. informuję dyjaryjuszem; tylko o to dobrodzieja mego proszę, abyś na mnie nie tak ex intuitu błahych usług moich, jako zwykłą łaską w swojej zawsze mając pamięci, póki mi nie przyjdzie praesenti WM. pana miłościwego za nogi obłapić, nie raczył mieć za oddalonego od dobroczynności swojej. Na której wszystkie moje gruntując fortuny, zostawam etc. 36. KOMPENDIUM KRóTKIE DROGI MOJEJ DO MOSKWY DO JMCI PANA KANCLERZA WGO KS. LITEW. z WILNA, DNIA 21 PAźDZIERNIKA PRZY EKSPEDYCYI DO DWORU POSŁANE R. 1662. Dnia 1 Augusta stanąwszy w Smoleńsku, com z rozhoworu z komisarzami carskimi pełnomocnymi wyrozumiał, przez list mój po części JMci pana dobrodzieja informowałem, w czem już dotąd odebrałeś wiadomość. Teraz to tylko przydawani, że im nie w smak tak długie oczekiwanie na naszych Jchmściów komisarzów, i to im niemiło, że średniego ich towarzysza, Naszczokina, dla gruntownego umówienia pokoju mimo Odojewskiego i Prozorowskiego, starszych do JKmści wokują, wziąwszy to w aprenzyją, że co tam Naszczokin umówi, i oni sami i insza Moskwa wiedzieć nie będą. Mnie jednak tam cześć czyniono wszelką, i za komisarzów pomocą nie bawiąc mię długo w Smoleńsku, poruszono w dalszą do stolicy drogę, w której należne do pospiechu miałem wygody. Nie trzymając mnie nic pod stolicą, jako bywało inszym posłom i gońcom inszego czasu, tylko w Wiazmie przez kilka dni z ukazu carskiego przytrzymawszy, w kilkadziesiąt koni do Białoho-Horodu z cześcią wprowadzono mię dnia 15 Augusti. Car JMść dla wysłuchania legacyi mojej z Kołomyską do stolice zjechał i zaraz trzeciego dnia po przyjeździe moim dano audyjencyją. Stójka, jako więc przy posłach wielkich bywa uszykowaną była. Car JMść przyjąwszy sam w ręce swoje hramotę JKMci, pytał o zdrowiu braterskiem JKMci, i stołem carskim pożałowano mię dość szczodro. Dnia 27 Augusta z wiadomością carską widziawszy się ze mną kniaź Juria Aleksiejewicz Dołhoruki, Fiedor Michajłowicz Chriszczew, bliźni i kownatni carski, wymawiali, że nasi snadź pokoju nie chcą, kiedy komisarzów nie zsyłają, kiedy posłanników i gońców trzymają i kiedy więźniów za JMści pana podskarbiego obiecanych tak długo doczekać się nie mogą. O nie prędkiem wyprawieniu Naszczokina do JKMci gdym ekspostulował, otrzymałem deklarycyją, że skoro jeno o posłannikach i gońcach ekspedyjowanych i o więźniach za JMść pana podskarbiego wypuszczonych usłyszą, wyprawić oni według deklaracyi JMci panu podskarbiemu danej, gotowi będą. Jakożem wziął wiadomość w Smoleńsku, że na Połock wziął drogę i wozy jego ze Smoleńska tamtędy poszły. Medyjatorów cesarskich mieć na komisyi niebardzoby życzyli spostrzegłszy się niedawnemi czasy, że prolongacyje komisyi pierwszej pod Wilnem z ich wielkim żalem teraźniejszym przeszkodą były; zaczem lubo i sami o tą medyjacyją prosili, aleby jej mieć nie życzyli, a choć i będą, we wszystkę komisyja wglądać im nie dadzą. Toż i francuzkim jeżeliby się bez nich obejść nie przyszło, o których jakowychś intencyjach od Szwedów mają dostateczną informacyją; w dalszych rozhoworach wyrozumiałem, że pokoju sobie z nami wielce życzą, alem kiedy z informacyi JMci opowiedział, że takiego i JKMść sobie życzy, któryby był bez krzywdy z obu stron, tak się wzdrygnęli, jakoby też owieczek w łeb ubito, którzy dla przyjaźni z Królem JMci i pokój rwać z Polakami deklarowali. Dnia 13 Septembra odebrałem z ręki carskiej hramotę do JKMci i te słowa od samego cara bratu naszemu, Janu Kazimirzu pokłoni się. Pożałowanie zwyczajne gońcom dano i zwierch tego, cześć wielką dla drużby JKMci nad innych mnie teraz czyniono. Komisarze moskiewscy wszyscy w Smoleńsku oczekiwają komisarzów JKMci i rzpltej, dawszy się słyszeć na rozhoworze ze mną, że skoro w przyszłym miesiącu nie doczekają się komisarzów z naszej strony, powtóre zwołać i zebrać się nie dadzą i o tak długie onych z ordynku carskiego trzymanie w Smoleńsku ekspostulują z carem i sprowadzenia do stolice domagają się. Przed przyjazdem moim do stolice wzruszyło się było pospólstwo przeciwko bojarom celniejszym i bliźnim i krewnym carskim, których dwory w stolicy wyrabowawszy, gdy o wydanie onych u samego cara domagali się po długiej tragedyi, z której i sam car był w obawie, a pogotowiu bojarowie, rozgromiono ich przykazami strzelców ordynaryjnych. Od boku carskiego kary wielkie czyniono, żeby ten przykład in posterum nie szkodził, a tu nie wiem, jeśli co do tego pomoże, bo po staremu szemrzą o drugich buntach, i do lepszego porządku niż do pierwszego przystąpili; gotują się i do tego insze miasta przywodzą i kozaków dońskich. Co mam in secretis od samejże Moskwy i jeżeli im do tej rezolucyi przyjdzie, spodziewam się że się odezwą i do JKMci o protekcyją. Wojska moskiewskie wszystkie i te co tu były do bitwy ordynowane, bom i ja przykazów z dziesiątek i tam jadąc potykał i nazad powracając pozadził, obróciły się na Ukrainę, i niemasz koło Smoleńska dziesiątka tysięcy. Mnie wszystkie przykazy, którem pomijał, z ukazu carskiego cześć czyniły strzelając i chorągwie nakłaniając z rewęrencyją wielką na znak przyjaźni i drużby do JKMci; dla czego i ja sam miałem traktament w stolicy nad zwyczaj inszym gońcom i czegom nie dołożył, tych mi wygód nie czyniono, prowiantów ze stolicy aż do Smoleńska dość miałem i napitki wszystkie kufami i fasami wielkiemi przez wszystką drogę prowadzono. Więźniami siedmnastą pożałował mię car, sześcią darowizną bez odmiany a jedynastą towarzystwa z rozmianą, którą w tych dniach między wszystkimi więźniami z obu stron czynić mają; już i przysięgi na bezpieczeństwo z obu stron posłannicy od komisarzów do rozmiany naznaczonych wykonali, a samą rozmianę czyn za czyn, głowa za głowę, pułkownik za pułkownika i tak aż do pacholika ostatniego czynić mają, Moskwa w Horach a nasi w Horkach traktując. Więźniowie za JMci pana hetmana dobr. mego wypuszczeni bywszy u mnie w Smoleńsku, mianowicie kniaź Piotr Iwanowicz Chowański, kniaź Gregory Kozłowski, Iwan Pawłów Okinfiejów aż do samej ziemi czołem bili, dziękując wszystkim ich Mściom panom litewskim za wszelakie dobrodziejstwa od nich doznane, i od samego JMci pana. Panowie koronni że respektu na więźniów nie mieli, taką też tu u nich i u wszystkiej Moskwy mają reputacyją, a najwięcej o okupy więźniów swoich narzekania wielkie czynią, a widząc tak niemiłosiernych panów Polaków bezmałaby z jednymi pany litewskimi, oprócz koronnych, pokoju nie uczynili i fakcyi wspólnie z litewskimi na Polskę nie wywarli. Co i Dołhoruki z Artiszczewem, od cara wysadzeni na rozhoworze wspomniał i panów litewskich do tego przywodzić życzył, i żebym to ja JKMci doniósł od cara perswadując osobliwie mi zlecił. Insze kontrowersyje z nimi; , do ustnej odkładam relacyi, gotów będąc z oną jak najprędzej do dworu JKMci pana mego miłościwego pospieszyć. 37. KOPIJA HRAMOTY OD GARA JMci MOSKIEWSKIEGO DO JKMci, KTóRą PAN MEDEKSZA WE LWOWIE ODDAł JKMCI. Boga w Trójcy sławionego miłością, my wielki hospodar car i wielki kniaź Aleksiej Michajłowicz, wsieją Wielikoja i Małoja i Białyja Rosyi samoderzec i innych mnohich hospodarstw i ziemi wostocznych i zapadnych i siewiernych otczyc i dziedzic i naślednik i hospodar i obłahadatel. Bratu naszemu najjaśniejszemu wielikomu hospodara Janu Kazimiru, Bożyjeju miłostiu Korolu polskomu i innych. W niniesznim Wo hodu Awhusta w k nam wielikomu hospodara k naszemu carskiemu Wtwu w lubitelnoj hramotie was brata naszego, wielikoho hospodara Wo królewskiego Wtwa z hońcom waszym Stefanim Medekszeju pisano o uwolnienie is polonu i odpusku podskarbiju wielikomu i hetmanu polnemu Wincentiju Korwinu Hancewskomu od nas carskoho Wtwa wybrać nasz KWtwo w lubow prynialiste i okólniczeho i wojewod naszych i stolnika naszego kniazia Petra Chowańskoho po preznemu obwieszczaniu chotite uwolnit i połonienikom rozmienu wielite uczynit; po onych wojewodach otpuskie bez prodolżenia i po objawieniu hetmana Hansiewskoho o skłonnosty k chrestianskomu miru, kotoruju wiedomost w odpuskie swojem od nas połuczył. I wy brat nasz, wieliki hospodar WKWtwo wysłuszaw od nieho pryniali ochotno, i swojemu żełaniu swiesznim hońcom Stefanom Medekszoju w hramotie swojej Kskoho Wtwa lubitelno pisalistie, sztob my wieliki hospodar, Nasze CWo słali k wam bratu naszemu i k wielikomu hospodara WKWtwa wielikoho i pełnomocnoho posła dumnoho naszego dworanina i namiestnika Szackoho Afanasia Ławrentiewicza Ordiną Naszczokina dlia toho naczynajuszczoho dieła na djeznieje w sojus mirnij prywiest i do pryjezdu posłów naszych posłanniki naszyje stolnik Offanasij Nesterów da diak Iwan Michajłów u was KWtwa na ożydanie posłów zaderżany, także i zjezdy na rubieże obohich wielikich i połnomocnych posłów i komisarzów odłożony. A dosieho waszoho KWtwa hońca Medekszy posłan od nas wielikoho hospodara naszoho CWa k wam bratu naszemu wielikomu hospodara WKWu z lubitelnemi hramotami honiec poddjaczy Iwan Mikulin, kotoromu by nie truden odpusk był, i tomu hońcu Iwanu skoro hoczajem od was wospraszenia, a w tych peresyłnych naszych hramotach objawienie posłów naszych także czeho i wy brat nasz WKWo nine trebujete sohlasniet i my wieliki hospodar nasze CWo po naczynaniu wsieho w hod uhodnoho chreścijaóskobo dieła, kotoroje pokazujet sie miezdy nami wielikimi hospodary, w luhetmanu polnemu Wincentiju Korwinu Hancewskomu od nas carskoho Wtwa wybrać nasz KWtwo w lubow prynialiste i okólniczeho i wojewod naszych i stolnika naszego kniazia Petra Chowańskoho po preznemu obwieszczaniu chotite uwolnit i połonienikom rozmienu wielite uczynit; po onych wojewodach otpuskie bez prodolżenia i po objawieniu hetmana Hansiewskoho o skłonnosty k chrestianskomu miru, kotoruju wiedomost w odpuskie swojem od nas połuczył. I wy brat nasz, wieliki hospodar WKWtwo wysłuszaw od nieho pryniali ochotno, i swojemu żełaniu swiesznim hońcom Stefanom Medekszoju w hramotie swojej Kskoho Wtwa lubitelno pisalistie, sztob my wieliki hospodar, Nasze CWo słali k wam bratu naszemu i k wielikomu hospodara WKWtwa wielikoho i pełnomocnoho posła dumnoho naszego dworanina i namiestnika Szackoho Afanasia Ławrentiewicza Ordiną Naszczokina dlia toho naczynajuszczoho dieła na djeznieje w sojus mirnij prywiest i do pryjezdu posłów naszych posłanniki naszyje stolnik Offanasij Nesterów da diak Iwan Michajłów u was KWtwa na ożydanie posłów zaderżany, także i zjezdy na rubieże obohich wielikich i połnomocnych posłów i komisarzów odłożony. A dosieho waszoho KWtwa hońca Medekszy posłan od nas wielikoho hospodara naszoho CWa k wam bratu naszemu wielikomu hospodara WKWu z lubitelnemi hramotami honiec poddjaczy Iwan Mikulin, kotoromu by nie truden odpusk był, i tomu hońcu Iwanu skoro hoczajem od was wospraszenia, a w tych peresyłnych naszych hramotach objawienie posłów naszych także czeho i wy brat nasz WKWo nine trebujete sohlasniet i my wieliki hospodar nasze CWo po naczynaniu wsieho w hod uhodnoho chreścijaóskobo dieła, kotoroje pokazujet sie miezdy nami wielikimi hospodary, w lubitelnych naszych hramotach usierdie utyszyju i mnohowobitelnych naszych hramotach usierdie utyszyju i mnohowo obojich naszych wielikich hospodarstw ludzkoho razorenia k zderzaniu i k prekraszczeniju toje prodołżytelnyje wojny, na waszyje brata naszoho wielikoho hospodara WKWa proszenije podajem sia i mieruczy zwykłość jako powsiudu k sławe dobroj wielikim chrestijankim hospodarem soderżanie drużestwa i paczesz ku obnowlennoj drużbę i bratatwennoj lubwi miezdy nami wielikimi hospodary i oboich naszych hospodarstw wiecznoho miru k sowierszeniu ne odłahaja toho naczatoho dieła, po objawieniu dohoworu i dast Boh, k sowierszeniu nadeżnosti postiżaja swojstwennejszy usmostrem jeśmy czerez swoich wiernych naczaty, toho rady predwaria a sieho posłany k wam bratu naszemu KWu Posłanniki naszy Affanasiej Nesterow da diak Iwan Michajłów, kotoryje mnohije wremia u was żywut. A wy brat nasz WKWo w toi niniejszyjej swojej hramotie z hońcom i mianowanym Stefanom Medekszoju k nam CWu piszete, jako hospodar chrestijański prawdiwoho pokoju żełajete i siemu obwieszczaniu ne trudno twerdoho poznanija miru naczało budi pod rakami waszemi prez pokazati i zdełati z tymi imienowanymi posłannikami naszymi z Offanasiem Nesterowem, szo powszejże brata naszego korolewskoho Wtwa hramote, kotoraja pisana z Hłybohowa, z hońcom naszym Petrom Dołhim nie prinimatoczy Jgo cesarskiego Wstwa pośredników i dla toho obnadeżywania po waszej brata naszeho WKWa hramotie i huticze w prawdziwoj mir wstupit, s oboich storon wielikimi i połnomocnymi posłami dla dohoworu koniecznoho sojużu miez nami wielikimi hospodary brackije lubwi i wiecznoho utwierżenia od postronnych naszych obczych nepryjatelej obsterehania i druh druha wspomożenia. Czeho wsiechda żełajem sowierszyti i ob was, brata naszoho WKWa w swoje dostojnoje wremia także dla dohoworow sojużu chrestijańskoho i dokonczania spornych statej k nam WKWu i NCWu wielikich i połnomocnych posłów pryjezdu i na nich waszych KWa posłów w prime i w otpuskie po posolskomu dostojeóstwu, so wsiakoju czestiu, sia nasza wielikoho hospodara hramota i opasnaja i ożydaja w obłahom połuczenii, sieho obszczełatelnoho pokoju chrzestijańskoho i paczeże naszeho nerozerwanoho sojuszu braterskije lubwi i skoroho wozwraszenia posłanników naszych i hońców i wojewód naszych, którym po dohowór za hetmana uwolnenym byt, sztob zatem mnohim połoniannikom buduczy w Smoleńskie, także i z waszoje storony protiw toho na rozmienu prywedenym k rubeżu woliu swoju wskore widet i od połonnoho nuznoho tierpienia swobodnym byti, i dozdaw tych naszych pomenutych posłanników w pribytiu k nam i wojewod naszych, jakoż okolniczoho naszeho, kniazia Osipa Iwanowiczamiru k sowierszeniu ne odłahaja toho naczatoho dieła, po objawieniu dohoworu i dast Boh, k sowierszeniu nadeżnosti postiżaja swojstwennejszy usmostrem jeśmy czerez swoich wiernych naczaty, toho rady predwaria a sieho posłany k wam bratu naszemu KWu Posłanniki naszy Affanasiej Nesterow da diak Iwan Michajłów, kotoryje mnohije wremia u was żywut. A wy brat nasz WKWo w toi niniejszyjej swojej hramotie z hońcom i mianowanym Stefanom Medekszoju k nam CWu piszete, jako hospodar chrestijański prawdiwoho pokoju żełajete i siemu obwieszczaniu ne trudno twerdoho poznanija miru naczało budi pod rakami waszemi prez pokazati i zdełati z tymi imienowanymi posłannikami naszymi z Offanasiem Nesterowem, szo powszejże brata naszego korolewskoho Wtwa hramote, kotoraja pisana z Hłybohowa, z hońcom naszym Petrom Dołhim nie prinimatoczy Jgo cesarskiego Wstwa pośredników i dla toho obnadeżywania po waszej brata naszeho WKWa hramotie i huticze w prawdziwoj mir wstupit, s oboich storon wielikimi i połnomocnymi posłami dla dohoworu koniecznoho sojużu miez nami wielikimi hospodary brackije lubwi i wiecznoho utwierżenia od postronnych naszych obczych nepryjatelej obsterehania i druh druha wspomożenia. Czeho wsiechda żełajem sowierszyti i ob was, brata naszoho WKWa w swoje dostojnoje wremia także dla dohoworow sojużu chrestijańskoho i dokonczania spornych statej k nam WKWu i NCWu wielikich i połnomocnych posłów pryjezdu i na nich waszych KWa posłów w prime i w otpuskie po posolskomu dostojeóstwu, so wsiakoju czestiu, sia nasza wielikoho hospodara hramota i opasnaja i ożydaja w obłahom połuczenii, sieho obszczełatelnoho pokoju chrzestijańskoho i paczeże naszeho nerozerwanoho sojuszu braterskije lubwi i skoroho wozwraszenia posłanników naszych i hońców i wojewód naszych, którym po dohowór za hetmana uwolnenym byt, sztob zatem mnohim połoniannikom buduczy w Smoleńskie, także i z waszoje storony protiw toho na rozmienu prywedenym k rubeżu woliu swoju wskore widet i od połonnoho nuznoho tierpienia swobodnym byti, i dozdaw tych naszych pomenutych posłanników w pribytiu k nam i wojewod naszych, jakoż okolniczoho naszeho, kniazia Osipa Iwanowicza 2828 Szczerbatoho słyszem uże jest w odpuskie tak nadejemia szto po waszym brata naszoho KWa lubitelnym hramotam, budet, i społneno i połonianniki z obe storony sobrannije k Smoleńsku rozmennoju radościu w skoreb s waszyje storony byli i dowolen i szto z okolniczym że naszym i wojewodoju so kniaziem Osipem Iwanowieczom Szczerbatym priwiezien w Szkłow hołową streleckoj, Iwan Monastirew, w kotoroho w odpuskie podpisał se WKWa polkownik Stefan Niewiarowskoj i dwu synów swo ich podpisał, a ninie toho Iwana Monastirewa i innych czerez tot dohowor i podpisanie Mewiarowskoho zaderżał w Szkłowie w wielikoj tesknote i nuże okowana i zaperta a prosiam za nich, okupow bolszych, dienhami i sobolmi, i waszemub KWu toho wyszej mianowanoho hołowu streleckoho, Iwana Monastirowa i z wiazienia wielet uwolnit i k nam CWstwu odpustit także i innych wiaznieji, kotoryje z nim w Szkłowe byli, chot deinde słani na rozmenu bez zamotczania i od nas k rozmiene hotowy jest za sztob wpred po objawieniu posłom naszym w radosnom odpuskie od nas WHa k wam bratu na szemu KWu put pokazała sie, swoboden. A innym my, wieliki hospodar NCWstwa was brata naszego WKWa sowierdnym żełaniem, Bohu wsiesilnomu w sochranienie predajem mnoholetnoho zdorowia żełajem, a hońca waszeho Stefana Medekszu pożałowat naszym CWa żałowaniem odpustili k wam bratu naszemu WKWu nezaderżaw. Pisan w horode cesarstwa naszego w dwore w carstwiejuszczym hradu Moskwie, leta ot sozdenia miru 38. KOPIJA LISTU OD KONSILIJARZóW CARSKICH DO JMCI PANA HETMANA POLNEGO WGO KS. LlTEWS. Bożoju miłostiu wielikoho hospodara cara i wielikoho kniazia Aleksieja Michajłowicza, wsieja Wielikije i Małyje i Biełyja Rosyi samodersca i mnohich hospodarstw i ziemi wostocznych i zapadnych i siewiernych otczyca i dedycza i naślednika i hospodara i obłahadatela JCWstwa bliźni bojaryn i namiest- nik Susdalskoj, Juria Aleksiejewicz Dołhorukoj i bliźni okólniczy Fiedor Michajłowicz Artiszczew. Najjaśniejszego wielikoho hospodara Jana Kazimira, bożoju miłostiju korola polskoho i innych JKWa Wincentomu Korwinu Hansewskomu, hetmanu polnomu i podskarbiemu zdorowia dobroho od hospodara Boża żełajem. W niniejszniem hodu Augusta doszeł do nas waszej czesnosty list czerez KWa gońca Stefana Medeksza w kotorom objawiajesz czto po odjezde swojem wielikoho hospodara naszego HCWa otczyne i ze Smoleńska dojechał do wojsk KWa o rozmene i o odyskanych wiaznej dohoworach i wielikoho hospodara naszego JCWstwa o utuleny krowi chrestijańskoje skłonnost wielikomu H. swojemu JKWa; objawił także i o innych dełach, kotoryje ktomuż chrestijańskomu pokoju należat; w tymże swoim listu objawlajesz, da wyszej pomieniony honiec JKWa budyczy u was, CWa bojaryna i okólniczeja w rozhoworech naszych, naszym hetmanskim imieniem howorył, o tomże i my waszej czesnosti list i hońca Stefana Medekszy słowennoho rozhoworu, wysłuszaw do wielikoho hospodara naszeho do JCWa donosili i po ukazu wielikoho hospodara naszoho JCWa ob tych delech pisano w JCWa hramotie JKWu, a k wam hetmanu z nim hońcom my słowesno prykazywaliż. A szto pisał KWo hospodara naszemu JCWu, wieliki hospodar nasz JHWo w hramotie swojej przez sieho o uwolnene za was hetmana wziatych CWa stolnika i wojewod kniazia Siemiena Szczerbatoho, kniazia Hryhoria Kozłowskoho, Iwana Akimfowa na zwierch wsich stolnikow i wojewod. Wy hetman obwieszczał za siabia uwolniat stolnika Petra Chowańskoho, i pry odpuskie swoim w tom ich swobodzeni wy hetman podpisał sia rukoju swojeju od CWstwa wyszej imianowanije, stolnika i wojewody i posiewremia i z niewoli nie swoboźny, da i posłanniki Wo hosudara naszeho JCWa stolnik Affanasiej testerów, da diak Iwan Michajłów i hońcy Tymofiej Kiszczyn i dziak Eflm Prokowiejów, da poddziaczy Iwan Mikulin zaderżany i hospodara naszemu JCWu nie odpuszczeny i wamby hetmanu o swobod tych wyszej mianowanych CWa stolników i wojewod po swojemu obwieszczeniu uczynity wspomożenie i z niewoli wielit ich swobodit, także i posłanników i hońców naszeho JCWa KWo wielit odpustit, bez zaderżania posietreba predane wochrannieny wsiemo huszczoho boba. Pisan wielikoho hospodara naszeho JCWstwa w carstwiuszczym prześmienitym hrade Moskwie, leta od sozdania miru 39. KOPIJA LISTU OD ARTISZCZEWA DO JMCI PANA ŻEROMSKIEGO, MARSZAłKA WOJSKOWEGO. Bożoju miłostki i t. d. po tytule takim, jako i w liście Dołhorukiego, do JMci pana hetmana. W niniejszniem hodu Augusta doszedł do wremia naszoj czesnosti list pisan czerez KWa hońca Stefana Medekszu, w kotorom piszete do hospodara naszeho, JCWstwa, o miłosiernem uwolnieniu hetmana Hansiewskoho i objawieniu jewo hetmańskim swoim KWu hospodara naszemu, JCWstwa usługi i ku uspokojeniu pokoju chrestiańskoho mieź obojich wielikich hospodarstw radenie. I my waszej czesnosty objawlajem, szto ob tom obo wsiom do wielikoho hospodara naszeho do JCWstwa donosili i nam cleła po ukazu Wo hospodara naszeho, JCWstwa otwiet tomu KWa hońcu uczynień i k wam marszałku swym o tom prykazywaliste, posiem trebia prydajem w sohranienie wsiemohuszczemu Bohu. Pisan Wo hospodara naszeho JCWa w presmienitom hrade Moskwie. Leta ot sozdenia miru. 40. KOPIJA LISTU OD KOMISARZóW PEłNOMOCNYCH CARSKICH, MIANOWICIE OD BLIźNIEGO BOJARYNA NAMIESTNIKA ASTRACHAńSKIEGO KNIAZIA MYKITY IWANOWICZA CHODOWIECKOHO, BOJARYNA NAMIESTNIKA TWERSKOHO, KNIAZIA IWANA SlEMIENOWICZA PROZOWSKOHO, DUMNEGO DWORANINA NAMIESTNIKA SZADZKIEGO AFFANASIA ŁAWRENTUEWICZA, HARDYNANASZCZOKINA, DUMNEGO POSELSKIEGO DZIAKA ALMAZY IWANOWICZA, DIAKA FlEDORA MlCHAJŁA, PISANEGO DO JMci PANA HETMANA POLNEGO WGO KS. LIT. W przeszłym roku przysłany do wielkiego; hospodara naszego JWCstwa z hramotą Króla JMci, dworzanin JKMci Ste- fan Medeksza, jadąc do JCWstwa i u nas JCWstwa wielkich i pełnomocnych posłów w Smoleńsku był i list Wej czesnosti pisany do nas nam podał i co do nas wasza czesnost ustnie nakazał, objawił; ze Smoleńska zaś do carstwoniszczennego goroda Moskwy odpuszczony ze wszelaką pomocą bez zatrudnienia i od cara JMci z hramotą i pożałowany carskim żałowaniem wyżej nad przeszłych gońców został. Dan w ojczyźnie cara JMci w horodzie Smoleńsku, 41. LIST MEDEKSZY DO JKMCI DNIA 28 OKTOBRA ANNO 1662. Po wyprawionych listach moich do dworu WKMci, pana mego miłościwego, po zwróceniu się mojem od cara JMci moskiewskiego do Wilna, potrzebowali po mnie ich mściowie panowie senatorowie rada WKMci, abym hramotę carską do WKMci pisaną do otworzenia onym oddał, a to dla informacyi, jeźli jeszcze komisarze moskiewscy dalszego oczekiwania na komisarzów WKMci i Rzpltej mają od cara ordynans, i jak prędko przyjazdu Naszczokinowego do waszej KMci spodziewać się mają. W czem wszystkiem, acz dawałem słowną podług ubezpieczenia konsylijarzów carskich informacyją, że i komisarzów przez przyszły miesiąc chować chcą w Smoleńsku dla znoszenia się i zjechania z komisarzami WKMci i Naszczokina dla tem gruntowniejszego namówienia pokoju, żeby o tem postronni, którzy dotychczas tak długiej wojny i rozlania krwi chrześcijańskiej przyczyną byli, wdzierając się w pośrednictwo, bardziej nie psuli, i jako WKMść umówić i postanowić z Rzpltą zechcesz, obydwóm stronom nie sprzyjający nie wiedzieli i przez medyjatorów ku wielkiej szkodzie WKMci i Rzpltej zawczasu ich nie przestrzeżono; przecież się jeszcze doskonalej z samej hramoty carskiej informować chcieli przekładając w tem majestatowi WKMci i całej Rzpltej pożytek, niżeli z prolongacyi jakiej; musiałem na to pozwolić. Pokornie tedy majestatu WKMci proszę, abyś ten mój, nie dla żadnej prywaty, tylko dla dobra majestatu Twego pańskiego postępek wybaczyć i miłościwie darować raczył. Suplikują w tem za mną i sami ich mściowie pp. senatorowie przez swój list do WKMci, z którym i sam pospieszyć, i jakie swoje o tem zdania będą mieli, donieść majestatowi WKMci gotów będę, a teraz całuję szatę pańską i zostawam. W tenże sens był pisany list do JMci pana kanclerza Wgo Ks. Litews. Uwaga Medekszy. 42. KOPIJA LISTU OD ICH MCIóW PP. SENATORóW DO JKMCI. Za powrotem pana Medekszy od cara z responzem na pi sanie WKMci non inutilis była u nas około tego deliberatio, je źliby non ewpediret JMciom od WKMci i Rzpltej, jako do na pisania instrukcyi deputowanym, tak na traktaty moskiewskie naznaczonym, wiedzieć de contentis deklaracyi cara moskiew skiego, jeźli posłowie jego wielcy, i jak długo, na pp. komisa rzów WKMci i Rzpltej czekać w Smoleńsku zechcą, jeźli ad redditum Naszczokina, który się snać już ruszył, differe tej negocyi non intendimt. Bo się to uważyło, że in mora periculum, czekać zaś, póki i hramota carska do WKMci, i z tamtąd za się znowu napowrót contenta jej przyjdą, siłaby czasu wziąć mogło. Przyszło tedy dla wzięcia doskonalszej w funkcyjach na szych informacyi tantum audere, i otworzywszy hramotę, sprawić się z niej. Pokornie zatem majestatowi WKMci pana na szego miłościwego suplikujemy, abyś to, że ku boni publici miłosiernie darować raczył, gdyż totopectore anhelamus, abyś WKMść z tej sam strony jako najszczęśliwiej z wielką i wiekuistą imie nia swego sławą u postronnych narodów, bez uszczerbku i tę rzecz, będzie można, żadnego państwa swego, uspokoić raczył. Do czego nadzieja w łasce Bożej, że arma wójsk WKMci Wgo Ks. Litews. concursimi uczynią, co pod ojcowską WKMci consyderacyją podawszy, oraz i siebie samych majestatowi WKMci pana naszego miłościwego zalecamy, zostając WKMci wierna rada i uniżeni słudzy Paweł Sapieha wojewoda wileński, hetman wielki Wgo Ks. Litews. ; Wincenty Korwin Gosiewski, podskarbi i hetman Wgo Ks. Litews. ; Jerzy Białozof, biskup wileński; Aleksander Sapieha, biskup żmudzki; Aleksander Ogiński, kasztelan trocki; Krzysztof Wołodkowicz, wojewoda nowogrodzki. W Wilnie dnia 28 Oktobra anno 1662. 43. RESPONS NA PIERWSZą HRAMOTę D. 3 FEBR. 1663 DANY WE LWOWIE. My, najjaśniejszy i W. hospodar Jan Kazimierz, z bożej łaski król polski i szwedzki, WKs. litewski, ruski i innych, bratu naszemu bożą miłością Wmu hospodarowi carowi i Wmu kniaziu Aleksieju Michajłowiczu, wszystkiej Wielkiej i Małej i Białej Rusi samoderscy i wielu Hstw. i ziem wostocznych i zapadnych i siewiernych otczycu i dziedzicu, naśledniku Hrui obłahadatelu. Oznajmujecie Wy W. Hdr. WCWśtwa w hramocie swego car. Wa przez gońca poddziaczego Iwana Brancowa do nas W. Hdra NKWa przyniesionej, iż wielkich i pełnomocnych swego CWa posłów, dumnego dworzanina i namiestnika szadzkiego, Ofanasia Lawrentowicza Ordyna Naszczokina i dziaka Hrehorego Bohdanowa posełacie do nas Wo Hdra o wszystkich naszych spólnych hosudarskich dziełach wielkich, które należą do naszej hospodarskiej drużby i lubwi, a wielkiem naszem hosudarstwem do pokoju i ruszenia; a ukazaliście im jachać na Wiłkomirski powiat byśmy WHdr tych waszych wielkich posłów rozkazali przyjąć w Wiłkomirskim powiecie według poselskiego obyczaju. My tedy WHdr NKWo jakośmy to za pierwszą, wiadomością wziętą o tem, żeście wy, WHdr swoich wielkich i pełnomocnych posłów do nas WHdra posłać mieli, mile i lubitelnie przyjęli, i przez gońca naszego, urdz. Stefana z Proszcza Medekszę, opaśną hramotę a potem drugą na dwie osoby dowiedziawszy się o dziaku Hrehorym Bohdanowie przez gońca. WCWa poddziaczego Iwana Mikulina, posłali i zaraz Wmu podskarbiemu Wgo. Księz. Litewskiego zleciliśmy byli, żeby ci wielcy i pełnomocni WCWa posłowie na granicach państw naszych Wgo Ks. Litews, tak, jako im się przynależy, przyjęci byli; tak i teraz, czekając z ochotą przybycia tych WCWa wielkich posłów, rozkazaliśmy urzędnikom skarbu Wgo Ks. Litews. , aby w Wiłkomirskim powiecie wielkich i pełnomocnych posłów WCWa według poselskiego obyczaju przyjęto i jako najprzystojniej ze wszelkiem bezpieczeństwem do nas WHdra przyprowadzono, A żeśmy się tu dla wielu spraw po- ważnych wielkim hospodarstwom naszym potrzebnych i dla morowej plagi, która tu w Warszawie szerzyć się poczęła, oddalili, tedy przecie, gdziekolwiek nas wielcy i pełnomocni WCWa posłowie zastaną, luboto w stołecznem księztwa naszego ruskiego mieście Lwowie, lubo gdzieindziej, wszędzie ich mile i jako należy, przyjąć rozkażemy. Co zaś piszecie wy WHdar WCWo w tejże WCWa hramocie, że kogobyśmy do was ze swoich wielkich i pełnomocnych posłów, dla tychże naszych oboich i wielkich dzieł, do mirnego uiszczenia należących posłać zechcieli, że im ta WCWa opasna będzie hramota; a kiedy u nas obu hsprów będą z obu stron pełnomocni posłowie, tedy niech będzie należało im dla prędkiego skończenia dobrych dzieł, posyłać od siebie gońców, i tym gońcom na obie strony przez nasze obieje hospodarstwa przejazd żeby wolny był, i my na to WCWu tak odpisujemy że jako zawsze naszym i waszym posłom posłanników i gońców z obu stron wolne było przejście i zsyłki, tak i teraz przechodzić im wolno będzie bez zatrzymania. Jednakże wielkich i pełnomocnych posłów naszych słać do stolicy rzecz teraz nie możebna, a to dla tego, że gdy WCWa wielcy i pełnomocni posłowie, dumny dworzanin i namiestnik szadzki Ofanasi Ławrentowicz Naszczokin i diak Hrehory Bohdanów do NKWa przyjadą, tedy tu z tymi NKWa wielkimi i pełnomocnymi komisarzami o całej Rzeczypsltej z sejmu naznaczonymi traktować będą. A gdybyśmy ich tam według żądania WCWa posłać mieli, tedy tam WCWa posłowie nie mieliby z kim traktować, chybabyśmy drugich naznaczyli komisarzów, a to bez sejmu być nie może, który w tak prędkim czasie złożonym nie będzie. A do tego gdyby u WCWa nasi byli posłowie, musielibyśmy czekać, co tam nasi posłowie postanowią; i wzajem WCWo czekalibyście, co tu postanowią posłowie wasi, azatem musiałoby to dzieło pójść w długi przeciąg, i ledwie za rok albo za dwie lecie mogłoby się skończyć. ważnych wielkim hospodarstwom naszym potrzebnych i dla morowej plagi, która tu w Warszawie szerzyć się poczęła, oddalili, tedy przecie, gdziekolwiek nas wielcy i pełnomocni WCWa posłowie zastaną, luboto w stołecznem księztwa naszego ruskiego mieście Lwowie, lubo gdzieindziej, wszędzie ich mile i jako należy, przyjąć rozkażemy. Co zaś piszecie wy WHdar WCWo w tejże WCWa hramocie, że kogobyśmy do was ze swoich wielkich i pełnomocnych posłów, dla tychże naszych oboich i wielkich dzieł, do mirnego uiszczenia należących posłać zechcieli, że im ta WCWa opasna będzie hramota; a kiedy u nas obu hsprów będą z obu stron pełnomocni posłowie, tedy niech będzie należało im dla prędkiego skończenia dobrych dzieł, posyłać od siebie gońców, i tym gońcom na obie strony przez nasze obieje hospodarstwa przejazd żeby wolny był, i my na to WCWu tak odpisujemy że jako zawsze naszym i waszym posłom posłanników i gońców z obu stron wolne było przejście i zsyłki, tak i teraz przechodzić im wolno będzie bez zatrzymania. Jednakże wielkich i pełnomocnych posłów naszych słać do stolicy rzecz teraz nie możebna, a to dla tego, że gdy WCWa wielcy i pełnomocni posłowie, dumny dworzanin i namiestnik szadzki Ofanasi Ławrentowicz Naszczokin i diak Hrehory Bohdanów do NKWa przyjadą, tedy tu z tymi NKWa wielkimi i pełnomocnymi komisarzami o całej Rzeczypsltej z sejmu naznaczonymi traktować będą. A gdybyśmy ich tam według żądania WCWa posłać mieli, tedy tam WCWa posłowie nie mieliby z kim traktować, chybabyśmy drugich naznaczyli komisarzów, a to bez sejmu być nie może, który w tak prędkim czasie złożonym nie będzie. A do tego gdyby u WCWa nasi byli posłowie, musielibyśmy czekać, co tam nasi posłowie postanowią; i wzajem WCWo czekalibyście, co tu postanowią posłowie wasi, azatem musiałoby to dzieło pójść w długi przeciąg, i ledwie za rok albo za dwie lecie mogłoby się skończyć. Ale tak prędzej pożądany może być dzieła tak wielkiego koniec, kiedy tu WCWa wielcy i pełnomocni posłowie z NKWa wielkimi i pełnomocnymi komisarzami traktować będą, a skoro tu umowa i dokonanie stanie, tedy, jako się wielcy i pełnomocni WCWa posłowie, wspólnie namówiwszy się z naszymi komisa- rzami, postanowią sowierszą i zakrepią, tak i my nawzajem NKWa wielkich posłów do WCWa wyprawimy, abyście wy, WHspdar, to co tu przez wielkich i pełnomocnych posłów WCWa postanowionem będzie, sam stwierdził i umówił, tak jako brat nasz św. pamięci król JMść Władysław po zawarciu pokoju na Polanowie, posłów swoich do stolicy posyłał. Jest świeży przykład wszystkiemu chrześcijaństwu wiadomy ostatnich traktatów naszych szwedzkich, gdzie przy boku naszym w Gdańsku, wielcy i pełnomocni króla szwedzkiego posłowie traktowali i szczęśliwie z łaski Bożej dokończyli; a którzy WCWa do nas do pełnomocnych posłów WCWa posłani będą gońcówie, także i od wielkich posłów WCWa do was, WHspdra podtenczas, kiedy tu traktować będą, tym wszystkim dla wolnego przyjazdu i odjazdu NKWa hramota opaśna daną będzie, tego zaś WCWa gońca, poddziaczego Iwana Brancowa odpuścić rozkazaliśmyrzami, postanowią sowierszą i zakrepią, tak i my nawzajem NKWa wielkich posłów do WCWa wyprawimy, abyście wy, WHspdar, to co tu przez wielkich i pełnomocnych posłów WCWa postanowionem będzie, sam stwierdził i umówił, tak jako brat nasz św. pamięci król JMść Władysław po zawarciu pokoju na Polanowie, posłów swoich do stolicy posyłał. Jest świeży przykład wszystkiemu chrześcijaństwu wiadomy ostatnich traktatów naszych szwedzkich, gdzie przy boku naszym w Gdańsku, wielcy i pełnomocni króla szwedzkiego posłowie traktowali i szczęśliwie z łaski Bożej dokończyli; a którzy WCWa do nas do pełnomocnych posłów WCWa posłani będą gońcówie, także i od wielkich posłów WCWa do was, WHspdra podtenczas, kiedy tu traktować będą, tym wszystkim dla wolnego przyjazdu i odjazdu NKWa hramota opaśna daną będzie, tego zaś WCWa gońca, poddziaczego Iwana Brancowa odpuścić rozkazaliśmy niezatrzymując. niezatrzymując. Pisan w naszem stołecznem księztwa ruskiego mieście Lwowie, roku od narodzenia pańskiego 1663 miesiąca JanuariiPisan w naszem stołecznem księztwa ruskiego mieście Lwowie, roku od narodzenia pańskiego 1663 miesiąca Januarii 2929 Skrypta różne a potem i Konfederacyja bezbożna wojsk Koronnych i Wlkgo Ks. Litewskiego związkiem braterskim ochrzczona, w Koronie może związkiem abo raczej spiskiem ku naprawieniu wolności być zwana, ale w Litwie ku zepsowaniu i jawnśj opressyi Obywatelów Wgo Es. Litw. uczyniona, a którzy wiadomi co w tym spisku ucierpieli z płaczem kronikę pisać muszą. 44. MANIFESTACYJA WOJSK JKMCI DYWIZYI PANA GOSIEWSKIEGO PODSKARBIEGO WIELKIEGO I HETMANA POLNEGO W. KS. LITW. W KURLANDYI W ROKU 1659 DNIA 17 MAJA ZANIESIONA. My półkownicy. oberszterowie, rotmistrze, kapitani, porucznicy, chorążowie, towarzystwo i wszystko wobec rycerstwo tak polskiego jako i cudzoziemskiego starego i nowego zaciągu regimentu JWPana Wincentego Korwina Gosiewskiego podskarbiego wielkiego i hetmana polnego Wielk. Księz. Lit. teraz w polu zostające, przed panem Bogiem, który jest wszystkich prac, odwag i strat naszych życzliwie dla obrony chwały Jego świętej, dla zaszczycenia dostojeństwa JKMci i dla całości rzeczypospolitej podjętych-fidelissimus testis przed najjaśniejszym JKMci pana naszego miłościwego majestatem, przed wszystkiemi rpltj. stanami i przed całym światem tę naszą solennem zanosimy manifestationem, iż przez lat dwa z pola nie schodząc, pod niebem zimą i latem assiduas patiendo coeli injurias nieznając hiberny stanowisk, konzystencyi, wytchnienia dachowego, odpoczynku, ustawiczne bez folgi chorowite ponosząc prace co godzina i moment bez nagrody podejmując straty, częste bez respektu odnosząc szwanki, codziennego na obie ręce z nierówną z jednej strony zamorskiego nieprzyjaciela szweda, z drugiej wiarołomnego moskwiecina potęgą odważne czyniąc rozprawy od pocztów, rynsztunku, wojennego apparamentu i od wszystkich odpadliśmy dostatków tak dalece, że i nieprzyjacielskich nie mamy czem zgromić hardości i sami nieprzestajnem siły nasze wycieńczywszy harowaniem i mnogiemi krew naszą utraciwszy szwankami, już dalszych żadnym sposobem prac znosić niewydołamy. Do tego, gdy krwawię zaharowanych zasług naszych do nabycia postradanych pocztów i rynsztunków nie odbieramy, gdy żadnego ze chlebów późno pod czas głodny na wiosnę rozdanych wsparcia nie spodziewamy, ponieważ takowe w jednych dzierżawach niektóre z wojska regimentu JWImci pana hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews. chorągwie i towarzystwo, restauracyją pocztów swoich nam należące wybrały, z inszych nam exdiwidowanych i dotąd ustąpić nie chcą, insze zaś od nieprzyjaciela zawojowane, zdarte i ogniem zplądrowane powiaty i dzierżawy od wydawania chlebów wojsku naszemu należących, jako uniwersałem od JKMci tak od JMci pana hetmana osobliwemi ekscipowane, w inszych za nieprzyjacielem grasującym chodząc brać musieliśmy, więc ex his praedictis rationibus nulla spes subsidiorum; z chlebów przytem, gdy 20. 000 na poczty pobite ż dóbr stołowych od JKM. w ekonomii szawelskiej naznaczonych nad wolą JKMci nie wiemy qua ratione wydać nie chcą; gdy ad reassumendas continuo labore vires nostras do wyleczenia szwanków otrzymanych, do pogojenia końskich postrzałów, i jeden dzień do restaurowania skażonych na ustawicznych niepogodach rynsztunków, godziny jednej, ze dwu stron nieprzyjacielskie na- padające wypocząć nie pozwalają nawalności; gdy wojska jako od JWImci pana hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews. ad supplendas vires nostras tak i wojska pruskiego in succursum ordynowanego doczekać się nie możemy; gdy obywatele kurlandzcy ledwo nie wszyscy odstąpili nas; gdy powiaty w świat uchodząc gromadzić się nie chcą, gdy prochów, kul, armat i innej wojsku należącej municyi z nikąd nie mamy; gdy na szpiegów, którzy są wielce potrzebni sumptu z skarbu nie dodają; gdy starszyna wojskowa, na których wojsku siła interest, absentuje jawnie każdemu jawne być może, jako słabe siły nasze przeciwko wielkim nieprzyjacielskim ze dwu stron następującym impetom być muszą. A zatem, gdy za tak życzliwe przez wiele lat usługi nasze należytego od JKMci pana n. m. wsparcia, ani małego dwuletnim pracom naszym odpoczynku, ani żadnych zdebilitowanym siłom naszym, która potentissimos duorum kostium impetus wytrzymuje, posiłków ani rekwizytów do wojny wyżebrać przez wiele czasów nie możemy; jeżeli strzeż Boże związkowe siły nasze nieprzyjacielskim nie mogłyby wydołać potężnym impetom a jakowa luba na wojsko, ąuod absit, lubo na księztwo żmudzkie i przyległe powiaty padła clades; iterum atque iterum protestamur przed Panem Bogiem i przed całym światem, że nie z nas tych krajów musiałaby bydź zguba, jeno z wyż mianowanych przyczyn. Bo jako dotąd na życzliwości i ochocie naszej nic niezchodziło, tak i dalej zaczęte kontynuować siły nessaria belli tarditas posiłków ciężkości ruina i straty nierekompensowane do dalszych prac impedimentum niebyły. Mianowicie z niemałym naszym i to być może żalem, że insze wojsko bracia nasza zwyczajne przez lat wiele odprawiali hiberny i nietylko chleby, ale z osobna konzystencyje wybierali, a co najżałośniejsza w dzierżawach i powiatach od JKMci nam exdiwidowanych i dotychczas się rozpościerają, a my na to nic nie biorąc i przeszkody mając przez szpary patrzymy. Zaczem, jeśli więcej taką krzywdę cierpieć będziemy i wyżej mianowanego w dezyderyjach naszych wsparcia nieotrzymamy, już dalszych prac znosić nie możemy, ale o sobie wcześnie radzić musimy. Działo się Zydykach d. 17 maja r. 1659. Michał Pac cześnik Wgo Ks. Litews. dyrektor koła rycerskiego, przytem wszystka starszyzna. 45. KOPIJA LISTU JKMCI JANA KAZIMIERZA DO JMCI P. PAWłA SAPIEHY WOJEWODY WILEńS. HET. WGO KS. LITEWS. STRONY DYWIZYI WOJSKA JWMCI PANA KORWINA GOSIEWSKIEGO PODSKARBIEGO I HETMANA WGO KS. LITEWSKIEGO. Jaśnie wielmożny uprzejmie nam miły. Z różnych miejsc dochodzi nas wiedzieć, że wojsko nasze dywizja wielm. podskarbiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. z uprz. Wą złączone nad rozumienie nasze srodze jest tem upośledzone, żeś uprz. Wa rozdając przystawstwa na żadną chorągiew z pomienionego wojska nic blizkości nawet gospody dla upieczenia chleba inszemi zagościwszy załogami nie pokazał, ale im w kraju bardzo głodnym i dalekim o mil 20 od obozu ogniem i mieczem od nieprzyjaciela zniszczonym, żywności zasięgać kazał. Co jeżeli tak jest, inaczej sądzić nie możemy, jeno że uprz. Wa studio to uczyniłeś na zniszczenie tej dywizyi, która iż przez czas długi największą była zasłoną krajom żmudzkim i wszystkiego Wgo Ks. Litews. i która tak wiele dowodów męztwa i dzielności swojej w różnych wyświadczyła okazyjach, nie możem i jeno w zwykłej naszej mając ją protekcyi gorąco żądać uprz. Wej abyś uprz. Wa w inakszym onę miał respekcie i jako pułkom, tak i chorągwiom dywizyi swojej blizko obozu rozdałeś uprz. Wa przystawstwa, tak i te chorągwie, aby równo z drugiemi partycypowały dla konserwacyi swojej do dalszej usługi naszej i rpltej; boś nam uprz. Wa. stipulata wianu obiecał w Warszawie, kiedyśmy dla dobra pospolitego dywizyją tę z uprz. Wą łączyć deklarowali, żeś ją miał z drugą we wszystkiem równo traktować. Zaczem jako pewnego długu upominamy się tego uprz. Wej życząc, aby wojska nasze w równym afekcie wodza swego zostając, tem ochotniejsze były do każdej impressyi. Pamiętno dobrze uprz. Wej, żeśmy po wielkiej pracy naszej his conditionibus tę dywizyją do konjunkcyi z uprz. W. przywiedli, aby specialiter starszyzna wszystka a in capite urodzony oboźny Wgo Ks. Litews. dla czego się najbardziej ociągać zdało generose traktowana i przy swoich do trzech lat w eks- dywidowanych województwach i powiatach, chlebach in integro od uprz. Wasz. zachowaną była. Bez których kondycyj, że ta dywizyja nie mogłaby in suo esse conservari, my słowo nasze w tem obligowane inviolabiter w skutku zachowane mieć chcemy. Ale jeżeli uprzejmość Wasza odmieniając ją intendis, jakoż już odmieniasz, gdy durius tę dywizyja traktując komu inszemu w eksdywidowanych od nas na nie w województwach i powiatach chleb ukazujesz, a tej w kraju ogniem i mieczem zniesionym i sub forti custodia nieprzyjaciół będącym niepewnego chleba cum periculo vitae zaciągać każesz; przez co zdasz się, iż in evidentem ruinam one przywieść usiłujesz. Której zabiegając przyszłoby nam dla cnoty i odwagi jej zażyć takich modos, któreby już sufficientes do jej konserwowania służyły; mianowicie cxemplo roku przeszłego musielibyśmy pozwolić, aby sobie chleb eksdywidowała i odebrawszy ją od konjunkcyi uprz. Waszej tam obrócić, gdziebyśmy ex bono reipublicae et necessitate jej widzieli. Wiemy albowiem, że jako generosis pectoribus największym jest nutrymentem condigna od zwierzchności tractatio, tak nadwątlonym wojenną robotą siłom aequalitas naznaczonych chlebów przyjemną refekcyją. W czem obojgu, że ta dywizyja upośledzona ruinam minatur, nie możemy pati tak wielkiego detrimenium w wojsku naszem. Mniejby były potrzebne nowe posiłki, o które uprzejm. Wasza tak często nas solicytujesz, gdybyś uprzejmość Wasza bonis modis akomodując się czasom teraźniejszym z tą dywizyja obchodził się, w której i męztwa i odwagi i ochoty do ratunku ojczyzny tak wiele, jak wiele w nowych posiłkach trudnoby się spodziewać. Lecz gdy im zadane od uprzejmości Waszej niesmaki wszystką psują ochotę, kto się taki zelosus słysząc o tym procederze znajdzie, aby dobrowolnie zdrowie swoje bronić ojczyzny idąc po świecie novas et indebitas miał subicere pressuras. Żądamy tedy i powtóre, abyś uprzejmość Wasza, za naszą idąc wolą, to, co optimum do konserwancyi wszystkiego wojska należy czynił. Gdy tak uprzejmość Wasza postąpisz i posiłki z nich samych doświadczone na resystencyi mieć będziesz i nam podobnej ekspostulacyi z sobą pkazyją oderwiesz i sam in guiete zostaniesz, któremu na ten czas życzymy dobrego od Boga zdrowia. i sam in guiete zostaniesz, któremu na ten czas życzymy dobrego od Boga zdrowia. Dan w Krakowie dnia 19 listopada roku Pańskiego 1660 panowania królestw naszych polskiego 12 a szwedzkiego 13 roku. Dan w Krakowie dnia 19 listopada roku Pańskiego 1660 panowania królestw naszych polskiego 12 a szwedzkiego 13 roku. 46. 46. ARTYKUłY Z KOLA RYCERSKIEGO ZGODNIE WSZYSTKICH BRACI NAMóWIONE PRZY ZWIąZKU I PRZYSIęDZE DNIA 20 WRZEśNIA 1661ARTYKUłY Z KOLA RYCERSKIEGO ZGODNIE WSZYSTKICH BRACI NAMóWIONE PRZY ZWIąZKU I PRZYSIęDZE DNIA 20 WRZEśNIA 1661 ROKU SPISANE. ROKU SPISANE. Ze wszelakie szczęście i wszystkie na świecie rzeczy pochodzą z błogosławieństwa Bożego z bojaźni Jego świętej a bojaźń ze sprawiedliwości, przeto i my w dochodzeniu zasług naszych krwawych chcąc mieć karę na występne te artykuły dobrowolnie na samych siebie uchwaliwszy i słowem rycerskiem one dotrzymać i wykonywać obiecujemy Ze wszelakie szczęście i wszystkie na świecie rzeczy pochodzą z błogosławieństwa Bożego z bojaźni Jego świętej a bojaźń ze sprawiedliwości, przeto i my w dochodzeniu zasług naszych krwawych chcąc mieć karę na występne te artykuły dobrowolnie na samych siebie uchwaliwszy i słowem rycerskiem one dotrzymać i wykonywać obiecujemy 1. Aby kościoły Boże, duchowieństwo w wszelakiej poczciwości były zachowane, a ktoby się ważył stanowiskiem plebanije, także dwory duchowne onerować, ma być według rozsądku marszałka karany. 1. Aby kościoły Boże, duchowieństwo w wszelakiej poczciwości były zachowane, a ktoby się ważył stanowiskiem plebanije, także dwory duchowne onerować, ma być według rozsądku marszałka karany. 2. Jmść pan marszałek nasz z konsylijarzami, którycheśmy zgodnie i dobrowolnie między wszystkimi obrali, mają być od nas we wszystkiem poszanowaniu, którym dajemy moc i władzę urgenti rpltej necessitate wojsko kupić i tam im dysponować jakoby i o obronie rpltej i wojska dobrze radzić mogli. 2. Jmść pan marszałek nasz z konsylijarzami, którycheśmy zgodnie i dobrowolnie między wszystkimi obrali, mają być od nas we wszystkiem poszanowaniu, którym dajemy moc i władzę urgenti rpltej necessitate wojsko kupić i tam im dysponować jakoby i o obronie rpltej i wojska dobrze radzić mogli. 3. Sądy wszystkie potoczne Jmć pan sędzia wojskowy sądzić będzie i skuteczną sprawiedliwość ukrzywdzonemu uczyni, kryminalne samemu marszałkowi z konsylijarzami i pp. porucznikami dajemy moc, żeby według wojskowych starych artykułów egzekwowane bez żadnej folgi i uproszenia, sądy zaś wojska cudzoziemskiego in suo esse zostawać mają. 3. Sądy wszystkie potoczne Jmć pan sędzia wojskowy sądzić będzie i skuteczną sprawiedliwość ukrzywdzonemu uczyni, kryminalne samemu marszałkowi z konsylijarzami i pp. porucznikami dajemy moc, żeby według wojskowych starych artykułów egzekwowane bez żadnej folgi i uproszenia, sądy zaś wojska cudzoziemskiego in suo esse zostawać mają. 4. Na stanowiskach jako najskromniej zachować się każdy4. Na stanowiskach jako najskromniej zachować się każdy powinien, pijatyk, bankietów i takich wszystkich eksakcyj, przezpowinien, pijatyk, bankietów i takich wszystkich eksakcyj, przez któreby płacz ubogich ludzi wyciśniony być mógł, cale zaniektóreby płacz ubogich ludzi wyciśniony być mógł, cale zaniechawszy, chlebów pierożnych wyciągać, żywności nie sprzedachawszy, chlebów pierożnych wyciągać, żywności nie sprzeda wać, a na kogoby się to pokazało od trąby teraźniejszej, tawać, a na kogoby się to pokazało od trąby teraźniejszej, ta kowy szubienicą ma być karany. kowy szubienicą ma być karany. 5. Chorągiew na stanowisku jako i w polu ma być w wielkiem poszanowaniu, a ktoby się ważył przy niej będąc jeden na drugiego nie przystojnem słowem, ma być surowo karany, a kto ręką, gardłem. 5. Chorągiew na stanowisku jako i w polu ma być w wielkiem poszanowaniu, a ktoby się ważył przy niej będąc jeden na drugiego nie przystojnem słowem, ma być surowo karany, a kto ręką, gardłem. 6. Ktoby się ważył fakcyje, bunty przeciwko porucznikowi i Jmści p. namiestnikowi nie chcąc być napomnieniu jego posłusznym i powinności wojskowej czynić, takowy ma być surowo karany, a jeśliby też porucznik z prywaty swojej nastąpił na towarzysza, pod takowyż sąd podpada. 6. Ktoby się ważył fakcyje, bunty przeciwko porucznikowi i Jmści p. namiestnikowi nie chcąc być napomnieniu jego posłusznym i powinności wojskowej czynić, takowy ma być surowo karany, a jeśliby też porucznik z prywaty swojej nastąpił na towarzysza, pod takowyż sąd podpada. 7. Na pojedynek ktoby się ważył wyzwać, tak ten co wyzywa, jako ten, co mu się stawi, gardłem ma być karany. 7. Na pojedynek ktoby się ważył wyzwać, tak ten co wyzywa, jako ten, co mu się stawi, gardłem ma być karany. 8. Luźna czeladź, jeśliby uwolniwszy się szkodę a z wiadomością pańską zjechał, według starych artykułów sądzeni być mają. 8. Luźna czeladź, jeśliby uwolniwszy się szkodę a z wiadomością pańską zjechał, według starych artykułów sądzeni być mają. 9. Białogłowy luźne i podejrzane ktoby się ważył przy sobie chować, a za napomnieniem porucznika precz nie kazał, od chorągwi i od zasług oddalonym ma być. 9. Białogłowy luźne i podejrzane ktoby się ważył przy sobie chować, a za napomnieniem porucznika precz nie kazał, od chorągwi i od zasług oddalonym ma być. 10. Stan szlachecki tak męzki jako białogłowski tak w ich domach, jako i na każdem miejscu aby był w poszanowaniu, a ktoby się ważył słowem obraźliwem znieważyć, ma być surowo karany, a kto ręką, gardłem. 10. Stan szlachecki tak męzki jako białogłowski tak w ich domach, jako i na każdem miejscu aby był w poszanowaniu, a ktoby się ważył słowem obraźliwem znieważyć, ma być surowo karany, a kto ręką, gardłem. 11. Jeśliby który czeladnik albo towarzysz eksces jaki popełnił, choćby nań skarga dostatecznie nie przyszła, a wiedząc nań towarzysz albo czeladnik, ma opowiedzieć porucznikowi, aby go o to surowo karano. 11. Jeśliby który czeladnik albo towarzysz eksces jaki popełnił, choćby nań skarga dostatecznie nie przyszła, a wiedząc nań towarzysz albo czeladnik, ma opowiedzieć porucznikowi, aby go o to surowo karano. 12. A luboby nie doszła zapłata prędko w impressyją wojska wszystkiego powinniśmy jednak według trybu wojskowego i cnoty wrodzonej szlacheckiej zachować przy asygnacyjach podanych dla zasiągnienia chleba od marszałka naszego w wielkiej skromności, tak w królewszczyznie, jako i w duchowieństwach. 12. A luboby nie doszła zapłata prędko w impressyją wojska wszystkiego powinniśmy jednak według trybu wojskowego i cnoty wrodzonej szlacheckiej zachować przy asygnacyjach podanych dla zasiągnienia chleba od marszałka naszego w wielkiej skromności, tak w królewszczyznie, jako i w duchowieństwach. 13. Jeśliby porucznik albo namiestnik zwadził się jakiemi korupcyjami, ten czy przy chorągwi lub od rotmistrza lub od pułkownika lub z jakichkolwiek stron, albo jeśli towarzysz pod chorągwią zostający kompanią buntował w dochodzeniu krwawego żołdu zasłużonego, śród majdanu wojska wszystkiego szubienicą bez wszelkiego respektu karany być ma; a gdyby się taki zna- lazł, któryby jeden na drugiego wiedział a nie doniósł do marszałka naszego i konsyliarzów jego, tedy tąż karę ma odnosić. lazł, któryby jeden na drugiego wiedział a nie doniósł do marszałka naszego i konsyliarzów jego, tedy tąż karę ma odnosić. 14. Ktoby się ważył od chorągwi odjechać tak towarzysz jako i porucznik bez wiadomości samego marszałka i pozwolenia, tedy ma być karany od uczciwego i zasług odsądzony. 14. Ktoby się ważył od chorągwi odjechać tak towarzysz jako i porucznik bez wiadomości samego marszałka i pozwolenia, tedy ma być karany od uczciwego i zasług odsądzony. 15. Jeśliby pod ten czas do ruszenia wojska przyszło, każdemu przełożonemu naznaczone gościńce być mają, których aby jeden drugiemu nie przeszkadzał pod surowem karaniem. 15. Jeśliby pod ten czas do ruszenia wojska przyszło, każdemu przełożonemu naznaczone gościńce być mają, których aby jeden drugiemu nie przeszkadzał pod surowem karaniem. 16. W ciągnieniu aby się każdy jako najskromniej zachował, podwód nie ważył się brać pod gardłem bez wszelkiego 16. W ciągnieniu aby się każdy jako najskromniej zachował, podwód nie ważył się brać pod gardłem bez wszelkiego miłosierdzia. miłosierdzia. 17. Piwa, miodów, wina, aby się żaden nie ważył gospo17. Piwa, miodów, wina, aby się żaden nie ważył gospo darzom rozkazywać kupować pod straceniem zasług i oddaledarzom rozkazywać kupować pod straceniem zasług i oddale niem od chorągwi, a jeśliby się czeladnik ważył, ma być garniem od chorągwi, a jeśliby się czeladnik ważył, ma być gar dłem karany. dłem karany. 18. Stacyj pierożnych chlebów pobocznych w ciągnieniu, aby się żaden nie ważył wybierać pod karaniem szubienicą i na kogokolwiekby się pokazało cujuscunque sit ille conditionis bez wszelkiego miłosierdzia ma być karany. 18. Stacyj pierożnych chlebów pobocznych w ciągnieniu, aby się żaden nie ważył wybierać pod karaniem szubienicą i na kogokolwiekby się pokazało cujuscunque sit ille conditionis bez wszelkiego miłosierdzia ma być karany. 19. Rzeczy do żywności należących wszelakich, fantów, komor odbijania, pszczół łupienia, stawów i sadzawek szlacheckich łowienia, młynów odbijania, aby się nie ważył pod karaniem szubienicą. 19. Rzeczy do żywności należących wszelakich, fantów, komor odbijania, pszczół łupienia, stawów i sadzawek szlacheckich łowienia, młynów odbijania, aby się nie ważył pod karaniem szubienicą. 20. Gospodarzów bić i ich żon aby się nie ważył pod karaniem. 20. Gospodarzów bić i ich żon aby się nie ważył pod karaniem. 21. Dwory szlacheckie aby od wszelakich stanowisk i stacyj wyciągania były uwolnione pod gardłem i karaniem zasług. 21. Dwory szlacheckie aby od wszelakich stanowisk i stacyj wyciągania były uwolnione pod gardłem i karaniem zasług. 22. Aby się żaden nie ważył bez wiadomości marszałka tak stanowiska, jako i przystawstw sobie obierać i jeden drugiego najeżdżać pod surowem karaniem, 22. Aby się żaden nie ważył bez wiadomości marszałka tak stanowiska, jako i przystawstw sobie obierać i jeden drugiego najeżdżać pod surowem karaniem, 23. Ludzi zasłużonych stanowiskiem ochraniać mają, a jeśliby nie mogło być, tedy na noclegach jak najskromniej zachować się mają. 23. Ludzi zasłużonych stanowiskiem ochraniać mają, a jeśliby nie mogło być, tedy na noclegach jak najskromniej zachować się mają. 24. Podwody na drogach i miastach i wozy szlacheckie24. Podwody na drogach i miastach i wozy szlacheckie i kupieckie nie mają być impedyjowana, a ktoby się ważył onei kupieckie nie mają być impedyjowana, a ktoby się ważył one zabierać albo rabować, jako złodziej karany będzie. zabierać albo rabować, jako złodziej karany będzie. 3030 25. Targi po wszelkich stanowiskach, jarmarki i inne zjazdy kupieckie nie mają być impedyjowane, ani przeszkodę mieć mają, a ktoby extra co uczynił, według ekscessu karany być ma. 26. Koni po obozacb nie puszczać, a na którą chorągiew skarga się doniesie, tedy ten towarzysz sądzony być ma od marszałka samego, chorągiew sowito szkoda nagradzać. 27. Drzewo z budowania albo na budynek przygotowane brać żaden po miastach i wsiach do palenia me ma, a ktoby się ważył, sowito ma zapłacić. 28. PP. pułkownicy, rotmistrze, porucznicy, towarzystwo tak też i oficerowie cudzoziemskiego wojska, którzy się od związku naszego absentowali, a swojemiby się, uwodzili prywatami, tedy tacy mają być od zasług odsądzeni bez wszelakich respektów, jeżeli za wyjściem rozkazu marszałka naszego do obozu naszego pro praefixo termmo nie stanowiąc się, chybahy po usłudze pułków albo chorągwi wyprawieni byli, i tacy jako najpredzej pospieszać się mają, żeby sądzeni nie byli. 29. Zapłatę aby rplta tak będącą w dawnym borgu wojsku nam oddała sufficinter, tedy Jchmm. p. p. hetmani przy powadze wojskowej otrzymają powolność i powagę od wszystkiego rycerstwa, a ktoby się ważył bunty jakie od postronnego biorąc satysfakcyją czynić a wojsko wszystko w posłuszeństwie zostawało, takiegośmy gotowi otrzymać z rozkazania marszałka naszego i pod sąd oddać. Insze wszystkie artykuły wojskowe tak na sejmach uchwalone, jakoteż od wojską dobrowolnie przyjęte reasumujemy, które słowem rycerskiem dotrzymywać fide, conscientia et honore ad invicem sobie obiecujemy. SUFFEAGIUM MILITIS ET NOBILITATIS OPPRESSAE ABO KONFEDERACYJAWOJSK WGO KS. LIT. W 1661 D. 27 OKTOBRA POD KUSZLIKAMI. Napatrzył się świat i same nieba jakośmy, jezdni z nas w wojsku Wgo Ks. Lit. pana naszego miłościwego, obu wiel- kiego i polnego regimentów zostający, a primordiis periclitantis ojczyzny naszej przez wszystkie aż dotąd czasy od kozackiej zacząwszy rebelii, drudzy sub ipsum tejże Rzptej przez wiele postronnych nieprzyjaciół illatum naufragium ustawiczną ońej statecznie i życzliwie pełniąc usługę, wszystkie jej dosyć ciężkie proxime niebezpieczenstwa, et ab ferocissimos undequaquam od różnych monarchów wojsk potężnych impetus z nie małą zdrowia utratą, krwie i dostatków postradaniem pro rege et patria nieustraszonem ponosili sercem i odważnymi dźwigali ramionami. Czego wszystkiego sam Pan Bóg jako przenikający omnium rerum scrutator i JKMci pana naszego miłościwego supremws, życzliwych prac i odwag naszych censor, strapiona ojczyzna, która spectabat, i sam nieprzyjaciel fidele dać może testimonium. I teraz bacząc to jfesżcze, iż Wiarołomny nieprzyjaciel swoją zjadłą continuando na ojczyznę wywiera insultus którym chcąc my jako synowie ojczyzny resistere na obronę i ratunek naprzód upadającej per hostilitatem chwały Bożej, co sobie pro primario sumimus fundamentor resztę niedotoczonej przez tak wiele lat krwie naszej, zdrowia i dostatków Bogu naszemu fidelissime ktoserwowawsży, i pod jego świątobliwą podawszy ordynacyją, wszystkie conatus i siły nasze obrócić chcemy i de facto póki nam pora wojenna służyć będzie, obrócimy, to jest do Śgo Marcina anni currentis, et urgehti necessitate non deerimus, tak te na zaszczycenie dostojeństwa Jego Królewskiej Mości Pana naszego miłościwego, na podźwignienie ab omni genere Rzptej Wgo Es. Lit. interitu i na oswobodzenie jako najprędzej z ciężkiej niewoli nieprzyjacielskiej braci naszej, poświęcić chcemy, mimo iż chocieśmy cierpliwie przez tak wiele lit krwawych naszych oczekiwali zasług, na których wypłacenie tak wielkie wchodziły do skarbu rzeczy pospolitej podatki; jednak i dotychczas z onych się cieszyć nie możemy, A to dlatego, iż co na wojsko uchwalono było, sub colore quadam na prywatne wydatki za bogaceniem tylko niektórych osób, a z uciążeniem i ubożeniem stanu szlacheckiego i kondycyj naszych żołnierskich lubo sami służymy obracało się; powtóre oboje wojska Wgo Ks. Lit. na kilka tylko służyli osób, którzy milijonami, stokroć tysiącami brali z podatków sejmem Uchwalonych i konstytucyjami warowanych, a wojsku z onych ledwie co widzieć się dało. O co lubo się wojska przez posłów swoich na kilku upominali sejmach nie zabieżono temu, ale per abusum głosu wolnego, iż posłom nie wolno było za wojskiem mówić, żeby ciężarów daremnie płacąc ustawicznie nie ponosili. Do tego tak wielkiej już dalej znieść nie mogąc krzywdy, iż jeden z możniejszych osób nie wniósł do skarbu rzptej podatków, lecz albo sobie wytrącił, albo takowe nowe likwidacyje które przedtem nigdy nie bywały wnosi, jakoby nigdy nie był synem ojczyzny, i jakoby nie z powinności to czynił, ale jako mercenarius. A co większa, iż prosequi słusznie wojny ani pokoju zawierać mogąc umieć, umyślnie niechcą, a snąć nie chcą ci, którzy tą wojną powstali, i więcej z nieszczęścia naszego i krwawych zasług naszych mają prowentów, niż kiedy z swoich własnych dóbr intraty. Tedy radziby nigdy końca nie uczynili wojny, ciężko i na to utyskując, że wielką liczbą na zawarcie pokoju naznaczają się komisarze, gdyż co na wojsko uchwalono to na solatium sobie wybrawszy pokoju nigdy nie uczynili, przez co ojczyzna do ostatniej przychodzi zguby. Pierwsza, iż z pożądanego cieszyć się nie może pokoju, druga, iż ustawicznemi kontrybucyjami stan szlachecki i sam uboższy żołnierz z swojej wydając chudoby i utrapieni poddani do nieznośnej przyszli ruiny i ztąd, gdzie się obrócisz, pustki i płacz niebo przenika, a ochotę w żołnierzu do dalszej służby tępi. Na ostatek przez którychby może antecessorów prawa naprawować się miały, teraz się przez nich łamią, a stan szlachecki jeszcze za to trybut płaci, nie mogąc libera voce per oppressionem a potentioribus na sejmie, gdzie plac wolności otwarty bywał, temu zapobiedz; i ztąd pochodzi, jako evidentissime w reskryptach Jego Królewskiej Mości palet, że nie tak facultas Jego Królewskiej Mości, pana naszego miłościwego, jako jest voluntas do ukontentowania rycerskich ludzi, ponieważ i same dobra Jego Królewskiej Mości, pana naszego, miłościwego stołowe, jedne sumami niezwyczajnemi contra jura obojga narodu aggrawowane, co subsistere nie może, z drugich zaś pro arbitrio tylko ich mościów panów administratorów ledwo co do stołu pańskiego dochodzi. Z tych tedy przyczyn, et ex intentione my in genere obu regimentów rycerstwo Jego Królewskiej Mości, Wgo Ks, Litews. starego i nowego polskiego i cudzoziemskiego zaciągu, życząc i temu pomienionemu co raz rozmagającemu się złemu, aby nam tem snadniej i prędzej do melioracyi rzeczy poszły, i tandem krwawe zasługi nasze już nas dojść mogły, do tego braterskiego et in suffragium oppressae patriae atque libertatis udaliśmy się spisku, nie dla żadnych buntów ani konfederacyj, cujus exosum u nas nomen, ani przeciwko Jego królewskiej Mości pana naszego miłościwego, quod absit którego jura et salva et tuta mieć chcemy zawsze ex sacrosancta ejus majestatem etiam cum dispendio sanguinis, jakośmy i dotąd czynili et nunc intendimus tueri et venerari gotowiśmy, ani też przeciwko ojczyźnie, matce naszej, jako życzliwi onej synowie aliquid contra moliri conamur, i owszem na wsparcie jej i poratowanie bez dalszej to przedsięwzięliśmy odwłoki. Do czego żeby tem potężniejsze siły nasze contra hostilitatem być mogły, bracią naszą stanu szlacheckiego w tej ojczyźnie naszej będącą i każdego dobrego synów jej do takowego braterskiego naszego związku do którego dla specyfikowanych przyczyn i dla eliberowania samychże ich mościów z dalszych ciężarów udaliśmy się consortium fraternum upraszamy, ażeby siły swoje, jakiekolwiek być mogą, qualicunque modo et consilio przeciwko nieprzyjaciół łączyli, bratersko requirimus. Asekurując w tem ich mościów panów obywatelów i słowem rycerskiem upewniając, że żadnej opressyi tak na osobach, jako na dobrach swoich od nas wojsk Wgo Ks. Lit. nie poniosą, i owszem na podźwignienie i poratowanie tak dóbr ich mościów ab hostilitate et violentia juris pro possibili modo, jako swobód wolności i prerogatywy aequestris ordinis, która znacznie per injuriam temporis a quibusdam potentioribus et effrenatam swawolnych żołnierzów licentiam periclitantur, obiecujemy wszystkie nasze obrócić conatus. W czem dawniejsze w statucie constitutiones i od ich mościów panów hetmanów meliorowane artykuły wojskowe reasumujemy, jako i osobliwe teraz namówione, które concemunt primario chwałę bożą et cultum ejus licitum, kościołów Boskich observationem Jego królewskiej mości pana naszego miłościwego majestatem, osób duchownych reverentiam, i wszelkiego nabożeństwa według konstytucyj należytą uczciwość libertatis, honorem i prerogatywy, stanu szlacheckiego integritatem, zgoła tak dawniejsze, jakostarego i nowego polskiego i cudzoziemskiego zaciągu, życząc i temu pomienionemu co raz rozmagającemu się złemu, aby nam tem snadniej i prędzej do melioracyi rzeczy poszły, i tandem krwawe zasługi nasze już nas dojść mogły, do tego braterskiego et in suffragium oppressae patriae atque libertatis udaliśmy się spisku, nie dla żadnych buntów ani konfederacyj, cujus exosum u nas nomen, ani przeciwko Jego królewskiej Mości pana naszego miłościwego, quod absit którego jura et salva et tuta mieć chcemy zawsze ex sacrosancta ejus majestatem etiam cum dispendio sanguinis, jakośmy i dotąd czynili et nunc intendimus tueri et venerari gotowiśmy, ani też przeciwko ojczyźnie, matce naszej, jako życzliwi onej synowie aliquid contra moliri conamur, i owszem na wsparcie jej i poratowanie bez dalszej to przedsięwzięliśmy odwłoki. Do czego żeby tem potężniejsze siły nasze contra hostilitatem być mogły, bracią naszą stanu szlacheckiego w tej ojczyźnie naszej będącą i każdego dobrego synów jej do takowego braterskiego naszego związku do którego dla specyfikowanych przyczyn i dla eliberowania samychże ich mościów z dalszych ciężarów udaliśmy się consortium fraternum upraszamy, ażeby siły swoje, jakiekolwiek być mogą, qualicunque modo et consilio przeciwko nieprzyjaciół łączyli, bratersko requirimus. Asekurując w tem ich mościów panów obywatelów i słowem rycerskiem upewniając, że żadnej opressyi tak na osobach, jako na dobrach swoich od nas wojsk Wgo Ks. Lit. nie poniosą, i owszem na podźwignienie i poratowanie tak dóbr ich mościów ab hostilitate et violentia juris pro possibili modo, jako swobód wolności i prerogatywy aequestris ordinis, która znacznie per injuriam temporis a quibusdam potentioribus et effrenatam swawolnych żołnierzów licentiam periclitantur, obiecujemy wszystkie nasze obrócić conatus. W czem dawniejsze w statucie constitutiones i od ich mościów panów hetmanów meliorowane artykuły wojskowe reasumujemy, jako i osobliwe teraz namówione, które concemunt primario chwałę bożą et cultum ejus licitum, kościołów Boskich observationem Jego królewskiej mości pana naszego miłościwego majestatem, osób duchownych reverentiam, i wszelkiego nabożeństwa według konstytucyj należytą uczciwość libertatis, honorem i prerogatywy, stanu szlacheckiego integritatem, zgoła tak dawniejsze, jako i świeże namówione artykuły in genere et specie dotrzymać i pełnić wiarą, sumieniem i uczciwem obowiązujemy się słowem. Nakoniec warujemy sobie, że to wszystko, co w tym intendimus spiska dotrzymać powinniśmy fide, conscientia et honore, jeden bez drugiego wymawiać się et concludere w pretensyjach swoich nie powinniśmy, i owszem, jeden przy drugim statecznie bez wszelkiej dismembracyi buntów exclusa omni prinaia intentione et interessatomm eommque potentia acpersonarum rśspectu aż do słusznego każdego z nas obu wojsk regimentów starego i nowego polskiego i cudzoziemskiego zaciągu w zasługach sobie winnych ukontentowania i uspokojenia trwać i stać jeden przy drugim etiam in difflcilimo casu będziemy. Co wszystko spełnić bratersko rycerskiem słowem przyrzekamy sobie i poprzysięgamy, wszystkie opisane artykuły i punkta libere obranemu marszałkowi naszemu, substytutowi i konsylijarzom powierzone osobliwie przełożony od nas obrany substytut tego i konsylijarz w jako najlepszej mają być według artykułów opisanych obserwacyi co wzajemnie ma się toż rozumieć od tychże obranych starszych rycerstwu wszystkiemu, hoc praecavendo, gdyby kto z nas wojskowy chciał być alienus od tego związku alboli też scorsive bez woli wojska wszystkiego za jakiemi korrupcyjami chciał się uwodzić, albo ktoby o takim wiedząc, niedoniósł, tedy jako ten sam, tak o nim wiedzący według artykułu od nas postanowionego karany być ma. I natośmy dali ten spisek na nasz związek między sobą braterski. Napisali ten związek świątobliwie, ale niecnotliwie i prawie piekielnie sprawowali się, bo miasto tego, co mieli poprawić praw i wolności, to bez prawa i sądu niewinnego a prawie świątobliwego zabili hetmana, jakie zaś uciążenie ubogim ludziom w tym związku były, kronikarze z płaczem pisać będą; zaczem potomność niech na kolor nie patrzą, ale takowych związków bezecnych wyrzeka się; i jam z razu chwalił, ale teraz tę świątobliwość przekleństwem konkluduję i ten przeklęty będzie, który dalej tą drogą pójdzie. Strzedz jednak prawa i wolności szlachcicowi każdemu należy, ale zdzierstwa i fakcyj wystrzegać się. Uwaga Medekszy. 48. INFORMACYJą AD SUFFRAGIUM NOSTRUM OPPRESSI MILITIS ET NOBIUTATIS WGO KS. LlT. IMŚCI PANU MARSZAŁKOWI OD NAS WOJSK ZGODNIE OBRANEMU DANA. 1. Do Imści Pana naszego miłościwego wyprawić posłów, dając znać, że wojsko nie mając żadnej odebrania ze skarbu JKMci i rpltej zasług nadziei i widząc wielką opressionem a potentioribus, musiało się udać ad hoc opressi militis et nobilitatis Suffragium. 2. Ponieważ czas służby idzie, wnieść do województw i po wiatów areszty, aby podatków do skarbu nie wnoszono, ani za żadnemi in genere asygnacyjami nie rozdawano, ale gdzie samo wojsko miejsce złoży, aby tam poborcowie z pieniędzmi się stawili. A jeżeliby świeżo uchwalone podatki już weszły do skarbu, tedy skarb onych za żadnemi nie powinien wydawać asygnacyjami sub refysione de mo. 3. Do województw i powiatów, oraz do Księztwa Żmujdzkiego posłów wyprawić upraszając, aby ad mentem wojska stosując się in consortium fraternum na wyparcie z granic nieprzy jaciela adesse i to opus nasze zaczęte dla dobra samychże sie bie mntinuare chcieli nemim excepto. 4. Bo pułków na różnych pasach zostających posłać dające znać o takim całego wojska w dojściu zasług procederze i prosić, aby się do tego naszego stosowali związku. i. Do chorągwi po zadzie idących Jmść pan marszałek obrady ma wydać swoje uniwersały, aby jak najprędzej do obozu przychodzili, jako najskromniej się w ciągnieniu obchodząc, a za nieprzyjściem na termin naznaczony do wojska, aby według artykułów sądzeni byli; także starszyna i towarzystwo, które się do tego czasu z wojska absentuje, a pocztami tylko służbę wojskową odprawiają, alby pod utraceniem zasług pocztów i uczciwego zarazem do chorągwi przybywali; oraz tych wokować, którzy mają w wojsku zasługi, aby in gremium nostrum in praefixo termino od Jmci p. marszałka stawali, pod utraceniem wszys- tkich zasług, a którzyby już one w skarbie wybrali, wrócić wojsku powinni będą. tkich zasług, a którzyby już one w skarbie wybrali, wrócić wojsku powinni będą. 6. Do Jmci p. administratora skarbu Wgo Ks. Lit. posłać, aby z pany pisarzami skarbowymi do obozu przyjeżdżał, rachunek podatków na wielu sejmach na zapłatę wojsku uchwalonych, tak przychodów i rozchodów uczynił; a in quantumby to nasze postposuit Meritum na dobrach Ichmościów rekwirować będziemy. 6. Do Jmci p. administratora skarbu Wgo Ks. Lit. posłać, aby z pany pisarzami skarbowymi do obozu przyjeżdżał, rachunek podatków na wielu sejmach na zapłatę wojsku uchwalonych, tak przychodów i rozchodów uczynił; a in quantumby to nasze postposuit Meritum na dobrach Ichmościów rekwirować będziemy. 7. Dobra Jego król. mości stołowe tak na blisko przeszłym sejmie w summę odeszłe przeciwko prawu i w dzierżeniu pp. administratorów Wgo Ks. Litew. zostające wszystko in gerere, aby wojsko odebrawszy i dochody wszelakie stołowe Jego królews. mości należące, przez swoich delegatów wybrawszy Jego król. mości przywrócili, tak aby żaden z ich mościów panów ekonomów i wice ekonomów do tego się nie interesował dotąd, póki ten braterski będzie związek, a JKMść należytosci aby zawsze dochodziły bez wszelkiego poddanych uciążenia. 7. Dobra Jego król. mości stołowe tak na blisko przeszłym sejmie w summę odeszłe przeciwko prawu i w dzierżeniu pp. administratorów Wgo Ks. Litew. zostające wszystko in gerere, aby wojsko odebrawszy i dochody wszelakie stołowe Jego królews. mości należące, przez swoich delegatów wybrawszy Jego król. mości przywrócili, tak aby żaden z ich mościów panów ekonomów i wice ekonomów do tego się nie interesował dotąd, póki ten braterski będzie związek, a JKMść należytosci aby zawsze dochodziły bez wszelkiego poddanych uciążenia. 8. Dobra przytem jako też starostwa, ciwuństwa i wszystkie dzierżawy, z dyspozycyi Jego król. mości i całej Rzeczypospol. różnym stanom konferowane odebrać i wszelkie z nich dochody wybrawszy na zapłatę wojska Wgo Ks. Litew. obrócić, excepto ubogiej szlachty, którzy włok kilka albo wioskę jaką który z nich trzyma; a jeśliby ich moście pp. dzierżawcy, zesłanym do odebrania kontradykowali i postąpić nie zezwolili, tedy wszystkie nasze na upartych obrócimy siły i choćby najdalej gdzie byli, powrócimy. 8. Dobra przytem jako też starostwa, ciwuństwa i wszystkie dzierżawy, z dyspozycyi Jego król. mości i całej Rzeczypospol. różnym stanom konferowane odebrać i wszelkie z nich dochody wybrawszy na zapłatę wojska Wgo Ks. Litew. obrócić, excepto ubogiej szlachty, którzy włok kilka albo wioskę jaką który z nich trzyma; a jeśliby ich moście pp. dzierżawcy, zesłanym do odebrania kontradykowali i postąpić nie zezwolili, tedy wszystkie nasze na upartych obrócimy siły i choćby najdalej gdzie byli, powrócimy. 9. Summy przeciwko prawu constitutionis anni praesentis na ekonomije i dzierżawy wniesione, aby waloru swego nie miały, ale cale ta konstytucyj a anihilowana była, przeciwko czemu od wojska ma być zaniesiona manifestacyja. 9. Summy przeciwko prawu constitutionis anni praesentis na ekonomije i dzierżawy wniesione, aby waloru swego nie miały, ale cale ta konstytucyj a anihilowana była, przeciwko czemu od wojska ma być zaniesiona manifestacyja. 10. Podatki wszystkie, mianowicie podymne na przeszłym blisko sejmie uchwalone, także myta nowe i stare, cła, spławy, czopowe, monopolija soli, pogłówne i żydowskie zabrać, inazapłatę wojsku obrócić, excludendo dochody stołowi JKMci należące, które wybrawszy od wojska JKMci i królowej Jejmości powrócone będą. 10. Podatki wszystkie, mianowicie podymne na przeszłym blisko sejmie uchwalone, także myta nowe i stare, cła, spławy, czopowe, monopolija soli, pogłówne i żydowskie zabrać, inazapłatę wojsku obrócić, excludendo dochody stołowi JKMci należące, które wybrawszy od wojska JKMci i królowej Jejmości powrócone będą. 11. Zalegle od tak wielu lat retenta na dobrach i dzierżawach, które się pokażą przez skarb, że nie wniesione, jako to pobory, podymne, akcyzy, monopolija, tabaki, i inne wszystkie rpltej należące dochody, jeżeli privato albo publico cesserunt commodo, serio wiedzieć potrzeba. pobory, podymne, akcyzy, monopolija, tabaki, i inne wszystkie rpltej należące dochody, jeżeli privato albo publico cesserunt commodo, serio wiedzieć potrzeba. 12. Ichmość pp. komisarze, którzy tak wielkie summy na komisyje moskiewskie i inne z niemałym zasług naszych uszczerbkiem od rpltej brali, aby ex decisione wojsk. .. . 12. Ichmość pp. komisarze, którzy tak wielkie summy na komisyje moskiewskie i inne z niemałym zasług naszych uszczerbkiem od rpltej brali, aby ex decisione wojsk. .. . 13. Pomnąc na odważne merita chorągwie błękitnej Jaśnie wielmożnego Jmci pana wojewody wileńskiego hetmana Wgo Ks. Litew. w każdej okazyi oświadczone, z niemałą stratą, rozlaniem krwi rycerstwa persewerującego pod nią i ze znaczną ruiną substancyi ich, która z woli Imci pana hetmana zwiniona, acz jako wojsku wszystkiemu patet, Imci pan hetman assekuracyi na zasługi i regestrów tej chorągwi podpisać interdixit, my jako bene meritos, zarówno do odebrania zasług z sobą interesujemy. 13. Pomnąc na odważne merita chorągwie błękitnej Jaśnie wielmożnego Jmci pana wojewody wileńskiego hetmana Wgo Ks. Litew. w każdej okazyi oświadczone, z niemałą stratą, rozlaniem krwi rycerstwa persewerującego pod nią i ze znaczną ruiną substancyi ich, która z woli Imci pana hetmana zwiniona, acz jako wojsku wszystkiemu patet, Imci pan hetman assekuracyi na zasługi i regestrów tej chorągwi podpisać interdixit, my jako bene meritos, zarówno do odebrania zasług z sobą interesujemy. 14. Na likwidacyją rachunków, które Ichmość panowie wojskom z sejmu powróciwszy przy relacyi swojej teraźniejszej z skarbu wydanych wojsku prezentowali, deputatów ex nunc wysadzić mamy, abyśmy wiedzieć mogli, którzy Ichmościowie mimo wojsko nad zasługi swe w skarbie brali i jako wiele kto z nich wziął. 14. Na likwidacyją rachunków, które Ichmość panowie wojskom z sejmu powróciwszy przy relacyi swojej teraźniejszej z skarbu wydanych wojsku prezentowali, deputatów ex nunc wysadzić mamy, abyśmy wiedzieć mogli, którzy Ichmościowie mimo wojsko nad zasługi swe w skarbie brali i jako wiele kto z nich wziął. 15. Likwidacyją Jmp. hetmana że wielkie onus na Rzecz pospol. wciągnęła, aby wszystka uczyniona była per delegatos od wojska także i inszych panów pułkowników, gdzie snadnie verificabitur, kto co wziął, i naco jako wiele wydać się mogło a na prezydyjach, którym powierzone różne były fortece, Ichmość pp. gubernatorowie komendnaci dabunt rationem z tych wszystkich prowentów, które eum summo gravamine ojczyzny likwidacyje ekspensów wprowadzili; należeć będą i ci Ichmościowie, którzy swoje prywatne publica formowali liquidatione. 15. Likwidacyją Jmp. hetmana że wielkie onus na Rzecz pospol. wciągnęła, aby wszystka uczyniona była per delegatos od wojska także i inszych panów pułkowników, gdzie snadnie verificabitur, kto co wziął, i naco jako wiele wydać się mogło a na prezydyjach, którym powierzone różne były fortece, Ichmość pp. gubernatorowie komendnaci dabunt rationem z tych wszystkich prowentów, które eum summo gravamine ojczyzny likwidacyje ekspensów wprowadzili; należeć będą i ci Ichmościowie, którzy swoje prywatne publica formowali liquidatione. 16. Z nie małą i to być musiało rzpltej szkodą, gdy na artyleryją wielkie wychodziły ekspensa, i że wojsko Wgo Ks. Litew. toties carebat należytego do wojny apparamentu; tedy dabunt Ich mościowie, którzy tem zawiadowali rationes, jeśli takowe dextere na artyleryją wychodziły ekspensa luboby i kwity od Rzeczy pospolt. otrzymali. 16. Z nie małą i to być musiało rzpltej szkodą, gdy na artyleryją wielkie wychodziły ekspensa, i że wojsko Wgo Ks. Litew. toties carebat należytego do wojny apparamentu; tedy dabunt Ich mościowie, którzy tem zawiadowali rationes, jeśli takowe dextere na artyleryją wychodziły ekspensa luboby i kwity od Rzeczy pospolt. otrzymali. 17. Każdy to wiedzieć może, że to rpltej i wojsku salu-17. Każdy to wiedzieć może, że to rpltej i wojsku salubrius być może, gdy Ichmość panowie hetmani ad regimen offibrius być może, gdy Ichmość panowie hetmani ad regimen offi- 3131 cii sui cum iuramento accedent; co jako osobliwe jest necessarium tak serio procurare mamy, żeby ta propozycyją desideratum odniosła effeetum, i luboby ujęte wojska były, deklarujemy jednak zwierzchności regimentu wielkiego niepodlegać aż do skończenia wojny. 18. Ichmość panowie pieczętarze ponieważ będąc stróżami prawa i wolności przysiężonyrni dopuszczają przeciwko prawu stanowić konstytucyje et novalia w ojczyźnie contra legem promomnt, aby na przyszłym sejmie sprawili się z tego Rzeczy pospolitej ad instantiam wojsk Jego król. mości. 19. Ponieważ w roku przeszłym, generałem nemine excepto z samego Imci pana hetmana Wo woli Wojsko decydowało chleb wybierać a że po jeneralnej zgodzie prywatne osoby od Imci pana hetmana pod wojskiem chleby sobie naupraszały z uszczerbkiem całego wojska, aby tedy te osoby na wojsko Wracali serio mieć chcemy. 20. Jeśli co bardziej ineumbit, jako to samo aby Imci pan marszałek z pany konsylijarzami do powiatów inserował, aby każdy żołnierz po potrzebie swojej oddalony z wojska, na honorze, zdrowiu i substancyi żadnego nie cierpiał uszczerbku, pogroziwszy całem wojskiem takowej dochodził oppressyi na każdem województwie i powiecie, gdyby się to stać miało. 21. Ponieważ z rachunków skarbowych na przeszłym sejmie podanych patet, że nietylko Ichmość panowie senatorowie ale i Ichmość panowie pułkownicy i niektórzy rotmistrze tak z skarbu Rzeczy pospolitej mimo wojska ad rationem zasług nie mało zebrali, jako też i z własnych dóbr i dzierżaw swych uchwalonych sejmem podatków na zapłatę wojska do skarbu nie wnosili i na swe własne obrócili pożytki; tedy dobra Ich tak senatorskie jako i wojskowych wyżej mianowanych dziedziczne i wszystkie dzierżawy na wojsko zajechać i dotąd mieć w dzierżeniu, póki się te tak w skarbie wzięte i nie wniesione do skarbu a wojskom należące wypłacą podatki. 22. Ichmość pp. pułkownicy i rotmistrze i inna starszyna, którzy się kolwiek skarbu tknęli, wziąwszy mimo wojsko na zasługi swoje co z summy lub z majętności i dzierżaw swoich przez co sama krzywda i omieszkanie wojsku w zapłacie zasług stała się, nie mogą się do wojska do pułków i do chorągwi swych powracać, aż się słusznie wojsku z tego sprawią i dość uczynią kto co wziął; także post satisfationem wszyscy, ktorzykolwiek absentowali się od wojska, dotąd comparere w Wojsku nie powinni, aż póki ten nasz związek braterski trwać będzie. Co zaś Ichmpp. pułkownicy, rotmistrze, porucznicy i wszystka szarszyna, którzy się dotąd z wojska nie absentowali, ani skarbu rpltej tknęli a życzliwie we wszystkiem przy wojsku stawać submittują się, nie mają być z wojska ekskludowani, ale cale przy honorze i tytułach i przy wszelkiej obserwancyi każdy zachowan być ma, i takowych dobra aby ochronione i według prawa aby od stanowisk stacyj i wolne były wieczyście. 23. Czas trwania w polu si necessitas expostulaverit nie dalej na dzień św. Marcina anni currentis zakładamy, a intra elapsum terminum tej naszej w polu persewerancyi według porządku służbowego, żebyśmy dla zasiągnienia victualium mieli rozdane przystawstwa incumbit to porządkowi marszałkowskiemu i pp. konsyliarzów. 24. To też sobie warujemy, aby Jmpan marszałek, po zawarciu tej naszej transakcyi wcześnie wydał uniwersały na chleby jako antiquitus bywało w jesieni, dla tem prędszego wybrania, do czego dobra duchowne, które tymże podlegają podatkom utriusque sexus aby były przydane, bez uciążenia jednak poddanych tych wszystkich dóbr, ale żeby podług konstytucyi i porządku chleb wybrany był; a dobra szlacheckie dziedziczne według praw dawnych, aby cale wolne ostawały. 25. Osobliwie niemniejszą i to, aby żołnierz spracowany miał swoje respiriem, które aby consueto morę po św. Marcinie bez omieszkania obmyślone było, wyjąwszy jeżeliby strzeż Boże w nasze nieprzyjaciel następował kraje, tedy junctis viribus z Jchmpp. obywatelami powinniśmy armata resistere manu. 26. A że Jmpanu marszałkowi i Jchmpp. konsylijarzom juramento konfirmowaliśmy securitatem na zdrowiu, honorze, i substancyjach, których ad hunc solum actum ex unanim consensu nostro obrano, tedy serio przy ujęciu nas wojsk, JKMci promrare mamy, jakoby secure in futurum ze wszystkiem wojskiem zostawać mogli tempus. 27. Uważając różne w rpltej circumstantiae, których osobliwa nasza sub istis całego wojska necessitas, do której nasze aplikując interita, primam bierzemy occasionem do dóbr Radziwiłłowskicłi, ż których jeżeli nam należyta raz postanowiona nie dojdzie summa na dzień nowego lata, tedy my wszystkie przez JKMść nam konferowane dobra odebrawszy zajedziemy, hoc solo praecauto, że Kiejdany i Birze, aby przy Jmpanie hetmanie polnym Wgo Ks. Litews. , który za dostojeństwo JKMci i całej rpltej po te czasy w ciężkich moskiewskich jęczy tarasach, ostawały. 28. Siebież i Newel raz jure donationis wojsku, tak starego jako i młodego żołnierza z łaski JKMci za przywilejami cessit i teraz wojsku należeć ma, in genere całemu. 29. Starostwa i inne dzierżawy po księciu nieboszczyku p. hetmanie, z łaski JKMci wojsku konferowane, że niektórzy Jchmpp. nienależnie mimo przywilej wojsku nadany, poupraszali i w posesyi swej trzymają, za pierwszem tedy nam danem zajechać prawem, i cale w posesyją wojskową rozdzieliwszy podać i luboby w należytych wojskowych zasługach powinne doszło ukontentowanie, to jednak paternum JKMci praemium perpetuis przy wojsku zostawać ma temporibus. 30. Także i ci Jchmpp. tempore belli sub titulo udając się wojskowymi dzierżawy poupraszali, a drudzy hojną łaskę JKMci uznawszy, żadnej albo ledwo pocztami odprawują służbę wojenną a bene meritis podano, a dla tem snadniejszej takowych kongnicyi upraszamy Jchmpp. pieczętarzów, żeby z metryk novinam o nich nam wojsku dali. 31. Łojów i Lubecz z łaski JKMci i rpltej dawnych i zaległych zasług rycerstwu staremu zaciągowi konferowany jest, przeto podług przywileju i konstytucyi sejmem approbowanej dzielon i wydawany być ma, dla czego chorągwie starego zaciągu mają wyprawić swoich komisarzów, a ktobykolwiek jakie chciał mieć do tych dzierżaw interesa mimo przywilej wojsku nadany, to jako invalidum uchwaliwszy pomienionemu rycerstwu ma cedere. 32. Ponieważ za błogosławieństwem Najwyższego, a dzielnością zobopólnych sił naszych litewskich z wojskami koronnemi pewna na Rakoczym wytraktowana summa aż dotychczas nam wojsku niewiedzieć dla czego i u kogo zaległa, incumbit dexteritati Jmpana marszałka, aby przez legacyje do JKMci jako do Jchmpp. hetmanów koronnych, alboliteż przez inne podobne okazyje pewnej części z tej summy nam wojsku JKMci Wgo Ks. Litews assygnowanej serio upomnieć się raczył. 33. Ponieważ p. Bromer i p. Reymer uchyliwszy wykonaną wojsku przysięgę ultra mentem wojska Nitawy księciu kurlandzkiemu ustąpili, na tych Jmpan marszałek swoim osobliwym do wojska będzie wokował uniwersałem, aby mogli reddere rationem. 34. A że często quaerellae tak braci stanu szlacheckiego jako i rycerstwa zachodzą na chorągwie woluntaryjskie, ma Jmp. marszałek osobliwym Jchmpp. wszystkich wokować do woj ska uniwersałem. 35. Chorągwie post decessum rotmistrzów swoich nie były ekskludowane, a drugie, które świeżo są pozwijane, a mają zasługi swoje, dexteritati Jmpana marszałka committimus, jeśli potrzebne być uzna, podniesiem. 36. Z województw i powiatów aby Jchmpp. obywatele chcieli mieć swoich rezydentów w wojsku, dla tem snadniejszej obrady i ekspedycyi prędszych w okazyjach przypadających, tak przeciwko nieprzyjacielowi rpltej jako i koło podźwignienia z opresyi samychże Jchmpp. 37. Związek ten nasz tak długo trwać ma, aż póki wszystkiemu wojsku zapłata dojdzie i w należytych in suffragio militis mianowanych pretensyjach słuszną stanie się akwietacyja; a jeśliby się kto w tym czasie z wojskowych tak przewrotnym znalazł, żeby przeciwko tego wszystkiego wojska zgodnemu związkowi i przysiędze, lub sam przez się, albo przez inną jaką osobę i sposoby jakimikolwiek chciał co przeciwko wojsku praktykować i subordynować, takiego bez żadnego miłosierdzia i względu zarazem nieodwłocznie sądzić i karać surowo Jmpanu marszałkowi zlecamy, co uczynić pod przysięgą swoją powinien będzie. 38. Gdzieby jednak ta nasza ochota ad resistendum nie przyjacielowi ultra ofiarowana steriliter padła a my od Jchmpp. obywatelów armis et consiliis na podźwignienie ojczyzny intra destinatum tempus nie byli adjuti, i w zasługach podczas tej pory wojennej statecznie ukontentowani, tedy ab armis cessare pogotowiu; gdy oziemble Jchmpp. komisarze et non sedulo około traktatów będą chodzili, sami silentiam armorum z nieprzyjacielem per media uczynić musimy i na dobra tych Jchmpp. , którzy nie zechcą siły swe z nami łączyć, iść obiecujemy, i nie trwając już dalej bez zapłaty i deserti in opere od braci, w różnych dobrach szukać będziemy po tak długich pracach odpoczynku. 39. Nie mniejszy i oto error, gdy Jchmpp. towarzystwo niezgodnie do pocztu czeladzią wojskową odprawują powinność a zgodnemi luźną traktują prywatę, w czem żeby porządek był do braterskiej to naszej należeć będzie namowy, tak czeladzi luźnej więcej według postanowienia braterskiego każdy chować powinien będzie. My wysadzeni od wojska ad trutinam tych punktów zgodnie według generalnej namowy we wszystkiem in omnibus clausulis et paragraphis należeliśmy i rękoma naszemi konnotowaliśmy 28go Oktobra 1661 r. 49. MARSZAłEK TEGO SUFFRAGIUM I KONSYLIJARZE OBRANI. Jmp. Chwalibóg Kazimierz Żeromski stolnik wileński, starosta opeski, marszałek. Konsylijarze przydani z prawego skrzydła Jmp. Wiażewicz starosta czeczerski, porucznik chorągwi Jmpana starosty żmudzkiego. Jmp. Szczygielski porucznik księcia Jmci wileńskiego chorągwi kozackiej. Jmp. Chruszowski chorąży chorągwi Jmpana Judyckiego kawalera. Jmp. Baka chorąży chorągwi Jmpana Obuchowicza wojewodzica smoleńskiego. Jmp. Nowacki towarzysz chorągwi kozackiej Jmpana Połubińskiego pisarza polnego. Tegoż skrzydła cudzoziemskiego zaciągu Jmp. Gadzała kapitan. Potem po śmierci Jmpana Wiażewicza i p. Szczygielskiego dnia 4go listopada przy znoszeniu Chowańskiego poległych na miejscu onych obrani Jmp. Kotowski porucznik chorągwi kozackiej Jmpana pisarza polnego Wgo Ks. Litews. Jmpan Drozdowicz chorąży chorągwi Jmpana starosty żmudzkiego. Z lewego skrzydła Jmp. Ciechanowiecki marszałek orszański, rotmistrz JKMci. Jmp. Ogiński podkomorzy witebski, porucznik chorągwi pancernej Jmpana hetmana polnego. Jmp. Rudomina stolnik bracławski, porucznik chorągwi kozackiej tegoż Jmpana. Jmp. Kucki towarzysz chorągwi ussarskiej Jmpana kanclerza Wgo Ks. Litews. Tegoż skrzydła cudzoziemskiego zaciągu Jmp. Szwarcoch oberster JKMci. Jmp. Minhauz major regimentu rajtarskiego Jmpana hetmana polnego. Jmp, Lemkin oberszterleitenant regimentu dragonów Jmpana Macieja Gosiewskiego. Sędzią Jmp. Parczewski pisarz ziemski smoleński, towarzysz chorągwi ussarskiej Jmpana hetmana polnego, poruczeństwa Jmpana Sakowicza wojewody smoleńskiego. Pisarzem sekretowym Jmp. Górski podstoli mścisławski, towarzysz chorągwi ussarskiej Jmpana hetmana polnego, poruczeństwa Jmpana Żeromskiego stolnika wileńskiego, marszałka spisku tego. 50. JURAMENT JMPANA MARSZAłKA NASZEGO WOJSKą. Ja Kazimierz Chwalibóg Ż. marszałek koła rycerskiego przysięgam Panu Bogu w Trójcy jedynemu, iż będąc libere obrany w jeneralnem kole wojska wszystkiego marszałkiem nie na żadne uciążenie ojczyzny, ani aby miało laedere regiam Majestatem, ale na dochodzenie krwawo zaharowanych zasług naszych et in suffragium oppressi militis et nobilitatis i wolności dawnych od przodków naszych zostawionych, które per improbilitatem et incommodum privatorum ruinam patiuntur. Pułkownikom, rotmistrzom, porucznikom, namiestnikom, oficerom polskiego i cudzoziemskiego zaciągu in genere Towarzystwu wszystkiemu omnis odemnie debetur honor. Tak Jchmpp. ordynować etiam et difficillimo casu ktoby się ważył na wolności następować, we wszelkiej zostawać ostrożności, jakoby wojsko secure zostawać miało. Jeśliby z którejkolwiek strony nieprzyjacielska nastąpić miała impreza, tedy przeciwko każdemu nieprzyjacielowi armata manu pro posse sił naszych z wojski w należytej gotowości resistere powinienem; za żadnemi też faworami, korrupcyjami tak ode dworu, jako ex alia simistra parte uwodzić się i one brać od kogo, nie respektując na żadne perswazyje, obietnice, fawory od krewnych i braci swoich, któreby wojsku miały być szkodzące, ale postrzegłszy co szkodliwego powinienem revelare i z tymi JWpanami ad consilia przydanymi, ze wszystkiem kołem rycerskiem rad zażywać, żeby było cum bono wojska wszystkiego i rpltej i doskonałej nadwątlonych wolności naszych restytucyją, tudzież zapłaceniem krwawie zasłużonych żołdów naszych ad minimum każdemu wojskowemu, i dotąd w tym przysiężonym zostawać związku, póki totaliter w pretensyjach naszych wszystkich nie będzie wojsku satis factum. Kościoły, miejsca z predestynacyi boskiej, honory szlacheckie w swojej należytej obserwancyi bez krzywdy ubogich ludzi cujuscumque conditionis in genere zachowywać obiecuję. In quantum by przyszło na rozdanie assygnacyj za zrujnowanie chlebów i konsystencyj jako polskiemu tak i cudzoziemskiemu wojsku w równy podział powinienem podać nikomu niefaworyzując według pocztów każdej chorągwi. Zaczem, jako effectve to wszystko pełnić powinienem, tak mi Boże dopomóż. 51. JURAMENT JMPP. PUŁKOWNIKÓW, KONSYLIJARZÓW, ROTMISTRZÓW, PORUCZNIKÓW, NAMIESTNIKÓW, OFICERÓW TOWARZYSTWA, KTÓRY KAżDY ex persona MARSZAłKOWI WYKONAć POWINIEN BYł. Przysięgam Panu Bogu w Trójcy św. jedynemu, iż Jmp. marszałka naszego unanimi nostro consensu w kole rycerskiem generalnem libere i zgodnie obraliśmy dla odiskania krwawie zaharowanych zasług naszych et in suffragium oppressae libertatis assecurando tym poprzysiężonym związkiem naszym, że Jmp. marszałka naszego także Jchmpp. konsyliarzów w każdych trudnych okazyjach by w największych terminach odstępować nie mamy póki dostatecznej w żołdach naszych nadwątlonych restytucyi nie odniesiemy, które per tot discrimina convulsionem patiuntwr securitatem. Jmpanu marszałkowi, Jmpp. konsylijarzom, którzy ad hunc solum actum są obrani, we zdrowiu, honorach, tytułach swoich od JKMci P. n. m. i od całej rpltej procurare mamy według prawa w tej samej materyi opisanego. Sekretów żadnych i listów prywatnych tak ode dworu jako i od innych przewrotnych jakich osób, któreby wojsku szkodzące być miały mieć nie będziemy. I owszem upatrować będziemy, żeby co zdradliwego i szkodliwego nie przychodziło in discrimen wojsku całemu, tak nie mamy revellare discomoda. Szczerość, posłuszeństwo Jmpanu marszałkowi pilnie i to, coby należało do wojny w podawających się okazyjach powinniśmy. Faworami, żadnemi korrupcyjami uwodzić się nie mamy, czeladź wszystką swoją trzymać w karze i groźbie mamy zabraniając onym wszelkiej insolencyi. Na ostatek co dexteritas cnoty, wiary, szczerość nasza każe ku dobremu całego wojska i rpltej każdy od siebie conari submitujemy. Co wszystko szczerze doskonale pełnić mamy i poprzysięgamy. Tak mi Boże dopomóż. Taką przysięgę strzedz zdrowia jego Gosiewskiego uczynili a przecie go niesprawiedliwie i niewinnie zabili widzi Bóg, którego dekretu niechaj się każdy strzeże, bo zapomniawszy co przysięgano faworami się unosili i wszystko złe czynili. Uwaga Medekszy. 32 52. 52. KOMPUT WOJSKA JKMCI WGO KS. LITEWS. OBU WIELKIEGO I POLNEGO REGIMENTU POLSKIEGO I CUDZOZIEMSKIEGO ZACIĄGU W SPISKU ZOSTAJĄCEGO PRAWEGO SKRZYDŁA. KOMPUT WOJSKA JKMCI WGO KS. LITEWS. OBU WIELKIEGO I POLNEGO REGIMENTU POLSKIEGO I CUDZOZIEMSKIEGO ZACIĄGU W SPISKU ZOSTAJĄCEGO PRAWEGO SKRZYDŁA. Chorągiew usarska JKMci, porucznik Jmp. pisarz polnyChorągiew usarska JKMci, porucznik Jmp. pisarz polny Połubiński. . . . . . 200Połubiński. . . . . . 200 usarska JWpana hetmana, porucznik p. Cha- usarska JWpana hetmana, porucznik p. Chalecki strażnik. . . . 200lecki strażnik. . . . 200 pancerna tegoż, porucznik p. Ogiński mar- pancerna tegoż, porucznik p. Ogiński marszałek wołkowyski. . . . 200szałek wołkowyski. . . . 200 kozacka tegoż, porucznik p. Kos. 150 kozacka tegoż, porucznik p. Kos. 150 kozacka Jmci Ks. Radziwiłła kasztelana wi- kozacka Jmci Ks. Radziwiłła kasztelana wileńskiego. . . . . . 200leńskiego. . . . . . 200 kozacka Jmpana starosty żmudzkiego Chle- kozacka Jmpana starosty żmudzkiego Chlebowicza. . . . . . 150bowicza. . . . . . 150 kozacka tegoż, porucznik p. Wiażewicz. 120 kozacka tegoż, porucznik p. Wiażewicz. 120 kozacka Jmpana Wołodkowicza wojewody no- kozacka Jmpana Wołodkowicza wojewody nowogrodzkiego. . . . . 120wogrodzkiego. . . . . 120 kozacka Jmpana Potockiego, porucznik p. kozacka Jmpana Potockiego, porucznik p. Dąbrowa. . . . . 120Dąbrowa. . . . . 120 kozacka Jmpana Połubińskiego pisarza pol- kozacka Jmpana Połubińskiego pisarza polnego, porucznik p. Kotowski; . . 200nego, porucznik p. Kotowski; . . 200 kozacka Jmpana Słuszki chorążego Wielk. kozacka Jmpana Słuszki chorążego Wielk. Ks. Litews. . .. . . 200Ks. Litews. . .. . . 200 druga tegoż, porucznik p. Kosarzewski. 150 druga tegoż, porucznik p. Kosarzewski. 150 Jmpana krajczego Wgo Ks. Litews. Sapiehy Jmpana krajczego Wgo Ks. Litews. Sapiehy Krzysztofa. . ., . . . 200Krzysztofa. . ., . . . 200 Jmpana Ogińskiego stolnika Wgo Ks. Litews. Jmpana Ogińskiego stolnika Wgo Ks. Litews. porucznik p. Ogiński. . . . 150porucznik p. Ogiński. . . . 150 Jmpana Chaleckiego strażnika Wgo Ks. Lit. Jmpana Chaleckiego strażnika Wgo Ks. Lit. porucznik p. Nowicki. . . . 150 Jmpana Kawalera Judyckiego kasztelana nowogrodzkiego, porucznik p. Wołodkowicz. 150 200200 150150 120 200120 200 120120 150 120 120 120 120 100 200 150 120150 120 120 120 120 100 200 150 120 Chorągiew Jmpana Kmiecica chorążego orszańskiego, porucznik p. Steckiewicz. . . . Chorągiew Jmpana Kmiecica chorążego orszańskiego, porucznik p. Steckiewicz. . . . Jmpana Lipnickiego starosty sejnejskiego, Jmpana Lipnickiego starosty sejnejskiego, porucznik p. Wołek. . .porucznik p. Wołek. . . Jmpana Obuchowicza podkomorzego możyr- Jmpana Obuchowicza podkomorzego możyrskiego, porucznik p. Baka. . .skiego, porucznik p. Baka. . . Jmpana Steckiewicza podkomorz. orszańskiego Jmpana Steckiewicza podkomorz. orszańskiego Jmpana Kamińskiego chorążego mścisławskie- Jmpana Kamińskiego chorążego mścisławskiego, porucznik p. Kamiński. . go, porucznik p. Kamiński. . Jmpana Bobrownickiego sędzi ziems. brzeskiego, porucznik p. Górski Jmpana Bobrownickiego sędzi ziems. brzeskiego, porucznik p. Górski Jmpana Judyckiego starosty jasnowskiego Jmpana Judyckiego starosty jasnowskiego Jmpana Dolskiego. Jmpana Dolskiego. Jmpana Szemeta. . . . Jmpana Szemeta. . . . Jmpana Chlewińskiego Jmpana Chlewińskiego Jmpana Działowicza. . Jmpana Działowicza. . Jmpana Oskirki sędzi możyrskiega Jmpana Oskirki sędzi możyrskiega Jmpana Muraszki. . Jmpana Muraszki. . Jmpana Staniszewskiego Jmpana Staniszewskiego Komput tych ludzi 4650Komput tych ludzi 4650 Chorągwie Wołoskie i Tatarskie. Chorągwie Wołoskie i Tatarskie. 150150 120120 120120 120120 100100 100100 100100 120120 150150 120120 150150 120120 Chorągiew p. Jarmołowicza. Chorągiew p. Jarmołowicza. p. Dymitraszkowa. .. . p. Dymitraszkowa. .. . Jmpana pisarza polnego rotmistrza Murzy Jmpana pisarza polnego rotmistrza Murzy rotmistrza Abramowicza rotmistrza Abramowicza rotmistrza Murzy starego rotmistrza Murzy starego Sienkiewicza Sienkiewicza Baranowskiego. Baranowskiego. Hasanowicza Hasanowicza Hułana Głuchego Hułana Głuchego Hasana. Hasana. Juszyńskiego Juszyńskiego P. Ułana. P. Ułana. Tych chorągwi koni 1470Tych chorągwi koni 1470 Zaciąg cudzoziemski. 680 700 420 400 100 400 360 140 200 240 120 120 120 500 600 200 200 120 120 200 120 120 Regiment dragoński Jmpana kawalera Judyckiego Jmpana Bohuna chorągwi 7 ludzi Szwadron Jmpana pisarza polnego Jmpana Masalskiego podkomorz. grodzieńskiego do tego p. Hor zaciągnął koni. Jmpana Ogińskiego stolnika Wgo Ks. Litews, Jmpana Chlebowicza starosty żmudzkiego Chorągiew Jmpana Kmiecica dragonii. Chorągwie 2 Jmpana Lipnickiego Jmpana Ilchina Chilchen Chorągiew p. Kraszporta p. Kasztela. . . p. Klata. .. .. .. Szwadron Jmpana Demonow chorągwi 4 Jmpana Reymera chorągwi 6 Jmpana Szumaną chorągwi 2 Jmpana sędziego możyrskiego chorągwi 2. Tego uczyni koni 5510 Piechota węgierska. Jmpana Dziarkowskiego Jmpana Jankowskiego Andryasza. Jmpana Wichorowskiego wolontaryjusza Jmpana Łobaczewskiego wolontaryjusza Jmpana Iwana. . . . .. . 680 Piechoty węgierskiej W prawem skrzydle rachuje się wojska 12, 310 53. KOMPUT WOJSKA SKRZYDłA LEWEGO PANA CNOTLIWEGO JWPANA GOSIEWSKIEGO WIęźNIA UTRAPIONEGO PODSKARBIEGO I HETMANA WGO KS. LITEWS. Chorągwie husarskie. Samego Jmpana Gosiewskiego poruczeństwa Jmpana Że romskiego. .. .. .. . 200 Druga tegoż, poruczeństwa Jmpana Sakowicza wojewody smoleńskiego 200 Jmpana Paca kanclerza Wgo Ks. Litews. . . . 120 Jmpana Siesickiego chorążego Wiłkomirskiego. . 120 Husarskich koni 640 Rajtarska Leibkompanija JWpana hetmana. Leibkompanija Jmpana hetmana, rotmistrz Deperman. 120 Regiment dragoński komendy p. Boguckiego. . 552 Jmpana Szwarcocha. 100 Jmpana Platera 100 Rajtarów koni 872 Chorągwie kozackie. Pancerna porucznictwa Jmp. Inatowicza stolnika wileńs. 200 Tegoż Jmp. , porucz. Jmp. Rudomińskiego chorąż. oszmiań. 200 Tegoż Jmpana, porucz. Jmp. Chrapowickiego stolnika orszańskiego. .. .. .. 200 Jmpana kanclerza Wgo Ks. Litews. , porucz. Jmpana Kozubskiego. . . . . . . 120 Jmpana oboźnego Wgo Ks. Litews. , porucz. Jmp. Okolskiego 150 Jmpana chorążego Wgo Ks. Litews. , porucz. Jmpana Szpendowskiego. . 120 120 120 1950 254 Jmpana Podberezkiego starosty upickiego, porucz. Jmp Inatowicza. Jmpana Abramowicza starosty starodubowskiego. Jmpana marszałka wojskow. po Jmp. Odachowskim Jmpana Ciechanowieckiego marszałka orszańskiego Jmpana Kroszyńskiego, porucz. Jmp. Białozor. Jmpana młodego Komorowskiego, porucz. Jmp. Polski Jmpana Mleczka sędziego żmudzkiego, porucznik Jmp Salomonowicz. . . . . Jmpana Bonifacego Paca ciwuna trockiego, chorąży Jmp Zabłocki Kozaków koni Chorągwie tatarskie. 150 150 150 120 120 Jmpana Litawa strażnika wojskowego Jmpana Rojżewskiego. . Jmpana marszałka po Jmpanu Iwaszkiewiczu Jmpana Baranowskiego zabijaki Jmpana Kulbickiego. . . . . Tatarów koni 690 Dragonija JWpana hetmana. 500 600 600 200 400 Regiment obersztlejtenanta Jmpana Konop ackiego Jmpana generałmajora Gosiewskiego Jmpana Jesmana po Jmpanu kanclerzu Szwadron przy tym regimencie. .. . Szwadron Jmpana Sakowicza wojewody smoleńskiego 2300 Dragonii tej 200 120 150 150 100 120 100 Freikompanije dragońskie. Leibkompanija Jmpana hetmana polnego. Jmpana oboźnego W. K. Lit. Mich. Paca Jmpana staros. upick. Lacha Podbereskiego Jmpana marsz, wojsk. Chw. Żeromskiego Jmpana marsz, orszańskiego po p. Niew. .. . Jmpana podstolego kowieńsk. Eperiesza Jmpana Tyzenhauza starosty kupiskiego Jmpana Siesickiego chorąż. wiłkomirsk. 200 Jmpana Mleczka sędziego żmudzkiego. 100 Jmpana Szwarcocha. . . 200 Jmpana Ohaleckiego marszałka lidzkiego 100 Jmpana chorążego Konstantego Paca. 100 Jmpana Żardyna szarpańca starego. 100 Ojców bosaków sic zawsze do obozu stawią. . 100 Tej dragonii 1840 Regimenta piesze. Regiment Jmpana hetmana obersztleint. Jmp. Reymer. 600 drugi tegoż obersztleitn. Jmp. Jaspers. 600 Szwadron Jmpana Barsotego. .. .. 400 Pieszych ludzi 1600 Piechoty węgierskiej. Jmpana Iwanowskiego rotmistrza JKMci. . 200 W lewem skrzydle rachuje się wojska 10, 092. 54. KOMPUT WOJSKA extra nexum BęDąCEGO. Chorągwie usarskie. Usarska JKMci stara koni 200 Druga usarska JKMci nowa. .. . 200 Jmpana wojewody krakowskiego Hetm. W. Kor. 200 Rajtaryja. JKMci pod Jmp. podkomorzym płockim. . koni 300 Jmpana marszałka W. H. Kor. pod p. Mitlachem 100 Chorągwie kozackie. P. Modrzejowskiego łowczego sieradz. . . koni 100 P. Strzałkowskiego. . . . . 100 P. Zaradnego. . . . . . . 100 P. Staweckiego. . . 250 Chorągiew nadworna Jmpana wojewody krakowsk. 100 Chorągwie Semeńskie i Taterskie P. Persa kozacka- . . . . . P. Polańskiego tatarska. .. . P. Kobyleckiego semeóska P. Siekieryńskiego semeńska Regimenty piesze. Jmpana Wolffa generała artyleryi koronnej. Jmpana marszałka W. Het. Litw. pod p. Gizą Jmpana wojewody sendomirskiego Jmpana wojewody ruskiego Jmpana pisarza polnego koronnego Jmpana referendarza koronnnego Jmpana Celarego Jmpana Grothausa Jmpana Deboi Jmpana Czarnociego Jmpana wileńskiego Jmpana podkanclerzego koronnego Jmpana koniuszego koronnnego Jmpana Koryckiego. Jmpana cześnika koronnego Jmpana Stachorskiego Dragonije. JKMci pod Jmp. Bohunem Jmpana wojewody krakowskiego. Leibkompanija Jmpana marszałka wielkiego Dragonija wojewody bełzkiego Jmpana wojewody ruskiego. Jmpana krajczego koronnego Jmpana starosty lubelskiego Piechoty polskie. JKMci pod dużemi chorągwiami. Jmpana wojewody krakowskiego. koni 100 100 150 100 1200 1600 1000 1000 1000 1000 600 1000 1600 1200 600 1200 1200 1000 100 1000 400 600 300 200 Jmpana marszałka Het, Pol. Koron. .. .. 100 Jmpana wojewody ruskiego 100 Jmpana Kaskiego cześnika podolsk. . . . . 200 Summa 22, 860. 55. DEKRET WOJSKA WGO KS. LITEWS. PO PIERWSZOJ POTEZEBIE Z OHOWAńSK1M W NIEDZIEL PIęć PO SPISKU FEROWANY. My in genere rycerstwo Wgo Ks Litews. starego i nowego zaciągu polskiego i cudzoziemskiego narodu w świątobliwym związku in suffragium oppressi militis et nobilitatis zostające, czynimy wiadomo tym zgodnym jeneralnym dekretem naszym, iż jako optima intentione świątobliwy związek wojsk JKMci Wgo Ks. Litews. namówiony, formowany i promulgowany, nie tylko na dojecie krwawych zasług naszych, na podźwignienie praw, swobód i już po większej części nachylonych, ale aby i sam rząd wojskowy, przedtem exemp o wszystkim postronnym narodom będący, a teraz iniquitate temporum corruptus ad pristintim statum et meliorem frugem, mógł być restitutus, tak chcąc to całemu pokazać światu, iż nie chcemy sterilem intencyi naszej mieć fructum cavendo neglectum każdemu należącemu officii, aby się w przyszłe czasy w swojej poczuwał powinności, czem każda porządna rzeczpospolita stoi, takowy nasz za powszechną zgodą ad invicem ferujemy dekret. Ponieważ się to zagęściło, iż in aequali republica równo mający wszyscy pociągać, ile komu dobrowolnie w zaciągu rpltej zostać przyszło, bardziej abuti aniżeli fungi officio po te czasy przychodziło, począwszy od Jchmpp. pułkowników, oberszterów, rotmistrzów, poruczników, officyjalistów i samego towarzystwa, którzy przepomniawszy ojczystej cnoty i okazyi swojej samym tylko żołnierskim na papierze szczycą się tytułem dachowej i chlebowej konsistencyi i konsolacyi pilnując, a obozu i potrzeb chronić się zwykli, przez co ojczyzna in evidentissma pericula przychodziła i znacznie szwankowała przez absentiam starszyzny i towarzystwa, aby tedy sama posteritas cnoty dobrego rządu i miłości ku ojczyznie 33 miała exempluym, a każdy występny miał swoją naganę i karanie, każdego takiego, począwszy od pułkowników, oberszterów, rotmistrzów, kapitanów, poruczników i innych oficerów aż do towarzystwa od zasług pocztów i chorągwi perpetuis temporibus odsądzamy; warując i przyrzekając tym zgodnie namówionym dekretem naszym, iż od ogłoszenia onego żaden z starszyzny pod ten czas absens do zawiadywania pułkiem, chorągwią i jakiegokolwiek zaciągu ludźmi, nie ma być admissus, ale praesentes onemi komendować i zasług cieszyć się mają. Towarzysz zaś, który przepomniawszy wokacyi swojej, przez długi czas absentując się od chorągwi, nawet i samej omieszkał teraźniejszej tak gwałtownej potrzeby, od zasług i pocztu ma być odsądzony, który poczet i zasługi na postrzelanych pod tąż chorągwią i od pocztów odpadłych przysądzamy salvo jure debiti tak, że jeśliby kto miał dług rękodajny na tym towarzyszu, tedy wprzód z pocztu ma być satysfakcyja, żeby i czeladzi na poczcie zostającej część z pocztu a część z zasług przy odebraniu zapłaty stało się ukontentowanie. A jeśliby pod tą chorągwią nie było postrzelanych i koni pobitych, długu żaden pismem albo świadkami wiarygodnymi nie dowiódł, tedy-takowy poczet już cale czeladzi w okazyi będącej należeć ma; do czego, iż non temere sile życząc przez dobry rząd powstania kiedykolwiek ojczyźnie udać się nam przyszło, przed niebem i całym oświadczamy się światem, gdyż nie czyniąc każdemu krótko i owszem fraterne każdego ad neglectum inwitując officium ex clementia wojska dany był czworoniedzielny edykt ad comparendum od prowulgacyi związku. Co, ażeby ten dekret nasz firmius, plenius et perfectius w swoim zostawał walorze, ani per favorem et conviventiam starszyzny nie był inwalidowany, limitamus potestatem każdego pod chorągwią przełożonego, aby propria auctoritate przyjmować takowego towarzysza pod chorągiew i onego ochraniać nie ważył się sup poena talionis za. przeświadczeniem kogokolwiek z wojskowych; a iż niektórzy na pewne funkcyje od wojska ordynowani male funguntur officio takowy poenae arbitrariae Jmpana marszałka podlegać i od oznaczonej funkcyi alijenowani być mają. Pisan w obozie pod Kuszlikami d. 27go października 1661 r. 56. UNIWERSAł OSOBLIWY JMPANA MARSZAłKA WOJSKOWEGO. Jchmpp. pułkownikom, oberszterom, oberstlieutenantom, majorom, rotmistrzom, kapitanom, porucznikom i wszystkim w obec rycerstwu jezdnemu i pieszemu, polskiego i cudzoziemskiego zaciągu obu wielkiego i polnego regimentów, po zaleceniu towarzyskich powolności. Ponieważ całe wojsko respektując na harowite in obsequio reipublicae JWpana Wincentego Korwina Gosiewskiego prace, który infracta fide zdrowie swoje zelis kostium obiiciendo a miłej ojczyzny i dostojeństwa majestatu pańskiego integritatem zaszczycając z diminucyją fortun i dostatków swoich constantissime wyświadczał, co ciężkiem w wieżach i tarasach nieprzyjacielskich czwartoleniem Jmp. comprobatur utrapieniem, dobra Jmci wszystkie in genere ab omni militari onere ekscypowało tedy i ja do tej całego wojska stosując się woli chcę mieć i z władzy mej marszałkowskiej upominam, aby żaden w majętnościach Jmp. osobliwie stanowisk, noclegów, pokarmów nieodprawował, stacyj, podwód, ugod prócz chleba na regiment samegoż Jmp. ukazanego nie wymagał, przykazawszy czeladzi krzywd, szkód, zabiegów, najazdów, uciążenia et quocunąue nomine nazwanych ciężarów tamecznym poddanjm we wszystkiej włości mieszkającym czynić, pod surowem w artykułach wojskowych in contravenientes uniwersałowi mojemu opisanem karaniem, które za najmniejszą skargą bez odwłoki et irremisibiliter ekstendowane będzie. 57. UNIWERSAł OCHRONY DóBR JMPANA GOSIEWSKIEGO HETMANA POLNEGO WGO KS. LITEWS. PO UCZYNIENIU ZWIąZKU WYDANY. My in genere rycerstwo wszystkie jezdne i piesze polskiego i cudzoziemskiego zaciągu, obu wielkiego i polnego regimentów wojsk JKMci Wgo Ks. Litews. w spisku naszym zaprzysiężo- żonym zostające. Dulcis recordatio odwag, dzielności, męztwa poniesionych na usłudze JKMci i rpltej kosztów, z niemałą fortun i dostatków diminucyją i w tak wielu okazyjach, których longa temporum, nie zagrzebie series haeroicarum specimina virtutum JWpana Wincentego Korwina Gosiewskiego podskarbiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. acz zawsze u nas należną obserwaneyją i powinna odbierały wdzięczność, wszakże tem bardziej teraz in adversis, gdy czwartoletnie w ciężkich wiarołomce nieprzyjaciela wieżach i tarasach, za chwałę bożą, ojczyznę miłą i dostojeństwo majestatu pańskiego uciśnienie ponosi, praestat, abyśmy Jmci toż samo wyświadczyli w respekcie naszym. Jakoż zaraz przy spisku naszym, Birze i Kiejdany, gdyby się satysfakcyja całemu wojsku i Jmp. z dóbr księcia Jmpana hetmana zeszłego nie stał a, na odebranie pozwoliwszy, do tego jeszcze przy majętnościach Jmp. wieczystych to jest Balbierzyszkach Howdziłowie, Mołodecznej, Polanach, Wołczynie, Radwaniczach, Szczytnikach, Porzeczu, a Palmonowie i Głuszycy wszystkie dobra JKMci w dzierżeniu samej JWej Jejmość pani Magdaleny z Konopatu Konopackiej Korwinowej Gosiewskiej podskarbinej i hetmanowej polnej Wgo Ks. Litews. będące mianowicie ekonomiją olicką z kluczami królowokrzesielskim, krukopolskim, zanintowskim i Wronowskim z dożywotnikami, starostwa puńskie z kluczem łankieliskim z dożywotnikami, łozdziejskie, markowskie, wieliskie z dożywotnikami, i wszystkie in genere et specie ze wszystkiemi quodquocl sunt do nich przynależnościami od zajazdów naszych stanowisk i jakowychżekolwiek ciężarów uwalniamy i nie tylko odbierać z dzierżawienia Jmpana podskarbiego i samej Jejmości i do żadnych ciężarów przywodzić nie mamy, ale i ktoby jenokolwiek te pomienione dobra tak stacyjami, stanowiskami, noclegami, pokarmami, zabiegami i quocunque nomine nazwanemi ciężarami ważył onerować, takowego na gardle bez żadnych respektów karać i sądzić mamy. A dla tem lepszej dóbr pomienionych ochrony, deputowani na chleb od regimentu dragońskiego samegoż Jmpana podskarbiego Wgo Ks. Litews. po wszystkich majętnościach Jmci załogami być mają i od wszelkiego uciążenia bronić powinni będą, na co dla lep szej wiary i pewności rękoma się naszemi podpisujemy. Pisan w obozie pod Kuszlikami. 58. LIST MóJ, KTóRYM PISAł DO JEJMOść PANI HETMANOWEJ O PORUSZENIU SIę WOJSKA, Z POD KUSZLIK POD GłęBOKIEM EKSPEDYJOWAWSZY KOZAKA. D. 18GO LISTOPADA 1661 R. To comkolwiek widział być godnego do oznajmienia i wiadomości Wmpani po trzykroć oznajmowałem, jakoż nie wątpię, żeś Wmpani, przez posłańców Jmpana obersztera rodzonego swojego o wszystkiem odebrała informacyją; z ostatnią życzyłbym pospieszyć do Wmpani, ale że mi na trybunale skarbowym necessario być przyjdzie, tam obróciwszy się ekspedyjuję kozaka do Wmpani z tą wiadomością najprzód, że wojsko ani na bytność JKMci do obozu, ani na gorącą pańską prośbę nie dawszy się ująć, ani dalej w ziemię postępować za Chowańskini pozwoliwszy, zaraz z obozu udało się ku Ośniejom, gdzie ściągnąwszy się, deputatów do odbierania starostw w Litwę, a czaty do Moskwy wytchnąwszy trochę koniom wysyłać mają. Tam jakożkolwiek się uda, wyjadłszy z kobiałki w dobrach Jmpana wojewody wileńskiego tamecznych, wszystkie wojska począwszy od Polesia koło Pińska, koło Brześcia aż do samego Grodna rozłożyć ordynowali, żeby wziąwszy z koronnymi ligę, od których posłów co godzina spodziewali się, mogli dopilnować świeżych na przeszkodę onym suplementów i sejmu, na który jako koronni tak i nasi litewscy z wojskami uczyniwszy armistitiuu z Moskwą przybyć chcą, a oraz i swoich dochodzić zasług i zepsowane w ojczyźnie prawa restaurować-. Do obozu z królem JMcią wyjeżdżać, ani Jmpanu kanclerzowi, ani Jmp. hetmanowi, ani żadnemu pułkownikowi prócz Jmpanu wojewodzie ruskiemu nie pozwolili, na których wszystkich bicz Boży i zgoła w wielkiem niebezpieczeństwie i ostrożności musieli przez kilka dni zostawać, bo było consilium pobrać ich i egzekucyją uczynić w obozie, a to przecie jako po rozlaniu krwi p. Machowskiego do tego nie przyszło, jednak-wszyscy strasznie zawziąw- szy się na toż godzą i sam Pan Bóg wie, jakiego się dalej przyjdzie spodziewać końca. Cokolwiek do ujęcia i rozerwania wojska było sposobów, żadne się nie udały, owszem tembardziej wojsko irytowali, i ostrzegli ich, że już potem nie prędko tylko takowych ale i innych sposobów zażyć nie będą mogli; bo jako nie wolno nikomu z obozu bez wiadomości marszałka i konsyliarzów pisać ni do kogo, tak gdy do kogo list przychodzi, publice otwierają, zkąd muszą się wszystkie sekreta rewelować, które co jenokolwiek dwór zamyśla; wiedzą nawet i to, żeś Wmpani JKMci wojsko Jmci dobrodzieja ująć obligowała, ztąd nie prędko mi przyszło uwolnienia od zajazdu dóbr Wmpp. otrzymać deklaracyją, którą przecie otrzymałem, jako to Wmpani z kopii uniwersału jeneralnego wyrozumieć raczysz. Sam uniwersał zostawiłem przy panu Żelwie, aby u wszystkich pp. konsyliarzów podpisawszy potem za okazyją przesłał do Wmpani. Teraz na każdą majętność Wmp. osobliwe otrzymałem uniwersały, na Marków i Horodziłów z sobą biorę, żebym po drodze jadąc rozesłał, na Polany, Punie, Łankieliszki, Krolowokrzesło, Olitę, Zuninty, Krakopole, Wronowsk kozakowi zleciłem, aby po drodze pooddawał; a na Balbierzyszki, Wołczyn, Łozdzieje posyłam do Wmpani, bom ztąd żadnej okazyi do przesłania ku Wołczynowi nie miał; jednakże takowy zostawiłem przy panu Żelwie, aby przez deputatów kobryńskich przesłał. Dzierżawy Wmpp. wszystkie na regiment dragoński Jmp. rodzonego Wmpp. ukazano; o przydatek przynajmniej Preny, Wierzbołów, Stokliszki starałem się, obiecując Jmpanu marszałkowi i p. Ogińskiemu, bo ci siła mogą, 100 ungarow, lecz jeszczem nie otrzymał deklaracyi, bo bez znoszenia się z konsylijarzami i naznaczonymi do rozdania chlebów, między którymi jest i pan Żelwo, nic czynić nie mogą, jednakże przyobiecali promowować to, do czego miał pomoc Jmp. Iwanowski z wiela życzliwymi Wmpp. ; co jeśli sprawią, posyłając uniwersał jeneralny oznajmię. A ja życzę, abyś Wmpani nie tylko do wszystkich tych, do których się pierwej listy pisały, ale i do wszystkich chorągwi rozpisać, osobliwie dziękując im za ten afekt, który nie tylko uwolniwszy od zajazdów dobra Wmpp. wyświadczyli, ale i o eliberacyją Jmci starając się, gdy przychodziło podawać punkta swoje do komisarzów JKMci po trzykroć zesłanych, w głowach eliberacyją Jmci podawali, i teraz za konsensem wojska p. Sokołowski jechał do cara, do którego, co za deklaracyją wojskową dali, wyrozumiesz Wmpani z kopii hramoty do cara i do kanclerza jego pisanej; wyrozumiesz Wmpani i z osobliwej kopii listu Jmpana Żeromskiego do Artiszczewa, jako mu przypominają konferencyją z informacyi Jmci daną. I jam też mój rozhowor posłał i pana Sokołowskiego, jako miał Moskwę zażyć informowałem, suplik od więźniów osobliwie starszyzny więcej dwóchset zebrałem, gdzie proszą o odmianę, a my w deklaracyi dajemy, że bez Jmci dobrodzieja żadnego odmieniać nie będziemy. Żałuję wielce, że z panem Szlaskim widzieć się nie przyszło, z którego wyrozumiawszy, ażalibym mógł co więcej przydać; jednak to nie ostatni raz z Moskwą, wiem że będą z obozu okazyje; jako Jmci dobrodziej informował, tak Wmpani daj do obozu informacyją, posyłając ją na ręce p. Iwanowskiego albo p. Górskiego, lubo też Jmpana Kudomina chorążego oszmiańskiego, aby z oną p. marszałka dopilnowali, z którym gdy przyszło o eliberacyi Jmci ekspostulować, poprzysiągł życzliwe robić staranie, za co mu Wmpani podziękujesz. Tylko mi też dziwna, że konfidentów naszych nie chce przyjmować do obozu i wszystkich przeciwnych, a osobliwie księcia koniuszego sług promowuje; Jmpanu kanclerzowi regiment wziąwszy, panu Jesmanowi przysądził i nad wszystkiem wojskiem cudzoziemskiem uczynił go jenerałleitenantem. Pana Ogińskiego podkomorzego witebskiego tejże sekcyi magistrem artyleryi, i wszystkich zgoła książęcych promowuje i dobra uwolnić chce. Ale w tem tak lewe jako i prawe skrzydło ostrzegłem i wielu zrozumiałem, że tego nie dopuszczą; owszem drugiemu śmiercią grożą, której jeżeli tacy ludzie ujdą, mając już obietnicę, będą wielkie dziwy. U dworu starania, jakoby ich uspokoili, przykładają, na co wczoraj i dziś było consilium, z którego życzyłem wiadomość wziąwszy, dla czegom dwa dni mieszkał Wmpani oznajmić, alem jej doczekać nie mógł. To jednak wiem, że Jmpan wojewoda ruski pod Mohilew idzie, król JMci pod Wilno a ztamtąd bodaj w Żurowieczach nie będzie; sejm in februario, na który listy sejmikowe rozpisują. Jmpan rodzony Wmpani i Jmpan jenerałmajor przy boku króla JMci zostawali, ztamtąd mają prędko być u Wmpani, która o konkluzyi tego consilium odbierzesz relacyja. Syna Chowańskiego król JMci wziął do siebie, którego jeżeli Wmpani chcesz wziąć do siebie, Jmpan kanclerz deklarował oddać, a Jmpan Żeromski i wszystkich więźniów na ręce Wmpani dać gotów, a o innych, mianowicie o kniazia Osipa Iwanowicza Szczerbatego, o kniazia Grehoria Siemienowicza Kozłowskiego i Iwana Pawłowicza Okinfiewa, przy Jchmpp. hetmanach koronnych będących starać się Wmpani życzy. Com tu pisał, to się wszystko stało, bo co jeno na ten czas postanowili, wszystko wypełnili, i jeszcze nadto wszedłszy do Księstwa Litews, oprimowali niejednego z obywatetów i wiele pustek uczynili, przejściem, chlebami i stanowiskami. Uwaga Medekszy. 59. MANIFESTACYJA SINE SCITCT STANóW WGO KS. LITEWS, OD PEWNYCH SENATORóW I POSłóW NA ROZERWANIE UNII z KORONą PO SEJMIE ANNO 1661, którą potem na sejmie anno 1662 w oczach moich na sesyi senatorów i posłów litewskich zdrapać i skasować przyszło w warszawskim zamku na instancyją wielu posłów Wgo Ks. Litews. tudzież i koronnych. Uwaga Med. My stanyWgo Ks. Litews. duchowne i świeckie, senatorowie, urzędnicy i posłowie ziemscy, na sejm teraźniejszy pro die 3go maja w roku 1661 za uniwersałami JKMci P. n. m. do Warszawy zgromadzeni, wszem wobec i każdemu z osobna teraźniejszego i na potem będącego wieku ludziom czynimy wiadomo tą, naszem i braci pozostałem imieniem, przed JKMścią i całą rpltą uczynioną manifestacyją iż cośmy przez łat dwanaście panowania JKMci od różnych natenczas rpltej nieprzyjaciół, Kozaków, Tatarów, Moskwy, Szwedów, Węgrów, Brandeburczyków nullo nostro wojowani zostali et ex nem świątobliwej unii, wszelkie uciski molestias et incommoda belli, i nadewszystko najcięższe wygnanie dla dotrzymania wierności naszej JKMci P. n. m. i miłości braterskiej przeciwko Koronie polskiej, aby była wprzódy z upadku swojego podźwignąć się mogła, mile ponosili; tedy po uspokojeniu państw koronnych od szwedzkich, węgierskich i brandeburskich wojsk, byliśmy tego rozumienia, że tandem rplta do eliberowania całego narodu Wgo Ks. Litews. i białoruskich krajów z niewoli nieprzyjacielskiej obrócić się miała. Jakoż JKMść P. n. m. różne ad eum pacificationis finem na teraźniejszym sejmie proponując środki, podał był i ten, aby rplta vivente rege mogła designare successorem, któryby post sera fata JKMci tym państwom panował, chcąc za żywota swego i post sera fata ab ambientibus i ich machinacyj wolne te państwa obojga narodu sprawić, wiedząc nadewszystko, że takowe decretmn rpltej in designationem successoris uczynione mogłoby cara moskiewskiego na Wgo Ks. Litews. wywarte zachować potęgi i jego ambicyją na kilku komisyjach ad sceptra regni nostri rpltej spe wolności i jemu między innemi kandytatami ad concurendum do tejże elekcyi zatrzymać. Ale że in eam designationem successionis niektórzy Jmci panowie bracia koronni z senatu i z koła poselskiego zezwolić, ani fraterne od stanów Wgo Ks. Litews. wniesionym precibus, aby in hunc solum salutis Wgo Ks. Lit. modam pozwolili in certitudine belli przy defektach Wgo Ks. Lit. zniesionych wojsk et aerarii publici miejsca dać nie chcieli; kiedy JKMść P. n. m. z wojskami do Wgo Ks. Litews. w roku przeszłym i teraźniejszym, kędy zawsze królowie panowie nasi z państwy moskiewskiemi pokój zawierali, post binam JKMci in facie rpltej declarationem impedkmt; kiedy wojskami koronnemi mieniąc, że z konfederowanemi czynić dywersyi od granicy Ukrainy recusant, Tatarów wejście w ziemię nieprzyjacielską tem samem tamują; zaś zapłatę wojska aż in octobri, kiedy i pora wojenną ustawa i na hiberna zaraz żołnierz przyjdzie, stanowią; przez co wszystek impet na Polskę i na Wielkie Ks. Litewskie i Moskwy i kozaków obracają; kiedy iisdem conditionibus, któremiśmy in anno 1659 et 1660 z Moskwą traktowali i teraz in omni casu paeisci żadnym sposobem nie dopuścili i nie dozwolili; żadnemi wreszcie posiłkami potrzebnemi za wiela próśb naszych i JKMci P. n. m. do stanów koronnych na tym sejmie wniesionemi, acz od nas i podczas tureckiej, tatarskiej i szwedzkiej wojny one odbierały, wesprzeć nie chcieli aczbyśmy tedy słusznie sejmu tego consilia jako securitate nostrae mniej służące pro pari Ubertate 34 abrumpere i nowemu niebezpieczeństwu nieomylnej zguby, w której sami zostajemy, etiam stany koronne exponere mogli, majorem charitatem jednak Jchmościom, niżeliśmy uznali, chcąc wyświadczyć, ad haec extrema nie przystąpiliśmy. Solennemi jednak te et ad seram posteritatem duraturam przed JKMcią i całą rpltą, a oraz in mm przyrzeczonej między konfederacyi na sejmie teraźniejszym zanosimy manifestacyją, oświadczając się przed Panem Bogiem, który nasz najprzedniejszy świątobliwej unii auctor et stator nostri nominis, oświadczmy i przed JKMcią P. n. m. i całą rpltą, że przy poprzysiężonej JKMci P. n. m wolności naszej conservationi status nostri studere zechcemy. Więc ponieważ stany koronne in incerto nas na tym sejmie zostawili, kiedy proponowane od JKMci per disignationem successoris ratunku naszego medium przyjąć i innemi wyżej wyrażonemi sposobami ratować nie chcą, i owszem do złączenia się kozaków z Moskwą ex tarditate sua dają czas i okazyją, przez co bliskiemi się być zguby naszej i upadku widzimy, bo nieprzyjaciel zgodziwszy się ze Szwedem wszystkie potęgi swe na Wielkie Ks. Litews. i od Inflant i od Dniepru wypiera; widząc tedy już nieomylne na nas fatum, deklarujemy się i protestujemy że gdzieby nec modus nec ratio resistendi potędze nieprzyjacielskiej miało nam exstare, wszystkiemi, które czas i rozum pokaże sposobami, o sobie radzić i myśleć musimy. W czem gdzieby skutek obsequi miał, żeby to szczególniej sejmu tego niezgodzie, niemiłości ku nam Jchmościów panów koronnych et extremae necessitati Wgo Ks. Litews. przypisano było, wszystkich tej sprawy teraz i na potem będącego wieku aequos judicio wzywamy i pro-simy. A tę manifestacyją naszą in facie totius rpltej uczynioną, aby wszystkim stanom ogłoszoną była, ad acta podaliśmy. 60. INSTRUKCYJA OD WOJSK WGO KS. LITEWS. STAKEGO I NOWEGO ZACIąGU POLSKIEGO I CUDZOZIEMSKIEGO NARODU W ZWIąZKU I SUFFM-gium opressi militis et nobilitatis ZOSTAJąCYCH NA SEJMIKI ROZESŁĄNE PRZED SEJMEM R. 1662. Kiedy divino prawie consilio do takowych szczęśliwości wojska Wgo Ks. Litews. przyszły, że uważywszy ciężkie opre- syje nobilitatis i strapionego wielu incommodis krzywdy udały się ad suffragium oppressi militis et nobilitatis, w czem wzajemną sobie przysięgą serca stwierdziwszy do Jchmpp. obywatelów, aby ten ad promovendum dobra pospolitego i do wsparcia upadającej ojczyzny i jej swobód formowany innotesoeret proceder, suam wojsko przez wydane do każdego województwa i powiatu od Jmpana marszałka uniwersały apperiunt mentem, usilnie prosząc, ażeby tak do wyparcia wkorzenionego w Wielkie Ks. Litews, nieprzyjaciela, spólną z nami złączywszy siłę, mocną podali rękę, jako i consulendo consulte libertati zdrowe formowali rady; co, że dotąd carit effectu umyślnie teraz nas delegowanych ex gremio sui wyprawili do Jchmpp. obywatelów toż upraszając, aby tak in promovendis desideriis, jako na spokojeniu pretensyj swych pomocny i życzliwy ku sobie uznać mogli afekt przez inserowanie w instrukcyje sejmowe naszych dolegliwości i słusznych postulat. Na wielką w tem Jchmpp. delegowani poskarżą niedolą i oraz przełożą, jako wojsko in assiduo uformowawszy świątobliwe suffragium ostawało opere, czekając nie tylko z pospolitego ruszenia powinnych do siebie posiłków, ale i ad suffragendum tejże naszej miłości ekspostulowanych praestito cokolwiek łaskawe rezolucyje in proseguendo pomagali hoste i co non mercenarius, ale życzliwy syn ojczyźnie powinien, że i harde nieprzyjacielskie insultus wstręt wzięły i ojczyzna z pożądanego cieszy tryumfu, którego Jchmpp. obywatelom, że z osobliwej prowidencyi boskiej cessit, congrahdando dalszych superis annuentibus takowych appraecabuntur reipublicae i Jchmpp. wiktoryj. Medoczekawszy się w codziennych ostając pracach wojsko sił i rad intra praefixum terminum łączenia uchyliwszy czas sponse sobie zamierzonej służby wyświadczyło jeszcze nad sprzysięgłe swoje intencyje co grato przyjąwszy pectore JKMść w granice litewskie do nas przybyć miał że ku moskiewskiej ruszyło granicy, gdzie aeris impediebat tempestas a nieprzystępnej jesiennej rezolucyi błota tamowały całemu wojsku cursum, za orderem pana marszałka z pewnemi chorągwiami czyniąc w ziemię nieprzyjacielską irrupcyje nie stępiała dla przysługi ojczyzny okazywało ochotę. A że tedy spracowane i tak wiela lat nadwątlone siły respirium potrzebuje wojsko, nie widząc tak długo medelam swych pretensyj, desercyi w swojej robocie wojennej publicam zaniósłszy manifestationem na wytchnienie rusza, to sobie ściśle przyrzeka i tem compendiose stwierdza swoje suffragium, assecurando naprzód Jchmpp. obywatelów, że ea mente idzie żołnierz w kraje litewskie, nie żeby ojczyznę, matkę swą consumaret i swem przyjściem trapił, ale żeby, co raz statuit, do effektu przywiódł. Idzie, aby zdebilitowane siły po tak długich nieprzerwanych ullor espirio pracach pokrzepił, idzie, aby toties zawiedziony zapłat żołdów swych od tak dawnego czasu zaległe miał ad minimum wypłacone zasługi. W których gdy będzie ukontentowany, ostrzega wcześnie Jchmpp. obywatelów, że in orienti etiam necessitate reipublicae będąc lustratus na posiłkach Jmpp. nie przyjdzie do prac i czynów wojennych, ale przykładem wojsk koronnych płacy czekać, upominać i dochodzić in stationibus ma, z których ruszać chyba dla wczesności lepszej a nie dla pracy jakiej może. Praecavet i w tem Jchpp. aby instare do JKMci, żeby tę wojska pracą rekuperowaną ścianę już innemi, które świeżo w ojczyźnie przybyły, prowidowano wojsk zasłonami. 1. Me może żaden przed Bogiem i całym światem większej być reprehensyi jako infidus negotiator, który mając commissam praw i wolności swoich curam i vigiliam albo privati lucri studio albo metu et formidine damni lubo to na łasce lubo na promocyi consulatione praedictarum legum et libertatum nie tylko auditor et spectator albo promotor et assertor zostawa. Co, iż się in autentico na Jchmpp. posłów ziemskich na sejm przeszły wyprawionych pokazało, iż mając wyraźną instrukcyja ex mente braci, aby materyją electionis z wyraźnej 1661 konstytucyi admitterent praw przeciwnym sposobem nie tylko non negarent ale ardentissime urgebant i manifestacyją na Jchmpp. koronnych tej materyi contradicentes zanosili, luboby większej poeny i nagany godni być mogli; atoli, gdy pro tunc ulteriori consultioni jura et libertates nie były obnoxiae id aequalissimum wojska Wgo Ks. Litews. podają medium, aby żaden z tych Jchmościów, który był posłem sejmu przeszłego do tej instrukcyi nie był wokowany et per integritatem praw i swobód ojczystych obtestantur a materia electionis, aby cale była sublata et promoventes podług pomienionej konstytucyi byli sądzeni, za pierwszy i największy wojska sobie kładąc fundament. 2. Jużto nie tylko w tej ojczyźnie enutritis, ale etiam peregrinis doskonale innotuit, jako autoritas Jchmpp. hetmanów excedit niemal autoritatem principis, kiedy nie tylko nulla data fidei et conscientiae obligatione vitae et necis usurpant sobie potestatem, czego sam pari etiam praemio na prawa i wolności nasze juramento bez stanów rpltej non praetendit sobie licentiam, ale i sam głos wolny per potentiam sufficit, tak, iż żaden szlachcic, żaden poseł, pogotowiu żołnierz etiam apertissimae injuriae nie może być delator, obawiając się albo zdrowia albo substancji minima offensa Meritum, lubo widząc jawną nie tylko swoją ale całej ojczyzny krzywdę, która tak wielkiemi sine alligatis et probatis involvitur debitis stan szlachecki ustawicznemi exhauritur podatkami a w powszechnej zgubie jeden publico infortunio crescit. Zaczem, ponieważ ta jest intencyja wojska, aby to jarzmienie nie tylko z swego ale i całej ojczyzny znieść mogło karku, aby według wszystkich narodów Jchmpp. hetmani nie byli dożywotni ale ad triennium i to za przysięgą, a in guantumbj się intra hoc spacium incapacitas pokazała officii, aby priventur munera; aby chleby nie hetmani ale komisarze z sejmu wydawali i aby hetmana sądzono, kiedy zgubi wojsko albo pańskich ordynansów nie słucha na każdym sejmie. Do tych tedy tak potrzebnych punktów, aby Jchmpp. obywatele suam chcieli adhibere operam i fraterne przez dane Jchmpp. posłom na sejm instrukcyje, dopomódz sobie, wojsku i swobodom chcieli, proponent, i upraszać Jchmpp. posłowie będą. 3. Aequalis videtur injuria od Jchmpp. pieczętarzów, kiedy będąc custodes legum et libertatis nie tylko pro sua vocatione non adtendebant indemnitati praedictarum, ale sami convulsionem earundem promovebant, przywodząc prośbami i groźbami do podpisów circa electionem nom principis przeciwko wyraźnemu prawu, już impediendo minis et pollicitis liberam vocem zanosząc manifestacyją nomine eguestris ordinis i całego księstwa litewskiego przeciwko przy prawie zostających a, guod magis, świątobliwe jura unionis przez przodków naszych sacrosancte poprzysiężone grożąc rwać contra mentem obojga; zaczem ponieważ haec et aliae postrachy wolności i praw pokazują się i już de facto pokazały inconventiae aby odtąd nie już dożywotni byli pieczętarze, ale tylko od sejmu do sejmu prawem byli circumscripti, inierest Jchmpp. posłom ziemskim przy posłach naszych wojskowych ardentissime urgere, aby było in postremum w instrukcyi dołożono, Jchmpp. posłowie intimabunt. postrachy wolności i praw pokazują się i już de facto pokazały inconventiae aby odtąd nie już dożywotni byli pieczętarze, ale tylko od sejmu do sejmu prawem byli circumscripti, inierest Jchmpp. posłom ziemskim przy posłach naszych wojskowych ardentissime urgere, aby było in postremum w instrukcyi dołożono, Jchmpp. posłowie intimabunt. 4. Na równej to zostaje szali mieć curam libertatis et ma-4. Na równej to zostaje szali mieć curam libertatis et majestatis, zaczem iż na ekonomiją szawelską contra utrumque jusjestatis, zaczem iż na ekonomiją szawelską contra utrumque jus jako na dobra stołowe wyrażoną konstytucyją warowane takjako na dobra stołowe wyrażoną konstytucyją warowane tak wielka wniesiona summa, aby, jako złe prawo przeciwko dobremuwielka wniesiona summa, aby, jako złe prawo przeciwko dobremu zniesione było a JKMść P. n. m. przy dobrach swoich stołowizniesione było a JKMść P. n. m. przy dobrach swoich stołowi należących, które i tak dość w Wielkiem Ks. Litews. per hostilitatemnależących, które i tak dość w Wielkiem Ks. Litews. per hostilitatem wyniszczono, zostawał, równej cnocie i instancyi przy wojskowejwyniszczono, zostawał, równej cnocie i instancyi przy wojskowej instancyi Jchmpp. obywatelom ijako wiernym poddanym należy. instancyi Jchmpp. obywatelom ijako wiernym poddanym należy. 5. Bardziej to irytuje aniżeli kontentuje żołnierza, kiedy5. Bardziej to irytuje aniżeli kontentuje żołnierza, kiedy jedni biorą a drugim tylko na to patrząc przychodzi; zaczemjedni biorą a drugim tylko na to patrząc przychodzi; zaczem życzy wojsko przejrzeć się Jchmpp. obywatelom, kto brał, ktożyczy wojsko przejrzeć się Jchmpp. obywatelom, kto brał, kto nie brał z skarbu, kto wniósł, kto nie wniósł podatki a wojnie brał z skarbu, kto wniósł, kto nie wniósł podatki a woj sku dali o tem notitiam, ile, kiedy świeżo przeszłego sejmu konsku dali o tem notitiam, ile, kiedy świeżo przeszłego sejmu konstytucyją nemine excepto wszystkim podatki wnosić kazała; costytucyją nemine excepto wszystkim podatki wnosić kazała; cogantur et tedy puniantur jako contravenientes prawu per legem, a cogantur et tedy puniantur jako contravenientes prawu per legem, a co wzięli refundant, co nie wnieśli inferant, a pieniądze będą et consewzięli refundant, co nie wnieśli inferant, a pieniądze będą et consequenter żołnierz ukontentowany insuper. Iż ciż, co siła zawszequenter żołnierz ukontentowany insuper. Iż ciż, co siła zawsze brali jeszcze na przeszłym sejmie nie kontentując się łaskąbrali jeszcze na przeszłym sejmie nie kontentując się łaską JKMci et jure advitalicio tak wielkich dzierżaw wieczność soJKMci et jure advitalicio tak wielkich dzierżaw wieczność so bie będąc posłami przyprawo wali, a uboższy towarzysz i jednejbie będąc posłami przyprawo wali, a uboższy towarzysz i jednej włoki dożebrać się nie mógł, to tylko mając pro ratione, iż sięwłoki dożebrać się nie mógł, to tylko mając pro ratione, iż się to na sejmie zmieścić nie mogło, zaczem, cokolwiek tylko adto na sejmie zmieścić nie mogło, zaczem, cokolwiek tylko ad favorem privatorum albo inportunam instantiam weszło in volumenfavorem privatorum albo inportunam instantiam weszło in volumen legum, jako to na wieczność Mołczadź, Rudobryłka et jure opilegum, jako to na wieczność Mołczadź, Rudobryłka et jure opignorationis, Szawle, Retów i Wołpa, aby ta konstytucyją byłagnorationis, Szawle, Retów i Wołpa, aby ta konstytucyją była zniesioną o wspólną przez Jchmpp. posłów ziemskich Jchmpp. zniesioną o wspólną przez Jchmpp. posłów ziemskich Jchmpp. delegaci upraszać będą instancyją. delegaci upraszać będą instancyją. 6. Wielką i w tem ponosi krzywdę respublica a oraz praecluditur droga do ukontentowania bene meritorum, iż Jchmpp. pieczętarze, senatorowie i inni urzędnicy po kilka a drudzy po kilkunaście starostw i wielkich trzymają dzierżaw et consequenter ż rąk do rąk albo krewnym albo secundo voto adscriptis podają, przez co nigdy zasłużonemu doczekać się nie przyjdzie wakansu; przeto, aby przez wyraźne prawo takowe dobra odebrawszy et inter bene meritos podzieliwszy perpetuo jure caveatur, ne amplius femina tylko unius possessionis jure gaudeat i bratersko o inferowanie do instancyi sejmowej uprasza wojsko i id aequalissimum przy innych na ukontentowanie swoje propoconsequenter ż rąk do rąk albo krewnym albo secundo voto adscriptis podają, przez co nigdy zasłużonemu doczekać się nie przyjdzie wakansu; przeto, aby przez wyraźne prawo takowe dobra odebrawszy et inter bene meritos podzieliwszy perpetuo jure caveatur, ne amplius femina tylko unius possessionis jure gaudeat i bratersko o inferowanie do instancyi sejmowej uprasza wojsko i id aequalissimum przy innych na ukontentowanie swoje proposuit medium. suit medium. 7. Zawsze ta była praxis, iż po zejściu pieczętarzów najbliż7. Zawsze ta była praxis, iż po zejściu pieczętarzów najbliż szy krewny na pierwszym sejmie zawsze oddawał pieczęć, szy krewny na pierwszym sejmie zawsze oddawał pieczęć, co iż secus na ten czas się dzieje, i przez tak wiele lat mniejszaco iż secus na ten czas się dzieje, i przez tak wiele lat mniejsza Wgo Ks. Litews. pogonią w prywatnym detinetur contra legemWgo Ks. Litews. pogonią w prywatnym detinetur contra legem domu Jmpana wojewody wileńskiego, zaczem uważając condomu Jmpana wojewody wileńskiego, zaczem uważając convulsionem legis et subsequentia incommoda, interest Jchmpp. povulsionem legis et subsequentia incommoda, interest Jchmpp. po słom ziemskim konstytucyją o niej upomnieć się na sejmie, słom ziemskim konstytucyją o niej upomnieć się na sejmie, czego i wojsko dopomódz gotowe. czego i wojsko dopomódz gotowe. 8. Wielka to jest zaprawdę zatrzymać in domo privato pieczęć Wgo Ks. Litews. ale i większe detinere insigne regni, zaczem niech się Jchmpp. posłowie ziemscy o to na sejmie spytają a patebit, kto z Jchmpp. jest teraz iniquus possesor, na co mądremu sat, iż wojsko tego cierpieć nie może a województwom i powiatom bardziej zelari incumbit. 8. Wielka to jest zaprawdę zatrzymać in domo privato pieczęć Wgo Ks. Litews. ale i większe detinere insigne regni, zaczem niech się Jchmpp. posłowie ziemscy o to na sejmie spytają a patebit, kto z Jchmpp. jest teraz iniquus possesor, na co mądremu sat, iż wojsko tego cierpieć nie może a województwom i powiatom bardziej zelari incumbit. 9. Dotąd widząc w większych paroksyzmach rpltą, lubo toties suplikowało in publicum sejmowych rad, o co i teraz gorąco instat do Jchmpp. o zapłacenie zaharowanych zasług swych, modeste jednak znosiło, żeby tedy wypłacenie żołdów cum minori gravamine mogło być in devastata respubl. , adinveniebat samo wojsko modos i chcąc sfolgować tak częstym podatkom ten wynalazłszy sposób uprasza Jchmpp. , aby między innemi in publicum consulti sejmowej i ten, który non aggravat ale levat oppressam nobilitatem, był inferowany. Ponieważ już na tak wielu sejmach uchwalone podatki nie mogły wystarczyć i nie wystarczyły zasługom wojska Wielkiego Księst. Litews. i nowe wymyślone cła, monopolija mniej pomogły, tedy dzierżawy, starostwa, którekolwiek tak bene meriti jako inmeriti trzymają, odebrać i one wojsko w pewnych na każdą dzierżawę otaksowanych sumach przyjmować będzie i między się według 9. Dotąd widząc w większych paroksyzmach rpltą, lubo toties suplikowało in publicum sejmowych rad, o co i teraz gorąco instat do Jchmpp. o zapłacenie zaharowanych zasług swych, modeste jednak znosiło, żeby tedy wypłacenie żołdów cum minori gravamine mogło być in devastata respubl. , adinveniebat samo wojsko modos i chcąc sfolgować tak częstym podatkom ten wynalazłszy sposób uprasza Jchmpp. , aby między innemi in publicum consulti sejmowej i ten, który non aggravat ale levat oppressam nobilitatem, był inferowany. Ponieważ już na tak wielu sejmach uchwalone podatki nie mogły wystarczyć i nie wystarczyły zasługom wojska Wielkiego Księst. Litews. i nowe wymyślone cła, monopolija mniej pomogły, tedy dzierżawy, starostwa, którekolwiek tak bene meriti jako inmeriti trzymają, odebrać i one wojsko w pewnych na każdą dzierżawę otaksowanych sumach przyjmować będzie i między się według proporcyi zasług pomiarkowawszy rozdzieli; a jeśliby któremu z Jchmpp. dzierżawców i donataryjuszów nie zdało się tego akceptować medium, niech według służącej et ut valet dzierżawa taksy, lub żołnierzowi zasługi z niej zapłaci, lub ją totaliter w zasługach do wytrzymania według taksy puści. Bo jeżeli limit dobra JKMci P. n. m. stołowe obostrzone pospolitem prawem onerować sumami, czemu nie ma licere dobra te, z których ani JKMść, ani rpltej commodum jednego uchyliwszy prywatny pożytek publicae considere utilitati. Lubo niektórzy panowie wojskowi szerokie otrzymali donacyje i te wojsko in cumulum zgromadziwszy między się dywidować według starszego i młodszego zasługi ma, żeby mogli in notiam ich przyjść, na co i konsens JKMci i rpltej aby był, gorąco incumbit. proporcyi zasług pomiarkowawszy rozdzieli; a jeśliby któremu z Jchmpp. dzierżawców i donataryjuszów nie zdało się tego akceptować medium, niech według służącej et ut valet dzierżawa taksy, lub żołnierzowi zasługi z niej zapłaci, lub ją totaliter w zasługach do wytrzymania według taksy puści. Bo jeżeli limit dobra JKMci P. n. m. stołowe obostrzone pospolitem prawem onerować sumami, czemu nie ma licere dobra te, z których ani JKMść, ani rpltej commodum jednego uchyliwszy prywatny pożytek publicae considere utilitati. Lubo niektórzy panowie wojskowi szerokie otrzymali donacyje i te wojsko in cumulum zgromadziwszy między się dywidować według starszego i młodszego zasługi ma, żeby mogli in notiam ich przyjść, na co i konsens JKMci i rpltej aby był, gorąco incumbit. 10. Iż wojsko najpierwszym przywilejem miało sobie konferowane przy dobrach wieczystych bona advitalitia po księciu panu wojewodzie wileńskim a potem mimo pierwsze prawo różni a latere do nich intromitowali się possessores, zaczem, aby pierwszeństwem się wojsko mogło gaudere, o instancyją przez Jchmpp. posłów ziemskich Jchmpp. delegaci upraszać będą. 10. Iż wojsko najpierwszym przywilejem miało sobie konferowane przy dobrach wieczystych bona advitalitia po księciu panu wojewodzie wileńskim a potem mimo pierwsze prawo różni a latere do nich intromitowali się possessores, zaczem, aby pierwszeństwem się wojsko mogło gaudere, o instancyją przez Jchmpp. posłów ziemskich Jchmpp. delegaci upraszać będą. 11. Widząc to jako może być salubrius reipublicae, kiedy Jchmpp. posłowie od Jchmpp. obywatelów na sejm delegowani naszych też in consortium do wzajemnego wsparcia, żeby securius nobilis oppressum militem a żołnierz oppressam nobilitatem radą swą juvare mógł, przyjmą i activam dawszy vocem a potentioribus nec minis, nec liberiori voce obruentur. 11. Widząc to jako może być salubrius reipublicae, kiedy Jchmpp. posłowie od Jchmpp. obywatelów na sejm delegowani naszych też in consortium do wzajemnego wsparcia, żeby securius nobilis oppressum militem a żołnierz oppressam nobilitatem radą swą juvare mógł, przyjmą i activam dawszy vocem a potentioribus nec minis, nec liberiori voce obruentur. 12. Dobrze było pronisum w Koronie polskiej, żeby nie wnoszono podatków ad manus pana podskarbiego, ponieważ że nie wiedzieć in cujus cedunt często commodum; wojsko tedy uprasza, żeby toż pomovere Jchmpp. raczyli, żeby podatki wybrane przy poborcach ostawały a rachunki tylko do skarbu oddawać, snadniej może i prędzej być żołd płacony żołnierzowi do każdego województwa i powiatu proporcyjonalnie według podanej ad calcullum sumy ordynowanemu i samym Jchmpp. obywatelom snadniejby przyszło aequali cum potentioribus sortepotiri, którzy z tak szerokich swych posesyj uchwalonych równo z Jchmpp. gdyby nie wydali podatków, executione militari wybraneby były. 13. Te tedy ex mente wojska Jchmpp. delegaci i do instrukcyi na sejm Jchmpp. obywatelom podawszy punkta, upraszać będą, aby tak aequa, justa et libertatem asserentia przyjąwszy ad trutinam media fraterne et unanimiter na sejmie przyszłym promovere raczyli. Czego jeżeliby z jakich prywatnych fakcyj wojsko otrzymać nie mogło solennie Jchmpp. posłowie zaniósłszy delapsae libertatis manifestationem declarabunt, iż ad ea wojsku in errectionem praw i swobód przyjdzie udać się media, które całemu ad notitiam są związku declarata światu. 13. Te tedy ex mente wojska Jchmpp. delegaci i do instrukcyi na sejm Jchmpp. obywatelom podawszy punkta, upraszać będą, aby tak aequa, justa et libertatem asserentia przyjąwszy ad trutinam media fraterne et unanimiter na sejmie przyszłym promovere raczyli. Czego jeżeliby z jakich prywatnych fakcyj wojsko otrzymać nie mogło solennie Jchmpp. posłowie zaniósłszy delapsae libertatis manifestationem declarabunt, iż ad ea wojsku in errectionem praw i swobód przyjdzie udać się media, które całemu ad notitiam są związku declarata światu. W prywatnych przytem dezyderyjach za Inflantczykami, aby za odeszłe dobra do Szwedów nagrodę mieli, instancyje za wiela wojskowymi czyniono. W prywatnych przytem dezyderyjach za Inflantczykami, aby za odeszłe dobra do Szwedów nagrodę mieli, instancyje za wiela wojskowymi czyniono. 61. 61. INSTRUKCYJA NA SEJM R. 1662 OD WOJSK WGO ES. LITEWS. inINSTRUKCYJA NA SEJM R. 1662 OD WOJSK WGO ES. LITEWS. in nexu ZOSTAJĄCEGO DYREKCYI JMPANA STOLNIKA WILEŃSKIEGO. nexu ZOSTAJĄCEGO DYREKCYI JMPANA STOLNIKA WILEŃSKIEGO. Cieszyć się może utrapiona ojczyzna nasza sprzyjającego fortuny circuitu, którego tandem aliquando jako rediviva direxit, swojej non interdixit udzielać życzliwości i pożądanego gratulandi przy odważnej wojsk JKMci Wgo Ks. Litews. cnocie sprzyjać umysłu pozwoliła; tedy z najniższą Jchmpp. posłowie nasi submisyją przy długowiekiem szczęśliwem panowaniu w niezfachowane czasy, teraźniejszą, świeżą przepędzonych felicissimos JKMść P. n. m. apprecabuntur triumphos wszystkiemu pożądaną ogłosiwszy wiktoryją światu. Którą najprzód boska sprawiła providentia a prospera JKMci auspicia przy odważnych wojsk JKMci ramionach najwyższego zastawiając się chwałą, JKMci P. n. m. zaszczycając dostojeństwo i całej rpltej broniąc całość, za nastąpieniem gwałtownej nieprzyjaciela potęgi do granic swoich różnych miejscach i partyjach marsowe mając rozprawy. Pod Kuszlikami dwakroć walne skończywszy okazyje, na wieczną sławę JKMci nieprzyjacielskim gęsto szerokie usławszy pola trupem, w niewolą wielką liczbę znacznych więźniów zabrawszy w defensyi, już obfite prezentowało JKMci volumina specyjalnych łupów i znamienitych chorągwi siła wziętych, które pod nogi JKMci podawszy moskiewską poskromiło potęgę. Cieszyć się może utrapiona ojczyzna nasza sprzyjającego fortuny circuitu, którego tandem aliquando jako rediviva direxit, swojej non interdixit udzielać życzliwości i pożądanego gratulandi przy odważnej wojsk JKMci Wgo Ks. Litews. cnocie sprzyjać umysłu pozwoliła; tedy z najniższą Jchmpp. posłowie nasi submisyją przy długowiekiem szczęśliwem panowaniu w niezfachowane czasy, teraźniejszą, świeżą przepędzonych felicissimos JKMść P. n. m. apprecabuntur triumphos wszystkiemu pożądaną ogłosiwszy wiktoryją światu. Którą najprzód boska sprawiła providentia a prospera JKMci auspicia przy odważnych wojsk JKMci ramionach najwyższego zastawiając się chwałą, JKMci P. n. m. zaszczycając dostojeństwo i całej rpltej broniąc całość, za nastąpieniem gwałtownej nieprzyjaciela potęgi do granic swoich różnych miejscach i partyjach marsowe mając rozprawy. Pod Kuszlikami dwakroć walne skończywszy okazyje, na wieczną sławę JKMci nieprzyjacielskim gęsto szerokie usławszy pola trupem, w niewolą wielką liczbę znacznych więźniów zabrawszy w defensyi, już obfite prezentowało JKMci volumina specyjalnych łupów i znamienitych chorągwi siła wziętych, które pod nogi JKMci podawszy moskiewską poskromiło potęgę. Lubo cum dispendio sanguinis braci naszej i. dalej ordynacyi a najwyższego felicibus indulgebat JKMci votis, gdy cum tantis powracającemu trofeis, dalszym użyta koronuje fortuna tryumfem szczególnym, że straszny nomini JKMci foedifragus przez wiele lat in metropoli i innych fortecach posesorem niemal będący harde swoje pod nogi podrzucił karki, jako dziedzicznemu podając zamki panu. Tanta dzieł wojennych facinora w postronne cesserunt narody, a od nich invicti et incomparabilis JKMci triumphorum et spoliorum nad wszemi nieprzyjaciółmi odbieramy in vim eneomii adscriptionem. Więc te za szczęściem i przyjściem w granice Wgo Ks. Litews. JKMci i za odważnym na wspólną pociechę wojsk obudwu narodów męstwem z porządku victoriae paterna jako od życzliwych synów ojczyzny przyjąwszy grafitudine, łaskawe i cierpliwe desyderyjom naszym raczy nachylić ucho, o co uniżone nasze prostemimus prośby. Lubo cum dispendio sanguinis braci naszej i. dalej ordynacyi a najwyższego felicibus indulgebat JKMci votis, gdy cum tantis powracającemu trofeis, dalszym użyta koronuje fortuna tryumfem szczególnym, że straszny nomini JKMci foedifragus przez wiele lat in metropoli i innych fortecach posesorem niemal będący harde swoje pod nogi podrzucił karki, jako dziedzicznemu podając zamki panu. Tanta dzieł wojennych facinora w postronne cesserunt narody, a od nich invicti et incomparabilis JKMci triumphorum et spoliorum nad wszemi nieprzyjaciółmi odbieramy in vim eneomii adscriptionem. Więc te za szczęściem i przyjściem w granice Wgo Ks. Litews. JKMci i za odważnym na wspólną pociechę wojsk obudwu narodów męstwem z porządku victoriae paterna jako od życzliwych synów ojczyzny przyjąwszy grafitudine, łaskawe i cierpliwe desyderyjom naszym raczy nachylić ucho, o co uniżone nasze prostemimus prośby. Boska zrządziła providentia, gdy do takowych wojsk Wgo Ks. Litews, przyszłych szczęśliwości obviando wzruszonemu wolności fundamentowi i ciężkie uważywszy opresyje nobilitatis i tak wiela widząc laeessitam injuriis a potentioribus ojczyznę matkę naszą ciężkiemi agrawowaną podatkami ale przecie należytego żołnierz nie mógł się cieszyć żołdu udać się musiał ad suffragium oppressi militis et nobilitatis. I nie na żadną najjaśniejszego majestatu pańskiego urazę, którego sacrosancta sacrosancte zwykliśmy obserwować, non in covulsionem legum et uciśnionej ojczyzny matki naszej, jako to malevoli tłumaczyć zwykli, ale in errectionem nadwątlonych sił i swobód naszych, superseruandam fidem do gardł naszych na dojście onych krwawych zasług naszych, zobopólne serca nasze stwierdziwszy przysięgą i ad promovendum dobra pospolitego in consortium dla wsparcia ojczyzny wokowaliśmy Jchmpp. obywatelów publicznemi aperiendo intencyje nasze uniwersałami, ażeby junctis viribus wspólną złączeni konspiracyją wiarołomnego z ojczystych swoich granic wypierać pomogli nieprzyjaciela i zarazem formatis consiliis jakoby convulsione legum pati nie mogła libera respublica. Ale że wszystko steriliter poszło, wojsko Wgo Ks. Litews. in vicinitate zostając z nieprzyjacielem, który często swoje wywierał zajadłe insultus, consulendo patriae nie chciało in discrimen puścić ojczyzny matki naszej, lubo ze wszystkich stron zostawszy deserti amiliis, pospolitego ruszenia sej mem przeszłym nie doczekawszy się posiłków, nawet wodzów samych privati będąc praesentia i pułkowników; gdyż ci podobno non ad suffragandum upadłych i zawojowanych granic naszych pospieszyć in gremium do nas wojsk, ale prywatę traktując inusitate przez kilkanaście niedziel in publico sejmu przeszłego foro podczas samej pory wojennej, gdy żołnierz competenter z nieprzyjacielem traktował rozprawę, prywatne uganiali, bez wszelkiego respektu et dispari sorte zasług wszystkiego rycerstwa na rpltą cum summa wszystkich stanów oppressione gratitudines, to jest starostwa i dzierżawy zkąd iniquas liquidationes i niesłuszne powstają ekspensa; aby tylko sami wzbogacili się potentiores a enervatus miles, solis kontentować się musi pollicitis. Takową żołnierza życzliwego JKMci Wgo Ks. Litews, defferant Jchmpp. posłowie krzywdę, a to, cokolwiek assiduis wojska laboribus, dobrych ojczyzny synów, gloriosi est nominis, comparatum per dexteritatem Jmpana marszałka naszego, któregośmy na podporę upadłej ojczyzny kołem wszystkiego rycerstwa obrali. Za szczęśliwą onego dyrekcyją harde nieprzyjacielskie wstręt odniosły hufce i ojczyzna z pożądanego cieszy się tryumfu i pamiętne bene merito wdzięczności koronuje praemio. lubo ze wszystkich stron zostawszy deserti amiliis, pospolitego ruszenia sej mem przeszłym nie doczekawszy się posiłków, nawet wodzów samych privati będąc praesentia i pułkowników; gdyż ci podobno non ad suffragandum upadłych i zawojowanych granic naszych pospieszyć in gremium do nas wojsk, ale prywatę traktując inusitate przez kilkanaście niedziel in publico sejmu przeszłego foro podczas samej pory wojennej, gdy żołnierz competenter z nieprzyjacielem traktował rozprawę, prywatne uganiali, bez wszelkiego respektu et dispari sorte zasług wszystkiego rycerstwa na rpltą cum summa wszystkich stanów oppressione gratitudines, to jest starostwa i dzierżawy zkąd iniquas liquidationes i niesłuszne powstają ekspensa; aby tylko sami wzbogacili się potentiores a enervatus miles, solis kontentować się musi pollicitis. Takową żołnierza życzliwego JKMci Wgo Ks. Litews, defferant Jchmpp. posłowie krzywdę, a to, cokolwiek assiduis wojska laboribus, dobrych ojczyzny synów, gloriosi est nominis, comparatum per dexteritatem Jmpana marszałka naszego, któregośmy na podporę upadłej ojczyzny kołem wszystkiego rycerstwa obrali. Za szczęśliwą onego dyrekcyją harde nieprzyjacielskie wstręt odniosły hufce i ojczyzna z pożądanego cieszy się tryumfu i pamiętne bene merito wdzięczności koronuje praemio. Lubo to praefixo termino związkiem naszym do dnia świętego Marcina w polu persewerować postanowiliśmy, w który to czas spracowany zwykł z pola schodzić żołnierz, wyświadczyliśmy jeszcze nad przysięgę swoją, intencyje grato przyjąwszy animo w granice Wgo Ks. Litews. do nas JKMci przybytku, że w moskiewską ruszyło wojsko ziemię, lubo same niesprzyjały nieba i nieprzystępnej jesiennej rezolucyi tempestas zabroniła całemu wojsku cursum; chcąc jednak i dalszą rpltej świadczyć przysługę za ordynansem Jmpana marszałka pewne wyprawiono inhosticum ludzie, pożądane majestatowi pańskiemu sporządzając victorias. Teraz wysokie JKMci uważyć to może baczenie, jako często przez tak wiele lat bez ukontentowania w ustawicznych zostając pracach, które tęskliwą przy wieść musiały odmianę, aby oppressi sollitam procurari medelam; jako już deserti i wielkiemi aggravati injuriis in respirium ciągnie stricte i bratersko stwier-Lubo to praefixo termino związkiem naszym do dnia świętego Marcina w polu persewerować postanowiliśmy, w który to czas spracowany zwykł z pola schodzić żołnierz, wyświadczyliśmy jeszcze nad przysięgę swoją, intencyje grato przyjąwszy animo w granice Wgo Ks. Litews. do nas JKMci przybytku, że w moskiewską ruszyło wojsko ziemię, lubo same niesprzyjały nieba i nieprzystępnej jesiennej rezolucyi tempestas zabroniła całemu wojsku cursum; chcąc jednak i dalszą rpltej świadczyć przysługę za ordynansem Jmpana marszałka pewne wyprawiono inhosticum ludzie, pożądane majestatowi pańskiemu sporządzając victorias. Teraz wysokie JKMci uważyć to może baczenie, jako często przez tak wiele lat bez ukontentowania w ustawicznych zostając pracach, które tęskliwą przy wieść musiały odmianę, aby oppressi sollitam procurari medelam; jako już deserti i wielkiemi aggravati injuriis in respirium ciągnie stricte i bratersko stwier- dzając, że non ea mente na, naznaczone spieszy konzystencyje, aby ojczyźnie oppressionem imponere miało, ale żeby zniszczone reasumere siły, i to, co statuit w pretensyjach swoich desideratum sporządzić mogło effectum, bo toties elluditur z nieukontentowania krwawych zasług. Daje i tę cathegoricam declarationem, że lubo urgens nastąpi necessitas, będąc toties frustrati na posiłkach i częstych obietnicach płacy i ukontentowania pretensyj na konzystencyjach, spodziewa się jednak po ojcowskim JKMci P. n. m. i całej rpltej, że sollicitis patrocinis zechce inire modos, jakoby wojenne JKMci rycerstwo w pretensyjach należyte mogło odnieść ukontentowanie. Upatrzyły te życzliwe wojska Wgo Ks. Litews. wielkie konsyderacyje, cyrkumstancyje praecavendo imminentia ojczyźnie pericula, które nastąpić mogą ex nova novi principis electione. Która materyja, że jest exosa u wszystkich narodów i notiva, bo vivente principe i szczęśliwie nam panującego i zdrowie na tronie totius regni gubernacula prowadzącego, z prywatnych tylko niektórych osób postposito reipublicae bono formare novam electionem conspirarunt, wierni ojczyzny synowie i najjaśniejszego majestatu pańskiego prawdziwi poddani życzą, aby takowi convulsores legum et promotores tantae materiae według konstytucyi ex Senatus consulto ju dicio publico poenas lugere mogli, i ktoby się ultro takowe ważył wzniecać novitates, jako offensissimus civis patriae ma być interpretatus; o co serio instabunt Jchmpp. posłowie. dzając, że non ea mente na, naznaczone spieszy konzystencyje, aby ojczyźnie oppressionem imponere miało, ale żeby zniszczone reasumere siły, i to, co statuit w pretensyjach swoich desideratum sporządzić mogło effectum, bo toties elluditur z nieukontentowania krwawych zasług. Daje i tę cathegoricam declarationem, że lubo urgens nastąpi necessitas, będąc toties frustrati na posiłkach i częstych obietnicach płacy i ukontentowania pretensyj na konzystencyjach, spodziewa się jednak po ojcowskim JKMci P. n. m. i całej rpltej, że sollicitis patrocinis zechce inire modos, jakoby wojenne JKMci rycerstwo w pretensyjach należyte mogło odnieść ukontentowanie. Upatrzyły te życzliwe wojska Wgo Ks. Litews. wielkie konsyderacyje, cyrkumstancyje praecavendo imminentia ojczyźnie pericula, które nastąpić mogą ex nova novi principis electione. Która materyja, że jest exosa u wszystkich narodów i notiva, bo vivente principe i szczęśliwie nam panującego i zdrowie na tronie totius regni gubernacula prowadzącego, z prywatnych tylko niektórych osób postposito reipublicae bono formare novam electionem conspirarunt, wierni ojczyzny synowie i najjaśniejszego majestatu pańskiego prawdziwi poddani życzą, aby takowi convulsores legum et promotores tantae materiae według konstytucyi ex Senatus consulto ju dicio publico poenas lugere mogli, i ktoby się ultro takowe ważył wzniecać novitates, jako offensissimus civis patriae ma być interpretatus; o co serio instabunt Jchmpp. posłowie. Aequalis zda się być injuria od Jchmpp. pieczętarzów, kiedy będąc stróżami praw i wolności, nie tylko pro sua vocatione podjętego officium sedulo nie pilnowali, ale sami ultro convulsionem promovebant przywodząc prośbami i groźbami do podpisów przeciwko wyrażenia prawu, osobliwie impediendo minis et poilicitis wolny głos, zanosząc manifestacyją nomine eguestris ordinis i całego Księs. Litews. ; a co większa jura unionis przez przodków naszych poprzysiężone grożąc rwać; zaczem, że się po stróżach wolności takowe in defectu pokazały inconvenientias, aby odtąd nie już dożywotni byli pieczętarze, ale od sejmu do sejmu prawem circumscripti, podaje do uwagi ordinibus rpltej. Aequalis zda się być injuria od Jchmpp. pieczętarzów, kiedy będąc stróżami praw i wolności, nie tylko pro sua vocatione podjętego officium sedulo nie pilnowali, ale sami ultro convulsionem promovebant przywodząc prośbami i groźbami do podpisów przeciwko wyrażenia prawu, osobliwie impediendo minis et poilicitis wolny głos, zanosząc manifestacyją nomine eguestris ordinis i całego Księs. Litews. ; a co większa jura unionis przez przodków naszych poprzysiężone grożąc rwać; zaczem, że się po stróżach wolności takowe in defectu pokazały inconvenientias, aby odtąd nie już dożywotni byli pieczętarze, ale od sejmu do sejmu prawem circumscripti, podaje do uwagi ordinibus rpltej. Nie jeno w tej miłej ojczyźnie educatis, lecz i peregrinis expertum, jako summa autoritas Jchmpp. hetmanów prawalet nie- mal dignitatem principis, kiedy praevia obligatione fidei et conscien-Um sobie usurpant vitae et necis poteslatem, czego sam Pan bez stanów rpltej non pretendit sobie sine juramento, A iż ta potencyja buławy, która i wolny głos odbiera et a pluribus licentiosam przywłaszcza autoritatem, żeby, gdzie plac mówienia każdemu bywa, stan szlachecki i rycerski z tej eliberowany mógł być niewoli; tem samem expedit, aby Jchmpp. hetmani nie byli dożywotni, ale tylko ad triennium i to za osobliwą przysięgą seriam Jchmpp. posłom naszym tej potrzebnej materyi u stanów rpltej promotionem i żeby teraźniejszą było warowano konstytucyją injungimus. mal dignitatem principis, kiedy praevia obligatione fidei et conscien-Um sobie usurpant vitae et necis poteslatem, czego sam Pan bez stanów rpltej non pretendit sobie sine juramento, A iż ta potencyja buławy, która i wolny głos odbiera et a pluribus licentiosam przywłaszcza autoritatem, żeby, gdzie plac mówienia każdemu bywa, stan szlachecki i rycerski z tej eliberowany mógł być niewoli; tem samem expedit, aby Jchmpp. hetmani nie byli dożywotni, ale tylko ad triennium i to za osobliwą przysięgą seriam Jchmpp. posłom naszym tej potrzebnej materyi u stanów rpltej promotionem i żeby teraźniejszą było warowano konstytucyją injungimus. Krwawe niemniej i na to ubezpieczone stęka rycerstwo, iż za złożeniem prędkiego od rpltej sejmu za wierne harowania i straty spodziewane ukontentowanie w dalszą nie tylko wojsko ale i cały świat widzi poszło prolongacyją; wszystko to nie co innego, jeno niektórych osób przewrotna starych swobód nowemi wcale szkodzącemi ojczyźnie przysługując się prawami sprawiła confirmatio. Czego evidenter wojsko po samych pp. administratorach skarbu Wgo Ks. Litews, doznało, kiedy mimo konstytucyją przeszłego sejmu anno 1661 formowane podatki na szczególną in opere od tak wielu lat harującemu zapłatę uchwalaną wojsku za niesłusznemi od osób nienależytych wydanemi asygnacyjami woleli czynić satysfakcyją a żołnierz za hojne krwi rozlanie nadzieją się tylko cieszyć musiał. Jchmpp. posłowie, ażeby in facie totius reipublicae z tego się sprawili. Krwawe niemniej i na to ubezpieczone stęka rycerstwo, iż za złożeniem prędkiego od rpltej sejmu za wierne harowania i straty spodziewane ukontentowanie w dalszą nie tylko wojsko ale i cały świat widzi poszło prolongacyją; wszystko to nie co innego, jeno niektórych osób przewrotna starych swobód nowemi wcale szkodzącemi ojczyźnie przysługując się prawami sprawiła confirmatio. Czego evidenter wojsko po samych pp. administratorach skarbu Wgo Ks. Litews, doznało, kiedy mimo konstytucyją przeszłego sejmu anno 1661 formowane podatki na szczególną in opere od tak wielu lat harującemu zapłatę uchwalaną wojsku za niesłusznemi od osób nienależytych wydanemi asygnacyjami woleli czynić satysfakcyją a żołnierz za hojne krwi rozlanie nadzieją się tylko cieszyć musiał. Jchmpp. posłowie, ażeby in facie totius reipublicae z tego się sprawili. Imieniem całego promovebunt wojska Jchmpp. posłowie do JKMci i rpltej potrzebne desiderium, jakoby z podatków na sejmach różnych od roku 1654 na zapłatę wojsku uchwalonych, także z myt celnych, wodnych i lądowych, akcyz, czopowych, monopolij soli i tabaki i innych wszystkich dochodów jakimkolwiek sposobem do skarbu rpltej należytych przed Jchmpp. komisarzami tak od wojska jako też i izby poselskiej na to wysadzonymi perceptorum et expensorum za słusznymi dowodami Jmp. administrator z Jchmpp. pisarzami skarbowymi rachunekImieniem całego promovebunt wojska Jchmpp. posłowie do JKMci i rpltej potrzebne desiderium, jakoby z podatków na sejmach różnych od roku 1654 na zapłatę wojsku uchwalonych, także z myt celnych, wodnych i lądowych, akcyz, czopowych, monopolij soli i tabaki i innych wszystkich dochodów jakimkolwiek sposobem do skarbu rpltej należytych przed Jchmpp. komisarzami tak od wojska jako też i izby poselskiej na to wysadzonymi perceptorum et expensorum za słusznymi dowodami Jmp. administrator z Jchmpp. pisarzami skarbowymi rachunek czynił. czynił. A że to w sobie incompatibilis oraz wojska pilnować i skarbowi rpltej usługiwać, tedy upraszać Jchmpp. posłowie będą, A że to w sobie incompatibilis oraz wojska pilnować i skarbowi rpltej usługiwać, tedy upraszać Jchmpp. posłowie będą, aby wszyscy Jchmpp. pułkownicy, którzy się na usługę rpltej konsekrowali, abhinc wokacyi swojej sami w wojsku praesentes czynili, inszym Jchmościom szczęścia nie zagradzając do należytej usługi w takowej rpltej okazyi; te zaś podatki mimo konstytucyją per modum arendi nabyte, które inproprium obrócili usum, cokolwiek się w likwidacyi pokaże, sub juramento restituant wojsku. aby wszyscy Jchmpp. pułkownicy, którzy się na usługę rpltej konsekrowali, abhinc wokacyi swojej sami w wojsku praesentes czynili, inszym Jchmościom szczęścia nie zagradzając do należytej usługi w takowej rpltej okazyi; te zaś podatki mimo konstytucyją per modum arendi nabyte, które inproprium obrócili usum, cokolwiek się w likwidacyi pokaże, sub juramento restituant wojsku. Nie mniej i w tem upatruje wojsko rpltej szkodę, gdy skarb potentiorum uwiedziony będąc prywatą bardziej onych akomodując się faworom dissimulabat, aniżeli w niesprawiedliwem wydaniu, legem sancitam do skutku przywodzi na ubogim tylko wetując szlachcicu, a za tem i libertas invalidatur, gdyż ten, co ma, prawa się nie bojąc, nic nie daje, ludzie zaś minoris conditionis obawiając się surowego executionis dekretu ostatniej wypłacając się podlegają ruinie. Nie mniej i w tem upatruje wojsko rpltej szkodę, gdy skarb potentiorum uwiedziony będąc prywatą bardziej onych akomodując się faworom dissimulabat, aniżeli w niesprawiedliwem wydaniu, legem sancitam do skutku przywodzi na ubogim tylko wetując szlachcicu, a za tem i libertas invalidatur, gdyż ten, co ma, prawa się nie bojąc, nic nie daje, ludzie zaś minoris conditionis obawiając się surowego executionis dekretu ostatniej wypłacając się podlegają ruinie. Na oko to widziała rpltą sama, quae incommoda secuta sunt za wniesieniem podatków od rpltej uchwalonych ad manus Jchmpp. administratorów skarbowych, iż magis cedunt in commodum prwatorum, aniżeli żołnierzowi, w czem i wojsko rpltej praecavet, jakoby przyszłe, teraźniejsze, jeżeli będą uchwalone podatki, przy poborach powiatowych ostawały, a rachunki do skarbu oddawane, a nie już za asygnacyjami Jchmpp. administratorów, ale całego wojska ekskludując prywatne asygnacyje na pułki wydawane były. Na oko to widziała rpltą sama, quae incommoda secuta sunt za wniesieniem podatków od rpltej uchwalonych ad manus Jchmpp. administratorów skarbowych, iż magis cedunt in commodum prwatorum, aniżeli żołnierzowi, w czem i wojsko rpltej praecavet, jakoby przyszłe, teraźniejsze, jeżeli będą uchwalone podatki, przy poborach powiatowych ostawały, a rachunki do skarbu oddawane, a nie już za asygnacyjami Jchmpp. administratorów, ale całego wojska ekskludując prywatne asygnacyje na pułki wydawane były. Napatrzała się rpltą, jakoto jest notivum, gdy administrator skarbu i sam bywa dyrektorem i z izby poselskiej każdego niemal trybunału radomskiego ad mentem przybiera sobie deputatów. Tedy occurat huic mało na tym sejmie rplta, aby po powiatach swoich do takowych funkcyj obieraniem wynajdywała deputatów i podaje to ad considerandum. W osobliwejby powinna zostawać majestas principis obserwancyi iżby po swoich mógł mieć auctionem stołowych dobrach, a że na ekonomiją szawelską contra jus, jako na dobra stołowe wyraźną warowane konstytucyją, tak wielka wniesiona suma, aby to, jako zła sprawa przeciw prawu nullitate było zniesione, a JKMść P. n. m. przy dobrach swoich stołowych zostawać raczył. Teraz 40, 000 ab utrinque statu reipublicae. uchwalone, aby zniesione były; instat wojsku nihilommus, był Betów, Wołpa iure oppignorationis obciążone, także Mołczadź, Rudobiełka jure haereditario ad favorem albo ad importunam instantiam uproszone, teraźniejszą annihilowane być mogły konstytucyją, gdyż zasłużony towarzysz jednej dożebrzeć się nigdy nie mógł włoki, a potentiores do sytości szczodrobliwa JKMści p. n. m. karmili się łaską. wojsku nihilommus, był Betów, Wołpa iure oppignorationis obciążone, także Mołczadź, Rudobiełka jure haereditario ad favorem albo ad importunam instantiam uproszone, teraźniejszą annihilowane być mogły konstytucyją, gdyż zasłużony towarzysz jednej dożebrzeć się nigdy nie mógł włoki, a potentiores do sytości szczodrobliwa JKMści p. n. m. karmili się łaską. Niemniejszą i w tem wojsko ponosi krzywdę, a oraz praecludit via do ukontentowania bene meritorum, kiedy consortes Jchmpp. pieczętarzów, senatorów i innych urzędników, po kilka a drudzy po kilkanaście starostw i wielkich trzymają dzierżaw, a consequenter z rąk do rąk albo krewnym, albo secundo voto adscriptis w posesyją podają. Przeto przez wyraźne prawo takowe odebrawszy dobra bene meritis rozdać konstytucyją warowawszy i JKMci i stanom rpltej to recomendamus desiderium, ażeby femina unius possessionis gaudere mogła. Niemniejszą i w tem wojsko ponosi krzywdę, a oraz praecludit via do ukontentowania bene meritorum, kiedy consortes Jchmpp. pieczętarzów, senatorów i innych urzędników, po kilka a drudzy po kilkanaście starostw i wielkich trzymają dzierżaw, a consequenter z rąk do rąk albo krewnym, albo secundo voto adscriptis w posesyją podają. Przeto przez wyraźne prawo takowe odebrawszy dobra bene meritis rozdać konstytucyją warowawszy i JKMci i stanom rpltej to recomendamus desiderium, ażeby femina unius possessionis gaudere mogła. Do ukontentowania żołnierza impari sorte currebat dotąd na równe zasługi merces, kiedy jedni officia brali, drugim ledwo na to patrzeć przychodziło; aby więc ta a majoribus w wojsku niedyskrecja i zabiegała się imparitas, tedy kto brał, kto przebrał, aby notitiam tego wojsko miało, instabunt Jchmpp. posłowie, każdy jednak, aby aeaualiter ex proprio cieszyć się mógł bene meritus stipendio, non denegamus. Do ukontentowania żołnierza impari sorte currebat dotąd na równe zasługi merces, kiedy jedni officia brali, drugim ledwo na to patrzeć przychodziło; aby więc ta a majoribus w wojsku niedyskrecja i zabiegała się imparitas, tedy kto brał, kto przebrał, aby notitiam tego wojsko miało, instabunt Jchmpp. posłowie, każdy jednak, aby aeaualiter ex proprio cieszyć się mógł bene meritus stipendio, non denegamus. Jchmpp. komisarze na traktaty z Moskwą naznaczeni, ponieważ nieraz tak wielkie pobrali sumy, a nic nigdy rpltej nie sprawili, żeby refusionem tych uczynili pieniędzy, gdzie niemniejszą przez to skarbowi stała się dimimtia; także od Jchmpp. komisarzów do wojsk, którzy tylko cum pollicitis akommodowania a nie re ipsa żołnierza ujmując, comparere zwykli, abyJchmpp. komisarze na traktaty z Moskwą naznaczeni, ponieważ nieraz tak wielkie pobrali sumy, a nic nigdy rpltej nie sprawili, żeby refusionem tych uczynili pieniędzy, gdzie niemniejszą przez to skarbowi stała się dimimtia; także od Jchmpp. komisarzów do wojsk, którzy tylko cum pollicitis akommodowania a nie re ipsa żołnierza ujmując, comparere zwykli, aby eodem podlegli oneri. .eodem podlegli oneri. . Dobra W tem oka rycerskiego perspektywa penetrując dalszej wolności ruinam, kiedy Jchmpp. posłowie ziemscy jedni obierają się zawsze appreccati albo prywatą uwiedzem będąc, przez co libera adimitur vox w izbie poselskiej; zaczem adinstar deputatów do głównych trybunałów obieranych aequivalens currat eledia i w tem się stanom rpltej potrzeba przejrzećDobra W tem oka rycerskiego perspektywa penetrując dalszej wolności ruinam, kiedy Jchmpp. posłowie ziemscy jedni obierają się zawsze appreccati albo prywatą uwiedzem będąc, przez co libera adimitur vox w izbie poselskiej; zaczem adinstar deputatów do głównych trybunałów obieranych aequivalens currat eledia i w tem się stanom rpltej potrzeba przejrzeć Obchodzi i to niepomału wojsko Wgo Ks. Litews. , gdy nie tylko żołnierz, ale i ubogi szlachcic libertatis jure od ante-Obchodzi i to niepomału wojsko Wgo Ks. Litews. , gdy nie tylko żołnierz, ale i ubogi szlachcic libertatis jure od ante- cessorów nadanego privatur, bo nie może mieć tantam facultatemcessorów nadanego privatur, bo nie może mieć tantam facultatem dojścia sprawiedliwości, quantam exigit voluntatiś aequitas; insedojścia sprawiedliwości, quantam exigit voluntatiś aequitas; insequitur, że libere rządzić i sądzić in republica potentiores zwykli, quitur, że libere rządzić i sądzić in republica potentiores zwykli, a zatem nobilitas przez to opprimitur, bo tam gdzie plac móa zatem nobilitas przez to opprimitur, bo tam gdzie plac mó wienia w izbie poselskiej każdemu, jednemu tylko żołnierzowiwienia w izbie poselskiej każdemu, jednemu tylko żołnierzowi per abusum adimitur, w którem expostulat równej miłości braper abusum adimitur, w którem expostulat równej miłości bra terskiej. terskiej. W podziwieniu wielkiem nie tylko u nas ale też i apud exteros zatrzymanie in domo privata insigniorum regni, nad które nic w ojczyźnie droższego nie mamy, być musi; zaczem incumbit tak naszym Jchmpp. posłom, jakoteż i ziemskim na sejmie inquirere, kto jest teraz nienależyty posesor, na co mądremu dosyć, sat, iż wojsko cierpieć nie może, a powiatom bardziej tueri trzeba. W podziwieniu wielkiem nie tylko u nas ale też i apud exteros zatrzymanie in domo privata insigniorum regni, nad które nic w ojczyźnie droższego nie mamy, być musi; zaczem incumbit tak naszym Jchmpp. posłom, jakoteż i ziemskim na sejmie inquirere, kto jest teraz nienależyty posesor, na co mądremu dosyć, sat, iż wojsko cierpieć nie może, a powiatom bardziej tueri trzeba. Mamy też i to od antecessorów sobie innatum, aby po wejściu pieczętarza najbliższy krewny na pierwszym sejmie pieczęć JKMci oddawał, co, iż się teraz re contra dzieje i przez tak wiele lat mniejsza Wgo Ks. Litews. pogonią contra legem w domu Jmpana wojewody wileńskiego detinetur, uważając convulsionem legis et supersequentia incommoda, Jchmpp. posłom naszym committimus, zniósłszy się z Jchmpp. posły ziemskimi, o restytucyją onej na teraźniejszym sejmie upomnieć się. Mamy też i to od antecessorów sobie innatum, aby po wejściu pieczętarza najbliższy krewny na pierwszym sejmie pieczęć JKMci oddawał, co, iż się teraz re contra dzieje i przez tak wiele lat mniejsza Wgo Ks. Litews. pogonią contra legem w domu Jmpana wojewody wileńskiego detinetur, uważając convulsionem legis et supersequentia incommoda, Jchmpp. posłom naszym committimus, zniósłszy się z Jchmpp. posły ziemskimi, o restytucyją onej na teraźniejszym sejmie upomnieć się. Iż wojsko najpierwszym przywilejem miało sobie konferowane przy dobrach wieczystych advitalicia bona po księciu Jmp. wojewodzie wileńskim, a potem mimo pierwsze prawo różni a latere do nich intromitowali się possessores, zaczem, aby novitate juris wojsko effective mogło gaudere, JKMci p. n. m. Jchmpp. delegaci upraszać będą. Iż wojsko najpierwszym przywilejem miało sobie konferowane przy dobrach wieczystych advitalicia bona po księciu Jmp. wojewodzie wileńskim, a potem mimo pierwsze prawo różni a latere do nich intromitowali się possessores, zaczem, aby novitate juris wojsko effective mogło gaudere, JKMci p. n. m. Jchmpp. delegaci upraszać będą. Widzi to wojsko, iż kto nie chce, ten nie krzywdzi oppressum militem, ponieważ i powiatowi Jchmpp. poborcy za najmniejszą asygnacyją wojskowemu daną z krwawego harowania in personam sui przy oddaniu asygnacyi sine pudore urywają stypendyja. Expedit Jchmpp. posłom naszym committendo sollicitae Jchmpp. curae domawiać się niesłusznego wypłacenia się refuzyi, a in posterum, żeby taka aviditas nie panowała, legepublica poena praescripta była, upraszać będą. Zachęciła JKMść P. n. m. szczodrobliwa przypadłych do dyspozycyi JKMci post decessum św. p, Wmpana Wiażewicza chorążego smoleńskiego, który za dostojeństwo sam na placu prostratus in aeternam famam nominis sui trupem poległ, dóbr konferowanych postrzelanym i pokaleczonym w teraźniejszych ekspedycyjach donatio, więc ci, że nie tylko odważnie i mężnie za całość zdrowia JKMci i całej rpltej już krew swoją wytoczyli, i w przyszłych okazyjach ostatek onej libere profundere submitują się, non desperantes o łasce pańskiej, iż aprobatę tych dóbr wszystkich, żadnej nie ekscypując dzierżawy, na też dobra konstytucyją sejmu teraźniejszego otrzymają. Zachęciła JKMść P. n. m. szczodrobliwa przypadłych do dyspozycyi JKMci post decessum św. p, Wmpana Wiażewicza chorążego smoleńskiego, który za dostojeństwo sam na placu prostratus in aeternam famam nominis sui trupem poległ, dóbr konferowanych postrzelanym i pokaleczonym w teraźniejszych ekspedycyjach donatio, więc ci, że nie tylko odważnie i mężnie za całość zdrowia JKMci i całej rpltej już krew swoją wytoczyli, i w przyszłych okazyjach ostatek onej libere profundere submitują się, non desperantes o łasce pańskiej, iż aprobatę tych dóbr wszystkich, żadnej nie ekscypując dzierżawy, na też dobra konstytucyją sejmu teraźniejszego otrzymają. Było tej wojsko nadziei, niejednego z braci trupem pod murami zamku wileńskiego położywszy i niemało krwi wytoczywszy, iż do zasłużonej konsolacyi po odebraniu zamku za szczęśliwem JKMci P. n. m. do Wilna przybyciem, przychodzić miało; a że malevolorum invidia benigne i po takowej okazyi u JKMci posłużyć nie chciała, suplikuje wojsko, aby za odważne straty zdrowia swego zarówno z drugimi mercedis odebranych skarbów participes byli, gdyż, jako widzimy, ad oppugnandum mało było a do rozebrania siła się kompetytorów nalazła. Było tej wojsko nadziei, niejednego z braci trupem pod murami zamku wileńskiego położywszy i niemało krwi wytoczywszy, iż do zasłużonej konsolacyi po odebraniu zamku za szczęśliwem JKMci P. n. m. do Wilna przybyciem, przychodzić miało; a że malevolorum invidia benigne i po takowej okazyi u JKMci posłużyć nie chciała, suplikuje wojsko, aby za odważne straty zdrowia swego zarówno z drugimi mercedis odebranych skarbów participes byli, gdyż, jako widzimy, ad oppugnandum mało było a do rozebrania siła się kompetytorów nalazła. Widzi wojsko error opressionis Jchmpp. komendantów na fortecach w Wilnie i w Kownie pro praesidio ostających, iż po rekuperowaniu zamków z rąk nieprzyjacielskich na inopiam prowijantów już stękając extorquent zawczasu pro praesidiariis Jchmpp. obywatelów należytej prowizyi, wniosą tedy intercessorias Jchmpp. posłowie za województwem wileńskiem i powiatem kowieńskim, jakoby od takowej niesłusznej agrawacyi eliberowani byli, a Jchmpp. komendanci i inni przy odebraniu zamku praesentes, ponieważ, jako ex alligatis et approbatis patet, mieli liczbę odebranego zboża, sól i inne wiktualija, lecz spieniężyli, za tę więc sumę procurrent do fortec victum bez opresyi stanu szlacheckiego. Widzi wojsko error opressionis Jchmpp. komendantów na fortecach w Wilnie i w Kownie pro praesidio ostających, iż po rekuperowaniu zamków z rąk nieprzyjacielskich na inopiam prowijantów już stękając extorquent zawczasu pro praesidiariis Jchmpp. obywatelów należytej prowizyi, wniosą tedy intercessorias Jchmpp. posłowie za województwem wileńskiem i powiatem kowieńskim, jakoby od takowej niesłusznej agrawacyi eliberowani byli, a Jchmpp. komendanci i inni przy odebraniu zamku praesentes, ponieważ, jako ex alligatis et approbatis patet, mieli liczbę odebranego zboża, sól i inne wiktualija, lecz spieniężyli, za tę więc sumę procurrent do fortec victum bez opresyi stanu szlacheckiego. Nie dziwuje się wojsko, że dotąd w skarbie rpltej podatków na zapłatę wojsku uchwalonych działa się diminutio i bardziej prywatnym i w niczem ojczyźnie niezasłużonym dochodziła merces, a bene meriti elusi zostawali, ponieważ i Jmpanu Chrapowickiemu podkomorzemu smoleńskiemu pro derelicta suppellec-Nie dziwuje się wojsko, że dotąd w skarbie rpltej podatków na zapłatę wojsku uchwalonych działa się diminutio i bardziej prywatnym i w niczem ojczyźnie niezasłużonym dochodziła merces, a bene meriti elusi zostawali, ponieważ i Jmpanu Chrapowickiemu podkomorzemu smoleńskiemu pro derelicta suppellec- 3636 tili której już unieść i sam z Smoleńska nie mógł, in recompensam respublica z podatków na wojsko uchwalonych exnunc persolvere rozkazała, jako też i Jmpanu Wojnie wojskiemu witebskiemu za ekspensa w ręce nieprzyjaciół podanego zamku brzeskiego exnunc effundere kilkanaście tysięcy nie denegowała, a wiernie harujący żołnierz sine respirio tot annorum nie może gaudere laboris sui propria mercede; uprasza tedy wojsko, aby JKMść P. n. m. de brachio sui rozkazał restitutionem niesłusznie odebranych pieniędzy. tili której już unieść i sam z Smoleńska nie mógł, in recompensam respublica z podatków na wojsko uchwalonych exnunc persolvere rozkazała, jako też i Jmpanu Wojnie wojskiemu witebskiemu za ekspensa w ręce nieprzyjaciół podanego zamku brzeskiego exnunc effundere kilkanaście tysięcy nie denegowała, a wiernie harujący żołnierz sine respirio tot annorum nie może gaudere laboris sui propria mercede; uprasza tedy wojsko, aby JKMść P. n. m. de brachio sui rozkazał restitutionem niesłusznie odebranych pieniędzy. Mając wojsko in memoria JWmpana podskarbiego i het-Mając wojsko in memoria JWmpana podskarbiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews, tot annorum za dostojeństwo mana polnego Wgo Ks. Litews, tot annorum za dostojeństwo JKMci in detentione zostającego, ustawicznie do JKMci P. n. m. JKMci in detentione zostającego, ustawicznie do JKMci P. n. m. o eliberacyją po te czasy wnosiło instantias, a widząc tak len-. o eliberacyją po te czasy wnosiło instantias, a widząc tak len-. tes eliberowania Jchmpp. , którym ta incumbebat cura, gorącotes eliberowania Jchmpp. , którym ta incumbebat cura, gorąco i na teraźniejszy sejm wnosi wojsko prośbę, aby JKMść P. n. i na teraźniejszy sejm wnosi wojsko prośbę, aby JKMść P. n. m. onego wespół z Jchmpp. pułkownikami i wszystkiem w więm. onego wespół z Jchmpp. pułkownikami i wszystkiem w wię zach nieprzyjacielskich zostającem rycerstwem, lubo per commuzach nieprzyjacielskich zostającem rycerstwem, lubo per commutationem, na co i adversa pozwala pars, lubo per alia media tantationem, na co i adversa pozwala pars, lubo per alia media tan dem do dalszej ojczyzny usługi z tak ciężkich wyswobodziłdem do dalszej ojczyzny usługi z tak ciężkich wyswobodził tarasów. tarasów. Zaczem sequebantur różne Jchmpp. rekomendaty do wiadomości Jchmpp. należące. Uprasza wojsko JKMci, aby 3Jchmpp. pułkownikom i rotmistrzom nowego teraźniejszego zaciągu powiatowym, którzy wziąwszy nie małe w województwach i powiatach pieniędzy gotowe sumy, nie służyli, a na ordynowanych od JKMci pasach stanąwszy wciągnieniu chorągwie pozwijali, pieniądze harowitemu żołnierzowi lege publica restituere demandatum było. Zaczem sequebantur różne Jchmpp. rekomendaty do wiadomości Jchmpp. należące. Uprasza wojsko JKMci, aby 3Jchmpp. pułkownikom i rotmistrzom nowego teraźniejszego zaciągu powiatowym, którzy wziąwszy nie małe w województwach i powiatach pieniędzy gotowe sumy, nie służyli, a na ordynowanych od JKMci pasach stanąwszy wciągnieniu chorągwie pozwijali, pieniądze harowitemu żołnierzowi lege publica restituere demandatum było. Ponieważ niektórzy Jchmppi mający chorągwie w wojsku Wgo Ks. Litews. zaciągu cudzoziemskiego non alio fine, jeno aby podatków do skarbu rpltej nie wnosili i sub eo praetextu w skarbie likwidacyje obecnie czynili, sami nigdy służby wojennej de persona sua nie odprawując; doniosą to tedy do wiadomośei JKMci i upraszać Jchmpp. posłowie mają, aby JKMść tym, którzy obecnie w wojsku zostają, takowe chorągwie konferować i te kompanije w regimenty obrócić raczył. Ponieważ niektórzy Jchmppi mający chorągwie w wojsku Wgo Ks. Litews. zaciągu cudzoziemskiego non alio fine, jeno aby podatków do skarbu rpltej nie wnosili i sub eo praetextu w skarbie likwidacyje obecnie czynili, sami nigdy służby wojennej de persona sua nie odprawując; doniosą to tedy do wiadomośei JKMci i upraszać Jchmpp. posłowie mają, aby JKMść tym, którzy obecnie w wojsku zostają, takowe chorągwie konferować i te kompanije w regimenty obrócić raczył. Łaskawe odnieśli exules inflandzcy pollicita, że propriis casibus deserti protekcyją JKMci akomodowani być mogile a że; w tem desideratum nie mogą odnieść effectum, uprasza wojsko, aby z szczodrobliwej łaski JKMci uznać mogli w akomodowaniu onych patrocinium, praecipue ci Jchmpp. , którzy za dostojeństwo JKMci i całość rpltej incessanter traktują wojnę. w tem desideratum nie mogą odnieść effectum, uprasza wojsko, aby z szczodrobliwej łaski JKMci uznać mogli w akomodowaniu onych patrocinium, praecipue ci Jchmpp. , którzy za dostojeństwo JKMci i całość rpltej incessanter traktują wojnę. Te tedy wojska Wgo Ks. Litews, najjaśniejszemu majestatowi i całej rpltej doniósłszy pretensyje, któremi krwawię harujący żołnierz opprimitur i na nie sama prawie nobilitas narzekać musi konsyderując, że notiva całej rpltej commoda przez tę convulsionem praw i wolności starożytnych snadno profluere mogą; zaczem pokornie victricem JKMci P. n. m. , conclusive Jchmpp. posłowie upraszać będą i stanów rpltej, aby exclusa mora do Wojsk Wgo Ks. Litews. z pomyślnym łaski JKMci P. n. m. mogli powrócić responsem, o co uniżenie upraszają. Te tedy wojska Wgo Ks. Litews, najjaśniejszemu majestatowi i całej rpltej doniósłszy pretensyje, któremi krwawię harujący żołnierz opprimitur i na nie sama prawie nobilitas narzekać musi konsyderując, że notiva całej rpltej commoda przez tę convulsionem praw i wolności starożytnych snadno profluere mogą; zaczem pokornie victricem JKMci P. n. m. , conclusive Jchmpp. posłowie upraszać będą i stanów rpltej, aby exclusa mora do Wojsk Wgo Ks. Litews. z pomyślnym łaski JKMci P. n. m. mogli powrócić responsem, o co uniżenie upraszają. 62. 62. SUPPLEMENT INSTRUKCYI JCHMPP. POSŁOM WOJSKOWYM WGO KS. SUPPLEMENT INSTRUKCYI JCHMPP. POSŁOM WOJSKOWYM WGO KS. LITEWS. OD WOJSKA Z KOBRYNIA D. 15 MARCA R. 1662 NA SEJMLITEWS. OD WOJSKA Z KOBRYNIA D. 15 MARCA R. 1662 NA SEJM PRZESłANY. PRZESłANY. Były tej nadziei wojska Wgo Ks. Litews. , iż nie tylko dawne ale i świeże rpltej przysługi, a oraz prawom, wolnościom i swobodom cnej Korony polskiej i Wgo Ks. Litews, wojsk jako synów ojczyzny inculantia i przez Jchmpp. posłów teraźniejszych, post tot exacerbationes wojska et convulsionem legum nomper setersionem armorum ale per supplicem do rpltej doniesione libellum miały swoich Bogu, Panu i ojczyźnie proponowanych pro libertate desideriorum otrzymać efekt. Ale kiedy miasto ukontentowania, jako to innotuit wojskom z pewnych wiadomości, bardziej irritantur et provocantur wojska takową deklarycyją, iż wojsku nie godzi się plus sapere jeno in circumstantia zasług, takową ad deducendum statibus reipublicae żalu, obelgi, zniewagi i postpozycyi na większe zajątrzenie equestris ordinis in republica mają pro tunc Jchmpp. posłowie informacyją. Jużto całemu nie tylko ogłosiło, ale i na widok pokazało światu, iż świątobliwy związek wojsk Wgo Ks. Litews. 3 wprzód dla upadającej wolności, a potem praepostere ordine dla zatrzymanych formowany zasług, czego nie tylko województwa i po-Były tej nadziei wojska Wgo Ks. Litews. , iż nie tylko dawne ale i świeże rpltej przysługi, a oraz prawom, wolnościom i swobodom cnej Korony polskiej i Wgo Ks. Litews, wojsk jako synów ojczyzny inculantia i przez Jchmpp. posłów teraźniejszych, post tot exacerbationes wojska et convulsionem legum nomper setersionem armorum ale per supplicem do rpltej doniesione libellum miały swoich Bogu, Panu i ojczyźnie proponowanych pro libertate desideriorum otrzymać efekt. Ale kiedy miasto ukontentowania, jako to innotuit wojskom z pewnych wiadomości, bardziej irritantur et provocantur wojska takową deklarycyją, iż wojsku nie godzi się plus sapere jeno in circumstantia zasług, takową ad deducendum statibus reipublicae żalu, obelgi, zniewagi i postpozycyi na większe zajątrzenie equestris ordinis in republica mają pro tunc Jchmpp. posłowie informacyją. Jużto całemu nie tylko ogłosiło, ale i na widok pokazało światu, iż świątobliwy związek wojsk Wgo Ks. Litews. 3 wprzód dla upadającej wolności, a potem praepostere ordine dla zatrzymanych formowany zasług, czego nie tylko województwa i po- wiaty, ale już in publico theatro wszystkie rpltej informowane status. Lecz iż niechętnych ojczyzny synów inaksza zachodzi interpretacyja, iż wojsku tanquam stipendiariis do spraw rpltej mieszać się nie godzi, proponent i deducent Jchmpp. posłowie, iż nikomu innemu więcej incumbet w prawach i wolnościach ojczystych przeglądać się jeno tym, którzy prawo i wolność przez przodków swoich sanguine stanowili, którzy i dziś za prawo i wolność umierają; zaczem i o to. omylne suppositum, iż żołnierzowi w ojczyźnie wychowanemu i urodzonemu, za wolność służącemu, jakoby najemnikowi na wolności znać się i w sprawy rpltej mieszać się nie godzi i nie trzeba. Bo nie tylko anteacte et jure et justitia deductum, ale etia m cedendo rationibus adversis, już się to całej ogłosiło ojczyźnie, iż exuto titulo stipendiariorum, o których się przez lat siedm i nie śniło, wróciły się wojska ad titulum synów ojczyzny dla prawa, swobód i ojczyzny pracujących i krew lejących, komuż tedy więcej pro libertatę mówić i na niej znać się należy in reliquo, jeżeli privatorum sinistra interpretatio zamysłów wojska tantum valet na sejmie, iż dla niej desideria wojska libertatem prae se ferentia stawać nie mają. Rozumieją to wojska, iż non aegreferat respublica, gdy nie mogąc eam palmam libertatis dać sobie wydrzeć, przez których in tantum crevit, że się wojska dla wytłumaczenia i poparcia onych pod Warszawę zemknąć będą musiały; aza i to dobrze, iż co dzień prawa descendunt non ascendunt, których imminutio na piędź wkrótce pociągnie na sążeń. Sejmiki po jednych województwach i powiatach dwiema niedzielami złożone, a w drugich ledwie pięciu dni przed sejmem doszła innotescenti3a, przez co jakoby inconvenientia, iż się województwa i powiaty nie mogły informować ani posłów in tempore wysłać; a daleko więcej wojska Wgo Ks. Litews. , którym było declaratum, iż bez assensu i prekaucyi onych nie mógł być naznaczony sejmowy termin, jako to aegreferre muszą, że żadna w tym nie zaszła konferencyją ani innotescentia. Przeto aby in posterum legę caveatur, żeby nie tylko województwa, i powiaty, ale i wojska o sejmie zwyczajnym terminem były obwieszczone, instabunt Jchmpp. posłowie. Nikomu bardziej liberae vocis należy exercitium, jako tym, przez których wolny głos stanął; iż tedy przodkowie nasi cnotą, odwagą i szablą monumentum zasług swoich liberam vocem zostawili, słuszna rzecz, aby jeżeli Jchmpp. posłowie ziemscy tem się cieszą, nie byli pośledniejszymi et semoti a negotiis reipublicae posłowie wojskowi, ale insimul de bono reipublicae traktowali; przez co łatwiej się mogą uspokoić pretensyje żołnierskie, kiedy będą mieć notitiam consiliorum i wszystkie uspokoją się diffidentiae ad status reipublicae, które być musiały i są jeszcze; ponieważ na przeszłych sejmach arcebantur posłowie a notitia consiliorum, a żaden też nie jest subsecutus effectus a mianowicie w zapłacie; ponieważ znać frigide tractatur, kiedy non urgebat praesentia domi. Lepsza rzecz jest zawsze mieć apertum hostem, aniżeli simidatum amicum, albo jako hujus saeculi nominavit koncept neutralem, bo ztąd rplta żadnego nie ma pożytku, damna zaś et pericula plurima. Jako się teraz po księciu kurlandzkim autentke pokazało, który wszystkie rpltej szkodliwe praktyki i listy nie tylko admisit przez Kurlandyją do Moskwy przechodzić, ale sam dirigebat, jako to JKMci i stanom rpltej z przejętych listów przez wojsko do Moskwy patuit; zaczem życzy wojsko, aby respublica takowe na sejmie mogła formare medium teraźniejszym, jakoby ta perfidia impune onemu nie poszła i ponieważ jest vasalus reipublicae, aby ejuret neutralitatem et debito stawał przy ojczyźnie dzieły. I teraz świeżą ma informacyją wojsko JKMci Wgo Ks. Litews. , iż w tejże Kurlandyi przeciwko prawu wyraźnemu z pieczęcią koronną naznaczone miejsce zaciągów jakowychś pod tytułem pułkownika Bernego, które nie tylko muszą być cum oppressione stanu szlacheckiego, ale całej ojczyzny et virum reipublicae zaczem, aby ten zaciąg był anihilowany, instabunt Jchmpp. posłowie cum ea in reliquo declaratione, iż mu contra jura reipublicae ściągać się, daleko więcej crescere w państwa JKMci, które i teraz non sufficiunt zasłużonemu żołnierzowi nie dopuszczą. Jchmpp. poborcowie ponieważ dotąd nie mogli się sprawić rpltej czyli per tergiversationem, czyli non per animadversionem z skarbu, począwszy od roku 1655 aż do roku teraźniejszego i innych intra spatium sejmów potem odprawowanych, aby z detalami, kwitamiNikomu bardziej liberae vocis należy exercitium, jako tym, przez których wolny głos stanął; iż tedy przodkowie nasi cnotą, odwagą i szablą monumentum zasług swoich liberam vocem zostawili, słuszna rzecz, aby jeżeli Jchmpp. posłowie ziemscy tem się cieszą, nie byli pośledniejszymi et semoti a negotiis reipublicae posłowie wojskowi, ale insimul de bono reipublicae traktowali; przez co łatwiej się mogą uspokoić pretensyje żołnierskie, kiedy będą mieć notitiam consiliorum i wszystkie uspokoją się diffidentiae ad status reipublicae, które być musiały i są jeszcze; ponieważ na przeszłych sejmach arcebantur posłowie a notitia consiliorum, a żaden też nie jest subsecutus effectus a mianowicie w zapłacie; ponieważ znać frigide tractatur, kiedy non urgebat praesentia domi. Lepsza rzecz jest zawsze mieć apertum hostem, aniżeli simidatum amicum, albo jako hujus saeculi nominavit koncept neutralem, bo ztąd rplta żadnego nie ma pożytku, damna zaś et pericula plurima. Jako się teraz po księciu kurlandzkim autentke pokazało, który wszystkie rpltej szkodliwe praktyki i listy nie tylko admisit przez Kurlandyją do Moskwy przechodzić, ale sam dirigebat, jako to JKMci i stanom rpltej z przejętych listów przez wojsko do Moskwy patuit; zaczem życzy wojsko, aby respublica takowe na sejmie mogła formare medium teraźniejszym, jakoby ta perfidia impune onemu nie poszła i ponieważ jest vasalus reipublicae, aby ejuret neutralitatem et debito stawał przy ojczyźnie dzieły. I teraz świeżą ma informacyją wojsko JKMci Wgo Ks. Litews. , iż w tejże Kurlandyi przeciwko prawu wyraźnemu z pieczęcią koronną naznaczone miejsce zaciągów jakowychś pod tytułem pułkownika Bernego, które nie tylko muszą być cum oppressione stanu szlacheckiego, ale całej ojczyzny et virum reipublicae zaczem, aby ten zaciąg był anihilowany, instabunt Jchmpp. posłowie cum ea in reliquo declaratione, iż mu contra jura reipublicae ściągać się, daleko więcej crescere w państwa JKMci, które i teraz non sufficiunt zasłużonemu żołnierzowi nie dopuszczą. Jchmpp. poborcowie ponieważ dotąd nie mogli się sprawić rpltej czyli per tergiversationem, czyli non per animadversionem z skarbu, począwszy od roku 1655 aż do roku teraźniejszego i innych intra spatium sejmów potem odprawowanych, aby z detalami, kwitami i ze wszystkiemi rachunkami stawali u wojska per Tegem et constitutionem, z któremi aby i Jmp. administrator z Jchmpp. pisarzami skarbowymi i innymi oficyjalistami stawał; ponieważ przez to siła aceedet rpltej i pretensyją o wojska ekspedycyją, o prawo i egzekucyją onego Jchmpp. posłowie upraszać będą. i ze wszystkiemi rachunkami stawali u wojska per Tegem et constitutionem, z któremi aby i Jmp. administrator z Jchmpp. pisarzami skarbowymi i innymi oficyjalistami stawał; ponieważ przez to siła aceedet rpltej i pretensyją o wojska ekspedycyją, o prawo i egzekucyją onego Jchmpp. posłowie upraszać będą. Wielką poniosły krzywdę od skarbu Wgo Es. Litews. wojska w wydaniu fantami drugiej sumy dwakroć sto tysięcy, tak, iż co miało po sto tysięcy przychodzić na wojsko słuszną ceną i po sześćdziesiąt tysięcy nie wyniosło, a residuum dostało się skarbowi, zaczem aby w tak malej kwocie tak wiele nie szkodowały wojska, a skarb in toto dosyć uczynił, instabunt Jchmpp. posłowie serio. Lubo przez wszystkie sejmy i posłów swoich ponosiły instancyją wojska za Jmp. podskarbim i hetmanem polnym Wgo Ks. Litews. , jednak i na ten czas tem ardentius przypomina, kiedy przy odejściu JKMść przez posłannika swego a potem i moskiewskiego takową otrzymał deklaracyją, iż Jmpan podskarbi ze wszystkimi więźniami, co żadnemu posłowi do tychczas non ablatum, ma być stawiony pro die 24 martii w Smoleńsku za przyobiecanych i deklarowanych od JKMci Szczerbatych dwóch, Kozłowskiego i Okinfiejowa; zaczem aby według słowa JKMci, u kogokolwiek się ci więźniowie najdują pro tuńc jeżeli na naznaczony termin stawić się nie mogą, prędko jednak po terminie stawić się mogli, gdyż in mora periculum, sollicite instant wojska JKMci. A bardziej o to, aby były zabronione okupy, które nie tylko więźniom wszystkim narodu naszego większe przynoszą uciążenia i ściślejsze więzienie, od którego siła famę et car cerę słyszymy enecatos, ale i tej chwalebnej ojczyźnie, w której jeszcze tak cruda non extarunt exempla jacturam et famae et gloriosi nominis na ten czas przeciwko zwyczajowi chrześcijańskiemu przynoszą. Będąc też informowane wojska JKMci Wgo Ks. Litews, za powrotem posła swojego do wojsk JKMci zaporożskich wyprawionego, o cnocie, wierze i odwadze ku JKMci i rpltej tak Jmpana Jerzego Ch mielnickiego hetmana zaporożskiego jako i wojsk pomienionych pod regimentem onego zostających, którzy do podźwignienia ojczyzny z wojskami JKMci armorum et animorum przyjęły unionem; wnoszą tedy wojska JKMci pokorną instancyją za pomienionym Jmpanem Hetmanem zaporożskim, aby ta manuductia wojsk zaporożskich i świeża przysługa w ziemi moskiewskiej wyświadczona i wszystkich wojsk zaporożskich JKMci i rpltej życzliwych in meritumHetmanem zaporożskim, aby ta manuductia wojsk zaporożskich i świeża przysługa w ziemi moskiewskiej wyświadczona i wszystkich wojsk zaporożskich JKMci i rpltej życzliwych in meritum cedant Jchmpp. posłowie. cedant Jchmpp. posłowie. Dobra księcia Radziwiłła tak wielą przywilejów i reskrypttów JKMci P. n. m, wojsku konferowane, iż violenter są odebrane, rozumie wojsko po łasce JKMci P. n. m. , iż non aegreferet et jure et natura tak wielu przywilejów oceupationem eorundem i owszem i konfiraacyją sejmem tej donacyi upraszać JKMści P. n. m. Jchmpp. posłowie będą. Dobra księcia Radziwiłła tak wielą przywilejów i reskrypttów JKMci P. n. m, wojsku konferowane, iż violenter są odebrane, rozumie wojsko po łasce JKMci P. n. m. , iż non aegreferet et jure et natura tak wielu przywilejów oceupationem eorundem i owszem i konfiraacyją sejmem tej donacyi upraszać JKMści P. n. m. Jchmpp. posłowie będą. A iż przy dobrach wieczystych, oraz i wszystkie ciężary do dyspozycyi JKMci przypadłe po księciu panu wojewodzie wileńskim JKMść P. n. m, przywilejem swoim konferować raczył, to jest Betów, Wiliją, Kamieniec, Seyny i Bystrzycę, uprasza wojsko JKMść P. s. m. , aby przy pierwszem prawie zostawało, dając eam cathegoricam declarationem, iż iniquis possessorihus wydrzeć sobie tego nie dopuści. A iż przy dobrach wieczystych, oraz i wszystkie ciężary do dyspozycyi JKMci przypadłe po księciu panu wojewodzie wileńskim JKMść P. n. m, przywilejem swoim konferować raczył, to jest Betów, Wiliją, Kamieniec, Seyny i Bystrzycę, uprasza wojsko JKMść P. s. m. , aby przy pierwszem prawie zostawało, dając eam cathegoricam declarationem, iż iniquis possessorihus wydrzeć sobie tego nie dopuści. Suma dwakroć stu tysięcy na komisyi wizańskiej wojskom postanowiona, iż dotąd jeszcze niektórym chorągwiom nie jest exoluta, aby skarb sub poenis satisfactionem miał sobie injunctam, domawiać się Jchmpp. posłowie powinni będą. Suma dwakroć stu tysięcy na komisyi wizańskiej wojskom postanowiona, iż dotąd jeszcze niektórym chorągwiom nie jest exoluta, aby skarb sub poenis satisfactionem miał sobie injunctam, domawiać się Jchmpp. posłowie powinni będą. Obelga każdego służącego w wojsku na całe redundat wojsko, tak i contemptus Jmpana Steckiewicza podkomorzego orszańskiego komisarza na chleb do ekonomii grodzieńskiej w roku przeszłym od wojska zesłanego, osobliwą do JKMci zaciąga instancyją, aby JKMść P. n. m. w jawną krzywdę i obelgę wojska wszystkiego wejrzeć rozkazać raczył, zatem, aby obelżony słusznie mógł być ukontentowany, Obelga każdego służącego w wojsku na całe redundat wojsko, tak i contemptus Jmpana Steckiewicza podkomorzego orszańskiego komisarza na chleb do ekonomii grodzieńskiej w roku przeszłym od wojska zesłanego, osobliwą do JKMci zaciąga instancyją, aby JKMść P. n. m. w jawną krzywdę i obelgę wojska wszystkiego wejrzeć rozkazać raczył, zatem, aby obelżony słusznie mógł być ukontentowany, W tejże ekonomii grodzieńskiej Jmpan Wichret kapitan JKMci regimentu Jmpana kasztelana nowogrodzkiego tyrańsko zamordowany z wiela ludzi rycerskich, i ze wszystkiemi całej chorągwi dostatkami i swemi własnemi zniesiony i zabrany został, za którego krwią niewinnie wytoczoną pozostałe sieroty przy instancyi całego wojska do majestatu JKMci P. n. m. incessanter o pomstę suplikują. Podobne scelus perpetavit Jmpan Grochowski dzierżawca mostowski, kiedy Jmpana Komoniakę towarzyszą wojskowego z dawnych czasów JKMci i rpltej za-W tejże ekonomii grodzieńskiej Jmpan Wichret kapitan JKMci regimentu Jmpana kasztelana nowogrodzkiego tyrańsko zamordowany z wiela ludzi rycerskich, i ze wszystkiemi całej chorągwi dostatkami i swemi własnemi zniesiony i zabrany został, za którego krwią niewinnie wytoczoną pozostałe sieroty przy instancyi całego wojska do majestatu JKMci P. n. m. incessanter o pomstę suplikują. Podobne scelus perpetavit Jmpan Grochowski dzierżawca mostowski, kiedy Jmpana Komoniakę towarzyszą wojskowego z dawnych czasów JKMci i rpltej za- służonego w domu swoim tyrańsko z świata zgładził; zaczem, aby takowe scelera nad ludźmi rycerskimi popełnione impune nie szły, sollicitabunt Jchmpp. posłowie. służonego w domu swoim tyrańsko z świata zgładził; zaczem, aby takowe scelera nad ludźmi rycerskimi popełnione impune nie szły, sollicitabunt Jchmpp. posłowie. A iż in hoc nem dawna przez przodków naszych świątobliwie zawarta i poprzysiężona z cną Koroną polską Wgo Ks. Litews. unio przez cne ab utriusque rycerstwo unione animorum, et jurium redintegrata et roborata, pro majori mają to na ten czas w zleceniu Jchpp. posłowie, aby wojska JKMci koronnego wszystkie itneresa i desyderyja Jchmpp. , jako własne wojsk Wgo Ks. Litews. piastowali i proponowali, owo zgoła unum velle unum nolle we wszystkiem trzymając, ponieważ e converso na to jest data fides od Jchmpp. koronnych naszych miłościwych panów i braci. Tak tedy wszystkie eksorbitancyje i desyderyja wojsk Wgo Ks. Litews. ad trutinam JKMci P. s. m. et ordinum regni poddawszy a pewne zostając, iż wszystkiemu temu sejm teraźniejszy mederi będzie mógł, przypominają toties quoties zatrzymane przez tak wiele lat zasługi swoje i krwawą, tak wielekroć sejmami deklarowaną i przyobiecaną zapłatę, nad którą co być mogło pewniejszego, kiedy ex publicum ordinum consensu było declaratum, iż niechybnie dojść ex tempore praescripto miała. Niech się sądzi ojczyzna sama, albo ci, co iniquo consilio do tego rpltą przywiedli, przy kim wina zostaje, jeżeli przy wojsku, które nie mogąc więcej tantam ferre illusionem, do ostatniego w dojściu krwawych zasług udało się sposobu, albo przy tych, którym około tego chodzić należało. Bo lepiej było ojczyźnie jako matce z synami aperte et candide traktować i swoją aperire egestatem, a zatem wypłacenia impossibilitatem, aniżeli złożywszy jednym sejmem w Mostach komisyją, a potem ją do Słonima odłożywszy komisarzów i deputatów wojskowych z niezmiernym kosztem po świecie włóczywszy eluderę wojsko, a prawie hyzopem pokropiwszy do wojska odesłać. Nuż drugim teraz sejmem przed tem naznaczywszy miejsce w Nowogródku 15go października roku przeszłego, asekurowawszy per rescriptum z sejmu o miejscu, czasie i niechybnem odebraniu zasług, sprowadziwszy potem nie tylko z Litwy ale i Korony Jchmpp. pieczętarzów na ujęcie i tako wąż asekuracyją Wojsku obowiązawszy się przez zesłanych komisarzów niemal anathemate, quis secutus effectus, jako exoluta fides, patet całemu światu; lubo dość długo przy granicach moskiewskich za Dźwiną przez dwa miesiące nie przywodząc związku do effectu oczekiwało, aza się ojczyzna zreflektuje i szczerzej z żołnierzem postąpi; azaż tedy nie było czasu dosyć i dyskrecyi wojsk, Bóg sędzia sprawiedliwy widzi sam innocentiam et injuriam wojska i poda pewnie rękę aequissimo praetextui, w czem isterest JKMci P. n. m. i stanom rpltej na sejmie teraźniejszym gruntowniejsze na zapłatę formare sposoby nie dając okazyi wojskom ad aspeanathemate, quis secutus effectus, jako exoluta fides, patet całemu światu; lubo dość długo przy granicach moskiewskich za Dźwiną przez dwa miesiące nie przywodząc związku do effectu oczekiwało, aza się ojczyzna zreflektuje i szczerzej z żołnierzem postąpi; azaż tedy nie było czasu dosyć i dyskrecyi wojsk, Bóg sędzia sprawiedliwy widzi sam innocentiam et injuriam wojska i poda pewnie rękę aequissimo praetextui, w czem isterest JKMci P. n. m. i stanom rpltej na sejmie teraźniejszym gruntowniejsze na zapłatę formare sposoby nie dając okazyi wojskom ad asperiora. riora. A lubo w pierwszej instrukcyi namieniono cyrkumstancyje urzędów Jchmpp. hetmanów, jednak i na ten czas życzą wojska JKMci P. s. m. , aby JKMść z całą rpltą przyjrzeć się raczył in officio et authoritate Jchmpp. , która nie tylko żołnierzowi, ale i całej ojczyźnie jest bardzo onerosa a niemal i samą authoritatem JKMci P. n. m. excedit kiedy Jchmpp. vitae et necis potestas dana bez przysięgi, czego i sami monarchowie polscy otrzymać nie mogli, i do przysiężenia praw i wolności zostali obligati, kiedy żaden szlachcic ani poseł mętu oppressionis libere na sejmie mówić nie może, kiedy nullum z Jchmpp. ukrzywdzonemu forum, kiedy krzywd wojska aż wodzowie ujmować się muszą, jako to sejm przeszły pokazał, iż się ojczyzna na milijony zdobywać i fantować dobra JKMci stołowe przeciwko prawu starostwa i dzierżawy oppignerari musiały, a wojsko przelawszy tak wiele krwi, usypawszy tak wiele braci swoich mogił ośmioletnią bez nagrody pracą i jednego na ojczyźnie non extersit grosza. Zaczem iż summum jus summa injuria, summa potestas, summa oppresio, prosi tedy wojsko JKMci i stanów rpltej, aby prawa Jchmpp. hetmanów były utemperowane, to jest, aby nie byli dożywotni jeno ad triennium, aby byli przysięgli i pańskim ordynansem retinentes, tudzież, o zgubę wojska aby byli na sejmie sądzeni, a in quantumby się incapaces officii pokazali, aby wolno było JKMci privare officio. Prosić i o to Jchmpp. posłowie będą, aby chleby na wojsko nie Jmpp. hetmani, ale komisarze z sejmu dzielili, gdyż jeżeli na teraźniejszym sejmie non allevabit prawo wolności i opresyi equestris ordnis, trudno będzie wojsku ad exigentiam necessitatis reipublicaeA lubo w pierwszej instrukcyi namieniono cyrkumstancyje urzędów Jchmpp. hetmanów, jednak i na ten czas życzą wojska JKMci P. s. m. , aby JKMść z całą rpltą przyjrzeć się raczył in officio et authoritate Jchmpp. , która nie tylko żołnierzowi, ale i całej ojczyźnie jest bardzo onerosa a niemal i samą authoritatem JKMci P. n. m. excedit kiedy Jchmpp. vitae et necis potestas dana bez przysięgi, czego i sami monarchowie polscy otrzymać nie mogli, i do przysiężenia praw i wolności zostali obligati, kiedy żaden szlachcic ani poseł mętu oppressionis libere na sejmie mówić nie może, kiedy nullum z Jchmpp. ukrzywdzonemu forum, kiedy krzywd wojska aż wodzowie ujmować się muszą, jako to sejm przeszły pokazał, iż się ojczyzna na milijony zdobywać i fantować dobra JKMci stołowe przeciwko prawu starostwa i dzierżawy oppignerari musiały, a wojsko przelawszy tak wiele krwi, usypawszy tak wiele braci swoich mogił ośmioletnią bez nagrody pracą i jednego na ojczyźnie non extersit grosza. Zaczem iż summum jus summa injuria, summa potestas, summa oppresio, prosi tedy wojsko JKMci i stanów rpltej, aby prawa Jchmpp. hetmanów były utemperowane, to jest, aby nie byli dożywotni jeno ad triennium, aby byli przysięgli i pańskim ordynansem retinentes, tudzież, o zgubę wojska aby byli na sejmie sądzeni, a in quantumby się incapaces officii pokazali, aby wolno było JKMci privare officio. Prosić i o to Jchmpp. posłowie będą, aby chleby na wojsko nie Jmpp. hetmani, ale komisarze z sejmu dzielili, gdyż jeżeli na teraźniejszym sejmie non allevabit prawo wolności i opresyi equestris ordnis, trudno będzie wojsku ad exigentiam necessitatis reipublicae w jarzmie niewoli za wolność operari, co sequetur illatio a conjectura. w jarzmie niewoli za wolność operari, co sequetur illatio a conjectura. Przypomina iteratis wojsko ekspensa Jmpana wojewody wileńskiego hetmana Wgo Ks. Litews. , iż nie mogły i nie mogą stawać, ani per constitutionem importari na rpltą, ponieważ expressa lex docet, iż co nie było proponowane na sejmikach et concessum od województw i powiatów, nie może wchodzić in volumen legum; a jeśli zaś Jchmpp. posłowie ziemscy metu oppressionis jakoż pene tak jest albo quocunque respectu takiemu stawać pozwolili, tedy to musi nullitati subjacere, ponieważ żaden poseł nad instrukcyja et limitatam potestatem nie może audere i ciężaru contrarium sentientibus przynosić, ponieważ za to cała rplta milijon i kilkakroć i kilkadziesiąt tysięcy tributum niemal płacić była obligata. Do tego iż extra notitiam wojska na wojsko siła kładł Jmp. hetman expensas, a jeden na drugiego służyć nie powinien, zaczem deducat wprzód Jmp. hetman u wojska, które najlepiej musi być tego wiadome, gdzie tak wiele impendebat kosztu, komu tak siła distribuit a eum będzie miał JKMść i rpltą fructum, iż ci wszyscy, co mimo wiadomości wojska brali, wracać będą powinni, przez co Jmp. hetman przy swoim zostanie, a ojczyzna od tak ciężkiego będzie uwolniona długu. A co na prowadzenie wojny expensorum deducetur na wojsko do atestacyi insuper upraszać Jmpana hetmana, aby, ponieważ był pierwszym stróżem i synem ojczyzny i to czynić był obligatus, sine ulteriori extersione kontentował się beneficiis reipublicae, które mimo wszystkich począwszy a primatu Ks. Litews. incessanter offerebantur. Przypomina iteratis wojsko ekspensa Jmpana wojewody wileńskiego hetmana Wgo Ks. Litews. , iż nie mogły i nie mogą stawać, ani per constitutionem importari na rpltą, ponieważ expressa lex docet, iż co nie było proponowane na sejmikach et concessum od województw i powiatów, nie może wchodzić in volumen legum; a jeśli zaś Jchmpp. posłowie ziemscy metu oppressionis jakoż pene tak jest albo quocunque respectu takiemu stawać pozwolili, tedy to musi nullitati subjacere, ponieważ żaden poseł nad instrukcyja et limitatam potestatem nie może audere i ciężaru contrarium sentientibus przynosić, ponieważ za to cała rplta milijon i kilkakroć i kilkadziesiąt tysięcy tributum niemal płacić była obligata. Do tego iż extra notitiam wojska na wojsko siła kładł Jmp. hetman expensas, a jeden na drugiego służyć nie powinien, zaczem deducat wprzód Jmp. hetman u wojska, które najlepiej musi być tego wiadome, gdzie tak wiele impendebat kosztu, komu tak siła distribuit a eum będzie miał JKMść i rpltą fructum, iż ci wszyscy, co mimo wiadomości wojska brali, wracać będą powinni, przez co Jmp. hetman przy swoim zostanie, a ojczyzna od tak ciężkiego będzie uwolniona długu. A co na prowadzenie wojny expensorum deducetur na wojsko do atestacyi insuper upraszać Jmpana hetmana, aby, ponieważ był pierwszym stróżem i synem ojczyzny i to czynić był obligatus, sine ulteriori extersione kontentował się beneficiis reipublicae, które mimo wszystkich począwszy a primatu Ks. Litews. incessanter offerebantur. O wakanse do dyspozycyi JKMci przychodzące, aby inter bene meritos w wojsku były konferowane, jako na każdym przez posły swoje wojsko upominało się i upraszało sejmie, tak i na ten czas uprasza JKMci P. s. m. , aby od tych, którzy po kilkanaście trzymają dzierżaw nie służąc w wojsku odebrawszy sejmem na wojsko podzielić raczył, co w zasługach jure advitalitio pewną otaksowawszy ceną wojsko przyjąć gotowe będzie. O wakanse do dyspozycyi JKMci przychodzące, aby inter bene meritos w wojsku były konferowane, jako na każdym przez posły swoje wojsko upominało się i upraszało sejmie, tak i na ten czas uprasza JKMci P. s. m. , aby od tych, którzy po kilkanaście trzymają dzierżaw nie służąc w wojsku odebrawszy sejmem na wojsko podzielić raczył, co w zasługach jure advitalitio pewną otaksowawszy ceną wojsko przyjąć gotowe będzie. Tak tedy wszystkie pomienione punkta curae et sollicitudini Jchmpp. posłów zleciwszy pewnej zostaje wojsko nadziei, iż rplta, jako matka subveniet łaskawie desideriis wiernego rycer- stwa jako synów swych własnych; in reliquo stosując się do ustnej i listownej od wojska informacyi Jchmpp. posłowie postąpić powinni będą. stwa jako synów swych własnych; in reliquo stosując się do ustnej i listownej od wojska informacyi Jchmpp. posłowie postąpić powinni będą. 63. 63. INSTRUKCYJA OD JKMCI I CAłEJ RPLTEJ Z SEJMU EKSTRAORDYNOWANEGO WARSZAWSKIEGO, WWNYM ANDRZEJOWI OLSZEWSKIEMUINSTRUKCYJA OD JKMCI I CAłEJ RPLTEJ Z SEJMU EKSTRAORDYNOWANEGO WARSZAWSKIEGO, WWNYM ANDRZEJOWI OLSZEWSKIEMU BISKUPOWI CHEŁMIŃSKIEMU, FRANCISZKOWI NA LUBOWICACH LUBOWICKIEMU KASZTELANOWI WOŁYŃSKIEMU, ALEKSANDROWI NARUSZEWICZOWI PODKANCLERZEMU WGO KS. LlTEWS. Z SENATU; Z IZBY ZAŚ POSELSKIEJ WIELMOŻNEMU BOGUSŁAWOWI RADZIWIŁŁOWI KSIĘCIU NA BIRŻACH I DUBIENKACH, SŁUCKU I KOBYLU, KONIUSZEMU WGO KS. LITEWS. , URODZONYM PIOTROWI GALIMSKIEMUBISKUPOWI CHEŁMIŃSKIEMU, FRANCISZKOWI NA LUBOWICACH LUBOWICKIEMU KASZTELANOWI WOŁYŃSKIEMU, ALEKSANDROWI NARUSZEWICZOWI PODKANCLERZEMU WGO KS. LlTEWS. Z SENATU; Z IZBY ZAŚ POSELSKIEJ WIELMOŻNEMU BOGUSŁAWOWI RADZIWIŁŁOWI KSIĘCIU NA BIRŻACH I DUBIENKACH, SŁUCKU I KOBYLU, KONIUSZEMU WGO KS. LITEWS. , URODZONYM PIOTROWI GALIMSKIEMU STAROŚCIE ORSZAŃSKIEMU, LEONOWI POGIRSKIEMU MARSZAŁKOWISTAROŚCIE ORSZAŃSKIEMU, LEONOWI POGIRSKIEMU MARSZAŁKOWI RZECZYCKIEMU, GROSłAWSKIEMU SęDZIEMU ZIEMI NURSKIEJ, JANOWI PODUPIęCIE PODSęDKOWI POłOCKIEMU, KRZYSZTOFOWI żELSKIEMURZECZYCKIEMU, GROSłAWSKIEMU SęDZIEMU ZIEMI NURSKIEJ, JANOWI PODUPIęCIE PODSęDKOWI POłOCKIEMU, KRZYSZTOFOWI żELSKIEMU PISARZOWI ZIEMI BIELSKIEJ, STANISŁAWOWI KAROLOWI ŁUŻECKIEPISARZOWI ZIEMI BIELSKIEJ, STANISŁAWOWI KAROLOWI ŁUŻECKIEMU MELSZTYńSKIEMU, MYCIELSKIEMUMU MELSZTYńSKIEMU, MYCIELSKIEMU DO WOJSK WGO KS. LITEWS. STAREGO I NOWEGO ZACIąGU W ZWIąZKU ZOSTAJąCYCH WYPRAWIONYM DANA w WARSZAWIE. DO WOJSK WGO KS. LITEWS. STAREGO I NOWEGO ZACIąGU W ZWIąZKU ZOSTAJąCYCH WYPRAWIONYM DANA w WARSZAWIE. Stanąwszy Jchmpp. komisarze w Kobryniu przy ofiarowanej łasce JKMci cnemu rycerstwu dabunt rationes, dla czego rplta od początku sejmu nie miała z wojskami korespondencyi 1mo, że Jchmpp. posłowie ich ostatniego dnia konkluzyi sejmowej prezentowali się JKMci i rpltej; 2do, że ciż Jchmpp. posłowie nie chcieli listów JKMci i rpltej przyjąć, ani tego admittere, aby był JKMść dawniej komisarzów rpltej wyprawił do wojsk potrzebując tego, aby wprzód in instanti na wszystkie punkta instrukcyi wojskowej cathegoricam mieli deklarycyją. Stanąwszy Jchmpp. komisarze w Kobryniu przy ofiarowanej łasce JKMci cnemu rycerstwu dabunt rationes, dla czego rplta od początku sejmu nie miała z wojskami korespondencyi 1mo, że Jchmpp. posłowie ich ostatniego dnia konkluzyi sejmowej prezentowali się JKMci i rpltej; 2do, że ciż Jchmpp. posłowie nie chcieli listów JKMci i rpltej przyjąć, ani tego admittere, aby był JKMść dawniej komisarzów rpltej wyprawił do wojsk potrzebując tego, aby wprzód in instanti na wszystkie punkta instrukcyi wojskowej cathegoricam mieli deklarycyją. Które, iż potrzebowały seriam et maturam declarationem nie mogła rpltą tak prędko o nich decidere, i dotychczas w pewnych materyjach nie może aż do powrotu Jchmpp. komisarzów, ponieważ wojska pp. posłom swoim nie dały plaenampotestatem, przez co sejm ultra praefixum terminum protractus z wielkim niewczasem JKMci i wszystkiej rpltej i z niewygodą wojsk. Które, iż potrzebowały seriam et maturam declarationem nie mogła rpltą tak prędko o nich decidere, i dotychczas w pewnych materyjach nie może aż do powrotu Jchmpp. komisarzów, ponieważ wojska pp. posłom swoim nie dały plaenampotestatem, przez co sejm ultra praefixum terminum protractus z wielkim niewczasem JKMci i wszystkiej rpltej i z niewygodą wojsk. Deducent oraz, co było motwo nagłego złożenia sejmu, przed którym, że sejmiki po województwach i powiatach nie na jednym odprawowały terminie, nie był i w tem error kancelaryi JKMci, która pod jedną datą wszystkie wydawać zwykła ekspedycyje. Ale snąć same niektóre księstwa i powiaty dla wojska przechodzącego pomknęły sobie terminu; a że nie sześcią niedziel sejmiki, bo sejm sine solennitate ekstraordynaryjny, i same wojska o prędkie złożenie onego prosiły; wszakże nic szkody wojska przez to nie ponoszą, kiedy desideria swoje na sejmikach promowały. Ante omnia w tem adlaborabunt, aby wojska nie ruszyły się z konsystencyj swoich ku Warszawie, daleko więcej, aby nihil morantur przeciwko wojsku JKMci pod komendą Wdy ruskiego zostającemu. A że constat JKMci, że motus w wojsku nie zkąd innąd pochodzą, tylko ex sinistra maleuolorum informatione, jakoby na teraźniejszym sejmie materia electionis miała invocari, deducent autentico documento, że rplta o tem nie myślała, i owszem, dawne prawa de libera electione reasumowawszy zagrodziła drogę do mówienia o niej. Deducent i to, że na przeszłym sejmie materia electionis non per privatas personas introducta była, ale via publica ordinaria wprzód przez instrukcyje JKMci na sejmiki po województwach i powiatach proponowana, potem na sejmie traktowana. Na co że nie było zgody rpltej, JKMść recessit od tej swojej propozycyi. Deducent oraz, co było motwo nagłego złożenia sejmu, przed którym, że sejmiki po województwach i powiatach nie na jednym odprawowały terminie, nie był i w tem error kancelaryi JKMci, która pod jedną datą wszystkie wydawać zwykła ekspedycyje. Ale snąć same niektóre księstwa i powiaty dla wojska przechodzącego pomknęły sobie terminu; a że nie sześcią niedziel sejmiki, bo sejm sine solennitate ekstraordynaryjny, i same wojska o prędkie złożenie onego prosiły; wszakże nic szkody wojska przez to nie ponoszą, kiedy desideria swoje na sejmikach promowały. Ante omnia w tem adlaborabunt, aby wojska nie ruszyły się z konsystencyj swoich ku Warszawie, daleko więcej, aby nihil morantur przeciwko wojsku JKMci pod komendą Wdy ruskiego zostającemu. A że constat JKMci, że motus w wojsku nie zkąd innąd pochodzą, tylko ex sinistra maleuolorum informatione, jakoby na teraźniejszym sejmie materia electionis miała invocari, deducent autentico documento, że rplta o tem nie myślała, i owszem, dawne prawa de libera electione reasumowawszy zagrodziła drogę do mówienia o niej. Deducent i to, że na przeszłym sejmie materia electionis non per privatas personas introducta była, ale via publica ordinaria wprzód przez instrukcyje JKMci na sejmiki po województwach i powiatach proponowana, potem na sejmie traktowana. Na co że nie było zgody rpltej, JKMść recessit od tej swojej propozycyi. W punkcie o Jchmpp. pieczętarzach explicabunt, że zawsze pro fide jurata na urzędach swoich sprawowali się, ani takie rzeczy promowali, któreby convellerent prawa i wolności ojczyste, albo opprimerent liberam vocem, daleko więcej, aby mieli rwać vincula unionis, magno labore et sudore przodków swoich comparata, czego nikt non probavit i probare nie może; a że ten punkt sub trutinam rpltej wojska podały, zda się rpltej, żeby to było cum summo damno, gdyby te urzędy tak często odmianie podlegać miały i dawnych koła praw odmieniać nie może. W punkcie o Jchmpp. pieczętarzach explicabunt, że zawsze pro fide jurata na urzędach swoich sprawowali się, ani takie rzeczy promowali, któreby convellerent prawa i wolności ojczyste, albo opprimerent liberam vocem, daleko więcej, aby mieli rwać vincula unionis, magno labore et sudore przodków swoich comparata, czego nikt non probavit i probare nie może; a że ten punkt sub trutinam rpltej wojska podały, zda się rpltej, żeby to było cum summo damno, gdyby te urzędy tak często odmianie podlegać miały i dawnych koła praw odmieniać nie może. Tymże argumentem pójdą i strony Jchmpp. hetmanów perswadując wojskom, aby na te urzędy, które najbardziej krwawe zasługi ludzi rycerskich promovere zwykły, nie chciały severe i owszem, aby one przy dawnej zostawiwszy powadze affecta et confidentia fraterna prosequi usiłowały, a panowie hetmani według artykułów wojskowych konstytucyjami utwierdzonych sprawować się będą. według artykułów wojskowych konstytucyjami utwierdzonych sprawować się będą. Rachunki skarbowe aby się przed deputatami z izby poselskiej i wojskowemi odprawowały, non est usum reipublicae, boby przez to już quartum ordinem przyjmować zdałoby się. Zaczem opowiedzą to wojskom gorąco żądając, aby takich novitates nie afektowały, które eum tempore mogłyby być rpltej bardzo szkodliwe. Wszakże cokolwiek będzie należało do likwidacyj wojskowych, wszystko to skarb pokaże na komisyi rachunkami swemi przed rpltą odprawionemi, które od komisyi mińskiej zacząć się będą powinne et constabit. .. .. . ab anno 1654 ktoRachunki skarbowe aby się przed deputatami z izby poselskiej i wojskowemi odprawowały, non est usum reipublicae, boby przez to już quartum ordinem przyjmować zdałoby się. Zaczem opowiedzą to wojskom gorąco żądając, aby takich novitates nie afektowały, które eum tempore mogłyby być rpltej bardzo szkodliwe. Wszakże cokolwiek będzie należało do likwidacyj wojskowych, wszystko to skarb pokaże na komisyi rachunkami swemi przed rpltą odprawionemi, które od komisyi mińskiej zacząć się będą powinne et constabit. .. .. . ab anno 1654 kto co wziął i kiedy. co wziął i kiedy. Strony płacy starać się będą pp. komisarze, aby wojska produkowały rejestra popisowe i quantitatem długu aby deklarowały obudwu zaciągów. Rachunki te wojskowe mają być produkowane od komisyi mińskiej, potrąciwszy jednak to, co od tamtego czasu wzięli, co około trzech milijonów uczyni. Strony płacy starać się będą pp. komisarze, aby wojska produkowały rejestra popisowe i quantitatem długu aby deklarowały obudwu zaciągów. Rachunki te wojskowe mają być produkowane od komisyi mińskiej, potrąciwszy jednak to, co od tamtego czasu wzięli, co około trzech milijonów uczyni. To pewna, że odpowiedzą, iż skarb lepiej wie wiele wojskom winien, niżeli same woiska; jakoż do przeszłego sejmu około dwunastu lub trzynastu milijonów się winno. Ukażą egestatem reipublicae jeżeli jest solvendo tak wielkiemu długowi w tak szczupłych Wgo Ks. Litews. granicach, kiedy od Połocka aż do Polanówki wszystko nieprzyjaciel trzyma; a z powiatów takie artykuły, żeby na żadne podatki nie pozwalali, lubo ich JKMść przez instrukcyje upominał, aby cum plenaria facultate przysyłali posłów na sejm, żeby na tak wielką sumę obmyślili podatki, na jakie się rplta z wojskami zgodzi. To pewna, że odpowiedzą, iż skarb lepiej wie wiele wojskom winien, niżeli same woiska; jakoż do przeszłego sejmu około dwunastu lub trzynastu milijonów się winno. Ukażą egestatem reipublicae jeżeli jest solvendo tak wielkiemu długowi w tak szczupłych Wgo Ks. Litews. granicach, kiedy od Połocka aż do Polanówki wszystko nieprzyjaciel trzyma; a z powiatów takie artykuły, żeby na żadne podatki nie pozwalali, lubo ich JKMść przez instrukcyje upominał, aby cum plenaria facultate przysyłali posłów na sejm, żeby na tak wielką sumę obmyślili podatki, na jakie się rplta z wojskami zgodzi. Starać się tedy będą, aby tak jako wojska koronnego posłowie od czterdziestu milijonów do dziesięciu descedunt, żeby toż i wojska Wgo Ks. Litews. o dwóch milijonach mówić chciały, ostatek darowawszy ojczyźnie; więc że i te trzy milijony z ciężkością wydać się muszą, aby je na pewne raty pozwolić chciały do dwu albo trzech lat. A jeżeli się wojna skończy, żeby w domach czekały zapłaty, teraz część jaką znaczną z sejmu tego odebrawszy, jako książę pan hetman pod Horwolem cztery tysiące wojska zwinął i w domach odebrali swoją satysfakcyją; Starać się tedy będą, aby tak jako wojska koronnego posłowie od czterdziestu milijonów do dziesięciu descedunt, żeby toż i wojska Wgo Ks. Litews. o dwóch milijonach mówić chciały, ostatek darowawszy ojczyźnie; więc że i te trzy milijony z ciężkością wydać się muszą, aby je na pewne raty pozwolić chciały do dwu albo trzech lat. A jeżeli się wojna skończy, żeby w domach czekały zapłaty, teraz część jaką znaczną z sejmu tego odebrawszy, jako książę pan hetman pod Horwolem cztery tysiące wojska zwinął i w domach odebrali swoją satysfakcyją; de modis zaś wypłacenia zniosą się z wojskiem, jakie sami podadzą, byle sine injuria privatorum. de modis zaś wypłacenia zniosą się z wojskiem, jakie sami podadzą, byle sine injuria privatorum. Więc że przecie niepodobna obejść się bez pogłównego, deducere wojskom, że nie przez nas te difficultates, a jeśli chcą, urgeant przez listy, aby to stanęło; urgeant illustrationem dóbr, na którą potentiores pozwalają, ale szlachta nie chcą. Więc że przecie niepodobna obejść się bez pogłównego, deducere wojskom, że nie przez nas te difficultates, a jeśli chcą, urgeant przez listy, aby to stanęło; urgeant illustrationem dóbr, na którą potentiores pozwalają, ale szlachta nie chcą. O komisyi do zapłaty asekurować będą Jchmpp. komisarze wojska, że na teraźniejszym sejmie będzie postanowiona, oraz excusabunt, dla czego przeszłe komisyje nie dochodziły na terminach opisanych, i z miejsca na miejsce były przenoszone, i że się to nie przez pp. pieczętarzów działo, którzy z powinności urzędów swoich zawsze się o to starają, aby publica sancita w niczem nie były mutata. O komisyi do zapłaty asekurować będą Jchmpp. komisarze wojska, że na teraźniejszym sejmie będzie postanowiona, oraz excusabunt, dla czego przeszłe komisyje nie dochodziły na terminach opisanych, i z miejsca na miejsce były przenoszone, i że się to nie przez pp. pieczętarzów działo, którzy z powinności urzędów swoich zawsze się o to starają, aby publica sancita w niczem nie były mutata. Z wojskowych ludzi jeśli kto o podatki rpltej nie według prawa kontraktował, albo one in proprium obrócił usum, sprawić się z tego powinien skarbowi, skarb zaś deliquentem deferret reipublicae. Z wojskowych ludzi jeśli kto o podatki rpltej nie według prawa kontraktował, albo one in proprium obrócił usum, sprawić się z tego powinien skarbowi, skarb zaś deliquentem deferret reipublicae. Potentioribus aby miał skarb in exigendis publicis contribucionibus connivere, honori constat, gdyż jednakie na wszystkich prawa, i dotąd sine distinctione personarum, jako w grodach tak i w trybunałach skarbowych wszystkich sądzono. Podatki, które na teraźniejszym sejmie będą uchwalone, jeśli przy województwach i powiatach mają zostawać, decidet respublica et Senatus, ale żeby za asygnacyjami wojskowemi miały być wydawane, multa przez to sequerentur inconvenientia, które potrzeba deducere wojskom, ani tego supponit JKMść, aby wojska panu podskarbiemu i hetmanowi in absentia jego derogare chciały. Potentioribus aby miał skarb in exigendis publicis contribucionibus connivere, honori constat, gdyż jednakie na wszystkich prawa, i dotąd sine distinctione personarum, jako w grodach tak i w trybunałach skarbowych wszystkich sądzono. Podatki, które na teraźniejszym sejmie będą uchwalone, jeśli przy województwach i powiatach mają zostawać, decidet respublica et Senatus, ale żeby za asygnacyjami wojskowemi miały być wydawane, multa przez to sequerentur inconvenientia, które potrzeba deducere wojskom, ani tego supponit JKMść, aby wojska panu podskarbiemu i hetmanowi in absentia jego derogare chciały. Ratione dyrekcyi trybunałów skarbowych stanęła konstytucyja na przeszłym sejmie, że przez plur alitatem vocum powinien być obierany dyrektor. Gdy tedy według tego prawa bywają Jchmpp. deputaci do sądów naznaczani, może często excludi i sam nad skarbem starszy. Ratione dyrekcyi trybunałów skarbowych stanęła konstytucyja na przeszłym sejmie, że przez plur alitatem vocum powinien być obierany dyrektor. Gdy tedy według tego prawa bywają Jchmpp. deputaci do sądów naznaczani, może często excludi i sam nad skarbem starszy. Zastawa ekonomii szawelskiej i sumy na starostwa wołpieńskie i retowskie przez konstytucyją wniesione nie mogą immunari, ponieważ się to stało cum consensu omnium ordinum za instancyją samych wojsk i wszystkich województw i powia- tów, z których na przeszłym sejmie zgodne były około tego artykuły a na teraźniejszym są nieodmienne nie tylko z Wgo Ks. Litews. ale i z Korony. tów, z których na przeszłym sejmie zgodne były około tego artykuły a na teraźniejszym są nieodmienne nie tylko z Wgo Ks. Litews. ale i z Korony. Z tejże okazyi deducent Jchmpp. komisarze wojskom, że JWny wojewoda wileński hetman wielki Wgo Ks. Litews. nie otrzymał tej łaski JKMci i rpltej ratione nagrody zasług, ale ratione securitatis własnej substancyi swojej na potrzeby rpltej in summa necessitate, że i dla zatrzymania wojska errogowanej, co gotów liquidare wojskom; nie przepomniał tego dołożyć, że antecessorowie jego otrzymywali amplissimas possessiones od rpltej i od wojsk samych osobliwe odbierali gratitudines a on sam miałby być tak nieszczęśliwy, żeby swej własnej nie miał być securus Co wywiódłszy wojskom żądać będą, aby od tej propozycyi recedere chciały, ponieważ sama rpltą dispensavit prawo o ekonomijach napisane nie tylko in favorem tak dobrze zasłużonego senatora i urzędnika, ale etiam in favorem drugich, czego extat exemplum w Koronie, gdy także ekonomija nowodworska sumą wielką onerowaną jest. Z tejże okazyi deducent Jchmpp. komisarze wojskom, że JWny wojewoda wileński hetman wielki Wgo Ks. Litews. nie otrzymał tej łaski JKMci i rpltej ratione nagrody zasług, ale ratione securitatis własnej substancyi swojej na potrzeby rpltej in summa necessitate, że i dla zatrzymania wojska errogowanej, co gotów liquidare wojskom; nie przepomniał tego dołożyć, że antecessorowie jego otrzymywali amplissimas possessiones od rpltej i od wojsk samych osobliwe odbierali gratitudines a on sam miałby być tak nieszczęśliwy, żeby swej własnej nie miał być securus Co wywiódłszy wojskom żądać będą, aby od tej propozycyi recedere chciały, ponieważ sama rpltą dispensavit prawo o ekonomijach napisane nie tylko in favorem tak dobrze zasłużonego senatora i urzędnika, ale etiam in favorem drugich, czego extat exemplum w Koronie, gdy także ekonomija nowodworska sumą wielką onerowaną jest. Praw dożywotnych białym głowom za zasługi mężów ich żadnych, które równo z inszemi JKMść poprzysiągł nie może tottere, by jednak in futurum na tak wielu starostwach i dzierżawach nie miewały dożywocia, per novam constitutionem może się temu zabieżeć. Tymże sposobem zabieży się temu, aby starszyna wojskowa z krzywdą młodszej braci swojej nie ubiegali się do nagrody za zasługi, ale żeby równo z nimi czekali satysfakcyi do komisyi, którą voto respublica zwykła stanowić. Praw dożywotnych białym głowom za zasługi mężów ich żadnych, które równo z inszemi JKMść poprzysiągł nie może tottere, by jednak in futurum na tak wielu starostwach i dzierżawach nie miewały dożywocia, per novam constitutionem może się temu zabieżeć. Tymże sposobem zabieży się temu, aby starszyna wojskowa z krzywdą młodszej braci swojej nie ubiegali się do nagrody za zasługi, ale żeby równo z nimi czekali satysfakcyi do komisyi, którą voto respublica zwykła stanowić. Jchmpp. komisarze na traktaty moskiewskie wyprawieni nie są winni, że infectis rebus cum magno dispendio skarbu rpltej z funkcyi swojej powracają, ponieważ nieprzyjaciel nie trzyma słowa quoties JKMci i rpltej danego, aby tedy sumpt z skarbu wziąwszy mieli wracać, zda się być injustum. W to jednak wejrzy rplta, aby mniejszy numerus bywał pp. komisarzów i żeby się mniejszą kontentowali kwotą. Jchmpp. komisarze na traktaty moskiewskie wyprawieni nie są winni, że infectis rebus cum magno dispendio skarbu rpltej z funkcyi swojej powracają, ponieważ nieprzyjaciel nie trzyma słowa quoties JKMci i rpltej danego, aby tedy sumpt z skarbu wziąwszy mieli wracać, zda się być injustum. W to jednak wejrzy rplta, aby mniejszy numerus bywał pp. komisarzów i żeby się mniejszą kontentowali kwotą. Taż ratio służy Jchmpp. komisarzom, których Jchmpp. zwykli do ujęcia wojska posyłać. Jchmpp. posłowie ziemscy jeśli moribus antiquis albo ad normam deputatów trybunalskich mają być obierani decidet reipublicae vocem actwam, aby wojskaTaż ratio służy Jchmpp. komisarzom, których Jchmpp. zwykli do ujęcia wojska posyłać. Jchmpp. posłowie ziemscy jeśli moribus antiquis albo ad normam deputatów trybunalskich mają być obierani decidet reipublicae vocem actwam, aby wojska przez posłów swych miały na sejmie ex multis fundam et talibus rationibus nie zda się rpltej, które Jchmpp. komisarze producent wojskom tej nie przepominając, że w Wielk. Ks. Litews, ad casum tylko wojska bywać zwykły; w ostatku, ponieważ wojsko Wgo Ks. Litews. unum velle et unum nolle z koronnemi trzymają, aby exemplo tamtych supersedowali od tej propozycyi. Insignia regni i klejnoty już są do Krakowa sprowadzone, z których, że pewnych szat nie dostaje, injunctum pp, instygatorom, aby na przyszły sejm przypozwali tych, którzy co u siebie zatrzymali. Pieczęci mniejszej Wgo Ks. Litews. dotąd w prywatnym domu zatrzymanej upomina się rpltą u sukcesorów zeszłego pana podkanclerzego Wgo Ks. Litews. przez posłów swych miały na sejmie ex multis fundam et talibus rationibus nie zda się rpltej, które Jchmpp. komisarze producent wojskom tej nie przepominając, że w Wielk. Ks. Litews, ad casum tylko wojska bywać zwykły; w ostatku, ponieważ wojsko Wgo Ks. Litews. unum velle et unum nolle z koronnemi trzymają, aby exemplo tamtych supersedowali od tej propozycyi. Insignia regni i klejnoty już są do Krakowa sprowadzone, z których, że pewnych szat nie dostaje, injunctum pp, instygatorom, aby na przyszły sejm przypozwali tych, którzy co u siebie zatrzymali. Pieczęci mniejszej Wgo Ks. Litews. dotąd w prywatnym domu zatrzymanej upomina się rpltą u sukcesorów zeszłego pana podkanclerzego Wgo Ks. Litews. Dobra Radziwiłłowskie dziedziczne przez pakta z Koroną szwedzką i kurfirsztem brandeburskim legitimis successoribus przywrócone i tak wiela konstytucyjami aprobowane, nie mogą sine violatione pactorum być odbierane. Dobra Radziwiłłowskie dziedziczne przez pakta z Koroną szwedzką i kurfirsztem brandeburskim legitimis successoribus przywrócone i tak wiela konstytucyjami aprobowane, nie mogą sine violatione pactorum być odbierane. Dożywotnych zaś dóbr jeżeli zachodzi konkurencyja prwilegiorum, JKMść przed sąd swój decidet, kto będzie midlpotioritatem ducis według dawnej w takich sprawach praxim; 3 pp. poborcy powiatowi, że wypłacając asygnacyje zwykli depactare ludzi rycerskich, stanie lex na nich, aby in futurum nie ważyli się tego czynić. Dożywotnych zaś dóbr jeżeli zachodzi konkurencyja prwilegiorum, JKMść przed sąd swój decidet, kto będzie midlpotioritatem ducis według dawnej w takich sprawach praxim; 3 pp. poborcy powiatowi, że wypłacając asygnacyje zwykli depactare ludzi rycerskich, stanie lex na nich, aby in futurum nie ważyli się tego czynić. Dobra po mężnym kawalerze panu Wiażewiczu chorążym smoleńskim postrzelanym i pokaleczonym z szczodrobliwej ręki JKMci konferowane żadnej nie podlegają wątpliwości, chyba kto z dawnem odezwał się prawem, któremu JKMść nie mógłby derogare, ale to przed się ordinaria via juris musi być decisum. Dobra po mężnym kawalerze panu Wiażewiczu chorążym smoleńskim postrzelanym i pokaleczonym z szczodrobliwej ręki JKMci konferowane żadnej nie podlegają wątpliwości, chyba kto z dawnem odezwał się prawem, któremu JKMść nie mógłby derogare, ale to przed się ordinaria via juris musi być decisum. Kaźnia carska na zamku wileńskim wzięta jak wielka była i na co z wyraźnej woli JKMci obrócona informabunt Jchmpp. komisarze-rejestrami, które per copias dane są Jchmpp. ; komendantów na wileńskim i kowieńskim zamkach zostających upomni JKMść listami swemi, aby nie byli molesti obywatelom tamecznym, jeśli zaś peccarunt w złem szafowaniu prowijantów sobie zostawionych, dabunt rationem wielmożnemu hetmanowi wielkiemu Wgo Ks. Litews. , których prowijantów i soli rejestra posyła przez pp. komisarzów JKMść. Pan podkomorzy smoleński, aby miał privari tego, co mu jest beneficio totius reipublicae concessum, byłoby nie tylko injustum ale i periculosum, bo wszystkie prawa tali exemplo musiałyby być wzruszone; taż ratio militat za panem wojskim witebskim. O Jmpana podskarbiego i hetmana polnego Wgo Ks. Lit. eliberacyją, jakie JKMść przez wszystek czas czynił staranie, patet to wszystko nie tylko wojskom JKMci, ale i wszystkiemu światu i samemu, w czem teraz incessanter z pańskiego swego nie spuści starania, byle Jchmpp. hetmani koronni nie chcieli difficultare w wydaniu trzech więźniów, to jest Szczerbatego jednego, kniazia Kozłowskiego i Okinfijewa, o których życzy JKMść, aby wojska jak najgoręciej pisali do Jchmpp. hetmanów koronnych listy i posłom swoim urgere kazali; aleć już deklarowali się pp. hetmani, że chcą ich wydać, co patebit wojsku za powrotem p. Sokołowskiego. Odwagi pana marszałka mozyrskiego w wielu okazyjach wyświadczone godne JKMść łaski swojej pańskiej być rozumie, czyje zaś lepsze prawa, rozsądzić chce sam JKMść P. n. m. Pan podkomorzy smoleński, aby miał privari tego, co mu jest beneficio totius reipublicae concessum, byłoby nie tylko injustum ale i periculosum, bo wszystkie prawa tali exemplo musiałyby być wzruszone; taż ratio militat za panem wojskim witebskim. O Jmpana podskarbiego i hetmana polnego Wgo Ks. Lit. eliberacyją, jakie JKMść przez wszystek czas czynił staranie, patet to wszystko nie tylko wojskom JKMci, ale i wszystkiemu światu i samemu, w czem teraz incessanter z pańskiego swego nie spuści starania, byle Jchmpp. hetmani koronni nie chcieli difficultare w wydaniu trzech więźniów, to jest Szczerbatego jednego, kniazia Kozłowskiego i Okinfijewa, o których życzy JKMść, aby wojska jak najgoręciej pisali do Jchmpp. hetmanów koronnych listy i posłom swoim urgere kazali; aleć już deklarowali się pp. hetmani, że chcą ich wydać, co patebit wojsku za powrotem p. Sokołowskiego. Odwagi pana marszałka mozyrskiego w wielu okazyjach wyświadczone godne JKMść łaski swojej pańskiej być rozumie, czyje zaś lepsze prawa, rozsądzić chce sam JKMść P. n. m. Regiment wielmożnego kanclerza Wgo Ks. Litews. lubo nie podlegał sądowi wojskowemu, jeno samego JKMci, od którego był z słusznych przyczyn onemu konferowany, solita jednak aequanimitate idzie w tym wielmożny kanclerz dla dobra pospolitego i jako inszym exrapina regimentowi dozwalała, tak sam w nim niekorzystając deposuit in manus JKMci, aby nim według upodobania swego dysponował, a dwa lata, przez które trzymał ten regiment suplementował i okrywał, aby mu w skarbie nie ginęły. Pan Oskirka sędzia możyrski jeśli in foro competenti dowiedzie tego, że pan marszałek rzeczycki procesował go nie podawszy mandatów, eo ipso dekret in contumatiam na nim otrzymany cassabitur. Pan Chłusowicz horodniczy orszański z rekomendacyi wojskowej i z swoich wysokich zasług sine difficultate otrzymał od JKMci i rpltej czego afektuje. Także pan Dziadkowski z panem Pańskim, pan Rościszewski honoru swego i szkody poniesionej vindicare inaczej nie może, tylko in foro, gdzie luboby nie stawili citati, etiam in contumatiam może mieć swoją satysfakcyją. Jako rpltą na przeszłym sejmie panom pisarzowi polnemu i strażnikowi Wgo Ks. Litews. ludziom sobieRegiment wielmożnego kanclerza Wgo Ks. Litews. lubo nie podlegał sądowi wojskowemu, jeno samego JKMci, od którego był z słusznych przyczyn onemu konferowany, solita jednak aequanimitate idzie w tym wielmożny kanclerz dla dobra pospolitego i jako inszym exrapina regimentowi dozwalała, tak sam w nim niekorzystając deposuit in manus JKMci, aby nim według upodobania swego dysponował, a dwa lata, przez które trzymał ten regiment suplementował i okrywał, aby mu w skarbie nie ginęły. Pan Oskirka sędzia możyrski jeśli in foro competenti dowiedzie tego, że pan marszałek rzeczycki procesował go nie podawszy mandatów, eo ipso dekret in contumatiam na nim otrzymany cassabitur. Pan Chłusowicz horodniczy orszański z rekomendacyi wojskowej i z swoich wysokich zasług sine difficultate otrzymał od JKMci i rpltej czego afektuje. Także pan Dziadkowski z panem Pańskim, pan Rościszewski honoru swego i szkody poniesionej vindicare inaczej nie może, tylko in foro, gdzie luboby nie stawili citati, etiam in contumatiam może mieć swoją satysfakcyją. Jako rpltą na przeszłym sejmie panom pisarzowi polnemu i strażnikowi Wgo Ks. Litews. ludziom sobie 3838 i Panu dobrze zasłużonym debitam wyświadczyła gratitudinem w pozwoleniu wieczności na Rudobiełkę i Molezadź, tak i pp. Wojniłłowiczom tejże nie odmówi wdzięczności. Pretensyja pp. Eismontów inaczej uspokojona być nie może tylko przez komisyja, która aby tem prędzej i skuteczniej dojść mogła, będzie osobna około tego konstytucyja. i Panu dobrze zasłużonym debitam wyświadczyła gratitudinem w pozwoleniu wieczności na Rudobiełkę i Molezadź, tak i pp. Wojniłłowiczom tejże nie odmówi wdzięczności. Pretensyja pp. Eismontów inaczej uspokojona być nie może tylko przez komisyja, która aby tem prędzej i skuteczniej dojść mogła, będzie osobna około tego konstytucyja. Panowie pułkownicy i rotmistrze od województw i powiatów in vim pospolitego ruszenia wyprawieni, że według ordynansu JKMci nie sprawili się i chorągwie w ciągnieniu pozwijali, serio rplta animadvertit, aby jej koszt nie ginął i ten postępek aby był per legem publicam zganiony. Regimenty ktoby miał in eum finem, aby podatków do skarbu nie wnosił i likwidacyjaim był onerosus, potrzebować będą Jchmpp. komisarze, aby wojska explicite informowali w tej mierze JKMść i rpltą. Panowie pułkownicy i rotmistrze od województw i powiatów in vim pospolitego ruszenia wyprawieni, że według ordynansu JKMci nie sprawili się i chorągwie w ciągnieniu pozwijali, serio rplta animadvertit, aby jej koszt nie ginął i ten postępek aby był per legem publicam zganiony. Regimenty ktoby miał in eum finem, aby podatków do skarbu nie wnosił i likwidacyjaim był onerosus, potrzebować będą Jchmpp. komisarze, aby wojska explicite informowali w tej mierze JKMść i rpltą. Panowie obywatele inflandzcy gdyby się według konstytucyi sejmu przeszłego sprawili, mogliby na teraźniejszym odnieść to, co im słusznie debetur, ale że nie likwidowali swoich strat przed komisarzami na to od JKMci vigore tamtej konstytucyi zesłanymi, nie przy JKMci i rpltej, ale przy nich samych zostaje wina; gdy jednak quod non fecerunt, facient, obmyśli im rplta słuszną satysfakcyją. Panowie obywatele inflandzcy gdyby się według konstytucyi sejmu przeszłego sprawili, mogliby na teraźniejszym odnieść to, co im słusznie debetur, ale że nie likwidowali swoich strat przed komisarzami na to od JKMci vigore tamtej konstytucyi zesłanymi, nie przy JKMci i rpltej, ale przy nich samych zostaje wina; gdy jednak quod non fecerunt, facient, obmyśli im rplta słuszną satysfakcyją. Przywilej pani Ważyńskiej na dobra Rudawkę i Stary Dwór służący inaczej cassari nie może tylko ordinaria via juris, zaczem gdy p. kapitan Bossy pozwawszy ją przed sąd JKMci dowiedzie tego, że ad małe narrata był otrzymany, natenczas pożądaną odniesie satysfakcyją. Przywilej pani Ważyńskiej na dobra Rudawkę i Stary Dwór służący inaczej cassari nie może tylko ordinaria via juris, zaczem gdy p. kapitan Bossy pozwawszy ją przed sąd JKMci dowiedzie tego, że ad małe narrata był otrzymany, natenczas pożądaną odniesie satysfakcyją. Przestrogę wojskową, jakie rplta per neutralitatem księcia kurlandzkiego damnum poniosła JKMci wdzięcznie cum ordinibus przyjąwszy z temiż cavebit lege, aby in futurum principes feudales nie ważyli się trzymać neutralitatem z nieprzyjaciółmi rpltej sine consensu JKMci. Przestrogę wojskową, jakie rplta per neutralitatem księcia kurlandzkiego damnum poniosła JKMci wdzięcznie cum ordinibus przyjąwszy z temiż cavebit lege, aby in futurum principes feudales nie ważyli się trzymać neutralitatem z nieprzyjaciółmi rpltej sine consensu JKMci. Zaciąg Bernego jako nie był nigdy w kompucie wojsk Wgo Ks. Litews. tak teraz przez uniwersały JKMci już jest annihilowany. Zaciąg Bernego jako nie był nigdy w kompucie wojsk Wgo Ks. Litews. tak teraz przez uniwersały JKMci już jest annihilowany. W sumie dwukroć sto tysięcy złotych fantami na wojsko od rpltej ordynowanej przez kogoby stała się diminutio nie może JKMść informari, kiedy według taksy koronnej te fanty wojsku oddane były i trudno o tem intercedentibus fatis wielmożnego administratora informari, o czem jednak pytać się JKMść rozkaże. oddane były i trudno o tem intercedentibus fatis wielmożnego administratora informari, o czem jednak pytać się JKMść rozkaże. Pan Chmielnicki hetman wojsk zaporożskich i z cnoty swojej, którą ostatecznie Panu i ojczyźnie wyświadcza, i z rekomendacyi wojsk Wgo Ks. Litews. w osobliwym JKMci zostawać będzie respekcie, tegoż i wszystkie wojska zaporożskie doznawać będą in omnibus oceurentiis byle chcieli perseverare ku Panu i rpltej. Pan Chmielnicki hetman wojsk zaporożskich i z cnoty swojej, którą ostatecznie Panu i ojczyźnie wyświadcza, i z rekomendacyi wojsk Wgo Ks. Litews. w osobliwym JKMci zostawać będzie respekcie, tegoż i wszystkie wojska zaporożskie doznawać będą in omnibus oceurentiis byle chcieli perseverare ku Panu i rpltej. Resztę sumy wiżańskiej wojskom postanowionej skarb rpltej tewiur wypłacić, co z sejmu teraźniejszego osobliwie będzie miał injunctum. Resztę sumy wiżańskiej wojskom postanowionej skarb rpltej tewiur wypłacić, co z sejmu teraźniejszego osobliwie będzie miał injunctum. Kontempt pana podkomorzego orszańskiego mógłby być vindicabilis, gdyby zostawał in vivis Jmpan Buther podkomorzy koronny. Kontempt pana podkomorzego orszańskiego mógłby być vindicabilis, gdyby zostawał in vivis Jmpan Buther podkomorzy koronny. Pan kapitan Wichert jakim sposobem jest zniesiony i przez kogo, chce JKMść informari per inquisitionem, na co umyślnie komisarzów naznaczyć obiecuje, byle kto z krewnych albo przyjaciół upomniał się tego. Pan kapitan Wichert jakim sposobem jest zniesiony i przez kogo, chce JKMść informari per inquisitionem, na co umyślnie komisarzów naznaczyć obiecuje, byle kto z krewnych albo przyjaciół upomniał się tego. Śmierci p. Komuniaki towarzysza wojskowego compatitur JKMść, która inaczej nie może vindicari tylko ordynaryją viaŚmierci p. Komuniaki towarzysza wojskowego compatitur JKMść, która inaczej nie może vindicari tylko ordynaryją via juris. juris. In vacantiis nie upośledza JKMci ludzi rycerskich, gdy z szczodrobliwej ręki swej recurrunt, ale, żeby miał odbierać tym, co trzymają z łaski jego pańskiej albo antecesorów JKMci, byłoby to nie tylko przeciw prawom ojczystym, ale i boskim, a potem i samym żałnierzom, gdyby od nich także odbierano, jako oni drugim chcą, szkodliwo. In vacantiis nie upośledza JKMci ludzi rycerskich, gdy z szczodrobliwej ręki swej recurrunt, ale, żeby miał odbierać tym, co trzymają z łaski jego pańskiej albo antecesorów JKMci, byłoby to nie tylko przeciw prawom ojczystym, ale i boskim, a potem i samym żałnierzom, gdyby od nich także odbierano, jako oni drugim chcą, szkodliwo. W tym jako największą JKMść potrzebować raczy sedulitatem Jchmpp. komisarzów, aby umówiwszy z wojskami kwotę, na jakiej będą chciały przestać za swoje krwawe zasługi, do tego ich dysponowali, jakoby zaraz związek rozwiązawszy szli ad obsequium króla JMci i rpltej, na co wezmą od wojsk assecurationem in scripto. W tym jako największą JKMść potrzebować raczy sedulitatem Jchmpp. komisarzów, aby umówiwszy z wojskami kwotę, na jakiej będą chciały przestać za swoje krwawe zasługi, do tego ich dysponowali, jakoby zaraz związek rozwiązawszy szli ad obsequium króla JMci i rpltej, na co wezmą od wojsk assecurationem in scripto. Z różnych województw i powiatów dochodzą quaerimonia, że pacholikowie wojskowi najeżdżają nie tylko poddanych aleZ różnych województw i powiatów dochodzą quaerimonia, że pacholikowie wojskowi najeżdżają nie tylko poddanych ale i dwory szlacheckie, zaczem gorąco instabant Jchmpp. komisarze, aby takie insolentias były poskromione. i dwory szlacheckie, zaczem gorąco instabant Jchmpp. komisarze, aby takie insolentias były poskromione. I to niemniej afficit stan szlachecki, że wojska tutellam wolności na się przyjąwszy zabraniają fluktacyi do Gdańska i do Królewca, przez co samymże wojskom wielkaby była niewygoda, kiedyby szlachta nie miała liberam venditionem zbóż z dóbr swoich dziedzicznych; omnibus tedy modis adlaborabunt Jchmpp. komisarze, aby areszty były relaksowane, które inaczej interpretari nie mogą, tylko że są in opressionem stanu szlacheckiego założone. I to niemniej afficit stan szlachecki, że wojska tutellam wolności na się przyjąwszy zabraniają fluktacyi do Gdańska i do Królewca, przez co samymże wojskom wielkaby była niewygoda, kiedyby szlachta nie miała liberam venditionem zbóż z dóbr swoich dziedzicznych; omnibus tedy modis adlaborabunt Jchmpp. komisarze, aby areszty były relaksowane, które inaczej interpretari nie mogą, tylko że są in opressionem stanu szlacheckiego założone. A że pp. pieczętarze wielką prepedycyją od deputatów wojskowych w spokojnem dzierżeniu tego prowentu ceł solnych rpltej ponoszą, a w tem skarb rpltej szkodować będzie musiał, urgebunt, aby uniwersały do wojskowych wydane były, jakoby prepedycyje żadne sub poenis czynione nie były. A że pp. pieczętarze wielką prepedycyją od deputatów wojskowych w spokojnem dzierżeniu tego prowentu ceł solnych rpltej ponoszą, a w tem skarb rpltej szkodować będzie musiał, urgebunt, aby uniwersały do wojskowych wydane były, jakoby prepedycyje żadne sub poenis czynione nie były. O tem wszystkiem jako najprędszą nim sami powrócą pp. komisarze dadzą JKMci przez listy swoje wiadomość, żeby sejm non protrahatur, gdyż koronne wojska do akomodowania przystępują, o czem ztąd będą miewali Jchmpp. komisarze wiadomości. O tem wszystkiem jako najprędszą nim sami powrócą pp. komisarze dadzą JKMci przez listy swoje wiadomość, żeby sejm non protrahatur, gdyż koronne wojska do akomodowania przystępują, o czem ztąd będą miewali Jchmpp. komisarze wiadomości. Wniosą Jchmpp. komisarze instancyją imieniem JKMci za panią wojewodziną smoleńską wdową, która poczyna wielkie w prawie i majętnościach ponosić od wojska gravamina, względem administracyi zeszłego małżonka jej żąda gorąco JKMść wojska swe, aby violenter z nią nie postępując, jeżeli w czem zostaje winien via ordinaria dochodzić tego chcieli. Wniosą Jchmpp. komisarze instancyją imieniem JKMci za panią wojewodziną smoleńską wdową, która poczyna wielkie w prawie i majętnościach ponosić od wojska gravamina, względem administracyi zeszłego małżonka jej żąda gorąco JKMść wojska swe, aby violenter z nią nie postępując, jeżeli w czem zostaje winien via ordinaria dochodzić tego chcieli. Beliquum prudentiae et dexteritati Jchmpp. komisarzów zleciwszy pożądanego JKMść na te wszystkie punkta oczekiwać będzie responsu. 64. 64. RESPONS NA POWYżSZą INSTRUKCYJA JKMCI, ABO KOMISYJARESPONS NA POWYżSZą INSTRUKCYJA JKMCI, ABO KOMISYJA MIĘDZY STANAMI WGO KS. LlTEWS. A WOJSKIEM JKMci P. N. MIĘDZY STANAMI WGO KS. LlTEWS. A WOJSKIEM JKMci P. N. M. W ZWIąZKU BęDąCEM, PRZEZ NAZNACZONYCH KOMISARZóW Z JMP. KAZIMIERZEM CHWALIBOGIEM ŻEROMSKIM STOLNIKIEM WILEńSKIM I MARSZAłKIEM WOJSK I Z JCHMPP. KONSYLIJARZAMI I KOMISARZAMI RYCERSTWA WSZYSTKIEGO TAK NARODU POLSKIEGO JAKO I CUDZOZIEMSKIEGO W KOBRYNIU DNIA 21GO MIESIąCA APRILIS ANNO 1662 ODPRAWIONA I SKOńCZONA. M. W ZWIąZKU BęDąCEM, PRZEZ NAZNACZONYCH KOMISARZóW Z JMP. KAZIMIERZEM CHWALIBOGIEM ŻEROMSKIM STOLNIKIEM WILEńSKIM I MARSZAłKIEM WOJSK I Z JCHMPP. KONSYLIJARZAMI I KOMISARZAMI RYCERSTWA WSZYSTKIEGO TAK NARODU POLSKIEGO JAKO I CUDZOZIEMSKIEGO W KOBRYNIU DNIA 21GO MIESIąCA APRILIS ANNO 1662 ODPRAWIONA I SKOńCZONA. Na którem miejscu wszystko rycerstwo Wgo Ks. Litews. pomienionych Jchmpp. komisarzów cum omni debita observantia miłym i wdzięcznym przyjąwszy afektem i moc zupełną kornisarską ad tractandum od JKMci P. n. m. i stanów koronnych i Wgo Ks. Litews. powagą sejmową daną tiważywszy takową dało declarationem, iż jako non alia ad hunc ntxum udało się intentione, jeno zelo ku rpltej chcąc opressae libertati nobilitati legibus i krwawym zasługom twoim sufragari, tak widząc JKMci P. n. m. i stanów koronnych i Wgo Ks. Litews. , ojcowskie około dobra pospolitego obmyślanie et inclinationem tak ad sa nanda vulnera, którekolwiek się per injuriam temporum w ojczyźnie znajdowały i znajdują, jako i do ukontentowania w krwawych zasługach i tak wielu borgowych ćwierciach wojska do tej komisyi i do wspólnej namowy i postanowienia przystąpili. Ponieważ JKMść i rplta przejrzała się w tem, że materia electionis nowego Pana vivente principe notiva była i wojska do tejże animadwersyi swojej inclinarunt intentio, żeby w potomne czasy już więcej nie była według konstytucyi de electione novi principis proponowana i wszystkie dawne reasumowane konstytucyje, a teraźniejsza przywieziona przez Jchmpp. komisarzów konstytucyj a clarius et perfectius wyrażona, jakoby custodes legum in posterum takowej nie ważyli się introducere novitatem i promovere stanom rpltej. Na którem miejscu wszystko rycerstwo Wgo Ks. Litews. pomienionych Jchmpp. komisarzów cum omni debita observantia miłym i wdzięcznym przyjąwszy afektem i moc zupełną kornisarską ad tractandum od JKMci P. n. m. i stanów koronnych i Wgo Ks. Litews. powagą sejmową daną tiważywszy takową dało declarationem, iż jako non alia ad hunc ntxum udało się intentione, jeno zelo ku rpltej chcąc opressae libertati nobilitati legibus i krwawym zasługom twoim sufragari, tak widząc JKMci P. n. m. i stanów koronnych i Wgo Ks. Litews. , ojcowskie około dobra pospolitego obmyślanie et inclinationem tak ad sa nanda vulnera, którekolwiek się per injuriam temporum w ojczyźnie znajdowały i znajdują, jako i do ukontentowania w krwawych zasługach i tak wielu borgowych ćwierciach wojska do tej komisyi i do wspólnej namowy i postanowienia przystąpili. Ponieważ JKMść i rplta przejrzała się w tem, że materia electionis nowego Pana vivente principe notiva była i wojska do tejże animadwersyi swojej inclinarunt intentio, żeby w potomne czasy już więcej nie była według konstytucyi de electione novi principis proponowana i wszystkie dawne reasumowane konstytucyje, a teraźniejsza przywieziona przez Jchmpp. komisarzów konstytucyj a clarius et perfectius wyrażona, jakoby custodes legum in posterum takowej nie ważyli się introducere novitatem i promovere stanom rpltej. Jest to lege publica cautum, aby każdy, który przeciwko prawu wykroczywszy według prawa jako excessivus suas poenas luat, pogotowiu, gdy custodes legum obojga narodów w promowowaniu electione nowego Pana vivente principe i w zanoszeniu manifestacyi i ratione disunionis i w przyjmowaniu onych, że transgredi legem ważyli się, aby na sejmie teraźniejszym według konstytucyi r. 1607 konformując się in hac materia z wojskiem koronnem ad unanimi consensum sądzeni byli. Jest to lege publica cautum, aby każdy, który przeciwko prawu wykroczywszy według prawa jako excessivus suas poenas luat, pogotowiu, gdy custodes legum obojga narodów w promowowaniu electione nowego Pana vivente principe i w zanoszeniu manifestacyi i ratione disunionis i w przyjmowaniu onych, że transgredi legem ważyli się, aby na sejmie teraźniejszym według konstytucyi r. 1607 konformując się in hac materia z wojskiem koronnem ad unanimi consensum sądzeni byli. Sufficientes są tego podane na sejm rationes, aby Jchmpp. hetmani dożywotni nie byli, jako carentes hac legę, ale potius ad triennium i to cum iuramento według konstytucyi r. 1608 cum observatione towarzystwa, a distributiva chleba zimowego o świętym Marcinie, aby in aequalem cedat na chorągwie divisionem i to przez pp. dystrybutorów od wojska ad hunc solum actum w kole obranych, którzy i przysięgę wykonawszy, według równego podziału chorągwie akomodować mają bez faworu, i bez prywatnych na prywatne osoby asygnacyj. Koło zaś jeneralne jako antiquitas przy rozchodzeniu wojska et pro exigenlia temporis, aby zachowane było, także i posłowie libere aby obierani na sejm byli cum libera instructione, i do niej subsceptione. Sejm teraźniejszy, lubo titulo jest ekstraordynaryjny, jednak, żeby wszystkie restauracyje praw i wolności przy wszystkich punktach, jako na walnym sześćniedzielnym sejmie konstytucyją moderni conventus in suo esse perpetuis temporibus immutabiliter zostawał, a in quantumby kto na tę pomienioną chciał następować in posterum konstytucyją, eo ipso infamiae puncto podlegać ma. Aggravantur od skarbu przez to bene meriti, gdy niezwyczajne od swoich asygnacyj ustępować pp. skarbowym muszą honoraryja, czego za dowodem tego in duplo pp; skarbowi na komisyi restituant. Meddet rationem skarb na przyszłej komisyi ze wszystkich na wojsko uchwalonych od r. 1654 podatków, praecipue przeszłym postanowione sejmem, które na różne i w prywatne cesserunt różnym osobom commoda a dla snadniejszej kalkulacyi Jchmpp. poborcowie z powiatów na komisyja przyszłą comparere mają z kwitami, defalkatami i delatami; tak też arendarze czopowego, ceł, myt, monopolij, akcyzy, którzy sami tylko z tego się zbogacili a ledwo co do skarbu wnosili, sub juramento reddant na komisyi rationem praesentes stanąwszy; egzekucyjna zaś ma być militaris cum officio castrewsi sine remis-. sione a cokolwiek przybędzie cedat reipublicae, żaden zaś aby komisarzem nie był, kto się skarbu tykał. sub juramento reddant na komisyi rationem praesentes stanąwszy; egzekucyjna zaś ma być militaris cum officio castrewsi sine remis-. sione a cokolwiek przybędzie cedat reipublicae, żaden zaś aby komisarzem nie był, kto się skarbu tykał. Wielka przez to nobilitatis oppressio była per inaequalitatem w wydawaniu podatków, cui obviando mało, aby przysięga ocmirrere mogła personalis tak potentiorum, jako i nobilitatis dla doskonalszej tego komprobacyi, aby lustrator przysięgły po włosciach disquirat sub confiscatione bonorum imperium ten tylko sposób per hac sola vice curat. Wielka przez to nobilitatis oppressio była per inaequalitatem w wydawaniu podatków, cui obviando mało, aby przysięga ocmirrere mogła personalis tak potentiorum, jako i nobilitatis dla doskonalszej tego komprobacyi, aby lustrator przysięgły po włosciach disquirat sub confiscatione bonorum imperium ten tylko sposób per hac sola vice curat. Jest tego wielka animadwersyja podatki rpltej, żeby nie wchodziły do skarbu, ale przy poborcach zostawały, którzy jednak rationes reddent w skarbie, a pieniądze za asygnacyjami przełożonego nad wojskiem wydawać powinni będą. Jest tego wielka animadwersyja podatki rpltej, żeby nie wchodziły do skarbu, ale przy poborcach zostawały, którzy jednak rationes reddent w skarbie, a pieniądze za asygnacyjami przełożonego nad wojskiem wydawać powinni będą. Dyrektor trybunału radomskiego plurdlitate votorum Jchmpp. deputatów trybunalskich, którzy nie na sejmie ale w województwach i powiatach mają być obierani, stawać ma, a nie sam Jmpan podskarbi; tak też quorum causa agitur na trybunale priventur hoc officio. Jus oppignerationis na ekonomii szawelskiej, że przeciw prawu Jmpana wojewody wileńskiego hetmana Wgo Ks. Litews. jest formatum, moderna constitutione tollatur, a cokolwiek in praesentionibus winnego długu być się pokaże, ex praedicia liquidatione na komisyi rpltej feliciori requirat tempore, uprasza wojsko także i Retów ponieważ potioritatem juris od JKMci praetendit. Dyrektor trybunału radomskiego plurdlitate votorum Jchmpp. deputatów trybunalskich, którzy nie na sejmie ale w województwach i powiatach mają być obierani, stawać ma, a nie sam Jmpan podskarbi; tak też quorum causa agitur na trybunale priventur hoc officio. Jus oppignerationis na ekonomii szawelskiej, że przeciw prawu Jmpana wojewody wileńskiego hetmana Wgo Ks. Litews. jest formatum, moderna constitutione tollatur, a cokolwiek in praesentionibus winnego długu być się pokaże, ex praedicia liquidatione na komisyi rpltej feliciori requirat tempore, uprasza wojsko także i Retów ponieważ potioritatem juris od JKMci praetendit. Mołczadź i Rudobiełka, jako bona regalia jus perpetuae possessionis exuat przez anihilowanie konstytucyi przeszłego sejmu. Mołczadź i Rudobiełka, jako bona regalia jus perpetuae possessionis exuat przez anihilowanie konstytucyi przeszłego sejmu. Białegłowy, które na kilku starostwach i dzierżawach posesyje mają, aby tylko ad summum przy dwóch zostawały, z inszych wszystkich starostw, dzierżaw i województw na wojsko exnunc odstąpiły, a in posterum, aby tylko jednego starostwa albo dzierżawy privilegio od JKMci gaudeant, tak też cesyje wszystkie incondicte poczynione od zaczęcia tego sejmu nullitati subiacere mają. Białegłowy, które na kilku starostwach i dzierżawach posesyje mają, aby tylko ad summum przy dwóch zostawały, z inszych wszystkich starostw, dzierżaw i województw na wojsko exnunc odstąpiły, a in posterum, aby tylko jednego starostwa albo dzierżawy privilegio od JKMci gaudeant, tak też cesyje wszystkie incondicte poczynione od zaczęcia tego sejmu nullitati subiacere mają. Żąda wojsko coaequationem brania żołdów, tak też anihilowania konstytucyją, przez którą nie wnosząc podatków do skarbu, starszyzna wojskowa w zasługach sobie pobrała postŻąda wojsko coaequationem brania żołdów, tak też anihilowania konstytucyją, przez którą nie wnosząc podatków do skarbu, starszyzna wojskowa w zasługach sobie pobrała post perita pari z wojskiem sorte; temuż podlegać mają Jchmpp. , którzy takowe sobie per favorem sporządzili ochrony przez konstytucyją w wojsku nie zostając. Jchmpp. komisarze na komisyja moskiewską wielkie biorąc od rpltej solaria, toties infectis powrócili rebus, aby za tymże kosztem kończyli negotmm. perita pari z wojskiem sorte; temuż podlegać mają Jchmpp. , którzy takowe sobie per favorem sporządzili ochrony przez konstytucyją w wojsku nie zostając. Jchmpp. komisarze na komisyja moskiewską wielkie biorąc od rpltej solaria, toties infectis powrócili rebus, aby za tymże kosztem kończyli negotmm. Adimitur i przez to facultas mówienia w izbie poselskiej, gdy Jchmpp. posłowie jedni mercenarii, drudzy jako potentiorum adhaerentes obierać się pozwalają; aby więcej tego nie było, tylko albo expleto juramento na sejmiku, jako życzliwie pro bono publico stawać będzie, albo też na czwarty sejm stawał obrany posłem. Adimitur i przez to facultas mówienia w izbie poselskiej, gdy Jchmpp. posłowie jedni mercenarii, drudzy jako potentiorum adhaerentes obierać się pozwalają; aby więcej tego nie było, tylko albo expleto juramento na sejmiku, jako życzliwie pro bono publico stawać będzie, albo też na czwarty sejm stawał obrany posłem. Vox activa w izbie poselskiej, że tylko jednemu adimitur żołnierzowi fraterne expostulat wojsko, równej w tym braterskiej miłości. Durante bello insignia regni, które jeszcze praesentata nie są ad instantiam instigatoris, żeby wniesione ad locum designatum były, co lege teraźniejszego sejmu injunctum być ma. Vox activa w izbie poselskiej, że tylko jednemu adimitur żołnierzowi fraterne expostulat wojsko, równej w tym braterskiej miłości. Durante bello insignia regni, które jeszcze praesentata nie są ad instantiam instigatoris, żeby wniesione ad locum designatum były, co lege teraźniejszego sejmu injunctum być ma. Pieczęć mniejsza Wgo Ks. Litews. hucusque oddana nie jest, aby exnunc na teraźniejszym sejmie sine delatione oddaną była. Pieczęć mniejsza Wgo Ks. Litews. hucusque oddana nie jest, aby exnunc na teraźniejszym sejmie sine delatione oddaną była. Dobra post docessum księcia Jmci Radziwiłła, wojewody wileńskiego, jure advitalitio od JKMci wojsku konferowane, ażeby a modernis possessoribus teraźniejszą konstytucyją przywrócono. Dobra post docessum księcia Jmci Radziwiłła, wojewody wileńskiego, jure advitalitio od JKMci wojsku konferowane, ażeby a modernis possessoribus teraźniejszą konstytucyją przywrócono. A iż względem wieczystych dóbr Radziwiłłowskich dwakroć sto tysięcy wojsko hucusque mieć nie może, zaczem według raz konferowanego na to od JKMci przywileju, one possidere chce do oddania sumy. Dobra post decessum Jmpana Wiażewicza chorążego smoleńskiego, raz od JKMci jure advitalitio postrzelanym w teraźniejszych potrzebach konferowane, aby były konstytucyją aprobowane; a jeżeli kto miał jus potioritatis, tedy, żeby przynajmniej post decessum cedant tymże postrzelanym interea cessis secundo possessori prohibeantur. A iż względem wieczystych dóbr Radziwiłłowskich dwakroć sto tysięcy wojsko hucusque mieć nie może, zaczem według raz konferowanego na to od JKMci przywileju, one possidere chce do oddania sumy. Dobra post decessum Jmpana Wiażewicza chorążego smoleńskiego, raz od JKMci jure advitalitio postrzelanym w teraźniejszych potrzebach konferowane, aby były konstytucyją aprobowane; a jeżeli kto miał jus potioritatis, tedy, żeby przynajmniej post decessum cedant tymże postrzelanym interea cessis secundo possessori prohibeantur. A jako z inszych wszystkich podatków na przeszłej komisyi realis ma być uczyniona perceptorum et expensorum ratio, tak pobranie sub juramento zamku wileńskiego i kowieńskiego objętych skarbów, soli i zbóż, potem in qua od różnych rozebranych mieć chce wojsko w zasługach restitutionem. Jmp. Chrapowiecki ponieważ verificatur, iż wziął sumę za zboże na Smo- leńsku pozostałe, teraz reśtituat, a salve do pana Korffa wolne zostaje, ponieważ p. Korff w likwidacyi swojej sam się do tego zna; tak też Jmp. Wojna wojski witebski, jeżeli już wziął per fauorem constitutionis, reddat, a Jmści in felicioribus temporibus nie zginie producta liquidatione na komisyi. leńsku pozostałe, teraz reśtituat, a salve do pana Korffa wolne zostaje, ponieważ p. Korff w likwidacyi swojej sam się do tego zna; tak też Jmp. Wojna wojski witebski, jeżeli już wziął per fauorem constitutionis, reddat, a Jmści in felicioribus temporibus nie zginie producta liquidatione na komisyi. Także książę Jmść p. wileński ratione expensorum na fortecę nieświeżską, jako też i insi Jchmpp. pułkownicy facta liquidatione na komisyi o rpltej requirant. Także książę Jmść p. wileński ratione expensorum na fortecę nieświeżską, jako też i insi Jchmpp. pułkownicy facta liquidatione na komisyi o rpltej requirant. Za Jmpanem podskarbim Wgo Ks. Litews, iterato z prośbą do majestatu JKMci i stanów rpltej wojsko recurrit, aby eliberatiónem onego procurare chcieli, instando do Jchmpp. koronnych ratione więźniów moskiewskich in commutationem przyobiecanych. Za Jmpanem podskarbim Wgo Ks. Litews, iterato z prośbą do majestatu JKMci i stanów rpltej wojsko recurrit, aby eliberatiónem onego procurare chcieli, instando do Jchmpp. koronnych ratione więźniów moskiewskich in commutationem przyobiecanych. Rezydenci z wojska przy boku JKMci aby zawsze byli, którzy in occurentiis bene meritos JKMci przypominać będą. Rezydenci z wojska przy boku JKMci aby zawsze byli, którzy in occurentiis bene meritos JKMci przypominać będą. Książę JMść kurlandzkie ab hinc, aby neutralitatem nie trzymał. Książę JMść kurlandzkie ab hinc, aby neutralitatem nie trzymał. Dla prędszej sprawiedliwości każdemu ukrzywdzonemu ad instar koronnego prawa także i u nas w Wielkiem Ks. Litews. aby w trybunale banitis wydawane były. Dla prędszej sprawiedliwości każdemu ukrzywdzonemu ad instar koronnego prawa także i u nas w Wielkiem Ks. Litews. aby w trybunale banitis wydawane były. Zapłata generalna aby wojsku JKMci dobrze zasłużonemu związku tak polskiego jako i cudzoziemskiego zaciągu excepto i blizko przyszłej jeneralnej doszła, gdyż alias od swego związku recedere nie może i do usługi rpltej pociągnąć się nie da. Zapłata generalna aby wojsku JKMci dobrze zasłużonemu związku tak polskiego jako i cudzoziemskiego zaciągu excepto i blizko przyszłej jeneralnej doszła, gdyż alias od swego związku recedere nie może i do usługi rpltej pociągnąć się nie da. Boratini reddat rationem na komisyi sum pieniężnych sub poena confiscationis bonorum, ponieważ w całej rpltej i wszystkiemu obudwu narodów wojsku in suspectam podał się fidem, na którym terminie iudicata powinien patiBoratini reddat rationem na komisyi sum pieniężnych sub poena confiscationis bonorum, ponieważ w całej rpltej i wszystkiemu obudwu narodów wojsku in suspectam podał się fidem, na którym terminie iudicata powinien pati Inflantczykowie za swoje straty i życzliwość JKMci i rpltej Meruerunt od rpltej recompensam, która aby na przyszłym sejmie effective obmyślona była. Inflantczykowie za swoje straty i życzliwość JKMci i rpltej Meruerunt od rpltej recompensam, która aby na przyszłym sejmie effective obmyślona była. O cudzoziemcach in legationibus publicis, aby zażywano szlachty polskiej reassummente in toto constitutione anni 1607, takO cudzoziemcach in legationibus publicis, aby zażywano szlachty polskiej reassummente in toto constitutione anni 1607, tak pogranicznych fortecach, aby constitutione dawne reassumantur świeżą modetni conventus. Regimentów ci Jchmpp. , którzy w potrzebach et in opere belli nie bywają, aby nie miewali, takżepogranicznych fortecach, aby constitutione dawne reassumantur świeżą modetni conventus. Regimentów ci Jchmpp. , którzy w potrzebach et in opere belli nie bywają, aby nie miewali, także i jedna osoba dwóch regimentów trzymać i zaciągać nie powinna a mianowicie ci, którzy polskie mają chorągwie, aby piechoty, i jedna osoba dwóch regimentów trzymać i zaciągać nie powinna a mianowicie ci, którzy polskie mają chorągwie, aby piechoty, 3939 lubo dragonii pro privata sua occasione et fructum frejkompanii nie mieli. lubo dragonii pro privata sua occasione et fructum frejkompanii nie mieli. Przeto nie mniejszą ponosi wojsko krzywdę, gdy tylko sollioitis kontentować się musi pollicitis a ipsa re łaski w rozdawaniu beneficiorum JKMci nie uznają, mając per expressum prawo, żeby bene meritis tylko in republica konferowane dobra JKMci dyspozycyi należące na wojsko rokiem distributius alternata, a, komuby in anno gratiae ex togatis dano per favorem cancellarium ad instantiam każdego żołnierza militatis być ma. Przeto nie mniejszą ponosi wojsko krzywdę, gdy tylko sollioitis kontentować się musi pollicitis a ipsa re łaski w rozdawaniu beneficiorum JKMci nie uznają, mając per expressum prawo, żeby bene meritis tylko in republica konferowane dobra JKMci dyspozycyi należące na wojsko rokiem distributius alternata, a, komuby in anno gratiae ex togatis dano per favorem cancellarium ad instantiam każdego żołnierza militatis być ma. A co się in jure belli działo, że wojska Wgo Ks. Litews. u koronnych tak in consistentiis jakoteż w przejściu wojsk w granicach zostawały, aby żadnej nie podlegali konstytucyi, in quantumby kto szkody pretendował, ponieważ i wojska koronne przejściem i konsystencyją także ciężkie granicą Wgo Ks. Lit. A co się in jure belli działo, że wojska Wgo Ks. Litews. u koronnych tak in consistentiis jakoteż w przejściu wojsk w granicach zostawały, aby żadnej nie podlegali konstytucyi, in quantumby kto szkody pretendował, ponieważ i wojska koronne przejściem i konsystencyją także ciężkie granicą Wgo Ks. Lit. były. były. Dekreta in contumatiam przeciwko żołnierzom tak w trybunale koronnym, jako Wgo Ks. Litews, u każdego sądu, żeby nie były in executione, ale in principali respondat. Dekreta in contumatiam przeciwko żołnierzom tak w trybunale koronnym, jako Wgo Ks. Litews, u każdego sądu, żeby nie były in executione, ale in principali respondat. Szwadron zeszłego Jmp. wojewody smoleńskiego, aby nie dwornemu, ale dzieł rycerskich wiadomemu w wojsku dobrze zasłużonemu oddany był. Szwadron zeszłego Jmp. wojewody smoleńskiego, aby nie dwornemu, ale dzieł rycerskich wiadomemu w wojsku dobrze zasłużonemu oddany był. Potentiores jadąc na publiki, aby dobra JKMci i duchownych i ziemskich swojemi asystencyjami nie aggrawowali, o co forum do grodu. Potentiores jadąc na publiki, aby dobra JKMci i duchownych i ziemskich swojemi asystencyjami nie aggrawowali, o co forum do grodu. Komput wojska jako też i rejestra podane będą na komisyi, lubo i teraz Jchmpp. hetmani o wszystkiem dobrze wiedzą. Komput wojska jako też i rejestra podane będą na komisyi, lubo i teraz Jchmpp. hetmani o wszystkiem dobrze wiedzą. Ratione zatrzymania spławów na różnych portach to być musiało, gdyżby wojsko inopia chleba laboraret, przy zasługach jednak jeneralnych deklaruje według danych asekuracyj in liquiquidationibus przyjmować. Ratione zatrzymania spławów na różnych portach to być musiało, gdyżby wojsko inopia chleba laboraret, przy zasługach jednak jeneralnych deklaruje według danych asekuracyj in liquiquidationibus przyjmować. Chcąc wojsko Wgo Ks. Litews. inviolatam et juramento confirmatam dotrzymać wojskom koronnym fidem, ratione pretensyi i wolności i ukontentowania w zasługach in quantumby wojsko koronne uspokojone nie było, tedy wojska Wgo Ks. Lit. od związku recedere nie mogą. Chcąc wojsko Wgo Ks. Litews. inviolatam et juramento confirmatam dotrzymać wojskom koronnym fidem, ratione pretensyi i wolności i ukontentowania w zasługach in quantumby wojsko koronne uspokojone nie było, tedy wojska Wgo Ks. Lit. od związku recedere nie mogą. Cavet wojsko Wgo Ks. Litews. i to, jeśliby jakie ptasie scripta ad archivum contra nexum wojsk obudwu narodów po- dane i sporządzone były, tedy nullitati subjacere mają perpetuis moribus warując teraźniejszą moderni conventus konstytucyją, co fusius Jchmpp. posłowie nasi producent. dane i sporządzone były, tedy nullitati subjacere mają perpetuis moribus warując teraźniejszą moderni conventus konstytucyją, co fusius Jchmpp. posłowie nasi producent. A że teraz dla pewnych konsyderacyj nie kładzie wojsko amnistycyi oczekując ultimatiam od JKMci i rpltej punktów umówionych approbationem, przy której Jchmpp. posłom wojskowym gotową wojsku przysłać mają; instancyje wszystkie, które będą Jchmpp. posłowie wojsk promowować, żeby swój od JKMci odniosły efekt. A że teraz dla pewnych konsyderacyj nie kładzie wojsko amnistycyi oczekując ultimatiam od JKMci i rpltej punktów umówionych approbationem, przy której Jchmpp. posłom wojskowym gotową wojsku przysłać mają; instancyje wszystkie, które będą Jchmpp. posłowie wojsk promowować, żeby swój od JKMci odniosły efekt. Pokaleczeni za dostojeństwa JKMci i rpltej mianowicie w teraźniejszych potrzebach, aby osobliwą od JKMci otrzymali nagrodę, a mianowicie Jmp. Chlewiński rotmistrz, Jmp. Władysław Wołk porucznik, Jmp. Szumski, Jmp. Kuczuk; towarzystwo chorągwi usarskiej, Jmp. Pokudowski, Jmp. Aleksander Rutkowski, Jmp. Pawłowicz, Jmp. Gruzdz, towarzystwo kozackie i inni na rejestrze podani, którzy cale zdrowie postradali, o czem JKMci P. n. m. Jchmpp. komisarze testimonium dadzą, wnosząc za nimi gorącą instancyją. Pokaleczeni za dostojeństwa JKMci i rpltej mianowicie w teraźniejszych potrzebach, aby osobliwą od JKMci otrzymali nagrodę, a mianowicie Jmp. Chlewiński rotmistrz, Jmp. Władysław Wołk porucznik, Jmp. Szumski, Jmp. Kuczuk; towarzystwo chorągwi usarskiej, Jmp. Pokudowski, Jmp. Aleksander Rutkowski, Jmp. Pawłowicz, Jmp. Gruzdz, towarzystwo kozackie i inni na rejestrze podani, którzy cale zdrowie postradali, o czem JKMci P. n. m. Jchmpp. komisarze testimonium dadzą, wnosząc za nimi gorącą instancyją. Boleć na to wojsko musi, gdy z reskryptu przez Jchmpp. komisarzów na instancyją wojskową od JKMci danego wyrozumiewa Jmpana kanclerza Wgo Ks. Litews. intencyja, w którym to jest dołożono, że pozwala drugim mieć pro rapina regimenta i ten regiment, jako właśnie Jmpana Jesmana obersztera JKMci żałując in manus JKMci podać, zapomniawszy sam konstytucyi, która ex mente totius reipublicae stanęła, żeby żaden mając insze zaciągi, i do chorągwi regimentu nie miał excepto Jchmpp. hetmanów, tedy ratione tego mógł Jmp. pro rapina nie słusznie uczyniwszy w tem violentiam Jmp. hetmanowi regiment ten otrzymać; uważywszy zatem wojsko swym dekretem jako własny swój regiment Jmp. hetmanowi przysądzili, o któryjgorąco aby JKMść konflrmował i aprobował, wojsko wnosi prośbę. Boleć na to wojsko musi, gdy z reskryptu przez Jchmpp. komisarzów na instancyją wojskową od JKMci danego wyrozumiewa Jmpana kanclerza Wgo Ks. Litews. intencyja, w którym to jest dołożono, że pozwala drugim mieć pro rapina regimenta i ten regiment, jako właśnie Jmpana Jesmana obersztera JKMci żałując in manus JKMci podać, zapomniawszy sam konstytucyi, która ex mente totius reipublicae stanęła, żeby żaden mając insze zaciągi, i do chorągwi regimentu nie miał excepto Jchmpp. hetmanów, tedy ratione tego mógł Jmp. pro rapina nie słusznie uczyniwszy w tem violentiam Jmp. hetmanowi regiment ten otrzymać; uważywszy zatem wojsko swym dekretem jako własny swój regiment Jmp. hetmanowi przysądzili, o któryjgorąco aby JKMść konflrmował i aprobował, wojsko wnosi prośbę. Instancyje przytem za różnymi. Instancyje przytem za różnymi. 65 65 KOPIJA KARTKI OD KOGOś BODAJ DO JEJMOść PANI PODSKARBINYKOPIJA KARTKI OD KOGOś BODAJ DO JEJMOść PANI PODSKARBINY I HETMANOWY WGO KS. LITEWS. PISANA Z KOBRYNIA DO WARSZAWY D. 21GO KWIETNIA R. 1662. I HETMANOWY WGO KS. LITEWS. PISANA Z KOBRYNIA DO WARSZAWY D. 21GO KWIETNIA R. 1662. Jmść pan z Jmść panem. powadziwszy się, że sięJmść pan z Jmść panem. powadziwszy się, że się podskarbstwo wojskowe onemu nie dostało i że jest bliższypodskarbstwo wojskowe onemu nie dostało i że jest bliższy szwadronu p 1 po p. Sakowiczu, przestrzega, żeszwadronu p 1 po p. Sakowiczu, przestrzega, że nietylko administratorem chce być wojskowym, ale i rpltej, i ten szwadron objąć; a jako lubo za wyjściem Jmp. podskarbiego nie przypuścić do skarbu, tak i do wojska, przy którym będąc, czynić co chcieć, i bez żadnego respektu być jawnym pryncypałem do wszystkiego złego; jakoż i teraz był do takowego komisarzom responsu, co czynił chcąc się wojsku podobać i dalsze swoje gruntować przedsięwzięcia. Powiadają, że i samego marszałka chce przez nogę przerzucić, wiedząc o tem, że za wyjściem p. podskarbiego wiele chorągwi i wszystko wojsko cudzoziemskie udałoby się do Jmp. podskarbiego, a jego szyki pomieszałyby się; co zgoła wszystkiem promowuje, serce rycerstwu do Jmp. podskarbiego psuje, i bez małoby wyjściu p. podskarbiego przeszkody nie rad uczynił, rozgniewawszy się, że Jejmośćp. podskarbina konfidencyi do niego nie ma i w niej nie pisuje, jako do innych, i że o szwadron po Sakowiczu promocyi nie miał; a że już Galimski cale na stronę Sapieżyńską onego nakierował, zgoła nie może być dobrym p. podskarbiego przyjacielem. Biskup chełmiński widząc zas, ze wojsko serio tak o eliberowanie Jmp. podskarbiego Birze z Kiejdanami wyjmuje i przed zasługami swemi to w głowach kładzie, przypomniawszy, że w Inflanciech ad instar tego spisku były skrypta od wojska, acz opacznie jednak szkodliwie przed konfidentami widomą winę na Jmp. podskarbiego walił. Czego i kolegowie dopomagali, tusząc, że do wyjścia prędkiego i tu i u dworu przeszkodzą. Konjukcyją hetmanów koronnych z litewskimi i Bogusławem wyznalinietylko administratorem chce być wojskowym, ale i rpltej, i ten szwadron objąć; a jako lubo za wyjściem Jmp. podskarbiego nie przypuścić do skarbu, tak i do wojska, przy którym będąc, czynić co chcieć, i bez żadnego respektu być jawnym pryncypałem do wszystkiego złego; jakoż i teraz był do takowego komisarzom responsu, co czynił chcąc się wojsku podobać i dalsze swoje gruntować przedsięwzięcia. Powiadają, że i samego marszałka chce przez nogę przerzucić, wiedząc o tem, że za wyjściem p. podskarbiego wiele chorągwi i wszystko wojsko cudzoziemskie udałoby się do Jmp. podskarbiego, a jego szyki pomieszałyby się; co zgoła wszystkiem promowuje, serce rycerstwu do Jmp. podskarbiego psuje, i bez małoby wyjściu p. podskarbiego przeszkody nie rad uczynił, rozgniewawszy się, że Jejmośćp. podskarbina konfidencyi do niego nie ma i w niej nie pisuje, jako do innych, i że o szwadron po Sakowiczu promocyi nie miał; a że już Galimski cale na stronę Sapieżyńską onego nakierował, zgoła nie może być dobrym p. podskarbiego przyjacielem. Biskup chełmiński widząc zas, ze wojsko serio tak o eliberowanie Jmp. podskarbiego Birze z Kiejdanami wyjmuje i przed zasługami swemi to w głowach kładzie, przypomniawszy, że w Inflanciech ad instar tego spisku były skrypta od wojska, acz opacznie jednak szkodliwie przed konfidentami widomą winę na Jmp. podskarbiego walił. Czego i kolegowie dopomagali, tusząc, że do wyjścia prędkiego i tu i u dworu przeszkodzą. Konjukcyją hetmanów koronnych z litewskimi i Bogusławem wyznali l Nazwiska wyskrobano w rękopiśmie. koronni przed pewnymi, nb. , którzy się cale protekcyi Jejmść p. pądskarbinej zalecają i o zatrzymanie tego szwadronu do wyjścia Jmci proszą. Marszałkowie wojskowi z orszańskim chcą jeden pod drugim dołki kopać, a że starszy bodaj mu prędzej nie dojedzie podług deklaracyi swojej, ponieważ i sam hetman jeden zmarły, a drugi żyjący nie wiele z nim wskórali; na komisyja moskiewską życzą wpisać marszałka wojskowego; bo jeżeli się resolwuje rwać wojsko, będzie miał do tego najlepszą okazyją przez ten sposób, który się podoba nietylko Wmpanu podskarbiemu, ale i całej rpltej. koronni przed pewnymi, nb. , którzy się cale protekcyi Jejmść p. pądskarbinej zalecają i o zatrzymanie tego szwadronu do wyjścia Jmci proszą. Marszałkowie wojskowi z orszańskim chcą jeden pod drugim dołki kopać, a że starszy bodaj mu prędzej nie dojedzie podług deklaracyi swojej, ponieważ i sam hetman jeden zmarły, a drugi żyjący nie wiele z nim wskórali; na komisyja moskiewską życzą wpisać marszałka wojskowego; bo jeżeli się resolwuje rwać wojsko, będzie miał do tego najlepszą okazyją przez ten sposób, który się podoba nietylko Wmpanu podskarbiemu, ale i całej rpltej. 66. 66. PASZKWIL POD TENżE CZAS WIęZIENIA JMP. GOSIEWSKIEGO ZłOżONY NA JMP. PACA KANCLERZA WGO KS. LITEWS. , NA JMP. PAWłA SAPIEHę WDę WILEńSKIEGO HETMANA WGO KS. LITEWS. , NA JMP. ADAMA MACIEJA SAKOWICZA WDę SMOLEńSKIEGO ADMINISTRATORA SKARBOWEGO WGO KS. LITEWS. I NA JMP. KRZYSZTOFA NA BACHTACH ZAWISZę MARSZAłKA WGO KS. LITEWS. HULTAJE KONFEDERACI CNOTLIWYCH NIE CNOTLIWIE OPISOWALLPASZKWIL POD TENżE CZAS WIęZIENIA JMP. GOSIEWSKIEGO ZłOżONY NA JMP. PACA KANCLERZA WGO KS. LITEWS. , NA JMP. PAWłA SAPIEHę WDę WILEńSKIEGO HETMANA WGO KS. LITEWS. , NA JMP. ADAMA MACIEJA SAKOWICZA WDę SMOLEńSKIEGO ADMINISTRATORA SKARBOWEGO WGO KS. LITEWS. I NA JMP. KRZYSZTOFA NA BACHTACH ZAWISZę MARSZAłKA WGO KS. LITEWS. HULTAJE KONFEDERACI CNOTLIWYCH NIE CNOTLIWIE OPISOWALL Królu polski, panie nasz, chceszli uspokoić Wojsko w księstwie litewskiem i w krzywdach ukoić; Pozwól na te od wojska dane kondycyje Niechaj zdrajcy poniszczą lub połamią szyje. Wydaj łba kanclerskiego pełne zdrady włosy, I hetmańskie tą wojną zbogacone trzosy; Wydaj i Sakowicza, że skarb kradnie, brodę, Gdyż stan rycerski przez to wielką cierpi szkodę, A gdy nam marszałkowską dasz ktemu łysinę, Zgodzimy się królu nasz o jedną godzinę; Bo jak ci wichrowate głowy swe potracą, Będzie pokój w ojczyźnie i wojsku zapłacą. Królu polski, panie nasz, chceszli uspokoić Wojsko w księstwie litewskiem i w krzywdach ukoić; Pozwól na te od wojska dane kondycyje Niechaj zdrajcy poniszczą lub połamią szyje. Wydaj łba kanclerskiego pełne zdrady włosy, I hetmańskie tą wojną zbogacone trzosy; Wydaj i Sakowicza, że skarb kradnie, brodę, Gdyż stan rycerski przez to wielką cierpi szkodę, A gdy nam marszałkowską dasz ktemu łysinę, Zgodzimy się królu nasz o jedną godzinę; Bo jak ci wichrowate głowy swe potracą, Będzie pokój w ojczyźnie i wojsku zapłacą. 67. 67. LIST JMP. KANCLERZA DO JMP. PODSKARBIEGO I HETMANA POLNEGOLIST JMP. KANCLERZA DO JMP. PODSKARBIEGO I HETMANA POLNEGO WGO KS. LITEWS. PO LISTACH WMść MNIE WIELCE MIłOśCIWEGO PANA DE DATO 28 PAźDZIERNIKA SPODZIEWALIśMY SIę, żE PRZYSZłY WTOREK MIąłWGO KS. LITEWS. PO LISTACH WMść MNIE WIELCE MIłOśCIWEGO PANA DE DATO 28 PAźDZIERNIKA SPODZIEWALIśMY SIę, żE PRZYSZłY WTOREK MIął nam co pocieszniejszego in rem publicam przynieść nad pierwsze wiadomości, ale frustrati spe zostawszy i żadnych listów w tym tygodniu ani od Wmpana, ani od innych ludzi prywatnych nie odebrawszy, przychodzi nam o tej desperować poczcie, ponieważ przez dni cztery po zwyczajnym terminie swoim wtorkowym, którego nie chybiała, non comparuit Przezcoby się to zatamowanie dziać miało suspicari licet, że ponieważ się wojsko ruszyło z Kobrynia, podobno ją kędy zatrzymało, acz dotąd wszystkie poczty securissime przechodziły. Bardzo to tedy nam nie na rękę, że ani od Wmpana wiedzieć możemy, jako się tameczna kontynujenegocyjacyja, ani ztąd remedia przesłać, nie wiedząc defectum możemy, i już podobno minus secura będzie nasza korespondencyja, czego w Polsce nie bywało nigdy chyba inter medios hostes. A lubo i o tych listach, aby wcale doszły rąk Wmpana, powątpiewam, atoli czyniąc dosyć woli JKMści donoszę Wmpanu, iż po tak inciviliter odprawionych od wojska koronnego księciu Jmpanu wojewodzie bełskim i Jmpanu podkanclerzym koronnym, gdzie wojsko sprzykrzywszy sobie nieszczęsne pod Solcem obozowanie odpadłszy, jakoby pod bokiem nieprzyjacielskim będąc od koni poszło na krótki czas na konsystencyje, przysłali tu do JKMci posłów swoich pana Chełmskiego chorążego Jmpana marszałka koronnego i pana Kościuszkiewicza excusando factum, że się na konsystencyje ruszyć z obozu injuriis coeli przymuszonym przyszło. Co jako acerbissime Mit JKMść, senat i cała komisyja tak conclusum per utrumque deklaruje wojsku przez panów deputatów tutejszych, że pieniędzy ruszyć im nie dozwolimy, ażby się z związku rozwiązali i to brali, co rplta in sua aegestate conferre mogła. Ale gdyby i dalej in ea zostawać chcieli contumacia, musiałby JKMść i rplta prospicere conservationi państw swoich. Perculit tak znacznie panów deputatów ta deklaracyja pełna ruzolucyi, że się Jchmście rekoligować poczęli i serio in tractatum w przeszłym tygodniu wszedłszy concluserunt haec subseguentia. nam co pocieszniejszego in rem publicam przynieść nad pierwsze wiadomości, ale frustrati spe zostawszy i żadnych listów w tym tygodniu ani od Wmpana, ani od innych ludzi prywatnych nie odebrawszy, przychodzi nam o tej desperować poczcie, ponieważ przez dni cztery po zwyczajnym terminie swoim wtorkowym, którego nie chybiała, non comparuit Przezcoby się to zatamowanie dziać miało suspicari licet, że ponieważ się wojsko ruszyło z Kobrynia, podobno ją kędy zatrzymało, acz dotąd wszystkie poczty securissime przechodziły. Bardzo to tedy nam nie na rękę, że ani od Wmpana wiedzieć możemy, jako się tameczna kontynujenegocyjacyja, ani ztąd remedia przesłać, nie wiedząc defectum możemy, i już podobno minus secura będzie nasza korespondencyja, czego w Polsce nie bywało nigdy chyba inter medios hostes. A lubo i o tych listach, aby wcale doszły rąk Wmpana, powątpiewam, atoli czyniąc dosyć woli JKMści donoszę Wmpanu, iż po tak inciviliter odprawionych od wojska koronnego księciu Jmpanu wojewodzie bełskim i Jmpanu podkanclerzym koronnym, gdzie wojsko sprzykrzywszy sobie nieszczęsne pod Solcem obozowanie odpadłszy, jakoby pod bokiem nieprzyjacielskim będąc od koni poszło na krótki czas na konsystencyje, przysłali tu do JKMci posłów swoich pana Chełmskiego chorążego Jmpana marszałka koronnego i pana Kościuszkiewicza excusando factum, że się na konsystencyje ruszyć z obozu injuriis coeli przymuszonym przyszło. Co jako acerbissime Mit JKMść, senat i cała komisyja tak conclusum per utrumque deklaruje wojsku przez panów deputatów tutejszych, że pieniędzy ruszyć im nie dozwolimy, ażby się z związku rozwiązali i to brali, co rplta in sua aegestate conferre mogła. Ale gdyby i dalej in ea zostawać chcieli contumacia, musiałby JKMść i rplta prospicere conservationi państw swoich. Perculit tak znacznie panów deputatów ta deklaracyja pełna ruzolucyi, że się Jchmście rekoligować poczęli i serio in tractatum w przeszłym tygodniu wszedłszy concluserunt haec subseguentia. Potrzebowali zrazu 17, milijonów, ale że więcej nad 4 milijony w gotowiźnie nie znajduje się w skarbie, a 6 milijonów w pewnych asygnacyjach i w ratach, które jeszcze w Październiku i Grudniu miały i mają być wniesione, po rzeskim targu eo res devenit, że od pięciu, sześciu, siedmiu aż na ośmiu milijonach stanęliśmy, które tak w gotowiźnie, jako w asygnacyjach deklarowała wojsku komisyja w związku będącemu, lecz nadto żeby się już więcej nie upominali. Cudzoziemskiemu zaś wojsku daje się dwa milijony a we dwu podobno klejnoty rpltej oppignerabuntur do pierwszego sejmu, który to exsolvere ma. Przypadli na to wszyscy panowie deputaci tu praesentes i samiż po to deputatów z pośrodka siebie posyłają do wojska cum persuasionibus, aby się tem wszystko kontentować chciało, na co tu oni connenerunt z nami; ale już JKMść ani komisyja nie posyła od siebie nikogo, minus dignitate sua być widząc tak często nullo fructu posyłać. Obiecują panowie deputaci serio persuadere wojsku, aby się tem kontentowało, alias sami z chorągwami redire do JKMci obiecują. Takową tedy deklaracyją generosa extorserunt consilia, że się prędkiego i dobrego prac tutejszych spodziewamy skutku; a że tych rzeczy nie może decidere pan Świderski bez deputatów od pułków, tuszymy, że ich prędko congregabit, a zatem i wojsko, którego starszynę podobno na święta tu do JKMci do Lwowa przyszłe, aby, uczyniwszy deprecationem i securitatem rozwiązania związku namówiwszy, podniosłszy pieniądze, zaraz też i wojska całe mimo Lwów na Ukrainę poszły, tak polskie związek swój rozwiązawszy jako i cudzoziemskie; jakoby ultimis Januraii stanąwszy w Ukrainie, a per Februarium i Martium tam wytchnąwszy albo na Moskwę, albo na Turki, jeśliby nas aggredi chcieli, wcześnie przyjść mogły. Lubo tedy tu trochę pomieszkamy, atoli za łaską bożą z uspokojoną rpltą do Warszawy saniami powrócimy. Interea commissia durat, odprawują się rachunki regimentów, z jaką tęsknicą naszą w tak złem i niezdrowem powietrzu, trudno wypisać. Posyłam Wmpanu in copiis postanowienie wojska koronnego na ruszenie się z obozu uczynione, przytem relacyja legacyi pana Wolskiego z Krymu powróconego. Ukraina się bardzo mięsza, że ani hetman tameczny u wojska, ani wojsko u hetmana kredytu nie ma. Horda, której jest 80. 000 bardzo się tamtym przykrzy krajom, verendum, żeby rezygnacyja buławy Chmielnickiego mieszaniny jakiej nie przyniosła. Przyszły też od Hana listy do pana marszałka związku koronnego, które, eo res devenit, że od pięciu, sześciu, siedmiu aż na ośmiu milijonach stanęliśmy, które tak w gotowiźnie, jako w asygnacyjach deklarowała wojsku komisyja w związku będącemu, lecz nadto żeby się już więcej nie upominali. Cudzoziemskiemu zaś wojsku daje się dwa milijony a we dwu podobno klejnoty rpltej oppignerabuntur do pierwszego sejmu, który to exsolvere ma. Przypadli na to wszyscy panowie deputaci tu praesentes i samiż po to deputatów z pośrodka siebie posyłają do wojska cum persuasionibus, aby się tem wszystko kontentować chciało, na co tu oni connenerunt z nami; ale już JKMść ani komisyja nie posyła od siebie nikogo, minus dignitate sua być widząc tak często nullo fructu posyłać. Obiecują panowie deputaci serio persuadere wojsku, aby się tem kontentowało, alias sami z chorągwami redire do JKMci obiecują. Takową tedy deklaracyją generosa extorserunt consilia, że się prędkiego i dobrego prac tutejszych spodziewamy skutku; a że tych rzeczy nie może decidere pan Świderski bez deputatów od pułków, tuszymy, że ich prędko congregabit, a zatem i wojsko, którego starszynę podobno na święta tu do JKMci do Lwowa przyszłe, aby, uczyniwszy deprecationem i securitatem rozwiązania związku namówiwszy, podniosłszy pieniądze, zaraz też i wojska całe mimo Lwów na Ukrainę poszły, tak polskie związek swój rozwiązawszy jako i cudzoziemskie; jakoby ultimis Januraii stanąwszy w Ukrainie, a per Februarium i Martium tam wytchnąwszy albo na Moskwę, albo na Turki, jeśliby nas aggredi chcieli, wcześnie przyjść mogły. Lubo tedy tu trochę pomieszkamy, atoli za łaską bożą z uspokojoną rpltą do Warszawy saniami powrócimy. Interea commissia durat, odprawują się rachunki regimentów, z jaką tęsknicą naszą w tak złem i niezdrowem powietrzu, trudno wypisać. Posyłam Wmpanu in copiis postanowienie wojska koronnego na ruszenie się z obozu uczynione, przytem relacyja legacyi pana Wolskiego z Krymu powróconego. Ukraina się bardzo mięsza, że ani hetman tameczny u wojska, ani wojsko u hetmana kredytu nie ma. Horda, której jest 80. 000 bardzo się tamtym przykrzy krajom, verendum, żeby rezygnacyja buławy Chmielnickiego mieszaniny jakiej nie przyniosła. Przyszły też od Hana listy do pana marszałka związku koronnego, które, co w sobie zawierają, jeszcze nie wiemy, ale snać są invitatoriae ad bellum et ad obsequium. Posłów moskiewskich pościnać kazał Han w Krymie ex eo, że też bańskich bito kijmi w stolicy. To oznajmiwszy, czekamy od Wmpana co pocieszniejszego, ale obawiamy się, żebyście in angustiis nie zostawali, będąc 26 39 34 72 38 47 14 12 39 34 73 41 51 27 39 72 4147 12 10 73 12 2147 41 68 31 27 39. O Naszczokinie jeszcze tu nie słychać, na którego oczekiwając a niemniej na konkluzyją komisyi wileńskiej, przyszło mi supersedować od drogi na wesele siostrzenicy mojej. Oddaję się zatem zwykłej łasce Wmpana. co w sobie zawierają, jeszcze nie wiemy, ale snać są invitatoriae ad bellum et ad obsequium. Posłów moskiewskich pościnać kazał Han w Krymie ex eo, że też bańskich bito kijmi w stolicy. To oznajmiwszy, czekamy od Wmpana co pocieszniejszego, ale obawiamy się, żebyście in angustiis nie zostawali, będąc 26 39 34 72 38 47 14 12 39 34 73 41 51 27 39 72 4147 12 10 73 12 2147 41 68 31 27 39. O Naszczokinie jeszcze tu nie słychać, na którego oczekiwając a niemniej na konkluzyją komisyi wileńskiej, przyszło mi supersedować od drogi na wesele siostrzenicy mojej. Oddaję się zatem zwykłej łasce Wmpana. Dan ze Lwowa dnia 10 Listopada 1662 r. Dan ze Lwowa dnia 10 Listopada 1662 r. 68. LIST JMPANA PACA KANCLERZA WGO KS. LITEWS. DO JMPANA68. LIST JMPANA PACA KANCLERZA WGO KS. LITEWS. DO JMPANA PODSKARBIEGO WGO KS. LlTEWS. PODSKARBIEGO WGO KS. LlTEWS. Powróciwszy z Brodów jedne tylko od Monesa tegotygodniową pocztą wziąłem pisanie, w którem daje nam wiedzieć, że poczta nasza dnia 3go Listopada wyprawiona, nie przyszła do Wilna, przez co acześmy zalterowani, że commertium litterarum vacare musi między nami, atoli i tej poczty nieomieszkiwam życząc tego bardzo, abyś Wmpan inkwizycyją jako najpilniejszą o tej poczcie uczynić rozkazał, bo się tam wszystkie oznajmiły Wmpanu particularitates. Teraz tu nie mamy nic nowego nad to, że z wojskiem cudzoziemskiem już cale conventum strony zapłaty, którym acz się pokazało być winno 12 milijonów i kilka kroć sto tysięcy, atoli czterema milijonami i trzema kroć stem tysięcy ukontentowane i już sześć kroć sto tysięcy odliczywszy idą z obozu swego z pod Bucha na kwatery, które im JKMść i Jchmść panowie hetmani nad Wisłą z tej strony aż po Przemyśl naznaczyli. Do wojska związkowego jadą ztąd Jchmść panowie komisarze, o którychem już Wmpanu oznajmił, mają tam przybyć na koło wojskowe pro die 12go Grudnia, instrukcyi im danej posyłam Wmpanu kopiją i uniwersał jeden z t ch, jakie ztąd do województw wychodzą. Słychać coś, jakoby się sejmu napierać mieli pp. związkowi, ale nań żadną miarą durante nexu nie chce ani JKMść ani senat i nobilitas zezwolić, chyba po rozwiązaniu i kiedy już na nieprzyjaciela pójdą, wtenczas JKMść mogłaby z rpltą konkludować, jeśliby co in rem wojska servire mogło. Więcej natenczas nie mając do oznajmienia zostaję i t. d. miarą durante nexu nie chce ani JKMść ani senat i nobilitas zezwolić, chyba po rozwiązaniu i kiedy już na nieprzyjaciela pójdą, wtenczas JKMść mogłaby z rpltą konkludować, jeśliby co in rem wojska servire mogło. Więcej natenczas nie mając do oznajmienia zostaję i t. d. 69. 69. LIST JMPANA PODSKARBIEGO WIELKIEGO I HETMANA POLNEGO WGOLIST JMPANA PODSKARBIEGO WIELKIEGO I HETMANA POLNEGO WGO KS. LITEWS. DO JMPANA KRZYSZTOFA PACA KANCLERZA WGO. KS. LITEWS. DO JMPANA KRZYSZTOFA PACA KANCLERZA WGO. Ks. LITEWS. Z KOMISYI WILEńSKIEJ PISANEGO. Ks. LITEWS. Z KOMISYI WILEńSKIEJ PISANEGO. Ze Wżny mój miłościwy pan w braterskiej ze mną nie ustając korrespondencyi, to, cokolwiek wiadomości mojej competit sciendum transmissis, i wszystkie occurentia poufale comunicas, wielce za to dziękuję, a sam pari idąc passu wzajemnie to Wmpanu defero. Posłów cesarza JMci z Moskwy powróconych dotąd w Wilnie mieszkających, lubo omni voto et persuasione chciałbym z tej ruszyć subsystencyi, czekając jednak od pana swojego na ordynans, po który jednego z swoich ablegarunt, nie chcą dalej procederem ale wszelką interim zachowując modestiam, , ani się sprawom rpltej immiscent, strzegąc się inter personas publicas et populum konwersacyi, a pozwoloną kontenci kwaterą jako prvati degunt i żadnych nie czynią molimina. Secure tedy ab oculo curioso odprawujemy negotia commissionis, której szczęśliwego końca byłaby pars niepośledniejsza komputu wojskowego facilitament, bo rpltej tak z poddanych od większej części eo numer o jako się teraz pod chorągwiami najdują ludzi chociaż niektórzy podwyższyli liczbę regestrów, jako i przez ustąpienie dwudziestu ludzi od sta, co piątą część przychodzącej zapłaty wynosi, od wojska cudzoziemskiego znaczną uczynił aucessim, samym żołnierzom zaś jednym ujął, a drugim przyczynił pożytku; i dawnoby operi ostatnia imposita była manus, lecz inania, które a malevolentia insukurowane powstają, drogiego siła consumunt czasu, nie patrząc na to, że pacificatum tych różnic negotium summum rpltej przyniosłoby fructum. Zaczęta i teraz podobna tymże inanis guaestio, ponieważ ratione przepuszczonych Dźwiną za uniwersałem moim strugów mieszczanZe Wżny mój miłościwy pan w braterskiej ze mną nie ustając korrespondencyi, to, cokolwiek wiadomości mojej competit sciendum transmissis, i wszystkie occurentia poufale comunicas, wielce za to dziękuję, a sam pari idąc passu wzajemnie to Wmpanu defero. Posłów cesarza JMci z Moskwy powróconych dotąd w Wilnie mieszkających, lubo omni voto et persuasione chciałbym z tej ruszyć subsystencyi, czekając jednak od pana swojego na ordynans, po który jednego z swoich ablegarunt, nie chcą dalej procederem ale wszelką interim zachowując modestiam, , ani się sprawom rpltej immiscent, strzegąc się inter personas publicas et populum konwersacyi, a pozwoloną kontenci kwaterą jako prvati degunt i żadnych nie czynią molimina. Secure tedy ab oculo curioso odprawujemy negotia commissionis, której szczęśliwego końca byłaby pars niepośledniejsza komputu wojskowego facilitament, bo rpltej tak z poddanych od większej części eo numer o jako się teraz pod chorągwiami najdują ludzi chociaż niektórzy podwyższyli liczbę regestrów, jako i przez ustąpienie dwudziestu ludzi od sta, co piątą część przychodzącej zapłaty wynosi, od wojska cudzoziemskiego znaczną uczynił aucessim, samym żołnierzom zaś jednym ujął, a drugim przyczynił pożytku; i dawnoby operi ostatnia imposita była manus, lecz inania, które a malevolentia insukurowane powstają, drogiego siła consumunt czasu, nie patrząc na to, że pacificatum tych różnic negotium summum rpltej przyniosłoby fructum. Zaczęta i teraz podobna tymże inanis guaestio, ponieważ ratione przepuszczonych Dźwiną za uniwersałem moim strugów mieszczan i kupców rygskich mimo fortece i praesidia na pasach zostające, dobre intencyje moje, które ex requisitione przez listy Szpara gubernatora rygskiego i następcy jego Oksenstierna conservationis pactorum między polską i szwedzką koroną zawartych wzięły okazyją, opacznie tłumacząc, przed samym królem panem moim miłościwym, przed rpltą i ich wojskami sinistre mnie niechętni traduxerunt. Wiem ja wiary et offici mei powinność i należną w takich razach zachowywam ostrożność, specifice tedy to w moich praecavi uniwersałach, aby na pomienionych strugach tylko konopie obite alias pienka i siemię lniane naładowane i spławione były; zbóż, popiołów, przez któreby się puszcze nasze białoruskie rujnowały, i wszystkich inszych spławem tamecznym iść zwykłych zakazawszy towarów. W czem, gdy kupcy ryżańscy pomienione strugi do Rygi deducentes abservantissimi uniwersałów moich byli, a oraz uniwersał od Jmpana marszałka wojskowego za takowąż rekwizycyją gubernatorów rygskich insistendo pactis wydany na wolne przejście mieli, komendanci, mimo których garnizony i pułki te defluebant statki bez żadnej przepuścili prepedycyi. Co sobie traductores wziąwszy in occasionem i ochrzciwszy te strugi moskiewskimi różnych narzucali suspicyj, zkąd tak na mnie jako i na tych, którzy się tego przepuszczenia dotykali, wojskowa rozburzona irytacyja przez kilka niedziel tlejąc, najbardziej na panu Polskim ciwunie birzyniańskim komendancie pułku w Druhi zostającego, inaudito exemplo evomuit. Wzięty bowiem w gospodzie własnej przez zesłanych snać od wojska w obozie związkowym zostającego bez sądu non convictus, owszem do powrócenia inkwizytorów z koła rycerskiego ad inquirendum de facto do Druhi i portów po nad Dźwiną będących posłanych z tych jeden jest pan Sipowicz chorąży chorągwi Wmpana kozackiej, lubo ślubem zawiązany securitate jednak publica actus commissionis obwarowany do wojska poprowadzony sistendus w kole generalnem, które w przyszły poniedziałek, to jest vigesima hujus w Wołpie przypada. Co za eventus rei będzie, nie wiemy. Takie vanitates siła nam Wzięły czasu, a to przecie już, co się tu peragi mogło, jest peractum, i w tym tygodniu pieniądze podnieść spodziewamy się, cum residuo do koła generalnego reces uczyniwszy. Czem gdy się bawimy, intervenit goniec od Naszczokina do mnie i do Jmpana marszałka wojskowego przysłany z hramotami, takiego samego jako Dołhorukiego i Rtiszczewa. Patet z oddanych panu marszałkowi i już wytłumaczonych bo ja jeszcze swoich nie odebrałem od tygodnia do łóżka chorobą przyciśniony, że Naszczokin pospiesza do JKMci przez Inflanty, Kurlandyją i powiat Wiłkomirski na Wilno prostując drogę, potrzebuje securitatem drogi, commeatum i sufficientiam wyżywienia requirit, to zaś samo mille zostało obnoxium interpretationibus. Kończę tem tutejszej particularia transakcyi a więźniów naszych w Smoleńsku dotąd siła dla niedostatku zamiany haerentes, klemencyi JKMci i Wmpana osobliwej potrzebujących łaski recommendo. się bawimy, intervenit goniec od Naszczokina do mnie i do Jmpana marszałka wojskowego przysłany z hramotami, takiego samego jako Dołhorukiego i Rtiszczewa. Patet z oddanych panu marszałkowi i już wytłumaczonych bo ja jeszcze swoich nie odebrałem od tygodnia do łóżka chorobą przyciśniony, że Naszczokin pospiesza do JKMci przez Inflanty, Kurlandyją i powiat Wiłkomirski na Wilno prostując drogę, potrzebuje securitatem drogi, commeatum i sufficientiam wyżywienia requirit, to zaś samo mille zostało obnoxium interpretationibus. Kończę tem tutejszej particularia transakcyi a więźniów naszych w Smoleńsku dotąd siła dla niedostatku zamiany haerentes, klemencyi JKMci i Wmpana osobliwej potrzebujących łaski recommendo. Ci, których nie mała już wyszła gromada, za majestat Pański i starających się o ich swobodę błagają nieba, a pozostali ciężko suspirant, aby JKMść w Warszawie i gdziekolwiek brańców moskiewskich w państwach swoich existentes ad locum commutationis co prędzej gromadzić rozkazać raczył. O co i ja nie dawny ich współtowarzysz znając niewoli aerumnas uniżenie JKMści suplikuję, a Wmść mego miłościwego pana o przyczynę do JKMści pilno proszę. W czem praestitam intercesyi mojej inklinacyją augebis Wmpan nowem braterskiego afektu wyświadczeniem wakujące po promocyi beneficia Wmpana na podsędkowstwo trockie Jmp. Rajeckiego, panu Skorobohatemu codziennym pracom skarbowym z wielką skarbu wygodą niespracowanie inhaerenti wyjednywając u JKMci podstolstwo. Za pokazaną pomienionemu et sub aliguis speranti konkurentowi beneficencyją, ja wzajemną na rekwizycyje Wmpana polliceor promptitudinem a on uniżoną denovet powolność. Tak wszystkie deponowawszy kontenta zostaję i t. d. Ci, których nie mała już wyszła gromada, za majestat Pański i starających się o ich swobodę błagają nieba, a pozostali ciężko suspirant, aby JKMść w Warszawie i gdziekolwiek brańców moskiewskich w państwach swoich existentes ad locum commutationis co prędzej gromadzić rozkazać raczył. O co i ja nie dawny ich współtowarzysz znając niewoli aerumnas uniżenie JKMści suplikuję, a Wmść mego miłościwego pana o przyczynę do JKMści pilno proszę. W czem praestitam intercesyi mojej inklinacyją augebis Wmpan nowem braterskiego afektu wyświadczeniem wakujące po promocyi beneficia Wmpana na podsędkowstwo trockie Jmp. Rajeckiego, panu Skorobohatemu codziennym pracom skarbowym z wielką skarbu wygodą niespracowanie inhaerenti wyjednywając u JKMci podstolstwo. Za pokazaną pomienionemu et sub aliguis speranti konkurentowi beneficencyją, ja wzajemną na rekwizycyje Wmpana polliceor promptitudinem a on uniżoną denovet powolność. Tak wszystkie deponowawszy kontenta zostaję i t. d. Z Wilna dnia 19 Listopada 1662 r. Z Wilna dnia 19 Listopada 1662 r. podskarbiego Wgo i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. po wyjściu z rąk nieprzyjacielskich z czwartoletniego więzienia w ojczyźnie niesłychanym sposobem okrutnie zniesionego i dalszy ciąg skryptów konfederacyi bezbożnej. podskarbiego Wgo i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. po wyjściu z rąk nieprzyjacielskich z czwartoletniego więzienia w ojczyźnie niesłychanym sposobem okrutnie zniesionego i dalszy ciąg skryptów konfederacyi bezbożnej. 70. 70. KONJTJRACYJA NA ŚMIERĆ JMPANA PODSKARBIEGO. KONJTJRACYJA NA ŚMIERĆ JMPANA PODSKARBIEGO. My wszystko in genere rycerstwo wojsk JKMci Wgo Ks. Litews. starego i nowego zaciągu polskiego i cudzoziemskiego narodu. Doszedłszy jawnemi dokumentami zdrady przeciwko nam i całej ojczyźnie naszej, przez nieżyczliwe praktyki Jmpana podskarbiego Wgo Ks. Litews. i Jmpana Żeromskiego marszałka naszego wojskowego, nietylko w przepuszczeniu strugów nieprzyjacielskich przez Dźwinę 1, ale i w inszych szkodliwych postępkach, o których nas misterna z Jmpanem kanclerzem Wgo Ks. Litews. dostatecznie ex scriptis informowała konferencyją, zabiegając, aby się to złe w większy nie szerzyło płomień i utrapiona ojczyzna matka nasza, przy tak wielu paroksyzmach do ostatniego przez krzywoprzysiężców, zwłaszcza, i tych, którym macierzyńską w niewdzięczności wyświadczała hojność nieMy wszystko in genere rycerstwo wojsk JKMci Wgo Ks. Litews. starego i nowego zaciągu polskiego i cudzoziemskiego narodu. Doszedłszy jawnemi dokumentami zdrady przeciwko nam i całej ojczyźnie naszej, przez nieżyczliwe praktyki Jmpana podskarbiego Wgo Ks. Litews. i Jmpana Żeromskiego marszałka naszego wojskowego, nietylko w przepuszczeniu strugów nieprzyjacielskich przez Dźwinę 1, ale i w inszych szkodliwych postępkach, o których nas misterna z Jmpanem kanclerzem Wgo Ks. Litews. dostatecznie ex scriptis informowała konferencyją, zabiegając, aby się to złe w większy nie szerzyło płomień i utrapiona ojczyzna matka nasza, przy tak wielu paroksyzmach do ostatniego przez krzywoprzysiężców, zwłaszcza, i tych, którym macierzyńską w niewdzięczności wyświadczała hojność nie 1 Zob. Nr. 69. przyszła zginienia, poprzysięgliśmy unanimiter tych przeciwnych osób i któreby się jeszcze przy nich pokazały wszelką wiarą i życzliwością inkwirować i do realnej egzekucyi winnych dla przykładu dalszego bez wszelkiego respektu przywodzić, także rady i namowy naszej braterskiej, którąśmy w tej mieli materyi żadnemu nie rewelować, a osobliwie Jmpana substituta naszego, tak w tym, jako i w inszych, byle też najtrudniejszych dla całości wojska terminach odstępować nie mamy. Czego kawalerskiem i rycerskiem dotrzymać przyrzekając słowem, dla lepszej wiary zgodnie ręką naszą podpisujemy. przyszła zginienia, poprzysięgliśmy unanimiter tych przeciwnych osób i któreby się jeszcze przy nich pokazały wszelką wiarą i życzliwością inkwirować i do realnej egzekucyi winnych dla przykładu dalszego bez wszelkiego respektu przywodzić, także rady i namowy naszej braterskiej, którąśmy w tej mieli materyi żadnemu nie rewelować, a osobliwie Jmpana substituta naszego, tak w tym, jako i w inszych, byle też najtrudniejszych dla całości wojska terminach odstępować nie mamy. Czego kawalerskiem i rycerskiem dotrzymać przyrzekając słowem, dla lepszej wiary zgodnie ręką naszą podpisujemy. Dan w Wołpie dnia 21 Listopada r. 1662. Dan w Wołpie dnia 21 Listopada r. 1662. 71. 71. KOPIJA LISTU KOTOWSKIEGO DO JCHMPP. KOMISARZóW. KOPIJA LISTU KOTOWSKIEGO DO JCHMPP. KOMISARZóW. Nie żadna temeritas, ani prywatne jakie odium compullit wojska całego animos do tej, która się nad Jmpanem marszałkiem wojskowym wykonać musiała z przejrzenia najwyższego egzekucyi, ale gwałtowna publicae salutis reipublicae i wojsk naszych extorsit ten proceder ratio natenczas, gdy zawzięte zeszłych Jchmpp. machinamenta długo in occulto zostając silentio, już też pałam z wielu jawnych dokumentów na zgubę ojczyzny i samych wojsk erumpere poczęły. Czego nie mogąc ultro tolerare, a chcąc, żeby malivoli fakcyjami swojemi nie zarażali ojczyzny cum protestatione przed Bogiem i światem, tego zażyło wojsko sposobu, który jednak niech Waszmość panów najmniej nie alteruje. I nie raczcie Waszmość panowie sinistre sobie interpretari tego procederu, żeby jaka adversa przeciwko JKMci Pana naszego miłościwego za którego majestat i całość ojczyzny gotowiśmy jeszcze residuum niedotoczonej krwi wylać byle przewrotne malevolorum ustały praktyki, a pretensyje wojsk akwietowane być mogły miała rządzić intentio, a tymczasem komisyja tak długo przewleczoną szczęśliwie konkludować, i te pieniądze, które są tak w skarbie, jako też przy panach poborcach, do dalszego pomiarkowania rozkazać wydać wojsku. Sami interea Waszmość panowie wszelką sobie od wojska bez-Nie żadna temeritas, ani prywatne jakie odium compullit wojska całego animos do tej, która się nad Jmpanem marszałkiem wojskowym wykonać musiała z przejrzenia najwyższego egzekucyi, ale gwałtowna publicae salutis reipublicae i wojsk naszych extorsit ten proceder ratio natenczas, gdy zawzięte zeszłych Jchmpp. machinamenta długo in occulto zostając silentio, już też pałam z wielu jawnych dokumentów na zgubę ojczyzny i samych wojsk erumpere poczęły. Czego nie mogąc ultro tolerare, a chcąc, żeby malivoli fakcyjami swojemi nie zarażali ojczyzny cum protestatione przed Bogiem i światem, tego zażyło wojsko sposobu, który jednak niech Waszmość panów najmniej nie alteruje. I nie raczcie Waszmość panowie sinistre sobie interpretari tego procederu, żeby jaka adversa przeciwko JKMci Pana naszego miłościwego za którego majestat i całość ojczyzny gotowiśmy jeszcze residuum niedotoczonej krwi wylać byle przewrotne malevolorum ustały praktyki, a pretensyje wojsk akwietowane być mogły miała rządzić intentio, a tymczasem komisyja tak długo przewleczoną szczęśliwie konkludować, i te pieniądze, które są tak w skarbie, jako też przy panach poborcach, do dalszego pomiarkowania rozkazać wydać wojsku. Sami interea Waszmość panowie wszelką sobie od wojska bez- piecznie raczcie polliceri securitatem i życzliwej ku sobie chciejcie być persuasi propenzyi, z którą natenczas zwykłe nasze Waszmość panom deferrimus usługi. piecznie raczcie polliceri securitatem i życzliwej ku sobie chciejcie być persuasi propenzyi, z którą natenczas zwykłe nasze Waszmość panom deferrimus usługi. Dan w Wołpie dnia 29 Listopada r. 1662. Dan w Wołpie dnia 29 Listopada r. 1662. 72. 72. KOPIJA LISTU TEGOż SUBSTYTUTA DO JMPANA NARUSZEWICZA PODKANCLERZEGO WGO KS. LITEWS. KOPIJA LISTU TEGOż SUBSTYTUTA DO JMPANA NARUSZEWICZA PODKANCLERZEGO WGO KS. LITEWS. Nie co innego, jeno sama astrorum dispositio z predestynacyi znać Najwyższego wykonała egzekucyją nad Jmp. podskarbim Wgo Ks. Litews. i Jmpanem marszałkiem naszym wojskowym, gdy poena peccati za podstępne przeciwko ojczyźnie i wojskom praktyki repentino, acz nie bez żalu tych osób dotknęła fato; więc iż to non temere albo ex privato odio factum, pogotowiu nihil adversi przez ten proceder wojska przeciwko majestatowi JKMci i rpltej moliuntur, ale raz consecratam inmolate dotrzymać przyrzekłszy fidem i do końca w statecznej deklarują zostawać życzliwości. Racz tedy i Wmpan alto uważyć judicio już ad extremam nachyloną ojczyznę ruinam, która non alio nisi eo ab interitu revocari musi termino, gdy malevoli od przewrotnych gestabunt fakcyj, dobrze o życzliwej ku Panu, ojczyźnie wojska ominari przychylności, i nie dając miejsca traductioni malevolorum drugim Jmci panom senatorom naszą hoc in passu enucleare causam, ażeby komisyja suo ordine do należytej przywiedziona była konklusyi, i pieniądze, które pro tunc być mogą tak w skarbie jako też u panów poborców, do pomiarkowania dalszego wydane były, pilno upraszamy. Powolne zatem usługi nasze w łaskę Wmpana jak najpilniej rekomendujemy. Dan w Wołpie dnia 1 Grudnia r. 1662. Nie co innego, jeno sama astrorum dispositio z predestynacyi znać Najwyższego wykonała egzekucyją nad Jmp. podskarbim Wgo Ks. Litews. i Jmpanem marszałkiem naszym wojskowym, gdy poena peccati za podstępne przeciwko ojczyźnie i wojskom praktyki repentino, acz nie bez żalu tych osób dotknęła fato; więc iż to non temere albo ex privato odio factum, pogotowiu nihil adversi przez ten proceder wojska przeciwko majestatowi JKMci i rpltej moliuntur, ale raz consecratam inmolate dotrzymać przyrzekłszy fidem i do końca w statecznej deklarują zostawać życzliwości. Racz tedy i Wmpan alto uważyć judicio już ad extremam nachyloną ojczyznę ruinam, która non alio nisi eo ab interitu revocari musi termino, gdy malevoli od przewrotnych gestabunt fakcyj, dobrze o życzliwej ku Panu, ojczyźnie wojska ominari przychylności, i nie dając miejsca traductioni malevolorum drugim Jmci panom senatorom naszą hoc in passu enucleare causam, ażeby komisyja suo ordine do należytej przywiedziona była konklusyi, i pieniądze, które pro tunc być mogą tak w skarbie jako też u panów poborców, do pomiarkowania dalszego wydane były, pilno upraszamy. Powolne zatem usługi nasze w łaskę Wmpana jak najpilniej rekomendujemy. Dan w Wołpie dnia 1 Grudnia r. 1662. 73. 73. KONJURACYJA POWTóRNą PO śMIERCI JMPANA PODSKARBIEGO. KONJURACYJA POWTóRNą PO śMIERCI JMPANA PODSKARBIEGO. My wszystko in genere rycerstwo wojsk JKMci Wgo Ks. Litews. tak polskiego jako i cudzoziemskiego zaciągu, doszedłszy jawnym eksperymentem z wielu pewnych relacyj i konferencyj z wiarołomnym nieprzyjacielem i innemi nieżyczliwemi osobami na zgubę ojczyzny i wojsk wszystkich Jmpana Gosiewskiego podskarbiego wielkiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews, tudzież Jmpana Żeromskiego marszałka naszego wojskowego przeciwko przysięgi spisku naszego znaczny postrzegłszy w wielu punktach mancament, a nie mogąc tego znieść, żeby się tlejący ogień w niepochamowany potem, strzeż Boże, miał roznieść płomień, co się kolwiek z dyspozycyi samych niebios a generalnej wojsku wszystkiego decyzyi nad tem egzekwowało osobami, tedy w tym terminie jako słusznym a nie przeciwko majestatowi JKMści, ani też przeciwko rpltej, quod absit, wynalezionym, nietylko Jmpana substytuta naszego odstępować nie mamy, ale i kompanii ex publico wojska całego consensu na tę okazyją ordynowanej u każdego sądu i prawa główniejszego salwować i jeden przy drugim w najcięższym razie wiarą, cnotą i wszelką przeciwko każdemu, ktoby się mścić albo jakie praktykować miał bunty, oponować i stawać mamy. Co przysięgą i sumieniem naszem jednostajnie aprobujemy a dla wiarowniejszego bezpieczeństwa ręce nasze podpisaliśmy. jawnym eksperymentem z wielu pewnych relacyj i konferencyj z wiarołomnym nieprzyjacielem i innemi nieżyczliwemi osobami na zgubę ojczyzny i wojsk wszystkich Jmpana Gosiewskiego podskarbiego wielkiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews, tudzież Jmpana Żeromskiego marszałka naszego wojskowego przeciwko przysięgi spisku naszego znaczny postrzegłszy w wielu punktach mancament, a nie mogąc tego znieść, żeby się tlejący ogień w niepochamowany potem, strzeż Boże, miał roznieść płomień, co się kolwiek z dyspozycyi samych niebios a generalnej wojsku wszystkiego decyzyi nad tem egzekwowało osobami, tedy w tym terminie jako słusznym a nie przeciwko majestatowi JKMści, ani też przeciwko rpltej, quod absit, wynalezionym, nietylko Jmpana substytuta naszego odstępować nie mamy, ale i kompanii ex publico wojska całego consensu na tę okazyją ordynowanej u każdego sądu i prawa główniejszego salwować i jeden przy drugim w najcięższym razie wiarą, cnotą i wszelką przeciwko każdemu, ktoby się mścić albo jakie praktykować miał bunty, oponować i stawać mamy. Co przysięgą i sumieniem naszem jednostajnie aprobujemy a dla wiarowniejszego bezpieczeństwa ręce nasze podpisaliśmy. Działo się na sessyi w Wołpie dnia wtórego Grudnia roku tysiąc sześćset sześćdziesiątego wtórego. Działo się na sessyi w Wołpie dnia wtórego Grudnia roku tysiąc sześćset sześćdziesiątego wtórego. Ja wzajemnie wszystkie te punkta dotrzymać gotówem Kotowski marszałek możyrski substytut wojska JKMści, Jan Lemkin oberszter leitnant JKMści, Władysław Wołk porucznik, Jan Albrycht Baka porucznik, Jarosz Stanisław Zaleski, Rafał Kisarzewski, Władysław Kierdej wojski Wiłkomirski komendant chorągwi ussarskiej drugiej Jmpana podskarbiego, Ryło Mikołaj, Stanisław Nasowicz, Andrzej Gintowt, Adam Pietreszkiewicz chorąży, Jerzy Gadzała, Krzysztof Czyż i inni etc. etc. Ja wzajemnie wszystkie te punkta dotrzymać gotówem Kotowski marszałek możyrski substytut wojska JKMści, Jan Lemkin oberszter leitnant JKMści, Władysław Wołk porucznik, Jan Albrycht Baka porucznik, Jarosz Stanisław Zaleski, Rafał Kisarzewski, Władysław Kierdej wojski Wiłkomirski komendant chorągwi ussarskiej drugiej Jmpana podskarbiego, Ryło Mikołaj, Stanisław Nasowicz, Andrzej Gintowt, Adam Pietreszkiewicz chorąży, Jerzy Gadzała, Krzysztof Czyż i inni etc. etc. Ten skrypt i inne uszczypliwe honorowi nieboszczyka w ręku samegoż substytuta mistrz palił, a potem samego w Warszawie ćwiertował i z drugimi pryncypałami. Uwaga Medekszy. Ten skrypt i inne uszczypliwe honorowi nieboszczyka w ręku samegoż substytuta mistrz palił, a potem samego w Warszawie ćwiertował i z drugimi pryncypałami. Uwaga Medekszy. 7474 MANIFESTACYJAMANIFESTACYJA WOJSK PO ZEJśCIU JWGO JMPANA PODSKARBIEGO GOSIEWSKIEGO, WOJSK PO ZEJśCIU JWGO JMPANA PODSKARBIEGO GOSIEWSKIEGO, TUDZIEż JMPANA żEROMSKIEGO MARSZAłKA WOJSKOWEGO, NA HAńBęTUDZIEż JMPANA żEROMSKIEGO MARSZAłKA WOJSKOWEGO, NA HAńBę NIETYLKO WOJSKA ALE CAŁEGO WGO KS. LlTEWS. W TRYBUNALE ZANIESIONĄ I PO POWIATACH ROZESŁANA. NIETYLKO WOJSKA ALE CAŁEGO WGO KS. LlTEWS. W TRYBUNALE ZANIESIONĄ I PO POWIATACH ROZESŁANA. My wszystko in genere rycerstwo wojska JKMści Wgo Ks. Litews. starego i nowego, polskiego i cudzoziemskiego zaciągu czynimy wiadomo tą naszą manifestacyją, którą przed Bogiem, ojczyzną i całym zanosimy światem, iż per tot monumenta ternporum, a osobliwie pod te czasy, gdy ojczyzna nasza turbulentis zewsząd agitabatur fluctibus, że mało nas wszystkich in profundo nie ponurzyła naufragio, potem zawsze statecznie persewerując w służbie JKMści Pana n. m. i rpltej, non sine maximo fortun, dostatków i samej krwi dispendio, wszystkie pericula i tak wielu zligowanych narodów nieprzyjaciół jej impetus piersiami naszemi avertendo, nic u siebie nie kładziemy gruntowniejszego nad dostojeństwo majestatu JKMści Pana n. m. , które nad zdrowie nasze wyżej szacujemy, całość ojczyzny, praw i swobód integritatem, całość majestatu JKMści, którego jako pomazańca bożego od Boga za Pana danego znamy i veneramur i zawsze venerari chcemy, nie myśląc nigdy o tem, abyśmy co przeciwnego moliri mieli przeciwko majestatowi i osobie JKMści Pana n. m. Vindicando ab exlremo ojczyznę naszą, jej prawa i swobody, na każdym placu kładąc krwi naszej spólnie z bracią naszą equestris ordinis, gotowi zawsze będąc odważyć i wytoczyć in incendium, które to teraz pochodzi ab authoribus tajemnie intra et extra regnum z różnemi narodami na zgubę naszą et eversionem całej ojczyzny knujących czego gruntownie i dokumentnie doszedłszy czasu swego JKMści Panu n. m. , ojczyźnie i wszystkiemu jawnie patebit światu przyszło nam wziąwszy przed się takie consilium do skutku one nad pewnemi przywieść osobami, jako to już wszystkim innotuit, którymby się tak szkodliwe fomites zagasić i ostatnia jako ód nas tak całej ojczyzny pernicies averti mogła. Takowy proceder, aby nikogo nie alterował i w podejrzeniu jako u JKMści tak u wszystkich stanów rpltej nie był, jakoby się to solo odio tych osób z pierzchliwości, jakoby bez winnych i słusznych przyczyn i pewnych dokumentów stać miało, tem pisaniem wojsko Wgo Ks. Litews. manifestuje, że się to dla szczególnej całości dostojeństwa majestatu JKMści i konserwacyi ojczyzny, jej praw i swobód stać musiało, za osobliwą nieba dyspozycyją; jako to wszystko sam czas, który najpewniejszy jest arbiter spraw ludzkich, na jawną wyprowadzi i pokaże. Prosi zatem pokornie wojsko JKMści Wgo Ks. Litews. , aby JKMść Pan n. m. z stanami rpltej rationes mirę raczył, któremiby integritatem ojczyzny Całej zatrzymać i tak wielki motus, który głęboko radices W sercach jej synów o jej zgubę myślących, zapędził, mógł erui, ex paterna JKMści Pana n. m. solitudine eradicari, i żeby w pretensyjach i dezyderyjach swoich od JKMści justis mediantibus modis ukontentowane było. Braci swojej equestris ordinis gorąco żąda i prosi wojsko, aby circa conservationem ojczyzny jednoż z wojskiem rozumieć i trzymać chcieli; bo jeśliby strzeż Boże complices przedsięwziętych fakcyj ex occasione nowe jakie motus wszczynać zamyślali, tedy ta clades wojsk swe ruina et pernicies bez samychże Jchmpp. czego strzeż Boże byćby nietak całej ojczyzny pernicies averti mogła. Takowy proceder, aby nikogo nie alterował i w podejrzeniu jako u JKMści tak u wszystkich stanów rpltej nie był, jakoby się to solo odio tych osób z pierzchliwości, jakoby bez winnych i słusznych przyczyn i pewnych dokumentów stać miało, tem pisaniem wojsko Wgo Ks. Litews. manifestuje, że się to dla szczególnej całości dostojeństwa majestatu JKMści i konserwacyi ojczyzny, jej praw i swobód stać musiało, za osobliwą nieba dyspozycyją; jako to wszystko sam czas, który najpewniejszy jest arbiter spraw ludzkich, na jawną wyprowadzi i pokaże. Prosi zatem pokornie wojsko JKMści Wgo Ks. Litews. , aby JKMść Pan n. m. z stanami rpltej rationes mirę raczył, któremiby integritatem ojczyzny Całej zatrzymać i tak wielki motus, który głęboko radices W sercach jej synów o jej zgubę myślących, zapędził, mógł erui, ex paterna JKMści Pana n. m. solitudine eradicari, i żeby w pretensyjach i dezyderyjach swoich od JKMści justis mediantibus modis ukontentowane było. Braci swojej equestris ordinis gorąco żąda i prosi wojsko, aby circa conservationem ojczyzny jednoż z wojskiem rozumieć i trzymać chcieli; bo jeśliby strzeż Boże complices przedsięwziętych fakcyj ex occasione nowe jakie motus wszczynać zamyślali, tedy ta clades wojsk swe ruina et pernicies bez samychże Jchmpp. czego strzeż Boże byćby nie mogła. mogła. W czem dostateczniej chcąc conferre fusius z Jchmpp. i bratersko per amorem Boga, chwały jego i ojczyzny requirit, aby Jchmpp. de medio sui z województw i powiatów po dwu delegatów do koła generalnego wyprawić chcieli, które 18 praesentis ma sobie naznaczone miejsce, a tę, manifestacyją publico całego wojska consensu uformowaną do akt ksiąg głównych trybunalskich przyjąć raczyli. W czem dostateczniej chcąc conferre fusius z Jchmpp. i bratersko per amorem Boga, chwały jego i ojczyzny requirit, aby Jchmpp. de medio sui z województw i powiatów po dwu delegatów do koła generalnego wyprawić chcieli, które 18 praesentis ma sobie naznaczone miejsce, a tę, manifestacyją publico całego wojska consensu uformowaną do akt ksiąg głównych trybunalskich przyjąć raczyli. Dan w Olicie na sessyi dnia 2 Decembris 1662. Dan w Olicie na sessyi dnia 2 Decembris 1662. Konstanty Kotowski marszałek powiatu mozyrskiego, substytut wojsk JKMści imieniem wojsk. Konstanty Kotowski marszałek powiatu mozyrskiego, substytut wojsk JKMści imieniem wojsk. Ale GO się potem z tym substytutem stało, jako niewinnie krew przelana onego i innych potłumiła, w dalszych tej transakcyi o śmierci Jmpana podskarbiego dokumentach najdziesz każdy, który się zechcesz konkluzyi spraw niecnotliwych początku badać. Uwaga Medekszy. Ale GO się potem z tym substytutem stało, jako niewinnie krew przelana onego i innych potłumiła, w dalszych tej transakcyi o śmierci Jmpana podskarbiego dokumentach najdziesz każdy, który się zechcesz konkluzyi spraw niecnotliwych początku badać. Uwaga Medekszy. 75. JNFORMACYJA DO ZAJEżDżANIA KRóLEWSZCZYZN ZESłANYM OD CHORąGWI DEPUTATOM OD CAŁEGO WOJSKA DANA I ROTA PRZYSIĘGI REWIZORÓW. Wszem w obec i każdemu z osobna komu to wiedzieć należy zaleciwszy towarzyskie chęci wiadomości donoszę. Długą w dojściu żołdów i krwawych zasług naszych utęsknieni ekspektacyją a niemal codziennemi exhausti pracami, mając multo usu attrita arma, których reparacyi od tak wielu lat borgową traktując służbę, nullam zasług naszych odnosząc mercedem sufficere nie możemy, umyśliliśmy onych spólnie w związku naszym dochodzić. Ale iż i to mniej rpltą do akwietowania pretensyj naszych commovit, jako jest fusius w manifestacyi do grodu podanej wyrażono, z tych przyczyn z wojska zsyłany naprzód dla zweryfikowania dzierżaw JKMści do dalszej woli wojska JKMści do pomienionych zjechawszy dzierzaw według informacyi i juramentu opisanego sprawić się ma. Naprzód zniósłszy się z dozorcami dzierżaw, inwentarz włości porządnie zrewidowawszy, spisać tak osiadłe przyjemne włóki, jako i puste, osobliwie zweryfikować, jako wiele dymów, jako którego zowią chłopa specifice położyć; czego wszystkiego dojrzy werifikator na potem zesłany, który, gdy co dowiedzie na zesłanego, tedy takowy występny według artykułu będzie karany; paszwię dworną, gumna i zboża różne młócone i niemłócone spisać rozkazać i przemierzyć w folwarkach; oborę, stada spisać, dziakła, czynsze i inne accidentia do intraty sporządzić rejestrem, co która dzierżawa intraty wynosi, o czem wszystkiem intra spatium sześciu niedziel wiedzieć dadzą. Paszwi doglądać, aby solito morę zasiewano, także przestrzegać tego będą, żeby prepedycyi urzędnikom do gospodarstwa nie czynili do dalszej wojska całego woli; owszem, żeby sami tego dojrzeli, jakoby swoim porządkiem gospodarstwo szło; intrata i zboże żeby się na stronę nie rozchodziły, przeszkoda żeby się żadna nie działa podatkom rpltej publicznym. Dojrzeć tego powinni będą, żeby szczerze i prawdziwie do poborców skarbu Wgo Ks. Litews. oddawane były, spisawszy wszystkie podatki na wojska wniesione do wojska przysłać mają, a sami Jchmpp. rewizorowie jako najskromniej w pomienionych dzierżawach; coby bez uszczerbku wojska było, zachować się i sustentować mają aż do przysłania inwentarzów, a po przysłaniu inwentarzów naznaczona tymże Jchmpp. od wojska pewna będzie ordynaryja. Przy tymże inwentarzu i weryfikacyi do wojska przysłanej powinni będą Jchmpp. rewizorowie dojrzeć, ile kto wziął, z której dzierżawy, tak na chorągiew, jako na własną swą osobę honorarium i victum, do której weryfikacyi aby każdy pan dzierżawca lub namiestnik onego ręką swą podpisał i Jchmpp. swoją podpisawszy przy inwentarzu do wojska przesyłali in termino praefixo. ROTą PRZYSIęGI JCHMPP. REWIZOROM. Ja N. N. przysięgam Panu Bogu wszechmogącemu w Trójcy świętej jedynemu, na tem, iż podjąwszy się tej funkcyi rewizyi będę powinien sprawić się według informacyi sobie danej szczerze, cnotliwie, bez wszelkiej prywaty, nie respektując na żadne korupcyje, nie uwodząc się ani obietnicami, ani podarkami i według sumienia dobrego tę rewizyją odprawować, upatrując naprzód, coby z chwałą Bożą bez uszczerbku rpltej a z pożytkiem wojska wszystkiego było, nic więcej sobie na osobę swą nie wyłączając ani wymagając, kontentując się tylko od wojska naznaczoną sobie ordynaryja, którą mi wojsko obmyśleć ma; na czem, jako sprawiedliwie przysięgam, tak mi Panie Boże dopomóż i męka Chrystusa Pana. Amen. 76. NAGROBEK 1 GODNEJ PAMIĘCI JMPANA GOSIEWSKIEGO HETMANA POLNEGO WGO Ks. LITEWS. ; PRZEZ PASZKWILNIKA HULTAJA ZłOżNY. Hetman znaczny litewski tu leży Gosiewski. Ten kilka lat ucierpiał niewoli moskiewskiej, Ten prawie od ojczyzny wolnej zaniedbany, Wojskom przecie litewskim na zamianę dany. 1 Dokładniejszy niż u Jerlicza T. II. p. 69. Nie chciał wojska pamiętać szczerej życzliwości, Zapomiał wspólnej wojsku wyświadczać, miłości; Warszawą się opętał, fakcyją nadęty Chciał był związek rozwiązać gruntownie zaczęty. Którego to moskiewska ręka nie pożyła, Chytra dworska fakcyj a w grób go wprowadziła. Nie wiedziałeś Gosiewski, frantów postrzeżono W Polsce teraz dla tego na nich się związano, Przy tem dawne niecnoty tobie się skrupiły, Dziedzicznych cię twych braci mogiły pokryły. Niechżeć tedy da Pan Bóg wieczny odpoczynek, A poślij tęż Pacowi śmierć za upominek. Ale ten nie odstąpi i jednego kroku, Łapiąc się od pańskiego nie schraniając boku. Senatory też chytre napomnij koronne Me pomoże, powiedz im, miasto Lwów obronne; Kanclerza koronnego przestrzedz nie zawadzi, Wojewodę ruskiego, bo wszystko złe radzi. Rejowi chociaż we śnie ukaż się po śmierci, Bo związek nieomylnie w kudłach mu zawierci; Przynajmniej się choć ukaż żonce wołyńskiego, 1 Śmiercią twą od szalbierstwa już odwiedzionego. Poślij to i hetmanom z litewskiej krainy, Żeby nie były takie i o nich nowiny. Cokolwiek pisali, pisali to jako hultaje i niegodni synowie ojczyzny, a ten wiersz nie dla tego jest tu napisany, żeby potomności poszedł w prawdziwą rzecz, ale, żeby świat widział, jako źli i niecnotliwi ludzie źle uczyniwszy, chrzcili za dobry uczynek, który, jaki koniec wziął, świat pełny wiadomości. Uwaga Medekszy. Nie chciał wojska pamiętać szczerej życzliwości, Zapomiał wspólnej wojsku wyświadczać, miłości; Warszawą się opętał, fakcyją nadęty Chciał był związek rozwiązać gruntownie zaczęty. Którego to moskiewska ręka nie pożyła, Chytra dworska fakcyj a w grób go wprowadziła. Nie wiedziałeś Gosiewski, frantów postrzeżono W Polsce teraz dla tego na nich się związano, Przy tem dawne niecnoty tobie się skrupiły, Dziedzicznych cię twych braci mogiły pokryły. Niechżeć tedy da Pan Bóg wieczny odpoczynek, A poślij tęż Pacowi śmierć za upominek. Ale ten nie odstąpi i jednego kroku, Łapiąc się od pańskiego nie schraniając boku. Senatory też chytre napomnij koronne Me pomoże, powiedz im, miasto Lwów obronne; Kanclerza koronnego przestrzedz nie zawadzi, Wojewodę ruskiego, bo wszystko złe radzi. Rejowi chociaż we śnie ukaż się po śmierci, Bo związek nieomylnie w kudłach mu zawierci; Przynajmniej się choć ukaż żonce wołyńskiego, 1 Śmiercią twą od szalbierstwa już odwiedzionego. Poślij to i hetmanom z litewskiej krainy, Żeby nie były takie i o nich nowiny. Cokolwiek pisali, pisali to jako hultaje i niegodni synowie ojczyzny, a ten wiersz nie dla tego jest tu napisany, żeby potomności poszedł w prawdziwą rzecz, ale, żeby świat widział, jako źli i niecnotliwi ludzie źle uczyniwszy, chrzcili za dobry uczynek, który, jaki koniec wziął, świat pełny wiadomości. Uwaga Medekszy. 77. KOREKTA NIEWSTYDLIWEGO PASZKWILU P. T. Nagrobek OD KAR-77. KOREKTA NIEWSTYDLIWEGO PASZKWILU P. T. Nagrobek OD KARCZEMNIKA JAKIEGOŚ PODRZUCONY. CZEMNIKA JAKIEGOŚ PODRZUCONY. Hetman znaczny, to prawda, Gosiewski tu leży, Lecz nie to paszkwilniku, co cnocie należyHetman znaczny, to prawda, Gosiewski tu leży, Lecz nie to paszkwilniku, co cnocie należy 1 Kasztelan Lubowidzki. Sprośny twój wiersz opiewa, a ciebież ponęka. Sprośny twój wiersz opiewa, a ciebież ponęka. Grube pióro. katowska na twym karku ręką Temperować gdy będzie, jawną złość odkryje, Grube pióro. katowska na twym karku ręką Temperować gdy będzie, jawną złość odkryje, Złość zaś sama złośniki i ciebie ubije. Hetman, który lat kilka w moskiewskiej stolicyZłość zaś sama złośniki i ciebie ubije. Hetman, który lat kilka w moskiewskiej stolicy Cierpiał ledwie niejako w Turczech niewolnicy Czteroletnie dla wspólnej ojczyzny więzienieCierpiał ledwie niejako w Turczech niewolnicy Czteroletnie dla wspólnej ojczyzny więzienie I już Panu, ojczyźnie, już dzieciom i żenię Ostatnie dał był vale, chcąc tam być ofiarą, I już Panu, ojczyźnie, już dzieciom i żenię Ostatnie dał był vale, chcąc tam być ofiarą, Za ojczyznę tam kończyć wiek cnotą i wiarą. Widział Bóg potrzebnego senatora Litwie, Za ojczyznę tam kończyć wiek cnotą i wiarą. Widział Bóg potrzebnego senatora Litwie, Mądrą i w domu radę, walecznego w bitwie. Aby wojskom litewskim wodza i hetmanaMądrą i w domu radę, walecznego w bitwie. Aby wojskom litewskim wodza i hetmana Dał, któryby był wodzem do prawdziwej Pana Obserwancyi, wraca zdrowie zbolałemu Dał, któryby był wodzem do prawdziwej Pana Obserwancyi, wraca zdrowie zbolałemu Wraca dawną więźniowi wolność znędznionemu. Me był też i od własnej matki zaniedbany Ojczyzny i od Pana. Nietylko hetmany Znają zawsze królewskie o sobie starania, Wraca dawną więźniowi wolność znędznionemu. Me był też i od własnej matki zaniedbany Ojczyzny i od Pana. Nietylko hetmany Znają zawsze królewskie o sobie starania, Lecz i wszyscy więźniowie Pańskie litowanie. Był wsparty i od braci, których znał w senacie, A wy ich paszkwilniku podobno nie znacie. Wita matką ojczyzna syna zgubionego, Lecz i wszyscy więźniowie Pańskie litowanie. Był wsparty i od braci, których znał w senacie, A wy ich paszkwilniku podobno nie znacie. Wita matką ojczyzna syna zgubionego, A chytrą zazdrość ludzka wnet na przybyłego Zastawia sidła, skrytą wnet mu zdradę knuje, A chytrą zazdrość ludzka wnet na przybyłego Zastawia sidła, skrytą wnet mu zdradę knuje, Chociaż żołnierz wodzowi powrotu winszuje. Płonne bajki rozsiewa i w sercach żołnierzaChociaż żołnierz wodzowi powrotu winszuje. Płonne bajki rozsiewa i w sercach żołnierza Zapala ogień, który w serce wodzą zmierza. A srogość wyuzdana zapomina cnoty, Zapala ogień, który w serce wodzą zmierza. A srogość wyuzdana zapomina cnoty, Rzuca się do jakiejś tyrańskiej roboty, Depcze wdzięczność przeciwko dobremu wodzowi Rzuca się do jakiejś tyrańskiej roboty, Depcze wdzięczność przeciwko dobremu wodzowi Owoż to, co się stało niegdy Chrystusowi. Cóż to byli za Judzie Litwa, czy Żydowie Owoż to, co się stało niegdy Chrystusowi. Cóż to byli za Judzie Litwa, czy Żydowie Niech postronne narody, niech świat cały powie. Litwo narodzie sławny, swobodny, waleczny, Niech postronne narody, niech świat cały powie. Litwo narodzie sławny, swobodny, waleczny, Gdzie pan i luby kmiotek był zdrowia bezpieczny, Gdzie pan i luby kmiotek był zdrowia bezpieczny, Płakać trzeba na twoje prawa i wolności, Płakać trzeba na twoje prawa i wolności, Gdy bez sądu, dowodu i sprawiedliwości Wzięto gwałtem, a kogóż Znacznego hetmana, Gdy bez sądu, dowodu i sprawiedliwości Wzięto gwałtem, a kogóż Znacznego hetmana, Gdzież Tam gdzie wszystkich stanów i samego Pana Miał za sobą powagę A cóż za przyczyna Gdzież Tam gdzie wszystkich stanów i samego Pana Miał za sobą powagę A cóż za przyczyna Że chciał związek rozwiązać Cóżto wzdy za wina Co za grzech, że cnotliwy hetman ma staranie, Że chciał związek rozwiązać Cóżto wzdy za wina Co za grzech, że cnotliwy hetman ma staranie, By się dobrze w ojczyźnie działo wnet karanie Bez występku odnosi. Boże sprawiedliwy, By się dobrze w ojczyźnie działo wnet karanie Bez występku odnosi. Boże sprawiedliwy, Aza będziesz uczynek cierpiał niewstydliwy Warszawą się opętał, że przybył do Pana, Aza będziesz uczynek cierpiał niewstydliwy Warszawą się opętał, że przybył do Pana, Dając dzięki, że wolność była mu zjednana. O mój miły poeto, sameś opętany, Dając dzięki, że wolność była mu zjednana. O mój miły poeto, sameś opętany, Jużeś sobie zasłużył łańcuch i kajdany. A dwór cóż winien, żeś go wspomniał w paszkwilinie, Jużeś sobie zasłużył łańcuch i kajdany. A dwór cóż winien, żeś go wspomniał w paszkwilinie, Nie ten ci to, w którymeś pasł niedawno świnie. Franty wrzkomo spostrzegasz, a tobieżto służy, Nie ten ci to, w którymeś pasł niedawno świnie. Franty wrzkomo spostrzegasz, a tobieżto służy, Boś frant, bo mieszki rzężesz i długoć to płuży. Inszych wielu, jako sam piszesz, postrzeżono, Boś frant, bo mieszki rzężesz i długoć to płuży. Inszych wielu, jako sam piszesz, postrzeżono, Ciebie jeszcze toć szczęście, że nie obwieszono. Cóż ci winien Pac, kanclerz księstwa litewskiego, Ciebie jeszcze toć szczęście, że nie obwieszono. Cóż ci winien Pac, kanclerz księstwa litewskiego, Żeś i na niego ruszył cerwelu grubego. Azaż twoja rzecz władać śmiercią lub żywotem; Żeś i na niego ruszył cerwelu grubego. Azaż twoja rzecz władać śmiercią lub żywotem; O prostaku tylkoć to sam Pan Bóg wie o tem. Żyje kanclerz kanclerzem i żyć długo będzie, O prostaku tylkoć to sam Pan Bóg wie o tem. Żyje kanclerz kanclerzem i żyć długo będzie, A złość ludzka ze wstydem na koszu osiędzie, Nie odstąpi i dalej boku królewskiego, A złość ludzka ze wstydem na koszu osiędzie, Nie odstąpi i dalej boku królewskiego, Mając oko na sprawy księstwa litewskiego. Z twego zaś kartelusza miał jedną wygodę, Mając oko na sprawy księstwa litewskiego. Z twego zaś kartelusza miał jedną wygodę, Domyśl się, a przyjmij ją za pracę w nagrodę. Bierz w swą gębę, żeś wspomniał senatorów radę, Domyśl się, a przyjmij ją za pracę w nagrodę. Bierz w swą gębę, żeś wspomniał senatorów radę, Nie twego to rozumu znajdować w nich wadę. Milczeć, to twoje prawo, a senatorowie, Nie twego to rozumu znajdować w nich wadę. Milczeć, to twoje prawo, a senatorowie, Chceszli wiedzieć, jak radzą, spytaj mądryć powić. Kanclerza koronnego nie tykaj, niebożę Chceszli wiedzieć, jak radzą, spytaj mądryć powić. Kanclerza koronnego nie tykaj, niebożę Chociaż ksiądz, aleć przecie odciąć ci się może; Podołać umie dobrze swemu urzędowi, Podołać umie dobrze swemu urzędowi, Sprawować się nie będzie z was lada błaznowi. Wojewody ruskiego sławne imię wszędzieSprawować się nie będzie z was lada błaznowi. Wojewody ruskiego sławne imię wszędzie Słynie zawsze i słynąć w potomny wiek będzie. Kadzi dobrze ojczyźnie i czyni, co radzi, Słynie zawsze i słynąć w potomny wiek będzie. Kadzi dobrze ojczyźnie i czyni, co radzi, Pomaga zawsze radą, nigdy nie zawadzi. W ostatku spytaj o to Somena, któregoPomaga zawsze radą, nigdy nie zawadzi. W ostatku spytaj o to Somena, którego Do sprawy i rozprawy znajdziesz gotowego; Ale jeśli tak szablą, jak piórem kierujesz, Do sprawy i rozprawy znajdziesz gotowego; Ale jeśli tak szablą, jak piórem kierujesz, Daj go katu, toć znacznie w obojgu szwankujesz. Rej winnym się nie czuje bezpieczen z kudłami, Daj go katu, toć znacznie w obojgu szwankujesz. Rej winnym się nie czuje bezpieczen z kudłami, A na wielką twą hańbę wytrząsnął pludrami. Pan wołyński i z żoną śpi na uszy obie, A na wielką twą hańbę wytrząsnął pludrami. Pan wołyński i z żoną śpi na uszy obie, Nic się im i dotychczas nie śniło o tobie. W Litwie hetmanów nie masz nad jednego; Nic się im i dotychczas nie śniło o tobie. W Litwie hetmanów nie masz nad jednego; Jeśli chcesz, możesz wprędce jechać do drugiego. Tyś skończył, ja też kończę nie tykaj drugiego Ujdziesz, że cię też żaden nie dotknie samego. Obadwajśmy prostacy, nie wierszopisowie Jeśli chcesz, możesz wprędce jechać do drugiego. Tyś skończył, ja też kończę nie tykaj drugiego Ujdziesz, że cię też żaden nie dotknie samego. Obadwajśmy prostacy, nie wierszopisowie Tyś kłamał, jam rzekł prawdę, tak nam trzeci powie. Toś ty przecie poeta, ja prostak, różnicaTyś kłamał, jam rzekł prawdę, tak nam trzeci powie. Toś ty przecie poeta, ja prostak, różnica Wielka w nas, mnie Bóg zapłać, tobie szubienica Wielka w nas, mnie Bóg zapłać, tobie szubienica 78. 78. GLOSSA NA NAGROBEK PRZEZ NIEWSTYDLIWEGO PASZKWILN1KA NAPISANY NIEŚMIERTELNA ŚP. GODNEMU per summum nefas Z ŚWIATA ZNIESIONEMU JWP. GOSIEWSKIEMU PODSKARBIEMU WIELKIEMU I HETMANOWI POLNEMU WGO KS. LlTEWS. GLOSSA NA NAGROBEK PRZEZ NIEWSTYDLIWEGO PASZKWILN1KA NAPISANY NIEŚMIERTELNA ŚP. GODNEMU per summum nefas Z ŚWIATA ZNIESIONEMU JWP. GOSIEWSKIEMU PODSKARBIEMU WIELKIEMU I HETMANOWI POLNEMU WGO KS. LlTEWS. Tu leży, ah czy mówić, zabity Gosiewski Od kogo czyli go miecz poraził moskiewski Nie broń nieprzyjacielska, nie Moskwicinowie Są śmierci przyczyną, któż litewscy synowie O, gruba niewdzięczności, tak to cnoty płacisz, Że gorzej dobrodzieje, niźli łotry tracisz Tu leży, ah czy mówić, zabity Gosiewski Od kogo czyli go miecz poraził moskiewski Nie broń nieprzyjacielska, nie Moskwicinowie Są śmierci przyczyną, któż litewscy synowie O, gruba niewdzięczności, tak to cnoty płacisz, Że gorzej dobrodzieje, niźli łotry tracisz Jest oddany z więzienia Litwie na zamianę Prędkoście uczynili życia w śmierć odmianę. Jest oddany z więzienia Litwie na zamianę Prędkoście uczynili życia w śmierć odmianę. Zamianać i wojskowym i wielkiemu księstwu Zbawienna być miała; lecz, gdy jego męztwu Naznaczyliście ręce odmianą śmiertelną Wróżyć zgubę możecie z niej sobie rzetelną. Zamianać i wojskowym i wielkiemu księstwu Zbawienna być miała; lecz, gdy jego męztwu Naznaczyliście ręce odmianą śmiertelną Wróżyć zgubę możecie z niej sobie rzetelną. Bezecny paszkwilniku, prawisz, że miłości W Gosiewskim nie było za wójsk życzliwości; Wspomnij dzieła hetmańskie lubo w polu krwawem, Lubo gdy się zastawiał za was mężnie prawem Dla miłości ten waszej nieraz swoją całość Odważył; na cóż wyszła na tak wielką żałość. Bezecny paszkwilniku, prawisz, że miłości W Gosiewskim nie było za wójsk życzliwości; Wspomnij dzieła hetmańskie lubo w polu krwawem, Lubo gdy się zastawiał za was mężnie prawem Dla miłości ten waszej nieraz swoją całość Odważył; na cóż wyszła na tak wielką żałość. Fakcyjami Gosiewski nie łamał swej głowy W sprawie związku, na który jest dekret gotowy. Już też kąkol dojrzały ściśle powiązany Wkrótce będzie, da Pan Bóg, na spalenie zdany; Co radziła nieludzkość tyraństwo sprawiło Na dworską fakcyją przecie obaliło. Fakcyjami Gosiewski nie łamał swej głowy W sprawie związku, na który jest dekret gotowy. Już też kąkol dojrzały ściśle powiązany Wkrótce będzie, da Pan Bóg, na spalenie zdany; Co radziła nieludzkość tyraństwo sprawiło Na dworską fakcyją przecie obaliło. Powtórz jeno jeszcze raz, język sobie przytniesz, Albo ze psy pod ławą, coś wyrzekł, odkrzykniesz. Gdy dworska Gosiewskiego fakcyj a zabiła Gosiewski fakcyjami czy Litwa robiła Niechaj każdy osądzi. Hetmany piastuje Dwór nieznośny rebellis miecz sam sobie kuje. Powtórz jeno jeszcze raz, język sobie przytniesz, Albo ze psy pod ławą, coś wyrzekł, odkrzykniesz. Gdy dworska Gosiewskiego fakcyj a zabiła Gosiewski fakcyjami czy Litwa robiła Niechaj każdy osądzi. Hetmany piastuje Dwór nieznośny rebellis miecz sam sobie kuje. Gdy o frantach wspominasz, francie niecnotliwy, Dobito twego konceptu dowieść, że życzliwy Nie był kiedy ojczyźnie, dowodu żadnego Nie masz, lecz suspicyją gubisz niewinnego. Lwice was, okrutnicy, hyrkańskie zrodziły, Bestyjalstwo tygrydy afryckie mnożyły. Gdy o frantach wspominasz, francie niecnotliwy, Dobito twego konceptu dowieść, że życzliwy Nie był kiedy ojczyźnie, dowodu żadnego Nie masz, lecz suspicyją gubisz niewinnego. Lwice was, okrutnicy, hyrkańskie zrodziły, Bestyjalstwo tygrydy afryckie mnożyły. Kto kiedy słyszał, czytał, że wojsko hetmana, Senatora, dobrego rozstrzelało pana A co większe bezprawie, przyczyny nie mając, Czy zawinił albo nie, nic nie uważając, Ze tylko we łbie rozum szaleństwo zbłaźniło, A już wojsko litewskie hetmana zabiło. Kto kiedy słyszał, czytał, że wojsko hetmana, Senatora, dobrego rozstrzelało pana A co większe bezprawie, przyczyny nie mając, Czy zawinił albo nie, nic nie uważając, Ze tylko we łbie rozum szaleństwo zbłaźniło, A już wojsko litewskie hetmana zabiło. W Polsce teraz na frantów związek uczyniono, Bardzo się boję, by nim was nie zadzierzgniono, Żarłocznymi Polacy na krew pijawkami Nazywać się nie mogą, ani nieukami Grubymi, wiedzą, kiedy co jako sprawować, Z Litwą naszych Polaków nie trzeba stosować. Żarłocznymi Polacy na krew pijawkami Nazywać się nie mogą, ani nieukami Grubymi, wiedzą, kiedy co jako sprawować, Z Litwą naszych Polaków nie trzeba stosować. Wiecznego Gosiewskiemu życzysz odpoczynku Chrześcijańska pobożność godna upominku, Ale podobno matkę twą nabawi żalu, Gdy przez ręce katowskie dasz głowę na palu. Nie twoja rzecz, śmiertelne rozsyłać dekrety, Hultaju, na twój to stół takowe są wety. Wiecznego Gosiewskiemu życzysz odpoczynku Chrześcijańska pobożność godna upominku, Ale podobno matkę twą nabawi żalu, Gdy przez ręce katowskie dasz głowę na palu. Nie twoja rzecz, śmiertelne rozsyłać dekrety, Hultaju, na twój to stół takowe są wety. Śmiercią Pac Litwy kanclerz ma zginąć zabity, Dlaczego Że kraj Litwy trupami pokrytyŚmiercią Pac Litwy kanclerz ma zginąć zabity, Dlaczego Że kraj Litwy trupami pokryty Z prochów jeszcze podźwignął i wspomaga radą. Nie słuszna, żeby pod nim dołki kopać zdradą. Z prochów jeszcze podźwignął i wspomaga radą. Nie słuszna, żeby pod nim dołki kopać zdradą. Senatorów koronnych nazywasz chytrymi, Senatorów koronnych nazywasz chytrymi, Gdy sobie postępować z ludźmi swawolnymiGdy sobie postępować z ludźmi swawolnymi Zdrową radą umieją Lwów ich nie obroni, Zdrową radą umieją Lwów ich nie obroni, Nie trzeba przy boku im nie zamarzły broni; Nie trzeba przy boku im nie zamarzły broni; W prędkiejbyście wy wszyscy poginęli chwili, W prędkiejbyście wy wszyscy poginęli chwili, Gdyby senatorowie o was pomyślili; Gdyby senatorowie o was pomyślili; Atoli już nad karkiem nikomu nie stoją, Atoli już nad karkiem nikomu nie stoją, Dziecinnych się pogróżek niczyich nie boją. Dziecinnych się pogróżek niczyich nie boją. Kanclerz koronny nosi nie dla kształtu głowę, Kanclerz koronny nosi nie dla kształtu głowę, Postrzegać go nie trzeba wdaj się z nim w rozmowę. Postrzegać go nie trzeba wdaj się z nim w rozmowę. Jeśli cię tam przypuszczą, doznasz, że tam w stopieJeśli cię tam przypuszczą, doznasz, że tam w stopie Więcej niż w twojej głowie milczże tedy chłopie Więcej niż w twojej głowie milczże tedy chłopie Ruskiego wojewodę wieczna śpiewa sława, Ruskiego wojewodę wieczna śpiewa sława, Domowa na kraj świata unosi go nawa. Domowa na kraj świata unosi go nawa. Ty niesławę zarzucasz, złe zadawasz rady, Ty niesławę zarzucasz, złe zadawasz rady, Cnotliwy ze wszech miar on jest bez przysady Cnotliwy ze wszech miar on jest bez przysady Ten, po Bogu i królu oddał żywot PolsceTen, po Bogu i królu oddał żywot Polsce Nietylko w pokoju jest sławny, lecz i w wojsce. Nietylko w pokoju jest sławny, lecz i w wojsce. A jako ten o Polsce źle w senacie radzi, A jako ten o Polsce źle w senacie radzi, Który ku pokojowi zdanie swe prowadzi Który ku pokojowi zdanie swe prowadzi Nie wierzysz wierz postronnym, Szwed ż potęgą swoją, Nie wierzysz wierz postronnym, Szwed ż potęgą swoją, Kozak i Węgrzyn, Moskwicin, że w Polsce nie stoją, Kozak i Węgrzyn, Moskwicin, że w Polsce nie stoją, Jak dziedziczni panowie, dzieło Czarnieckiego Sprawiło, Aleksandra Wielkiego polskiego. Wołyńskiego, co tykasz i tenci przeszkadza Mc do Polski nowego nigdy nie wprowadza. Jak dziedziczni panowie, dzieło Czarnieckiego Sprawiło, Aleksandra Wielkiego polskiego. Wołyńskiego, co tykasz i tenci przeszkadza Mc do Polski nowego nigdy nie wprowadza. Jako go znam, tedy zawsze rad przy prawdzie stoi, On waszych się bynajmniej nie obawia zbroi. Czoło zawsze bezpiecznie za tarczę mu będzie. Rej na jawie powiedział, że z głowy ani włos Spaść nie gotów bez woli pa nskiej na twój psi głos. Jako go znam, tedy zawsze rad przy prawdzie stoi, On waszych się bynajmniej nie obawia zbroi. Czoło zawsze bezpiecznie za tarczę mu będzie. Rej na jawie powiedział, że z głowy ani włos Spaść nie gotów bez woli pa nskiej na twój psi głos. Me tak swoich Polacy hetmanów szanują, Jak Litwa, jeszcze im na śmierć trumien nie gotują, Ani o tem pomyślą to paszkwilu tobie Na ten czas a w ostatku sam uczyń grób sobieMe tak swoich Polacy hetmanów szanują, Jak Litwa, jeszcze im na śmierć trumien nie gotują, Ani o tem pomyślą to paszkwilu tobie Na ten czas a w ostatku sam uczyń grób sobie Szczerze cię przestrzegam. Szczerze cię przestrzegam. 79. 79. LIST MóJ PO STRASZNEM ZNIESIENIU Z TEGO śWIATA JMPANA PODLIST MóJ PO STRASZNEM ZNIESIENIU Z TEGO śWIATA JMPANA PODSKAEBIEGO WGO KS. LlTEWS. DO P. SUBSTYTUTA WOJSKOWEGO PISANY z PRUS in Decembre anno 1662. SKAEBIEGO WGO KS. LlTEWS. DO P. SUBSTYTUTA WOJSKOWEGO PISANY z PRUS in Decembre anno 1662. Mając przestrogę od wielu przyjaciół moich, jakoby wojsko Wgo Ks. Litews. dyrekcyi Wmść miłościwego pana, wziąwszy snać z opacznego udania urazy jakowe do mnie człowieka niewinnego, ścigać i śmiercią karać osądzili, czego nietylko nie spodziewając się, owszem nagrody od Pana, ojczyzny i całego wojska za moje życzliwe usługi spodziewając, zapuściłem się był i sam chcąc dać o niewinności mojej lub w publicznych, lub w prywatnych sprawach ekskuzacyją; ale powziąwszy wiadomość, że żadnemu zaocznie osądzonemu, czy winnie czy niewinnie, sprawić się nie dają i za dekretem bez justyfikacyi uczynionym, egzekucyją i karanie czynić każą, musząc, acz sam Bóg widzi niewinność, od takowego dekretu i już zaszłych przykładów chronić, posełam jednak umyślnego do Wmpana z submisyją prosząc uniżenie, abyś mię ekskuzować przed wojskiem i przyjazdem do niego bezpiecznym dla justyfikacyi, ubezpieczyć raczył. Jeżeli się pokaże być jaka wina na mnie, ochoczo pójdę na karanie takie, na jakiebym miał w ojczyźnie i w wojsku zarobić; a jeżeli zaś dalej w niewinności zdrowie unosić i w cudżem państwie chronić się brat od braci bym musiał, niewiem, kogoby to exemplum w ojczyźnie naszej do użalenia przywieść nie miało. Bom nie jest ten człowiek, który bym miał przeciwko wojsku co mówić, owszem, co wojsko w życzliwości ku Panu i ojczyźnie wyświadczało, tom i ja wyświadczał, wojskowe desideria do poparcia wolności i swobody narodowi naszemu służące na sejmikach promowałem, i sam będąc posłem na sejmie do ukontentowania wojska zawszem rzeczy przywodził, do żadnej zaś ojczyźnie szkodliwej i wojsku przeciwnej rzeczy nigdym się nie interesował z niewoli moskiewskiej tak wielu więźniów teraz z sobą wyprowadziłem, a innym do prędkiego wyjścia za wielkiem mojem w stolicy staraniem otrzymałem dostateczną deklaracyją, a nie chlubiąc się samej tej generalnej odmiany będąc pod Kuszlikami podałem sposób i przez; supliki od więźniów moskiewskich do cara, płacz i zgiełk w Moskwie uczyniwszy naszym więźniom do wolności i do całego pokoju otworzyłem wrota i to czyniąc, nagrody i wdzięczności a nie takiego spodziewałem się dekretu, który jeśli padł na mnie zaocznie, pokaże nietylko wojsku, ale i całemu światu niewinność a owszem wierność ku Panu i ojczyźnie moją. Jeśli zaś poszedł głos od niechętnego mego rozsiany, abo zmyślone jakie paszkwile i kalwmnije w sam czas przyszły, samą niewinnością i wywodem potłumi, a ja o braterskiej nie wątpię komiseracyi, że mi się więcej po cudzych chronić nie dadzą kątach, owszem, pozwolą majestatowi JKMści drogi mej do Moskwy uczynić relacyja. Do której że przyjść nie mogę bez osobliwego passu od wojska, wielce prosząc Wmpaną, abyś mi uniwersał przejazdu wolnego z konsensem całego wojska wydać i zdrowiem mię ubezpieczyć raczył, które ochoczo przy wojsku za całość ojczyzny nieść gotówem, bylebym jeno z tej kalumnii od niechętnych ułożonej mógł być uwolnionym, a nie mogę nim być, chyba za osobliwą pomocą i łaską JWmpana, którą gdy uznam zasługiwać obligując komenduję się łasce etc. etc. zarobić; a jeżeli zaś dalej w niewinności zdrowie unosić i w cudżem państwie chronić się brat od braci bym musiał, niewiem, kogoby to exemplum w ojczyźnie naszej do użalenia przywieść nie miało. Bom nie jest ten człowiek, który bym miał przeciwko wojsku co mówić, owszem, co wojsko w życzliwości ku Panu i ojczyźnie wyświadczało, tom i ja wyświadczał, wojskowe desideria do poparcia wolności i swobody narodowi naszemu służące na sejmikach promowałem, i sam będąc posłem na sejmie do ukontentowania wojska zawszem rzeczy przywodził, do żadnej zaś ojczyźnie szkodliwej i wojsku przeciwnej rzeczy nigdym się nie interesował z niewoli moskiewskiej tak wielu więźniów teraz z sobą wyprowadziłem, a innym do prędkiego wyjścia za wielkiem mojem w stolicy staraniem otrzymałem dostateczną deklaracyją, a nie chlubiąc się samej tej generalnej odmiany będąc pod Kuszlikami podałem sposób i przez; supliki od więźniów moskiewskich do cara, płacz i zgiełk w Moskwie uczyniwszy naszym więźniom do wolności i do całego pokoju otworzyłem wrota i to czyniąc, nagrody i wdzięczności a nie takiego spodziewałem się dekretu, który jeśli padł na mnie zaocznie, pokaże nietylko wojsku, ale i całemu światu niewinność a owszem wierność ku Panu i ojczyźnie moją. Jeśli zaś poszedł głos od niechętnego mego rozsiany, abo zmyślone jakie paszkwile i kalwmnije w sam czas przyszły, samą niewinnością i wywodem potłumi, a ja o braterskiej nie wątpię komiseracyi, że mi się więcej po cudzych chronić nie dadzą kątach, owszem, pozwolą majestatowi JKMści drogi mej do Moskwy uczynić relacyja. Do której że przyjść nie mogę bez osobliwego passu od wojska, wielce prosząc Wmpaną, abyś mi uniwersał przejazdu wolnego z konsensem całego wojska wydać i zdrowiem mię ubezpieczyć raczył, które ochoczo przy wojsku za całość ojczyzny nieść gotówem, bylebym jeno z tej kalumnii od niechętnych ułożonej mógł być uwolnionym, a nie mogę nim być, chyba za osobliwą pomocą i łaską JWmpana, którą gdy uznam zasługiwać obligując komenduję się łasce etc. etc. 80. 80. RESKRYPT NA INSTRUKCYJA OD KSCIA JMCI KSDZA ARCYBISKUPA GNIEźNIEńSKIEGO, PRYMASA KORONNEGO WOJSKU 1 RYCERSTWU JKMCI WGO KS. LITEWS. DANY W ŁYSKOWICACH DNIA 10GORESKRYPT NA INSTRUKCYJA OD KSCIA JMCI KSDZA ARCYBISKUPA GNIEźNIEńSKIEGO, PRYMASA KORONNEGO WOJSKU 1 RYCERSTWU JKMCI WGO KS. LITEWS. DANY W ŁYSKOWICACH DNIA 10GO DECEMBRA 1662. DECEMBRA 1662. Wzajemną życzliwość i ochotę do służenia Książe Jmść wojsku i rycerstwu JKMści Wgo Ks. Litews. wyświadcza, a za powinszowanie dobrego dziękuje zdrowia. Przyznawa Ksże Jmść i nie przeczy temu, że nagroda rycerstwa odwag i zasług jest to sanguineus partus i powinna zawsze ma się cieszyć kontentą. Do tego sejmu przeszłego obrada collimabat, na tem się stany koronne i Wgo Ks. Litews. ferowały, chcąc obmyśleć zupełną rycerstwu nagrodę nie widzianym i nigdzie inpracticabili w Koronie i Wkiem Ks. Litews. sposobem liberrima capita etiam ecclesiastica i wszystkiego duchowieństwa taxae subiciendo uiścić się rycerstwu ojczyzna fessa tot cladibus non abhorruit. Ze jednak summa non proportionata zasługom rycerskim, winować w tem kogo trudno, samą tylko publicam calamitatem, dla której exaruit aurifodina et modus contributi jako w Koronie, tak w Wkiem Ks. Litews. Więc na tymże sejmie desideria rycerstwa aby nie miały być ukontentowane i sprawa naruszonej wolności kary nie poniosła, której znowu rycerstwo dochodzić obiecuje, jako cała rplta na czas zgromadzona nie mogła uznać, aby w czem miała laedi pupilla wolność nasza, tenże nie inny był i jest sensus Kscia Jmci; łatius rozumie Ksże Jmść z większą sławą rycerstwa, która wiekopomna najrzetelniej prace i trudy marsowe nagradzać zwykła, pacatoria przedsięwziąwszy media nieprzyjaciela od granic arcere siłować; bo ktoby był tak w ojczyźnie niechętny et motus civilis autor, albo potajemnemi praktykami zamyślał convellere statum ojczyzny, JKMść zasiadłszy na tej strażnicy tronu i majestatu, najlepiejby miał wiedzieć, i senat prześwietny, którego to jedyne pieczołowanie, ne quid detrimenti respublica capiat; pomyśleć o tem formidolosum i nie rozumie Ksże Jmść, aby pod tak dobrym i łaskawym Panem miał się znajdować taki praktykant malevolus. Życzy raczej et per omnia sacra prosi Ksże Jmść, aby rycerstwo płonnym wieściom nie dając wiary świątobliwej JKMści przeciwko nieprzyjacielowi imprezę swoją chciało secundare odwagą i dzielnością et potius hostibus, guam ewibus metum intendant. Panem miał się znajdować taki praktykant malevolus. Życzy raczej et per omnia sacra prosi Ksże Jmść, aby rycerstwo płonnym wieściom nie dając wiary świątobliwej JKMści przeciwko nieprzyjacielowi imprezę swoją chciało secundare odwagą i dzielnością et potius hostibus, guam ewibus metum intendant. Nie obiecywał sobie Ksże Jmść, aby w tej ojczyźnie, w tej rpltej, która civilitate morum politiae i wzajemnej miłości braterskiej nem w postronnych słynie narodach kiedy atrocem et funestum casum miał słyszeć z relacyi samegoż rycerstwa, raczej sam sobie extremam fati obiecywał dobiedz lineam, a niż odbierać żałosną i opłakaną wiadomość, że tak wielki w ojczyźnie urzędnik, wódz i senator, rodzica swego ś. p. Jmpana wojewody smoleńskiego nieodrodny potomek, meritissimus w ojczyźnie i JKMści civis, po ciężkich więzach i kajdanach moskiewskich z turmy tyrańskiej na ojczystą Wypadłszy swobodę, securus, bo w ojczyźnie wszelakiego bezpieczeństwa od braci swej i rycerstwa spodziewać miał tak haniebną i sromotną śmierć ponosić. W czem majestatu JKMci jakie uszanowanie, kiedy jakoby ręka JKMci, et plenaria polestas odciąta zostaje. Tak tu wolności naszych prawa jako nachylone a prawie zgwałcone, które największych kryminałów nie zwykły condemnare praecoci edicto, lubo processu sumario sądzą et neminem captwant, nisi jure victum. Zawsze jest praecipitantia novercd boni consilii, którą jawnie rycerstwo pokazało skwapliwie pospieszywszy ad effundendum sanguinem tak wielkiego i wielkiej cnoty senatora. Jeżeli był winien acz zawsze illabata fides jego ojczyźnie wiadomą była były sposoby, jest prawo, by i największego w tej rpltej novitatis autora może pohamować et Meritum ojczyzny avertere, od którego patriam salvare samemu królowi JMci i stanom koronnym z prawa przynależy. Wspomina wojsko i naród praktyki jakieś skryte, o których ani król JMść, ani Ksże Jmść wcale wiedzieć nie może; jeżeli wiadome wojsku, czemużby nie miały palam constare JKMść z relacyi wojska, kto taki czycha na zgubę ojczyzny Jakiemu podejrzeniu, aby miał być obnoxius nieboszczyk Jmpan podskarbi, nigdy tego Ksże Jmść nie rozumie, a co się stało, mniej uważnej rezolucyi et fervidiori wojska procederowi przyczyta. Daj Boże, aby krew niewinnie przelanaNie obiecywał sobie Ksże Jmść, aby w tej ojczyźnie, w tej rpltej, która civilitate morum politiae i wzajemnej miłości braterskiej nem w postronnych słynie narodach kiedy atrocem et funestum casum miał słyszeć z relacyi samegoż rycerstwa, raczej sam sobie extremam fati obiecywał dobiedz lineam, a niż odbierać żałosną i opłakaną wiadomość, że tak wielki w ojczyźnie urzędnik, wódz i senator, rodzica swego ś. p. Jmpana wojewody smoleńskiego nieodrodny potomek, meritissimus w ojczyźnie i JKMści civis, po ciężkich więzach i kajdanach moskiewskich z turmy tyrańskiej na ojczystą Wypadłszy swobodę, securus, bo w ojczyźnie wszelakiego bezpieczeństwa od braci swej i rycerstwa spodziewać miał tak haniebną i sromotną śmierć ponosić. W czem majestatu JKMci jakie uszanowanie, kiedy jakoby ręka JKMci, et plenaria polestas odciąta zostaje. Tak tu wolności naszych prawa jako nachylone a prawie zgwałcone, które największych kryminałów nie zwykły condemnare praecoci edicto, lubo processu sumario sądzą et neminem captwant, nisi jure victum. Zawsze jest praecipitantia novercd boni consilii, którą jawnie rycerstwo pokazało skwapliwie pospieszywszy ad effundendum sanguinem tak wielkiego i wielkiej cnoty senatora. Jeżeli był winien acz zawsze illabata fides jego ojczyźnie wiadomą była były sposoby, jest prawo, by i największego w tej rpltej novitatis autora może pohamować et Meritum ojczyzny avertere, od którego patriam salvare samemu królowi JMci i stanom koronnym z prawa przynależy. Wspomina wojsko i naród praktyki jakieś skryte, o których ani król JMść, ani Ksże Jmść wcale wiedzieć nie może; jeżeli wiadome wojsku, czemużby nie miały palam constare JKMść z relacyi wojska, kto taki czycha na zgubę ojczyzny Jakiemu podejrzeniu, aby miał być obnoxius nieboszczyk Jmpan podskarbi, nigdy tego Ksże Jmść nie rozumie, a co się stało, mniej uważnej rezolucyi et fervidiori wojska procederowi przyczyta. Daj Boże, aby krew niewinnie przelana tanłi civis publica ojczyzny mała zleczyć mogła, dobrze, żeby się w taki obróciją kierunek, któryby in, agone languentes ojczyzny siły odżywił. Obawiać się jednak trzeba, ne sanguis. , justi Abel exquirator pomsty od Pana Boga strasznej nie zaciągał, boć nie nowina temu Panu unius obnoxii causa całe państwa prowincyje eradicare i popiołem nieodżałowanej posypywać zguby. Bardziejby to zdobiło rycerstwo i pamiętnej przyczyniło sławy, ręce posoką farbować nieprzyjaciejską, a niżeli civili et innoxiot sanguine swoją, maculare reputacyją. Excusare factum nie wiedzieć jako, sapiens to Panu Bogu przyjdzie poruczyć. Do JKMci w tej materyi jechać, Kściu Jmci afflictae valetudinis rationes ale i insze natenczas nie pozwalają trudności; lubo jednak król JMść non languida cura chodzi koło uspokojenia pretensyj wojskowych, Ksżę Jmść listem swoim promovebit interesa rycerstwa. Nie tajno Ksciu Jmci, że wszelakich w ojczyźnie szkodliwych paroksyzmów absolutus medicm sejm zwykł bywać, na teni całości ojczyzny, praw i swobód wszelaka zawisła obrada; kiedy jednak sejm przyszły na ukontentowanie samego rycerstwa złożony dość uczynił desideriis wojska, zapisawszy to in volumen legum, nie rozumie Ksżę Jmść i requisitus od JKMści dał już swoje zdanie, że nie masz potrzeby neque expedit ojczyźnie wtenczas sejmować, kiedy turecka, potęga już się w Ukrainie ingrawuje a Moskwą recolligendis viribus przy takiem wybuchnieniu pewnie próżnować nie myśli. Bodajby się to nie sprawdziło, co kiedyś o Rzymianach napisano dum Romae consulitur, Saguntum, capitur. tanłi civis publica ojczyzny mała zleczyć mogła, dobrze, żeby się w taki obróciją kierunek, któryby in, agone languentes ojczyzny siły odżywił. Obawiać się jednak trzeba, ne sanguis. , justi Abel exquirator pomsty od Pana Boga strasznej nie zaciągał, boć nie nowina temu Panu unius obnoxii causa całe państwa prowincyje eradicare i popiołem nieodżałowanej posypywać zguby. Bardziejby to zdobiło rycerstwo i pamiętnej przyczyniło sławy, ręce posoką farbować nieprzyjaciejską, a niżeli civili et innoxiot sanguine swoją, maculare reputacyją. Excusare factum nie wiedzieć jako, sapiens to Panu Bogu przyjdzie poruczyć. Do JKMci w tej materyi jechać, Kściu Jmci afflictae valetudinis rationes ale i insze natenczas nie pozwalają trudności; lubo jednak król JMść non languida cura chodzi koło uspokojenia pretensyj wojskowych, Ksżę Jmść listem swoim promovebit interesa rycerstwa. Nie tajno Ksciu Jmci, że wszelakich w ojczyźnie szkodliwych paroksyzmów absolutus medicm sejm zwykł bywać, na teni całości ojczyzny, praw i swobód wszelaka zawisła obrada; kiedy jednak sejm przyszły na ukontentowanie samego rycerstwa złożony dość uczynił desideriis wojska, zapisawszy to in volumen legum, nie rozumie Ksżę Jmść i requisitus od JKMści dał już swoje zdanie, że nie masz potrzeby neque expedit ojczyźnie wtenczas sejmować, kiedy turecka, potęga już się w Ukrainie ingrawuje a Moskwą recolligendis viribus przy takiem wybuchnieniu pewnie próżnować nie myśli. Bodajby się to nie sprawdziło, co kiedyś o Rzymianach napisano dum Romae consulitur, Saguntum, capitur. Tą drugą materyja aby sejmu potasowała, o której nadmienia, rycerstwo, że jakieś mają, być porozumienia niektórych osób z nieprzyjaciółmi postronnymi, o co śmierć podjął nieboszczyk Jmpan podskarbi, ktoby był taki, sejmu nie czekając rycerstwo deferrat JKMci, a prawo samo skarze to ordinaria, jednak juris via, Dobrych praw złemi bierzmować nie zwyczaj i złych pogotowiu dobremi. W ojczyźnie ktoby miał practicare, nie wiedząc, zgadnąć trudno; od JKMści, którego tp. interest i od. senatu, który obowiązany przysięgą si snadnoby takie zamysły postrzeżono; najpewniejsza ojczyzny pernities od zawziętości postronnego nieprzyjaciela, której wstręt uczynić może odwaga rycerstwa sociatis animis z królem JMcią i rpltą, a jako rycerstwo życzliwego et benevolum uznawało, tak i teraz listem swoim do JKMci obiecuje fulcire interesa. W ostatku życzy tego Kśże JMć i gorąco Pana Boga prosi, aby tak posępne i opłakane chwile, których podobno z nas samych przyczyna, pożądanem prędko kończyły się ucieszeniem, a Pan Bóg districtum ensem pomsty swójej nad naszemi karkami, aby zahamował. uczynić może odwaga rycerstwa sociatis animis z królem JMcią i rpltą, a jako rycerstwo życzliwego et benevolum uznawało, tak i teraz listem swoim do JKMci obiecuje fulcire interesa. W ostatku życzy tego Kśże JMć i gorąco Pana Boga prosi, aby tak posępne i opłakane chwile, których podobno z nas samych przyczyna, pożądanem prędko kończyły się ucieszeniem, a Pan Bóg districtum ensem pomsty swójej nad naszemi karkami, aby zahamował. 81. TRAKTAT KOłA RYCERSKIEGO JKMCI I RPLTEJ TAK POLSKIEGO JAKO I CUDZOZIEMSKIEGO ZACIąGU UNANIMI VICE POSTANOWIONY81. TRAKTAT KOłA RYCERSKIEGO JKMCI I RPLTEJ TAK POLSKIEGO JAKO I CUDZOZIEMSKIEGO ZACIąGU UNANIMI VICE POSTANOWIONY w OLBORZU DNIA 12 Decembris 1662. w OLBORZU DNIA 12 Decembris 1662. 1. Widząc Wojsko exvisceratam rpblcam i prawie już in1. Widząc Wojsko exvisceratam rpblcam i prawie już in pernicie zostającą, czując się też być prawdziwymi ojczyznypernicie zostającą, czując się też być prawdziwymi ojczyzny synami a nie pasierbami, aby to na potem wszystkiemu światusynami a nie pasierbami, aby to na potem wszystkiemu światu pateret, iż nietylko tak malevolorum wojskom JKMci udawałypateret, iż nietylko tak malevolorum wojskom JKMci udawały ingenia ad justa z nią condescendit media bardziej Onej konseringenia ad justa z nią condescendit media bardziej Onej konser wując integritatem, aniżeli krwią zasłużone generalne zasługi, wując integritatem, aniżeli krwią zasłużone generalne zasługi, które to media fusius patent w traktacie JO. Jmść ks, biskuktóre to media fusius patent w traktacie JO. Jmść ks, bisku pem kujawskim i z wielu innymi Jchmpp. komisarzami całąpem kujawskim i z wielu innymi Jchmpp. komisarzami całą rpltą reprezentującymi opisane. rpltą reprezentującymi opisane. 2. Mając pro occulis wojsko JKMść I RPLTEJ POPRZYSIężONą2. Mając pro occulis wojsko JKMść I RPLTEJ POPRZYSIężONą UNIONEM ARMORUM ET ANIMORUM Z WOJSKAMI WGO KS. LITEWS. UNIONEM ARMORUM ET ANIMORUM Z WOJSKAMI WGO KS. LITEWS. ABY JCHMPP. I BRACIA PRZYKłADEM WOJSK NASZYCH IDąC TAKżE ADABY JCHMPP. I BRACIA PRZYKłADEM WOJSK NASZYCH IDąC TAKżE AD JUSTA ET POSSIBILIA Z Tą OJCZYZNą A MATKą SWOJą JAKO VERI ONEJJUSTA ET POSSIBILIA Z Tą OJCZYZNą A MATKą SWOJą JAKO VERI ONEJ filii chcieli condescendere. filii chcieli condescendere. 3. Dobra tak JKMści jako i duchowne in genere wszystkie i insze dochody mianowicie cła do skarbu należące od sekwestraty uwalniają wojsko nie chcąc sobie prędkiego tamować ukontentowania rpltej, ea jednak conditione, aby według traktatu z Jchmpp. umówionego intra sex septinianas wojska JKMci i rpltej ukontentowane zostały. 3. Dobra tak JKMści jako i duchowne in genere wszystkie i insze dochody mianowicie cła do skarbu należące od sekwestraty uwalniają wojsko nie chcąc sobie prędkiego tamować ukontentowania rpltej, ea jednak conditione, aby według traktatu z Jchmpp. umówionego intra sex septinianas wojska JKMci i rpltej ukontentowane zostały. 4. Jchmpp, administratorowie ceł, żup i inszych prowentów rpltej należących, także Jchmpp. rewizorowie aby dumnie co- 4. Jchmpp, administratorowie ceł, żup i inszych prowentów rpltej należących, także Jchmpp. rewizorowie aby dumnie co- missione dali swej funkcyi villicationem, żeby każdy ukrzywdzony według swej sprawiedliwości otrzymał satysfakcyją. missione dali swej funkcyi villicationem, żeby każdy ukrzywdzony według swej sprawiedliwości otrzymał satysfakcyją. 5. Widząc wojsko JKMci summam egestatem ubogich ludzi nie chcąc sobie prepedyjować w prędkiem ukontentowaniu od dalszych exakcyj chlebowych supersedują, te jednak, na które podług ustawy z obozu Soleckiego asygnacyje wyszły, aby według onych gry dawane były. 5. Widząc wojsko JKMci summam egestatem ubogich ludzi nie chcąc sobie prepedyjować w prędkiem ukontentowaniu od dalszych exakcyj chlebowych supersedują, te jednak, na które podług ustawy z obozu Soleckiego asygnacyje wyszły, aby według onych gry dawane były. 6. Usarskie chorągwie JKMci, także JWgo Jmpana wdy krakowskiego hetm. wiel. koron, ponieważ tym chorągwiom inauditum bywać w związkach, zaczem wojsko jako bracia fraterno amplectantur amore i one do tych milijonów przypuszczają, z tą jednak kondycyja, aby im te związkowe ćwierci wytrącone były, także, aby cokolwiek participaverunt hyberny i prowiantu do expens zarówno należały z wojskiem; insze zaś chorągwie, które extra nexum są, od tej sumy wojsko excludit. 6. Usarskie chorągwie JKMci, także JWgo Jmpana wdy krakowskiego hetm. wiel. koron, ponieważ tym chorągwiom inauditum bywać w związkach, zaczem wojsko jako bracia fraterno amplectantur amore i one do tych milijonów przypuszczają, z tą jednak kondycyja, aby im te związkowe ćwierci wytrącone były, także, aby cokolwiek participaverunt hyberny i prowiantu do expens zarówno należały z wojskiem; insze zaś chorągwie, które extra nexum są, od tej sumy wojsko excludit. 7. Chorągwie pancerne JKMci Jmpana krajczego koron7. Chorągwie pancerne JKMci Jmpana krajczego koron nego do ćwierci a la Octobr. in an. 1661 do tych milijonównego do ćwierci a la Octobr. in an. 1661 do tych milijonów wojska przypuszczają, na drugą zaś ćwierć a 1a Januarii 1662wojska przypuszczają, na drugą zaś ćwierć a 1a Januarii 1662 za instancyją Jmpana prezydenta Jchmpp. deputatów do izbyza instancyją Jmpana prezydenta Jchmpp. deputatów do izby komisarskiej aby na przyszłym sejmie assekurowane zostały. komisarskiej aby na przyszłym sejmie assekurowane zostały. 8. Uważywszy wojsko ztąd summam aequitatem, aby który pułk albo chorągiew jaka przed ukontentowaniem wojska miała się ważyć słuchać JWnych Jchmpp. wodzów, tym tedy traktem. zabiegając temu, jeżeliby się taki pułk albo chorągiew znaleść miała, od zasług odpada. 8. Uważywszy wojsko ztąd summam aequitatem, aby który pułk albo chorągiew jaka przed ukontentowaniem wojska miała się ważyć słuchać JWnych Jchmpp. wodzów, tym tedy traktem. zabiegając temu, jeżeliby się taki pułk albo chorągiew znaleść miała, od zasług odpada. 9. A jako wszystkie państwa sprawiedliwością świętą stoją tak i wojsko JKMci i rpltej nie chcąc na się niebłogosławieństwa boskiego zaciągać, tym traktatem postanawiamy, excepto przebranie chlebów gdyż to amnestyja okrywa, aby ukrzywdzony w sądzie wojskowym na komisyi odnosił sprawiedliwość, kryminały zaś Jmpan prezydent z Jchmpp. assessorami sądził, a jej, aby towarzysz, który popełnił której ćwierci exces z tejże ćwierci odpowiadał. Apellacyja jednak w kryminalnej sprawie, któraby nie mogła decidi w sądzie Jmpana prezydenta, nie ma być broniona do izby komisarskiej ea tam en conditione, aby z wojskowymi Jchmpp. komisarzami composito judicio sądzona była. 337. 337. 10. Mając wojsko status pro maximo nobilitaiis i one chcąc10. Mając wojsko status pro maximo nobilitaiis i one chcąc in antiquo zostawić, tedy wszystkie in genere dobra dziedzicznein antiquo zostawić, tedy wszystkie in genere dobra dziedziczne a mianowicie Jmpana starosty łuckiego, który quolibet in locoa mianowicie Jmpana starosty łuckiego, który quolibet in loco swoją adfuit i adast życzliwością, od noclegów i pokarmów takżeswoją adfuit i adast życzliwością, od noclegów i pokarmów także innych exakcyj żołnierskich, gdy się przyjdzie wojsku ruszyćinnych exakcyj żołnierskich, gdy się przyjdzie wojsku ruszyć uwalniają. uwalniają. 11. Chorągwie tatarskie wołoskie dla szczupłości sumy wojsku od rpltej danej za zasługi, aby podług dawnego żołdu konstytucyją postanowionego kontentowały się, declarat wojsko 11. Chorągwie tatarskie wołoskie dla szczupłości sumy wojsku od rpltej danej za zasługi, aby podług dawnego żołdu konstytucyją postanowionego kontentowały się, declarat wojsko 12. Jchmpp. rezydenci pułkowi podług dawnego trybu aby ad conclusionem nexus przy boku Jmpana marszałka zostawali. 12. Jchmpp. rezydenci pułkowi podług dawnego trybu aby ad conclusionem nexus przy boku Jmpana marszałka zostawali. 13. Jchmpp. deputaci aby się nie ważyli we Lwowie rozdawać pieniędzy aż do ostatniej i rzetelnej wojska decyzyi, oprócz Jmp. Chojnickiemu pułkownikowi wojsk JKMci i rpltej złp. 1000 ad rationem zasług jego. 13. Jchmpp. deputaci aby się nie ważyli we Lwowie rozdawać pieniędzy aż do ostatniej i rzetelnej wojska decyzyi, oprócz Jmp. Chojnickiemu pułkownikowi wojsk JKMci i rpltej złp. 1000 ad rationem zasług jego. 14. Daje to w moc Jmpamu marszałkowi wojsko, aby po14. Daje to w moc Jmpamu marszałkowi wojsko, aby po wzięciu wiadomości od JWgo p. prezydenta po obliczeniu i odewzięciu wiadomości od JWgo p. prezydenta po obliczeniu i ode braniu pieniędzy wszystkich od Jchmpp. komisarzów wydawszybraniu pieniędzy wszystkich od Jchmpp. komisarzów wydawszy uniwersały na naznaczone miejsce w mil kilka ode Lwowa skuuniwersały na naznaczone miejsce w mil kilka ode Lwowa skupił wojsko. pił wojsko. 15. Rewizyje collocationis chleba aby były po pułkach15. Rewizyje collocationis chleba aby były po pułkach wojska. wojska. 16. Stosując się do traktatu na komisyja ferowanego una-16. Stosując się do traktatu na komisyja ferowanego unanimi consensu wzjska stanowią, aby Jchmpp. deputaci według komputu pułków od Jmpana marszałka podanego, tj. dwa pułki polskie trzeci cudzoziemski liczyli. nimi consensu wzjska stanowią, aby Jchmpp. deputaci według komputu pułków od Jmpana marszałka podanego, tj. dwa pułki polskie trzeci cudzoziemski liczyli. 17. Ponieważ wojsko JKMci tak szczupłą kontentują się17. Ponieważ wojsko JKMci tak szczupłą kontentują się zasługi od rpltej sumą, tedy i wojskom aby aukcyja przybyłazasługi od rpltej sumą, tedy i wojskom aby aukcyja przybyła sumy, aby Jchmpp. rotmistrze tatarscy i onych deputaci juramentosumy, aby Jchmpp. rotmistrze tatarscy i onych deputaci juramento komprobowali, jako między nimi Wołochów nie masz a inquankomprobowali, jako między nimi Wołochów nie masz a inquantumby się znaleźli w której ćwierci zmarłe poczty onych, abytumby się znaleźli w której ćwierci zmarłe poczty onych, aby te sukcessyje na wojsko cedant, Wołoszy zaś i rotmistrze abyte sukcessyje na wojsko cedant, Wołoszy zaś i rotmistrze aby sukcessyj nie dopominali. sukcessyj nie dopominali. 18. Stosując się do traktatu w Kielcach postanowionego, 18. Stosując się do traktatu w Kielcach postanowionego, w którym votis conscientibus dzierżawy, Jmpana podstolego lwow którym votis conscientibus dzierżawy, Jmpana podstolego lwowskiego nazwane Kawstry, Kulstrychawie, Białniczany od chlebawskiego nazwane Kawstry, Kulstrychawie, Białniczany od chleba 4343 zimowego uwolnione są, tak i teraźniejszym traktatem wojsko potwierdza. zimowego uwolnione są, tak i teraźniejszym traktatem wojsko potwierdza. 19. Widząc wojsko prace i fatygi ustawiczne circa bonum w odszukaniu zasług wojsk JKMci Jmpana marszałka, Jmpana prezydenta i Jchmpp. konsyliarzów, za słuszną rzecz widzi gratitudinem prac ich, jednak nie mając tego in commissis od kompanii swojej bierze sobie pro ultima decisione; do nichże też godnej pamięci Jmpana substytuta prace. 19. Widząc wojsko prace i fatygi ustawiczne circa bonum w odszukaniu zasług wojsk JKMci Jmpana marszałka, Jmpana prezydenta i Jchmpp. konsyliarzów, za słuszną rzecz widzi gratitudinem prac ich, jednak nie mając tego in commissis od kompanii swojej bierze sobie pro ultima decisione; do nichże też godnej pamięci Jmpana substytuta prace. 20. Widząc aequisitionem wojsko, aby ci wszyscy, którzy miasto prawdziwego ukontentowania w zasługach cieszą się oschłemi assygnacyjami a stosując się do konstytucyi przeszłego sejmu, gdzie ante omnia z tych podatków te assygnacyje wypłacać kazał, tedy instat wojsko, aby te assygnacyje skarb natychmiast wypłacił nie inkludując jednak w tę sumę umówioną z Jchmpp. komisarzami. 20. Widząc aequisitionem wojsko, aby ci wszyscy, którzy miasto prawdziwego ukontentowania w zasługach cieszą się oschłemi assygnacyjami a stosując się do konstytucyi przeszłego sejmu, gdzie ante omnia z tych podatków te assygnacyje wypłacać kazał, tedy instat wojsko, aby te assygnacyje skarb natychmiast wypłacił nie inkludując jednak w tę sumę umówioną z Jchmpp. komisarzami. 21. Za Jmpanem Roźniatowskim towarzyszem roty usar-21. Za Jmpanem Roźniatowskim towarzyszem roty usarskiej JWgo wdy sandomierskiego, który dekretem komisarskimskiej JWgo wdy sandomierskiego, który dekretem komisarskim nakryty o rzeczy po nieboszczyku sławnej pamięci Jmp. podnakryty o rzeczy po nieboszczyku sławnej pamięci Jmp. pod komorzym kijowskim za otrzymaniem przywileju od JKMci pokomorzym kijowskim za otrzymaniem przywileju od JKMci po brane, które te rzeczy wyniosły 4. 000 złp. a successores otrzybrane, które te rzeczy wyniosły 4. 000 złp. a successores otrzymali na 20. 000 złp. dekret, tedy wojsko instat do izby komimali na 20. 000 złp. dekret, tedy wojsko instat do izby komisarskiej, aby zostawał od wypłacenia tego długu wolnym. sarskiej, aby zostawał od wypłacenia tego długu wolnym. 22. Za Jmp. starostą szmeltyńskim wnosi wojsko instancyją do Jchmpp. komisarzów rpltej, aby zostawał pewien w zasługach po zmarłym nieboszczyku p. Szemberku na przyszłym sejmie. 22. Za Jmp. starostą szmeltyńskim wnosi wojsko instancyją do Jchmpp. komisarzów rpltej, aby zostawał pewien w zasługach po zmarłym nieboszczyku p. Szemberku na przyszłym sejmie. 23. Więźniowie, którzy wyszli z ciężkich tarasów moskiewskich z opatrzności boskiej recurrebant do wojska prosząc o jaki posiłek, a że tego in commissis od kompanii nie mają, do nich sobie biorą. 23. Więźniowie, którzy wyszli z ciężkich tarasów moskiewskich z opatrzności boskiej recurrebant do wojska prosząc o jaki posiłek, a że tego in commissis od kompanii nie mają, do nich sobie biorą. 24. Jmpanu Bielskiemu rotmistrzowi JKMci, który także wyszedł z więzienia moskiewskiego, a po nim wziął chorągiew Jmp. Strzałkowski, widząc tedy słuszną rzecz, wojsko pozwala z tejże sumy zasługi na poczet swój podźwignąć. 24. Jmpanu Bielskiemu rotmistrzowi JKMci, który także wyszedł z więzienia moskiewskiego, a po nim wziął chorągiew Jmp. Strzałkowski, widząc tedy słuszną rzecz, wojsko pozwala z tejże sumy zasługi na poczet swój podźwignąć. 25. Widząc wojsko codzienne prace Jmpana prezydenta, 25. Widząc wojsko codzienne prace Jmpana prezydenta, tedy aby do końca bonum wojska promowował i powagę onegotedy aby do końca bonum wojska promowował i powagę onego traktował, pozwala wojsko wziąć ze skarbu talarów 1000 które to na te dekreta potrącone będą, które są ferowane w obozie Soleckim. które to na te dekreta potrącone będą, które są ferowane w obozie Soleckim. 26. Ażeby miasto Kazimierz i inne przedmieścia krakowskie, 26. Ażeby miasto Kazimierz i inne przedmieścia krakowskie, które są na chleb zimowy asygnowane wojsku, żeby więcej agktóre są na chleb zimowy asygnowane wojsku, żeby więcej aggrawacyj od przejezdnych kompanij różnych nie ponosiły okromgrawacyj od przejezdnych kompanij różnych nie ponosiły okrom Jchmpp. deputatów, którzy za assygnacyją tam przyjechali; Jchmpp. deputatów, którzy za assygnacyją tam przyjechali; unanimi voce zgadza się wojsko na to, aby z takowym, którybyunanimi voce zgadza się wojsko na to, aby z takowym, któryby nie miawszy assygnacyi kazał sobie co contribuere, jako przenie miawszy assygnacyi kazał sobie co contribuere, jako prze ciwnego kołu generalnemu sąd wolny był. ciwnego kołu generalnemu sąd wolny był. 27. A ponieważ ex unanimi consensu wojska wszystkiego Jmp. marszałek z Jmpp. kolegami swymi i Jmpp. pułkownicy jurament wykonali, jako to bono zelo ducti patriae a nie żadnych prywat ani corrupti publicum bonum promovebant; przeto Jmpp. porucznicy, namiestnicy i kompanija w kole będące powinni na tę rotę powróciwszy do kompanij jurament wykonać. 27. A ponieważ ex unanimi consensu wojska wszystkiego Jmp. marszałek z Jmpp. kolegami swymi i Jmpp. pułkownicy jurament wykonali, jako to bono zelo ducti patriae a nie żadnych prywat ani corrupti publicum bonum promovebant; przeto Jmpp. porucznicy, namiestnicy i kompanija w kole będące powinni na tę rotę powróciwszy do kompanij jurament wykonać. 28. Ażeby to in posterum nie działo się quod procul absit od ojczyzny naszej, żeby kiedy do takowego miała przychodzić paroksyzmu i pułki miały od swego do inszego alienować Pana, jako to pod ten czas szwedzki działo się, a że niektóre pułki do odejścia sławnej pamięci Jmpana chorążego koronnego, który na ten czas zostawał pod Gołębiem przy królu szwedzkim i na samychże nas następowali, tedy Jchmpp. pułkowników, poruczników i kompanije wszystkie od czterech ćwierci odsądza wojsko, a ta suma ma cedere in auctionem sumy na zapłatę wojsku. 28. Ażeby to in posterum nie działo się quod procul absit od ojczyzny naszej, żeby kiedy do takowego miała przychodzić paroksyzmu i pułki miały od swego do inszego alienować Pana, jako to pod ten czas szwedzki działo się, a że niektóre pułki do odejścia sławnej pamięci Jmpana chorążego koronnego, który na ten czas zostawał pod Gołębiem przy królu szwedzkim i na samychże nas następowali, tedy Jchmpp. pułkowników, poruczników i kompanije wszystkie od czterech ćwierci odsądza wojsko, a ta suma ma cedere in auctionem sumy na zapłatę wojsku. 29. Wsi patrum Cameldulensium jako i pierwej tak i teraz wojsko od chleba zimowego uwalnia. 29. Wsi patrum Cameldulensium jako i pierwej tak i teraz wojsko od chleba zimowego uwalnia. 30. Jmpanu Korifowi generałowi wojsko pozwala zasług30. Jmpanu Korifowi generałowi wojsko pozwala zasług Jmści ad rationem złp. 2. 000 wziąć. Jmści ad rationem złp. 2. 000 wziąć. A to stanęło ex unanimi wojska voto, że ktokolwiek wziąłby w związku zostający od JKMci jakimkolwiek kształtem jakąkolwiek daninę, przywilej, excepto na starostwo grabowieckie za wiadomością wojska JKMci panu marszałkowi konferowane, ażeby onego przed tem nie rewelował a na potem się o nim dowiedziano, takowy każdy sądzony być ma. A to stanęło ex unanimi wojska voto, że ktokolwiek wziąłby w związku zostający od JKMci jakimkolwiek kształtem jakąkolwiek daninę, przywilej, excepto na starostwo grabowieckie za wiadomością wojska JKMci panu marszałkowi konferowane, ażeby onego przed tem nie rewelował a na potem się o nim dowiedziano, takowy każdy sądzony być ma. Inquantum by za przychodem posła od Jmpana hetmana zaporożskiego urgens necessitas, aby ludzi succurs w UkrainęInquantum by za przychodem posła od Jmpana hetmana zaporożskiego urgens necessitas, aby ludzi succurs w Ukrainę posłać, tedy to w moc Jmp. marszałkowi daje, zniósłszy się z pułkowymi rezydentami consilium firmet. posłać, tedy to w moc Jmp. marszałkowi daje, zniósłszy się z pułkowymi rezydentami consilium firmet. A pro conclusione iuquantumby też traktat rpltej nie doszedł, aby Jmp. marszałek koło złożył a interea, żeby widział co dobrego in partem wojska, zniósłszy się z Jchmpp. pułkownikami i rezydentami pułkowymi Mira powinien medium, aby cum bono wojska było. A pro conclusione iuquantumby też traktat rpltej nie doszedł, aby Jmp. marszałek koło złożył a interea, żeby widział co dobrego in partem wojska, zniósłszy się z Jchmpp. pułkownikami i rezydentami pułkowymi Mira powinien medium, aby cum bono wojska było. In quantum by kto hosciliter na chleb następować chciał której chorągwi, vi repelle zniósłszy się chorągiew z chorągwią pułk z pułkiem powinien. In quantum by kto hosciliter na chleb następować chciał której chorągwi, vi repelle zniósłszy się chorągiew z chorągwią pułk z pułkiem powinien. Jan Samuel ŚwiderskiJan Samuel Świderski marszałek koła rycerskiego wojsk JKMści, marszałek koła rycerskiego wojsk JKMści, 82. LIST JCHMPP. SENATORóW PRZY BOKU JKMCI WE LWOWIE REZYDUJąCYCH PISANY DO JCHMPP. SENATORóW NA SESSYJą PUńSKą ZGROMADZONYCH; ODDANY PRZEZ JMPANA OBUCHOWICZA POKOJOWEGO JKMCI. 82. LIST JCHMPP. SENATORóW PRZY BOKU JKMCI WE LWOWIE REZYDUJąCYCH PISANY DO JCHMPP. SENATORóW NA SESSYJą PUńSKą ZGROMADZONYCH; ODDANY PRZEZ JMPANA OBUCHOWICZA POKOJOWEGO JKMCI. Feralis nuncius, który nas przed kilka dni; doszedł de atroci caede patrata przez wojsko związkowe Wgo Ks. Litews. in persona nieśmiertelnej pamięci nieboszczyka Jmpana Gosiewskiego hetmana Wgo Ks. Litews. a brata i kolegi naszego, plus admirationis et stupoms aniżeli wiary u nas znajdował; niepodobna albowiem rzecz się nam zdała, aby tak horrendum et ab aevo inauditum, w ojczyźnie crimen mogło perpetrari, którego zaledwie in tyranicis dominus znaleśćby się mogło podobne exeemplum; lecz kiedy już dniai wczorajszego occultus tej nieszczęsnej tragedyi spectator et relatorprzybył, co horuimus za prawdę na tak ciężki i niesłychany przypadek, przez który W jednej osobie Jmpana podskarbiego zamordowanego, wprzód majestat JKMci P. n. m. , a potem powaga całej rpltej, securitas publica, a w ostatku omnia dimna humanaque iura spreta, violata et concultata zostały, i ta sława, którąśmy jako populus innocens et integer słynęli, żeśmy się civili sanguine niemazali, już teraz per atrocem istam caedem zmazana i obelżona, na wieczną rpltej ochydę obracać się; musi. Ale to tylko parvae cumę loquun- tur, nas zaś że ingens. praeoccupavit stupor, et ipse recens dolor tamuje pióro, że de exageratione facti, wiele do Wszmciów nam miłościwych panów pisać, nie możemy, tylko przy oświadczeniu chęci i życzliwości naszej braterskiej, jako unum tej rpltej corpus z Wszmciami nam mił. pany constituimus, tak też ea, quae par est, amaritudine pomagamy tego żalu Wszmość nam raił. panom i idziemy w towarzystwo ejusdem infortuny. Compatimur szczerze tam tristi et funesto casui, tak osoby straconej, jako i całego Wgo Ks. Litews. indolemus calamitati, którą za własną naszą poczytamy, jako których świątobliwa unija induciduos bonorum malorumque ad invicem chciała mieć socios. Iż jednak dotychczas tylko nam de ipso facinore eonstat, causa zaś et occasio onego ignoratur, upraszamy przeto wielce Wszmść nam mił. panów i braci, abyście pro innato candore suo. chcieli nas edocere, z jakiej wżdy przyczyny, quo motu et quo impulsu ad eam rokiem wojsko. Wgo Ks. Litews. przyszło; wydziwić się bowiem nie możemy temu, jako to contingere mogło, że z miasta stołecznego, podczas komisyi, in eo concurrsu Wszmciów n. m. panów et nobilitatisi tak wielki urzędnik, a co większa dyrektor teraźniejszej komisyi de medio Wszmść panów indefensus, inauditus non judicatus, jeno vi et molenter raptus, enormi supplicio został objectus; a lubo to pewna, że ta krew niewinna jako drugiego Abla wola i wołać będzie pomsty od Boga, et justam z nieba przeciwko tak okrutoemu postępkowi pociągnie vindictamy nie ubliża jednak JKMci kompasyi swojej królewskiej tam insignis fatis, człowieka tak wielkiego, godnego senatora i urzędnika swego, które pogotowiu w nas justissimum wzbudzają dolorem czując w nas samych śmiertelne jego rany. Te że Waszmościów tem więcej dosięgły, jako nie wątpimy, tak powinności naszej tośmy rozumieli z kondolencyą tego paroksyzmu naszą stanąć u Wszmściów nam mił. panów informacyi, z jakichby przyczyn to tak okrutna krwi niewinnej przelanie stało się. Zatem od Wszmciów n. m. p; czekając odpowiedzi nasze powolności braterskie Wszmść n. m. p. oddajemy. tur, nas zaś że ingens. praeoccupavit stupor, et ipse recens dolor tamuje pióro, że de exageratione facti, wiele do Wszmciów nam miłościwych panów pisać, nie możemy, tylko przy oświadczeniu chęci i życzliwości naszej braterskiej, jako unum tej rpltej corpus z Wszmciami nam mił. pany constituimus, tak też ea, quae par est, amaritudine pomagamy tego żalu Wszmość nam raił. panom i idziemy w towarzystwo ejusdem infortuny. Compatimur szczerze tam tristi et funesto casui, tak osoby straconej, jako i całego Wgo Ks. Litews. indolemus calamitati, którą za własną naszą poczytamy, jako których świątobliwa unija induciduos bonorum malorumque ad invicem chciała mieć socios. Iż jednak dotychczas tylko nam de ipso facinore eonstat, causa zaś et occasio onego ignoratur, upraszamy przeto wielce Wszmść nam mił. panów i braci, abyście pro innato candore suo. chcieli nas edocere, z jakiej wżdy przyczyny, quo motu et quo impulsu ad eam rokiem wojsko. Wgo Ks. Litews. przyszło; wydziwić się bowiem nie możemy temu, jako to contingere mogło, że z miasta stołecznego, podczas komisyi, in eo concurrsu Wszmciów n. m. panów et nobilitatisi tak wielki urzędnik, a co większa dyrektor teraźniejszej komisyi de medio Wszmść panów indefensus, inauditus non judicatus, jeno vi et molenter raptus, enormi supplicio został objectus; a lubo to pewna, że ta krew niewinna jako drugiego Abla wola i wołać będzie pomsty od Boga, et justam z nieba przeciwko tak okrutoemu postępkowi pociągnie vindictamy nie ubliża jednak JKMci kompasyi swojej królewskiej tam insignis fatis, człowieka tak wielkiego, godnego senatora i urzędnika swego, które pogotowiu w nas justissimum wzbudzają dolorem czując w nas samych śmiertelne jego rany. Te że Waszmościów tem więcej dosięgły, jako nie wątpimy, tak powinności naszej tośmy rozumieli z kondolencyą tego paroksyzmu naszą stanąć u Wszmściów nam mił. panów informacyi, z jakichby przyczyn to tak okrutna krwi niewinnej przelanie stało się. Zatem od Wszmciów n. m. p; czekając odpowiedzi nasze powolności braterskie Wszmść n. m. p. oddajemy. Dat ze Lwowa d. 16 Grudnia 1662 r. Dat ze Lwowa d. 16 Grudnia 1662 r. Wszmśców n. m, p. bracia, i słudzy ksiądz Prażmowski biskup łucki kanclerz wielki koronny, Michał Kazimierz RadziwiłłWszmśców n. m, p. bracia, i słudzy ksiądz Prażmowski biskup łucki kanclerz wielki koronny, Michał Kazimierz Radziwiłł kanclerz wileński, Jan Franciszek Lubotowiedzki kasztelan wołyński, Jan Tarnowski arcybiskup lwowski, Stefan Czarnecki wojewoda ruski, Krzysztof Pac kanclerz w. Wgo Ks. Litews. , Jan Kazimierz Krasiński podskarbi wielki koronny. kanclerz wileński, Jan Franciszek Lubotowiedzki kasztelan wołyński, Jan Tarnowski arcybiskup lwowski, Stefan Czarnecki wojewoda ruski, Krzysztof Pac kanclerz w. Wgo Ks. Litews. , Jan Kazimierz Krasiński podskarbi wielki koronny. 88. 88. RESPONS NA TEN LIST JCHMPP. SENATORóW LITEWSKICH DO JCHMJPP. RESPONS NA TEN LIST JCHMPP. SENATORóW LITEWSKICH DO JCHMJPP. SENATOEóW KOBONNYCH. SENATOEóW KOBONNYCH. Jeżeli odległe Waszmość n. m. panom oczy żałosna in theatro patriae za Jmpanem podskarbim wielkim i hetmanem polnym Wgo Ks. Litews. naszym bratem i kolegą violenti fato do niebieskiego amfiteatru zaniesionym wyprawiona tragedia, przez perspektywę serdecznej kompassyi zdaleka cruentam pokazawszy scenam przeraziła, i na samą tylko horridi rumoris resonancyją dziwujących się super insolito actu stupere uczyniła, cóż nam huic proscenio zbliżonym, a niemal involutis z żałości super infelicitate ojczyzny et immerita gorliwego dobra rpltej zelanta, wodza emeritis laureis ukontentowanego, senatora ojczyznę ciężkiemi przyciśnioną machinami, a sarmackiemu niebu z swojemi upadać nie dając ozdobami, atlantowemi dźwigającego ramionami, per licentiosas i próżnemi suspicyjami napełnione manus, Ulata pod ciężarem inwidyi upadającego morte nie przyszło vigere równym stawając marmurowi kamieniem Widzieliśmy bowiem peritum optimi cwis, owszem patriae patris, co i Wszmość panowie widzieć raczycie, rpltej wiolowaną całość, principis laesam majestatem, perforata jura, powagę senatu znieważoną, należną od tak wielu wieków hetmanom weneracyją in opprobriam obróconą, bezpieczeństwo pospolite, którem prawo publiczne obwarowało transakcyje wzruszone, naostatek illabatam narodu naszego gloriam foeda laniena et parrioidio pollutam, łzami oblewać, musieliśmy, te jego, które Waszmość panowie oddaleni czujecie rany własnemi dotykając rękami. Snadnie tedy Waszmość panowie sami ad stuporem maerentes angorem nostrum uważycie; a że admirabundi quaeritis, czemu in metropolia gdy komisyja peragebatur, przy niemałemi nas samych i nobilitatis zgromadzeniu, bez obrony, bez wysłuchania, bez sądu, in me- dio nostri zaczęta, a w kilka dni extra dokończona, tak łacno ta okrutna enormitas być mogła, taką dajemy sprawę. Ubezpieczony onym, ziemi umarły, a niebu żyjący nihil conscire sibi nulla polliscere culpa a przytem virtute et magnanimitate securus, jako się żadnego na się nie obawiał impetu, tak tylko zwyczajną pokojową wartą poprzedzającej hanc calamitatem nocy zaszczycony quietissime spoczywał, aż cum ipso era pusculo zarannej zorze rozżarzony et malevolorum stimulis actus, na to ordynowany, gdy wszyscy niewiadomi w stancyjach naszych zostajemy, żołnierz ferroci violente oddawszy wszystkie do posiłku media, pierwej niźli kogo wieść o tem in tam vasta et immunita ruinisque apperta civitate doszła, peregit prologum tego nieszczęsnego aktu i za miasto wziętego Jmpana podskarbiego pariter z panem marszałkiem swoim postąpiwszy wyprowadził, a tak zaczętej tragedyi epilogum imposuit pod Ostryną, dnia piątego po wzięciu, to jest 29go Listopada roku praesentis godnego inter porphyricas umierać basilicas, na gołej po spowiedzi klęczącego ziemi dokonawszy strzelbą. Już on tedy przemieszkiwa inter haeroes a my z przesłaną Wszmość pp. nad nieszczęśliwą rewolucyją zamieszanego Ks. Litews. kondolencyją, gdy powinne oddać chcemy podziękowanie, najpierwej do adoracyi majestatu JKMci P. n. m. za to, że malignitati sortis ojczyzny naszej a indignis sługi swojego fatis raczy wyświadczać pańskiej klemencyi politowanie, pokornie dziękując udajemy się. Zaś Waszmość pp. wszystkie testificata studia fraterne przyjąwszy i ofiarowaną do ratunku ginącego księstwa naszego ochotę powinna wdzięczością venerando, pollicemur wzajemną promptitudinem zdrowie na się i resztę zniszczonych dostatków na dotrzymanie nigdy nierozerwanej świątobliwą uniją spojonej społeczności denovendo a oraz zostając itd. Aleksander Sapieha biskup żmudzki, Aleksander Ogiński kasz. trocki, J. Kopeć wojewoda połocki, Jerzy Niewiarowski referendarz, Paweł Jan Sapieha wda wileński hetman w. Wgo Ks. Lit. ,dio nostri zaczęta, a w kilka dni extra dokończona, tak łacno ta okrutna enormitas być mogła, taką dajemy sprawę. Ubezpieczony onym, ziemi umarły, a niebu żyjący nihil conscire sibi nulla polliscere culpa a przytem virtute et magnanimitate securus, jako się żadnego na się nie obawiał impetu, tak tylko zwyczajną pokojową wartą poprzedzającej hanc calamitatem nocy zaszczycony quietissime spoczywał, aż cum ipso era pusculo zarannej zorze rozżarzony et malevolorum stimulis actus, na to ordynowany, gdy wszyscy niewiadomi w stancyjach naszych zostajemy, żołnierz ferroci violente oddawszy wszystkie do posiłku media, pierwej niźli kogo wieść o tem in tam vasta et immunita ruinisque apperta civitate doszła, peregit prologum tego nieszczęsnego aktu i za miasto wziętego Jmpana podskarbiego pariter z panem marszałkiem swoim postąpiwszy wyprowadził, a tak zaczętej tragedyi epilogum imposuit pod Ostryną, dnia piątego po wzięciu, to jest 29go Listopada roku praesentis godnego inter porphyricas umierać basilicas, na gołej po spowiedzi klęczącego ziemi dokonawszy strzelbą. Już on tedy przemieszkiwa inter haeroes a my z przesłaną Wszmość pp. nad nieszczęśliwą rewolucyją zamieszanego Ks. Litews. kondolencyją, gdy powinne oddać chcemy podziękowanie, najpierwej do adoracyi majestatu JKMci P. n. m. za to, że malignitati sortis ojczyzny naszej a indignis sługi swojego fatis raczy wyświadczać pańskiej klemencyi politowanie, pokornie dziękując udajemy się. Zaś Waszmość pp. wszystkie testificata studia fraterne przyjąwszy i ofiarowaną do ratunku ginącego księstwa naszego ochotę powinna wdzięczością venerando, pollicemur wzajemną promptitudinem zdrowie na się i resztę zniszczonych dostatków na dotrzymanie nigdy nierozerwanej świątobliwą uniją spojonej społeczności denovendo a oraz zostając itd. Aleksander Sapieha biskup żmudzki, Aleksander Ogiński kasz. trocki, J. Kopeć wojewoda połocki, Jerzy Niewiarowski referendarz, Paweł Jan Sapieha wda wileński hetman w. Wgo Ks. Lit. , Jerzy Karol Chlebowicz generał Ks. Żmudź, starosta, Jerzy Karol Chlebowicz generał Ks. Żmudź, starosta, , Jerzy Bialozor wiskup wileński, Aleksander Naru, Jerzy Bialozor wiskup wileński, Aleksander Naru szewicz. .podkanclerzy Wgo Ks. Lit. , Aleksander Połubiński szewicz. .podkanclerzy Wgo Ks. Lit. , Aleksander Połubiński 84. LIST KRóLA JMCI DO JCHMPP. SENATOKóW. WGO KS. LITEWS. 84. LIST KRóLA JMCI DO JCHMPP. SENATOKóW. WGO KS. LITEWS. W Bogu wielebni, jaśnie wielmożni, urodzeni, uprzejmie i wiernie nam mili Wiadomość ta, która nas doszła w tych dniach, że wojska nasze Wgo Ks. Litews. inaudito et nunquam practicato w tej ojczyźnie exemplo, rzuciwszy się na wysokiego urzędnika, na hetmana i dyrektora koła, uprzejmie nam m. lege et publica securitate obwarowanego, nie doniósłszy nam ani rpltej żadnego nań crimen, ważyli się do swego kazać wziąć sekwestru, i onego nie jako wodza swego, ale jako złoczyńcę jakiego nullo etiam habito respectu na słabe zdrowie jego, vanis aggrawowawszy violentiis, na ostatek crudelissima znieśli morte, nie może jedno ciężko przenikać serce nasze królewskie ex Mc ratione, że ten wysoki urzędnik nasz pierwszy a Waszmściów kolega, uprzejmie i wiernie nam miły, nie dawno za naszym i tychże wojsk staraniem gorącem z więzów nieprzyjacielskich oswobodzony zostawszy z rąk tych samych, o których swobodę w tak wielu krwawych okazyjach mężnie i odważnie nastawiał się, poległ. W czem jako iniquissimae sorti nostro paterno compatimur afectu, tak ten żal nasz i całej rpltej uprzejmie i wiernie nam miłym otwieramy, manifestując się przed Bogiem i wszystkim światem, że i uprzejmie nam in. w sprawach naszych królewskich et in fundamentmm reipublicae niesłychaną przez tak niesłychane crimen wojsk ponosimy krzywdę, Znośniejszy zdałby się ten casus, gdybyśmy w takiem byli państwie, w którembyśmy divisum mieli imperium, żeby i kto inszy ex lege podobnej mógł zażywać jurysdykcyi, ale kiedy takiemu za wolnemi głosami panujemyć narodowi, w którym sami sobie tak absolutam nie możemy arrogare potestatem, pomnąć na obowiązek nasz królewski juramentem stwierdzony, że neminem captivabimus, nisi jure victum, bardzo na ten postępek boleć musimy i kiedy pracowite spatium panowania naszego rachujemy, nie znajdujemy tego, aby wszystkie lat 15 crimen laesae mstis albo rpltej zachodzące impune zchodzily i pamiętać, że regna sine justitia non regna, sed latrocinia. Luboby co takowego czego nie rozumiemy na wielmożnego podskarbiego znajdowało się, dosyć próby odebrawszy przez wszystkie zamieszane czasy jego wierności i życzliwości. Aza to należało wokacyi poddanych potępiać jure non victum aza wokacyi żołnierskiej porywać się na hetmana swego i w tem, co sobie sama rplta rezerwowała to jest urzędników excipere rationes divina atque humana violare jura Pytamy się tedy uprzejmie Wszmściów tak ex senatu, których juramento nam i rpltej mamy obstrictos, jako i ex equestro ordine komisarzów, zkąd ta wzdy bardzo potomnym wiekom szkodliwa wypadła sprawa, zkąd taki impetus wojska na najpierwszym jako marszałku komisarzu ojczyzny żadnej od uprzejmie nam miłych nie mieliśmy nigdy przestrogi, lubo securitati commissarius względem miejsca et praesidii, aby było prospectum, często uprzejmie przypominaliśmy. Jako tedy od uprzejmie nam miłych oczekujemy in tam acerbo casu doskonałych wiadomości, tak zabiegając ulteriori, któreby subsequi mogło mało, gorąco żądamy, abyście uprzejmie wszystkich tych sposobów, które jedno rplta na sejmie uchwaliła, continuando dalej komisyją zażywać chcieli, jakoby wojska ukontentowane zostały et tandem publica mogła być przywrócona quies. Co gdy uprzejmie n. m. przypominamy, życzymy, żebyście się serio starali, jakobyśmy z uprz. n. m. mieli korespondencyja przez listy, bo już od kilku niedziel prawie nie wiemy, in quo statu komisyja tameczna zostaje, która aby suo ordine odprawowała się, piszemy do oficyjalistów skarbowych, aby quam vigilantissime attendunt officio suo, bo z ich regestrów rplta ma informari, co komu wypłaciła, i co winna. Życzymy zatem. Datum we Lwowie. regna, sed latrocinia. Luboby co takowego czego nie rozumiemy na wielmożnego podskarbiego znajdowało się, dosyć próby odebrawszy przez wszystkie zamieszane czasy jego wierności i życzliwości. Aza to należało wokacyi poddanych potępiać jure non victum aza wokacyi żołnierskiej porywać się na hetmana swego i w tem, co sobie sama rplta rezerwowała to jest urzędników excipere rationes divina atque humana violare jura Pytamy się tedy uprzejmie Wszmściów tak ex senatu, których juramento nam i rpltej mamy obstrictos, jako i ex equestro ordine komisarzów, zkąd ta wzdy bardzo potomnym wiekom szkodliwa wypadła sprawa, zkąd taki impetus wojska na najpierwszym jako marszałku komisarzu ojczyzny żadnej od uprzejmie nam miłych nie mieliśmy nigdy przestrogi, lubo securitati commissarius względem miejsca et praesidii, aby było prospectum, często uprzejmie przypominaliśmy. Jako tedy od uprzejmie nam miłych oczekujemy in tam acerbo casu doskonałych wiadomości, tak zabiegając ulteriori, któreby subsequi mogło mało, gorąco żądamy, abyście uprzejmie wszystkich tych sposobów, które jedno rplta na sejmie uchwaliła, continuando dalej komisyją zażywać chcieli, jakoby wojska ukontentowane zostały et tandem publica mogła być przywrócona quies. Co gdy uprzejmie n. m. przypominamy, życzymy, żebyście się serio starali, jakobyśmy z uprz. n. m. mieli korespondencyja przez listy, bo już od kilku niedziel prawie nie wiemy, in quo statu komisyja tameczna zostaje, która aby suo ordine odprawowała się, piszemy do oficyjalistów skarbowych, aby quam vigilantissime attendunt officio suo, bo z ich regestrów rplta ma informari, co komu wypłaciła, i co winna. Życzymy zatem. Datum we Lwowie. 85. KOPIJA LISTU OD DWORU. 85. KOPIJA LISTU OD DWORU. Zdumiał się był majestat pański, i wszystkie się koronne poczęły turbować stany, ad insolitum et ab hominum memoria inauditum facinus, za wzięciem per delegatos Waszmość panów o śmierci Jmpana podskarbiego, i przez ręce swegoż rycerstwa w grób wpędzonego wiadomości, rozumiejąc, że się to zgodnemi, Zdumiał się był majestat pański, i wszystkie się koronne poczęły turbować stany, ad insolitum et ab hominum memoria inauditum facinus, za wzięciem per delegatos Waszmość panów o śmierci Jmpana podskarbiego, i przez ręce swegoż rycerstwa w grób wpędzonego wiadomości, rozumiejąc, że się to zgodnemi, 4444 za zgodnem całego obu skrzydeł wojska stało zezwoleniem. Lecz kiedy ad hunc funestum et temerarium ausum, tylko się malevolentia pewnych osób odważyła, a cnotliwym ta tragica scena atrocissima i wielką za wzięciem o tem wiadomości przeciwko autorom hujus necis sporządziła invidiam, cieszy się JKMść, że eum w sercach wiernego i Pana Boga bojącego się rycerstwa uznawa zelum i życzy, żeby samym skutkiem ręce swoje ad augendam Dei gloriam i obronę strapionej ojczyzny poświęcone, a nie in perpitiem cnotliwych i na wylanie krwie niewinnej, oczyścili, i nie wiązali się do autorów i chwalców tego uczyńku, ale się tam raczej garnęli, gdzie cnota nadgrodę, a występek karę odbierać zwykły, to jest do boku JKMci, jako aequissimum prac i odwag swoich nulla labe zaćmionych aestimatorem, mając to za rzecz nieomylną, że jako ten grzech kary, tak reda intentio. Waszmość panów pochwały i swojej nie ujdzie nadgrody. Szkodziłoby i dziwiłoby i to cnotliwemu, gdyby kto, będąc immunis niepobożnej praktyki i mając niezmazane ręce, amnestyi, która za wielkie bywa dawana kryminały, potrzebował. Jużby się takowy kładł inter simplices hujus facti i eam lobem eum toto hujus onere zaciągnął na się, która ex quo jest atrocissima, i że swego erroru żadnym sposobem, tylko protekcyją cnotliwych pokryć nie może; dla tego po kim szuka, żeby pod płaszczem i okrasą cnoty, która nic inszego, jeno gloriam meretur, swoje, całemu światu obrzydłe pokryła występki; Zaczem nie jest actus virtutis takowe rzeczy, które boski straciły majestat, laesae zaciągnęły na się crimen JKMci majestatis, prawo pospolite zgwałciły i w swojej esencyi i naturze są złe i exsecrabiles, pokrywać i stawać przy nich, bo kto złego broni, conscium siebie złej roboty czyni; jużby na postronne czasy została ta pamiątka, że ten człowiek, dla cnoty nie sądzony, niczem nie przekonany, z rąk całego wojska, a nie pewnych, poszedł. Życzę tedy, aby i dalej Pan najwyższy w serca Waszmość; panów ku dobremu sporządzone, tem większą wiat gorliwość, żebyście, trzymając się cnoty, prawdziwymi onej zostali comites, i nie dali sobie imponere legem, za którą i na mieszanie skrzydeł, i na wszystkie sobie szkodliwe przyszłoby Wszmść panom pozwolić media. A zatem i sub eudem labe, którą auto- res śmierci Jmpana podskarbiego meruerunt, musielibyście Waszmość panowie zostawać; nie rozumiem na ostatek, aby człowiek rozumu to obrzydłe dzieło, ten grzech, który dzika barbaries wylęgła, na się, na całą prowincyją i sukcesorów swoich, jako successwam haereditatem zaciągnął. Moję zatem w łaskę Waszmość panów i braci oddawam usługę. res śmierci Jmpana podskarbiego meruerunt, musielibyście Waszmość panowie zostawać; nie rozumiem na ostatek, aby człowiek rozumu to obrzydłe dzieło, ten grzech, który dzika barbaries wylęgła, na się, na całą prowincyją i sukcesorów swoich, jako successwam haereditatem zaciągnął. Moję zatem w łaskę Waszmość panów i braci oddawam usługę. 86. LIST JKMCI DO JMCI KSDZA BISKUPA żMUDZKIEGO. 86. LIST JKMCI DO JMCI KSDZA BISKUPA żMUDZKIEGO. W Bogu wielebny uprzejmie nam miły Jak ciężki żal ex crudelissimo casu wielmożnego podskarbiego Wgo Ks. Litews. na sercu królewskiem naszem ponosimy, wyraziliśmy dostatecznie w listach naszych uniwersalnych tak do panów komisarzów, jako i senatorów Wgo Ks. Litews. , które uprzejmie Waszmość jako komisarz i senator bez wątpienia czytać będziesz, i we dług informacyj naszych, w tamtych listach wyrażonych, pro fide senatoria jurata, we wszystkiem sprawisz się; ale in quantum byś uprzejmie Waszmość był absens a collegio commissariali, zdało się nam consultius, osobliwym uprz. n. m. obesłać listem naszym, co skutkiem samym czyniąc, a to per amorem patriae jako najprędzej uprz. n. m. żądamy, abyś i sam szukał sposobów ad salwandum rerum Wgo Ks. Litews. , i drugich kolegów swoich do tegoż stymulował; osobliwie JWgo wojewodę wileńskiego, który przy powadze hetmańskiej może podźwignąć utrapioną ojczyznę z nieśmiertelną sławą imienia swojego. Co iterum atque iterum ojcowsko uprz. n. m. zaleciwszy, życzymy onemu od Pana Boga dobrego zdrowia. Datum we Lwowie dnia 17go miesiąca grudnia anno 1662. W Bogu wielebny uprzejmie nam miły Jak ciężki żal ex crudelissimo casu wielmożnego podskarbiego Wgo Ks. Litews. na sercu królewskiem naszem ponosimy, wyraziliśmy dostatecznie w listach naszych uniwersalnych tak do panów komisarzów, jako i senatorów Wgo Ks. Litews. , które uprzejmie Waszmość jako komisarz i senator bez wątpienia czytać będziesz, i we dług informacyj naszych, w tamtych listach wyrażonych, pro fide senatoria jurata, we wszystkiem sprawisz się; ale in quantum byś uprzejmie Waszmość był absens a collegio commissariali, zdało się nam consultius, osobliwym uprz. n. m. obesłać listem naszym, co skutkiem samym czyniąc, a to per amorem patriae jako najprędzej uprz. n. m. żądamy, abyś i sam szukał sposobów ad salwandum rerum Wgo Ks. Litews. , i drugich kolegów swoich do tegoż stymulował; osobliwie JWgo wojewodę wileńskiego, który przy powadze hetmańskiej może podźwignąć utrapioną ojczyznę z nieśmiertelną sławą imienia swojego. Co iterum atque iterum ojcowsko uprz. n. m. zaleciwszy, życzymy onemu od Pana Boga dobrego zdrowia. Datum we Lwowie dnia 17go miesiąca grudnia anno 1662. 87. LIST DO JCHMPP. KOMISARZóW KOMISYI WILEńSKIEJ OD JCHMPP. 87. LIST DO JCHMPP. KOMISARZóW KOMISYI WILEńSKIEJ OD JCHMPP. SENATORÓW I KOMISARZÓW KORONNYCH, ZE LWOWA DNIA 18GOSENATORÓW I KOMISARZÓW KORONNYCH, ZE LWOWA DNIA 18GO decembris, anno 1662 DO WILNA NAPISANY. decembris, anno 1662 DO WILNA NAPISANY. Okrutną i w chrześcijańskim narodzie niesłychaną hetmana walecznego, urzędnika i senatora Wgo, komisyi Wszmść panówOkrutną i w chrześcijańskim narodzie niesłychaną hetmana walecznego, urzędnika i senatora Wgo, komisyi Wszmść panów marszałka nieboszczyka ś. p. Jmpana podskarbiego Wgo Ks. Litews. śmierć, jako ingenti stupore occupavit subsellium nasze; tak oraz niewymownym żalem napełniła. Stargane bowiem widzimy cardines wolności, zelżony, zdeptaną całej rpltej powagą majestat pański, zhańbione na wieki narody nasze, zniesione orbitas justitiae, gdy o straconym słyszymy hetmanie, przez te ręce, na których go miłość rycerstwa niedawno nosiła, z oków nieprzyjacielskich wydźwignęła, z tryumfem ścieląc mu filialis obedientiae palmas przyjmowała, rycerstwa tego, które substancyją własną, przed laty kilką w opak ojczyźnie na zaszczyt rpltej, a nie na grób sobie zaciągnął. Niemasz zaprawdę takiego na świecie crimen, któreby figuram judicii nie potrzebowało, tu eversa jura dwina et Jiumana, na które nie targnęli się choć postronni tyrani, lubo krwie narodu naszego nienasyceni; co tedy tam atrocis et ingentis ausus w oczach Waszmość panów, w pół miasta, w pół białego dnia, bez tumultu, bez rezystymentu, bez oporu, jakoby fatis in crimen conjurantibus patrati przyczyna i czemu ex plenitudine potestatis nie jest mu dany odpór od Waszmość panów i braci, informari pragniemy; gdy w żalu naszym inaczej temperare nie możemy, injuriam Waszmość panów za swoje mając, cooperari zatem gotowi, aby sacra unionis vincula tantis saeculis coalita, a zatem utriusque comunia złość ludzka nie targała, ani się cieszył nieprzyjaciel z upadku z nas samych nagotowanego. Doskonałej tedy od Waszmość panów czekamy wiadomości dalszej, Waszmość panów, daj Boże, melioribus fatis pro rplcam prace intimis votis prosequimur, i ich się łasce jako najpilniej oddajemy. marszałka nieboszczyka ś. p. Jmpana podskarbiego Wgo Ks. Litews. śmierć, jako ingenti stupore occupavit subsellium nasze; tak oraz niewymownym żalem napełniła. Stargane bowiem widzimy cardines wolności, zelżony, zdeptaną całej rpltej powagą majestat pański, zhańbione na wieki narody nasze, zniesione orbitas justitiae, gdy o straconym słyszymy hetmanie, przez te ręce, na których go miłość rycerstwa niedawno nosiła, z oków nieprzyjacielskich wydźwignęła, z tryumfem ścieląc mu filialis obedientiae palmas przyjmowała, rycerstwa tego, które substancyją własną, przed laty kilką w opak ojczyźnie na zaszczyt rpltej, a nie na grób sobie zaciągnął. Niemasz zaprawdę takiego na świecie crimen, któreby figuram judicii nie potrzebowało, tu eversa jura dwina et Jiumana, na które nie targnęli się choć postronni tyrani, lubo krwie narodu naszego nienasyceni; co tedy tam atrocis et ingentis ausus w oczach Waszmość panów, w pół miasta, w pół białego dnia, bez tumultu, bez rezystymentu, bez oporu, jakoby fatis in crimen conjurantibus patrati przyczyna i czemu ex plenitudine potestatis nie jest mu dany odpór od Waszmość panów i braci, informari pragniemy; gdy w żalu naszym inaczej temperare nie możemy, injuriam Waszmość panów za swoje mając, cooperari zatem gotowi, aby sacra unionis vincula tantis saeculis coalita, a zatem utriusque comunia złość ludzka nie targała, ani się cieszył nieprzyjaciel z upadku z nas samych nagotowanego. Doskonałej tedy od Waszmość panów czekamy wiadomości dalszej, Waszmość panów, daj Boże, melioribus fatis pro rplcam prace intimis votis prosequimur, i ich się łasce jako najpilniej oddajemy. 88. 88. MANIFESTACYJA GENERALNą PRZED CAłYM śWIATEM O śMIERć NIEBOSZCZYKOWSKą ZANIESIONA W KORONIE I LITWIE. MANIFESTACYJA GENERALNą PRZED CAłYM śWIATEM O śMIERć NIEBOSZCZYKOWSKą ZANIESIONA W KORONIE I LITWIE. Manifestowała na urzędzie w nieznośnym żalu swoim JW. Jmść pani Magdalena z Konopatu Korwinowa Gosiewska podskarbina wielka i hetmanowa polna Wgo Ks. Litews. oszmiańska, puńska, markowska, wieliska, łozdziejska starościna imieniem swojem i imieniem potomstwa osierociałego Jchmść panien Teresy i Zofii Korwinowien Gosiewskich podskarbianek Wgo Ks. Litews. , także przyszłego, da Pan Bóg potomka, którego będąc praegnans spodziewa, oświadczając się przed Panem Bogiem, najjaśniejszym majestatem JKMci Panem swoim miłościwym, przed wszystkimi stanami koronnymi i Wgo Ks. Litews. i przed całym światem o to, iż w roku teraźniejszym 1662 dnia 25go miesiąca Listopada niejakaś kupa ludzi ze starszym swoim panem Bohdanem Chlewińskim do miasta JKMci stołecznego Wilna ledwo co na dzień było o godzinie siódmej w kilkaset koni człowieka z różnym orężem, właśnie by do nieprzyjaciela nagotowanym, napadłszy i przed samą bramą kamienicy skarbowej przeciwko ratusza wileńskiego stojącej z ordynowawszy się, potem z tej gromady więcej sta człowieka z pomienionym p. Chlewińskim z koni zsiadłszy i gwałtownie do stancyi w pokoju JWgo Jmpana Wincentego Aleksandra Korwina Gosiewskiego podskarbiego wielkiego, hetmana polnego i pisarza ziemskiego Wgo Ks. Litews. , oszmiańskiego, puńskiego, wieliskiego, łozdziejskiego, poszernintskiego starosty, ekonomii mohilewskiej i okolicy administratora, dyrektora komisyi, powagę całej rpltej reprezentującego dobywszy się, ani na stan jego senatorski, ani na zdrowie jeszcze od więź nieprzyjacielskich czworoletnich słabe i samą codzienną pracą komisarską i dyrektorską koło obmyślania dobra pospolitego, jakoby wojska JKMci Wgo Ks. Litews, w związku będące ukontentowane, a do usługi JKMci i rpltej przywiedzione były, zdebilitowane i ciężką chorobą dwuniedzielną złożone, ani na samego Pana Boga, ani na zwierzchność majestatu JKMci, ani na powagę komisyi i bezpieczeństwo pokojem prawa pospolitego i konstytucyjami sejmowemi obwarowane, nie respektując, z pokoju i tej samej stancyi, gdzie się sesyje i sądy całej komisyi odprawowały, wziąwszy i gwałtownie w wóz wsadziwszy z miasta wileńskiego wyprowadzili a wziąwszy między się tumultario przez dzień pomieniony 25, 26, 27 i 28 w drodze za wielką strażą prowadząc różnemi niewczasami turbowali, słowami i kalumnijami niesłychanemi dysgustując. Potem 29go tegoż miesiąca Listopada niejakiś p. Jan Nowoszyński zniósłszy się z p. Chlewińskim i z innymi pryncypałami uczynku niżej pomienionegoTeresy i Zofii Korwinowien Gosiewskich podskarbianek Wgo Ks. Litews. , także przyszłego, da Pan Bóg potomka, którego będąc praegnans spodziewa, oświadczając się przed Panem Bogiem, najjaśniejszym majestatem JKMci Panem swoim miłościwym, przed wszystkimi stanami koronnymi i Wgo Ks. Litews. i przed całym światem o to, iż w roku teraźniejszym 1662 dnia 25go miesiąca Listopada niejakaś kupa ludzi ze starszym swoim panem Bohdanem Chlewińskim do miasta JKMci stołecznego Wilna ledwo co na dzień było o godzinie siódmej w kilkaset koni człowieka z różnym orężem, właśnie by do nieprzyjaciela nagotowanym, napadłszy i przed samą bramą kamienicy skarbowej przeciwko ratusza wileńskiego stojącej z ordynowawszy się, potem z tej gromady więcej sta człowieka z pomienionym p. Chlewińskim z koni zsiadłszy i gwałtownie do stancyi w pokoju JWgo Jmpana Wincentego Aleksandra Korwina Gosiewskiego podskarbiego wielkiego, hetmana polnego i pisarza ziemskiego Wgo Ks. Litews. , oszmiańskiego, puńskiego, wieliskiego, łozdziejskiego, poszernintskiego starosty, ekonomii mohilewskiej i okolicy administratora, dyrektora komisyi, powagę całej rpltej reprezentującego dobywszy się, ani na stan jego senatorski, ani na zdrowie jeszcze od więź nieprzyjacielskich czworoletnich słabe i samą codzienną pracą komisarską i dyrektorską koło obmyślania dobra pospolitego, jakoby wojska JKMci Wgo Ks. Litews, w związku będące ukontentowane, a do usługi JKMci i rpltej przywiedzione były, zdebilitowane i ciężką chorobą dwuniedzielną złożone, ani na samego Pana Boga, ani na zwierzchność majestatu JKMci, ani na powagę komisyi i bezpieczeństwo pokojem prawa pospolitego i konstytucyjami sejmowemi obwarowane, nie respektując, z pokoju i tej samej stancyi, gdzie się sesyje i sądy całej komisyi odprawowały, wziąwszy i gwałtownie w wóz wsadziwszy z miasta wileńskiego wyprowadzili a wziąwszy między się tumultario przez dzień pomieniony 25, 26, 27 i 28 w drodze za wielką strażą prowadząc różnemi niewczasami turbowali, słowami i kalumnijami niesłychanemi dysgustując. Potem 29go tegoż miesiąca Listopada niejakiś p. Jan Nowoszyński zniósłszy się z p. Chlewińskim i z innymi pryncypałami uczynku niżej pomienionego we sto koni świeżych do dworu Jmp. Chladowickiego nazwanego Kubrawka w powiecie lidzkim leżącego, gdzie już Jmp. podskarbi i na nocleg naznaczony stanął był, konno przyjechawszy, z tego dwora wyjeżdżać kazał i bez litości nad niezdrowym, na gościniec wileński do Ostryni od Wilna idący nie opodal od samego miasta Ostryni w powiecie lidzkim leżącego przyprowadziwszy, i z karety gwałtownie pod krucyfiksem wysadziwszy, bez żadnej najmniejszej winy, nie dając się w jawnej Bogu i całemu światu niewinności sprawić, ani przyczyny śmierci, jako godnej pamięci Jmpan podskarbi wielki i hetman polny Wgo Ks. Litews. niepoczuwając się być nikomu winien potrzebował, aby dla miłości bożej i ojczyzny oznajmiono, nie powiadając i jeśli jaką, lubo przeciwko Panu, ojczyźnie albo ku której prywatnej osobie winę z inwidyi od niechętnych ogłoszono, i na zgubę i stracenie podrzut jaki uczyniono, i kalumnije wniesiono, nie sądząc zaocznie, bo jako ojczyzny żadnym ciężarem nie aggrawował, tak zasług rycerstwu należących sobie nieprzywłaszczał, owszem na ukontentowanie onych niewypłacone zaciągnął ciężary; ani też praktyk szkodzących rpltej czynić nie mógł, bo więzienie czworoletne cierpiał, do prawa i sądu poprowadził. Ponieważ i sam hetman czas niemały będąc żadnego pacholika wojskowego bez sądu, prawa i inkwizycyi karać nie kazał, i nietylko w całem chrześcijaństwie osobliwie w tej tak politycznej rpltej, ale i w najgrubszych na świecie narodach, gdzie wiadomości o Bogu nie mają, bez sądu karanie nie zachowuje się, tylko respondowawszy tenże pomieniony Jan Nowoszyński, że już nie może być inaczej, tylko tu musi na tem miejscu żywot swój kończyć. A ci, co byli do tego powodem, niech w strasznym sądzie pańskim sądzeni będą i ojczyźnie odpowiadają nieprzyjmując żadnych niewinności, racyj, samemu Panu Bogu jawnych, ani na zasługi tak samego Jmp. przez wszystkie czasy zamieszania tej rpltej niewinnie majestatowi JKMci i ojczyźnie oddawane i dla miłości jej wielkie ciężary i długi niewypłacone i wszystkie dobra i fortuny onerowane, a w ostatku i poniesione szwedzkie i moskiewskie więzienia, jako i godnej pamięci Jmpana Aleksandra Korwina Gosiewskiego wojewody smoleńskiego, rodzica Jmpana nierespektując, ale jawnie prawa boże gwałcąc, zwierzchność majestatu JKMci despektując i prawa całego świata, osobliwie tej rpltej i Wgo Ks. Litews. łamiąc, niedopuściwszy panu podskarbiemu dostatecznie z Panem Bogiem się pojednać, ani żałosnej małżonce dyspozycyi dostatecznej uczynić, oderwawszy kapelana i spowiednika Jmci ksdza Samuela Kudorowskiego Societatis Jesu od boku Jmpana, mianowicie tenże sam wyż pomieniony pan Nowoszyński i z nim niejacyś p, Awramowicz Mikołaj, p. Wykowski Jan, p. Zdanowicz, p. Woroniecki Jan, p. Jeż, p. Stećkiewicz, p. Stancewicz, p. Marchacz, p. Żukowski Jerzy, p. Karłowicz Kazimierz, p. Iwidzki Władysław, p. Czyż Piotr i inne im wiadome, a do tęgo uczynku subordynowane osoby, niesłychanym nietylko w chrześcijańskim ale i w najgrubszym narodzie sposobem, z strzelby różnej kilkunastu pistoletów i bandoletów, bezbożnie z tego świata znieśli. A lubo od postrzału pierwszego w głowę przy lewym uchu tegoż momentu Bogu ducha oddał, jednak jeszcze na większe tyraństwo, ku wiecznej hańbie narodów chrześcijańskich w ciało nieboszczykowskie na oblicze ku ziemi upadłe wznak owo z okrucieństwa obróciwszy, kilkanaście razy wystrzelili. Samo ciało rozsiekać chcieli, od czego za wielkiem uproszeniem księdza kapelana i sług nieboszczykowskich wtenczas będących supersedowali. Samego jednak księdza kapelana za kołnierz wziąwszy o notacyje ichże samych i wszystkiej gromady, jeśliby ich od nieboszczyka podanych sobie nie miał, aż do przysięgi przywiedli. Z których strzelenia jeden postrzał w bok prawy, a drugi w sam żywot mu zadali, a takowym sposobem z tego świata Jmpana podskarbiego zniósłszy i tyrańsko zgładziwszy, ciało i rzeczy na ten czas tam będące sługom nieboszczykowskim, ogarnąwszy ich jazdą między się w tumult, do miasta Ostryni nieść kazali, gdzie w gospodzie przy złożonem ciele różne urągania nad ciałem czynili Do dworu pomienionego pana Chladowickiego, zkąd nieboszczyka na śmierć wzięto, pan Jeż z panem Zdanowiczem i z innymi wróciwszy się, pijatyki i tańce z wielkim tryumfem, chlubiąc się dobrą za tę robotę nagrodą, całą noc odprawowali. Rzeczy nieboszczykowskie tamże przy ciele będące z wozów i z skrzyń wyrzucali, pieniędzy szukali, i sług nieboszczykowskich, jeślibygwałcąc, zwierzchność majestatu JKMci despektując i prawa całego świata, osobliwie tej rpltej i Wgo Ks. Litews. łamiąc, niedopuściwszy panu podskarbiemu dostatecznie z Panem Bogiem się pojednać, ani żałosnej małżonce dyspozycyi dostatecznej uczynić, oderwawszy kapelana i spowiednika Jmci ksdza Samuela Kudorowskiego Societatis Jesu od boku Jmpana, mianowicie tenże sam wyż pomieniony pan Nowoszyński i z nim niejacyś p, Awramowicz Mikołaj, p. Wykowski Jan, p. Zdanowicz, p. Woroniecki Jan, p. Jeż, p. Stećkiewicz, p. Stancewicz, p. Marchacz, p. Żukowski Jerzy, p. Karłowicz Kazimierz, p. Iwidzki Władysław, p. Czyż Piotr i inne im wiadome, a do tęgo uczynku subordynowane osoby, niesłychanym nietylko w chrześcijańskim ale i w najgrubszym narodzie sposobem, z strzelby różnej kilkunastu pistoletów i bandoletów, bezbożnie z tego świata znieśli. A lubo od postrzału pierwszego w głowę przy lewym uchu tegoż momentu Bogu ducha oddał, jednak jeszcze na większe tyraństwo, ku wiecznej hańbie narodów chrześcijańskich w ciało nieboszczykowskie na oblicze ku ziemi upadłe wznak owo z okrucieństwa obróciwszy, kilkanaście razy wystrzelili. Samo ciało rozsiekać chcieli, od czego za wielkiem uproszeniem księdza kapelana i sług nieboszczykowskich wtenczas będących supersedowali. Samego jednak księdza kapelana za kołnierz wziąwszy o notacyje ichże samych i wszystkiej gromady, jeśliby ich od nieboszczyka podanych sobie nie miał, aż do przysięgi przywiedli. Z których strzelenia jeden postrzał w bok prawy, a drugi w sam żywot mu zadali, a takowym sposobem z tego świata Jmpana podskarbiego zniósłszy i tyrańsko zgładziwszy, ciało i rzeczy na ten czas tam będące sługom nieboszczykowskim, ogarnąwszy ich jazdą między się w tumult, do miasta Ostryni nieść kazali, gdzie w gospodzie przy złożonem ciele różne urągania nad ciałem czynili Do dworu pomienionego pana Chladowickiego, zkąd nieboszczyka na śmierć wzięto, pan Jeż z panem Zdanowiczem i z innymi wróciwszy się, pijatyki i tańce z wielkim tryumfem, chlubiąc się dobrą za tę robotę nagrodą, całą noc odprawowali. Rzeczy nieboszczykowskie tamże przy ciele będące z wozów i z skrzyń wyrzucali, pieniędzy szukali, i sług nieboszczykowskich, jeśliby ich nieutaili, aż do przysięgi przynaglali. W takowym tedy nieznośnym żalu, z bezprawnego zniesienia z tego świata Jmpana małżonka swego Jejmość pani podskarbina Wgo Ks. Litews. z pozostałem osierociałem potomstwem zostając, do wzięcia pewniejszej wiadomości, z czyjego rozkazania, z czyjej rady, naprawy i pomocy ten niesłychany uczynek stał się, takową do ksiąg chcąc imieniem swojem i imieniem teraźniejszych dziatek swoich i przyszłego, da Pan Bóg, potomka, którego będąc praegnans spodziewa, prawem czynić i do innych osób, pryncypałów i pomocników tu niewyrażonych wolne mówienie zachowując, zanosi żałośną manifestacyją. ich nieutaili, aż do przysięgi przynaglali. W takowym tedy nieznośnym żalu, z bezprawnego zniesienia z tego świata Jmpana małżonka swego Jejmość pani podskarbina Wgo Ks. Litews. z pozostałem osierociałem potomstwem zostając, do wzięcia pewniejszej wiadomości, z czyjego rozkazania, z czyjej rady, naprawy i pomocy ten niesłychany uczynek stał się, takową do ksiąg chcąc imieniem swojem i imieniem teraźniejszych dziatek swoich i przyszłego, da Pan Bóg, potomka, którego będąc praegnans spodziewa, prawem czynić i do innych osób, pryncypałów i pomocników tu niewyrażonych wolne mówienie zachowując, zanosi żałośną manifestacyją. Po tej manifestacyi jest i obszerniejsza manifestacyja w trybunale zaniesiona, która jest wpisana w dyjaryjusz dekretu sejmowego, do której jako skuteczniejszej odsyłam. Uwaga Medekszy l. Po tej manifestacyi jest i obszerniejsza manifestacyja w trybunale zaniesiona, która jest wpisana w dyjaryjusz dekretu sejmowego, do której jako skuteczniejszej odsyłam. Uwaga Medekszy l. 1 Odnośny dekret sejmowy r. 1664 na 5ty z powodu zbutwienia rękopismu w całości nie jest do odczytania. Prócz wymienionych powyżej sprawców dekret ów wspomina Franciszka Hieronima Szaniewskiego, Mikołaja Narkowicza i Urbanowicza. Z Wilna wywieziono Gosiewskiego przez Ostrą Bramę w towarzystwie części jego sług i doktora medycyny szlachetnego Mellera, od Chladowickiego jednak zabrał Nowoszyński w lektyce samego tylko Gosiewskiego z kilkoma ludźmi i pod figurą męki pańskiej na drodze dysponować mu się na śmierć kazał odmawiając wiatyku; gdy zaś nikt z całej czeredy we stu koni do hetmana zatopionego w modlitwie strzelić się nie ważył, sam Nowoszyński pierwszy dał strzał, który wpadłszy w lewe oko hetmana i przebiegłszy przez mózg na wylot dokonał zbrodniczego zamiaru. Rok 1663. Rok 1663. 89. 89. RESPONS NA INSTRUKCYJA DO JMPANA WOJEWODY KRAKOWSKIEGO HETMANA WGO KORON. OD WOJSK JKMCI WGO ES. LITEWS. JMPANU WłADYSłAWOWI WOłKOWI SKARBNIKOWI WIłKOMIRSKIEMU, PORUCZNIKOWI JWPANA STAROSTY SEJNEŃSKIEGO DANY WE LWOWIE DNIARESPONS NA INSTRUKCYJA DO JMPANA WOJEWODY KRAKOWSKIEGO HETMANA WGO KORON. OD WOJSK JKMCI WGO ES. LITEWS. JMPANU WłADYSłAWOWI WOłKOWI SKARBNIKOWI WIłKOMIRSKIEMU, PORUCZNIKOWI JWPANA STAROSTY SEJNEŃSKIEGO DANY WE LWOWIE DNIA 4GO STYCZNIA R. 1663. OśWIADCZONE CHęCI OD WOJSK WGO KS. LITEWS. BRATERSKIM4GO STYCZNIA R. 1663. OśWIADCZONE CHęCI OD WOJSK WGO KS. LITEWS. BRATERSKIM affektem przyjmuje Wmp. Wda krakowski i za powinszowanie zdrowia dobrego i szczęśliwych sukcessów dziękuje. affektem przyjmuje Wmp. Wda krakowski i za powinszowanie zdrowia dobrego i szczęśliwych sukcessów dziękuje. Widząc bardzo szkodliwe sobie rplta i prawem zabronione media, do których udało się wojsko w rekuperowaniu krwawych zasług swoich, z jakiem staraniem i pieczołowaniem obmyśliwała na przeszłym sejmie podatki liberae gentis libera niezwyczajnemu ojczyźnie naszej poddając ciężarowi capita tak duchownych jako i świeckich, większych i mniejszych, wszystkich nemine excepto śiężko określiwszy konstytucyją ludzi, constat to dobrze wszystkiemu wojsku. A że nie wiele ztąd accessit do skarbu Wgo Ks. Litews. , nie rozumie Jmpan wojewoda krakowski, kogoby inszego w tem obwiniać, tylko calamitatem temporum et egestatem publicam, która wszędzie w państwach JKMci pustych dosyć narobiła kątów. Desperować zaś o zasługach nie godzi się, i owszem, jako civibus patriae prospicere należy, aby respirium tej utrapionej ojczyźnie, matce swej, jako najprędzej uczynić, wyprowadziwszy wojska ex visceribus na obronę jej, a ojczyzna to uznawszy, non frustrabit spem zaszczycających całość swoją synów; a teraz chociaż po kęsie brać od niej, co daje, i na co zdobyć się może, życzy Jmpan wojewoda krakowski, który jako cały jest stróż praw i dotąd nienaruszonych praw acerrimus Widząc bardzo szkodliwe sobie rplta i prawem zabronione media, do których udało się wojsko w rekuperowaniu krwawych zasług swoich, z jakiem staraniem i pieczołowaniem obmyśliwała na przeszłym sejmie podatki liberae gentis libera niezwyczajnemu ojczyźnie naszej poddając ciężarowi capita tak duchownych jako i świeckich, większych i mniejszych, wszystkich nemine excepto śiężko określiwszy konstytucyją ludzi, constat to dobrze wszystkiemu wojsku. A że nie wiele ztąd accessit do skarbu Wgo Ks. Litews. , nie rozumie Jmpan wojewoda krakowski, kogoby inszego w tem obwiniać, tylko calamitatem temporum et egestatem publicam, która wszędzie w państwach JKMci pustych dosyć narobiła kątów. Desperować zaś o zasługach nie godzi się, i owszem, jako civibus patriae prospicere należy, aby respirium tej utrapionej ojczyźnie, matce swej, jako najprędzej uczynić, wyprowadziwszy wojska ex visceribus na obronę jej, a ojczyzna to uznawszy, non frustrabit spem zaszczycających całość swoją synów; a teraz chociaż po kęsie brać od niej, co daje, i na co zdobyć się może, życzy Jmpan wojewoda krakowski, który jako cały jest stróż praw i dotąd nienaruszonych praw acerrimus 4545 defensor, tak na przeszłym sejmie czule się przykładał do tego, aby tacy, którzyby aliquam minam onym struere kiedy mieli, innotescerent JKMci Panu n. m. i rpltej. O czem cała respublica, choć pilnie w to wglądała, dopytać się nie mogła, i gdy żaden na prawa i wolności nasze następujący nie mógł się znaleść, nie mogła też extendi i animadwersyja nie mając winnego. Wojsko że chce dochodzić krzywdy jakiejś, na nieżyczliwość czyjąś skarży, incosulta consilio, jakieś objicit inter nos motus i na wojsko zdrady od kogoś denuntiat, w podziwieniu ma Jmpan Wda krak. , gdyż JKMść P. n. m. in solio navis tej strażnicy siedząc z prześwietnym senatem swoim, którego to jest powinność deferre wszystkie rzeczy szkodliwe Panu, nic takowego spostrzedz nie może, ani też ma od kogo z poddanych swoich, którzy wszyscy fidelitatem JKMci, jako własnemu i przyrodzonemu Panu przysięgli, jaką przestrogę. Musi być, że tylko są suspiciae, które diffdentias wszystkim państwom notwas seminant, albo też temperariae voces minas feriatorum takowe wieści wznoszą, których aby więcej nie akceptowało rycerstwo, uti viri graves grandaevi Martis operi additi, a w czem swoje zabawy zdawna przyzwoite tuendae patriae przedsięwzięło rycerstwo, życzy tego Jmpan Wda krak. Jeżeli zaś o takich wojsko dowodnie wie, którzyby novitates nocivas cum eversione Wolnością convulsione praw in hac republica introducere ważyli się, prosi Jmpan Wda krak. , aby ich wojsko deferre chciało JKMci i rpltej, na których bez odwłoki formabitur sąd, byle dostateczne pro hac re miało na nie wojsko probacyje, i nie czekając sejmu, deducat JKMci i Jchmpp, senatorom, zawsze przy JKMci obecnym. defensor, tak na przeszłym sejmie czule się przykładał do tego, aby tacy, którzyby aliquam minam onym struere kiedy mieli, innotescerent JKMci Panu n. m. i rpltej. O czem cała respublica, choć pilnie w to wglądała, dopytać się nie mogła, i gdy żaden na prawa i wolności nasze następujący nie mógł się znaleść, nie mogła też extendi i animadwersyja nie mając winnego. Wojsko że chce dochodzić krzywdy jakiejś, na nieżyczliwość czyjąś skarży, incosulta consilio, jakieś objicit inter nos motus i na wojsko zdrady od kogoś denuntiat, w podziwieniu ma Jmpan Wda krak. , gdyż JKMść P. n. m. in solio navis tej strażnicy siedząc z prześwietnym senatem swoim, którego to jest powinność deferre wszystkie rzeczy szkodliwe Panu, nic takowego spostrzedz nie może, ani też ma od kogo z poddanych swoich, którzy wszyscy fidelitatem JKMci, jako własnemu i przyrodzonemu Panu przysięgli, jaką przestrogę. Musi być, że tylko są suspiciae, które diffdentias wszystkim państwom notwas seminant, albo też temperariae voces minas feriatorum takowe wieści wznoszą, których aby więcej nie akceptowało rycerstwo, uti viri graves grandaevi Martis operi additi, a w czem swoje zabawy zdawna przyzwoite tuendae patriae przedsięwzięło rycerstwo, życzy tego Jmpan Wda krak. Jeżeli zaś o takich wojsko dowodnie wie, którzyby novitates nocivas cum eversione Wolnością convulsione praw in hac republica introducere ważyli się, prosi Jmpan Wda krak. , aby ich wojsko deferre chciało JKMci i rpltej, na których bez odwłoki formabitur sąd, byle dostateczne pro hac re miało na nie wojsko probacyje, i nie czekając sejmu, deducat JKMci i Jchmpp, senatorom, zawsze przy JKMci obecnym. Dobrze to osądziło samo wojsko Wgo Ks. Litews. , iż złych rzeczy dobremi a dobrych złemi involvere nie godzi się nietylko egzagerować, ale i wspomnieć liorret animus tantum facinus, jakie commisit wojsko Wgo Ks. Litews. którym in gloriam u wszystkiego świata tak sławnemu narodowi comparavit censuram. Miało tak wiele sposobów cne rycerstwo Wgo Ks. Litews. zarobienia sobie na wieczną pamiątkę jako i przedtem dzielnością, odwagą i ochotą rycerską zarabiało nie tym, który nigdy we Wszystkich narodach etiam in absolutis dominiis niesłychany, i kroniki wszystkie nie mają takiego przykładem. W niewypowiedzianym żalu cała rplta zostawać musi, że pod szczęsliwie panującym, dobrotliwym i łaskawym Panem, JKMcią Panem n. m. prawa zgwałcone, wolność per suos restauratores, jako się mianują tanąuam minus gnaros medicos zniesione, securitas publica prostrata z komisyi, z pod sądów, podskarbiego, marszałka komisarskiego, hetmana, violento modo wziąć bez sądu, bez justyfikacyi, in absentem dekret śmierci okazać, i dispositionem niebios do tego necessitatem twierdzić. Kto kiedy takowy proceder słyszał Tego jest rozumienia Jmpan Wda krak. , iż każdego z wojsk tych, ze hoc horrendum factum bardzo perstringere musi i każdy zechce ekskuzować u JKMci Pana n. m. ten zły uczynek, który bardziej nagany aniżeli wymówki godzien; trudno tylko proponere wszystkiemu rycerstwu, aby takowych chcieli szukać sposobów, któreby laesam majestatem JKMci Pana n. m. i krzywdę tak wielką rpltej nagrodzili. Bo jeżeli excessus w czem czego nie rozumie Jmpan Wda krak. sławnej pamięci Jmp. Gosiewski, defferrendus erat JKMci i rpltej; sądzilibyśmy go wszyscy a privatim, i tam atroci modo nie godziło się go znosić. Może wojsko sumere vindictam niewinnej krwi ex auctoribus, complicibus, executoribus istius consilii, uno alio exemplo Jmpan Wda krak. interponet authoritatem suam do JKMci i rpltej w akomodowaniu rycerstwa, jako zwykł zawsze sana dawać pro rplca consilia i teraz nonnisi paccata do prędkiego uspokojenia ojczyzny collimantia proponit et proponet. Do skutecznego ukontentowania wojska nie widzi Jmpan Wda krak. , aby był jeszcze potrzebny sejm, ponieważ przeszły, eo solum fine złożony był, na którym jako desideriis wojsk wszystkich obojga narodów satis fecit respublica, tak i ukontentowanie namówiła, dawszy na to facultatem przez wyraźną konstytucyją Jchmpp. komisarzom obojga narodów, omnia media conquirendi do uspokojenia wojsk; jeżeli tedy non sufficiunt podatki Wgo Ks. Litews. na zapłatę wojsku, nie opuszczą tego sposobu Jchmpp. komisarze Wgo Ks. Litews. , który im prawem jest naznaczony. Tu zaś już przy bytności JKMci Pana n. m. consilium odprawowało się, na którem consultius visum JKMci Pana n. m. bronić ojczyzny, gdy potentia nieprzyjacielska, otio wojsk incitata, nawszystkie nie mają takiego przykładem. W niewypowiedzianym żalu cała rplta zostawać musi, że pod szczęsliwie panującym, dobrotliwym i łaskawym Panem, JKMcią Panem n. m. prawa zgwałcone, wolność per suos restauratores, jako się mianują tanąuam minus gnaros medicos zniesione, securitas publica prostrata z komisyi, z pod sądów, podskarbiego, marszałka komisarskiego, hetmana, violento modo wziąć bez sądu, bez justyfikacyi, in absentem dekret śmierci okazać, i dispositionem niebios do tego necessitatem twierdzić. Kto kiedy takowy proceder słyszał Tego jest rozumienia Jmpan Wda krak. , iż każdego z wojsk tych, ze hoc horrendum factum bardzo perstringere musi i każdy zechce ekskuzować u JKMci Pana n. m. ten zły uczynek, który bardziej nagany aniżeli wymówki godzien; trudno tylko proponere wszystkiemu rycerstwu, aby takowych chcieli szukać sposobów, któreby laesam majestatem JKMci Pana n. m. i krzywdę tak wielką rpltej nagrodzili. Bo jeżeli excessus w czem czego nie rozumie Jmpan Wda krak. sławnej pamięci Jmp. Gosiewski, defferrendus erat JKMci i rpltej; sądzilibyśmy go wszyscy a privatim, i tam atroci modo nie godziło się go znosić. Może wojsko sumere vindictam niewinnej krwi ex auctoribus, complicibus, executoribus istius consilii, uno alio exemplo Jmpan Wda krak. interponet authoritatem suam do JKMci i rpltej w akomodowaniu rycerstwa, jako zwykł zawsze sana dawać pro rplca consilia i teraz nonnisi paccata do prędkiego uspokojenia ojczyzny collimantia proponit et proponet. Do skutecznego ukontentowania wojska nie widzi Jmpan Wda krak. , aby był jeszcze potrzebny sejm, ponieważ przeszły, eo solum fine złożony był, na którym jako desideriis wojsk wszystkich obojga narodów satis fecit respublica, tak i ukontentowanie namówiła, dawszy na to facultatem przez wyraźną konstytucyją Jchmpp. komisarzom obojga narodów, omnia media conquirendi do uspokojenia wojsk; jeżeli tedy non sufficiunt podatki Wgo Ks. Litews. na zapłatę wojsku, nie opuszczą tego sposobu Jchmpp. komisarze Wgo Ks. Litews. , który im prawem jest naznaczony. Tu zaś już przy bytności JKMci Pana n. m. consilium odprawowało się, na którem consultius visum JKMci Pana n. m. bronić ojczyzny, gdy potentia nieprzyjacielska, otio wojsk incitata, na nię się mocno forsowała, i ustawicznie o wojnie tureckiej tu zachodzą przestrogi, aniżeli sejmować, bo i rady nasze i nas samych, radzących tylko, a nie bijących się, tem prędzej tentaret pewnie wieszać nieprzyjaciel, z jaką szkodą i z jakiem niebezpieczeństwem rpltej, snadno każdy uważać może. A lubo to o jakieś z nieprzyjacielem konspiracyje na kilku osobach wspomina wojsko uczynioną horrendo exemplo egzekucyją, i inszych ejusdem criminis winnych być nadmienia, czemuż i bez sejmu tam nocivos JKMci i rpltej nie opowie cives Czemu ich fakcyi nie odkryje czemu JKMść ut patrem patriae istius nie ostrzeże Jednak uznawa Jmpan Wda krak. , iż to per modum excusae się mówi, ale errores magis reprehendi, quam corrigi possunt. Nie trzeba było sobie i nad tymi, którzy occubuerunt in vita szczęśliwie nam panującego Pana i tak szkodliwym, strasznym przykładem sławnego narodu wiecznym podawać ku pamięci czasom, attribuere dominium vitae et necis. Im tedy dłużej in occulto aservdbit praktyki szkodliwe wojsko Wgo Ks. Litews. i nie odkryje ich, tem łacniej simidatis rationibus agere iudicabitur i różne o sobie zaciągnie rozumienia; o objawienie ich tedy a prędkie JKMci Panu n. m. et statibus regni Jmpan Wda krak, prosi. nię się mocno forsowała, i ustawicznie o wojnie tureckiej tu zachodzą przestrogi, aniżeli sejmować, bo i rady nasze i nas samych, radzących tylko, a nie bijących się, tem prędzej tentaret pewnie wieszać nieprzyjaciel, z jaką szkodą i z jakiem niebezpieczeństwem rpltej, snadno każdy uważać może. A lubo to o jakieś z nieprzyjacielem konspiracyje na kilku osobach wspomina wojsko uczynioną horrendo exemplo egzekucyją, i inszych ejusdem criminis winnych być nadmienia, czemuż i bez sejmu tam nocivos JKMci i rpltej nie opowie cives Czemu ich fakcyi nie odkryje czemu JKMść ut patrem patriae istius nie ostrzeże Jednak uznawa Jmpan Wda krak. , iż to per modum excusae się mówi, ale errores magis reprehendi, quam corrigi possunt. Nie trzeba było sobie i nad tymi, którzy occubuerunt in vita szczęśliwie nam panującego Pana i tak szkodliwym, strasznym przykładem sławnego narodu wiecznym podawać ku pamięci czasom, attribuere dominium vitae et necis. Im tedy dłużej in occulto aservdbit praktyki szkodliwe wojsko Wgo Ks. Litews. i nie odkryje ich, tem łacniej simidatis rationibus agere iudicabitur i różne o sobie zaciągnie rozumienia; o objawienie ich tedy a prędkie JKMci Panu n. m. et statibus regni Jmpan Wda krak, prosi. Prawdą to jest, że czas omnium rerum optimus est interpres, lecz praevenire go praecoci et inpraemeditato consilio in hoc funesto casu, który nie zmazaną notę aput seram posteritatem na Wkie Ks. Litews. zaciągnął, przez ludzi rozumnych et politiae conspicues nie godziło się. Summaria to i ludziom nie przyznana, ale samemu Panu Bogu tylko należąca dispensa jednego człowieka, pro tota patria żałośnym w ojczyźnie naszej sposobem morti destinare; daj Boże, aby jego śmiercią zemdlona ożywić się mogła rplta, ale verendum, aby niewinna krew ultionem divinam nietylko na wojska sprzysiężone, ale i na całe państwo JKMci nie zaciągnęła. Prawdą to jest, że czas omnium rerum optimus est interpres, lecz praevenire go praecoci et inpraemeditato consilio in hoc funesto casu, który nie zmazaną notę aput seram posteritatem na Wkie Ks. Litews. zaciągnął, przez ludzi rozumnych et politiae conspicues nie godziło się. Summaria to i ludziom nie przyznana, ale samemu Panu Bogu tylko należąca dispensa jednego człowieka, pro tota patria żałośnym w ojczyźnie naszej sposobem morti destinare; daj Boże, aby jego śmiercią zemdlona ożywić się mogła rplta, ale verendum, aby niewinna krew ultionem divinam nietylko na wojska sprzysiężone, ale i na całe państwo JKMci nie zaciągnęła. Wrodzoną miłość ku ludziom rycerskim ma Jmpan Wda krak. , oświadczać braterskie chęci swoje gotów każdemu i jako custos legum i całej ojczyzny, opprimi i najmniejszego szlachcica nie pozwalał nigdy. Tak i teraz patrocinium suum nie odnosi tym, których recte factorum committatur gloria; złych zaś rzeczy jako collorate tak i pogotowiu bronić nie zwykł, i złym pro exigentia justitiae indulgere nie nauczył się; intermedius jednak między JKMcią i rpltą a wojskiem Wgo Ks. Litews. byle samo, jako wyżej nadmieniono jest, adnvenire chciało ukontentowanie JKMci, być obiecujejako collorate tak i pogotowiu bronić nie zwykł, i złym pro exigentia justitiae indulgere nie nauczył się; intermedius jednak między JKMcią i rpltą a wojskiem Wgo Ks. Litews. byle samo, jako wyżej nadmieniono jest, adnvenire chciało ukontentowanie JKMci, być obiecuje 90. 90. LIST JMPANA WOJEWODY KRAKOWSKIEGO DO WOJSK WGO KS. LIST JMPANA WOJEWODY KRAKOWSKIEGO DO WOJSK WGO KS. LITEWS, LITEWS, Gdy tu pierwsze o procederze Waszmość panów z Jmpanem podskarbim w Wkiem Ks. Litews. przyleciała nowina, nie dawałem wiary onej, i nie mogło to intrare in sensum meum, abyście Waszmość panowie będąc cives istius reipublicae, wiadomi jej praw, wiadomi jaka należy judiciis per legem ordinatis observantia, mieli co in. contrarium audere. Ale gdy nie odmie niła się, owszem potwierdziła wiadomość nietylko w wielkiem podziwieniu mieć, ale zdumiewać się et ingemiscerere na takowe ausum każdy z nas musi; czegoż bowiem dalej spodziewać się w tej rpltej, kiedy nec hospes ab hospite tutus. Marszałek komisyi, pracujący w uspokojeniu wojska z rpltą, podskarbi przy oddawaniu rachunków urzędu swego, hetman circa bonum wojska pracujący, oppressus i niesłychanym sposobem, gorzej niżeli złoczyńca jaki z pod sądów potencyją wojska wzięty, i in discrimen vitae adductus Nie jego to oppresio, ale in persona jego całej rpltej, z której ordynacyi tamto zasiadał miejsce Cóż sobie obiecywać po wojsku, które stanowi związek, o prawa wolności tak wiele razy jactabat, a teraz je znosi, autoritatem reipublicae prosternit, dostojeństwo majestatu JKMci Pana n. m. pessundat, securitatem publicam violat i jednem słowem, dobry porządek dotąd administrandae justitiae in republica hac zachowany tollit. Jeżeli jaka była do niego pretensyja, trzeba ją było donieść JKMci i rpltej, która nie jest orbata, ma z prowidencyi boskiej szczęśliwie nią i wszystkimi nami rządzącego Pana, ma prawo, ma ingentem justitiam; sprawiłby się był każdemu ten człowiek, a nie trzeba było z nim tumultuario et oppressivo modo postępować, et in absolutis dominiis datur miejsce sprawocieGdy tu pierwsze o procederze Waszmość panów z Jmpanem podskarbim w Wkiem Ks. Litews. przyleciała nowina, nie dawałem wiary onej, i nie mogło to intrare in sensum meum, abyście Waszmość panowie będąc cives istius reipublicae, wiadomi jej praw, wiadomi jaka należy judiciis per legem ordinatis observantia, mieli co in. contrarium audere. Ale gdy nie odmie niła się, owszem potwierdziła wiadomość nietylko w wielkiem podziwieniu mieć, ale zdumiewać się et ingemiscerere na takowe ausum każdy z nas musi; czegoż bowiem dalej spodziewać się w tej rpltej, kiedy nec hospes ab hospite tutus. Marszałek komisyi, pracujący w uspokojeniu wojska z rpltą, podskarbi przy oddawaniu rachunków urzędu swego, hetman circa bonum wojska pracujący, oppressus i niesłychanym sposobem, gorzej niżeli złoczyńca jaki z pod sądów potencyją wojska wzięty, i in discrimen vitae adductus Nie jego to oppresio, ale in persona jego całej rpltej, z której ordynacyi tamto zasiadał miejsce Cóż sobie obiecywać po wojsku, które stanowi związek, o prawa wolności tak wiele razy jactabat, a teraz je znosi, autoritatem reipublicae prosternit, dostojeństwo majestatu JKMci Pana n. m. pessundat, securitatem publicam violat i jednem słowem, dobry porządek dotąd administrandae justitiae in republica hac zachowany tollit. Jeżeli jaka była do niego pretensyja, trzeba ją było donieść JKMci i rpltej, która nie jest orbata, ma z prowidencyi boskiej szczęśliwie nią i wszystkimi nami rządzącego Pana, ma prawo, ma ingentem justitiam; sprawiłby się był każdemu ten człowiek, a nie trzeba było z nim tumultuario et oppressivo modo postępować, et in absolutis dominiis datur miejsce sprawocie każdemu, a tu non convictum, nec inoulpatum guidem legitime, z pod sądów ad executionem militarem wziąć pierwszego człowieka komisyi, hetmana żołnierzom, inauditum facinus nie najdzie takiego przykładu złego w żadnej historyi, jaki teraz rycerstwo Wgo Ks. Litews. admiserunt Żal się Boże, że a civibus suis rplta vim patitur, od własnych synów lacerata in membris suis matka W tak wielkiem Waszmość panów kole, ut sunt gemrosa pectora, które mogą uważyć, quanta sit enormitas tego procederu; mogą conjicere, quae formanda exinde seguita, mogą sperare majora fieri in aińdo, kiedy in viridi z senatorem, marszałkiem komisyi i hetmanem to się stało; tot censuras incurristis Waszmość pp. u świata, płakać potrzeba na tego, kto był między Waszmość panami motor, kto był autor istius consilii; porodziwszy się synami tej ojczyzny, służąc na takoweż prerogatywy, similia successu temporis obiecować sobie możecie. Dalej dla żalu mego, którym jestem ze zniesionego przez ten proceder prawa, zgwałconego pokoju publicznego i powagi rpltej, z zelżonego majestatu JKMci, z uciśnienia wolności naszych, a jednem słowem rzekę z ruiny tej rpltej, do czego jest tym sposobem nakłoniona, napełniony, nie mogę pisać. O to tylko upraszam Waszmość panów i braci, jako starszy brat, abyście tej rpltej, za którą zdrowia swoje i krew in victoriam Panu Bogu nieraz rozlewaliście, confundere więcej nie chcieli; amore Dei et afflictae patriae obtestor Waszmość panów, donieść JKMci, cokolwiek jest złego, upomieć się sprawiedliwości in ordinata republica zachowałej i potentia wojska scandaloso exemplo jeden drugiego nie znosić. A że to już irrevocabile facinus bardziej żalu, aniżeli wspomnienia godne, przynajmniej de exorbitantiis, ob guas bez sądu, bez prawa ten senator zniesiony za świata został, abyśmy wiedzieli occasionem tantae enormitatis, informujcie mię Waszmość panowie, proszę, którym natenczas powolne moje oddaję usługi. 91. 91. NA INSTRUKCYJA WOJSK JKMCI PRZEZ JMPANA WOłKA SKARBNIKA WIŁKOMIRSKIEGO, PORUCZNIKA JMP. STAROSTY SEJNEŃSKIEGO RESPONS OD JWGO PANA MARSZAŁKA WGO KORONNEGO I HETMANANA INSTRUKCYJA WOJSK JKMCI PRZEZ JMPANA WOłKA SKARBNIKA WIŁKOMIRSKIEGO, PORUCZNIKA JMP. STAROSTY SEJNEŃSKIEGO RESPONS OD JWGO PANA MARSZAŁKA WGO KORONNEGO I HETMANA POLNEGO DANY W ŁAńCUCIE D. 9 JANUARII A, 1663. POLNEGO DANY W ŁAńCUCIE D. 9 JANUARII A, 1663. Odniesione ku sobie rycerstwa wojsk JKMci Wgo Ks. Lit. życzliwe chęci, reciproco Jmpan marszałek W. Kor. complectitur affectu dziękuje za powinszowanie zdrowia dobrego i wzajem fortunnych precatur Jchmpp. successus. Martis Jchmpp. sudoribus i drogiej civmm krwie, którą Jchmpp. przez wszystkie sprzysiężonych różnych nieprzyjaciół nawalności za dostojeństwo JKMci Pana n. m. i całość rpltej, wspólnej matki, obficie lali i odważali, że ex omni justitia dobrze zapracowane w oddaniu zasług należało i należy levamen, jako żaden sprawiedliwy rerum aestimator negować tego nie może, tak ultro i Jmpan marszałek przyznawa. I na tym JKMść Pan n. m. ze wszystkimi koronnymi i Wgo Ks. Litews. stanami na blisko przeszłym decidavit sejmie, na co ostatniego et intimis rpltej penetralibus ruszono środka, że dla zapłacenia zupełnego nigdy u nas zażywany capitibus był impositus census Lecz, źe chociaż tak się ewiscerując korespondować pieniędzy zebranie ad proportionem zasług nie mogło, samiż Jchmpp. nie inną, tylko z pospolitego równie w Koronie jako i Wgo Ks. Litews. ubóstwa pochodzącą przyznać muszą przyczynę. Co prawie dotykając najmniej w tem takiego JKMść et ordinum curae culpare Jchmpp. nie mogą defectum; pogotowiu in explendiś Jchmpp. na sejmie desideriis, który prawie na to samo ad instantiam wojsk był złożony, oraz i w obwarowaniu transcendentis omnia pretia libertatis, tak suffimententer jest prospectum, jako więcej po dobroci JKMci desiderari nie może, ani excubans za całość tejże statuum rpltej, żeby mógł większą naprawy upatrzyć potrzebę. Na to ulęknąć się przychodzie co wprzód pospolita circumtulit fama, a potem i sameż Wgo Ks. Litews. wojska deferunt, quo facto sobie z nieboszczykiem wielkiej. pamięci Jmpanem podskarbim i het-Odniesione ku sobie rycerstwa wojsk JKMci Wgo Ks. Lit. życzliwe chęci, reciproco Jmpan marszałek W. Kor. complectitur affectu dziękuje za powinszowanie zdrowia dobrego i wzajem fortunnych precatur Jchmpp. successus. Martis Jchmpp. sudoribus i drogiej civmm krwie, którą Jchmpp. przez wszystkie sprzysiężonych różnych nieprzyjaciół nawalności za dostojeństwo JKMci Pana n. m. i całość rpltej, wspólnej matki, obficie lali i odważali, że ex omni justitia dobrze zapracowane w oddaniu zasług należało i należy levamen, jako żaden sprawiedliwy rerum aestimator negować tego nie może, tak ultro i Jmpan marszałek przyznawa. I na tym JKMść Pan n. m. ze wszystkimi koronnymi i Wgo Ks. Litews. stanami na blisko przeszłym decidavit sejmie, na co ostatniego et intimis rpltej penetralibus ruszono środka, że dla zapłacenia zupełnego nigdy u nas zażywany capitibus był impositus census Lecz, źe chociaż tak się ewiscerując korespondować pieniędzy zebranie ad proportionem zasług nie mogło, samiż Jchmpp. nie inną, tylko z pospolitego równie w Koronie jako i Wgo Ks. Litews. ubóstwa pochodzącą przyznać muszą przyczynę. Co prawie dotykając najmniej w tem takiego JKMść et ordinum curae culpare Jchmpp. nie mogą defectum; pogotowiu in explendiś Jchmpp. na sejmie desideriis, który prawie na to samo ad instantiam wojsk był złożony, oraz i w obwarowaniu transcendentis omnia pretia libertatis, tak suffimententer jest prospectum, jako więcej po dobroci JKMci desiderari nie może, ani excubans za całość tejże statuum rpltej, żeby mógł większą naprawy upatrzyć potrzebę. Na to ulęknąć się przychodzie co wprzód pospolita circumtulit fama, a potem i sameż Wgo Ks. Litews. wojska deferunt, quo facto sobie z nieboszczykiem wielkiej. pamięci Jmpanem podskarbim i het- manem polnym Wgo Ks. Litews. postąpili. Compatitur Jmpan marszałek, że tak atrox, jakiego żadna pamięć nie niesie, extitit kiedyżkolwiek exemplum zabicia tak wielkiego człowieka, który tantorum rodzica swego gestorum prawdziwy na sobie samym expressor w różnych i wielu, za dostojeństwo JKMci i całość ojczyzny, bo jako wódz gloriosus, kiedy tot zwyciężył discrimina, na ostatek i z samych nieprzyjacielskich ojczystą rekuperował więzów swobodę przez własne civium ręce deplorato poległ exitu. Ale tem większy musiałby mieć żal Jmpan marszałek, gdyby ta śmierć causam trahere miała z jakich ojczyźnie przeciwnych okazyj, lubo to od wiary et a possibilitate jest cale alienum, aby co najmniej takiemu powątpieniu dopieroż okazyi jakiejkolwiek podobnego na intaminatam zawsze tak wielkiego senatora ku Panu i ojczyźnie fidem pójść miało. A chociażby co intervenire miało, sameż wojska maturiori examinent judicio, że to do JKMci Pana na tronie tych narodów od Pana Boga posadzonego, i od status rpltej a nie tak praecoci executioni należało. Tak szczęśliwie per assistentem sobie boskiej pomocy dexteram tej rpltej, chociaż różne adversa cierpiącej, JKMść Pan n. m. imperat, że ją z tak wielu wyrwał toni i na tem wszystkie swoje regias gruntuje curas, aby ją ab intra et extra sartam et tectam zachował i te pewnie, gdyby jakie były okazyje, nie mniejby swoją postrzedz wigilancyją umiał, jako oraz benigno comervationis popidorum zelo coercere raczył. Ekskuzować to, co się stało, przed JKMcią rzecz trudna, causas facti domysłem doścignąć nie mogąc a widząc informacyją o nich od wojska do czasu swego odłożoną. Cognoseere jednak indubie JKMci cum statibus to arcanum zechce tak, jakoby to z konserwacyją ojczyzny a w niej i wojsk jako civium zamyślających się było. Złożenia sejmu, iż wojsko Wgo Ks. Litews. pilną proponit necessitatem, życząc sobie przezeń tak w zasługach skutecznej, dosyć konsolacyi, jako i o zgubie rpltej per anonymas personas knowanej doścignione in lucern edere dowody, rzecz pewna, że wszystkich rpltej potrzeb ordinem et remedium sam sejm zwykł instaurare. Ten wszystkiego, i co expedit, i co z swojej wypadło kluby, najdoskonalszym jest lekarzem. Jednak jako wojskom koronnym tegoż enixe napierającym się w kole wolborskim deductum wielkiemi pro republica racyjami, że go odstąpili, tak i rycerstwo wojsk Wgo Ks. Litews. w ściślejszych przejrzawszy się ginącej ojczyzny czasach praesentem cursum rzeczy teraźniejszej sejmem tamować nie będą życzyli; lubo i ten jednak ex omnibus rationibus swego i prędkiego czasu złożony być musi. A jako wojsko koronne z miłości to, co mogło, darowawszy ojczyźnie deklarowało prędki od związku uczynić reces i iść na nieprzyjaciół rpltej, a tego mianowicie mieć. się w konsyderacyi musi, który po uspokojeniu już innych sam graviter z rpltą colluctans, Księstwu Litewskiemu incubat; tak Jchmpp. quorum res agitur w powinnym wiary ku Panu faworze i w synowskiej ku ojczyźnie miłości poczuwszy się vertent obvia impressom tegoż nieprzyjaciela arma, pewni będąc, że JKMci jako Panu i statibus rpltej będzie curae, aby jako rycerstwu majestat pański i integritatem ojczyzny odwagą swoją zaszczycającemu skuteczne adinveniantur ukontentowania media. wolborskim deductum wielkiemi pro republica racyjami, że go odstąpili, tak i rycerstwo wojsk Wgo Ks. Litews. w ściślejszych przejrzawszy się ginącej ojczyzny czasach praesentem cursum rzeczy teraźniejszej sejmem tamować nie będą życzyli; lubo i ten jednak ex omnibus rationibus swego i prędkiego czasu złożony być musi. A jako wojsko koronne z miłości to, co mogło, darowawszy ojczyźnie deklarowało prędki od związku uczynić reces i iść na nieprzyjaciół rpltej, a tego mianowicie mieć. się w konsyderacyi musi, który po uspokojeniu już innych sam graviter z rpltą colluctans, Księstwu Litewskiemu incubat; tak Jchmpp. quorum res agitur w powinnym wiary ku Panu faworze i w synowskiej ku ojczyźnie miłości poczuwszy się vertent obvia impressom tegoż nieprzyjaciela arma, pewni będąc, że JKMci jako Panu i statibus rpltej będzie curae, aby jako rycerstwu majestat pański i integritatem ojczyzny odwagą swoją zaszczycającemu skuteczne adinveniantur ukontentowania media. Nakoniec, że się to ująć wojsku Wgo Ks. Litews. nie może, żeby nie miało zawsze wiernie Panu swemu i ojczyźnie służyć, tudzież, żeby nie miało odważnie zawsze vitas et sanguinem łożyć, więc iż na statecznej i dalej tegoż wojska nieprzełamanej ku Panu wierze praecipua fundatur rpltej basis, życzy Jmpan marszatek, aby dobrotliwości JKMci, którą jako Pan łaskawy rycerstwo swoje zwykł protegerer konfidowali i justissimo florentium regnorum obsequi erga dominantem flucro iść jąwszy się communi adlabolare chcieli saluti, a przy tem do promowania emeritae mercedis i do każdych rycerstwa Wgo Ks. Lit. okazyj i coequitatis będzie, upewnia o swojej Jmpan marszałek powolności. Nakoniec, że się to ująć wojsku Wgo Ks. Litews. nie może, żeby nie miało zawsze wiernie Panu swemu i ojczyźnie służyć, tudzież, żeby nie miało odważnie zawsze vitas et sanguinem łożyć, więc iż na statecznej i dalej tegoż wojska nieprzełamanej ku Panu wierze praecipua fundatur rpltej basis, życzy Jmpan marszatek, aby dobrotliwości JKMci, którą jako Pan łaskawy rycerstwo swoje zwykł protegerer konfidowali i justissimo florentium regnorum obsequi erga dominantem flucro iść jąwszy się communi adlabolare chcieli saluti, a przy tem do promowania emeritae mercedis i do każdych rycerstwa Wgo Ks. Lit. okazyj i coequitatis będzie, upewnia o swojej Jmpan marszałek powolności. Wyświadczenie życzliwych chęci, któremi Jmpan Wołk, skarbnik Wiłkomirski, porucznik Jmpana starosty sejneńskiego od koła rycerskiego Waszmość panów delegowany eksponował, z należytą, przyjąłem wdzięcznością; przez tegoż wzajem życzliwy mój testatus jestem ku Waszmość panom afekt, co sam szerzej; odniesie. Ja zatem i t. d. Wyświadczenie życzliwych chęci, któremi Jmpan Wołk, skarbnik Wiłkomirski, porucznik Jmpana starosty sejneńskiego od koła rycerskiego Waszmość panów delegowany eksponował, z należytą, przyjąłem wdzięcznością; przez tegoż wzajem życzliwy mój testatus jestem ku Waszmość panom afekt, co sam szerzej; odniesie. Ja zatem i t. d. Jerzy Lubomirski 1 Jerzy Lubomirski 1 1 Ustęp ostatni zapewne w oryginale był dopiskiem własnoręcznym marszałka, 1 Ustęp ostatni zapewne w oryginale był dopiskiem własnoręcznym marszałka, 4646 92. 92. PUNKTA WOJSK SPISKOWYCH PODANE Z KOŁA OLICKIEGO DO PUNPUNKTA WOJSK SPISKOWYCH PODANE Z KOŁA OLICKIEGO DO PUN NA ZJAZD JCHMPP. SENATORóW ET EQMSTRIS ORDINIS, . KTóRZY ZANA ZJAZD JCHMPP. SENATORóW ET EQMSTRIS ORDINIS, . KTóRZY ZA UNIWERSAŁEM TEGOŻ WOJSKA ZGROMADZENI BYLI. UNIWERSAŁEM TEGOŻ WOJSKA ZGROMADZENI BYLI. Anno millesimo sexcentesimo sexagesimo tertio undecima Januarii w Olicie z koła generalnego puncta praetensionum wojsk Wgo Ks. Litews. in stiffragio opressi militis et nobilitatis zostających JWnym, Wnym, Jmpanom senatorom, komisarzom rpltej na ujęcie wojsk sejmem naznaczonym i Jchmpp. posłom od województw i powiatów zesłanym a do Pun zgromadzonym dla uspokojenia przez Jchmpp. propter comune rpltej bonum sub trutinam podane, które optimo zelo stanom rpltej i na przeszłym proponowane były sejmie i teraz chcąc ad effectum przywieść fortiter przy nich stawają wojska i życzą, aby per justa media były jako najprędzej akwietowane. Anno millesimo sexcentesimo sexagesimo tertio undecima Januarii w Olicie z koła generalnego puncta praetensionum wojsk Wgo Ks. Litews. in stiffragio opressi militis et nobilitatis zostających JWnym, Wnym, Jmpanom senatorom, komisarzom rpltej na ujęcie wojsk sejmem naznaczonym i Jchmpp. posłom od województw i powiatów zesłanym a do Pun zgromadzonym dla uspokojenia przez Jchmpp. propter comune rpltej bonum sub trutinam podane, które optimo zelo stanom rpltej i na przeszłym proponowane były sejmie i teraz chcąc ad effectum przywieść fortiter przy nich stawają wojska i życzą, aby per justa media były jako najprędzej akwietowane. Naprzód konstytucyj a o nieobieraniu Pana vivente prineipe na przeszłym sejmie reasumowana, aby lucidius na przyszłym lege publica opisana była, gorąco upraszają wojska, utprocurent Jmść n. m. panowie, gdyż teraz obscure ta namieniona materyja wojsk erectionem ojczystych wolności insudanciam cale nie ujmuje. Naprzód konstytucyj a o nieobieraniu Pana vivente prineipe na przeszłym sejmie reasumowana, aby lucidius na przyszłym lege publica opisana była, gorąco upraszają wojska, utprocurent Jmść n. m. panowie, gdyż teraz obscure ta namieniona materyja wojsk erectionem ojczystych wolności insudanciam cale nie ujmuje. Widząc wojsko wielką oziębłość Jchmpp. posłów ziemskich in promovendo bono publico na przeszłym blisko sejmie, kiedy na Jchmpp. pieczętarzów, którzy nie ukazali się być prawdziwymi stróżami praw i wolności, żadnego nie chcieli formare sądu, dla czego bolejąc na rozdwojenie zjednoczonych genijuszów starszych braci swoich do Jchmpp. recurrimus, żeby według prawa sądzeni byli. Widząc wojsko wielką oziębłość Jchmpp. posłów ziemskich in promovendo bono publico na przeszłym blisko sejmie, kiedy na Jchmpp. pieczętarzów, którzy nie ukazali się być prawdziwymi stróżami praw i wolności, żadnego nie chcieli formare sądu, dla czego bolejąc na rozdwojenie zjednoczonych genijuszów starszych braci swoich do Jchmpp. recurrimus, żeby według prawa sądzeni byli. Ponieważ dożywotną JWni panowie hetmani wojsk JKMci i rpltej uzurpując nad wojskiem lubo to lege non conditum publica potestatem, z tej racyi wojska widząc multa w ojczyźnie incommoda, nie supersedując od punktu, który był włożony w instrukcyja, aby Jchmpp, salvis jednak modernis possessoribus byli przysięgli a in forma juramenti to ma być dołożono, żeby sua potestate nie aggrawowali tak stanu szlacheckiego, o co forum na sejmie, jako i żołnierskiego i na sądach, aby per pluralitatem votorum wysadzonych potestas necis extendatur. sua potestate nie aggrawowali tak stanu szlacheckiego, o co forum na sejmie, jako i żołnierskiego i na sądach, aby per pluralitatem votorum wysadzonych potestas necis extendatur. Nie pomału i to angit nas wierne majestatu JKMci rycerstwo Wgo Ks. Litews. , że potentiores supprimunt i strącają podatki rpltej ile podymne, czopowe, myt, ceł i akcyz i inne abjuratami, szlachcic zaś ubogi musi fideliter opłacać się. Jako tedy na sejmie w instrukcyi swej instabat wojsko, aby była lustratio cum juramento wydanych tych pomienionych kontrybucyj, tak i teraz non desistit w tem, upraszając, aby to, jako publicum respectum na przyszłym sejmie promować chcieli. Nie pomału i to angit nas wierne majestatu JKMci rycerstwo Wgo Ks. Litews. , że potentiores supprimunt i strącają podatki rpltej ile podymne, czopowe, myt, ceł i akcyz i inne abjuratami, szlachcic zaś ubogi musi fideliter opłacać się. Jako tedy na sejmie w instrukcyi swej instabat wojsko, aby była lustratio cum juramento wydanych tych pomienionych kontrybucyj, tak i teraz non desistit w tem, upraszając, aby to, jako publicum respectum na przyszłym sejmie promować chcieli. Oppignorationem ekonomii szawelskiej, ponieważ contra legem obojga narodów jest wniesiona et aggravat rpblcam przez wypłacenie za to kilkudziesiąt tysięcy annatim JKMci; upraszać tedy Jmpana hetmana, aby propter bonum publicum ab hac chciał recedere lege, i raczej per alia media łożone i wydane sumy na rpltej assekurował i exsolutionem onych odbierał. Do czego i my naszemu miłościwemu panu naszemi instancyjami do JKMci i stanów rpltej dopomódz gotowiśmy. Oppignorationem ekonomii szawelskiej, ponieważ contra legem obojga narodów jest wniesiona et aggravat rpblcam przez wypłacenie za to kilkudziesiąt tysięcy annatim JKMci; upraszać tedy Jmpana hetmana, aby propter bonum publicum ab hac chciał recedere lege, i raczej per alia media łożone i wydane sumy na rpltej assekurował i exsolutionem onych odbierał. Do czego i my naszemu miłościwemu panu naszemi instancyjami do JKMci i stanów rpltej dopomódz gotowiśmy. Buława aby przy pieczęci i skarbie nie chodziła, publica legę cavere expedit, ponieważ ztąd multa inconvenientia, które trudnią rpltą, orta były tak i na potem mogłyby oriri, Buława aby przy pieczęci i skarbie nie chodziła, publica legę cavere expedit, ponieważ ztąd multa inconvenientia, które trudnią rpltą, orta były tak i na potem mogłyby oriri, Jest tego wielka animadversio, aby podatki rpltej nie wchodziły do skarbu, ale przy powiatach zostawały a nie przy poborcach, jednak rationes reddant w skarbie solito more Jchmpp. poborcowie; asygnacyje zaś nie od Jmpana hetmana, nie od poborców, gdyż przez to confunduntur leges, ale directe do Jmpana podskarbiego wydane być mają, który postrzegać powinien, ażeby w skarbie chorągiew jedna nad drugą nie przebierała, gdyż to między rycerstwem wielką czyni inwidyją, Jest tego wielka animadversio, aby podatki rpltej nie wchodziły do skarbu, ale przy powiatach zostawały a nie przy poborcach, jednak rationes reddant w skarbie solito more Jchmpp. poborcowie; asygnacyje zaś nie od Jmpana hetmana, nie od poborców, gdyż przez to confunduntur leges, ale directe do Jmpana podskarbiego wydane być mają, który postrzegać powinien, ażeby w skarbie chorągiew jedna nad drugą nie przebierała, gdyż to między rycerstwem wielką czyni inwidyją, Dyrektor trybunału radomskiego pluralitate votorum Jchmpp. deputatów trybunalskich, którzy nie na sejmie ale w województwach i powiatach mają być obierani, stawać ma, a nie sam Jmpan podskarbi; tak też, quorum causa agitur na trybunale, priventur hoc officio, aby nie mogli być deputatami i kto był poborcą przed sejmem, incapax. Dyrektor trybunału radomskiego pluralitate votorum Jchmpp. deputatów trybunalskich, którzy nie na sejmie ale w województwach i powiatach mają być obierani, stawać ma, a nie sam Jmpan podskarbi; tak też, quorum causa agitur na trybunale, priventur hoc officio, aby nie mogli być deputatami i kto był poborcą przed sejmem, incapax. Jchmpp. komisarze na komisyja moskiewską wielkie biorąc od rpltej salaria toties infectis powracali rebus, aby za tymże kosztem to kończyli negotium, a gdy do traktatu przystąpią, żeby się nie ważyli spem circa, electionem żadnej robić osobie, ani od rpltej odłączać najmniejszej części. Jchmpp. komisarze na komisyja moskiewską wielkie biorąc od rpltej salaria toties infectis powracali rebus, aby za tymże kosztem to kończyli negotium, a gdy do traktatu przystąpią, żeby się nie ważyli spem circa, electionem żadnej robić osobie, ani od rpltej odłączać najmniejszej części. Adimitur i przez to facultas mówienia w izbie poselskiej, gdy Jchmpp. posłowie jedni mercenarii, drudzy jaka potentiorum adhaerentes obierać się pozwalają; aby więcej tego nie było, tylko albo expleto juramento na sejmiku, jako życzliwie pro bono publico stawać będzie, albo też na czwarty sejm stawał obrany poseł. Adimitur i przez to facultas mówienia w izbie poselskiej, gdy Jchmpp. posłowie jedni mercenarii, drudzy jaka potentiorum adhaerentes obierać się pozwalają; aby więcej tego nie było, tylko albo expleto juramento na sejmiku, jako życzliwie pro bono publico stawać będzie, albo też na czwarty sejm stawał obrany poseł. Dla prędszej sprawiedliwości życzy wojsko, żeby banicyja na trybunale była i dla tego, żebyśmy parem z pany koronnymi trybunału naszego mieli auctoritatem. Dla prędszej sprawiedliwości życzy wojsko, żeby banicyja na trybunale była i dla tego, żebyśmy parem z pany koronnymi trybunału naszego mieli auctoritatem. Dobra post decessum Jmpana Wiaziewicza chorążego smoleńskiego raz od JKMci jure advitalitio postrzelanym w teraźniejszych potrzebach konferowane, aby były konstytucyją approbowane; a jeśli Jejmość pani wojewodzina nowogrodzka jus potioritatis miała, tedy żeby przynajmniej post decessum cedant tymże postrzelanym a interea cessio secundo possessori prohibeatur. Dobra post decessum Jmpana Wiaziewicza chorążego smoleńskiego raz od JKMci jure advitalitio postrzelanym w teraźniejszych potrzebach konferowane, aby były konstytucyją approbowane; a jeśli Jejmość pani wojewodzina nowogrodzka jus potioritatis miała, tedy żeby przynajmniej post decessum cedant tymże postrzelanym a interea cessio secundo possessori prohibeatur. Rezydenci z wojska przy boku JKMci, aby zawsze byli, którzy in occurrentis bene meritos przypominać będą, praesertim im mensibus gratiae. Rezydenci z wojska przy boku JKMci, aby zawsze byli, którzy in occurrentis bene meritos przypominać będą, praesertim im mensibus gratiae. Ksże Jmść kurlandzkie abhinc, aby neufralitatem nie trzymał, która szkodzi wielce ojczyźnie. Inflantczykowfe za swe straty i życzliwość ku JKMci i rpltej niech otrzymają recompensam, która aby na przyszłym sejmie effśctwe obmyślana była, uprasza wojsko. Ksże Jmść kurlandzkie abhinc, aby neufralitatem nie trzymał, która szkodzi wielce ojczyźnie. Inflantczykowfe za swe straty i życzliwość ku JKMci i rpltej niech otrzymają recompensam, która aby na przyszłym sejmie effśctwe obmyślana była, uprasza wojsko. O cudzoziemcach in legationibus publicis, aby zażywana szlachty polskiej. Regimentów ci Jchmpp. , którzy w potrzebach in opere belli nie bywają, aby nie miewali, także i jedna osoba dwu regimentów trzymać i zaciągać nie powinna, a mianowicie którzy polskie chorągwie mają, aby piechoty lub dragonii nie mieli abhinc frejkompanii salvis modernis. A co jure belli działo, się, że wojska Wgo Ks. Litews. u koronnych tak in consistentia, jako też i w przejściach wojsk w granicach zostawały, aby żadnej, nie podległy konstytucyi, in quantumby kto pretendował, ponieważ i wojsko koronne przejściem i konsystencyją także ciężką w granicach Wgo Ks. Litews. salvis criminalibus o które invicem respondeant, obwinieni. aby żadnej, nie podległy konstytucyi, in quantumby kto pretendował, ponieważ i wojsko koronne przejściem i konsystencyją także ciężką w granicach Wgo Ks. Litews. salvis criminalibus o które invicem respondeant, obwinieni. Upraszać Jchmpp. senatorów i stany rpltej, aby dopomogli upomnieć się zapłaty ze skarbu koronnego wojsku litew. przyobiecanej według assekuracyi od Jchmpp. koronnych danej. Upraszać Jchmpp. senatorów i stany rpltej, aby dopomogli upomnieć się zapłaty ze skarbu koronnego wojsku litew. przyobiecanej według assekuracyi od Jchmpp. koronnych danej. Dekreta in contumatiam przeciwko żołnierzom tak w trybunale koronnym, jako i Wgo Ks. Litews. u każdego sądu żeby nie były in emcutione, ale in principali respondeant, co lege publica approbetur, excepto za obligami. Dekreta in contumatiam przeciwko żołnierzom tak w trybunale koronnym, jako i Wgo Ks. Litews. u każdego sądu żeby nie były in emcutione, ale in principali respondeant, co lege publica approbetur, excepto za obligami. Potentiores aby jadąc na publica dóbr JKMci i duchownych i ziemskich assystencyjami nie aggrawowali o co forum u grodu sine appelatione. Potentiores aby jadąc na publica dóbr JKMci i duchownych i ziemskich assystencyjami nie aggrawowali o co forum u grodu sine appelatione. Chcąc wojsko Wgo Ks. Litews. inmolatam et juramento confirmatam dotrzymać wojskom koronnym fidem i jeśliby orno ukontentowaniem w zasługach uspokojone nie było, tedy wojsko Wgo Ks. Litews. od związku recedere nie mogą, a chociażby i było, sine acquietatione w pretensyjach tych i zasługach, non recedet Cavet wojsko i to, jeśliby jakie protestacyje scripta ad archivum contra nexum wojsk obojga narodów podane i sporządzone były, tedy mllitati subjacere mają perpetuis temporibus, provideant Jchmpp. posłowie assekuracyją daną od siebie juramento a, potem zniesieniem per constitutionem na przyszłymChcąc wojsko Wgo Ks. Litews. inmolatam et juramento confirmatam dotrzymać wojskom koronnym fidem i jeśliby orno ukontentowaniem w zasługach uspokojone nie było, tedy wojsko Wgo Ks. Litews. od związku recedere nie mogą, a chociażby i było, sine acquietatione w pretensyjach tych i zasługach, non recedet Cavet wojsko i to, jeśliby jakie protestacyje scripta ad archivum contra nexum wojsk obojga narodów podane i sporządzone były, tedy mllitati subjacere mają perpetuis temporibus, provideant Jchmpp. posłowie assekuracyją daną od siebie juramento a, potem zniesieniem per constitutionem na przyszłym sejmie. sejmie. Tatarowie Wgo Ks. Litews. jako i koronni byli in nexu i za uniwersałem JKMci ex vi nexus non comparuerant, aby to onymi nic nie szkodziło. Insuper, którzy ziemską odprawtiją powinność, aby przy dawnych swych zostawali prawach, a w płacenia podatków, którzy prawem szczycą, się szlacheckiem, aby mieli od tatar plebejae conditionis i od żydów differentiam, intercedit wojska. Tatarowie Wgo Ks. Litews. jako i koronni byli in nexu i za uniwersałem JKMci ex vi nexus non comparuerant, aby to onymi nic nie szkodziło. Insuper, którzy ziemską odprawtiją powinność, aby przy dawnych swych zostawali prawach, a w płacenia podatków, którzy prawem szczycą, się szlacheckiem, aby mieli od tatar plebejae conditionis i od żydów differentiam, intercedit wojska. Prasidiae od rpltej lege comessa aggravant rpbleam; i nigdy się nie wypłacie ojczyzna, onym, jeśli na przyszłym sejmie temu zaradzono nie będzie; co aby ad effectum przyszło, wielce życzy wojsko tego. Powtóre, aby ci, co in praesidiis zostają ad coaequationem w wojskiem połowem za płacę przychodziło, Prasidiae od rpltej lege comessa aggravant rpbleam; i nigdy się nie wypłacie ojczyzna, onym, jeśli na przyszłym sejmie temu zaradzono nie będzie; co aby ad effectum przyszło, wielce życzy wojsko tego. Powtóre, aby ci, co in praesidiis zostają ad coaequationem w wojskiem połowem za płacę przychodziło, a jeśli co polowy oświadczy ojczyźnie, aby to uczynił et praesidianus i więcej by ex justitia powinien, bo secure pod dachem non ferendo injurias coeli zastawał. Wojsko ma w tem ubliżenie, iż wiele jest dekretów w trybunałach skarbowych contra mentem legi in damnum żołnierza ferowanych, jako to defalcata w czopowem, w akcyzie, we cłach i innych rpltej podatkach bez przysięgi przyjęte; także delaty w pomienionych podatkach cum summo rpblcae dispendio wymyślono i wynaleziono, kiedy contrahentes sprawując się z czopowego lub akcyzy delatami per favorem judicum powychodzili, a samych kontrahentów, z którymi kontrakta były zawarte indebite, uwolnili; co zaś największa, lubo wyraźne są prawa, iż żydzi etiam alimine skarbu mają arreri; nihilominus podatki rpltej tak jawnym i wierutnym szkodnikom skarbu były arendowane, którzy pieniądze powybierawszy sami pouciekali. W czem Jchmpp. administratores skarbu Wgo Ks. Litews. per abusum officii sui zgrzeszyli, expedit, aby wszystko to de suo płacili non obstantibus judicatis trybunałów skarbowych, które na żydach stanęły, ponieważ żydzi nietylko w Wkiem Ks. Litews. , ale teraz i w Jeruzalem non sunt in conveniendo, a luboby mogli conveniri, że non sunt capaces takowych funkcyj, aby ci sami nie byli, którzy urzędem skarbowym źle szafowali. Wielkie praejudicium stan szlachecki przez poborców ponosi, którzy mimo kwity swoje na delatę niesłusznie pozdawali różnych; temu zabiegając, aby takowy poborca nietylko karę płacił, ale żeby poenam triplicis pensionis, że tak wiele, jako zdał do skarbu dotąd żaden szlachcic za kwitem secure wysiedzieć się nie może. a jeśli co polowy oświadczy ojczyźnie, aby to uczynił et praesidianus i więcej by ex justitia powinien, bo secure pod dachem non ferendo injurias coeli zastawał. Wojsko ma w tem ubliżenie, iż wiele jest dekretów w trybunałach skarbowych contra mentem legi in damnum żołnierza ferowanych, jako to defalcata w czopowem, w akcyzie, we cłach i innych rpltej podatkach bez przysięgi przyjęte; także delaty w pomienionych podatkach cum summo rpblcae dispendio wymyślono i wynaleziono, kiedy contrahentes sprawując się z czopowego lub akcyzy delatami per favorem judicum powychodzili, a samych kontrahentów, z którymi kontrakta były zawarte indebite, uwolnili; co zaś największa, lubo wyraźne są prawa, iż żydzi etiam alimine skarbu mają arreri; nihilominus podatki rpltej tak jawnym i wierutnym szkodnikom skarbu były arendowane, którzy pieniądze powybierawszy sami pouciekali. W czem Jchmpp. administratores skarbu Wgo Ks. Litews. per abusum officii sui zgrzeszyli, expedit, aby wszystko to de suo płacili non obstantibus judicatis trybunałów skarbowych, które na żydach stanęły, ponieważ żydzi nietylko w Wkiem Ks. Litews. , ale teraz i w Jeruzalem non sunt in conveniendo, a luboby mogli conveniri, że non sunt capaces takowych funkcyj, aby ci sami nie byli, którzy urzędem skarbowym źle szafowali. Wielkie praejudicium stan szlachecki przez poborców ponosi, którzy mimo kwity swoje na delatę niesłusznie pozdawali różnych; temu zabiegając, aby takowy poborca nietylko karę płacił, ale żeby poenam triplicis pensionis, że tak wiele, jako zdał do skarbu dotąd żaden szlachcic za kwitem secure wysiedzieć się nie może. Wszystkie rpltej sprawy a zwłaszcza skarbowe assistentiam et patrocinium instigatoris potrzebują, które iż in omni subselio a mianowicie na sejmach, trybunałach, u sądów JKMci assessorskich i innych przypadają, aby Jmpan instigator pro officio suo one dotąd sam promoveat albo assistat Co iż się dotąd magno skarbu rpltej praejudicio działo, kiedy non instigatoris ale judicis persona, będąc posłem, deputatem albo komisarzem i tym podobne munia na się zabierając teraźniejszy Jmpan instygator duo incompatibilia na się zabierał, perpetua lege cavere, potrzeba będzie, aby każdy in hoc subselio, gdzie powinien być instygatorem, nie bywał sędzią. będzie, aby każdy in hoc subselio, gdzie powinien być instygatorem, nie bywał sędzią. Aby żaden nie wymawiał się od pospolitego ruszenia albo kontrybucyi na obronę rpltej uchwalonej, że przy główniejszej majętności pełni powinność, ale w każdym powiecie albo województwie z majętności swej tam będącej satis faciat rpblcae debito. Jchmpp. pisarze skarbowi Wgo Ks. Litews. in comprobationem rachunków swoich w teraźniejszem zamieszaniu rpltej, jako nie korzyścili, co do skarbu należało, juramentem praestet. Aby żaden nie wymawiał się od pospolitego ruszenia albo kontrybucyi na obronę rpltej uchwalonej, że przy główniejszej majętności pełni powinność, ale w każdym powiecie albo województwie z majętności swej tam będącej satis faciat rpblcae debito. Jchmpp. pisarze skarbowi Wgo Ks. Litews. in comprobationem rachunków swoich w teraźniejszem zamieszaniu rpltej, jako nie korzyścili, co do skarbu należało, juramentem praestet. Zapłata wojsku JKMci i rpltej dobrze zasłużonemu tak polskiego jakoi cudzoziemskiego zaciągu excepto chorągwi extra nexum, aby jeneralna doszła jako najprędzej, gorąco instabunt Jchmpp. deputaci, a gdy Jchmpp. w tych i inszych pretensyjach i zasługach satis facient wojsku, życzymy na obronę z Jmść pany unionem animorum et armorum quam strictissimo vinculo obwiązać et unitis viribus atgue consiliis rpltą w tak wielkich zostającą niebezbieczeństwach ratować. Zapłata wojsku JKMci i rpltej dobrze zasłużonemu tak polskiego jakoi cudzoziemskiego zaciągu excepto chorągwi extra nexum, aby jeneralna doszła jako najprędzej, gorąco instabunt Jchmpp. deputaci, a gdy Jchmpp. w tych i inszych pretensyjach i zasługach satis facient wojsku, życzymy na obronę z Jmść pany unionem animorum et armorum quam strictissimo vinculo obwiązać et unitis viribus atgue consiliis rpltą w tak wielkich zostającą niebezbieczeństwach ratować. Przytem upraszać będą pp. delegaci, aby inire modum Jchmpp. raczyli, aby bracia nasi, którzy w ciężkich nieprzyjacielskich a dla Pana i ojczyzny podjętych powrócili więzów, swoje jakiekolwiek mogli mieć ukontentowanie. Przytem upraszać będą pp. delegaci, aby inire modum Jchmpp. raczyli, aby bracia nasi, którzy w ciężkich nieprzyjacielskich a dla Pana i ojczyzny podjętych powrócili więzów, swoje jakiekolwiek mogli mieć ukontentowanie. 93. 93. RESPONS OD JKMCI PANA N. M. NA INSTRUKCYJA W BOGU WIELEBNYCH, WIELMOŻNYCH I URODZONYCH KOMISARZÓW Z SEJMU BLISKO PRZESZŁEGO DO ZAPŁATY I UJĘCIA WOJSK W GO KS. LLTEWS. NAZNACZONYCH PRZEZ URODZDONEGO MLCHAŁA KAZIMIERZA Z GRRZA WOŁMIŃSKIEGO SKARBNIKA I KOMISARZA POWIATU UPICKIEGO UMYŚLNIE DO JCHMPP. ZESłANEGO PRZYNIESIONY A DANY WE LWOWIE EXRESPONS OD JKMCI PANA N. M. NA INSTRUKCYJA W BOGU WIELEBNYCH, WIELMOŻNYCH I URODZONYCH KOMISARZÓW Z SEJMU BLISKO PRZESZŁEGO DO ZAPŁATY I UJĘCIA WOJSK W GO KS. LLTEWS. NAZNACZONYCH PRZEZ URODZDONEGO MLCHAŁA KAZIMIERZA Z GRRZA WOŁMIŃSKIEGO SKARBNIKA I KOMISARZA POWIATU UPICKIEGO UMYŚLNIE DO JCHMPP. ZESłANEGO PRZYNIESIONY A DANY WE LWOWIE EX Consilio die 12 Januarii 1663. Consilio die 12 Januarii 1663. W tem powszechnem świata polskiego a niemal całego chrześcijańskiego per horrendum casum Wielm. Wincentego Korwina Gosiewskiego podskarbiego wielkiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. zadumaniu, które musiało i serce JKMci jako ojca tej ojczyzny et persimonia sanguinis cwici czule postrzega W tem powszechnem świata polskiego a niemal całego chrześcijańskiego per horrendum casum Wielm. Wincentego Korwina Gosiewskiego podskarbiego wielkiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. zadumaniu, które musiało i serce JKMci jako ojca tej ojczyzny et persimonia sanguinis cwici czule postrzega jącego znacznie dosiądz, spodziewał się JKMść z tej pierwszej wielkiej komisarzów do siebie legacyi tudzież ich samych dowodniejsze żalu jako ku koledze i dyrektorowi swemu swoje królewskie znaleść solatium; czego acz w instrukcyi nie znajduje, non intermittit, jednak i w tym responsie swoim wyrażonego przez urodzonego Obuchowicza wojewodzica smoleńskiego, pokojowego dworzanina swego i przez uniwersały do województw i powiatów wydane ponowić ressentymentu swego pańskiego, który ponosi ze straty tak wielkiego i nigdy najmniejszą infidelitatis notą nie zmazanego senatora, urzędnika swego; compatitur oraz et orbitati komisyi, że dyrektora swego straciła życząc, aby łaskawe nieba oddalały takie i tym podobne paroksyzmy od państw JKMci i tandem pożądaną sprawiły ojczyźnie quietem. jącego znacznie dosiądz, spodziewał się JKMść z tej pierwszej wielkiej komisarzów do siebie legacyi tudzież ich samych dowodniejsze żalu jako ku koledze i dyrektorowi swemu swoje królewskie znaleść solatium; czego acz w instrukcyi nie znajduje, non intermittit, jednak i w tym responsie swoim wyrażonego przez urodzonego Obuchowicza wojewodzica smoleńskiego, pokojowego dworzanina swego i przez uniwersały do województw i powiatów wydane ponowić ressentymentu swego pańskiego, który ponosi ze straty tak wielkiego i nigdy najmniejszą infidelitatis notą nie zmazanego senatora, urzędnika swego; compatitur oraz et orbitati komisyi, że dyrektora swego straciła życząc, aby łaskawe nieba oddalały takie i tym podobne paroksyzmy od państw JKMci i tandem pożądaną sprawiły ojczyźnie quietem. Wdzięczen JKMść prac, trudów i kosztów Wnych i uradzonych komisarzów dla dobra pospolitego przez półroczna rezydencyją w Wilnie poniesionych, które lubo ob egmtatem. publicam pożądanej ojczyźnie i uspokojenia wojsk jeszcze nie przyniosły konsolacyi, nie wątpi jednak JKMść, że za reasumpcyją limitowanej ad diem 16 currentis komisyi contmuata cura et solicitudine Wnych i urodz. komisarzów felicem ta komisyja SOF-tietur effectum. Czego jako JKMść ojcowskim życzy afektem, tak każdego z Wnych urodz, komisarzów prace i koszty podjęte rzelelną łaski swej pańskiej szczodrobliwością, wypłacać a reipublicae one, na sejmie recomendare obiecuje. Wdzięczen JKMść prac, trudów i kosztów Wnych i uradzonych komisarzów dla dobra pospolitego przez półroczna rezydencyją w Wilnie poniesionych, które lubo ob egmtatem. publicam pożądanej ojczyźnie i uspokojenia wojsk jeszcze nie przyniosły konsolacyi, nie wątpi jednak JKMść, że za reasumpcyją limitowanej ad diem 16 currentis komisyi contmuata cura et solicitudine Wnych i urodz. komisarzów felicem ta komisyja SOF-tietur effectum. Czego jako JKMść ojcowskim życzy afektem, tak każdego z Wnych urodz, komisarzów prace i koszty podjęte rzelelną łaski swej pańskiej szczodrobliwością, wypłacać a reipublicae one, na sejmie recomendare obiecuje. Doniósł JKMci urodzony skarbnik i komisarz powiatu upitskiego, że wojska JKMci dla obrady publicznej przez listy i poselstwa swoje wzywają Wnych i urodź, komisarzów JKMci i rpltej do koła swego, co jako nigdy w tej rpltej nie było practicatumr tak i teraz, aby Wżni i urodzeni komisarze majestatem omnium rpblcae ordinum w osobach swoich repraesentantes nie wprowadzali tak szkodliwej dla ojczyzny novitatem, serio JKMść z senatem przy boku swoim będącym; przestrzega, ten podając sposób, aby exemplo komisyi tutecznej koronnej per delegata de medio sui ex utroque ordine ujęcie wójsk traktowi. Której i od rezydentów swoich w wojskach koronnych zostających i od posłów do siebie od tychże wojsk zesłanych muszą. mieć sufficientes informationes, że trzecli tylko komisarzów ex equestri ordine, czwarty od JKMci wielebny w Bogu ks. biskup kujawski traktowali z wojskami w Wolborzu i to, co a rblca było comissum, do szczęśliwego faventibus superis przywiedli efektu; za czem i wojska Wgo Ks. Litews, nic więcej nad koronne po Wnych i urodzonych komisarzach JKMci wyciągać nie mogą. mieć sufficientes informationes, że trzecli tylko komisarzów ex equestri ordine, czwarty od JKMci wielebny w Bogu ks. biskup kujawski traktowali z wojskami w Wolborzu i to, co a rblca było comissum, do szczęśliwego faventibus superis przywiedli efektu; za czem i wojska Wgo Ks. Litews, nic więcej nad koronne po Wnych i urodzonych komisarzach JKMci wyciągać nie mogą. In quantumby się jednak przy takiej swojej propozycyi zasadzały i onych odstąpić nie chciały, lubo to będzie contrarium JKMci i całej rpltej, ale że w tem uspokojenie Wgo Ks. Litews. zawisło, nie jest JKMść contrarius temu, aby wszyscy Wżni urodź, komisarze nie mieli zjechać do wojsk hoc praecustodito, aby w żadne materyje status z nimi nie wdając i przysięgami żadnemi wojskom nie obowiązując się, samo tylko ukontentowanie krwawych zasług ich przywodząc do skutku, konstytucyją o zapłacenie wojskom napisaną traktowali, a nadewszystko a desperatione jako w instrukcyi swojej dotknęli bytnością swoją, jeśliby się na to zanosiło, odwiedli, dając znać JKMci jak najprędzej, jako się ten tractus nada i potem jako najczęściej z JKMeią korespondując. In quantumby się jednak przy takiej swojej propozycyi zasadzały i onych odstąpić nie chciały, lubo to będzie contrarium JKMci i całej rpltej, ale że w tem uspokojenie Wgo Ks. Litews. zawisło, nie jest JKMść contrarius temu, aby wszyscy Wżni urodź, komisarze nie mieli zjechać do wojsk hoc praecustodito, aby w żadne materyje status z nimi nie wdając i przysięgami żadnemi wojskom nie obowiązując się, samo tylko ukontentowanie krwawych zasług ich przywodząc do skutku, konstytucyją o zapłacenie wojskom napisaną traktowali, a nadewszystko a desperatione jako w instrukcyi swojej dotknęli bytnością swoją, jeśliby się na to zanosiło, odwiedli, dając znać JKMci jak najprędzej, jako się ten tractus nada i potem jako najczęściej z JKMeią korespondując. Posłanikowie moskiewscy do kogo byli wyprawieni, od tegoż odprawę swą mieć byli powinni, ale sublata persona Wżni i urodzeni komisarze JKMci i rpltej mogli ich co i teraz potrzeba z tem samom expedire, że ten nie żyje do kogo byli przysłani. Wszakże w tych materyjach tak ratione Szczerbatego i inszych więźniów, jako i idących posłów ma JKMść osobliwe hramoty od samego cara przez umyślnego gońca przyniesione, które per copias rozesłane są od JKMci Wnym senatorom i urzędnikom Wgo Ks. Litews. cum requisitione, aby sensus suos przysłali JKMci napisane, jaki ma być dany carowi JMci respons; czeka tedy JKMść zdania ich, które, aby mógł mieć jako najprędzej iteratis vicibus gorąco urget, ob defectum bowiem skarbu koronnego nie może JKMść tardare z odprawą gońca tego. Posłanikowie moskiewscy do kogo byli wyprawieni, od tegoż odprawę swą mieć byli powinni, ale sublata persona Wżni i urodzeni komisarze JKMci i rpltej mogli ich co i teraz potrzeba z tem samom expedire, że ten nie żyje do kogo byli przysłani. Wszakże w tych materyjach tak ratione Szczerbatego i inszych więźniów, jako i idących posłów ma JKMść osobliwe hramoty od samego cara przez umyślnego gońca przyniesione, które per copias rozesłane są od JKMci Wnym senatorom i urzędnikom Wgo Ks. Litews. cum requisitione, aby sensus suos przysłali JKMci napisane, jaki ma być dany carowi JMci respons; czeka tedy JKMść zdania ich, które, aby mógł mieć jako najprędzej iteratis vicibus gorąco urget, ob defectum bowiem skarbu koronnego nie może JKMść tardare z odprawą gońca tego. Na czwartą hramotę, w której komisarze moskiewscy exptresse dokładają, że panowie komisarze z JKMcią do traktowania pokoju naznaczeni przez urodź. Komara upewnili ich zatrzymaniem wojsk JKMci Wgo Ks. Litews, ab hostilitate, Na czwartą hramotę, w której komisarze moskiewscy exptresse dokładają, że panowie komisarze z JKMcią do traktowania pokoju naznaczeni przez urodź. Komara upewnili ich zatrzymaniem wojsk JKMci Wgo Ks. Litews, ab hostilitate, 4747 obiecując i to u JKMci efficere, że i wojska koronne póki pokój straktowany zostanie zatrzymane będą, żadnej nie może JKMść dać deklaracyi, ponieważ Mo inscio i bez komisarzów koronnych pozwolili na armistitium napisawszy do JKMci z Wilna, że z tem tylko urodź. Komara wyprawili, iż za zejściem z tego świata kolegi swego Wielm. wojewody mazowieckiego poty ad tractatus z nimi przystąpić nie mogą, póki inszy na jego miejsce od JKMci substitutus. Jako tedy sejm nie zezwolił na żadne armistithim, tak JKMść approbare go nie może, nie chcąc czasu do przygotowania się dać nieprzyjacielowi, którego ad restitutionem omnium oblatorum armis cogere wyprawiwszy wojska koronne w Ukrainę umyślił, do czego i han Jmść krymski colligatus JKMci i rpltej gorąco stimulat. obiecując i to u JKMci efficere, że i wojska koronne póki pokój straktowany zostanie zatrzymane będą, żadnej nie może JKMść dać deklaracyi, ponieważ Mo inscio i bez komisarzów koronnych pozwolili na armistitium napisawszy do JKMci z Wilna, że z tem tylko urodź. Komara wyprawili, iż za zejściem z tego świata kolegi swego Wielm. wojewody mazowieckiego poty ad tractatus z nimi przystąpić nie mogą, póki inszy na jego miejsce od JKMci substitutus. Jako tedy sejm nie zezwolił na żadne armistithim, tak JKMść approbare go nie może, nie chcąc czasu do przygotowania się dać nieprzyjacielowi, którego ad restitutionem omnium oblatorum armis cogere wyprawiwszy wojska koronne w Ukrainę umyślił, do czego i han Jmść krymski colligatus JKMci i rpltej gorąco stimulat. O Tatarach, że w Ukrainie koczują i tam hiberny swoje odprawują, vanis metus w obywatelach Wgo Ks. Litews. , ponieważ ci ludzie ex hac sola ratione od samych wojsk zaporożskich są zaciągnieni, aby ich in defectu posiłków koronnych i Wgo Ks. Litews. , których się dożebrać nie mogli, od potencyi moskiewskiej zaszczycali; co sam effectus przeszłej jesieni probavit, że bez tych posiłków tatarskich zginęłaby była Ukraina od Romadanowskiego po pierwszej wojska kozackiego porażce. Od zawistnych tranquilitati publicae seruntur te wieści, jako i w przeszłym roku o cudzoziemskich wojskach od morza rozsiane były, którym, aby Tatarowie do państw Wgo Ks. Litews. zbliżać się mieli, bardzo w dalekiej od niej odległości wierzyć nie potrzeba. Nie powinny tedy takowe wieści difficultare tractatum z wojskami, które żadnego fundamentu nie mają. O Tatarach, że w Ukrainie koczują i tam hiberny swoje odprawują, vanis metus w obywatelach Wgo Ks. Litews. , ponieważ ci ludzie ex hac sola ratione od samych wojsk zaporożskich są zaciągnieni, aby ich in defectu posiłków koronnych i Wgo Ks. Litews. , których się dożebrać nie mogli, od potencyi moskiewskiej zaszczycali; co sam effectus przeszłej jesieni probavit, że bez tych posiłków tatarskich zginęłaby była Ukraina od Romadanowskiego po pierwszej wojska kozackiego porażce. Od zawistnych tranquilitati publicae seruntur te wieści, jako i w przeszłym roku o cudzoziemskich wojskach od morza rozsiane były, którym, aby Tatarowie do państw Wgo Ks. Litews. zbliżać się mieli, bardzo w dalekiej od niej odległości wierzyć nie potrzeba. Nie powinny tedy takowe wieści difficultare tractatum z wojskami, które żadnego fundamentu nie mają. Nie przepomniał p. skarbnik i komisarz powiatu upitskiego deferre, że i urodz. komisarze necessitate publica adacti ultra praescripta legis całoroczną intratę z dóbr JKMci in supplementum zapłaty wojskowej pozwolili. Co acz zda się być nimis onerosum et libertati praeiudiciosum, bo bez sejmu, że to jednak na Wnych i urodz, komisarzach summa extorsit necessitas, non deerit JKMść powagą swą pańską, aby na przyszłym sejmie ta liberalitas propter bonum reipublicae concessa aprobowaną była, byle za nie fructus rozwiązania związku pożądany mógł nastą- pić; czego, że Wżni i urodź, komisarze non intermittent, pewien JKMść zostaje. pić; czego, że Wżni i urodź, komisarze non intermittent, pewien JKMść zostaje. Instituit to JKMść jeszcze przed przyjazdem wielkiego skarbnika i komisarza powiatu upitskiego z samej manifestacyi wojskowej, że województwa i powiaty, tudzież Wżni senatorowie duchowni i świeccy osobliwie o to od wojsk JKMci mieli reprehensiones, że na wiele ich rekwizycyj unum sentire z nimi i rezydentów swych przy nich mieć nie chcieli, potrzebując, aby to teraz ad effectum przywiedli. Przecz, iż directissime jura JKMci petentur, ex consilio Senatus sui wydać JKMść rozkazał uniwersały do wszystkich województw i powiatów, aby ąuiete w domach swoich zostając żadnych zjazdów sine consensu JKMci nie odprawo wali i rezydentów do wojsk nie posyłali. Instituit to JKMść jeszcze przed przyjazdem wielkiego skarbnika i komisarza powiatu upitskiego z samej manifestacyi wojskowej, że województwa i powiaty, tudzież Wżni senatorowie duchowni i świeccy osobliwie o to od wojsk JKMci mieli reprehensiones, że na wiele ich rekwizycyj unum sentire z nimi i rezydentów swych przy nich mieć nie chcieli, potrzebując, aby to teraz ad effectum przywiedli. Przecz, iż directissime jura JKMci petentur, ex consilio Senatus sui wydać JKMść rozkazał uniwersały do wszystkich województw i powiatów, aby ąuiete w domach swoich zostając żadnych zjazdów sine consensu JKMci nie odprawo wali i rezydentów do wojsk nie posyłali. Pewien JKMść zostawał, że podatki na dwóch sejmach uchwalone, do czego i sam dnie i noce bezsenne prowadząc przykładał się, miały sufficere zapłacie wojskowej, ale że większą od Wnych i urodz. komisarzów odbiera informacyją, żałośnym z tego JKMść zostawać musi; niemniej i ztąd, kiedy sobie przypomina, że i inszych sposobów, które mimo generalnej kontrybucyi do satysfakcyi wojskom na sejmie proponowane były, przyjąć nie chciano. Któremu defektowi aczby życzył JKMść secundum instituta reipublicae przez prędkie sejmu złożenie mederi, ale że to ex multis validis rationibus practicabile być nie może, około czego znosił się JKMść z pany radcami koronnymi. Niemniej i z tej, że teraz uspokoiwszy wojska koronne, do tego się vel maxime JKMść aplikuje, żeby je mógł z wojskami tatarskiemi i kozackiemi złączywszy ad honestam pacem od granic koronnych i Wgo Ks. Litews. cara moskiewskiego przywieść, oraz i Ukrainę, na którą i od drugiej ściany niebezpieczeństwa zmierza burza, assekurować. A nadewszystko, że more świątobliwych antecessorów JKMci, bytność samego JKMci na wojnie do szczęśliwego dokończenia jej i dobrego zawarcia pokoju potrzebna. Aby tandem tak. ciężkim wojnom koniec mógł być położony, nie może JKMść sejmu składać, kiedy pory wojennej zażyć zechce, do której aby Wżni i urodz. komisarze i wojska Wgo Ks. Litews inwitowali żąda, chyba confecto deptano z nieprzyjaciółmi negotio i wojska z związku rozprowadziwszy. Pewien JKMść zostawał, że podatki na dwóch sejmach uchwalone, do czego i sam dnie i noce bezsenne prowadząc przykładał się, miały sufficere zapłacie wojskowej, ale że większą od Wnych i urodz. komisarzów odbiera informacyją, żałośnym z tego JKMść zostawać musi; niemniej i ztąd, kiedy sobie przypomina, że i inszych sposobów, które mimo generalnej kontrybucyi do satysfakcyi wojskom na sejmie proponowane były, przyjąć nie chciano. Któremu defektowi aczby życzył JKMść secundum instituta reipublicae przez prędkie sejmu złożenie mederi, ale że to ex multis validis rationibus practicabile być nie może, około czego znosił się JKMść z pany radcami koronnymi. Niemniej i z tej, że teraz uspokoiwszy wojska koronne, do tego się vel maxime JKMść aplikuje, żeby je mógł z wojskami tatarskiemi i kozackiemi złączywszy ad honestam pacem od granic koronnych i Wgo Ks. Litews. cara moskiewskiego przywieść, oraz i Ukrainę, na którą i od drugiej ściany niebezpieczeństwa zmierza burza, assekurować. A nadewszystko, że more świątobliwych antecessorów JKMci, bytność samego JKMci na wojnie do szczęśliwego dokończenia jej i dobrego zawarcia pokoju potrzebna. Aby tandem tak. ciężkim wojnom koniec mógł być położony, nie może JKMść sejmu składać, kiedy pory wojennej zażyć zechce, do której aby Wżni i urodz. komisarze i wojska Wgo Ks. Litews inwitowali żąda, chyba confecto deptano z nieprzyjaciółmi negotio i wojska z związku rozprowadziwszy. Życzy JKMść i krom sejmu wojska swoje uspokoić et ad obsequium przywieść, sposób ten najdoskonalszy rozumiejąc, żeby Wżni i urodz. komisarze dali dostateczne informationes i same rachunki skarbowe posłali do województw i powiatów Wgo Ks. Litews. na sejmiki gromniczne generalne po wszystkiem Wkiem Ks. Litews. odprawujące się i tam albo przez listy swoje, albo dowodnie przez samychże pp. komisarzów relacyją limitowawszy do tygodnia albo dwu komisyją pokazali, jako wielki dług był rpltej wojskom winny, jaki numerus wojsk, jako wiele od komisyi moskiewskiej wojska pieniędzy wzięły, jako wiele i na tej komisyi odebrały i odebrać jeszcze za dekretami tak z retent, jako i z intrat pozwolonych mogą; jako wiele ustąpić i darować wojska ojczyźnie zechcą exemplo koronnych wojsk, które od półszesnastu milijonów na dziewięciu milijonach i trzech kroć sto tysiącach przestać deklarowały się i przysięgły. A nadewszystko około tego jako najprędzej pracować potrzeba, aby wojska deklarowały, na jakiej kwocie w tak ciężkiem spustoszeniu ojczyzny przestać chcą, którą wziąwszy in trutinam województwa i powiaty za gorącem Wnych i urodz. komisarzów zaleceniem, że bez niej żadną miarą wojska związku nie rozwiążą, chciały w sobie znaleść sposoby, którymiby taki dług wypłacić; albo też Wżni i urodz. komisarze insuggerant ex ea praxi, którą teraz w rachunkach skarbowych wzięli modos et genem, a tak województwa i powiaty dobrowolnie u siebie postanowiwszy, byleby wszystkie zgodnie, mogliby na pewny czas za trzy albo cztery niedziele wnieść do skarbu namówione pieniądze i tandem wojska auctoritate comissionis ejusdem, choćby się dalej jako i tu w Koronie przewlokło, uspokoić. Coby potem JKMść i sejm stwierdził, gdyż na pieniądzach primus modus uspokojenia wojsk, pieniądze zaś na perswazyi i słusznej pp. komisarzów województwom i powiatom relacyi zawisły. Co się tknie konwokacyi, ta directe przeciwko prawu et contra vincula unionis pugnat, które spólne rady tak stanów koronnych jako i Wgo Ks. Litews. mieć chcą, pugnat i przeciwko świeżej de reddenda ratione Senatus consultorum konstytucyi, aby w sprawach sejmowi należących żadne Senatus consulta formowane nie bywały. Na co jużby senat koronny ex necessitate et defectu pieniędzy w Wkiem Ks. Litews, mógł zezwolić, ponieważ, to jest interes samego Wgo Ks. Litews. contribuere na zapłatę wojsku jego; nie mając jednak JKMść w tej mierze perspectas mentes stanów Wgo Ks. Litews. tak senatu jako i equestris ordinis, na tak widomą rapturam prawa odważać się nie śmie. Chyba gdzieby już sami którzy vocem contradicendi mają t. j. województwa i powiaty z sejmników gromnicznych o takowy zjazd lubo separatim od każdego województwa i powiatu przez poselstwa do JKMci prosiły, lubo doniesieniem przez komisarzów swoich na komisyją wileńską, któraby i JKMci imieniem całego Ks. Litews. upraszała i dokumenta prośby każdego województwa i powiatu JKMci przysłała, uczynićby mógł JKMść, a zatem i ekspedycyją eo liberius z kancelaryi swojej wydać, jakoby w sześciu niedzielach i sejmiki i sam zjazd in absentia JKMci samego w Litwie odprawić się mógł. Iterim expediret Wnym i urodz. komisarzom przysłać JKMci informacyją, jakie propozycyje miałyby być na sejmiki uprzedzające ten zjazd przez posłów JKMci uczynione i jaki podatek na wypłacenie długu proponowany, in reliquo, jakie sposoby ujęcia wojsk u siebie salva integritate praw, swobód et antiquae reipublicae famae znajdują A że JKMść necessarie widzi potrzebę, aby pp. komisarze na gromniczne sejmiki województwom i powiatom się odezwali i ich consilium o zapłacie i ujęciu wojsk exquirant wywodząc im principaliter, że nullus modus nec possibilis exstat sejmowania prędkiego ex rationibus wyżej wyrażonych, zdało się JKMci ex re reipublicae i dla tem prędszego uspokojenia Wgo Ks. Lit. listami swoimi zagrzać województwa i powiaty na też sejmiki gromniczne posyłając je przez tegoż Wołmińskiego skarbnika i komisarza powiatu upitskiego, a to dla tego vel maxime, żeby informacyje Wnych i nrodz. komisarzów większy robur i powagę mieć i tem większy skutek wziąć mogły. Jako ex copia listu, którą kancelaryi a JKMci posyła patebit, co w samej prędkości zawisło, aby listy JKMci z informacyjami komisarskiemi wcześnie na sejmiki gromniczne przesłane były. Boleje na to JKMść, że dawniejszych tak ab extra, jako ab intra nie uspokoiwszy kłótni, occasio daje się od wojska JKMci Wgo Ks. Litews. do zerwania pakt świeżo ze Szwedami w Oliwie zawartych przez zatrzymanie strugów na Dźwinie, które, aby jako najprędzej uwolnione były, żąda JKMść od Wnych i urodz. komisarzów swoich, aby to wojskom serio persuadere chcieli; żeby zaś Szwedowie i Inflanczycy solą i wojenną amunicyją fortece nieprzyjaciela JKMci i rpltej nie suplementowali, pisze JKMść w tej materyi do generała inflanckiego i list ten na ręce Wnych i urodz, komisarzów posyłać raczy. JKMci Wgo Ks. Litews. do zerwania pakt świeżo ze Szwedami w Oliwie zawartych przez zatrzymanie strugów na Dźwinie, które, aby jako najprędzej uwolnione były, żąda JKMść od Wnych i urodz. komisarzów swoich, aby to wojskom serio persuadere chcieli; żeby zaś Szwedowie i Inflanczycy solą i wojenną amunicyją fortece nieprzyjaciela JKMci i rpltej nie suplementowali, pisze JKMść w tej materyi do generała inflanckiego i list ten na ręce Wnych i urodz, komisarzów posyłać raczy. Nie mógłby JKMść nic pożądańszego słyszeć, jako, żeby wojska jego powróciwszy ad obsequium i związek rozerwawszy prospiciendo securitati granic Wgo Ks. Litews. in hosticum siły swoje przeniosły i tam pofolgowawszy zniszczonej swojej własnej ojczyźnie na sławę JKMci i wszystkiego narodu męztwem i odwagą zarabiając nowych JKMci przyczyniły tryumfów a własnej ojczyźnie pożądany sprawiły pokój. Ale żeby pospolite ruszenia w zimie mogły być do tej impressyi zażyte, zda się to być imposibile dla ciężkiego zniszczenia obywatelów Wgo Ks. Litews. , któremu JKMść przeszłego roku przypatrzył się bardzo dobrze, i to impracticabile wyprowadzać ostatnie siły rpltej in hosticum i tak ogołoconą tot casibus exponere własną ojczyznę. Me mniej i to considerandum, że w pierwszych wiciach prędko po sejmie insistendo constitutionem za dwoje wydanych assekurować JKMść województwa i powiaty raczył, że trzecie wici chyba in summa necessitate miały być wydane, gdy tedy jeszcze żadnego nie widzi JKMść od nieprzyjaciół periculum, nie może ad offendendum hostem co tylko próżnym wojskom należy movere nobilitatem, która ma dosyć ciężarów. Więc i to byłoby przeciwko wyraźnemu prawu, gdyby trzecie wici na ręce Wnych i urodz. komisarzów były posłane, które tylko samemu Jmpanu hetmanowi in absentia JKMci servit; gdyby jednak tego gwałtowna potrzeba była, nie omieszka JKMść wydać i trzecie wici według prawa i dawnego zwyczaju. Nie mógłby JKMść nic pożądańszego słyszeć, jako, żeby wojska jego powróciwszy ad obsequium i związek rozerwawszy prospiciendo securitati granic Wgo Ks. Litews. in hosticum siły swoje przeniosły i tam pofolgowawszy zniszczonej swojej własnej ojczyźnie na sławę JKMci i wszystkiego narodu męztwem i odwagą zarabiając nowych JKMci przyczyniły tryumfów a własnej ojczyźnie pożądany sprawiły pokój. Ale żeby pospolite ruszenia w zimie mogły być do tej impressyi zażyte, zda się to być imposibile dla ciężkiego zniszczenia obywatelów Wgo Ks. Litews. , któremu JKMść przeszłego roku przypatrzył się bardzo dobrze, i to impracticabile wyprowadzać ostatnie siły rpltej in hosticum i tak ogołoconą tot casibus exponere własną ojczyznę. Me mniej i to considerandum, że w pierwszych wiciach prędko po sejmie insistendo constitutionem za dwoje wydanych assekurować JKMść województwa i powiaty raczył, że trzecie wici chyba in summa necessitate miały być wydane, gdy tedy jeszcze żadnego nie widzi JKMść od nieprzyjaciół periculum, nie może ad offendendum hostem co tylko próżnym wojskom należy movere nobilitatem, która ma dosyć ciężarów. Więc i to byłoby przeciwko wyraźnemu prawu, gdyby trzecie wici na ręce Wnych i urodz. komisarzów były posłane, które tylko samemu Jmpanu hetmanowi in absentia JKMci servit; gdyby jednak tego gwałtowna potrzeba była, nie omieszka JKMść wydać i trzecie wici według prawa i dawnego zwyczaju. Ta była zawsze mens JKMci, aby Wżni i urodz. komisarze do traktowania pokoju z Moskwą naznaczeni zniósłszy się w czasie i miejscu z komisarzami moskiewskimi, przynajmniej in praelimitaribus funkcyją na się włożoną aggredi chcieli, o co wszystkich gorącemi nie pojednokroć sollicytował listami. Ale że ob defectum aerarii publici propriis sumptibus dokazać tego nie mogli, calamitati temporum przypisać się musi. Teraz zaś tantisper pp. komisarzów na traktaty posyłać nie może, póki nie odbierze zdania pp. senatorów Wgo Ks. Litews. , do któryeh Wgo Obuchowicza wojewodzica smoleńskiego, pokojowego dworzanina swego z umysłu posłał, jeśli pokój tu pod bokiem JKMci z posłami moskiewskimi ma być traktowany, czyli też oni tu, a nasi tam w stolicy traktować mają. że ob defectum aerarii publici propriis sumptibus dokazać tego nie mogli, calamitati temporum przypisać się musi. Teraz zaś tantisper pp. komisarzów na traktaty posyłać nie może, póki nie odbierze zdania pp. senatorów Wgo Ks. Litews. , do któryeh Wgo Obuchowicza wojewodzica smoleńskiego, pokojowego dworzanina swego z umysłu posłał, jeśli pokój tu pod bokiem JKMci z posłami moskiewskimi ma być traktowany, czyli też oni tu, a nasi tam w stolicy traktować mają. Na prezydyjach zamków wileńskiego i kowieńskiego jako wiele securitati państw JKMci Wgo Ks. Litews. należy, zawsze to dobrze JKMść uważyć raczył i dla tego kilka razy urgebat Wnych hetmanów i wszystką komisyją wileńską, aby praesidiarii tameczni i insi ludzie extra nexum będący według konstytucyi o zapłacie wojskowej napisanej równo z wojskami związkowemi participes byli tych pieniędzy, które z podatków rpltej na zapłatę wojskom do Wilna były zwiezione. W czem że są upośledzeni, nie przy JKMci zostanie wina. Podał był JKMść i ten sposób do konserwowania praesidiariorum na pomienionych zamkach i na wszystkich inszych, aby województwa i powiaty propter conservationem sui prowidowały ich potrzebną żywnością; w tej materyi do województw i powiatów, gdzie fortece consistunt, pisał, które, ponieważ nihil effecerunt, quam ardentissime agere potrzeba z wojskami, aby z tych pieniędzy, które teraz na komisyją za dekretami wnosić mają, pozwolili udzielić pewną sumę na zatrzymanie tych ludzi, którzy na wileńskim i kowieńskim zamku zostają, gdyż jeśliby z nich miały być praesidia sprowadzone, dodałoby nieprzyjacielowi ochoty do kuszenia się znowu o też fortece, które quanto sudore samego JKMci są rekuperowane, constat to dobrze wszystkiemu światu. Na prezydyjach zamków wileńskiego i kowieńskiego jako wiele securitati państw JKMci Wgo Ks. Litews. należy, zawsze to dobrze JKMść uważyć raczył i dla tego kilka razy urgebat Wnych hetmanów i wszystką komisyją wileńską, aby praesidiarii tameczni i insi ludzie extra nexum będący według konstytucyi o zapłacie wojskowej napisanej równo z wojskami związkowemi participes byli tych pieniędzy, które z podatków rpltej na zapłatę wojskom do Wilna były zwiezione. W czem że są upośledzeni, nie przy JKMci zostanie wina. Podał był JKMść i ten sposób do konserwowania praesidiariorum na pomienionych zamkach i na wszystkich inszych, aby województwa i powiaty propter conservationem sui prowidowały ich potrzebną żywnością; w tej materyi do województw i powiatów, gdzie fortece consistunt, pisał, które, ponieważ nihil effecerunt, quam ardentissime agere potrzeba z wojskami, aby z tych pieniędzy, które teraz na komisyją za dekretami wnosić mają, pozwolili udzielić pewną sumę na zatrzymanie tych ludzi, którzy na wileńskim i kowieńskim zamku zostają, gdyż jeśliby z nich miały być praesidia sprowadzone, dodałoby nieprzyjacielowi ochoty do kuszenia się znowu o też fortece, które quanto sudore samego JKMci są rekuperowane, constat to dobrze wszystkiemu światu. Instancyją Wnych i urodz. komisarzów za urodz. Stefanem Niewiarowskim pułkownikiem JKMci przez urodz. skarbnika wniesioną, aczby JKMść rzetelnym skutkiem łaski swej ex nunc coronare życzył; ale że tego więźnia Iwana Manasterowa Jmp. Zamojski podskarbi lwowski inaczej wydać nie zechce, ażby mu wprzód sumptus na pomienionego więźnia łożony był refusus i żeby miał rekompenzę za majętność dziedziczną, którą ojciec jego okupującego z więzienia szwedzkiego sprzedać musiał, Instancyją Wnych i urodz. komisarzów za urodz. Stefanem Niewiarowskim pułkownikiem JKMci przez urodz. skarbnika wniesioną, aczby JKMść rzetelnym skutkiem łaski swej ex nunc coronare życzył; ale że tego więźnia Iwana Manasterowa Jmp. Zamojski podskarbi lwowski inaczej wydać nie zechce, ażby mu wprzód sumptus na pomienionego więźnia łożony był refusus i żeby miał rekompenzę za majętność dziedziczną, którą ojciec jego okupującego z więzienia szwedzkiego sprzedać musiał, stara się JKMść, aby w tych dwóch pretensyjach ukontentowawszy urodz. Zamojskiego mógł eliberare Iwana Monasterowa na oswobodzenie synów urodz. Stefana Niewarowskiego pułkownika swego sobie i rpltej dobrze zasłużonego. Me mógł JKMść w teraźniejszym żalu swoim nic milszego od Wnych i urodz. skarbu odebrać nad contestationem wiernego poddaństwa Wnych i urodz. komisarzów i nad tą deklaracyją, że omnes conatus suos na to obracając, aby dignitatem JKMci et reipublicae tuendo prawa, swobody i wolności ojczyzny nienaruszone zachowali. Co JKMść ojcowskim od wiernych i zawsze sobie życzliwych poddanych przyjąwszy afektem upewniać raczy, nietylko Wnych i urodz. komisarzów, ale i wszystkich wobec obywatelów Wgo Ks. Litews. , że nie insze są jego Pańskie curae et solicitudines, jeno aby państwa od Boga sobie powierzone jako najgruntowniej uspokoiwszy, w tychże swobodach i wolnościach, któremi ta rplta tot saeculis kwitnęła, serae podał posteritati. W czem bez wątpienia samo supremum numen secundabit pias JKMci intentiones, gdy wojska w krwawych zasługach ukontentowane zostawszy ad obsequium JKMci powrócą i wierni ojczyzny synowie nie odstąpią własnej matki swojej. In reliquo referować się JKMść raczy na wielk. skarbnika, który jako wszystko od wolnych, Wnych i urodz. kolegów swoich sili commissa sufficienter JKMci detulit, tak i onym ojcowskie JKMci koło dobra pospolitego nie ustające pieczołowanie fusius ustnie explanabit. 94. LIST JEJMOść PANI PODSKARBINY WGO KS. LITEWS. DO JCHMPP, KOMISARZóW KORONNYCH Z WILNA DNIA 1 LUTEGO 1663. Wystawiła niesłychany w tej rpltej długo pamiętny następującej potomności sroga zawziętość ludzka widok, a mnie, jako ciężkim i słabości mojej nieznośnym pogrążyła żalem, wyrazić nie podobna. Jeśli bowiem każdy wszelkiej preminencyi i kondycyi człowiek na takie boskich i ziemskich praw a ojczystych swobód i wolności zadumieć się musi zgwałcenie, kiedy zasłużony dobrze Panu i rpltej senator, hetman przed kilku miesięcy z nieprzyjacielskiego wydzwigniony więzienia, dyrektor komisyi powagę całej rpltej reprezentujący od swoichże ojczystych ludzi z którymi zarówno piersi swoje za dostojeństwo majestatu JKMci a całość rpltej wszędzie zastawiał i więzienia kilkakrotne ponosił wprzód gwałtownie bez żadnego na kondycyją jego i struchlałe tak wielą niewczasów zdrowie z samego komisyi miejsca publicznem bezpieczeństwem obwarowanego wzięty, a potem bez żadnej rozprawy, bez powodu, bez sądu, by też nienależnego nie pozwoliwszy mu ani się justyfikować w jawnej Bogu i ludziom niewinności, okrutną śmiercią zniesiony, daleko bardziej mnie obumierać nie płakać przychodzi, na której sercu wszystkie i publiczne złamanych na osobie małżonka mojego praw rpltej i prywatne przyrodzonej małżeńskiej miłości opadają żale. Przyniosło mi jednak w tych dniach znaczną utrapienia mego folgę listowne Waszmość panów pytanie się u Jchmpp. komisarzów Wgo Ks. Litews. o przyczynie tak niesłychanego postępku, przez co odebrawszy od Wszmpp. osłabiałemu życiu mojemu posiłek, jako się z uniżonem odzywam podziękowaniem, tak oraz pokorną przesyłam suplikę, abyście Wszmpp. , których zarówno z całą rpltą tak gwałtowne i niesłychane dyrektora komisyi rpltej zabicie poruszyć musiało, i dalej w zaczętem ustawać nie chcieli krwi niewinnie rozlanej politowaniu. Nie wątpięć ja o tem, że publicznej krzywdy całej rpltej nie zechciecie Wszmpp. tak snadnie ustąpić, żebyście mieli następującej po sobie potomności szkodliwe i pełne zgorszenia zostawić w ojczyźnie swej przykłady, ale i moje prywatne utrapienia, żebyście Wszmpp. w osobliwej swej mieć raczyli protekcyi, proszę. Niewinność jawna Bogu nie może być przed całym utajona światem, kiedy na teraźniejszej w Olicie konferencyi, gdzie przyczyny śmierci dobrodzieja małżonka mojego pokazane być miały, i na to tak Jchmpp. senatorowie, jako i Jchmpp. posłowie zwołani byli, nietylko nic pokazać nie możono, coby starożytnej cnocie i nienaruszonej nigdy przeciwko JKMci i rpltej wierze małżonka mojego najmniejszą zmazę zadać mogło lubo zawziętość ludzka różnymi tak sprośny postępek chciałaby uwijać wymysłami; ale jeszcze w sercach wielu samychże pobożnego rycerstwa Wgo Ks. Litews. , bez których zezwolenia uczynek ten 48 popełniony, chrześcijańską niewinna krew znalazła kompassyją. Ta tylko wina, jeśli cnota występkiem nazwać się może, znajdować się przy nim będzie, dla której tę śmierć poniósł, że wszystkie bezsenne starania swoje i zrujnowane długiem więzieniem nieprzyjacielskiem zdrowie na to był odważył, aby wojska Wgo Ks. Litews. uspokoić i do usługi JKMci i rpltej jako najprędzej mógł spolnie z drugimi Jchmpp. kolegami swymi nakierować. Ale nie chcę bawić Wszmpp. tem, co całej rpltej wiadomem być musi, oddawszy tylko uniżone Wszmpp. dzięki za tę, którą macie nad stratą kolegi swego kompassyją, kończę powtórną prośbą moją, abyście Wszmpp. i dalej w zaczętej trwać chcieli pobożności. Osobliwie w województwach i powiatach swoich, których tu osoby reprezentujecie, tak okrutne ogłosiwszy zabicie niewinności jego, która dowodniej czasu swego dowiedzioną będzie, dać z postępków jego chcieli świadectwo i aby ta niewinnie rozlana krew bez osobliwej JKMci i rpltej nie padała animadwersyi i samego JKMci i bracią w domu pozostałą powagą swoją zagrzać raczyli. Wprawdzie nie podoła temu osierociały stan mój, abym mogła doznane łaski Wszmpp. równą zawdzięczyć usługą, ale sam Pan Bóg sędzia najsprawiedliwszy wszystkim w sprawiedliwości kochająjącym się i onę promowującym obfitą zwykł być nagrodą, której i Waszmpp. tem pewniejszymi być możecie, im większą nad krwią niewinnie rozlaną mieć kompassyją i tą samą oraz ciężkiemu utrapieniu memu dać folgę będziecie raczyli. Oddawam mię zatem łasce Wszmść panów i t. d. 95. LIST TEJżE DO JMCI KSIęDZA ARCYBISKUPA GNIEźNIEńSKIEGO I DO JCHMPP. HETMANóW KORONNYCH W TENżE SENS, JEDNO SIę NIEKTóRE WYRZUCIŁY A DRUGIE PRZYDAŁY SŁOWA. W tak burzliwym Wgo Ks. Litews. zamęcie po niewinnem dobrodzieja małżonka mojego z czteroletniego więzienia moskiewskiego przed kilku miesięcy wydźwignionego, w ojczyźnie własnej zabiciu, wszystkie prawie postradawszy zmysły, kiedy mnie nieznośne żale do jednego z nim gotowały grobu, trudno było przyjść do tej rekolekcyi, żebym się prędzej odezwać JWKks, i Dobr. i o tak wielkiem bezprawiu nad wiernym zawsze i życzliwym JKMci i rpltej senatorem i dyrektorem komisyi, powagę całej rpltej w sobie zawierającym, wykonanem w tem państwie, w którem pierwsze po JKMci Panu n. m. zasiadasz WKs. Mść miejsce, donieść WKs. Mci mogła. Uprzedzili mię z tą. do WKs. Mci nowiną ciż sami, którzy wszelkie prawa nietylko tej rpltej, ale świata całego i boskie tak strasznym zgwałcili przykładem, a gdy tej, którą nigdzie w najgrubszych narodach znaleść nie będą mogli, nie odnieśli od WKs. Mci takiego uczynku pochwały, uczuwszy ztąd zbolałe serce moje jakowąś ciężkich żalów folgę, każe mi pokorne oddać WKs. Mści podziękowanie za to, że nietylko z miłości praw i swobód tej rpltej, ale też snać z osobliwego afektu tego, który żyjącemu tak w ojczyźnie jako w nieprzyjacielskich będącemu więzach małżonkowi mojemu oświadczać WKs. Mść zwykłeś, raczysz mieć politowanie nad bezprawną i gwałtowną stratą jego. Niewinność wiadoma Bogu, lubo go jakimiś złość ludzka tłumiła i tłumi wymysłami, chcąc tak sprośny pokrywać występek, utajona być nie może i teraz, i acz na pokazanie jakichś dowodów Jchmpp. senatorów i posłów z powiatów Wgo Ks. Litews. do Olity zwoływano, nic wcale pokazać nie możono. Cnoty zaś i naruszonej nigdy przeciwko Panu i rpltej wiary i życzliwości a komuż nie są wiadome dowody zkąd tedy zgwałcenie takie praw rpltej wzięło okazyją, zkąd wyuzdana śmiałość na wzruszenie swobody, wolności najmniejszego tej rpltej mieszkańca najbardziej inkwirować o tem należy samej WKs. Mci, jako pierwszemu wszystkich praw ojczystych stróżowi. Nie wątpię ja bynajmniej, że to jest w sercu WKs. Mci, aby tak straszny uczynek za tej zwierzchności, na której Pan Bóg mieć chciał WKs. Mść w tem państwie, popełniony nie był szkodliwym przykładem następującej potomności, ale jednak śmiem uniżenie W. Ks. Mść prosić, abyś WKs. Mść w teraźniejszem osieroceniu mojem tę oświadczyć mi raczył pociechę, żebyś krwi niewinnej i dalej być raczył, osobliwie na sejmikach przedsejmowych, promotorem, a oraz sieroctwa mego 4 dziatek mych protektorem. O co uniżenie WKs. Mść upraszając, Pana Boga błagać będę, że On sam za tę pobożność hojną będzie WKs. Mści nagrodą a ja zostaję i t. d. 96. LIST TEJżE DO JCHMPP. SENATORóW KORONNYCH. Mój żal nieutulony a całego prześwietnego tej rpltej senatu wielką krzywdę z gwałtownego wprzód wzięcia dyrektora z komisyi powagę całej rpltej reprezentującego a potem z okrutnego bez prawa i sądu zabicia hetmana od swoichże ojczystych ludzi, małżonka dobrodzieja mego pochodzącą donieść prędzej Wmpp. nie mogłam, bo nietylko zamieszane tak ciężkim żalem zmysły moje, ale i publiczne Wgo Ks. Litews. zamęty dotąd nie pozwoliły. Rozumiem jednak, że jako to już nie jest tajno Wmpp. , jakim to się stało impetem, tak nie wątpię, że krew niewinnie rozlana pobożne znalazła w sercu Wmpp. politowanie. Pokazuje Pan Bóg sędzia najsprawiedliwszy i światu całemu nietylko tej rpltej pokaże niewinność wiernego zawsze i życzliwego jej urzędnika i senatora, a ja w nieznośnym żalu moim o tę uniżenie proszę Wmpp. konsolacyją, abyście Wmpp. jako wysocy w tej rpltej senatorowie powagą swoją raczyli być powodem JKMci i rpltej, osobliwie na sejmikach przedsejmowych, do tego, aby tak obrzydłe Bogu i ludziom bez wszelkiego prawa zabójstwo odnieść mogło tę, której sama krew niewinna wołać z nieba zwykła, sprawiedliwość. Sam Pan Bóg hojnemi łaskami swemi chrześcijańską Wmpp. w tej mierze pobożność, a następującą potomość powinną nagradzać będzie wdzięcznością. Zatem zostaję i t. d. 97. LIST JCHPP. SENATORóW I KOMISARZóW KORONNYCH DO JMśCI PANI PODSKARBINY WGO KS. LlTEWS. Zasmuciła niedawnemi czasy wszystkich nas żałosna, o gwałtownem z tego świata zejściu ś. p. Jej Mości pana małżonka Wmść naszej miłościwej pani nowina, o czem już dosko- nałą wziąwszy z pisania WMści n. m. pani informacyją; dziw jeden, jako serca nasze przerażone zostały reprezentując sobie z WMścią n. m. panią okrótny zabój onego w ojczyźnie brata, onego w senacie urzędnika, onego w bojach kawalera i hetmana, którego napatrzyć nie mogliśmy się jeszcze po długiej absencyi i ciężkiem w okrutnych nieprzyjaciół ręku więzieniu, w okrutniejsze nierównie potem dostawszy się ręce, które przez niesłychany w ojczyźnie naszej postępek niezatartą wiekami zmazę na siebie i kraje swoje zaniosły. Więc lubo szkaradność publicznej sromoty do tego radzi, aby ten nieszczęsny proceder w wiecznej niepamięci zapadł ciemności, nie przychodząc dla złego przykładu na światło późnej potomności, niewinna krew jednak, która niebiosa przebija, ta i nas porusza i obowiązuje, i do serdecznego nad żalem WMści n. m. pani politowania, i do słusznej na taki postępek refleksji. Gdy tedy kollegium nasze w jednostajnem do majestatu boskiego wzdychaniu skuteczniejszej z nieba pociechy WMści n. m. pani życzy, na który my temże ściśnieni zdobyć się nie możemy świątobliwie WMci n. m. pani obiecując szczerze do tego pomagać, aby podług prawa pospolitego, które przez takowy postępek zdają się być naruszone, odniosłaś WMść n. m. pani w żalu swoim ukontentowanie. Co do czasu swego odłożywszy i nie chcąc dłużej zapłakanych oczu WMści n. m. pani żałosną kwilić legendą odjemy się łasce WMci miłościwej pani. 98. LIST OD JMCI KSIęDZA JANA TARNOWKIEGO ARCYBISKUPA LWOWSKIEGO DO TEJżE JMśCI. Z pierwszej wiadomości o tak strasznym postępku i zabójstwie nieśmiertelnej godnego pamięci Jmpana podskarbiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews, jako JKMść Pan n. m. , tak wszystek świat, osobliwie przytomny JKMci, żal ciężki odniósł, i jednostajne do majestatu boskiego były wzdychania, aby zmarłemu wiek skrócony szczęśliwą wiecznością a Wmść pani przy odebraniu świętej da Pan Bóg sprawiedliwości zdrowiem długo dobrem nagradzać raczył. Ja w żadnej okazyi do promowania św. sprawiedliwości nie zaniedbam powinności mojej, a na ten czas ochotną powolność do usług mnie Wmść pani zalecam pilnie. 99. LIST OD KSIęCIA JMCI KSIęDZA KAZIMIERZA CZARTORYSKIEGO BISKUPA KUJAWSKIEGO DO TEJŻE JMŚCI. Żałujemy wszyscy tak straszliwego wypadku, a okrutnej śmierci godnej pamięci nieboszczyka Jmpana podskarbiego Wgo Ks. Litews. małżonka Wmści naszej miłościwej pani, w którym ciężkim żalu, aby sam Bóg Wmść n. m. panią posilał utwierdzał, a te gorzkości pociechami nagrodził majestatu Jego proszę, i Wmści n. m. pani uprzejmie życzę. Nadzieja dobra w Bogu, że ta krew niewinna, tak okrutnie przelana, bez słusznej i godnej nagany nie będzie, i okrucieństwo na zacnym senatorze popełnione należytą nagrodę odniesie. Tego o wszystkich nas bądź Wmść n. m. pani rozumienia, że w takowym ciężkim i niesłychanym wypadku, ile będzie mogło być, wszyscy starać się zechcemy, jakoby tak okrutny występek nie pokarany nie uchodził i na potomne wieki przykład straszliwego zabójstwa zgorszenia nie zostawał. Na ten czas przy zaleceniu powolności moich zostawam i t. d. 100. LIST OD JMPANA STANISłAWA POTOCKIEGO WDY KRAKOWSKIEGO HETMANA WGO KORONNEGO DO TEJżE JMśCI. Jakom zrazu pierwszego niesłychanym nigdy w ojczyźnie naszej sposobem z tego świata zniesionego sławnej pamięci nieboszczyka Jmpana podskarbiego Wgo Ks. Litews. , małżonka Wmść n. m. pani, nierozumiejąc nigdy, aby w jakie miał wpaść podejrzenia ten człowiek, którego zasługi, wierność przeciwko Panu i rpltej i nienaruszona cnota wiadome nam wszystkim były, tak i teraz nie bez osobliwego zostawam żalu, gdy tak straszny z nim uważam postępek. Lecz że tej tak znacznej utraty żalem nagrodzić trudno, życzę i przykładać się gotówem, aby się taki znalazł sposób, jakimby niewinna krew Wmści n. m. pani i pozostałym sierotom słuszny żal z serc otrzeć mógł. Boć nie wiem czego się spodziewać, kiedy na wiernych JKMci sług i senatorów takie okrucieństwa złość ludzka wywiera Jako tedy ten przykład nowy JKMść i rpltą straszący, tak nowej od niej potrzebuje animadwersyi, ja, w czem będę mógł, całą moją przyjaźń wyświadczyć Wmści n. m. pani zawsze gotówem. A teraz powolne moje i t. d. 101. LIST OD JMPANA JANA ZAMOJSKIEGO WDY SANDOMIRSKIEGO DO TEJżE JMśCI. Jako pierwsze echo tak żałosnej o śmierci godnej pamięci Jmpana podskarbiego naszego miłościwego pana nowiny przeniknęło serce moje, i prawie równym z Wmść panią napełniło żalem, tak i gdy ponowioną od samejże Wmść n. m. pani wieść nowe we mnie wzbudza żale, oraz i do należytej pociąga kompassyi; nie lża mi jedno, jako Wmść pani w tym smutku życzliwością braterską być pociechą, tak i we wszystkiem, do czego mię raczysz upraszać, pomocą, życząc sobie tego, abym ściśle zachowałą z nieboszczykiem godnej pamięci JMść pani małżonkiem miłość braterską w pozostałych jego mógł uszanować potomkach, przy której moje powolności oddaję w łaskę Wmść n. m. pani. 102. LIST OD JMPANA STEFANA CZARNECKIEGO WOJEWODY RUSKIEGO DO TEJżE JMśCI. Nietylko ja wspólnego tego JKMci, całemu senatowi i wszystkiej rpltej szczerze Wmść n. m. pani dopomagam żalu, ile świat chrześcijański niesłychanym nowego okrutnej śmierci wizerunku przykładem turbuje się, ile, gdy sama starożytność, podobnego w grubszych nie tak w polityczniejszych narodach teraźniejszemu nie reprezentuje wiekowi, aby tak tyrański zabój od ojczystych synów nad godnym i dobrze zasłużonym w tejże ojczyźnie senatorem, od wojska nad wielkim i walecznym miał być wykonany wodzem. Tą jedną Wmść pani żal swój racz moderować pociechą, że i Bóg sam krwi niewinnej sprawiedliwym zemści się dekretem i JKMci i ż całą rpltą, równo z Wmść n. m. panią tak ciężkim razem zejścia ś. p. Jmpana podskarbiego kochanego Wmść pani małżonka zranione mając serce, i ci wszyscy, którzy na takową boleją tyrannidem i niesłuszną śmierci zapytawszy się okazyją skutecznego Wmść n. m. pani ukontentowania wynajdą środki i godną takowego okrucieństwa czasu swego nie zaniedbają promowować egzekucyją, gdy tylko sprawy rpltej przez uspokojenie wójsk, do swojego zostaną przywiedzione terminu. W czem i ja z braterskim Wmść pani oświadczając się kandorem, mojej to będę rozumiał powinności, abym z uprzejmego jako ku nieboszczykowi ś. p. , tak i samej Wmść pani afektu, życzliwe dał suffragia, który na ten czas moje łasce Wmść n. m. pani pilno oddawam usługę. 103. LIST OD JMPANA MARSZAłKA WIELKIEGO KORONNEGO DO TEJżE JMśCI. Wierzę, że żadnego człowieka nie masz, któregoby takowe nad nieboszczykiem wielkiej pamięci Jmpanem podskarbim i hetmanem polnym Wgo Es. Litews. okrucieństwo własnemi wójsk swoich rękami wykonane do niezwyczajnego nietylko żalu, ale i ulęknienia przywieść nie miało. Mnie pewnie pierwszego, który w tak ścisłej do ostatniego terminu żyłem z Jmcią przyjaźni, który przez zejście jego tyraństwu wprzód nigdy w narodach nietylko w tej ojczyźnie niebywałemu zdumiewam się, potem na niepowetowaną w tak wielkim hetmanie i senatorze całej ojczyzny ubolewam stratą, tak ten przypadek do żalu pobudza, jakim nikt mię przewyższyć nie może. A dopieroż i samej Wmść n. m. pani opacznego wielce żałować muszę szczęścia, która z różnych żyjącego Jmści przeciwności utrapiona częstokroć będąc, nakoniec o tak ciężkie przyszłaś i żałosne osierocenie, kiedyś zbyła miłego małżonka, tak okrutnym zniesionego sposobem. Nie wątpię, iż JKMść Pan nasz mił. i cała rplta tak szkaradnemu przykładowi zabicia tak wielkiego człowieka, a oraz żalowi Wmść n. m. pani podadzą środki skuteczne. Ja zaś z mej strony upewniam, iż i sprawie tak żałosnej ze wszystkich miar i powagę i we wszystkich okazyjach, tak Wmść n. m. pani jako i pozostałemu Wmść państwa potomstwu służyć, na co się powolność moja zejść może, gotówem, i pewnie w każdym rozkazaniu będę. A zatem pilnie usługi moje powolne oddaję Wmść n. m. pani. 104. LIST JWGO JMPANA MARSZAłKA KORONNEGO DO WOJSKA KORONNEGO W ZWIąZKU ZOSTAJąCEGO. Zdrętwiałą prawie ręką to moje przychodzi mi dawać do Wmść panów pisanie, widząc, że tak extrema wzięliście przed się consilia, kiedy colloquium z nami, co etiam hostes admittunt, nam, civibus suis, senatorom, urzędnikom, komisarzom tej ojczyzny nakoniec titulo et jure legationis autoryzowanym contra fas jusque gentium denegastis. Horret animus i pomyśleć na to, co sequitur, bo poddanym nie chcieć od Pana posłów, civibus od rpltej, żołnierzom z hetmanem i mówić non dignari, quid ultra sperandum, kiedy wszystkie consumpta od rpltej przez Wmśćpp. tym postępkiem spreta remedia Mnie non lex, ani oblig urzędu mojego, bo mię ten nie komisarzem, ale intermedium między komissyją a wojskiem mieć chce, strinxit do tego, żem się sam do Wmść podjąć drogi veneratus od majestatu Pańskiego tu ordynującego, kazała przychylność zwykła i życzliwość ku wojsku a najwięcej miłość ku tej ojczyźnie, którą periclitantem ratować dispendio zdrowia i fortun moich, dla której wszystką inwidiją, offensiones, niewdzięczności niezmarszczonem ponosić czołem mam w powinności. Uczą mię tego exempla przeszłych hetmanów, wielu i w moim znajduje się domku, kędy chocimski związek ojciec mój i wódz na ten czas chocimski z ukontentowaniem wojska i rpltej uspokoił. Hoc tedy zelo dobra pospolitego i przykładem antecessorów urzędu i krwi mojej pobudzony podjąłem się był tej pracy, ile z tak wielkimi w tej ojczyźnie ludźmi kolegami memi. Z jakim żalem powracać przychodzi, kiedy 49 JKMci i rpltej referre przyjdzie ten z nami proceder, któremu imienia dać właściwego vetat moja ku wojsku życzliwość, kto kocha prawdziwie ojczyznę, kto rozumie widzieć res sitas in extremo, łacno osądzić może. Jeszcze tedy raz, ponieważ colloquia non admittitis Wmść pp. , zdało mi się tym Wmść pp. obtestari listem per amorem patriae i wszystkie te, które w sobie wszystkich civium complectuntur charitates chciejcie ad tempora justa possibilia z rpltą przystąpić media. Deseruescat trochę ta animorum tempestas Meritum ojczyźnie i Wmść samym gotująca; a ja upewniam, że krwawe i sławne zasługi Wmściów odniosą ukontentowanie. To JKMść Pan n. m. molenti cura i ojcowskiemu piastuje staraniem, ten Pan, który jakby kommilicyją z nami przyjął, dni szczęśliwego panowania swego lepiej liczy obozami niż latami, którego więcej znamy na koniu niż na tronie, pod namiotami niż pod baldakinami, a od którego twarzy któż kiedy tristis odszedł z żołnierzów. Przy takim rycerskiej cnoty promotorze, któż wątpi o zasługach; moja toż komissyja czyni przez surowe uniwersały i dekreta na retentów i poborców bez respektu ostre egzekucyje i tak ciężkie, że in statu Ubertatis, w jakim jesteśmy, cięższe być nie mogą. A któż kiedy widział, że ubogiego dłużnika za zapłaty zwłokę, czas, ob egestatem criminaliter karano Ubóstwo vitium est non crimen. Płacić chce rplta, kontraktu przeszłego nie rozerwała, ale zwłoka ob egestatem, escsolutionem non suo lecz rpltej impendio; na chlebie ich Wszpp. oczekiwacie. A godziż się bonis civibus a tem więcej rzekę synom własnym saevire in viscera matris Chciejcie więc panowie do tej powrócić, którą w przeszłym pokazaliście traktacie, ku ojczyźnie miłości; dajcie nam czas z sobą do traktowania jako najprędszy. W Bogu nadzieja, że i ojczyźnie tranquillitas pożądana i Winściom powinne stanie się ukontentowanie. Jeżeli też falsis strzeż Boże spiritus turbinibus tak nas miesza, że medium bonis consiliis miejsca nie dacie, protestor przed Bogiem, przed ojczyzną, przed samymi Wmść pp. , że wszystko to, com rpltej, ojczyźnie mojej miłej, jako senator, wódz i szlachcic fide, zelo, conscientia recta powinien explere, dla ojczyzny explevi, a dla wojska wstrzymywałem fasces incen- diarias i póki stawało środków, zabiegałem, ne quid detrimenti rpltą, ne quid wojsko caperet. Ja tu subsistam w Janowcu i czekać będę na respons od Wmściów, o który prędko proszę. Nie ciężkoby mi tu mieszkać prze, święta, gdybym wiedział, że ta usługa moja mogła proto tak tranquillitati rpltej, jako i ukontentowaniu Wmściów, interim proszę, nie chciejcie Wmść pp. praesidentes i deputatów ze Lwowa zwodzić, boby tem samem rozerwanie komisyi nastąpić musiało, a zatem moje Wmść pp. służby oddaję. 105. UNIWERSAł JANA KAZIMIERZA Z POWODU OCIąGANIA SIę. WOJSK KORONNYCH W UKłADACH. Jan Kazimierz z łaski bożej król polski etc. etc. Wszem wobec i każdemu z osobna komu to wiedzieć należy a mianowicie JWm, Wm, urodzonym, senatorom, dygnitarzom, urzędnikom, starostom, dzierżawcom i wszystkiemu rycerstwu i obywatelom województw uprz. i wiernie nam miłym. Oznajmujemy, jakośmy to nie inszą intencyją w Lwowie staneli tylko żeby się według sejmowego postanowienia za powagą naszą wojsku, nam i rpltej dobrze zasłużonemu w odbieraniu żołdu rzetelne stać mogło ukontentowanie, tak nie inszym umysłem do tych czas przytomnymi na komisyi zostajemy, tylko żeby tak pobożną intencyja naszą do skutku jako najprędzej pzywiódłszy, wojska na usługę naszą i rpltej przeciwko nieprzyjaciołom pod władzą Wnych hetmanów naszych wyprowadzi a bo wyprawić mogli. Wszakże wszelakich sposobów, co jeno chaliśmy, szukając to przez listy to prze, poselstwa, to przez różne traktaty gruntownego miedzy rpltą, a wojskiem naszem uspokojenia. Że jednak tak słusznych środków od nas i od komisyj wiele kroć podanych wojsko nie tylko przyjąć ale i słuchać nie chciało per summum prawie contempt tum, nie przypuściwszy przez to do koła i audyjencyi odmówi wszy tak wielkim i godnym ludziom, którycheśmy tak z senatu, jako i z rycerskiego stanu ludzi do nich wyprawili; słuszny zaprawdę żal ztąd odnosimy, i za wielką urazę poczytać moglibyśmy. Ale iż z wrodzonej dobroci naszej przez wszystek czas panowania naszego nic milszego przed oczyma nie mieliśmy, jeno całość i gruntowny tej ojczyźnie pokój, który sobie nad wszelakie pokładamy tryumfy; przeto nie rzucając się do żadnych sposobów, któreby rpltą strzeż Boże zamieszać mogły, media pacis przedsiębierzemy oświadczając się przed Bogiem i wszystką rpltą tym uniwersałem naszym, że jakośmy raz już traktat in Decembre zawarty z wojskiem akceptowali ratione wyliczenia ośmiu milijonów, tak i teraz temu traktatowi chcemy insistere et insistimus używając solita de clementia nostra media do odebrania zasług według uczynionej w skarbie likwidacyi; ponieważ i milijony te, które od województw do Lwowa są zwiezione, nie na co inszego tylko na szczególne wojska ukontentowanie obrócone i wyliczone być mają. Jeżeliby zaś wojsko, czego nie rozumiemy, dłużej przy uporze i zawziętości stać miało i ani tych pieniędzy odbierać, ani dóbr naszych i duchownych od sekwestrów i chlebów uwolnić nie chciało deklarować nam im tym uniwersałem przychodzi, że kiedy rpltą w tak ciężkim i niebezpiecznym czasie bez żołnierza i obrony zostawać nie może, tedy my tym wszystkim, którzy przy nas i rpltej stawać zechcą, a od związku po odbieranie zasług lub całemi pułkami, lub chorągwiami, lub też pocztami przyjeżdżać będą, a nam i rpltej powinne posłuszeństwo oddadzą, takim wszystkim zasługi według likwidacyi uczynionej wyliczać rozkażemy, a termin stawienia się in spatio niedziel czterech zamierzamy. Po którym czasie, jeżeliby się wojsko rekoligować nie chciało i do brania pieniędzy przystąpić, manifestujemy się i powtóre, zatrzymując całość bezpieczeństwa rpltej, takowym już ludziom te pieniądze będą wyliczone, którzy przy nas i rpltej przeciw nieprzyjacielowi stawać będą; gdyż też to za pewne wiemy, że wielu takowych w wojsku się znajduje, którzy mało co zasług mają, a drudzy nic i sami się tylko chlebami pasąc drugich odradzają i są przeszkodą do odbierania tego, co im przynależy. Co aby tem prędzej do wszystkich obywatelów, tak urodzonych, pułkowników, oberszterów, majorów, rotmistrzów, kapitanów, lejtenantów jak i wszystkiego wojska doszła wiadomość, rozkazujemy tym uniwersałem naszym urzędom grodzkim i innym wszelakim, jeden drugiemu przesyłając na miejscach zwyczajnych publikować; na co dla lepszej wiary ręką się własną podpisawszy pieczęć koronną przycisnąć rozkazaliśmy. Dan we Lwowie dnia 12 Marca 1663. 106. JAN KAZIMIERZ Z łASKI BOżEJ KRóL POLSKI DO PUłKOWNIKóW I ROTMISTRZóW extra nexum BęDąCYCH. Wielmożnym, urodzonym, pułkownikom, oberszterom, obersztlejtnantom, majorom, rotmistrzom, kapitanom, porucznikom i wszystkiemu rycerstwu tak polskiego, jako i cudzoziemskiego zaciągu i narodu, ludziom extra nexum zostającym uprzejmie i wiernie nam miłym łaskę naszą królewską. Nie tajna nam jest uprz. i wier. n. miłych dzielność, ochota i życzliwość, którąście przy hojnej zdrowia swego odwadze i krwi przelaniu, tudzież i stracie substancyi majestatowi naszemu i całości ojczyzny z nieśmiertelną sławą na potomne wieki oświadczyli; zaczem nie wątpimy, że taż ochota i życzliwość w uprz i wier. n. miłych nie wygasła, i źe się nieodmiennie wiernymi naszymi sługami i prawdziwymi tej ojczyzny synami pokażecie, kiedy teraz zewsząd niebezpieczeństwa na rpltą następują, a wojsko w związku zostające żadnych od nas i komisyi podanych środków ukontentowania swego nie przyjmując, w dobrach tylko naszych i duchownych panując, na żadną nasza i rpllej usługę iść nie chcą. Żebyśmy tedy bez żadnej me zdawali obrony uprz. i wie, n. miłych pilnie zadamy abyście do boku naszego osobami i pocztami stawili się na dzień. .. .. .. bo inaczej, gdybyście się od tej usługi naszej ociągać mieli, przyszłoby o życzliwości uprz. i Wier. n. miłych powątpiewać. Dla tego przestrzegamy i upominamy tym uniwersałem naszym, że ktoby się i na czas i na miejsce pomienione bez żadnej stusznej przyczyny nie stawił, taki in privationem urzędu i zasług swoich irremissibiliter popadać będzie. Który uniwersał aby Za prędzej wszystkich wiadomości doszedł, rozkazaliśmy urzę- dom grodzkim od grodu do grodu posyłać, na miejscach zwyczajnych publikować, na co dla lepszej wiary przy podpisie ręki naszej pieczęć koronna jest przyciśniona. Dan we Lwowie dnia 12 Marca r. 1663, 107. MOWA STEFANA FRANCISZKA MEDEKSZY NA SEJMIKU RELACYI JMPANA SęDZIEGO GRODZKIEGO KOWIEńSKIEGO, Z DROGI LWOWSKIEJ OD JKMci ZWRóCONEGO, MIANA W KOWNIE DNIA 18 KWIETNIA R. 1663. Nim do materyi dzisiejszemu zjazdowi służącej przymówię wprzód do uczynienia przeciągłej relacyi włożonej na mnie od Jchmpp. jeszcze przed sejmem przeszłym przystępując funkcyi, jakom podług intenty i rozkazania Wmść pp. na sejm przybyć i na nim wspólnie z Jmpanem sędzią grodzkim m. m. bratem i kolegą w sejmowych znaszając się sprawach, służyć podług instrukcyi sobie danej Wmść m. m. pp. nieomieszkał, tak i tego nie mniej życzyłem, abyście Wmść m. m. pp. po konkluzyi sejmowej, na relacyjnym sejmiku przy prezencyi Jmpana sędziego i mojej życzliwej usługi odebrali relacyja. Ale że mnie JKMść Pan m. m. z wolą całej rpltej tak względem komisyi z carem moskiewskim o traktowaniu z nim nam upragnionego pokoju, jako i dla eliberacyi z więz i ciężkich tarasów wielu Jmpanów obywatelów Wgo Ks. Litews. , braci naszej, w drogę do stolicy moskiewskiej ordynować raczył, nie mogąc się wymówić, musiałem wykonać lubo poniewolnie JKMci Pana m. m. rozkazanie, a jako za sprzyjaniem życzliwego nieba z tej drogi mojej tak wielu z ciężkich więz i tarasów nieprzyjacielskich wydźwignionych braci naszej cieszy się w ojczyźnie z wolności, tak mam nadzieję, że i my i ojczyzna wszystka, wprzód za łaską Bożą, a potem za staraniem dalszem i pracą koło dobra pospolitego nadmienionych przy boku JKMci, bez uszczerbku państwa, owszem z rozszerzeniem granic i ze sławą narodu naszego z pożądanego pokoju, prędko cieszyć się będziemy mogli. To tak Wmść m. m. panom, jako brat i sługa życzliwy braci referowawszy, nie chcę dalej bawić, jakowe za mojej siedmionie- dzielnej na sejmie rezydencyi traktowane były materyje i jako wielo około instrukcyj sejmowych zachodziły między rpltą a posłami wojsk obojga narodów kontrowersyje, bo wiem dobrze, że Jmpan sędzia Wmść m. m. panów brat i kolega tak początku, jako i konkluzyi tego sejmowania dostateczną uczynił relacyja; tem tylko konkluduję, że w czemem omieszkał do przeszłej usługi Wmść m. m. panów w przyszłych, da Pan Bóg okazyjach braterską powolnością i usługą wetować obligowanym zostanę, nic nie wątpiąc, że te liche prace i koszta z okazyi usługi Wmść m. m. panom, jednak i dla samychże, dobra powszechnego, a niemniej i całej rpltej łożone, afektem braterskim przyjąć będziecie raczyli. Co się dotycze dzisiejszej materyi relacyi Jmpana sędziego z przeciągłej, niewczesnej i mnie samego oświadczonej drogi lwowskiej z miejsca mego za fatygi, prace i koszta wielce Jmci m. m. panu podziękowawszy, tego jestem rozumienia, że i Wmść m. m. pp. te życzliwości, koszta i fatygi uważywszy, respektem i wdzięcznością respektować zechciecie, stosując się zatem do intencyi Wmść m. m. pp. etc. 108. LIST PEWNEJ OSOBY WOJSKOWEJ OD KONFIDENTA JEDNEGO DNIA 23 KWIETNIA 1663 z SZADOWA PISANEGO. Jakom zwykł w każdych sprawach publico bono służących do braterskiej z dawna zaczętej przychodzić z Wszpanem korespondencyi i o wszystkich transakcyjach tutejszych codziennych prawie za każdą okazyją oznajmować, tak pogotowiu teraz, kiedy nietylko nam samym ale i ojczyźnie Bóg radość podawa, krótko oznajmuję, iż wojsko nieśmiertelnej ś. p. niewinnie z tego świata gwałtownie zniesionego wielkiego wodza Jmpana podskarbiego wielkiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. prawdziwego męczennika rpltej, lewem skrzydłem nazwane, widząc dziwne błędy i w nim tak długo bez rekollekty trwających wielu ludzi, którzy ojczyznę, matkę swoją, jakoby nie jej synowie, szczególnie dla prywat a poduszczenia czyjegoś i bezbożnych fortun swoich, ciężko i sromotnie różnemi wymysłami aggrawowali, a miasto poprawy wolności pod tytułem suffragmm mlitte et nobilitatis przez związek sameż prawa jawnie gwałcili i majestatu JKMci nie obserwując sromotnie go despektówali, do upamiętania przychodzi. Która zawziętość, aby się dalej nie szerzyła, zniósłszy się między sobą pod wszystkiemi prawie chorągwiami polskiemi i między wiela pułków wojska cudzoziemskiego starożytne domy, rodowita szlachta Ks. Lit. , prawdziwi ojczyzny synowie, którzy dla niej w ustawicznych przed lat dwiema, letnych, jesiennych i zimowych, bez odpoczynku przez wszystkie przeszłe zamieszane czasy zostawali pracach, na zaszczyt rpltej i na sławę wodza swojego, wprzód z nim i szwedzkiej i moskiewskiej opędziwszy się potędze, potem po wzięciu onego z rozprawy nieprzyjacielskiej tęż życzliwość przeciwko ojczyźnie i ku wodzowi swemu wyświadczając, krew hojnie przelewali; którą chcąc i dalej toczyć, i nietylko ojczyźnie swojej, ale i całemu pokazać światu, że jako związku uczynionego, tak pogotowiu niewinnie przelanej krwi wodza swojego przyczyną nie byli i nietylko justyfikować z kalumnii na wojsko wniesionej, ale i na samych pryncypałach szukać tak wielkiej i nigdy nie zemszczonej pomsty, a oraz rozszerzone swawole ludzkie powściągnąć zamierzyli, czas i miejsce zjazdowi swojemu pod Szadów namówili. Jakoż dnia wczorajszego, gdy od każdej chorągwi od jednych po kilkunastu, od drugich po dwudziestu kilku, tak usarskich wszystkich, jako i kozackich wielu towarzystwa najdzielniejszego z starszyzną, pułkownikami, rotmistrzami, porucznikami i chorążami pod Szadów zjechali. Naprzód pana Kotowskiego substytuta wojskowego z chrzcin od kapitana Jmpana pisarza polnego, ku Szadowowi powracającego się, acz dobrze mydło uwoził, jednak gdy Bóg sprawiedliwy rumakowi jego poplątał nogi, wzięli, a upartego, gdy prędko na koń wsiadać nie chciał, za czuprynę wziąwszy wsiąść chyżo przywiedli. Rezydent koronny, snąć w czem poczuwając się, acz wojsko brać go nie myśliło, uszedł w dzikie lasy tak, że i ostępami chodząc znaleść go nie mogą. Posłowie wojska koronnego tamże z panem substytutem jadący rozumiejąc, że takoważ będzie w niektórych jednak nie naszego skrzydła ludziach barbabaries, którzy to zhańbienia u postronnych tak wojska naszego, jako i Wgo Ks. Litews. przyczyną byli, o księdza dla dysponowania się prosili; ale jako ich szanowano kawalersko i do obozu odprowadzono z honorem, tak gotowi będą wysłuchawszy legacyi uczynić im respons pożyteczny całej rpltej, z którego ażali i wojsko koronne zbudować a do usługi JKMci i rpltej wspólnie z nami wrócić się mogą. Potem poszedłszy do obozu pana Jesmana pułkownika, mając do niego przyczyny, że z ziemią cesarską ustawiczne miewał szkodzące rpltej korrespondencyje i za to mając jurgelt, już nie ojczyźnie, ale tamtemu narodowi sprzyjał i wojska nasze na tamtą stronę przejmować chciał ale że na to nie było Boskiej woli samego po dobrym trunku wesoło odpoczywającego wzięto. Wielu oficerów przeciwnych przywrócono do posłuszeństwa JKMci i rpltej przez nowe przysięgi. Armatę, gwardyje i rządy wszystkie odebrawszy nad polskimi ludźmi Jmp. Rudominę i Jmp. Ciechanowieckiego, a nad cudzoziemcami Jmp. Macieja Gosiewskiego starszymi uczynili i zaraz postanowili po dwóch towarzystwa do chorągwi ordynować, żeby za niedziel dwie wszystko wojsko dla lepszego commodum pod Szawle stanęło. Tam jako JKMci zaszedł ordynans Jmp. oboźnego z dawnej miłości wojska tego przeciwko JKMci za regimentarza, a Jmp. Macieja Gosiewskiego za jenerałmajora przyjąć i dalszych ordynansów JKMci słuchać z obserwancyją dawną przeciwko Panu i one pełnić deklarowali. Do tego, jako źli, złą uczyniwszy robotę, odezwali się na hańbę swoją, chrzcząc złe postępki dobremi, Jmści księdzu prymasowi, Jchmpp. hetmanom kyronnym, trybunałowi i powiatom wszystkim Wgo Ks. Litews. ; tak pogotowiu naszem majestatowi wprzód Pańskiemu a potem ojczyźnie i wszystkiemu światu z dobrem prawdziwem rpltej odezwać będzie się godziło. Tak tedy krótko oznajmuję Wszmpanu, że nasz związek od cnotliwych ojczyzny synów starożytnych domów Wgo Ks. Litews. , a dobrych i doświadczonych kawalerów już jest rozwiązany i wywołany. Restat tylko dalszych ojczyzny gubicielów i tej niewinnie przelanej krwie wodza naszego wiekopomnej pamięci zyskiwać pryncypałów, którzy długo krótko w ręku naszym na oddanie onych sądom JKMci i rpltej za pomocą Bożą będą, a drudzy, jako już są przykłady, z desperapyi sromotnych śmierci nie ujdą. Przyszłe rzeczy do przyszłej odkładam okazyi, a teraz mię pilno rekomenduję łasce Wmść pana. Oznajmuję też i to Wmść 50 panu, że Jmpana Sienickiego chorążego Wiłkomirskiego wojsko przyjęło i wszystkich sprzyjających JKMci i rpltej, dotąd od wojska abdankowanych przyjmować będą i ktojenokolwiek ojczyznę kocha, niech się do nas, jednak bez traktowania żadnych prywat garnie, bo takowych prędko u nas postrzedz będziemy mogli. panu, że Jmpana Sienickiego chorążego Wiłkomirskiego wojsko przyjęło i wszystkich sprzyjających JKMci i rpltej, dotąd od wojska abdankowanych przyjmować będą i ktojenokolwiek ojczyznę kocha, niech się do nas, jednak bez traktowania żadnych prywat garnie, bo takowych prędko u nas postrzedz będziemy mogli. 109. 109. NOWINY DRUGIE Z OBOZU OD PIERWSZEGO KONFIDENTA D. 7 MAJąNOWINY DRUGIE Z OBOZU OD PIERWSZEGO KONFIDENTA D. 7 MAJą Z SZADOWA PISANE. Z SZADOWA PISANE. Oznajmiwszy Wrupanu dnia 23 Kwietnia, co się u nas podów czas działo, po wtóre oznajmuję, co się do dnia dzisiejszego stało. Po wzięciu p. substytuta z p. Jesmanem nie puściła też krew niewinna i drugich pomocników zSzadowa, mianowicie p. Narkiewicza, który jak szalony od wsi do wsi biegając nie trafił na drogę, ale wpadłszy w odrynę chłopską wlazł w kul słomy, ów kawaler, który ordynans na śmierć Jmpana hetmana i p. marszałka nietylko przynosił, ale i obudwóch konając niemal po łokieć we krwi ich ręce swoje obmoczył, i lubo mógł był ujść, bo nie wszyscy pomocnika tej sromotnej roboty wiedzieli, jednakże krew niewinna instygowała, wywiązawszy go z kula słomy, w którym pół dnia siedział, jako winowajcę wzięli. Pobrano przytem p. Jastrzębskiego, który po p. Polskiego i p. Węcławskiego chodził; wzięto syna pana. Niewiarowskiego, który od ojca swego jeździł z perswazyją do substytuta, aby tych wszystkich, którzy się gotowali ojczyznę od złych ludzi ratować, samych pobrano. Ale Bóg sprawiedliwy niechcąc dłużej cierpieć złości ludzkiej pobłogosławił intencyi dobrze ojczyźnie służącym, że i samemu ojcowi p. Niewiarowskiego nie przepuścił, bo go wziął w Machowie p. Łazarowicz, kilką dni przed wzięciem substytuta w ośmdziesiąt koni od wojska ordynowany i już więcej tygodnia, jako go do tamtych więźniów ko Kiejdan zaprowadził, strażą ich dobrze opatrzywszy, bo podufałych towarzystwa więcej 30, przytem chorągiew pana oboźnego tatarską i dragonów 100 do strzeżenia przydano. Co się zaś tknie dalszego procederu, o tem wiedzieć daję, iż odmieniwszy wojsko ś. p. Jmpana podskarbiego i hetmana Wgo Ks. Litews. zebranie swoje pod Szawle do Szadowa się zjechało dnia 2 Maja, pierwej cudzoziemców z prawego skrzydła przeciwnych JKMci i rpltej do jednegoż ku Panu i ojczyźnie przywodząc posłuszeństwa. Co się zaś tknie dalszego procederu, o tem wiedzieć daję, iż odmieniwszy wojsko ś. p. Jmpana podskarbiego i hetmana Wgo Ks. Litews. zebranie swoje pod Szawle do Szadowa się zjechało dnia 2 Maja, pierwej cudzoziemców z prawego skrzydła przeciwnych JKMci i rpltej do jednegoż ku Panu i ojczyźnie przywodząc posłuszeństwa. Związek wywoławszy, ktoby przy nim stawał za rebelizanta, a kto przy Panu i ojczyźnie stawa do wojska przyjmować deklarowali. Jakoż i do Jchmpp. pułkowników wszystkich pod Kuszlikami abdankowanych, słysząc o niektórych pobliżu, wzywając ich do siebie rozpisali listy a dalszych przyjazdem bezpiecznym do wojska upewnili. Tegoż dnia, że się odezwał Jmść ks. biskup wileński od JKMci jako komisarz z doskonałą mocą dla ujęcia wojska jadący, nie traktując nic do przyjazdu Jmść kscia sessyją odłożyli. Związek wywoławszy, ktoby przy nim stawał za rebelizanta, a kto przy Panu i ojczyźnie stawa do wojska przyjmować deklarowali. Jakoż i do Jchmpp. pułkowników wszystkich pod Kuszlikami abdankowanych, słysząc o niektórych pobliżu, wzywając ich do siebie rozpisali listy a dalszych przyjazdem bezpiecznym do wojska upewnili. Tegoż dnia, że się odezwał Jmść ks. biskup wileński od JKMci jako komisarz z doskonałą mocą dla ujęcia wojska jadący, nie traktując nic do przyjazdu Jmść kscia sessyją odłożyli. Dnia 3 Maja lubo ks. biskup nie na nabożeństwo do Szadowa przyjechał, ale że święto wielkie było, sessyją wojskową do Piątku odłożyć przyszło. Dnia 3 Maja lubo ks. biskup nie na nabożeństwo do Szadowa przyjechał, ale że święto wielkie było, sessyją wojskową do Piątku odłożyć przyszło. Dnia 4 Maja po przyjęciu wprzód do koła generalnego Jmpana oboźnego Wgo Ks Litews. , Jmpana Podberezkiego starostę upitskiego i Jmpana Sienickiego chorążego Wiłkomirskiego, potem Jmci ks. biskupa z wielką obserwancyją, jako komisarza JKMci i rpltej przyjęli, a po wysłuchaniu propozycyi pięć od wojska największych podano punktów Dnia 4 Maja po przyjęciu wprzód do koła generalnego Jmpana oboźnego Wgo Ks Litews. , Jmpana Podberezkiego starostę upitskiego i Jmpana Sienickiego chorążego Wiłkomirskiego, potem Jmci ks. biskupa z wielką obserwancyją, jako komisarza JKMci i rpltej przyjęli, a po wysłuchaniu propozycyi pięć od wojska największych podano punktów 1. Aby amnestyja wyjąwszy zabójstwa, najazdy i inne1. Aby amnestyja wyjąwszy zabójstwa, najazdy i inne ekscessa dana była. ekscessa dana była. 2. Aby w zasługach ukontentowanie było. 2. Aby w zasługach ukontentowanie było. 3. Krwi niewinnie przelanej wodza dobrodzieja swojego aż do wylania ostatniej kropli dochodzić. 3. Krwi niewinnie przelanej wodza dobrodzieja swojego aż do wylania ostatniej kropli dochodzić. 4. Aby elekcyja vivente principe nie była. 4. Aby elekcyja vivente principe nie była. 5. O donacyją dóbr po ś. p. Jmpanie hetmanie. 5. O donacyją dóbr po ś. p. Jmpanie hetmanie. Do tych punktów traktowania wysadzeni byli od wojska godne subjecta z polskiego i cudzoziemskiego zaciągu. Po niemałych kontro wersyjach zgodzili się przed wieczorem za sprawą Ducha św. , bo żadne alteracyje i hałasy nie były, iż Jmść ks, biskup na amnestyja i na oddanie 4 milijonów, dwóch za pół roku a dwóch za rok, ma przysiąc, wojska zaś przeciwnym sposobemDo tych punktów traktowania wysadzeni byli od wojska godne subjecta z polskiego i cudzoziemskiego zaciągu. Po niemałych kontro wersyjach zgodzili się przed wieczorem za sprawą Ducha św. , bo żadne alteracyje i hałasy nie były, iż Jmść ks, biskup na amnestyja i na oddanie 4 milijonów, dwóch za pół roku a dwóch za rok, ma przysiąc, wojska zaś przeciwnym sposobem przed Najśw. sakramentem mają przysięgać na życzliwość przeciwko Panu i ojczyźnie i w dochodzeniu krwi niewinnie przelanej wodza swojego. Pułk ś. p. Jmpana hetmana kontentował się assekuracyją Jmci ks. biskupa na dobrach onego i Jmść pani podskarbiny Wgo Ks. Litews. , insze pułki i chorągwie assekuracyją pułkowników i rotmistrzów swoich. Po wykonaniu przysięgi zaraz do boku Pańskiego wojsko ruszyć się ma i więźniów pryncypałów krwi niewinnie przelanej wodza swojego, jako to p. Kotowskiego marszałka możyrskiego, substytuta wojskowego, p. Niewiarowskiego, p. Jesmana i innych z sobą pobrawszy pryncypałów. Teraz postanowili posłać do JKMci, do Jmci ks. prymasa i do Jchmpp. hetmanów koronnych, co stanęło odzywając; namówili i postronnym wywodząc się z tej kalumnii odezwać; napiszą i do wojska prawego skrzydła, aby pryncypałów wszystkich, jeżeli kto cnotę kocha, pobrawszy do Pana garnęli się. Napiszą i do wojska koronnego dziwując się, że rezydent bez responsu odjechał a posłowie wojska koronnego legacyi swej przed wojskiem czynić nie chcieli i pytając się, jeżeli z wojskiem naszem zarówno przy Panu, rpltej i ojczyźnie stanąć zechcą, jakoż ekspedycyje tego wszystkiego przez wszystką noc dzisiejszą gotowano. Spisek wojskowy zdrapawszy mają oddać Jmci ks. biskupowi na spalenie 1. Zaszła też tu od Jmci ks. biskupa imieniem JKMci deklaracyja, iż ci, którzy do boku Pańskiego przyjdą, mają odebrać od Pana 600. 000, na co wojsko assekuracyją wziąwszy tem się obligowało, że ze wszystkimi, którzy jeno do Pana garnąć się będą, dzielić się będzie i każdego do podziału kwoty naznaczonej przypuści, excepto jednak tych, którzy ręce swoje krwią niewinną dobrodzieja wodza swojego skropili i w radę ku temu niezbożną wchodzili, bo tych wszystkich pryncypałów na regestrze mają. Ruszając się z wojskiem wszystkie chorągwie pułków godnej pamięci Jmpana hetmana chorągwie żałobne podnieść mają, a drugie chorągwie, jako wyrozumiewamy, względem miłości db wodza i dobrodzieja swego nowo szczęśliwie narodzonego po- 1 Jakoż nazajutrz spaliwszy z działa wystrzelili go. Uwaga Medekszy, tomka Jmpana Karola Wincentego za rotmistrza i pułkownika brać mają. Jakoż w posiedzeniach zdrowie jego na placu bywa a po wiadomości o urodzeniu z dział dobrym na tryumf a złym na hańbę i zgubę bito. I snać, że tego potomka Bóg wszechmogący ma znacznie błogosławić, ponieważ nadpsowane trochę rzeczy dla wydania sekretu tego, który się teraz wyjawił, po narodzeniu jego tak snadno poszły, że do tej roboty, którą Bóg sporządził, wszyscy się ochoczo garnęli, i jeden przed drugim dziwowiskiem jakiemś tę Panu i ojczyźnie z tej tylko okazyi potrzebną usługą wyścigał. 110. PUNKTA DO KRóLA JMCI I WSZYSTKIEJ RPLTEJ OD WOJSK JKMCI WGO KS. LITEWS. POLSKIEGO I CUDZOZIEMSKIEGO ZACIąGU W KOLE JENERALNEM W SZADOWIE DNIA 4 MAJA 1663 R. PRZEZ JWJMCI KS. JERZEGO BIAłOZORA Z łASKI BOżEJ I STOLICY APOSTOLSKIEJ BISKUPA WILEńSKIEGO, JAKO KOMISARZA DO UJMOWANIA WOJSK JKMCI WGO KS. LITEWS. SEJMEM PRZESZłYM NAZNACZONEGO, A TERAZ ZE LWOWA OD JKMCI I RPLTEJ ZESłANEGO PODANE I POSTANOWIONE. Nie szacuje sobie nic drożej wojsko Wgo Ks. Litews. , tak polskiego jako cudzoziemskiego zaciągu nad honor, dla którego zdrowia, życie i fortuny swe zawsze ważyło. Lubo tedy dla dojścia krwawie zaharowanych zasług recta infentar nie przeciw Panu ani rpltej uformowało było związek, lecz gdy przeciwne Panu i ojczyźnie szkodliwe malevolorum na widok wydały się molimima et abhomimnda, z obrazą boską, z obelgą majestatu JKMci, naruszeniem miasto suffragii praw i swobód ojczystych i mezmazaną narodu i wojsk Wgo Ks. Litews. ignoniiniją popełnione facinom, przez okrutne bez sądu, prawa i dowodu żadnego krwie rozlania, a osobliwie nieśmiertelnej pamięci godnego Jmp. podskarbiego wielkiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. , chcąc swoją niewinność i zmazę perversorum crimine ewpugnare, imię, authores et complices malegestorum w związku do sądu JKMci i rpltej podawszy, a do posłuszeństwa Panu i rpltej powracając wojsko uprasza, aby propter omnem securitatem JWmść ks. biskup, jako komisarz sejmem przeszłym do ujmowania wojsk Wgo Ks. Litews. naznaczony, a teraz ze Lwowa od JKMci i rpltej zesłany, jurament wykonał, na to, że amnestyja wojskom Wgo Ks. Litews, w konstytucyją sejmu przeszłego włożona per decretum comitiale na przyszłym, a jeśliby się rozerwał, na następującym sejmie approbowana, in volumen legum inferowana et eum diplomate JKMci wojsku wydana i dekretem trybunalskim stwierdzona będzie. A na tej aby authoritate commissioms dał assekuracyją swoją, iż będzie powodem do słusznej i warownej amnestyi, tak, żeby żadnemi protestacyjami i prawnemi procesami inwalidowana nie była; a jeśliby kto tę amnestyją naruszać chciał, ten poenis violati salvi conductus karany być ma. Także gdyby kto tam in publico, quam in privato komukolwiek z wojsk Wgo Ks. Litews. zadać co miał ratione związku, takowy pro paena infamiae, do któregokolwiek sądu i prawa pozwany, sprawić się będzie powinien. Procesa, kondemnaty, dekreta, jeśliby jakie były, a zwłaszcza in contumatiam u trybunału i na komisyi ferowane na wojskowych ratione konsystencyi, rozdawania i wybierania chlebów, noclegów, pokarmów nullitati subjacere mają, wyjąwszy causas criminales, jako gwałty, najazdy i inne przeciwko prawu ekscessa, o które excessivi ad instantiam każdego skrzywdzonego na komisyi a nie przed żadnym innym sądem sprawować się powinni. A gdy uniwersały na sejmiki walny sejm uprzedzające do województw i powiatów wydane będą, aby i ten punkt amnestyi cale cum consensu wszystkich rpltej stanów legę publica aprobowany był. Equestri ordini proponowano być ma ratione dóbr zeszłego księcia Jmci pana wojewody wileńskiego, które wojsko non temere, ale za przywilejami JKMci possidebat, aby żadnych in posterum nie ponosiło turbacyj, a komplanacyja między wojskiem a księciem Jmcią panem koniuszym Wgo Ks. Litews uczyniona, aby aprobowana była, procurabit u JKMci i stanów rpltej Jmść ks. biskup wileński. Przywileje JKMci wojskowym dane, aby w należytej zostawały obserwancyi i per potentiam nie działy się im praejudicia, ale ordinaria juris via, jeśliby jakie niesłuszne były z dóbr ad małe narrata uproszonych tollantur monitorias od JKMci ad instantiam potrzebujących procurabit Jmść ks. biskup. Niepośledniej szej muszą być ceny u wojska, jako tejże ojczyzny synów prawa i swobody od przodków naszych nabyte i posteritati podane, które conservare et tueri własnym ojczyzny inter est synom; że tedy nie mniejszą do związku, w którym zostawało wojsko, pobudką była wziesiona przeciwko prawu wyraźnemu vivente rege nowego elekcyją, waruje to sobie wojsko, aby konstytucyja sejmu przeszłego in hac materia uchwalona przyszłym sejmem aprobowana była. Obserwując wojsko fidem juratam z wojskami koronnemi pilno instat, aby JKMść eum statihis reipublicae szukał sposobów do ukontentowania i uspokojenia wojsk koronnych z skarbu koronnego, gdyż to mutua między wojskami causas nexu. Część wojska Wgo Ks. Litews. , gdy ad obsequium JKMci redibit, aby mu taż amnestyją i assekuracyje na zasługi służyły, praecavet wojsko, ściślej in hac vice inhaerendo conjunctioni. Widząc enervatam tot calamitatihus ojczyznę naszą i ostatnią jej egestatem, a jako prawdziwi onej synowie, chcąc to pokazać, aby i teraz i na potem świat wiedział, iż po synowsku z nią postępujemy, nie tak krwawie zaharowanych zasług naszych nagrodę, jako conservationem ojczyzny swej upatrując, z miłości naszej i politowania nad utrapieniem jej, kondonowaliśmy kilkanaście milijonów zasług nam winnych, a na czterech milijonach in vim gratitudinis, za odwagi, trudy, straty i szwanki w usłudze JKMci i rpltej poniesione od Jchmpp. komisarzy w Olicie umówionych przestaliśmy. Z których, iż dwa milijony od daty traktatu tego za pół roku, a drugie dwa milijony za rok effective wojskom Wgo Ks. Litews, wypłacać będą, nomine rpltej ma juramento comprobare Jmść ks. biskup wileński i authoritate commissionis assekurować, iż dla tem lepszej w zasługach pewności według tego postanowienia assekuracyją JKMci na wszystkich dobrach JKMci dana wojsku będzie. Insuper rotmistrze na dobrach swoich chorągwie swe assekurować mają, a o sierocie chorągwi, mianowicie pułku nieśmiertelnej pamięci Jmpana podskarbiego wielkiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. , Jmść ks. komisarz, jako opiekun na dobrach wszystkich nieboszczykowskich i swoich własnych assecurabit, iż ratami pomienionemi ducta proportione według likwidacyi i koekwacyi każdej chorągwi i towarzystwa w liczbie naszej zostającego a pod chorągwiami różnemi zasługi mającemu realna stanie się według tego traktatu satysfakcyja. na dobrach wszystkich nieboszczykowskich i swoich własnych assecurabit, iż ratami pomienionemi ducta proportione według likwidacyi i koekwacyi każdej chorągwi i towarzystwa w liczbie naszej zostającego a pod chorągwiami różnemi zasługi mającemu realna stanie się według tego traktatu satysfakcyja. Piąty milijon ad feliciora tempom odłożony, i do stanów rpltej od Jchmpp. komisarzów wzięty, że będzie wypłacony, Pfomovebit Jmci ks. komisarz testitudinem; z tego milijona wojsko Wgo Ks. Litews. kondonowało partem zasług swoich, co na miesiąc jeden ducta proportione przyjdzie, na restauracyją po zrujnowaniu nieprzyjacielskiem Akademii wileńskiej, w której donatywie, iż z zasług tych wojskowych exductur, aby sejmem przyszłym assekuracyją Akademii wileńskiej dana była, ma Jmść ks. biskup promovere. Wojsko cudzoziemskiego zaciągu same ku Panu i rpltej osobliwą okazując życzliwość, sortem, któraby mu z tego milijona miała obvenire, kondonowało rpltej. Piąty milijon ad feliciora tempom odłożony, i do stanów rpltej od Jchmpp. komisarzów wzięty, że będzie wypłacony, Pfomovebit Jmci ks. komisarz testitudinem; z tego milijona wojsko Wgo Ks. Litews. kondonowało partem zasług swoich, co na miesiąc jeden ducta proportione przyjdzie, na restauracyją po zrujnowaniu nieprzyjacielskiem Akademii wileńskiej, w której donatywie, iż z zasług tych wojskowych exductur, aby sejmem przyszłym assekuracyją Akademii wileńskiej dana była, ma Jmść ks. biskup promovere. Wojsko cudzoziemskiego zaciągu same ku Panu i rpltej osobliwą okazując życzliwość, sortem, któraby mu z tego milijona miała obvenire, kondonowało rpltej. Ponieważ Jmść ks. komisarz juramento i assekuracyjami comprobavit amnestyi i ukontentowania wojska w zasługach certitudinem, tedy wojsko wzajem przez starszego swego, na ten czas obranego wykona przysięgę przed Jmcią ks. komisarzem, iż bona fide teraźniejszego dotrzyma kontraktu, et in obsequio JKMci i rpltej zostawać mają, żadnych innych nad JKMci niesłuchając ordynansów ad satisfactionem, a spisek annihiluje niniejszym upewnione traktamentem; a in quantum by według tego traktatu wojsku non satisfieret od rpltej, wolno spisek reassumować i od tego recedere traktatu. Ponieważ Jmść ks. komisarz juramento i assekuracyjami comprobavit amnestyi i ukontentowania wojska w zasługach certitudinem, tedy wojsko wzajem przez starszego swego, na ten czas obranego wykona przysięgę przed Jmcią ks. komisarzem, iż bona fide teraźniejszego dotrzyma kontraktu, et in obsequio JKMci i rpltej zostawać mają, żadnych innych nad JKMci niesłuchając ordynansów ad satisfactionem, a spisek annihiluje niniejszym upewnione traktamentem; a in quantum by według tego traktatu wojsku non satisfieret od rpltej, wolno spisek reassumować i od tego recedere traktatu. Nie może wojsko pokrywać milczeniem niesłychanych w narodzie naszym sub nomine wojsk popełnionych zbrodni niektórych malevolorum w przelaniu krwi niewinnej bez sądu, bez prawa, bez przyczyny, nieśmiertelnej pamięci godnego Jmpana podskarbiego i hetmana Wgo Ks. Litews. , potrzebnego ojczyźnie senatora i komisyi przeszłej dyrektora, obelgi majestatu Pańskiego, naruszenia praw i wolności naszych, także w okrutnem zabiciu godnej pamięci Jmpana Machowskiego, ciwuna birżynańskiego, pułkownika JKMci i Jmpana Żeromskiego stolnika wileńskiego, przewrotnych niechrześcijańskiego postępku. Aby tedy krwi niewinnie przelanej authores et complices stricte sądzeni byli, i dobra także zasługi ich konfiskowane hem meritis distribuantur, a krew niewinna, która zawsze o pomstę do Pana Boga woła, impune nie padła, serio ma Jmść ks. biskup, jako prymas Wgo Ks. Litews. i pasterz, któremu primario obrazę boską inviolationem praw i swobód ojczystych vindicare należy od JKMci i rpltej tę sprawę promovere, jakoby w dalsze czasy u rpltej naszej takowe nie działy się ausus. także zasługi ich konfiskowane hem meritis distribuantur, a krew niewinna, która zawsze o pomstę do Pana Boga woła, impune nie padła, serio ma Jmść ks. biskup, jako prymas Wgo Ks. Litews. i pasterz, któremu primario obrazę boską inviolationem praw i swobód ojczystych vindicare należy od JKMci i rpltej tę sprawę promovere, jakoby w dalsze czasy u rpltej naszej takowe nie działy się ausus. Także w tem ma Jmść ks. biskup praecavere, aby ante judicium apmestyja conscus tych występków nie była dana. Także w tem ma Jmść ks. biskup praecavere, aby ante judicium apmestyja conscus tych występków nie była dana. Na Łojów i Lubecz starego zaciągu wojska przywilejem JKMci jurę perpetuae donationis konferowane, iż nowy cum melioratione przywilej wydany będzie i konstytucyją sejmu przeszłego comprobabitur, ma Jmść ks. biskup assekurować. Na Łojów i Lubecz starego zaciągu wojska przywilejem JKMci jurę perpetuae donationis konferowane, iż nowy cum melioratione przywilej wydany będzie i konstytucyją sejmu przeszłego comprobabitur, ma Jmść ks. biskup assekurować. A iż wojsko starego zaciągu, nietylko przez konferowanie Łojowa i Lubecza, ale przez odniesioną z dóbr księcia Jmci konsolacyją z łaski Pańskiej kontente być może, aby i nowego zaciągu rycerstwo korespondującą otrzymać mogli Pańskiej szczodrobliwości portionem, insinuabit Jego Ks. Mość Jmść ks. Komisarz, appelando memoriam JKMci strony obietnic Newla i Szebieca nowemu zaciągowi in vim Łojowa i Lubecza staremu zaciągowi oddanego. Konstytucyje sejmem przeszłym in favorem wojsk Wgo Ks. Litews. ferowane, aby reassumowane i stwierdzone były, instabit Jmść ks. biskup. A iż wojsko starego zaciągu, nietylko przez konferowanie Łojowa i Lubecza, ale przez odniesioną z dóbr księcia Jmci konsolacyją z łaski Pańskiej kontente być może, aby i nowego zaciągu rycerstwo korespondującą otrzymać mogli Pańskiej szczodrobliwości portionem, insinuabit Jego Ks. Mość Jmść ks. Komisarz, appelando memoriam JKMci strony obietnic Newla i Szebieca nowemu zaciągowi in vim Łojowa i Lubecza staremu zaciągowi oddanego. Konstytucyje sejmem przeszłym in favorem wojsk Wgo Ks. Litews. ferowane, aby reassumowane i stwierdzone były, instabit Jmść ks. biskup. Dekreta na komisyi wileńskiej ratione coaequationis wojska w zasługach od Jchmpp. komisarzów wydane i ratione chorągwi na pasach in opere zostających in suo robore zostawać mają. Dekreta na komisyi wileńskiej ratione coaequationis wojska w zasługach od Jchmpp. komisarzów wydane i ratione chorągwi na pasach in opere zostających in suo robore zostawać mają. Niedoszłe za assygnacyjami z przeszłej komisyi wydawanemi pewnym chorągwiom retenta, aby quanto ejus wydane były, stosując się we wszystkiem do postanowienia komisyi, Jmść ks. biskup authoritate commissionali commovebit retentorów. Niedoszłe za assygnacyjami z przeszłej komisyi wydawanemi pewnym chorągwiom retenta, aby quanto ejus wydane były, stosując się we wszystkiem do postanowienia komisyi, Jmść ks. biskup authoritate commissionali commovebit retentorów. Zasługi umówione i assekurowane od Jmci ks. biskupa nomine rpltej tak perseverantibus w usłudze JKMci i rpltej, jako i tym, coby z jakowych przyczyn supersedować od niej mieli, należeć mają i będą. Zasługi umówione i assekurowane od Jmci ks. biskupa nomine rpltej tak perseverantibus w usłudze JKMci i rpltej, jako i tym, coby z jakowych przyczyn supersedować od niej mieli, należeć mają i będą. Sereje, Święte, Jeziory i Olwita, aby według kontraktu i obowiązków Jchmpp. medyjatorów od księcia Jmci koniuszegoSereje, Święte, Jeziory i Olwita, aby według kontraktu i obowiązków Jchmpp. medyjatorów od księcia Jmci koniuszego 5151 Wgo Ks. Litews. uproszonych przy Jejmości pani podskarbinie Wgo Ks. Litews. zostawały. Dekreta u trybunału zwłaszcza w sprawach do sądu wojskowego należących in contumatiam na wojskowych ferowane, aby anihilowane były, także i na komisyi efficiet Jmść. ks. biskup. Jako każdemu ztąd do usługi JKMci i rpltej rośnie pobudka, gdy bene meriti winny uznawają respekt, tak e converso, każdy w swej alterować się musi ochocie, gdy mniej zasłużeni ad debitam tego uprzedzają go gratitudinem; cokolwiek zatem in mentibus gratiae wojskowym designatis przeciwko konstytucyi niewojskowi poupraszali wakansów, aby per decretum JKMści żołnierzom oddane było, uprasza wojsko. Początek służby, która durante nexu nie szła wojsku od przyjścia do obozu authoritate praesentis traetatus approbat Jmść ks. komisarz. Takowy traktat że ab utriusque będzie in omnibus punctis et paragraphis dotrzymany, nietylko juramentis assecurationibus ale i podpisami rąk zobopólnie dla tem większej wagi jest korroborowany. 111. ASSEKUEACYJA JMCI KS. BISKUPA WILEŃSKIEGO WOJSKU WGO KS. LITEWS. NA DOJśCIE CZTERECH MILIJONóW DANA. Czynię wiadomo tą assekuracyją moją, iż ja będąc wprzód na komisyja wileńską sejmu przeszłego konstytucyją naznaczony, a teraz powtórnie za osobliwą JKMci ad mentem rpltej wolą ordynowany do ujmowania wojsk JKMci Wgo Ks. Litews. polskiego i cudzoziemskiego zaciągu, tedy cokolwiek do ukontentowania i pociągnienia wojsk do usługi JKMci i rpltej w traktacie rękoma z obu stron podpisanym i przysięgą potwierdzonym stanęło, mianowicie ratione amnestyi, i z milijowów wojsku w Olicie od rpltej auctoritate comissariali deklarowanych, także ratione requirendum ex consciis krwi niewinnej vindictae i innych dostatecznej w traktacie opisanych punktów, we wszystkiem skuteczną wojska Wgo Ks. Litews. obojga narodów mieć będą satysfakcyją, imieniem JKMci i rpltej i mocą włożonej na się funkcyi assekuruję, traktat in omnibus punctis et paragraphis aprobuję i ad effectum przywodzić mam. Na co przy pieczęci mej ręką swą własną podpisałem się. Dan w Szadowie dnia 5 Maja 1663. 112. DRUGA ASSEKURACYJA NA SZEść KROć STO TYSIęCY ZłOTYCH. Czynię wiadomo tą assekuracyją moją, iż co JKMść pociągając do usługi swej i rpltej powracające od związku życzliwe sobie wojsko Wgo Ks. Litews. , polskiego i cudzoziemskiego zaciągu, deklarował sześć kroć sto tysięcy złotych in vim Pańskiej magnificencyi swojej za przybyciem wojska do boku JKMci albo gdzie ordynansem swoim injunctum będzie; tedy iż to ziszczono będzie, wojsku nomine et fide JKMci, jako komisarz assekuruję, a ta summa nie ma includi w milijony od rpltej w zapłatę wojsku umówioną i ode mnie zaprzysiężoną, na com dał tę assekuracyją moją. Pisan w Szadowie ut supra, 113. KOPIJA JUBAMENTU JMCI KS. BISKUPA WILEńSKIEGO. Ja Jerzy Białozor, biskup wileński, komisarz JKMci i rpltej sejmem do ujęcia wojska JKMci i rpltej Wgo Ks. Litews. naznaczony, a teraz do tychże wojsk od JKMci zesłany przysięgam Panu Bogu wszechmogącemu, w Trójcy świętej jedynemu, iż to wojsku, com z temiż JKMci wojskami dla uspokojenia rpltej i całości jej postanowił, i traktatem w kole teraźniejszem z podpisem rąk naszych z obu stron opisano, profirmo et rato nomine całej rpltej utwierdzam i in toto zachowuję, to jest, że amnestyja od JKMci i od rpltej na przeszłym sejmie wojskom tak polskiego jako i cudzoziemskiego narodu Wgo Ks. Litews. exceptis causis criminalibus dana, perpetuis temporibus inviolate zachowana będzie, i według traktatu teraźniejszego aprobowana, powtóre i zasługi według tegoż traktatu ducta proportione wypłacone będą, a in quantumby Jchmościów zasługi dojść nie miały, tedy względem odzyskania tych zasług z Jmściami dochodzić obiecuję; zaczem jako sprawiedliwie przysięgam tak mi Panie Boże dopomóż. KOPIJA JURAMENTU JMPANA OBOźNEGO WGO KS. LITEWS. Ja Michał Pac, oboźny Wgo Ks. Litews. , obrany starszym od wojska JKMci Wgo Ks. Litews. powracających do usługi JKMci i rpltej nomine całego wojska polskiego i cudzoziemskiego, starego i nowego zaciągu, ponieważ stanęła komplanacyja wojska Wgo Ks. Litews z rpltą, przez JWJmci ks. biskupa wileńskiego komisarza JKMci i rpltej sejmem naznaczonego i teraz od JKMci ad mentem reipublicae zesłanego, podpisem obu stron i juramentem aprobowana; tedy przysięgam na tem, iż jako Panu tak i ojczyźnie obedientiam prdestare gotowe jest rycerstwo, stosując się do traktatu teraz postanowionego; na czem jako sprawiedliwie imieniem wojska przysięgam, tak mi Panie Boże dopomóż i niewinna Jego święta męka i wszyscy święci. W Szadowie d. 5 Maja r. 1663. 115. LIST OD WOJSKA WGO KS. LITEWS. DO TRYBUNAłU TEGOż KSIęSTWA. Jakośmy a primordiis związku naszego wprzód chwale bożej, a potem zrujnowanym per molimina malevolorum swobodom i zasługom naszym suffragari umyślili, tak teraz, gdy przez nieżyczliwych ojczyzny synów, powinna wolności naszych errectio violata została i niezwyczajnym absolutis etiam dominiis transmutata sposobem nie co innego zamierzyliśmy. Dziwi się świat i postronne monarchije złotej wolności Korony Polskiej i Wgo Ks. Litews. konwulsyi, zdumiewać się muszą nieba same krzywdy swej i niewinnej krwi contra honorem et libertatem gentis przelanej pomstę minantur, gdy praemissa Jmp. Machowskiego rotmistrza JKMci morte, potem nad przełożonym swym zeszłym Jmp. marszałkiem wojskowym posłuszeństwo, wiarę i wszelką onemu ścisłym obostrzy wszy uczciwość juramentem, niechętnych malevolentia ludzi tyrańsko się napastwiła. Po trzecie dyrektora komisyi od całej rpltej, Pańską reprezentującego osobę, magni in republica civisy podskarbiego, senatora, a co większa wodza swego któryby mógł sobie w wolńej. ojczyźnie ad instar niegdyś królów polskich bezpiecznie na tronie wiernego i życzliwego rycerstwa pollicere wyspanie niezasypiającego, lecz excubantem o dobro całej rpltej, na wszystkie bene circumspectum strony, bez sądów, dokumentów, molentia manu vocafum, nec ad justitia citatum zajadłość ludzka laesa majestate, prawa i wolności, krwią przodków naszych nabyte resciendo sitim suam insatiabili expiravit cruore. Ten żałosny światu, Panu, ojczyźnie i rpltej wysokiemu senatorowi inimica hujus probro virtus sprawiła grobowiec, taką onemu złośliwych ludzi bez żadnej probacyi z komisyi wileńskiej sinistrae delationes i nieuważnej jątrzące serca usłały pościel i łoże; czego sama barbaries moskiewska, przez czworoletnie w ciężkich tarasach więzienie uczynić nie śmiała i aniby jeszcze tu przelania niewinnej krwi gdyby wzięcie pewnych osób cum complicibus facti celeritaie non conficeretur koniec był; pewna albowiem to, iż aliquot dies pracipua capita prawdę kochające periri miały. A tak desertis Wgo Ks. Litews. limitibus Jmp. substytut cum complicibus hinc et unde w zawodach et in actione z nieprzyjacielom zostającą in praedam podawszy ojczyznę coby miała do końca tot calamitatibus fessa Z upadłemi respicere wolnościami za ruszeniem armaty, artyleryi i ludu na pewne miejsca i tam obóz lokowawszy; usiłował exirema przeciwko Bogu, Panu, ojczyźnie i życzliwego wojska tentare molimina, i gdyby pono mens conscia recti która nihil timuisce potest w onym była, odważyćby się zaprawdę na ojczyznę tot agitatam procellis nigdy nie mógł. A na koniec niech i to kto chce wysokiem wytrząsa baczeniem, iżali nie było contra nexum i wyraźnej przysiędze, prywatne insciis nobis do pewnych odpracować legacyje osób; zaczem po długiej cierpliwości swej Bóg najwyższy, expectative wziął pomstę niewinnie przelanej krwi, po- dawszy złoczyńcę cum complicibus w ręce od złego odcięte i dalekie uczynku, do usprawiedliwienia się JKMci i całej rpltej. Który proceder expressis rationibus z woli wojska niewinną krwią niefarhowanego i na wywód niewinności, a zniesienie włożonej na się ignominii to czyniącego, aby Waszmość panów i braci nie alterował, upraszamy. Mogą albowiem tym sposobem upadłe resipiscere wolności i praw convulsio neminem captivabimus nisi jure victum w wolnym narodzie zniesiona erigi, gdy wzięci do do JKMci i całej rpltej aby similia w ojczyźnie naszej się nie działy relegati za zasługi swe odniosą nagrodę. Interea, aby niewinną krwią zmazane osoby, radą, pomocą i subskrypcyją do pomienionego zabójstwa chętnie consentientium, altissimum subsellium judicii locum promulgationem praw nie sromociły i nie szpeciły, owszem rugowane były, jako patriciorum, którym wspólne z nami ad debellandum w wolnościach naszych omnem adversitatem należy staranie, expostulamus pilno Wszmość panów i braci uczynności. 116. INSTRUKCYJA OD TEGOż WOJSKA PANOM POSłOM WOJSKOWYM DO SĄDU GŁÓWNEGO TRYBUNALSKIEGO WGO KS. LlTEWS. Szczęśliwego zaczęcia trybunału zgromadzenia przezacnego parlamentu ad locum judicii przy długoletniem zdrowiu Jchmpp. posłowie nasi nomine wojsk JKMci Wgo Ks. Litews. congratutulabuntur, przy której kongratulacyi nieospałą w każdej okazyi opowiedzą ochotę i propenzyją. Wzięcie Jmp. substytuta cum complicibus facti, o zabójstwo niewinnej krwi, qua ratione et consideratione stało się, succincte Jchmpp. posłowie nasi, żeby ten Jchmpp. nie alterował proceder, opowiedzą, referując się ad fusiorem in eo passu manifestacyi wkrótce przyszłej relationem, o której akceptowanie nomine wojsk upraszać będą. Naprzód, że wojsko chcąc z wolnego narodu wniesioną znieść ignominiją i z siebie patrati tollere suspitionem sceleris, jako radą, promocyją, uczynkiem ani promulgacyją do tego się nie interesowało, tak gasząc dalsze na zgubę rpltej, które czasu swego wziętemi z szkatuły probabuntur dowodami, molumina, zdrowie na potem swoje, na które już zajadłość ludzka chcąc praecipua w wojsku prawdę kochające wygubić capita instabat, a simili oswabadzając tyrannide Jmp. substytuta cum complicibus, vindicando justam sanguinem Abel przed sąd JKMci i rpltej relegavit. Aby tedy Jchmpp. i bracia niewinną krwią oblane osoby Bogu, światu i cnotliwym ludziom odiosas w zacnym parlamencie swoim na miejscu świątobliwego sądu niecierpieli, Jchmpp. posłowie nasi upraszać będą, oraz i o to, aby ten uczynek przed Panem i całą rpltą serio promvere chcieli swoją powagą. Przypomną przytem Jchmpp. posłowie nasi różne do różnych osób, privata authoritate bez wiadomości wojska, Jmp. substytuta cum complicibus legacyje koloryzujące siły, a nieuważny proceder, jako i do Jchmpanów pod pierwszą komisyja wileńską altissimum na głównym trybunale zasiadających judicii locum posłaną cum extenuatione facti, falsa sub specie dobra ojczyzny i wojska uczynionego manifestacyją. Która jako niesłuszna, nieprawdziwa i tylko z szczególnej nienawiści privata authoritate bez wiadomości wojska, honor i dobrą reputacyją ś. p. JWJmp. podskarbiego wielkiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. była kalumnija, Jchmpp. posłowie nasi Jmść panom i braciom doniosą. Upraszać in reliquo będą Jchmpp. posłowie nasi Jmść panów i bracią, aby świeżo zaniesioną nomine wojsk manifestacyją, która niewinnie przelanej krwi dochodzi i wojska do złego nie interesujące się uczynku oswabadza i oczyszcza, do swoich województw i powiatów wnieśli i publikowali. Dla tem snadniejszej czterech milijonów na wojsko egzekucyi, któremi się z komiseracyi nad ojczyzną tot undique fessam calamitatibus et procellis, widząc rzecz niepodobną, żeby się większą summa pociągnąć mogła, kondonowawszy kilkanaście milijonów, wojskom kontentować się pryszło, Jchmpp. posłowie nasi, o interpozycyją do JKMci i do Jchmpp. komisarzów od JKMci i całej rpltej sejmem naznaczonych, którzy w Wilnie congressum mieć mają, Jchmpp. i braci expostulabunt, aby mynca dla wczesnego wojskom pro termino wystawienia pieniędzy jako najprędzej otworzona była. Przytem żeby sprawy z żołnierzami na trybunale przypadające podług komisyi na komisyja odsyłane były. Dalej intercessyje za wojskowymi w ich sprawach 1. 117. MANIFESTACYJA WOJSK JKMCI WGO KS. LITEWS. W SZADOWIE UCZYNIONA R. 1663. 1. Słusznie się wprawdzie świat dziwić musi, już od niemałego czasu, a przypatrują się tantae vicissitudini rerum, a częstemu coraz wynikającemu w wojskach Wgo Ks. Litews. zamieszaniu, aleby się daleko bardziej zadziwić pospieszył, gdyby wierne Panu swemu rycerstwo, cnotliwi in utraque sorte zostającej ojczyzny synowie majestat Pański zelżony wiernem mieli deserere poddaństwem, ojczystym prawom i swobodom et in extremis nie mieli succurrere mediis, i zdradliwie na się cudzym uczynkiem uciśnionej a Panu i rpltej niezmiernie przykrej i szkodliwej skutecznym z siebie znieść i skruszyć kalumnii wywodem. My tedy in genere rycerstwo JKMci Wgo Ks. Litews. polskiego i cudzoziemskiego, starego i nowego zaciągu, niemogąc dawnej remanifestari przeciwko niesłusznie od niektórych opacznie pod tytułem całych generaliter wojsk Wgo Ks. Litews. wypadłej, horrendum et inauditum w ojczyźnie naszej złotą wolnością et precipua securitati słynącej patratum, chwaląc facinus, manifestacyi, dotąd interno per potentiam przywalone onere, boską tandem sprawiedliwą nasze podźwignąwszy dyspozycyją, żałosną zanosimy Manifestacyja. Oświadczając się naprzód przed najwyższym Twórcy najwyższego tronem, który supremus wszelkich rzeczy spectator perspicax serc ludzkich i myśli scrutator, samych nawet sprawiedliwości justissimus zostaje judex; oświadczając się przed majestatem JKMci Pana n. m. i wszystkiemi rpltej stanami, oświadczając się na ostatek przed postronnymi 1 Zob. poniżej Reskrypt z dnia 23 Maja Nr. 123 i Nr. 124, i całym światem, iż primario dla podźwignienia varia hostilitate nachylonej chwały bożej, dla zatrzymania poruszonego JKMci Pana n. m. majestatu, dla zaszczycenia, wsparcia i poratowania upadającej ojczyzny, wszelkiego nieprzyjaciela, na zwątloną rpltą wyuzdanym w potężniejszych jego nie równo siłach, generoso pectore, wrodzoną cnotą i winną synowską ku matce swej miłością, per tantum decursum annorum hojnie krwią i własną szafując substancyją, życzliwie i odważnie zastawialiśmy się impetom. Przez cośmy sobie świata judicio słusznie zaharowane pretendowali zasługi, które że nas od roku 1654go dość cierpliwie czekających tylko się nadzieją pro meritae gratitudinis karmiących, przy tak wielu sejmowych uchwałach i podatkach dubio fato nie dochodziły, ex ea ratione, niepowetowane straty nasze i niezliczone szwanki ad ea nas coegerunt udać się media i takowy formować związek, któryby nic przeciwnego chwale boskiej, nic przeciwnego JKMci Pana n. m. majestatowi, nic przeciwko ojczyźnie naszej i jej prawom, swobodom i wolnościom w sobie nie zawierał, ale krwawię zaharowanym zasługom naszym justis et adaequatis mediis laureatam gratitudinis mógł imponere corodinem. Jakożeśmy wszelkie te pomienione dotąd wespół pełnili contenta, dokąd malevolorum perversitas przeciwko majestatowi Pańskiemu i ojczystym prawom niewinną krwią sine omni judicio cum decore pieszczonej w honorze ojczyzny naszej saevire nie wszczęła. Ale kiedy zajadła, prawie wściekła złość niechętnych przez fortelem pokryte sposoby coś niedobrego a Panu i rpltej bardzo szkodliwego knując, optimam intentionem związku sensum evertere poczęła, jakoż już evertit, kiedy ekskludowawszy z serc swoich i z pamięci bojaźń bożą, ekskludowawszy poprzysiężoną Pańskiemu majestatowi debitam venerationem i wierne poddaństwo złotym wolności prawom nietylko omnem securitatem, ale też omnimodum suffragium, ekskludowawszy wrodzoną od wszelkich nacyj temu przyznaną narodowi generositatem, tam horrendum et inauditum etiam his iniquis stupendum temporibus i u postronnych admirandum popełniła facinus, przez które nietylko na całe wojska, ale też i na cały naród, obrzydłą Bogu i światu zaciągnęła niesławę. Któż bowiem 52 by najciekawszą może tego dosiądź wiadomością, aby kiedy poddani przeciwko Panu swemu, synowie przeciwko ojczyźnie podniósłszy rękę, tam magnum in reipublicae civem, tak mądrego w radzie sekatora, tak czułego, umiejętnego i odważnego w polu wodza a co największa, komisyi dyrektora Pańskie i rpltej zasiadającego miejsce, JWJmpana Wincentego Korwina Gosiewskiego podskarbiego Wielkiego i hetmana polnego Wgo Ks. Lit. gwałtownie Wzięli i bez sądu, bez prawa, tyrańsko z tego świata znieśli. Kto może zasiądź wiadomością, aby kiedy wojska hetmana swego, któremu wszelką rewerencyją i posłuszeństwo winne, a żadnego nie mają brać violenter albo sądzić prawa, a tem bardziej nie sądziwszy, niechrześćijańsko zamordować miały Popełniło oraz violationem juris divini, które justitiam we wszystkich, by też najgrubszych postanowiło państwach, chcąc, żeby wszelkie excessa impune dochodziły. Popełniło violationem jurium JKMci Pana n. m. i całej rpltej, najgruntowniejszych przytem praw, swobód i wolności, które nam i sam monarcha JKMść Pan n. m. Pańskim swym assekuruje juramentem, ut nemo captivetur nisi jure victus, a takowe sprawy konstytucyja r. 1655 samego Pana poddaje sądom, każdemu pro libitu delatorem być pozwoliwszy. Jakoż nie folgowano nigdy in republica nostra podobnym materyjom, w czem nie inkwirując ani sięgając dalszych przykładów, etiam za szczęśliwego panowania JKMci sądził i karał sejm obwinionego, roku 1656go. Sądził i drugiego w tymże roku, sądził trzeciego o zdradę r. 1658; sądził i czwartego trybunał, quorum honoris gratia nomina latent sądzono i dawniejszych w Wkiem Ks. Litews. czasów Oscika; bywała tedy zawsze ukontentowana sprawiedliwość; która i przed samym Bogiem uskarżać się nie mogła, aby kiedy ostre jej de natura miały być stępione prawa. Zaczem i teraz, jeśli się co per invidium umyślonej coś pokazywało winy, eadem juris erat procedendmn via. Obawiając się tedy, aby Bóg jako justissimus judex et vindex justi Abel sanguinem i zelżonego majestatu JKMci Pana n. m. któremu na miejscu swem w gubernacyją polecił państwa requirendo injuriam z całego wojska, by też niewinnego surową nie chciał sumere vindictam sprawiedliwością; tudzież consulendo honori narodu całego, aby u postronnych nacyj drogo szacowana Wgo Ks. Litews. reputacyja w tak obrzydłej i sromotnej nie byłą zanurzona hańbie, dla tego ab authoribus hujus mali odłączyć się, urgere vindictam krwi niewinnej i podźwignąć upadłą narodu naszego sławę, vimm est. tudzież consulendo honori narodu całego, aby u postronnych nacyj drogo szacowana Wgo Ks. Litews. reputacyja w tak obrzydłej i sromotnej nie byłą zanurzona hańbie, dla tego ab authoribus hujus mali odłączyć się, urgere vindictam krwi niewinnej i podźwignąć upadłą narodu naszego sławę, vimm est. 2. Drugą okazyja oderwania się ab authoribus, że wojsko2. Drugą okazyja oderwania się ab authoribus, że wojsko było tego rozumienia, iż tylko na samych krwawych zasługbyło tego rozumienia, iż tylko na samych krwawych zasług dochodzenie i wynalezienie sposobów, aby nie ginęły podatkidochodzenie i wynalezienie sposobów, aby nie ginęły podatki rpltej i na uspokojenie pewnych pretensyj ten uczyniony zrazurpltej i na uspokojenie pewnych pretensyj ten uczyniony zrazu związek nasz nie miał metas związku i prawdziwej wokacyizwiązek nasz nie miał metas związku i prawdziwej wokacyi żołnierskiej excedere. Ale kiedy in materias contra contentażołnierskiej excedere. Ale kiedy in materias contra contenta związku żołnierzowi najmniej nienależących involare poczętozwiązku żołnierzowi najmniej nienależących involare poczęto imieniem jakoby wszystkiego wojska, w którem et externi etimieniem jakoby wszystkiego wojska, w którem et externi et plebei zwykli includi, a jeśli szlachcic, jako żołnierz do tegoplebei zwykli includi, a jeśli szlachcic, jako żołnierz do tego mniej należy, tem bardziej externi a bardziej plebei, przez comniej należy, tem bardziej externi a bardziej plebei, przez co wielkie w rpltej stało się zamieszanie et eversio fundamentaliumwielkie w rpltej stało się zamieszanie et eversio fundamentalium jurium jej, a u postronnych ludibrium, a co gdyby dłużej durarejurium jej, a u postronnych ludibrium, a co gdyby dłużej durare miało, musiałoby o ostatnią ojczyznę przywieść zgubę; maturęmiało, musiałoby o ostatnią ojczyznę przywieść zgubę; maturę tedy a promotoribus takich rzeczy recedere nam przyszło. tedy a promotoribus takich rzeczy recedere nam przyszło. 3. Trzecia przyczyna violatio jurium mojestatis JKMści w wydaniu uniwersałów do województw i powiatów, aby się nie do JKMci, ale do wojsk gromadziły, co samemu tylko JKMci należy i żeby podatki województwa nie do skarbu, jako prawa chcą mieć, ale do wojsk znosiły, w gromadzeniu Jchmpp. senatorów i posłów od powiatów do wojsk, inscio principe i rpltej; w zatrzymaniu tudzież posłów cudzoziemskich, w łamaniu pakt szwedzkich i w zawieraniu armistitiorum. A że nie była intencyja nasza laedere majestatem JKMci Pana n. m. i praw rpltej, od tego wszystkiego, co się sub titulo wojska przeciwko majestatowi JKMci działo, przyszło recederę. 3. Trzecia przyczyna violatio jurium mojestatis JKMści w wydaniu uniwersałów do województw i powiatów, aby się nie do JKMci, ale do wojsk gromadziły, co samemu tylko JKMci należy i żeby podatki województwa nie do skarbu, jako prawa chcą mieć, ale do wojsk znosiły, w gromadzeniu Jchmpp. senatorów i posłów od powiatów do wojsk, inscio principe i rpltej; w zatrzymaniu tudzież posłów cudzoziemskich, w łamaniu pakt szwedzkich i w zawieraniu armistitiorum. A że nie była intencyja nasza laedere majestatem JKMci Pana n. m. i praw rpltej, od tego wszystkiego, co się sub titulo wojska przeciwko majestatowi JKMci działo, przyszło recederę. 4. Niemniejszą było okazyją zniszczenie stanu szlacheckiego i ostatnia ludzi ubogich przez uciążenie zguba, zabójstwa, najagdy, które nieba przebijając od Boga znaczną pomstę, od ludzi sromotną musiałyby i na niewinnych ściągnąć hańbę. Będąc tedy sami os ex ossibus tej ojczyzny, żebyśmy ci, którzy piersiami i krwia naszą securitatem braci naszej prowidowali, 4. Niemniejszą było okazyją zniszczenie stanu szlacheckiego i ostatnia ludzi ubogich przez uciążenie zguba, zabójstwa, najagdy, które nieba przebijając od Boga znaczną pomstę, od ludzi sromotną musiałyby i na niewinnych ściągnąć hańbę. Będąc tedy sami os ex ossibus tej ojczyzny, żebyśmy ci, którzy piersiami i krwia naszą securitatem braci naszej prowidowali, teraz sami krwi ich i krwawych łez ubogich poddanych nie pili, i owszem, chcąc ex visceribus patriae debilitatae wojska in hosticum wyprowadzić, własnej nie gubiąc ojczyzny i do ostatniej prawie nie przychodząc ruiny. teraz sami krwi ich i krwawych łez ubogich poddanych nie pili, i owszem, chcąc ex visceribus patriae debilitatae wojska in hosticum wyprowadzić, własnej nie gubiąc ojczyzny i do ostatniej prawie nie przychodząc ruiny. 5. W słusznej i ta u nas przyczyna zostawała konsyderacyi, iż sam Bóg okazyje z osobliwej swej daje klemencyi przez mieszaniny w państwie nieprzyjacielskiem, przez stateczną wojsk zaporożskich in fide ku JKMci persewerancyją, przez dotrzymanie przyjaźni hana Jmci z królem Jmcią i rpltą, przez co otwiera się złączonym wojskom JKMci do wielkich nad nieprzyjacielem tryumfów droga, a do zatamowania tandem krwawego w ojczyźnie, osobliwie w Wkiem Ks. Litews. potopu. Abyśmy tedy ojczyznę, ile w tak pogodną porę, by też ostatnią kroplą krwi naszej salwowawszy i pożądany z łaski najwyższego przyniósłszy pokój, już od dalszych wojskowych uwolnili ciężarów, dlategośmy sobie conscientia, fide et honort przyrzekli, podając się cale pod władzę JKMci Pana n. m. i rpltej, abyśmy przy dostojeństwie JKMci i całości ojczyzny, przy zatrzymaniu praw i swobód ojczystych, przeciwko wszystkim intra et extra regnum nieprzyjaciołom zdrowie nasze za dyrekcyją JKMci Pana n. m. zastawiali, pod władzą starszego, kogo sobie obierzemy, upominając się modis licitis krwawych zasług naszych, non excedendo possibilitatem wypłacenia ich, jako summa aegestas Wgo Ks. Litews. znieść może, albo jako teraz Jchmpp. komisarze z wojskiem na czterech postanowili milijonach. 5. W słusznej i ta u nas przyczyna zostawała konsyderacyi, iż sam Bóg okazyje z osobliwej swej daje klemencyi przez mieszaniny w państwie nieprzyjacielskiem, przez stateczną wojsk zaporożskich in fide ku JKMci persewerancyją, przez dotrzymanie przyjaźni hana Jmci z królem Jmcią i rpltą, przez co otwiera się złączonym wojskom JKMci do wielkich nad nieprzyjacielem tryumfów droga, a do zatamowania tandem krwawego w ojczyźnie, osobliwie w Wkiem Ks. Litews. potopu. Abyśmy tedy ojczyznę, ile w tak pogodną porę, by też ostatnią kroplą krwi naszej salwowawszy i pożądany z łaski najwyższego przyniósłszy pokój, już od dalszych wojskowych uwolnili ciężarów, dlategośmy sobie conscientia, fide et honort przyrzekli, podając się cale pod władzę JKMci Pana n. m. i rpltej, abyśmy przy dostojeństwie JKMci i całości ojczyzny, przy zatrzymaniu praw i swobód ojczystych, przeciwko wszystkim intra et extra regnum nieprzyjaciołom zdrowie nasze za dyrekcyją JKMci Pana n. m. zastawiali, pod władzą starszego, kogo sobie obierzemy, upominając się modis licitis krwawych zasług naszych, non excedendo possibilitatem wypłacenia ich, jako summa aegestas Wgo Ks. Litews. znieść może, albo jako teraz Jchmpp. komisarze z wojskiem na czterech postanowili milijonach. 6. . Wielką i to zostanie racyją, iż pewnych osób na krew niewinną zajadłość, naprzód we krwi sławej pamięci Jmp. Machowskiego, pułkownika JKMci ręce swe zbroczywszy, na przełożonego swego multispostulatis uproszonego, któremu poprzysiężona była omnis securitas na zdrowiu, honorze i substancyi, targnąwszy się z tego wszystkiego zdarła; mało na tem mając, na sam majestat JKMci i całą rpltą, kiedy na dyrektora komisyi personam principis et reipublicae reprezentującego, na wysokiego w ojczyźnie dygnitarza, urzędnika, senatora i podskarbiego, et quid cum stupore gentium est, na hetmana podniosła rękę et inaudito modo a saeculis w jego krwi niewinnej tyrańskie swe zafarbowała ręce. I w tem jednak złości swej nie nasyciwszy, starszyznę et praecipua subjecta tego skrzydła wygubić umyśliwszy, w krótkim czasie pewnieby swe byli wykonali zapędy, gdyby cnota życzliwych synów ojczyzny i wiernego Panu rycerstwa przy niewinności swej zapamiętałej ich nie uprzedziła złości. W czem jako prędko umyślony w tej intencyi otrzymaliby effect desertis limitibus Wgo Ks. Litews. et in praedam inluanti podawszy hosti, w pewnym kraju zatoczywszy obóz co czasu swego sufficienter probabitur przeciwko Panu i ojczyźnie coś niedobrego moliri chcieli. zafarbowała ręce. I w tem jednak złości swej nie nasyciwszy, starszyznę et praecipua subjecta tego skrzydła wygubić umyśliwszy, w krótkim czasie pewnieby swe byli wykonali zapędy, gdyby cnota życzliwych synów ojczyzny i wiernego Panu rycerstwa przy niewinności swej zapamiętałej ich nie uprzedziła złości. W czem jako prędko umyślony w tej intencyi otrzymaliby effect desertis limitibus Wgo Ks. Litews. et in praedam inluanti podawszy hosti, w pewnym kraju zatoczywszy obóz co czasu swego sufficienter probabitur przeciwko Panu i ojczyźnie coś niedobrego moliri chcieli. Z tych tedy przyczyn przyszło nam ab authoribus hujus facinoris et perversae intentionis odłączyć się i niektórych cum complicibus, których na ten czas wojsko zagarnąć mogło, znosząc z siebie i z całego narodu niewinnie wewleczoną ignominiam et obviando futuro in dies crescenti malo, JKMci i rpltej sprawiedliwemu wydać sądowi. Z tych tedy przyczyn przyszło nam ab authoribus hujus facinoris et perversae intentionis odłączyć się i niektórych cum complicibus, których na ten czas wojsko zagarnąć mogło, znosząc z siebie i z całego narodu niewinnie wewleczoną ignominiam et obviando futuro in dies crescenti malo, JKMci i rpltej sprawiedliwemu wydać sądowi. Manifestamur przytem, przed Bogiem i całym światem, że nihil adversi intendimus, ani przeciwko JKMci, którego sacro sancta jura et mandata veneramur, ani przeciwko ojczyźnie, której filialem debemus antorem, ani przeciwko wodzom swoim, którym debitam praestare observantiam i teraz i po ujęciu nas od JKMci Pana n. m. i rpltej należyte obsequium oddawać gotowiśmy; ale dla pomie nionych tak ważnych przyczyn, nie odbiegając jednak dojścia krwawych zasług naszych, do takowego musieliśmy się udać procederu, chcąc oraz prawa i wolności od przodków naszych dziedzicznem prawem nam zostawione w swej ugruntować perfekcyi i bracią naszą ab ulteriori tandem uwolnić oppressione et paccatam po tak długiej ekspektatywie uczynić rpblicam. Co, aby wszystkiemu państwu, postronnym narodom i całemu było wiadomo światu, dlategośmy primario do trybunału a potem do wszystkich grodów w województwach i powiatach będących tęManifestamur przytem, przed Bogiem i całym światem, że nihil adversi intendimus, ani przeciwko JKMci, którego sacro sancta jura et mandata veneramur, ani przeciwko ojczyźnie, której filialem debemus antorem, ani przeciwko wodzom swoim, którym debitam praestare observantiam i teraz i po ujęciu nas od JKMci Pana n. m. i rpltej należyte obsequium oddawać gotowiśmy; ale dla pomie nionych tak ważnych przyczyn, nie odbiegając jednak dojścia krwawych zasług naszych, do takowego musieliśmy się udać procederu, chcąc oraz prawa i wolności od przodków naszych dziedzicznem prawem nam zostawione w swej ugruntować perfekcyi i bracią naszą ab ulteriori tandem uwolnić oppressione et paccatam po tak długiej ekspektatywie uczynić rpblicam. Co, aby wszystkiemu państwu, postronnym narodom i całemu było wiadomo światu, dlategośmy primario do trybunału a potem do wszystkich grodów w województwach i powiatach będących tę oddali manifestacyją. oddali manifestacyją. Dan w Szadowie d. 5 Maja 1663 r. Dan w Szadowie d. 5 Maja 1663 r. 118. INSTRUKCYJA OD NAS RYCERSTWA JKMCI WGO KS. LITEWS. POLNEGO REGIMENTU DO JCHMPP. RYCERSTWA TEGOż WOJSKA JKMci WGO KS. LITEWS. WIELKIEGO REGIMENTU PRZEZ JMP. GODLEWSKIEGO, TOWARZYSZA ROTY USARSKIEJ JMPANA CHORążEGO WIłKOMIRSKIEGO I PRZEZ JMP. KOMARA, TOWARZYSZA ROTY KOZACKIEJ ś. P. JMPANA PODSKARBIEGO A CUDZOZIEMSKIEGO PRZEZ JNP. ANDRZEJA STANIELA, MAJORA JKMCI DANA W SZADOWIE. D. 6 MAJą R. 1663. Ścisłą między jednem wojskiem JKMci Wgo Ks. Litews. a tejże matki synami statecznej konjunkcyi foedera, jako nam nigdy nieżyczyły niechętnej dismembracyi doznawszy nietylko in prosperis, lecz in adversis jednostajnej w marsowem polu, gdzie szło o Boga, wiarę, dostojeństwo majestatu Pańskiego i całość rpltej odwagi; tak mając sobie za osobliwy przeciwnej fortuny dysgust, gdy nieuważnych i w złości zapamiętałych malevolentia gordium nodum ściśle powiązanych serc i animuszów braterskich, zarząc rozmaite pod nim podniety i ognie, czyli rozwiązać, czyli też przepalić usiłowała; przełożą Jchmpp. posłowie nasi cum intimo zdrowia i jak najpomyślniejszych fortun apprecatione, iż to z wielkiem utrapieniem i nieznośną serc naszych znosiliśmy molestyją. Nietrzeba się rozwodzić nad tem, cośmy unitis viribus, dla dobra pospolitego salwując ojczyznę matkę naszą insimul z Jmpp. i bracią wyświadczali, bo tego nietylko domowy, ale i postronny przy pomocy bożej ująć nie może nieprzyjaciel; lecz kiedy invida bene meritis sors ignominiosam przez partykularne malevolorum rady na wolny naród wniosła ignominiam, wprzódy tyrańską Jmpana Odachowskiego rotmistrza JKMci zgładziwszy śmiercią, powtóre Jmpanu marszałkowi wojskowemu, przełożonemu swemu, któremu regiment braterskim związkiem liberis imposueramus suffragiis, poprzysiężone posłuszeństwo et securitatem vitae złamawszy per exemtionem, po trzecie w niewinnej krwi ś. p. Jmpana podskarbiego wielkiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. ręce swe contra jura gentium, z podziwieniem świata, z obrazą bożą, zafarbowali; nie mogąc tedy privatorum operam publicis dźwigać humeris, i za one przed Bogiem i całym respondere światem, a uważając, jakowaby strzeż Boże nietylko wojska od tego dalekiemu uczynku, ale i całej ojczyźnie subsegm mogła niesława, a zatem i niebezpieczeństwo, zwłaszcza gdy tam horrendum i niesłychane facinus, contra jura gentium po wszystkich jest promlgatum nacyjach, Jmpana substytuta wojskowego z adherentami operis ejusdem z woli wojska na wywód niewinności naszej do usprawiedliwienia się JKMci i całej rpltej relegavimus opowiedzą o tem lucide Jchmpp. posłowie nasi Jmściom pp. i braci, quo motwo et respectu to się stało. A że się ten proceder z słusznych a poważnych stał przyczyn, rectificamus w tem życzliwie Jchmpp. i braci. Bo jeżeli tak wysokiego w ojczyźnie senatora, komisyi dyrektora, podskarbiego i wodza optima z rpltą zawsze postępującego fide, falsa suppositione, sinistra malevolorum interpretatio o tyrańską śmierć przyprawiła; jeżeli zaprzysiężoną zeszłemu Jmp. marszałkowi wojskowemu vitae securitatem złamała et antecedentes Jmp. Odachowskiego rotmistrza JKMci tyrańsko z tego świata zgładziła, cóż to za związek, który na niewinną krew saeviebat, co za animorum conjunctio, strzedz się jednego drugiemu, securitatem vitae od bliźniego nie mieć Dosyć było sławnej pamięci JWgo Jmpana podskarbiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. w czwartoletnich nieprzyjacielskich tarasach utrapienia, dość za szczęśliwem wyjściem sine respirio dla rpltej w podjętych pracach molestyi, dosyć szwedzkiego przedtem więzienia, dosyć persekucyi od kolegi swego księcia Jmci wojewody wileńskiego tak dalece, iż słusznie go inter infortunia natum ac educatum każdy wyznaćby mógł. Ale i żali za wyświadczoną rpltej życzliwość kondemnować sine judicio et documentis na śmierć złość ludzka mogła Ale nie tu byłby koniec tyraństwa tego i rozlania krwi, bo i dalej insatiabilis krwi niewinnej cupiditas procedere umyśliła, chcąc praecipua, których na swą stronę flectere nie mogła w wojsku, wygubić capita i pewnieby snadnie tego dokazała, gdyby Jmp. substytut et patrati complices sceleris celeritate sami ubezpieczeni nie byli. Cóż to za najmniejszy związek, kiedy za najmniejszem pistoletu wystrzeleniem życzliwe wojsku i dobrze radzące a mianowicie skrzydła naszego lewego, żeby tem snadniej niechętni absolute we złościach dominari mogli, perimebantur osoby Z tych tedy i wielu innych przyczyn aczkolwiek już z dawna zrujnowanego przez popełniony uczynek nie powinniśmy trzymać solvimus szczęśliwie nexum, deklarowawszy ad obsequium JKMci i całej rpltej powrócić; jako tedy tym procederem niewinność naszą JKMci Pana n. m. i całej rpltej okazaliśmy, tak perswadujemy braterskim naszym affektem eandem nexu solutionem Jchmpp. i braci; ponieważ nietylko per inopiam w tych krajach wyżywienia, ale propter imminens periculum od obywatelów, o których a partibus pewne zachodziły wieścią wojsku dłużej in nexu commorari była niepodobna. Oraz i to Jchmpp. posłowie nasi Jchmpp. i braci do reflekcyi poddadzą, aby w swojem skrzydle similes uczynku tego authores inquirere i wydać JKMci expurgando fidem suam ad instar naszego procederu raczyli. Explanabunt i to Jchmpp. posłowie nasi, że non temere ad haec przystąpić media, ale na gorącą JKMci przez Jmść ks. biskupa wileńskiego komisarza do nas wyprawionego instancyją, przez którego namówione w Olicie milijony wydać, amnestyją związku naszego według konstytucyi pierwszej konferować i sejmem da Bóg przyszłym aprobować, excepto patrato scelere et aliorum scelerum et criminum, Pańskiem obiecuje słowem; co nam juramentem Jmść ks. biskup jako komisarz assekurował, i skrypt sub eodem juramento do oddania na pewnym terminie tej summy zostawił. Życzyliśmy tego, aby in moderno consensu wojska od każdej chorągwi oraz mogli i Jchmpp. i bracią swoich mieć z nami deputatów, ale że tam distantia loei a ówdzie krótkość czasu i pora wojenna głodna non permisit moram, cokolwiek tedy pro communi tak nas, jako Jchmpp. i braci całego wojska w teraźniejszem statuimus kole, to wszystko statecznie Jchmpp. posłom naszym elutiolare commissimus. 119. INSTRUKCYJA OD NAS RYCEESTWA JKMCI WGO Ks. LITEWS. TAK POLSKIEGO JAKO CUDZOZIEMSKIEGO ZACIĄGU DO JWJMPANA PAWŁA SAPIEHY WDY WILEńSKIEGO HETMANA WGO KS. LITEWS. Ponieważ ta jest humanae naturae prioprietas, żeby boski w niebie umiała adorare majestat, a na ziemi principis, jako pomazańca bożego venerari thronum, tedy i wojsko in utroque immaculatam gerendo conscientiam, że consequenter i swoim sprzyja wodzom, explanabunt to Jchmpp. delegaci Jmpanu wojewodzie wileńskiemu i hetmanowi wielkiemu Wgo Ks. Litews. n. m. panu przy aprekacyi zdrowia i jak najpomyślniejszych sukcessów. Doszedł nas eksperyment, jako fama volando crescit i różne podczas nierozmyślnych interpretacyj czyni apprehenzyje, dla czego przedsięwzięliśmy proceder teraźniejszy, który się stał nad pewnemi w wojsku osobami, Jmp. Wdzie wileńskiemu hetmanowi Wgo Ks. Litews. n. m. panu deferre, który że non temere ani na żadną myśl cnotliwie Panu i ojczyźnie sprzyjających stał się konfusyją, jeno aby ci, którzy niewinną krwią nieprzekonanego zajadłe farbowali ręce wodza, a tak wielką na wszystkie wojska wnieśli i całemu ogłosili światu zmazę, justam postępków swoich uczynili radonem, informabunt w tem doskonale Jchmpp. delegaci Jmpana. Ażeby ta transakcyja przez niechętne malevolorum relacyje przeciwnej Jinść n. m. panu nie utworzyła opinii, albo jakiej nie przyniosła alteracyi, upraszać będą, żeby nietylko sinistrae nie dawał wiary parti, ale owszem ea debeatur od życzliwego ojczyzny wodza, chciał expedire ad salvandam patriam i do dalszych wojskowych pretensyj akwietowania, żadnej ex parte nostra nie biorąc przed się prywatnej związku naszego ku sobie niechęci, do której nigdy nie daliśmy okazyi. W czem samego Jmść n. m. pana appellamus memoriam, bo jeżeli jakowa kiedy była a malevolis u Jmp. sinistra o nas interpretatio, tedy swą pokrywając złość, na nas to składali, co że tak jest, gdy Jmść n. m. pan w tem doskonale przejrzy się, inaczej nie najdzie. 58 Proponent i to, jako prędko temerarii ausus impune pochodząc z małych rzeczy wysokich ważąc się terminów i apperte na szkodliwe ruunt excessa. Aby tedy takowy proceder w ojczyźnie wolnej, która zawsze królom tranquilam in sinu suo obwarowana jest prawami, nie był więcej praktykowany, życzy wojsko, żeby i Jmpan Wda wileński, hetman Wgo Ks. Litews. n. m. pan prospiciendo in posterum securitati wodzów, boby potem żaden wódz bezpieczen et tutus in regimine suo, zdrowia być nie mógł, gdyby takowy miał pójść impune ausus raczył sceleratorum nietylko arguere malitiam wspólnie z wojskami Pana i ojczyzny zgodliwemi, ale też vindicare violationem fundamentalium in republica legum et publicae securitatis i niewinnie krwi przelanej kolegi swego teraz i na sejmie in facie reipublicae, pewien będąc przeciwko sobie od nas należytej, która wodzowi od wojska debetur, obserwancyi. Gdyby się takowy chciał pod protekcyją Jmpana uciec, aby raczył perversorum arguere malitiam wspólnie z wojskami, a przy życzliwym Panu i ojczyźnie rycerstwa nadwątlone jura regni et patria vocis et consiliis sekundować, pewien będąc nietylko securitatis, ale i należytej, która wodzowi od wojska debetur, obserwancyi. Przytem upraszać będą Jmść n. m. pana jako wodza, aby z klemencyi swojej widząc wielką egestatem w naszych krajach wyżywienia wojska, osobliwie infanteryi nad zbyt zgłodzonej, która ledwie famę non enecatur, nie raczył aegreferre, że z dzierżaw Jmpana expostulat wojsko o prowiant i z ekonomij, gdyż sama calamitas do tego zmusiła, co wszelką Jmści n. m. pana regratificati obiecujemy obserwancyją. Wojsko cudzoziemskiego zaciągu wnosi swą prośbę, aby Jmść p. hetman autoritate sua chciał do JKMci Pana n. m. instare, jakoby na parol im Jmpan Jesman oberszter JKMci praema inquisitione był wydanym, którego do należytego JKMci i całej rpltej assekuruje się stawić sądu; ceterae fidei et dexteritati Jchmpp. posłom naszym committimus 1, 1 Zobacz poniżej respons z d. 31 Maja Nr. 125 i Nr. 126. 120. INSTRUKCYJA OD TEGOż WOJSKA DO JMCI KS. ARCYBISKUPA GNIENIEŃSKIEGO PRYMASA KORONNEGO PRZEZ JMPANA WOLSKIEGO PODCZASZEGO POTOCKIEGO DANA W SZADOWIE DNIA 6GO MAJA R. 1663. Debitam powolności naszych contestationem i zdrowia statecznego apprecationem JO. Jmci ks. prymasowi naszemu wielce miłościwemu panu Jchmpp. posłowie od wojska doniósłszy, upraszać będą, aby ks. Jmść rycerstwo wojska Wgo Ks. Lit. zwykłą raczył fonere łaską. Jako acerbissime serca rycerstwa w wierze ku Panu w usłudze ku dobru pospolitemu harującego, przeraża labes popełnionionych sub nomine wojska od kilku osób wielu szkaradnych zbrodni na całe wojsko niewinnie zwalona; tak o tem nieszczęściu swojem przed JO. ks. arcybiskupa, jako primati et primo prmcipi w swojej oświadczając się niewinności, primario z żalem donoszą erubescendo, że tak krwawe et horrendum nefas od niektórych wyrodków w liczbie wojsk JKMci Wgo Ks. Lit. będących perpetratum imieniowi całego wojska, jako jedno contagium sromotnie inustum. Ingemiscit osobliwie na to rycerstwo Wgo Ks. Litews. , że zapamiętali bezecnie krew niewinną przelawszy, głupią i złośliwą powlec chcieli straszny excess interpretacyją, wyprąwując privato arbitrio różne legacyje i chcąc przed wysokiem wielkich i poważnych ludzi baczeniem grande scelus rady pokryć denominatione, a osobliwie JO. ks. prymasa venerando authoritati takiemi naprzykrzyli się poselstwami, uformowawszy zawierające delicti gloriationem instrukcyje; co że pod pretekstem woli wojska, seditiosa niektórych zrządziły oapita genuinam Jchmpp. posłowie enudeationem i ks. Jmci prymasa zturbowanego wyrażonemi w instrukcyj ach przeszłych inconvenientibus placabunt. Kto pomyśleć o tem może, żeby taka concivium ojczyzny elades consemu wszystkiego wojska uścielona była Jakaby to rozumu coligatio bvła, żeby wojsko całe penetrare nie mogło że tamta tirannis Bogu i światu obrzydła najpierwej zeszły Jmp. Odachowski, ciwun birzyniański inclinatissimum wojska ku sobie animum mając procul dubio, że nie naszemi, ale niektórych bezecnych ludzi i osób rękoma zniesiony Toż i względem tirannidis subsequenter na zeszłym Jmp. Żeromskim, stolniku wileńskim wykonany sentiendum, że tego w dzielności i we wszystkich rycerskich cnotach eximum conmilitonem rycerstwo Wgo Ks. Litews. zawsze obserwowało, daleko bardziej, jurata securitatem ręce swe krwią onego broczyć nie ważyło się, ani gniew całego wojska, ale szczególnie malevolorum zajadłość i niektórych okrutników bezbożność zgubiła onego, tak pastwiąc się, że chrześcijańskiego nie chciała mu pozwolić w tem politowania, aby ritu przynajmniej catholico mógł umrzeć; co nie może być immanius, jako kiedy w ojczyźnie swej umierającego nie dla nagłości jakiej, nie propter absentiam kapłana, ale dogadzając okrucieństwu, zabroniono dyspozycyi katolickiej. Nakoniec, quod dictu atrocissimum, nieśmiertelnej pamięci godnej JWJmp. podskarbi wielki i hetman polny Wgo Ks. Lit. , żeby za wojska całego powodem, albo konsenzem miał być tak strasznym i w narodach niesłychanym przykładem zabity, i żebyśmy impiorum o zgładzeniu Jmp. consiliorum najmniej conscii być mieli, niech nikt nie rozumie, Boga najpewniejszego serc i myśli ludzkich scrutatorem na wyświadczenie używamy. Bo nie mogliśmy z życiem jego tęsknić, któregośmy w więzieniu moskiewskiem będącego do ojczystej swobody tęskliwie oczekiwali; nie myśleliśmy nigdy contra jura gentium i przeciwko wokacyi żołnierskiej immaniter z tym wodzem postąpić, któremu obedientiam et honorem nie ustawając praestabamus, a jako kryminałom et iniquis traductionibus wiarę dać zeszłoby się, doświadczywszy i dobrze przejrzawszy się boni publici zelum tego mądrego senatora i walecznego hetmana, na którego necem, i na żadne krwi domowe przelanie rycerstwo Wgo Ks. Litews. nullatenus consentiendo, taki na się złośników wznieciło impetus, że wszyscy criminosi, postrzegłszy w rycerstwie cnotliwem detestationem homicidii i wszystkich złych postępków, praecipua postanowili delere capita. Ale prowidencyja boska niewinność i cnotę zaszczycająca dobrze poradziła rpltej i wojska interesom, kiedy odrodzonych ojczyzny synów w ręce podała cnotliwym, którzy gdy będą przed sądem JKMci stawieni, tę samą wiary naszej ku Panu i ochotnej ku ojczyźnie usługi probabunt integritatem. A teraz ingemiscendo na taką concivium stragem pokornie uprasza wojsko przez panów posłów swych, aby JO. ks. prymas amitta względem zabójców suspicione i widząc boskie, świeckie i ojczyste zgwałcone prawo, zelżony majestat JKMci Pana n. m. , niedotrzymaną Panu legum conservationem, wolności starożytnej naruszenie, enorme cum abominatione wszystkich narodów crimen in seria mieć raczył praetensione, jako w województwach, powiatach, przed sejmikami przyszły sejm poprzedzającemi enormitatem kryminału axagerando, tak na sejmie in facie reipublicae opisane w starodawnych prawach karanie promovendo; o co Jmść panowie posłowie uniżoną nomine wojska wnosić będą prośbę. 121. INSTRUKCYJA OD NAS RYCERSTWA WOJSKA JKMCI WGO KS. LITEWS. , POLSKIEGO I CUDZOZIEMSKIEGO ZACIąGU, DANA JCHMPP. POSŁOM NASZYM DO JKMci PO ROZWIĄZANIU ZWIĄZKU, Z KOŁA GENERALNEGO W SZADOWlE ODPRAWIONEGO WYPRAWIONYM anno 1663 Mai. Nie tak jeszcze malignitas fatorum, które ojczyznę dotąd agitabant, invaluit, aby nas z synowskiego ku matce affektu, z powinnej majestatowi Pańskiemu adoracyi i należytego despoliare miała posłuszeństwa. Dowodem tego były wszystkie od lat kilkunastu utriusque sortis w rpltej rewolucyje, gdy wszelkie sprzysiężonych in perniciem jej nieprzyjaciół impetus własnemi refusos piersiami, a samychże ich nie pojednokrotnie nieśmiertelne JKMci Panu n m. wystawiając trophea odwracaliśmy zgubę. Lubo tedy conscia bene gestorum conscientia słusznej za harowite i krwawe zasługi nasze potrzebowała nagrody, et eo nomine in nexum colligari nam przyszło, persuasit jednak illibata zawsze ku JKMci Panu n. m. fides, do powinnego majestatowi JKMci Pana n. m. poddaństwa i obedyjencyi reditum. Który z pokorną czyniąc weneracyją, nachyleni do podnóża tronu JKMci Pana n. m. guaerentes klemencyi, co jako największą JKMci Panu n. m. deferrent, Jchmpp. posłowie nasi, pokorą, tak oraz o to suplikować będą, aby nas JKMść Pan n. m. sub umbras alarum suarum przyjąwszy ab destu malevolentiae protegować miłościwie i wycieńczoną na usłudze rpltej obmyśleniem prędkiej nagrody zasług i respektem Pańskim inopiam nasze allevare raczył. Niech się zatem nietylko, sarmaticus orbis, ale i cały świat nie dziwuje, gdy, urodzona liberis animis dochodzenia optimo jure zasłużonej należności i krwią kupionej nagrody zelositas była wojsku Wgo Ks. Litews. incitamenkim ad eos, których dotąd używało, modos, i które in instrumento publico in suffragium opressyi, jako się irritatae zatrzymaniem stipendiorum zdało menti, errecto militi wyraziło. Lecz gdy czas sam, który magister rerum bywa, pokazał, że sub justa upominania się zasług pretextu, szkodliwa utaiwszy się licentia abominabile podniosła caput, et quaesito legitime curis colore obrzydłą lekkiego poważenia et convulsionis praw rpltej, dostojeństwa Pańskiego, zwierzchności należytej et vicariam JKMci potestatem adumbravit larvam; nie chciało wojsko Wgo Ks. Litews. cum tali więcej degerre monstra, ani, gdy amat swobodę, w niewoli u rozpustnej zostawać wolności. Cisrumpit tedy związkowe nexus, albo sinceriori chrzcąc vocabulo, vincula, na samychże tych, którzy je fabricarunt, włożywszy compedes. Horret i wspomnieć animus, a pióro i ręka atrocitate faeinoris tępieje, gdy commissum wyrazić przychodzi scelus. Jeszcze zbolałe wojska Wgo Ks. Litews, serca nie przestoje ingemiscere nad tem nieszczęściem swojem, że co prywatny malevolorum livore podżegniony, ausu temerario et inaudito patravit, gdy wielkiego senatora, wodza, faworem i miłości wojskowej innutritum, ojczyzny nie syna ale ojca, wiernego JKMci sługę i urzędnika, wtenczas, w który commodis całego wojska intentissimus zostawał, z miejsca securitate publica, actu commissionis i zleconej od JKMci Pana n. m. i rpltej funkcyi powagą obwarowanego, JWgo Jmp. Wincentego Korwina Gosiewskiego, podskarbiego wielkiego, hetmana polnego Wgo Ks. Litews. i dyrektora komisyi, wszystkie w rpltej sprofanowawszy serca sustulit i jej zgwałciwszy instituta, et tot victoriis laureatum pokonał verticem parricidio to całego wojska ważył się imponere nomini i w takowym popełnionym występku przed majestatem JKMci, stanami rpltej, primoque ejus principe et primate titulo wojska gloriari Gotowe hanc impositam recte factis suis et tot meritis zarobionej sławie maculam wojsko Wgo Ks. Litews. własną krwią eluere, a teraz pokornie majestatu JKMci Pana n. m. prosi, aby authoribus et complicibus tanti criminis nie była concessa amnestyja, aż pierwej świątobliwe od JKMci Pana n. m. ad vindicandum tanti civis caput formabitur judicium. Z którego sceleris rei, gdy poenas subibunt, aby dobra ich fisco reipublicae applicentur, et inter bene meritos rozdawane były, z takowąż, jako i pierwej prosi wojsko Wgo Ks. Litews. JKMci Pana św. m. pokorą. Subsequitur hunc justum dolorem, którym wodzowi naszemu parentamus, powinna JKMci Panu n. m. obedientia, którą pełniąc a dostojeństwu JKMci Pana n. m. krew niedotoczoną in victimam ad aram wiernego poddaństwa ofiarując wszelkie rozkazania i ordynansy JKMci Pana n. m. wykonywać tem ochoczej pollicemur i obowięzujemy się, im nas bardziej fervidior ex mora do tego ciągnie powinność. Cum ea tedy, qua par est, declarabunt to JKMci Panu n. m. Jchmpp. posłowie nasi submissione. Powracając zaś do usług JKMci Pana n. m. , a stare nam klemencyją Pańską przypominając zarobki, żebrzemy pokornie u JKMci Pana n. m. przebaczenia w tem, do czego nas nie sama malignitas, ale iniqua sortis przywiodła nieżyczliwość. W czemkolwiek exorbitatum est, to na się wyznawamy, et ingeminamus delicta Domine nostra, ne memineris et non intres in judicium eum servis tuis. Eadem fati asperitas et ad hunc nas przywiodła scopulum, żeśmy Jchmpp. senatorów, urzędników JKMci et vicarias urazili potestates. Tedy submissime Jmść n. m. panów deprecati, uniżenie prosimy, aby nie nam to imputare raczył, ale livori tych, którzy in turbido piscari chcieli, et mentibus invidia deprivatis. Nam, jako zawsze optime de integritate Jmść n. m. panów sentientibus, dawna ku Jchpp. observantia. Między któremi, że najbardziej JWJmp. kanclerza Wgo Ks. Lit. nietylko ojczyźnie naszej, lecz wiarą, życzliwością JKMci Panu n. m. i rpltej, in deffessa bonipublici cura, custodia legum, benemerttorum protectione et favore, ale i nad samym sławnego Kaukazem laesa powaga, nagradzając to Jmści, uniżoną naszą weneracyją uniżenie prosimy, aby to wszystko, co tego zamieszania czas intulit, z serca swojego eliminowawszy, do pierwszej nas powrócić raczył łaski. Ażeby JKMść Pan nasz miłościwy widział i cały świat uznał, że to non recollectae mentis, ale omylnem udaniem invidorum suggesta były opera, i ta, która sercom naszem inhaeret ku Jmściom naszym m. pp. pateat powolność, suplikujemy JKMci Panu n. m. , aby dla umitygowania ob commissa w żalu powracających do siebie sług poddanych swoich, buławę polną Wgo Ks. Litews, po wodzu naszym nigdy w sercach naszych nieumierającym wakującą, temuż JWJmpanu kanclerzowi Wgo Ks. Litews. conferre raczył. Niech z miłościwej JKMci Pana n. m. łaski tę jedyną post tot aerumnas mamy konsolacyją, abyśmy po tak miłym nam wodzu bliską nad sobą krew jego przełożonym mieli. Rozumie wojsko Wgo Ks. Litews. , że ten, który tot et tantis insuevit viribus i tej dla ojczyzny nie będzie unikał pracy. favore, ale i nad samym sławnego Kaukazem laesa powaga, nagradzając to Jmści, uniżoną naszą weneracyją uniżenie prosimy, aby to wszystko, co tego zamieszania czas intulit, z serca swojego eliminowawszy, do pierwszej nas powrócić raczył łaski. Ażeby JKMść Pan nasz miłościwy widział i cały świat uznał, że to non recollectae mentis, ale omylnem udaniem invidorum suggesta były opera, i ta, która sercom naszem inhaeret ku Jmściom naszym m. pp. pateat powolność, suplikujemy JKMci Panu n. m. , aby dla umitygowania ob commissa w żalu powracających do siebie sług poddanych swoich, buławę polną Wgo Ks. Litews, po wodzu naszym nigdy w sercach naszych nieumierającym wakującą, temuż JWJmpanu kanclerzowi Wgo Ks. Litews. conferre raczył. Niech z miłościwej JKMci Pana n. m. łaski tę jedyną post tot aerumnas mamy konsolacyją, abyśmy po tak miłym nam wodzu bliską nad sobą krew jego przełożonym mieli. Rozumie wojsko Wgo Ks. Litews. , że ten, który tot et tantis insuevit viribus i tej dla ojczyzny nie będzie unikał pracy. Co sobie po Jmść p. non inani spe obiecując, kładzie drugą wojsko Wgo Ks. Litews. JKMci prośbę, aby traktat Olicki od Jchmpp, komisarzów JKMci i rpltej, z wojskiem Wgo Ks. Litews. ratione zapłaty zasług zawartej a teraz w Szadowie przez JWJmci ks. Jerzego Białozora, komisarza JKMci do nas zesłanego kontynuowany i przysięgą ab utraque korroborowany, in ea forma, jako stanął, od JKMci i stanów rpltej był utwierdzony i jako najprędzej ad effectum dedukowany. Co sobie po Jmść p. non inani spe obiecując, kładzie drugą wojsko Wgo Ks. Litews. JKMci prośbę, aby traktat Olicki od Jchmpp, komisarzów JKMci i rpltej, z wojskiem Wgo Ks. Litews. ratione zapłaty zasług zawartej a teraz w Szadowie przez JWJmci ks. Jerzego Białozora, komisarza JKMci do nas zesłanego kontynuowany i przysięgą ab utraque korroborowany, in ea forma, jako stanął, od JKMci i stanów rpltej był utwierdzony i jako najprędzej ad effectum dedukowany. Przyznać tu to wojsko musi, co evidentissime patet, że uspokojenia horummotuum wszystka, quanta est, Jmść ks. biskupowi pomienionemu naszemu wielce miłościwemu panu debetur gloria. Ten senatoria, jako we wszystkich inszych rpltej zwykł potrzebach cura et sollicitudine ac pastorali adhortatione fluctus, między któremi huc et illuc ferebantur, composuit et turbidolosum szczęśliwie doprowadził do portu negotium. Przyznać tu to wojsko musi, co evidentissime patet, że uspokojenia horummotuum wszystka, quanta est, Jmść ks. biskupowi pomienionemu naszemu wielce miłościwemu panu debetur gloria. Ten senatoria, jako we wszystkich inszych rpltej zwykł potrzebach cura et sollicitudine ac pastorali adhortatione fluctus, między któremi huc et illuc ferebantur, composuit et turbidolosum szczęśliwie doprowadził do portu negotium. Nie tu jeszcze stawa prośba do majestatu JKMci Pana n. m. wojska Wgo. Ks. Litews. , ale gdy swoje procurat inseresy, occurit mu oraz, lubo sub umbra żałobnego velum, w cieniu łez osierocona z pozostałem potomstwem. Nota uprzejmym ku zmarłemu wodzowi naszemu i domowi jego afektem tegoż wodza naszego małżonka, JWJmść pani podskarbina i hetmanowa Wgo Ks. Litews. , która, aby przy prawie postradanemu Jmp. małżonkowi swemu za przywilejem JKMci Pana n. m. na Birze i Kiejdany danem w nagrodę wycierpianych dla dostojeństwa JKMci więzów, et in ipsa mutatione temporum niezmienionej wiary służącem, et post fata jego osobie i potomstwu należącem, zachowana była, uniżenie wojsko Wgo Ks. Litews. JKMści Pana n. m. prosi. Oraz i to, aby ekonomija olicka, redivivo z ojcowskich popiołów phoenici, do usług JKMci et in emolumentum patriae crescenti, na wyżywienie minorennis status jego dożywociem w nagrodę rodzica jego zasług conferre miłościwie, i jako niegdy posthumum Aggrypam Augustus regali fovere raczył munfficentia. Do tejże łaski JKMci należeć będzie, aby suma od rpltej sławnej pamięci Jmpanu podskarbiemu winna i konstytucyją assekurowana non cunctanter, ale jako najprędzej zapłacona pupillis jego była e fisco publico. naszego małżonka, JWJmść pani podskarbina i hetmanowa Wgo Ks. Litews. , która, aby przy prawie postradanemu Jmp. małżonkowi swemu za przywilejem JKMci Pana n. m. na Birze i Kiejdany danem w nagrodę wycierpianych dla dostojeństwa JKMci więzów, et in ipsa mutatione temporum niezmienionej wiary służącem, et post fata jego osobie i potomstwu należącem, zachowana była, uniżenie wojsko Wgo Ks. Litews. JKMści Pana n. m. prosi. Oraz i to, aby ekonomija olicka, redivivo z ojcowskich popiołów phoenici, do usług JKMci et in emolumentum patriae crescenti, na wyżywienie minorennis status jego dożywociem w nagrodę rodzica jego zasług conferre miłościwie, i jako niegdy posthumum Aggrypam Augustus regali fovere raczył munfficentia. Do tejże łaski JKMci należeć będzie, aby suma od rpltej sławnej pamięci Jmpanu podskarbiemu winna i konstytucyją assekurowana non cunctanter, ale jako najprędzej zapłacona pupillis jego była e fisco publico. Te wszystkie wojskowe najniższe prośby Jchmpp. posłowie nasi JKMci Panu n. m. humillime doniosą, szczęśliwego panowania, z potłumionych nieprzyjaciół palmas et laurus apprecabuntur paccatae reipublicae novebunt gloriam. Ojcowskie JKMci około rpltej pieczołowania i około wojsk swoich ukontentowania praedicabunt sollicitudińis, to przytem proponowawszy, iż wojsko abrogato nexu i eksautorowawszy oficyjalistów związkowych plus quam licuit władzy sobie przywłaszczonej usurpantes, powracając, do posłuszeństwa JKMci Pana n. m, aby bez rządu, nim z woli JKMci Pana n. m. regimini ono naznaczonego będzie miało praefectum, nie było, obrało sobie do dalszej woli JKMci za regimentarza Jmpana Michała Paca, oboźnego Wgo Ks. Litews. , za którego regimentu, jako siła przed tem gloriose in rem rpltej i przysługi JKMci egit, tak i teraz bonum ad salvandae patriae augurium, gdy tego sobie wojsko Wgo Ks. Lit. za starszego obiera, który vere Martis alumnus więcej victoriarum, aniżeli annorum numerat. Co evincunt toties profligati hostes i pod nogi JKMci nieprzyjacielskie rzucone spolia, fortece, miai zamki, jedne vi et armis rekuperowane albo nieprzyjacielowi wzięte, drugie consilio et cura sagaci konserwowane, w świeżej to wszystko i insze u JKMci Pana n. m. hujus herois meritaTe wszystkie wojskowe najniższe prośby Jchmpp. posłowie nasi JKMci Panu n. m. humillime doniosą, szczęśliwego panowania, z potłumionych nieprzyjaciół palmas et laurus apprecabuntur paccatae reipublicae novebunt gloriam. Ojcowskie JKMci około rpltej pieczołowania i około wojsk swoich ukontentowania praedicabunt sollicitudińis, to przytem proponowawszy, iż wojsko abrogato nexu i eksautorowawszy oficyjalistów związkowych plus quam licuit władzy sobie przywłaszczonej usurpantes, powracając, do posłuszeństwa JKMci Pana n. m, aby bez rządu, nim z woli JKMci Pana n. m. regimini ono naznaczonego będzie miało praefectum, nie było, obrało sobie do dalszej woli JKMci za regimentarza Jmpana Michała Paca, oboźnego Wgo Ks. Litews. , za którego regimentu, jako siła przed tem gloriose in rem rpltej i przysługi JKMci egit, tak i teraz bonum ad salvandae patriae augurium, gdy tego sobie wojsko Wgo Ks. Lit. za starszego obiera, który vere Martis alumnus więcej victoriarum, aniżeli annorum numerat. Co evincunt toties profligati hostes i pod nogi JKMci nieprzyjacielskie rzucone spolia, fortece, miai zamki, jedne vi et armis rekuperowane albo nieprzyjacielowi wzięte, drugie consilio et cura sagaci konserwowane, w świeżej to wszystko i insze u JKMci Pana n. m. hujus herois merita 5454 zostawają pamięci i należne będą e beneficentia JKMci Pana n. m. odbierać praemia, o co wojsko uniżenie JKMci supplicat. zostawają pamięci i należne będą e beneficentia JKMci Pana n. m. odbierać praemia, o co wojsko uniżenie JKMci supplicat. 122. 122. LIST JMCI KS. BISKUPA WILEńSKIEGO DO JMść PANA WOJEWODYLIST JMCI KS. BISKUPA WILEńSKIEGO DO JMść PANA WOJEWODY WILEńSKIEGO. WILEńSKIEGO. Już tandem Pan Bóg nawrócił wojskowe serca Panu i ojczyźnie, gdy dnia wczorajszego t. j. 5 Mai związek rozwiązawszy i flammis eum destynowawszy powróciło wojsko Wgo Ks. Litews, do posłuszeństwa JKMci i całej rpltej obrawszy sobie za regimentarza JWgo oboźnego Wgo Ks. Litews, do dalszej woli JKMci. W czem z rozkazania JKMci pracując, lubo życzyłem sobie od Jmść panów i kolegów, którzy ad idem ze mną interstari zostawać raczyliście spólnego adjutamentu et eo nomine do siłu Jchmpp. kolegów naszych pisałem, jednakże adesse różnemi pono impediti negotiis nie mogli, przyszło unico hoc na się przyjąć przy łasce i pomocy bożej onus. Jakoż pobłogosławił P. Bóg conatus i tak arduum negotium facillime composuit, które wezwawszy świątobliwego imienia Jego w kościele świętym juramento ab utrinque komprobowaliśmy. O czem wszystkiem, gdy res praeparabantur pierwszym Wmpana oznajmiłem listem a teraz peraetum opus donosząc gratulor Panu, ojczyźnie i JWmu Jmpanu, jako wodzowi, że już in obedientia existit żołnierz, który, aby te które praessemht ojczyznę mała odwagą swoją i męstwem mógł usunąć pastersko błogosławię i majestatu Pańskiego prosząc biegę sam do Wilna na praefixum terminum commissioni dla obmyślenia postanowionej na zapłatę myncy w Wkiem Ks. Litews. , gdzie ma być i Jmpan podkanclerzy, którego na to miejsce ex mente principis avocavi. Już tandem Pan Bóg nawrócił wojskowe serca Panu i ojczyźnie, gdy dnia wczorajszego t. j. 5 Mai związek rozwiązawszy i flammis eum destynowawszy powróciło wojsko Wgo Ks. Litews, do posłuszeństwa JKMci i całej rpltej obrawszy sobie za regimentarza JWgo oboźnego Wgo Ks. Litews, do dalszej woli JKMci. W czem z rozkazania JKMci pracując, lubo życzyłem sobie od Jmść panów i kolegów, którzy ad idem ze mną interstari zostawać raczyliście spólnego adjutamentu et eo nomine do siłu Jchmpp. kolegów naszych pisałem, jednakże adesse różnemi pono impediti negotiis nie mogli, przyszło unico hoc na się przyjąć przy łasce i pomocy bożej onus. Jakoż pobłogosławił P. Bóg conatus i tak arduum negotium facillime composuit, które wezwawszy świątobliwego imienia Jego w kościele świętym juramento ab utrinque komprobowaliśmy. O czem wszystkiem, gdy res praeparabantur pierwszym Wmpana oznajmiłem listem a teraz peraetum opus donosząc gratulor Panu, ojczyźnie i JWmu Jmpanu, jako wodzowi, że już in obedientia existit żołnierz, który, aby te które praessemht ojczyznę mała odwagą swoją i męstwem mógł usunąć pastersko błogosławię i majestatu Pańskiego prosząc biegę sam do Wilna na praefixum terminum commissioni dla obmyślenia postanowionej na zapłatę myncy w Wkiem Ks. Litews. , gdzie ma być i Jmpan podkanclerzy, którego na to miejsce ex mente principis avocavi. A teraz zosta wam i t. d. A teraz zosta wam i t. d. 123. 123. RESKRYPT NA INSTRUKCYJA WOJSK JKMCI WGO ES. LITEWS. ,RESKRYPT NA INSTRUKCYJA WOJSK JKMCI WGO ES. LITEWS. , SKRZYDŁA LEWEGO DANY POSŁOM OD KOŁA TRYBUNAŁU WGO KS. SKRZYDŁA LEWEGO DANY POSŁOM OD KOŁA TRYBUNAŁU WGO KS. LITEWS, DNIA 23GO MAJA 1663 R. LITEWS, DNIA 23GO MAJA 1663 R. Wzajemną serc i uprzejmych afektów propensyją odebrał parlament sądów głównych trybunału Wgo Ks. Litews, od wojsk JKMci Wgo Ks. Litews. , tak przez osobliwe pisma, jako przez ustną przez Jchmpp. delegatów a sinceris pectoribus proffectam gratulationem et appraecationem Wszystkim to miejsce sprawiedliwości świętej zasiadającym. Za co wielce podziękowawszy, jako pomyślnych ad intenta Jmść panom życzy z nieba progressów, tak niemniej tego sobie gratulując, że Jchmpp. ad debituto JKMci i rpltej obsequium rediisse sprzyjając, aby i drudzy Jchmpp. , którzy zostają w dawnej zawziętości, do podobnego posłuszeństwa accedere chcieli. JKMci Wgo Ks. Litews. , tak przez osobliwe pisma, jako przez ustną przez Jchmpp. delegatów a sinceris pectoribus proffectam gratulationem et appraecationem Wszystkim to miejsce sprawiedliwości świętej zasiadającym. Za co wielce podziękowawszy, jako pomyślnych ad intenta Jmść panom życzy z nieba progressów, tak niemniej tego sobie gratulując, że Jchmpp. ad debituto JKMci i rpltej obsequium rediisse sprzyjając, aby i drudzy Jchmpp. , którzy zostają w dawnej zawziętości, do podobnego posłuszeństwa accedere chcieli. Wzięcie Jmp. substytuta i drugich Jmpp. , ponieważ visum Jchmpp. , którym objectum crimen niewinnej krwi rozlania, judicio całej rpltej należeć będzie, przed którą postępku swego sequaestrati reddant rationem. Wzięcie Jmp. substytuta i drugich Jmpp. , ponieważ visum Jchmpp. , którym objectum crimen niewinnej krwi rozlania, judicio całej rpltej należeć będzie, przed którą postępku swego sequaestrati reddant rationem. A jako każdego ad dolorem provocant żałosne fata JWp. podskarbiego wielkiego i hetmana polnego Wgo Es. Litews. , senatora i wodza ex meritis przodków i swych własnych optime de republica meritis atrociter interfecti, tak daleko ciężej boleje parlament koła trybunalskiego na sądach in sacrario justitiae zasiadający, i tę manifestacyją imieniem wojsk JKMci wniesioną przyjąć ad acta rozkazał. A jako każdego ad dolorem provocant żałosne fata JWp. podskarbiego wielkiego i hetmana polnego Wgo Es. Litews. , senatora i wodza ex meritis przodków i swych własnych optime de republica meritis atrociter interfecti, tak daleko ciężej boleje parlament koła trybunalskiego na sądach in sacrario justitiae zasiadający, i tę manifestacyją imieniem wojsk JKMci wniesioną przyjąć ad acta rozkazał. Triłum z dawna, że fundamento lapserunt aedificia tak inversa kardynalne libertatis sequuntur inconvenientia; ztąd targają się prawd, pokój pospolity violat, ztąd pochodzi opressyja stanu szlacheckiego; co iż boni reipublieae cives, aby się nie działo, postrzegać zwykli, w tem od całego parlamentu imieniem województw i powiatów Wgo Es. Litews. do wojsk JKMci zachodzi instancyją, aby securitas osób wszelakiego stanu i dobra szlacheckiego circa integritatem według praw i wolności szlacheckich per amorem zachować raczyli. Triłum z dawna, że fundamento lapserunt aedificia tak inversa kardynalne libertatis sequuntur inconvenientia; ztąd targają się prawd, pokój pospolity violat, ztąd pochodzi opressyja stanu szlacheckiego; co iż boni reipublieae cives, aby się nie działo, postrzegać zwykli, w tem od całego parlamentu imieniem województw i powiatów Wgo Es. Litews. do wojsk JKMci zachodzi instancyją, aby securitas osób wszelakiego stanu i dobra szlacheckiego circa integritatem według praw i wolności szlacheckich per amorem zachować raczyli. Między sobą, którzyby niewinnej krwi rozlania Jmp. podskarbiego wielkiego Wgo Es. Litews. mieli być rei, nie najdujemy; jeśliby jednak Jchmpp. do kogo pretekst jaki occastone takowego postępku rozumieli, samo surowie obostrzone prawo, do którego każdemu według zwyczaju tej reipublieae patet via, proceder Jchmpp. ukaże. Między sobą, którzyby niewinnej krwi rozlania Jmp. podskarbiego wielkiego Wgo Es. Litews. mieli być rei, nie najdujemy; jeśliby jednak Jchmpp. do kogo pretekst jaki occastone takowego postępku rozumieli, samo surowie obostrzone prawo, do którego każdemu według zwyczaju tej reipublieae patet via, proceder Jchmpp. ukaże. Wszystkie postulata wojsk JKMci i rpltej, które będąc konsenzowane a legibus, juribus et libertatibus reipublicae promovere na sejmikach fraterno obiecujemy affectu. Sprawy Jchmpp. wojskowych, za któremi wojska JKMci instant, aby prolongowane były, tedy na swych judicent terminach, a słuszną będą mogły mereri dilationem, mogą uznać affectatione; tak jednak, aby się nietylko intencyi Jchmpp względem osób w instrukcyi specyfikowanych, które wysoce poważamy, lecz i sprawiedliwości świętej wygodzić mogło. Z sumy czterech milijonów wojskom obiecanych, aby proporcyjonalna według zasług każdego starego i nowego zaciągu rycerstwa w równej płacie dojść mogła satysfakcyja, omnimodam obiecujemy około tego praestare curam. 124. LIST OD TEGOż TRYBUNAłU DO WOJSK WGO Ks. LITEW. LEWEGO SKRZYDŁA. Między tak wiela nieszczęśliwych ojczyzny naszej paroksyzmów ten maxime connumerari może, który sensit per Ulatam mm omni magistratui w osobie unius tanti civis et senatoris nieśmiertelnej pamięci Jmpana Gosiewskiego podskarbiego i hetmana Wgo Ks. Litews. i nic słuszniejszego, jako tantae malitiae imponere poenam et terminum; ale że to w samych boskich zawisło rękach, ztamtąd wyglądać przyjdzie jako similium facinorum adversionem, tak ultionis perpetratorum czasu. Do którego że i Wszmść pp. generosa geritis pectora nie może tylko laudi cedere Wszmść pp. ; tem bardziej, gdy i nostrum tribunalicium o tem awizujecie subsellium, które wdzięcznie przyjąwszy wszelkich fortunnych w zaszczycie dostojeństwa JKMci, dobra pospolitego i wolności szlacheckich życzymy sukcessów. Braterskie zatem usługi na się Wszmpp. oddajemy. Stanisław Warszycki kaszt. krak. , dyrektor koła trybunału koronnego imieniem parlamentu. 125. RESKRYPT JWJMść PP. PUłKOWNIKOM, OBERSZTEROM ETC. WSZYSTKIEMU WOJSKU JKMci WGO KS. LITEWS. PRZEZ JCHMPP. DELEGATóW DANY OD JMP. PAWłA SAPIEHY WDY WILEńSKIEGO, HETMANA WGO KSęST. LITEWS, W SOKOłOWIE DNIA 31GO MAJA R. 1663. Ktobykolwiek chciał dostatecznie konsyderować, każdemu paterę może, iż wszystkie państwa i monarchije nie innym augmentur et conservantur zaszczytem, tylko wprzód debita cultus dwini conservatione, sacro sancta principum veneratione et amore powinna zwierzchności obserwancyją; nie przez co też inszego do ostatniego upadku przychodzą, jeno w tem, kiedy conservationis salutis suae deficiunt modis. Podobnemi ojczyzna matka defektami zdebilitowana zostawszy, kiedy wszystkie rationes chwały bożej, obedientiae principis, starszyzny obserwancyi prawie żadnego respektu nie miały, nie co inszego obiecywała sobie, tylko exstremum praecipitum i zgubę. Teraz tedy, gdy intencyje Wszmść pp. swoje już od tych środków zaczynacie, które konserwują salutem ojczyzny, dobre ztąd biorę omen, że się afflicta patria tandem z swego przy takowym procederze Wszmść pp. wyratuje nieszczęścia; czego uprzejmie życzę, a tę innotescencyją przez Jchmpp. delegatów do mnie zasłaną, eo quo par est przyjąwszy affectu, oraz za kontestacyją życzliwości braterskiej podziękowawszy winszuję, żeście Wmść pp. debito ku JKMci i rpltej przedsięwzięli obsequio gloriam. Proceder z pewnemi osobami, jako mi Wmść pp. deferre raczycie, że non temere ani na żadną wojska JKMci i rpltej uczyniony konfusyją, sam przez się jest laudabilis i jeżeli inculpati justam factorum suorum nie będą mogli exsolvere rationem na sejmie, jako sami Wmść pp. potrzebujecie, impune non cedet. Relacyj o tej transakyi Wmść pp. , któreby sinistram mieli pociągać interprmtationem nie widzę, aniby mię alterować mogły, ale owszem ea quae debentur ad praesens salvandae patriae media są u innie cordi; malevolorum zaś artes, artibus suis deludentes ausus illiciti, aby impune sceleritates nie uchodziły, nietylko sam de munere urzędu mego postrzegać gotówem, ale też jungere z Wmść pp. chcę staranie i życzliwość moją, która debetur piissima tribus Jmp. podskarbiego wielkiego Wgo Ks. Litews. , jakoby się vindicari niewinnie przelana krew i prospici ulteriori securitati publicae mogło. Jako wdzięczną deklaracyi affektów Wmść pp. spólnych przyjmuję, tak nie bez podziwienia zostawać in sorti meae indolere muszę, gdzie mi Wmść pp. z jedną stroną debitom z obowiązku swego deferre raczycie właszy mej reverentiam, z drugą in praejudicium tejże władzy i urzędu mego z dóbr moich o wydanie chleba za infanteryją wnosicie ekspostulacyją, tak pewnym łaski Wmść pp. braterskiej, że mię liberum od wszelkich eksakcyj będziecie raczyli mieć, gdyż ja te dobra JKMci i rpltej ratione kosztów i spez moich wydanych na potrzebę rpltej mam w dzierżeniu mojem i oppignoratione lege publica utwierdzone. Z wojskiem którego imieniem zachodzi instancyja Wmść panów condolere vicibus Jmp. Jesmana, pułkownika JKMści gotów będę instare u JKMci Pana n. m. , aby na parol wojska, cudzoziemskiego był wydany. 126. LIST TEGOż JMCI DO WOJSK JKMCI WGO KS. LITEWS. Nietylko sama niewinna krew Sławnej pamięci Jmpana podskarbiego Wgo Ks. Litews. i Jmpana marszałka wojskowego justam indamat mndictam z tych, którzy w niej tyrańsko ręce swe zafarbowali, ale ja z osobliwego obowiązku mego, luboby mię żadna Wmść pp. nie zachodziła instancyją, chciałbym promovere meo i voto Wmść pp. , i tak u JKMci, jako in facie reipublicae da Bóg agere, żeby takowe ausus nie znajdowały się w ojczyźnie naszej i ci, którzy autores necis ich byli, debitam exsolvunt poenam. W czem szczerze wszystkich Wmść pp. proszę, abyście vindicando tego procederu serio ustawać nie chcieli; oddaję się zatem z służbami łasce Wmść pp. W Sokołowie d. 31 Maja. Wmść pp. życzliwy brat i sługa Paweł Sapieha Wda wileński, hetman wielki Wgo Ks Litews. 127. ZGODA z WOJSKIEM ZWIąZKOWEM KORONNEM SPISANA POD JAWOROWEM DNIA 3GO CZERWCA R. 1663. Jeżeli co bardziej wojsko JKMci, tak polskiego, jako i cudzoziemskiego zaciągu w związku zostające, wiernych JKMci Bana n. m. poddanych i miłujących wiernie ojczyznę, matkę swoją synów przez ten czas affigere mogło, jako to, że nieszczęśliwość jakaś tej Korony iniquo fato nad intencyje i umysły nasze w tak długim przetrzymało związku i lubośmy tak wiele razy ex intimis przykładali się do tego praecordiis wrodzonej wiary i uniżonej weneracyi naszej ku majestatowi Pańskiemu wzbudzeni i z powinnej ku ojczyźnie życzliwości, żeśmy ten związek tak wielą rozwiązywali traktatów stanowieniem, coraz jednak z dopuszczenia Bożego tak długo hunc nexum czyniły protracta. landem za zjechaniem do nas do obozu pod Jaworów hrabi na Lesznie Leszczyńskiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego, legata Korony polskiej, prymasa i pierwszego książęcia, JWgo Jmpana hrabi na Tarnowie i Jarosławiu Jana Zamojskiego, Wdy sandomirskiego, generała wojsk cudzoziemskich JKMci, Jmp. Stanisława z Poppowa Witowskiego, kasztelana sandomirskiego, Jmp. Jana Wielopolskiego, kasztelana wojnickiego, JWgo Jmp. Jerzego hrabi na Wiśniczu i Jarosławiu Lubomirskiego, marszałka i hetmana poln. koron. , generała małopolskiego, Jmp. Ignacego z Potoka Ligęzy, kasztelana Czechowskiego, uproszonych od nas medyjatorów, którzy i sami z wrodzonej ku ojczyźnie miłości i z partykularnego ku rycerstwu afektu ad extinguendam hanc flammam powagę swoją interposuerunt, usilnem do wojska in personis suis przybywszy staraniem; więc za zleconem od izby komisarskiej, która całej rpltej imię i powagę na sobie reprezentuje, do tegoż uspokojenia Wnych Jmpp. Włą- dysława z Nagłowic Reja, podskarbiego nadw. koron. , komisarza województwa sandomirskiego, Jmp, Chryzostoma Giżyckiego, sędziego ziemi wieluńskiej, Jmp. Stefana z Czarnowa Czarnowskiego, Jmp. Stanisława Rzewuskiego, sędziego ziemi lwowskiej zesłaniem, jako sobie dawno życzyło wojsko induto JKMci raczej obsequio za majestat jego Pański i całej ojczyzny przeciwko nieprzyjaciołom zastawiać ochotnie i odważnie, aniżeli od łaskawego z najjaśniejszych przodków swych krwi Jagiellońskiej ustawiczną tej ojczyźnie ojcowską miłością afektu Panu divelli usługi i w próżnowaniu, ochocie rycerskiej i przyzwoitej żołnierzowi professyi mniej upodobanej torpere. Tak uspokojoną mając w sposób niżej opisany przez poważną Jchmść panów wyżej mianowanych medyjacyją pretensyje nasze wszystkie polskiego i cudzoziemskiego zaciągu JKMci i rpltej, dotąd w związku będące wojsko według tego ostatniego tu pod Jaworowem traktatu z nami konkludowanego powracamy do usług JKMci Pana n. m. nie tylko simplicem czyniąc recessum, w którym persistere dotąd sama wojsku kazała egestas, borgową tak długo aucta służbą, ale na wyjęcie i umorzenie gruntowne opacznych konjektur et interpraetationum, które sinistrum finem nexus hujus, dla którego się związał, JKMci i stanom rpltej udawały i tłumiły wrodzoną raczej i każdemu jako in libera rpblca uważnemu wolnemu szlachcicowi naturalną tot documentis królom panom naszym doświadczoną, wszelkim narodom najściślej obligowaną fidem, przechodzącą, przewyższającą i zwyciężającą wiarą, ochotą, miłością i uniżonością swoją do nienaruszonej JKMci łaski jako żołnierze wierni poddani r uniżeni słudzy Pana i rpltej, zaś jako życzliwi synowie miłej matce upokorzonemi ofiarujemy pod władzę Wnych Jchmść panów hetmanów recurrere usługi sercami. dysława z Nagłowic Reja, podskarbiego nadw. koron. , komisarza województwa sandomirskiego, Jmp, Chryzostoma Giżyckiego, sędziego ziemi wieluńskiej, Jmp. Stefana z Czarnowa Czarnowskiego, Jmp. Stanisława Rzewuskiego, sędziego ziemi lwowskiej zesłaniem, jako sobie dawno życzyło wojsko induto JKMci raczej obsequio za majestat jego Pański i całej ojczyzny przeciwko nieprzyjaciołom zastawiać ochotnie i odważnie, aniżeli od łaskawego z najjaśniejszych przodków swych krwi Jagiellońskiej ustawiczną tej ojczyźnie ojcowską miłością afektu Panu divelli usługi i w próżnowaniu, ochocie rycerskiej i przyzwoitej żołnierzowi professyi mniej upodobanej torpere. Tak uspokojoną mając w sposób niżej opisany przez poważną Jchmść panów wyżej mianowanych medyjacyją pretensyje nasze wszystkie polskiego i cudzoziemskiego zaciągu JKMci i rpltej, dotąd w związku będące wojsko według tego ostatniego tu pod Jaworowem traktatu z nami konkludowanego powracamy do usług JKMci Pana n. m. nie tylko simplicem czyniąc recessum, w którym persistere dotąd sama wojsku kazała egestas, borgową tak długo aucta służbą, ale na wyjęcie i umorzenie gruntowne opacznych konjektur et interpraetationum, które sinistrum finem nexus hujus, dla którego się związał, JKMci i stanom rpltej udawały i tłumiły wrodzoną raczej i każdemu jako in libera rpblca uważnemu wolnemu szlachcicowi naturalną tot documentis królom panom naszym doświadczoną, wszelkim narodom najściślej obligowaną fidem, przechodzącą, przewyższającą i zwyciężającą wiarą, ochotą, miłością i uniżonością swoją do nienaruszonej JKMci łaski jako żołnierze wierni poddani r uniżeni słudzy Pana i rpltej, zaś jako życzliwi synowie miłej matce upokorzonemi ofiarujemy pod władzę Wnych Jchmść panów hetmanów recurrere usługi sercami. A że nad wszystkie pretensyje i ukontentowanie w należytych za krwawe czyny zasługach, wojsko JKMści honorów swoich ma najwyższą wagę, nie wzbrania JKMść tak słusznej prośbie miejsca i z wrodzonej Pańskiej klemencyi amnestyją pozwala omni quam meliori forma et modo, zaczem sequitur nomine rpblcae assensum JKMci komisyja i teraźniejszym stwierdzona traktatem, prawem i mocą sobie od sejmu pozwo- loną, czego żadne ad archwum scripta, daleko więcej prywatne, praejudicare nie będą mogły. Co wszystko obszerniej dyploma JKMci i dekret komissyi wyrazić i utwierdzić gruntownie ma, co aby do prędszego przyszło efektu pół czwarta milijona deklaruje wyliczyć komisyja includendo w tęż sumę, co już wzięli ad rationem zasług swoich, którzy według likwidacyi samego wojska w komput siedmiu milijonów wchodzą salvis expensis wojska między sobą według komputu. loną, czego żadne ad archwum scripta, daleko więcej prywatne, praejudicare nie będą mogły. Co wszystko obszerniej dyploma JKMci i dekret komissyi wyrazić i utwierdzić gruntownie ma, co aby do prędszego przyszło efektu pół czwarta milijona deklaruje wyliczyć komisyja includendo w tęż sumę, co już wzięli ad rationem zasług swoich, którzy według likwidacyi samego wojska w komput siedmiu milijonów wchodzą salvis expensis wojska między sobą według komputu. Liczenie poczynać się będzie we czwartek blisko przyszły a nie trwać dłużej nad niedziel półtory, ad summum dwie, za których wyliczeniem in instanti solutio nexus nastąpić ma; skrypta wszystkie według zwyczajów dawnych rozwiązywania się związków popalone być mają a wojsko do poddaństwa JKMci et obseąuium JWpanów hetmanów powrócić i podniesienie pieniędzy ex mutuo deposito, do których, iż desideratur ad complementum pięciu półtora milijona a dla różnych przeszkód exsolvi nie mogą, in spacio pięciu niedziel post solutum nexum gotowizną wypłacić obliguje się JWżny podskarbi koronny i komissyja tu we Lwowie. Liczenie poczynać się będzie we czwartek blisko przyszły a nie trwać dłużej nad niedziel półtory, ad summum dwie, za których wyliczeniem in instanti solutio nexus nastąpić ma; skrypta wszystkie według zwyczajów dawnych rozwiązywania się związków popalone być mają a wojsko do poddaństwa JKMci et obseąuium JWpanów hetmanów powrócić i podniesienie pieniędzy ex mutuo deposito, do których, iż desideratur ad complementum pięciu półtora milijona a dla różnych przeszkód exsolvi nie mogą, in spacio pięciu niedziel post solutum nexum gotowizną wypłacić obliguje się JWżny podskarbi koronny i komissyja tu we Lwowie. Na tenże pięciu niedziel termin post solutum nexum non addendo praetia rebus według taksy komissyi milijon fantami wystawić i wydać deklaruje we Lwowie, na co oboje wojsko assekuracyją mieć będzie od komissyi przy Jmść podskarbim wielkim. Na pozostałe zaś dwa milijony nazajutrz zaraz post solutum nexum assygnacyje skoro extradere debebit, które województwa i ziemie wydać powinne będą juxta praescripta legis. In cujus ratificationem dekret osobliwy komissyja formabit i assekuracyją in eum modum, jako nie więcej wyszło ekspens popodatków uchwalonych nad sumę, która specyfikowana będzie, że tak według komissyi zostaje in recentis podatków pozwolonych konstytucyją r. 1661 i 1662. Jako wszystko wojsko interesa na szczególnym zasadziło słuszności fundamencie, tak i teraz ni w czem nie chcąc detrahere justitiae, na które jeszcze rekognicyje nie zaszły, agere według prawa pozwala, a jeżeliby długi przewyższały potem kwotę przychodzącą ze dwu milijonów, suppleri mają. Na tenże pięciu niedziel termin post solutum nexum non addendo praetia rebus według taksy komissyi milijon fantami wystawić i wydać deklaruje we Lwowie, na co oboje wojsko assekuracyją mieć będzie od komissyi przy Jmść podskarbim wielkim. Na pozostałe zaś dwa milijony nazajutrz zaraz post solutum nexum assygnacyje skoro extradere debebit, które województwa i ziemie wydać powinne będą juxta praescripta legis. In cujus ratificationem dekret osobliwy komissyja formabit i assekuracyją in eum modum, jako nie więcej wyszło ekspens popodatków uchwalonych nad sumę, która specyfikowana będzie, że tak według komissyi zostaje in recentis podatków pozwolonych konstytucyją r. 1661 i 1662. Jako wszystko wojsko interesa na szczególnym zasadziło słuszności fundamencie, tak i teraz ni w czem nie chcąc detrahere justitiae, na które jeszcze rekognicyje nie zaszły, agere według prawa pozwala, a jeżeliby długi przewyższały potem kwotę przychodzącą ze dwu milijonów, suppleri mają. 5555 Mając wzgląd na gorącą instancyją wojska JKMci wniesioną za wojskiem Wgo Ks. Litews. prawego skrzydła primario JWżny ksże arcybiskup gnieźnieński, JWżni Jchmpp. medyjatorowie i komisarze omnem operam pollicentur w interpozycyi do JKMci, aby ich jako przykładem wojska koronnego powracających do powinnego poddaństwa w Pańską swoją raczył przyjąć łaskę i amnestyją udzielił. Podobnym sposobem koszty Jchmpp. deputatów przez długi czas we Lwowie podjęte przy oczekiwaniu zasług do słusznej uwagi i respektu zalecić obiecują. Uważając wojsko merita Jmp. Chłopickiego i tych chorągwi, które pod dyrekcyją jego na usłudze JKMci i rpltej w Ukrainie zostawały, gorąco prosi, aby komissyja respektując na odwagi i straty ludzi tych wniosła instancyją do JKMci i stanów rpltej, żeby tym chorągwiom z uchwały sejmowej obmyślona była zapłata za ćwierci in opere belli w Ukrainie strawione; insze wszelkie instancyje, jako za dobrze zasłużonymi, którekolwiek wojsko wniesie do komissyi jako słuszne, skłonnym ku rycerstwu afektem swoim promovere u JKMci obiecuje. 128. RESPONS NA INSTRUKCYJA JMPANU BIELACKIEMU, TOWARZYSZOWI ROTY PANCERNEJ SŁAWNEJ PAMIĘCI JMP. PODSKARBIEGO WIELKIEGO I HETMANA POLNEGO WGO KS. LITEWS. , JAKO POSŁOWI OD WOJSK JKMci WGO KS. LITEWS. JEZDNYCH I PIESZYCH, POLSKIEGO I CUDZOZIEMSKIEGO ZACIĄGU, DANY OD TRYBUNAŁU GŁÓWNEGO KORONNEGO w LUBLINIE DNIA 11GO CZERWCA R. 1663. Życzliwe powinszowanie wojsk JKMci Wgo Ks. Litews. trybunał koronny et quo par est animo przyjąwszy wdzięcznie wszelakich winszuje wojsku prosperitates. Zawzięta laudabili exemplo ochota wojska do zaszczytu dostojeństwa JKMci i zatrzymania praw i swobód ojczystych, jako od wszystkich rpltej stanów, tak i od trybunału koronnego należytą musi odnosić pochwałę; zwłaszcza gdy zawziętość złośliwa malevolorum, przez ten tak pobożny wojsk JKMci ogłoś tamowana być może i ad penitentiam perpetrati sceleris pobudza authores primarios i dalszym zawziętym zapędom zabieżeć. Manifestacyja zaś zaniesiona tu, jako niewinnych hujus facti oswabadza i oczyszcza, tak też in solatium onychże, aby do grodów i ad acta akceptowana była, słuszną rzecz judicavit trybunał; dla tego każdy z Jchmpp. kolegów do powiatów i województw swoich o tem zaraz dał znać, aby intencyjom wojska JKMci Wgo Ks. Litews. tem abundantius satisfactum było. Jako w każdej rzeczy maximum rerum momentum in paris circumstantia należy, tak nie zaniechają da Pan Bóg promovere Jchmpp. koledzy na przyszłych sejmikach desideria wojsk JKMci i ex re et tempore in facie totius reipublicae secundare w tak słusznej sprawie wojska JKMci Wgo Ks. Litews. wynajdować media, któremiby tak niesłychane wiolencyje contra superioritaiem et magistratus zahamowane być mogły. 129. RESPONS NA LIST WOJSKOWY PRAWEGO SKRZYDłA OD TEGOż TRYBUNAłU. Wszystkośmy to optimo affectu od Wmść pp. przyjęli, cokolwiek jest nomine wojska przez Jchmpp. delegatów do koła naszego relatum. Jeśli co może być gloriosius, jako fidem servare- Panu, której Wmść pp. in obsequio zostając dotrzymywacie, przez co, jako życzliwsze ad intenta Wmść pp. nieba skłonną Pańską ku sobie wolą i powolniejsze całej rpltej uznacie animusze, tak spodziewać się za łaską bożą, że i nieprzyjacielowi postronnemu injicietur terror i ojczyzna nasza od dalszych niebezpieczeństw będzie liberior. Czego my i ojczyźnie i sobie, gratulando wszelką Wmść pp. do usług ofiarujemy propensyją, a Wmść pp. życząc persewerancyi usługi nasze w łaskę Wmść pp. jako najpilniej oddajemy. 130. 130. PUNKT O śMIERCI NIEBOSZCZYKOWSKIEJ DO RESKRYPTU POSłOM I KOMISARZOM JKMCI OD WOJSKA POD CZERWONYM DWOREM PODANYPUNKT O śMIERCI NIEBOSZCZYKOWSKIEJ DO RESKRYPTU POSłOM I KOMISARZOM JKMCI OD WOJSKA POD CZERWONYM DWOREM PODANY OKOłO CZERWCA 1663. OKOłO CZERWCA 1663. Nie zapomina wojsko godnego wiekuistej pamięci JWgo Jmpana podskarbiego wielkiego i hetmana polnego Wgo Ks. Litews. przez ręce paricidarum okrutnie zniesionego, ale za każdą oddania Najjaśniejszemu Majestatowi JKMci posłuszeństwa swego okazyją vindictam śmierci tanti in patria civis trzymającemu JKMci vicańam potestatem pokornie przypomina. A ponieważ z tak długiej o krew niewinnie przelaną odwłoki ultricem z nieba nad rpltą obawia się manum, prosi JKMci Pana swego miłościwego per hanc, który ojcowską ku podźwignieniu upadającej ojczyzny naszej i nieupracowaną ręką czyni actum, aby i ten tak straszny, Bogu i wszystkiemu światu obrzydły popełniony kryminał, i principates et complices, jako najprędzej i nieodwłocznie sądzeni byli. Wyciąga pośpiechu tej świętokradzkiej sprawiedliwości i to, że per subordinatas imieniem całego wojska snać będąc corrupti legationes, nigdy w samej rzeczy non emissas primatis wodzów wojsk JKMci, trybunały i powiaty po śmierci Jmpana hetmana kłamliwe utwarzając skrypta i manifestacyje płonnemi wieściami sicarii uszy napełniwszy; postronnych monarchów, co wiedzieć, jeżeli nie obesłali takowemiż calumniis, i chwalebnie ojczyźnie zasłużonemu, a między cieniami śmiertelności sławą nigdy nie zmazaną orbi świecącemu imieniowi scelerata informatione nie uczyniły makuły, a zarówno jakowej rpltej przez legacyje, sine scitu wojsk odprawowane, nie praktykowały ruiny. Temu zabieży akceleracyja pomsty krwi niewinnej sine judicio, sine inquisitione, sine causa przelanej, przestrzeże w praktykach szkodzących rpltej i pokaże oraz, co zajadły livor w rozumny świat chciał wmówić istotną prawdą a rzetelną convincet omylność. 131. Traktat Mostowski. 131. Traktat Mostowski. Actus commissionis, KTóRY SIę W MOSTACH ODPRAWOWAł W ROKUActus commissionis, KTóRY SIę W MOSTACH ODPRAWOWAł W ROKU TERANIEJSZYM 1663 DNIA 4 SlERPNIA 1. TERANIEJSZYM 1663 DNIA 4 SlERPNIA 1. My komisarze od JKMci Pana n. m. i rpltej do ujęcia wojska JKMci Wgo Ks. Litews. starego zaciągu, zjechawszy się do Mostów roku, miesięca i dnia wyż mianowanego, takoweśmy uczynili z Jchmpp. komisarzami i deputatami wojskowymi przywodząc wojsko ab obsequium JKMci postanowienie. My komisarze od JKMci Pana n. m. i rpltej do ujęcia wojska JKMci Wgo Ks. Litews. starego zaciągu, zjechawszy się do Mostów roku, miesięca i dnia wyż mianowanego, takoweśmy uczynili z Jchmpp. komisarzami i deputatami wojskowymi przywodząc wojsko ab obsequium JKMci postanowienie. Lubo wiele praw i dość surowy nexus zakazane osobliwe merebantur animadversionem, jednak JKMść Pan n. m. pro regia sua clementia paterne wojsku swemu przebacza juxta formam amnestyi, którą mając od JKMci Pana n. m. sobie powierzoną ex nunc wojsku Wgo Ks. Litews. dajemy, i że ta amnestyja sejmem będzie roborowana, tem pismem naszem assekurujemy. Która jednak amnestyja tym samym tylko ma służyć, którzy po rozwiązaniu tego związku pójdą ex nunc za ordynansem JW. Jmpana hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews, in hosticum i żaden nie ma i nie może wyjeżdżać z pod chorągwi swojej sub poenis legum, które przeciwko związkowym są opisane. Lubo wiele praw i dość surowy nexus zakazane osobliwe merebantur animadversionem, jednak JKMść Pan n. m. pro regia sua clementia paterne wojsku swemu przebacza juxta formam amnestyi, którą mając od JKMci Pana n. m. sobie powierzoną ex nunc wojsku Wgo Ks. Litews. dajemy, i że ta amnestyja sejmem będzie roborowana, tem pismem naszem assekurujemy. Która jednak amnestyja tym samym tylko ma służyć, którzy po rozwiązaniu tego związku pójdą ex nunc za ordynansem JW. Jmpana hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews, in hosticum i żaden nie ma i nie może wyjeżdżać z pod chorągwi swojej sub poenis legum, które przeciwko związkowym są opisane. Ponieważ JKMść Pan n. m namówione na zjeździe puńskim i olidzkim od Jchmpp. senatorów i komisarzów cztery milijony ratione zasług wojsku regio suo assensu aprobavit, dajemy Jchmpp. wojskowym assekuracyją od króla JMści i od senatu, że te milijony Jchmpp. odbiorą zupełnie równo z wojskiem lewego skrzydła, ducta proportione każdego zasług. Termin wypłacenia dwa milijony od dzisiejszego dnia za pół roku, to jest 16go Stycznia w roku, da Bóg przyszłym 1664, trzeci milijon 16go Czerwca ejusdem anni ma być wypłacony. Czwarty milijon stany rpltej obmyślą i że te wszystkie cztery milijony realiter dojdą, tym skryptem naszym Jchmpp. upewniamy. Ponieważ JKMść Pan n. m namówione na zjeździe puńskim i olidzkim od Jchmpp. senatorów i komisarzów cztery milijony ratione zasług wojsku regio suo assensu aprobavit, dajemy Jchmpp. wojskowym assekuracyją od króla JMści i od senatu, że te milijony Jchmpp. odbiorą zupełnie równo z wojskiem lewego skrzydła, ducta proportione każdego zasług. Termin wypłacenia dwa milijony od dzisiejszego dnia za pół roku, to jest 16go Stycznia w roku, da Bóg przyszłym 1664, trzeci milijon 16go Czerwca ejusdem anni ma być wypłacony. Czwarty milijon stany rpltej obmyślą i że te wszystkie cztery milijony realiter dojdą, tym skryptem naszym Jchmpp. upewniamy. Betenta wszystkie juxta decreta commissionis z prawem się zgadzające, aby retentores chorągwiom, którym te retenta deben-Betenta wszystkie juxta decreta commissionis z prawem się zgadzające, aby retentores chorągwiom, którym te retenta debenl Zaprzysiężony imieniem wojsk przez Jana Albrechta Bakę, porucznika chorągwi podkomorzego możyrskiego i przez Marcina Pomurskiego, chorążego chorągwi sędziego możyrskiego, jako pełnomocnych komisarzów. l Zaprzysiężony imieniem wojsk przez Jana Albrechta Bakę, porucznika chorągwi podkomorzego możyrskiego i przez Marcina Pomurskiego, chorążego chorągwi sędziego możyrskiego, jako pełnomocnych komisarzów. tur, wydawali, że król JMść surowe swe wyda uniwersały, efficere u JKMci obiecujemy, a którym chorągwiom nie mogło per aliquod impedimentum dość się stać ex retentis według assygnacyj na komissyi wydanych, tedy tym przy zapłacie da Bóg przyszłej, ze skarbu z podatków rpltej ma być satisfactum. tur, wydawali, że król JMść surowe swe wyda uniwersały, efficere u JKMci obiecujemy, a którym chorągwiom nie mogło per aliquod impedimentum dość się stać ex retentis według assygnacyj na komissyi wydanych, tedy tym przy zapłacie da Bóg przyszłej, ze skarbu z podatków rpltej ma być satisfactum. A że toż wojsko JKMci, lubo in otio od koni i rynsztunków odpadłszy nie mogliby wygodnie do usługi stawać JKMci i rpltej, upraszali nas, abyśmy te niedostatki Jchmpp. jakąkolwiek wsparli konsolacyją, bo zgoła nie mieli o czem i z miejsca się ruszyć; obiecaliśmy Jchmpp. i na tośmy dali naszą te raźniejszą assekuracyją, że JKMść Pan n. m. uważywszy nuditatem wojska swego, że dla tego samego nie mogłoby się słusznie zażyć do dzieła rycerskiego, rozkaże wydać z kancelaryi swojej według assekuracyi naszej do mennicy asygnacyje, aby antecedenter przed przyjściem terminu wypłacenia dwóch milijonów, sto tysięcy złotych Jchmpp. ad rationem zasług, które się mają sto tysięcy od tych dwóch milijonów potrącić pro 21 Octobris do Borysowa wystawić. A że te pieniądze będą realiter wystawione tem naszem pismem warujemy, do których sta tysięcy, aby JKMść z łaski swej Pańskiej piędziesiąt tysięcy jeszcze przydać rozkazał, także ad rationem zasług, naszą instancyją do JKMci zaniesiemy. A że toż wojsko JKMci, lubo in otio od koni i rynsztunków odpadłszy nie mogliby wygodnie do usługi stawać JKMci i rpltej, upraszali nas, abyśmy te niedostatki Jchmpp. jakąkolwiek wsparli konsolacyją, bo zgoła nie mieli o czem i z miejsca się ruszyć; obiecaliśmy Jchmpp. i na tośmy dali naszą te raźniejszą assekuracyją, że JKMść Pan n. m. uważywszy nuditatem wojska swego, że dla tego samego nie mogłoby się słusznie zażyć do dzieła rycerskiego, rozkaże wydać z kancelaryi swojej według assekuracyi naszej do mennicy asygnacyje, aby antecedenter przed przyjściem terminu wypłacenia dwóch milijonów, sto tysięcy złotych Jchmpp. ad rationem zasług, które się mają sto tysięcy od tych dwóch milijonów potrącić pro 21 Octobris do Borysowa wystawić. A że te pieniądze będą realiter wystawione tem naszem pismem warujemy, do których sta tysięcy, aby JKMść z łaski swej Pańskiej piędziesiąt tysięcy jeszcze przydać rozkazał, także ad rationem zasług, naszą instancyją do JKMci zaniesiemy. Jako wszystko wojsko dobrze JKMci Panu n. m. zasłużone meretur od JKMci i rpltej gratitudinem, tak, żeby tych, którzy dla dostojeństwa JKMci i całości rpltej, lubo na zdrowiu swojem szwanki odnieśli, lubo dostawszy się w ręce nieprzyjacielskie z więzienia powrócili, szczodrobliwa JKMci łaska przy respekcie Pańskim ukontentowała, naszą pokorną do JKMci zanosimy prośbę. Jako wszystko wojsko dobrze JKMci Panu n. m. zasłużone meretur od JKMci i rpltej gratitudinem, tak, żeby tych, którzy dla dostojeństwa JKMci i całości rpltej, lubo na zdrowiu swojem szwanki odnieśli, lubo dostawszy się w ręce nieprzyjacielskie z więzienia powrócili, szczodrobliwa JKMci łaska przy respekcie Pańskim ukontentowała, naszą pokorną do JKMci zanosimy prośbę. Wojsko zaś JKMci Wgo Ks. Litews. starego zaciągu polskiego i cudzoziemskiego narodu w nagrodę tę, cokolwiek przeciwko JKMci i rpltej zgrzeszyło, związku swego się wyrzec mają i że nigdy do niego nie powrócą, juramentum praestare a post juramentum praestitum obsequium JKMci przyjęli i deklarowali, że algendo hanc maculam, którą ex contagione nexus na się zaciągnęli, lubo nie byli motores hujus nexus ani do niego sponte przystąpili pogotowiu, ani tam atrocis cedis godnej pamięci Jmp. podskarbiego Wgo Ks. Lit, i uczestnikami byli i owszem o judicium przeciwko takowym upraszają, pójdą in hosticum za ordynansem JWJmpana hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews. i tam odwagą swoją toties probatam JKMci Panu n. m. contestabuntur, virtutem. Co wyświadczając regestra każdej chorągwi, jako byli i teraz rozwiązując nexum do rąk Jmpanu hetmanowi Wgo Ks. Litews. oddać mają. Rotmistrze, porucznicy tychże chorągwi, a gdzieby ich nie było, komendanci tychże chorągwi w tejże gromadzie nie rozwiązując się powinni będą iść in hosticum i tam spełna ćwierć będą powinni wysłużyć. A wysłużywszy tę ćwierć, nie ma żaden być invilis do służby JKMci i rpltej dalszej necessytówany, według prawa i zwyczajów dawnych i amnestyja każdemu takiemu po wysłużeniu ćwierci, luboby abdankował służba ma currere a służba w wojsku ma się zaczynać od przybycia wojska do obozu za ordynansem Jmpana hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews. podskarbiego Wgo Ks. Lit, i uczestnikami byli i owszem o judicium przeciwko takowym upraszają, pójdą in hosticum za ordynansem JWJmpana hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews. i tam odwagą swoją toties probatam JKMci Panu n. m. contestabuntur, virtutem. Co wyświadczając regestra każdej chorągwi, jako byli i teraz rozwiązując nexum do rąk Jmpanu hetmanowi Wgo Ks. Litews. oddać mają. Rotmistrze, porucznicy tychże chorągwi, a gdzieby ich nie było, komendanci tychże chorągwi w tejże gromadzie nie rozwiązując się powinni będą iść in hosticum i tam spełna ćwierć będą powinni wysłużyć. A wysłużywszy tę ćwierć, nie ma żaden być invilis do służby JKMci i rpltej dalszej necessytówany, według prawa i zwyczajów dawnych i amnestyja każdemu takiemu po wysłużeniu ćwierci, luboby abdankował służba ma currere a służba w wojsku ma się zaczynać od przybycia wojska do obozu za ordynansem Jmpana hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews. Przytem powinna JKMci Panu n. m. wojsko teraz per delegatos suos a potem da Bóg na sejmie per solennem legationem publice uczynić depraecationem et tantorum ausuum pokornie upraszać będą veniam et oblivionem jako też Jchmpp. senatorów, Jmpanu hetmanowi wielkiemu Wgo Ks. Litews. , urzędom obojga narodów, także Jchmpp. pułkownikom i rotmistrzom privatum et publice oddadzą przeproszenie. Przytem powinna JKMci Panu n. m. wojsko teraz per delegatos suos a potem da Bóg na sejmie per solennem legationem publice uczynić depraecationem et tantorum ausuum pokornie upraszać będą veniam et oblivionem jako też Jchmpp. senatorów, Jmpanu hetmanowi wielkiemu Wgo Ks. Litews. , urzędom obojga narodów, także Jchmpp. pułkownikom i rotmistrzom privatum et publice oddadzą przeproszenie. Skrypta wszystkie, którekolwiek tak w związkowych extra, jaka ab extra do związkowych zachodziły podczas związku, jako to juramenta, instrukcyje, legacyje, także manifestacyje, lubo to jenerałem przeciwko wszystkim stanom i urzędnikom rpltej, lubo separatim przeciw komużkolwiek zaniesione, mają być od Jchmpp. wojskowych do rąk naszych oddane, i gdziekolwiek się pokażą ex nunc wszystkie, tak teraźniejsze, jako i pierwsze obojga skrzydeł, tak polskiego, jako cudzoziemskiego narodu ab utriusque annihilantur et cassantur. Na co JKMść Pan n. m. do województw i powiatów swoje uniwersały rozeszłe, żeby żadnego nie miały waloru i żeby z ksiąg wykasowane były. Remanifestacyją jednak przeciwko lewemu skrzydłu i manifestacyją ratione expectandi judicii do sejmu sobie biorą Jchmpp. , wojskowi. Skrypta wszystkie, którekolwiek tak w związkowych extra, jaka ab extra do związkowych zachodziły podczas związku, jako to juramenta, instrukcyje, legacyje, także manifestacyje, lubo to jenerałem przeciwko wszystkim stanom i urzędnikom rpltej, lubo separatim przeciw komużkolwiek zaniesione, mają być od Jchmpp. wojskowych do rąk naszych oddane, i gdziekolwiek się pokażą ex nunc wszystkie, tak teraźniejsze, jako i pierwsze obojga skrzydeł, tak polskiego, jako cudzoziemskiego narodu ab utriusque annihilantur et cassantur. Na co JKMść Pan n. m. do województw i powiatów swoje uniwersały rozeszłe, żeby żadnego nie miały waloru i żeby z ksiąg wykasowane były. Remanifestacyją jednak przeciwko lewemu skrzydłu i manifestacyją ratione expectandi judicii do sejmu sobie biorą Jchmpp. , wojskowi. Rok 1664. Rok 1664. 132. Traktat Siewski132. Traktat Siewski PRZY BYTNOŚCI JKMci PANA NASZEGO MIŁOŚCIWEGO. PRZY BYTNOŚCI JKMci PANA NASZEGO MIŁOŚCIWEGO. My wojsko JKMci Wgo Ks. Litews. , wszystkie in genere prawego i lewego skrzydła, starego i nowego, polskiego i cudzoziemskiego zaciągu, w służbie JKMci Pana n. m. i rpltej zostające, czynimy wiadomo tym naszym zgodnym, jednostajnym i nieodmiennym do rąk JKMci Pana n. m. , przez JWych Jchmpp. komisarzów do wojsk zesłanych, jako i między nami samymi danym skryptem ponieważ nas doświadczona w własnych ojczystych państwach, zagranicznych nie szukając, uczy experientia, że przy powinnej poddanych ku Panom swym wierności, przy należytem ludzi rycerskich przeciwko Panom, królom, i od nich sobie podanym wodzom posłuszeństwie, sama tylko szczególna jest zgoda, która państwa w górę wynosić, szczupłe ich granice rozpościerać szeroko umie; przeciwnym sposobem niezgoda i dismembratio wszelakie szkodliwe dobru pospolitemu a żałosne państwom i rpltej przed czasem zwykły przynosić funus, osobliwie gdy się więc taż zaraźliwej niezgody infectio in armatam wmięsza, potentiam, nietylko własnemu statui militari za nastąpieniem ab extra nieprzyjacielskiej potęgi szkodzić i mię szać, obronę przemieniać inoffensam, ale też całej rpltej corpus, o ostatnią jej zgubę collidere zwykła; uchodząc tedy wojska Wgo Ks. Litews. tak żałosnych, a nie po jednokroć krwią braci quondam swoich skropionych scopulis, a chcąc zawziętość na zgubę ojczyzny nieprzyjacielską i bezdenną cupiditatem alieni zgodną siłą, mocą, jednostajnem sercem, odwagą i animuszami rycerskimi reprimere takową zdodną JKMci Pana n. m. przez Jchmpp, komisarzów dają wojska obu skrzydeł deklaracyją, swoje zaś między sobą takie namówiły postanowienie. Jchmpp, komisarzów dają wojska obu skrzydeł deklaracyją, swoje zaś między sobą takie namówiły postanowienie. Lubo zostajemy w dawnym i wielkim długu powinnej wdzięczności przeciwko majestatowi JKMci Pana n. m. za wszystkie prace, trudy i niewczasy JKMci, które dla dobra tej ojczyzny, przez lat piętnaście szczęśliwego panowania swego interna et extema rpltej uspakajając pracowicie ponosił, za teraźniejsze jednak, które świeżo dbunde odbieramy, JKMci Panu n. m. jako najpokorniej dziękujemy beneficium, że quassatam tot malis zdartą i złupioną z ozdób fulgore belli ojczyznę chce in portu powszechnego uspokojenia postawić; a wzgardziwszy wszystkiemi królewskiemi wczasami sam ponosi z rycerstwem swem zarówno wszelkie niewczasy zimowe, et injurias coeli, raro inter principes exemplo, puściwszy się osobą swą własną na tę wojnę. W czem, jeżeli która część rpltej, to Wkie Ks. Litews. i wojska jego największy swój znajdują interes, aby pracą i staraniem JKMci mogło być z ręku injusti possessoris windykowane, a za powrotem ablatorum, aby potior pars Wgo Ks. Litews. obywatelów exulum w wojskach jednak JKMci Pana n. m. służbę wojenną traktujących mogła ad propria kiedyżkolwiek rediri. O co jako uniżenie wojska JKMci upraszają, tak in vim swej wdzięczności w tem się deklarują, że w służbie JKMci i rpltej ochotnie pociągać chcą, to jest, prawego skrzydła ad sextam Mai, a lewego ad nonnam ejmdem w teraźniejszym roku przypadających. A nietylko do tych terminów wyżej wyrażonych, ale jeśli necessitas reipublicae będzie wyciągała et intra hoc spatium, gdyby ad justas pacis conditiones z nieprzyjacielem nie przyszło, tedy i dalej w służbie pociągać goto wiśmy, gdy nas instancyją JKMci i Jmpana wojewody wileńskiego, hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews. , jako absentis przez list dojdzie, W którym czasie, aby JKMść o skuteczną wojsku według rat namówionych, to jest, pro praeterito trzech milijonów, a z sejmu, jeśliby pod ten czas był, czwartego milijona i za winne teraźniejsze ćwierci satysfakcyją staranie czynić raczył, wojska pokornie proszą. A że JKMść acz całej rpltej osobliwie jednak zrujnowanego Wgo Ks. Litews. i od tak wielu lat pod jarzmem nieprzyjacielskiem jęczącego consulendo podźwignieniu osobą swąLubo zostajemy w dawnym i wielkim długu powinnej wdzięczności przeciwko majestatowi JKMci Pana n. m. za wszystkie prace, trudy i niewczasy JKMci, które dla dobra tej ojczyzny, przez lat piętnaście szczęśliwego panowania swego interna et extema rpltej uspakajając pracowicie ponosił, za teraźniejsze jednak, które świeżo dbunde odbieramy, JKMci Panu n. m. jako najpokorniej dziękujemy beneficium, że quassatam tot malis zdartą i złupioną z ozdób fulgore belli ojczyznę chce in portu powszechnego uspokojenia postawić; a wzgardziwszy wszystkiemi królewskiemi wczasami sam ponosi z rycerstwem swem zarówno wszelkie niewczasy zimowe, et injurias coeli, raro inter principes exemplo, puściwszy się osobą swą własną na tę wojnę. W czem, jeżeli która część rpltej, to Wkie Ks. Litews. i wojska jego największy swój znajdują interes, aby pracą i staraniem JKMci mogło być z ręku injusti possessoris windykowane, a za powrotem ablatorum, aby potior pars Wgo Ks. Litews. obywatelów exulum w wojskach jednak JKMci Pana n. m. służbę wojenną traktujących mogła ad propria kiedyżkolwiek rediri. O co jako uniżenie wojska JKMci upraszają, tak in vim swej wdzięczności w tem się deklarują, że w służbie JKMci i rpltej ochotnie pociągać chcą, to jest, prawego skrzydła ad sextam Mai, a lewego ad nonnam ejmdem w teraźniejszym roku przypadających. A nietylko do tych terminów wyżej wyrażonych, ale jeśli necessitas reipublicae będzie wyciągała et intra hoc spatium, gdyby ad justas pacis conditiones z nieprzyjacielem nie przyszło, tedy i dalej w służbie pociągać goto wiśmy, gdy nas instancyją JKMci i Jmpana wojewody wileńskiego, hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews. , jako absentis przez list dojdzie, W którym czasie, aby JKMść o skuteczną wojsku według rat namówionych, to jest, pro praeterito trzech milijonów, a z sejmu, jeśliby pod ten czas był, czwartego milijona i za winne teraźniejsze ćwierci satysfakcyją staranie czynić raczył, wojska pokornie proszą. A że JKMść acz całej rpltej osobliwie jednak zrujnowanego Wgo Ks. Litews. i od tak wielu lat pod jarzmem nieprzyjacielskiem jęczącego consulendo podźwignieniu osobą swą Pańską in hosticum idzie, deklarują wojska zawsze i na każdem miejscu przy dostojeństwie Jego Pańskiem i przy pochodzącym ex zelo boni publici i konserwacyi państw zapędzie, odważnie, jako zwykli, wiernie stawać, widząc rectissimam JKMci Pana n. m. do uspokojenia ojczyzny naszej intentionem. Pańską in hosticum idzie, deklarują wojska zawsze i na każdem miejscu przy dostojeństwie Jego Pańskiem i przy pochodzącym ex zelo boni publici i konserwacyi państw zapędzie, odważnie, jako zwykli, wiernie stawać, widząc rectissimam JKMci Pana n. m. do uspokojenia ojczyzny naszej intentionem. A iż po osobie JKMci największy od ludzi rycerskich Jmść panom hetmanom debetur cultus et obserwancyja, tedy zawsze poczuwając w rycerskiej powinności swojej i wiedząc tej rpltej o przodków naszych zostawione prawa, debitum wodzom swym wyświadczyliśmy honorem, tak i teraz w posłuszeństwie Jchmpp. zostawać, ordynanse ich z woli JKMci pochodzące pełnić, osobliwie teraz, pod władzą JWJmpana wojewody smoleńskiego, hetmana polnego Wgo Ks. Litews. , jako na ten czas przytomnego, co okazyja belli i nasza wokacyja rycerska mieć chce, czynić według woli JKMci nam przez Jchmpp. komisarzów doniesionej gotowiśmy. Za przybyciem zaś JWJmpana wojewody wileńskiego, hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews, obojga skrzydeł według prawa i zwyczajów pod władzą jego zostawać będziemy. A iż po osobie JKMci największy od ludzi rycerskich Jmść panom hetmanom debetur cultus et obserwancyja, tedy zawsze poczuwając w rycerskiej powinności swojej i wiedząc tej rpltej o przodków naszych zostawione prawa, debitum wodzom swym wyświadczyliśmy honorem, tak i teraz w posłuszeństwie Jchmpp. zostawać, ordynanse ich z woli JKMci pochodzące pełnić, osobliwie teraz, pod władzą JWJmpana wojewody smoleńskiego, hetmana polnego Wgo Ks. Litews. , jako na ten czas przytomnego, co okazyja belli i nasza wokacyja rycerska mieć chce, czynić według woli JKMci nam przez Jchmpp. komisarzów doniesionej gotowiśmy. Za przybyciem zaś JWJmpana wojewody wileńskiego, hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews, obojga skrzydeł według prawa i zwyczajów pod władzą jego zostawać będziemy. Securitati granic Wgo Ks. Litews. , z których nas ordynans JKMci evocavit et studium co najprędszego spokoju który unitis viribus z wojskami koronnemi et foederatorum prędzej parari może za przy ciśnieniem nieprzyjaciela ad honestas pacis conditiones, upraszamy, aby JKMść prospicere raczył, mając w ręku media pospolitego ruszenia albo wyprawę żołnierza. Securitati granic Wgo Ks. Litews. , z których nas ordynans JKMci evocavit et studium co najprędszego spokoju który unitis viribus z wojskami koronnemi et foederatorum prędzej parari może za przy ciśnieniem nieprzyjaciela ad honestas pacis conditiones, upraszamy, aby JKMść prospicere raczył, mając w ręku media pospolitego ruszenia albo wyprawę żołnierza. Nie trzeba nam przywodzić, co wszystkiemu światu wiadomo, jako przez okrótne godnej pamięci Jmpana podskarbiego wielkiego i hetmana polnego Wgo Ks. Lit. zamordowanie, zgwałcone prawa ojczyste, zelżony majestat JKMci, violata publica securitas, zmazana obu narodów, osobliwie wojsk Wgo Ks. Litews. sława. Nie trzeba nam przywodzić, co wszystkiemu światu wiadomo, jako przez okrótne godnej pamięci Jmpana podskarbiego wielkiego i hetmana polnego Wgo Ks. Lit. zamordowanie, zgwałcone prawa ojczyste, zelżony majestat JKMci, violata publica securitas, zmazana obu narodów, osobliwie wojsk Wgo Ks. Litews. sława. A jeszcze nie dosyć na tem mając, rzucono się piórem, przez zaniesioną jakoby nomine całego wojska manifestącyją przez legacyje do województw i powiatów, do trybunałów, do Jmść ks. arcybiskupa gnieźnieńskiego, do Jchmpp. hetmanów koronnych iniguissime traductum, jakoby to tak horrendum facinus z woli i rozkazania całego wojska perpetratum było. Że tedy ta sprawa dotąd wojska między sobą różniła, deklarujemy się i sami między sobą oboje skrzydła honore et conscientia obowiązujemy, że wszyscy jednostajnie, jako wspólny honor wojsk, który ut pupillam oculi strzedz powinniśmy, tak injuriam wodza naszego vindicare i na sejmie przez posłów naszych u JKMści i rpltej instare mamy, aby authores et complices, którzy per inquisitionem winnemi się być pokażą, oddnieśli karę, a sława i reputatio wojsk in integro zostawała. W czem Jchmpp. hetmanów upraszamy, aby sami tak szkodliwe ex praesenti casu uważając consequentias, sanguinem innocentem, jako kolegi swego nam vindicare dopomogli, w czem do Jmpana hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews. , jako ad absentem umyślną formabimus legacyją; sami zaś między sobą obojga skrzydeł rycerstwo odtąd w braterskiej miłości i konfldencyi zostawać, nie dzielić się, ale jako jedne nierozdzielne corpus wojsk JKMci i rpltej wspólnie i zgodnie pod władzą JWJmpanów hetmanów wojnę traktować i wokacyi naszej żołnierskiej dosyć Czynić będziemy. Jakoż zaraz my prawego skrzydła rycerstwo przywodząc do skutku nasze postanowienie z woli JKMci przez Jchmpp. komisarzów nam doniesionej i ordynansu JWJmpana wojewody wileńskiego, hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews. absentis, dosyć czyniąc pod władzę JWJmpana wojewody smoleńskiego, hetmana polnego Wgo Ks. Litews. , jako na ten czas przytomnego i dziennym jego ordynansom parere i należyte posłuszeństwo oddawać gotowi. się i sami między sobą oboje skrzydła honore et conscientia obowiązujemy, że wszyscy jednostajnie, jako wspólny honor wojsk, który ut pupillam oculi strzedz powinniśmy, tak injuriam wodza naszego vindicare i na sejmie przez posłów naszych u JKMści i rpltej instare mamy, aby authores et complices, którzy per inquisitionem winnemi się być pokażą, oddnieśli karę, a sława i reputatio wojsk in integro zostawała. W czem Jchmpp. hetmanów upraszamy, aby sami tak szkodliwe ex praesenti casu uważając consequentias, sanguinem innocentem, jako kolegi swego nam vindicare dopomogli, w czem do Jmpana hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews. , jako ad absentem umyślną formabimus legacyją; sami zaś między sobą obojga skrzydeł rycerstwo odtąd w braterskiej miłości i konfldencyi zostawać, nie dzielić się, ale jako jedne nierozdzielne corpus wojsk JKMci i rpltej wspólnie i zgodnie pod władzą JWJmpanów hetmanów wojnę traktować i wokacyi naszej żołnierskiej dosyć Czynić będziemy. Jakoż zaraz my prawego skrzydła rycerstwo przywodząc do skutku nasze postanowienie z woli JKMci przez Jchmpp. komisarzów nam doniesionej i ordynansu JWJmpana wojewody wileńskiego, hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews. absentis, dosyć czyniąc pod władzę JWJmpana wojewody smoleńskiego, hetmana polnego Wgo Ks. Litews. , jako na ten czas przytomnego i dziennym jego ordynansom parere i należyte posłuszeństwo oddawać gotowi. Skrypta, którekolwiek uszczypliwe i uwłaczające honorowi i reputacyi wojsk obu skrzydeł i postępki związkowe pochwalające ad acta są podane, albo też tylko stanęły, lubo nie są aktykowane wyjąwszy te, które contra privatas personas autores necis są uczynione, kasujemy i one ex actis eliminare starać się będziemy. Najmniej przeszkadzać będziemy ponieważ kryminały z amnestyi są ekscypowane, żeby należycie autores dochodzić można śmierci Jmpana Machowskiego, ciwuna birzyniańskiego, pułkownika JKMci, także Jmpana Żeromskiego, stolnika wileńskiego, ponieważ w tem nietylko nie był wojska assensus, ale też kościoła bożego violata securitas przez wzięcie onego z kościoła. Skrypta, którekolwiek uszczypliwe i uwłaczające honorowi i reputacyi wojsk obu skrzydeł i postępki związkowe pochwalające ad acta są podane, albo też tylko stanęły, lubo nie są aktykowane wyjąwszy te, które contra privatas personas autores necis są uczynione, kasujemy i one ex actis eliminare starać się będziemy. Najmniej przeszkadzać będziemy ponieważ kryminały z amnestyi są ekscypowane, żeby należycie autores dochodzić można śmierci Jmpana Machowskiego, ciwuna birzyniańskiego, pułkownika JKMci, także Jmpana Żeromskiego, stolnika wileńskiego, ponieważ w tem nietylko nie był wojska assensus, ale też kościoła bożego violata securitas przez wzięcie onego z kościoła. A że największa krwawych zasług ratio zwykła bywać u wojska, która często et ad desperata przywodzi consilia, to tedy jest principale u wojska upraszać u JKMci, Jchmpanów hetmanów, jako wodzów swoich i wszystkiego senatu, aby w tych trzech milijonach z mennicy i w czwartym od rpltej mogły wojska jako najprędszą odnieść satysfakcyją, według traktatów Szadowskiego, Czerwono Dworskiego i Mostowskiego z wojskami obu skrzydeł uczynionych; w czem znacznie wojska zawiedzione zostają, kiedy już niektóre ekspirowała terminy, a wojska mercedem suam nie oglądały. Uskarżać się tedy przychodzi wojskom przed królem JMcią na komissyją lwowską i na niektórych Jchmpp. urzędników koronnych, osobliwie na Jmpana podskarbiego koronnego, który promerita stipendia wojsku zatamował ex levissima occasione, że kontrachent mennicy Wgo Ks. Litews. per summam desolationem Wgo Ks. Litews. , widząc niesposobność wystawienia w Wilnie mennicy, acz cum consensu JKMci i komissyi wileńskiej, także za wiadomością Jmpana podskarbiego koronnego, który od komissyi wileńskiej w tem był przez list requisitus, mennicę w Oliwie był otworzył; dekretem jednak komissyi lwowskiej na gardło i na konfiskacyją condemnatus mieniąc, że adulteriam bił monetam w czem, że cały naród dishonor a wojska Wgo Ks. Lit. wielką szkodę ponoszą, bo cale tamten kontrachent dyskredytowany satisfacere nie mógł. Luboby tedy słusznie mogły wojska upraszać JKMci, aby za tak wielką szkodę, która ex occasione niektórych Jchmość panów komisarzów lwowskich i Jmpana podskarbiego koronnego emersit, mogły inequitare in bona tych Jmściów i póty trzymać one, aż te trzy milijony mennica wypłaci; tem się jednak wojska pro damnis praeteritis kontentować będą, kiedy JKMść dekret ten, jako szkodliwy honorowi i reputacyi Wgo Ks. Litews. skasować i na sejmie rozkaże, a potem, żeby Jmpan podskarbi koronny teneatur przed rpltą o ten dekret ad instantiam JKMci ferowany respondere, i że z donacyi i sumy sześciu kros sta tysięcy fanty złe niezwyczajną taksą dał wojsku Wgo Ks. Litews. lewego skrzydła, aby to damnum Jmpan podskarbi koronny temuż wojsku refundati żeby mandaty wydane były, toż wojsko lewego skrzydła uprasza. Quod praesens zaś ponieważ drugi kontrakt o mennicę z panem Boratynim jest zawarty, aczbyśmy życzyli wszystkie trzy milijony w gotowiźnie odbierać, ale że koło tego imposibilis tractatus in absentia contrahentis, więcej czasu siłaby to wziąć musiało i takby zasługi nasze w długą poszły odwlokę, czynimy to na gorącą JKMci Pana n. m. przez Jchmpp. komisarzów nam doniesioną instrukcyja et eliberando fidem contrahentium, że się temi trzema milijonami in qimntumby res imposibilis oddać w gotowiźnie, o którą omnipossibili modo Jchmpp. komisarze starać się mają, że etiam medietatem pieniędzmi, medietatem zaś w Wilnie fantami, ceną słuszną, jaka na ten czas curret, i jako kto za gotowe pieniądze utargować będzie mógł, bez umyślnego podwyższenia u kupców w kramach brać będziemy, praecavendo, aby na terminach w kontrakcie opisanych, a w assekuracyi Jchmpp. komisarzów, którą na to dadzą, specyfikowanych, niechybna w tem stała się satisfactio; które to terminy wprzód się mają z kancelaryi JKMci do kupców wileńskich inhibere, aby pod ten czas na oszukanie i szkodę wojska ceny fantów w kramach nie podwyższali sub confiscatione bonorum. Quod praesens zaś ponieważ drugi kontrakt o mennicę z panem Boratynim jest zawarty, aczbyśmy życzyli wszystkie trzy milijony w gotowiźnie odbierać, ale że koło tego imposibilis tractatus in absentia contrahentis, więcej czasu siłaby to wziąć musiało i takby zasługi nasze w długą poszły odwlokę, czynimy to na gorącą JKMci Pana n. m. przez Jchmpp. komisarzów nam doniesioną instrukcyja et eliberando fidem contrahentium, że się temi trzema milijonami in qimntumby res imposibilis oddać w gotowiźnie, o którą omnipossibili modo Jchmpp. komisarze starać się mają, że etiam medietatem pieniędzmi, medietatem zaś w Wilnie fantami, ceną słuszną, jaka na ten czas curret, i jako kto za gotowe pieniądze utargować będzie mógł, bez umyślnego podwyższenia u kupców w kramach brać będziemy, praecavendo, aby na terminach w kontrakcie opisanych, a w assekuracyi Jchmpp. komisarzów, którą na to dadzą, specyfikowanych, niechybna w tem stała się satisfactio; które to terminy wprzód się mają z kancelaryi JKMci do kupców wileńskich inhibere, aby pod ten czas na oszukanie i szkodę wojska ceny fantów w kramach nie podwyższali sub confiscatione bonorum. A jeśliby cokolwiek vindex dextra najwyższego Pana względem spustoszenia Wgo Ks. Litews. wytargować na nieprzyjacielu pozwoliła, tedy to, co in partem Wgo Ks. Litews. przypadnie, na wypłacenie zasług wojskom Wgo Ks. Litews, cedere ma, na co osobliwą dadzą Jchmpp. komisarze assekuracyją. A jeśliby cokolwiek vindex dextra najwyższego Pana względem spustoszenia Wgo Ks. Litews. wytargować na nieprzyjacielu pozwoliła, tedy to, co in partem Wgo Ks. Litews. przypadnie, na wypłacenie zasług wojskom Wgo Ks. Litews, cedere ma, na co osobliwą dadzą Jchmpp. komisarze assekuracyją. Służba post solutum nexum, luboby mogła wojsku od pełnienia ordynansów JKMci currere, jednak incopto opere bellico to jest prawego skrzydła, a die sexta Octobris, a lewego skrzydła a die decima Septembris anni 1663 zaczyna się; za którą, że zwyczajna będzie z skarbu rpltej zapłata, mają Jmść panowie komisarze assekuracyją u JKMci otrzymawszy wojsku oddać i sami w tem assekurować. Służba post solutum nexum, luboby mogła wojsku od pełnienia ordynansów JKMci currere, jednak incopto opere bellico to jest prawego skrzydła, a die sexta Octobris, a lewego skrzydła a die decima Septembris anni 1663 zaczyna się; za którą, że zwyczajna będzie z skarbu rpltej zapłata, mają Jmść panowie komisarze assekuracyją u JKMci otrzymawszy wojsku oddać i sami w tem assekurować. Ratione Łojowa i Lubecza jurę perpetuae donationis wojsku starego zaciągu kontentowanych, lubo już konstytucyja sejmu przeszłego stanęła, jednak jeśliby jeszcze co desideraretur ad confirmationem prawa tego, mają Jchmpp. komisarze procurare na sejmie przyszłym, także ratione dóbr postrzelanym w kuszli-Ratione Łojowa i Lubecza jurę perpetuae donationis wojsku starego zaciągu kontentowanych, lubo już konstytucyja sejmu przeszłego stanęła, jednak jeśliby jeszcze co desideraretur ad confirmationem prawa tego, mają Jchmpp. komisarze procurare na sejmie przyszłym, także ratione dóbr postrzelanym w kuszli- ckiej potrzebie konferowanych sine praejudicio jednak juris possessorum. ckiej potrzebie konferowanych sine praejudicio jednak juris possessorum. Chorągwiom polskim i cudzoziemskim in nexu nie będącym, lubo in praesidiis, lubo na passach zostawającym, że na komissyi wileńskiej według koekwacyi i porachowania non satisfactum, tak za przeszłe, co wojsko już wzięło, jako i ex sorte trzech milijonów przychodzącej, aby wypłacone było, assecurabunt Jchmpp. komisarze. Wszakże cudzoziemskie chorągwie to, co ad rationem brały, także i prowijanty wzięte potrącić będą powinne. Chorągwiom też na passach in opere podczas spisku zostającym, aby służba a zatem i należyta szła zapłata, według dekretu komissyi wileńskiej, procurabunt Jchmpp. komisarze. Chorągwiom polskim i cudzoziemskim in nexu nie będącym, lubo in praesidiis, lubo na passach zostawającym, że na komissyi wileńskiej według koekwacyi i porachowania non satisfactum, tak za przeszłe, co wojsko już wzięło, jako i ex sorte trzech milijonów przychodzącej, aby wypłacone było, assecurabunt Jchmpp. komisarze. Wszakże cudzoziemskie chorągwie to, co ad rationem brały, także i prowijanty wzięte potrącić będą powinne. Chorągwiom też na passach in opere podczas spisku zostającym, aby służba a zatem i należyta szła zapłata, według dekretu komissyi wileńskiej, procurabunt Jchmpp. komisarze. Więźniom z tarasów moskiewskich powracającym, aby jakiekolwiek mogło być wsparcie na sejmie da Bóg przyszłym cum statibus reipublicae od JKMci obmyślone, upraszać będą pp. komisarze nomine wojska, ponieważ teraz niemasz sposobu do ukontentowania onych i w okurencyjach, aby nie byli przepomniani. Także i o eliberacyją innych jeszcze w więzieniu zostających instabunt Jchmpp. komisarze do JKMci, aby eum Jchmpp. hetmanów przez zamianę na więźniów moskiewskich albo przez traktaty da Bóg pomyślne uwolnieni byli. Więźniom z tarasów moskiewskich powracającym, aby jakiekolwiek mogło być wsparcie na sejmie da Bóg przyszłym cum statibus reipublicae od JKMci obmyślone, upraszać będą pp. komisarze nomine wojska, ponieważ teraz niemasz sposobu do ukontentowania onych i w okurencyjach, aby nie byli przepomniani. Także i o eliberacyją innych jeszcze w więzieniu zostających instabunt Jchmpp. komisarze do JKMci, aby eum Jchmpp. hetmanów przez zamianę na więźniów moskiewskich albo przez traktaty da Bóg pomyślne uwolnieni byli. Wszystko zaś rycerstwo Wgo Ks. Litews. in opere zostające i ochotnie in victimam za dostojeństwo majestatu Pańskiego i całość ojczyzny zdrowie swe niosące, aby etiam extra mentes gratiae bez ekscepyi munificencyją JKMci in oceurrentis uznawało, uprasza pokornie. Wszystko zaś rycerstwo Wgo Ks. Litews. in opere zostające i ochotnie in victimam za dostojeństwo majestatu Pańskiego i całość ojczyzny zdrowie swe niosące, aby etiam extra mentes gratiae bez ekscepyi munificencyją JKMci in oceurrentis uznawało, uprasza pokornie. Także o instancyją do Jchmpp. hetmanów, osobliwie do JWJmpana wojewody wileńskiego, hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews. , upraszają wojska Wgo Ks. Litews. , żeby in distributione hibernorum i w chlebach i promocyjach do JKMci aequaliter były akomodowane, także posłowie na sejm obierani i oficyjalistowie podawani wojskom z obu skrzydeł byli. Także o instancyją do Jchmpp. hetmanów, osobliwie do JWJmpana wojewody wileńskiego, hetmana wielkiego Wgo Ks. Litews. , upraszają wojska Wgo Ks. Litews. , żeby in distributione hibernorum i w chlebach i promocyjach do JKMci aequaliter były akomodowane, także posłowie na sejm obierani i oficyjalistowie podawani wojskom z obu skrzydeł byli. I w tem o instancyją do Jchmpp. hetmanów upraszają JKMci wojska, aby dla lepszej onych wygody w ciągnieniu i stanowiskach skrzydeł nie mieszano, a to uchodząc okazyi do dyferencyj między wojskami, któraby z dawnych dyferencyj subsequi mogła; w potrzebie jednak przeciwko nieprzyjaciołom, tak, jako Jchmpp. hetmanom videbitur, ordynować wolno będzie, in quantum jednak można rzecz nierozrywając skrzydeł. tak, jako Jchmpp. hetmanom videbitur, ordynować wolno będzie, in quantum jednak można rzecz nierozrywając skrzydeł. A że największą instancyją wnieśli Jchmpp. komisarze do wojsk obu skrzydeł, aby z wrodzonej swej ku dobru pospolitemu i oswobodzeniu własnej ojczyzny, z rąk nieprzyjacielskich ochoty wojska Wgo Ks. Litews. w dalszą służbę wszedłszy in hostico pracowały, przyciskając nieprzyjaciela ad honestas pacis conditiones, które nie mogą być chyba cum restitutione omnium ablatorum; tak się tedy deklarują JKMci wojska obu skrzydeł, że w tem upatrując JKMci pobożne intencyje, mając respekt na fatygi JKMci, które ponosić raczy, aby podane sobie od Pana Boga narody mógł uspokojone widzieć, jako ochoczo weszły in hosticum, tak i dalej progredi chcą i tam to czynić, co dobremu godzi się rycerstwu pod władzą Jmpana hetmana polnego Wgo Ks. Litews. na ten czas przytomnego. To jednak ea conditione czynią, żeby JKMść czasu nie tracąc, wojska koronne i wszystkie potęgi wyprawił w głąb in hosticum, co jeżeliby nie miało subsequi, przyszłoby wojskom Wgo Ks. Litews. ku swoim cofnąć się granicom cum summo rpltej incommodo. A że największą instancyją wnieśli Jchmpp. komisarze do wojsk obu skrzydeł, aby z wrodzonej swej ku dobru pospolitemu i oswobodzeniu własnej ojczyzny, z rąk nieprzyjacielskich ochoty wojska Wgo Ks. Litews. w dalszą służbę wszedłszy in hostico pracowały, przyciskając nieprzyjaciela ad honestas pacis conditiones, które nie mogą być chyba cum restitutione omnium ablatorum; tak się tedy deklarują JKMci wojska obu skrzydeł, że w tem upatrując JKMci pobożne intencyje, mając respekt na fatygi JKMci, które ponosić raczy, aby podane sobie od Pana Boga narody mógł uspokojone widzieć, jako ochoczo weszły in hosticum, tak i dalej progredi chcą i tam to czynić, co dobremu godzi się rycerstwu pod władzą Jmpana hetmana polnego Wgo Ks. Litews. na ten czas przytomnego. To jednak ea conditione czynią, żeby JKMść czasu nie tracąc, wojska koronne i wszystkie potęgi wyprawił w głąb in hosticum, co jeżeliby nie miało subsequi, przyszłoby wojskom Wgo Ks. Litews. ku swoim cofnąć się granicom cum summo rpltej incommodo. In quantumhy zaś przyszło wojsku koronnemu dla ustania pory wojennej mieć konsystencyją, tedy aby i wojsku Wgo Ks. Litews. konsystencyją słuszna okazana była i obudwóm skrzydłom sine injuria żadnego z nich, ale raczej aequaliter z respektu Jmpana hetmana polnego Wgo Ks. Litews. na ten czas przytomnego eksdywidowana była. In quantumhy zaś przyszło wojsku koronnemu dla ustania pory wojennej mieć konsystencyją, tedy aby i wojsku Wgo Ks. Litews. konsystencyją słuszna okazana była i obudwóm skrzydłom sine injuria żadnego z nich, ale raczej aequaliter z respektu Jmpana hetmana polnego Wgo Ks. Litews. na ten czas przytomnego eksdywidowana była. Dekreta po rozwiązanym związku et in nexu na wojskowych in motu za ordynansami JKMci i Jchmpp. hetmanów, a potem in opere będących w trybunale i w inszych sądach referowane, mimo exempta JKMci i Jchmpp. hetmanów, aby na przyszłym sejmie inwalidowane były, a teraz z kancelaryi JKMci większej i mniejszej za kondemnatami, aby nie wychodziły banicyje, a potrzebującym glejty i sublewacyje wydane były. In posterum zaś, aby eadem legalitate obowiązanych na przyszłym trybunale nie okrywano dekretami, upraszać będą Jchmpp. komisarze nomine wojsk, aby modis usitatis provideat JKMść. Dekreta po rozwiązanym związku et in nexu na wojskowych in motu za ordynansami JKMci i Jchmpp. hetmanów, a potem in opere będących w trybunale i w inszych sądach referowane, mimo exempta JKMci i Jchmpp. hetmanów, aby na przyszłym sejmie inwalidowane były, a teraz z kancelaryi JKMci większej i mniejszej za kondemnatami, aby nie wychodziły banicyje, a potrzebującym glejty i sublewacyje wydane były. In posterum zaś, aby eadem legalitate obowiązanych na przyszłym trybunale nie okrywano dekretami, upraszać będą Jchmpp. komisarze nomine wojsk, aby modis usitatis provideat JKMść. Inne desideria prywatne, tak prawego, jako lewego skrzydła osobliwemi skryptami opisane i podpisami rąk tychże JchmśćInne desideria prywatne, tak prawego, jako lewego skrzydła osobliwemi skryptami opisane i podpisami rąk tychże Jchmść panów komisarzy stwierdzone, które tu non includuntur, mają in suo robore zostawać. Te wszystkie interesa w punktach wyżej położonych, że JKMść Pan n. m. , jako swoje własne w rpltej promovebit i przy nich stawać będzie, osobliwie, żeby w płacy na terminach opisanych za przeszłe, a za nowe ćwierci z sejmu nieomylnie satifactum było; także i w sprawie straty tak wielkiego JKMści urzędnika, bez żadnych respektów na sejmie judicium formare zechce z rpltą, instancyją swoją Pańską do Jchmpp. hetmanów w punktach wyżej specyfikowanych wniesie, służbę od tego czasu, jako które wojsko przeciwko nieprzyjaciołom pracować poczęło, przyzna, exempta do trybunału wydać rozkaże, i żeby dekreta na wojskowych mimo exempta JKMci i Jchmpp. hetmanów ferowane na sejmie podniesione były, urgebit, Jchmpp. komisarze zesłani ex parte JKMci assekurowali wojska, które jako przy dostojeństwie JKMci stawać deklarowały, tak wzajem przy interesach wojska JKMść stawać będzie i to, cokolwiek wspólnie z Jchmpp. komisarzami i wojskami obiema constitututum i rękoma wszystkich trzech stron podpisano tu jest, approbabit. Dan w obozie pod Siewskiem dnia 15 Lutego r. 1664. 133. Interrogatoria śWIADKOM I examina. 1. Świadkom stawionym przez Jmść panią podskarbinę i hetmanowe Wgo Ks. Litews. , przeciwko panom Niewiarowskiemu i Kotowskiemu Jeśli wiedzą, kto opisywał i deferował wojskowym Jmpana podskarbiego i z kogo okazyją i pobudkę mieli wojskowi do takowej konjuracyi i śmierci nieboszczyka Jmpana podskarbiego; kto najbardziej śmierci jego amnestyją promowował Jeśli wiedzą i słyszeli, jako pan Kotowski w Wołpie na sesyi proponował, że się zdrady dzieją przez Jmpana podskarbiego przeciwko ojczyźnie i wojsku i jakie mienił zdrady Jeśli pan Kotowski przy uczynieniu konjuracyi i spisku przed śmiercią nieboszczykowską w kole był obecnym, na to wszystko, co się tam konkludowało, pozwalał i towarzystwo do podpisu przywodził Jeśli wiedzą, że pan Kotowski dał był ordynans na zabicie Jmpana podskarbiego Nowoszyńskiemu i jeśli z tym ordynansem przed substytutem odzywał się Nowoszyński w Olicie w kole już po zabiciu nieboszezykowskiem Jeśli wiedzą, że pan Kotowski po śmierci nieboszczykowskiej wiódł do tęgo wojskowych, aby na spisek się podpisywali, że go nie mieli odstępować względem zniesienia Jmpana podskarbiego 2. Panom Czarnowickiemi i Jerebeszowi Jeśli wiedzą, kto wyprawował księdza z Wilna po wzięciu Jmpana podskarbiego 3. Jmpanu Rylskiemu Kiedy prowadził pana Kotowskiego z pod Szadowa wziętego, o co od niego był pytany i co za słowa na ten czas mówił pan Kotowski 4. Świadkom stawionym przeciwko panu Markiewiczowi, Jastrzębskiemu, Wykowskiemu i Karłowiczowi Jeśli wiedzą, że Narkiewicz, konsylijarz i konfident pana Kotowskiego oraz z nim promowowali konjuracyją i spisek na wzięcie i śmierć Jmpana podskarbiego Jeśli wiedzą, że ten Markiewicz był posłany od pana Kotowskiego, aby egzekucyją uczynił wprzód na panu Żeromskim a potem na Jmpanu poskarbim Jeśli wiedzą, że on p. Żeromskiego ręką swoją zabijał a po tej robocie obrócił się do wykonania egzekucyi nad nieboszczykiem Jmp. podskarbim Jeśli wiedzą, że Jastrzębski z ordynansu pana Kotowskiego brał tak pana Polskiego, jako potem i Jmpana podskarbiego Jeśli wiedzą, że Wykowski najpierwej strzelił w głowę Jmpana podskarbiego 5. Examen incarceratorim. Pytać pana Kotowskiego, kto z Wilna opisywał i udawał Jmpana podskarbiego Jeśli pan Niewiarowski wiedział i miał jakie konferencyje tajemne na wzięcie Jmpana podskarbiego 57 Jeśli pan Niewiarowski po wzięciu listu od Kotowskiego przez Abramowicza i Czyża przypadł na to, żeby Chlewiński wziął Jmpana podskarbiego Jeśli pan Niewiarowski po wzięciu listu od Kotowskiego przez Abramowicza i Czyża przypadł na to, żeby Chlewiński wziął Jmpana podskarbiego 6- Examen Narkiewicza i Jastrzębskiego. 6- Examen Narkiewicza i Jastrzębskiego. Pytać seorsive każdego, jeśli Narkiewicz zesłany był od Kotowskiego na uczynienie egzekucyi z pana Żeromskiego i Jmpana podskarbiego Pytać seorsive każdego, jeśli Narkiewicz zesłany był od Kotowskiego na uczynienie egzekucyi z pana Żeromskiego i Jmpana podskarbiego Jeśli ci, którzy więźniami, wiedzą i byli przy zabiciu i który z nich strzelił do nieboszczyka Jeśli ci, którzy więźniami, wiedzą i byli przy zabiciu i który z nich strzelił do nieboszczyka Tychże pytać, jeśli pan Niewiarowski o wzięciu i o zabiciu Jmpana podskarbiego, nim się to stało, wiedział i to radził Tychże pytać, jeśli pan Niewiarowski o wzięciu i o zabiciu Jmpana podskarbiego, nim się to stało, wiedział i to radził Tychże pytać, kto się tak do konjuracyi jako i ad fadum interesował radą i uczynkiem Tychże pytać, kto się tak do konjuracyi jako i ad fadum interesował radą i uczynkiem Jeśli wiedzą, że pan Kotowski dawał ordynans Nowoszyńskiemu na zabicie Jmpana podskarbiego Jeśli wiedzą, że pan Kotowski dawał ordynans Nowoszyńskiemu na zabicie Jmpana podskarbiego 134. 134. INFORMACYJA JKMCI PRZED POTRACENIEM PANA KOTOWSKIEGOINFORMACYJA JKMCI PRZED POTRACENIEM PANA KOTOWSKIEGO I INNYCH. I INNYCH. Pisma chociaż nieoryginalne, ale kopije konjuracyi na śmierć, po śmierci i protestacyi do trybunału danej 1 trzeba dać, żeby w ręku Kotowskiego mistrz palił Według dekretu. Pisma chociaż nieoryginalne, ale kopije konjuracyi na śmierć, po śmierci i protestacyi do trybunału danej 1 trzeba dać, żeby w ręku Kotowskiego mistrz palił Według dekretu. Trzeba, żeby te pisma kat publikował albo woźny, jakie są, a potem do palenia przystąpić. Trzeba, żeby te pisma kat publikował albo woźny, jakie są, a potem do palenia przystąpić. Piechotą JKMci węgierską i niemiecką dobrze osadzić rynek; oficerowie, aby byli praesentes, bo się tumultu trzeba obawiać i bramy w mieście żeby były zamknione, aż do egzekucyi; posłać rano do pana Wulfa albo do pana podkomorzego, aby ordynanse JKMci wiedzieli. Piechotą JKMci węgierską i niemiecką dobrze osadzić rynek; oficerowie, aby byli praesentes, bo się tumultu trzeba obawiać i bramy w mieście żeby były zamknione, aż do egzekucyi; posłać rano do pana Wulfa albo do pana podkomorzego, aby ordynanse JKMci wiedzieli. Jmpanu marszałkowi o tym porządku dołożyć się, żeby ordynował i kat jeśli jest i teatrum. Jmpanu marszałkowi o tym porządku dołożyć się, żeby ordynował i kat jeśli jest i teatrum. Dekret wyjąć u pana referendarza i według niego sprawować się w niczem niepochybiając. Dekret wyjąć u pana referendarza i według niego sprawować się w niczem niepochybiając. 1 Zobacz Nra 70, 73 i 74. Rok 1667. Rok 1667. 135. 135. INSTRUKCYJA JKMCI URODZONEMU FRANCISZKOWI MEDEKSZY, PISARZOWI GRODZKIEMU KOWIEŃSKIEMU, POSŁOWI JKMCI NA SEJMIKINSTRUKCYJA JKMCI URODZONEMU FRANCISZKOWI MEDEKSZY, PISARZOWI GRODZKIEMU KOWIEŃSKIEMU, POSŁOWI JKMCI NA SEJMIK POWIATU KOWIEńSKIEGO PRZEDSEJMOWY W ROKU TERAźNIEJSZYM 1667 DNIA 13GO GRUDNIA W KOWNIE PRZYPADAJąCY, DANY Z KANCELARYI WIELKIEJ WGO KS. LITEWS. DNIA 29GO LISTOPADAPOWIATU KOWIEńSKIEGO PRZEDSEJMOWY W ROKU TERAźNIEJSZYM 1667 DNIA 13GO GRUDNIA W KOWNIE PRZYPADAJąCY, DANY Z KANCELARYI WIELKIEJ WGO KS. LITEWS. DNIA 29GO LISTOPADA R. 1667 1. R. 1667 1. Acz to najprzedniejsze i najdoskonalsze na wszystkie rpltej razy lekarstwo uniwersalna sejmowa wszystkich stanów obrada, nie może być jednak sine fastidio tychże stanów, gdy do niej często od JKMci Pana n. m. bywają wzywani. Czego, że nie JKMść, ale samej necessitates rpblcae przyczyną, snadnie każdy z Waszmościów przejrzyć się w tem może, uważywszy u siebie, w jakiem świeżo państwa JKMci koronne od szabli bisurmańskiej, samopałami kozackimi wspartej, zostawały niebezpieczeństwie; od którego lubo z cudownej Opatrzności boskiej przy odwadze i mądrej wielmożnego Jana Sobieskiego, marszałka, wielkiego hetmana polnego koronnego sprawie są uwolnione, nie tak się jednak JKMść na tym funduje pokoju, aby nie miał o gruntowniejszem wspólnej ojczyzny myśleć bezpieczeństwie. Acz to najprzedniejsze i najdoskonalsze na wszystkie rpltej razy lekarstwo uniwersalna sejmowa wszystkich stanów obrada, nie może być jednak sine fastidio tychże stanów, gdy do niej często od JKMci Pana n. m. bywają wzywani. Czego, że nie JKMść, ale samej necessitates rpblcae przyczyną, snadnie każdy z Waszmościów przejrzyć się w tem może, uważywszy u siebie, w jakiem świeżo państwa JKMci koronne od szabli bisurmańskiej, samopałami kozackimi wspartej, zostawały niebezpieczeństwie; od którego lubo z cudownej Opatrzności boskiej przy odwadze i mądrej wielmożnego Jana Sobieskiego, marszałka, wielkiego hetmana polnego koronnego sprawie są uwolnione, nie tak się jednak JKMść na tym funduje pokoju, aby nie miał o gruntowniejszem wspólnej ojczyzny myśleć bezpieczeństwie. Któremu chcąc jako najlepiej prospicere, primo loco w instrukcyi swojój przedkłada JKMść Waszościom zawziętość Porty ottomańskiej przeciwko sobie i państwom swoim, którym po takKtóremu chcąc jako najlepiej prospicere, primo loco w instrukcyi swojój przedkłada JKMść Waszościom zawziętość Porty ottomańskiej przeciwko sobie i państwom swoim, którym po tak 1 Instrukcyja koronna drukowana u Huberta T. I p. 287 różna jest od niniejszej, a nawet w punktach z instrukcyi koronnej przytoczonych poniżej zachodzą, zmiany, dla tego w całości drukować ja, wypadło. 1 Instrukcyja koronna drukowana u Huberta T. I p. 287 różna jest od niniejszej, a nawet w punktach z instrukcyi koronnej przytoczonych poniżej zachodzą, zmiany, dla tego w całości drukować ja, wypadło. długich i uprzykrzonych z różnymi nieprzyjacioły wojnach, życząc respirium, posełał posła wielkiego, Jana Hieronima Radziejowskiego do cósarza tureckiego, chcąc go bonis modis przywieść ad reflexionem, aby pacta z świątobliwymi. antecessorami JKMci zawarte, nienaruszenie trzymał, kozakom swawolnym protekcyi nie dawał, szkody w przeszłym roku przez Tatarów poczynione nagrodzić rozkazał i państw JKMci przez dalsze inkursyje tatarskie nie infestował. Na co, jaki jest dany respons, jako pan poseł JKMci w Adrianopolu gdzie fata cessit hardzie et indigne był traktowany, patebit to, da Pan Bóg wszystkim stanom na sejmie przyszłym; teraz to tylko defert JKMść Wmściom, że cesarz turecki inaczej pakt z JKMcią i rpltą zatrzymać nie chce, ażby świeżo z carem JMcią moskiewskim zawarte i poprzysiężone zerwane były. Na co jeżeli JKMść salva conscientia et dignitate sua regia zezwolić może, puszcza to pod rozsądek wszystkich Wmściów, pewien będąc, że Wmściowie nie pozwolicie, aby JKMść miał quidquam przeciwko przysiędze peccare; przy takiej tedy rezolucyi pewnej na przyszłe lato o czem JKMść z różnych miejsc ma dowodne przestrogi spodziewać się potrzeba z cesarzem tureckim wojny, bo i ten pokój jako się wyżej pomieniło z sułtanem Gałgą, a przezeń z całym Krymem pod Podhajcami zawarty, nie ma żadnego w sobie fundamentu i mieć nie może, ex quo han krymski hołdownikiem jest Porty ottomańskiej. Zaczem przeciwko tak wielkiej i wszystkiemu chrześcijaństwu strasznej potędze nie insze, jeno swoje własne i wspólne ojczyzny synów chcąc opponere piersi, gorąco żądać raczy od Wmściów, abyście się wcześnie do tego dysponowali, do czego miłość chwały bożej, gorliwość wiary św. katolickiej i miłość ojczyzny wiąże Wmściów, to jest, abyście exemplo cnych przodków swoich równo z Koroną gotowi byli zaszczycać dostojeństwo JKMci i całość rpltej, co, jakimby miało być sposobem, życzy JKMść, abyście się Wmściowie z sobą porozumiawszy i namówiwszy, donieśli JKMci i całej rpltej przez panów posłów swoich. długich i uprzykrzonych z różnymi nieprzyjacioły wojnach, życząc respirium, posełał posła wielkiego, Jana Hieronima Radziejowskiego do cósarza tureckiego, chcąc go bonis modis przywieść ad reflexionem, aby pacta z świątobliwymi. antecessorami JKMci zawarte, nienaruszenie trzymał, kozakom swawolnym protekcyi nie dawał, szkody w przeszłym roku przez Tatarów poczynione nagrodzić rozkazał i państw JKMci przez dalsze inkursyje tatarskie nie infestował. Na co, jaki jest dany respons, jako pan poseł JKMci w Adrianopolu gdzie fata cessit hardzie et indigne był traktowany, patebit to, da Pan Bóg wszystkim stanom na sejmie przyszłym; teraz to tylko defert JKMść Wmściom, że cesarz turecki inaczej pakt z JKMcią i rpltą zatrzymać nie chce, ażby świeżo z carem JMcią moskiewskim zawarte i poprzysiężone zerwane były. Na co jeżeli JKMść salva conscientia et dignitate sua regia zezwolić może, puszcza to pod rozsądek wszystkich Wmściów, pewien będąc, że Wmściowie nie pozwolicie, aby JKMść miał quidquam przeciwko przysiędze peccare; przy takiej tedy rezolucyi pewnej na przyszłe lato o czem JKMść z różnych miejsc ma dowodne przestrogi spodziewać się potrzeba z cesarzem tureckim wojny, bo i ten pokój jako się wyżej pomieniło z sułtanem Gałgą, a przezeń z całym Krymem pod Podhajcami zawarty, nie ma żadnego w sobie fundamentu i mieć nie może, ex quo han krymski hołdownikiem jest Porty ottomańskiej. Zaczem przeciwko tak wielkiej i wszystkiemu chrześcijaństwu strasznej potędze nie insze, jeno swoje własne i wspólne ojczyzny synów chcąc opponere piersi, gorąco żądać raczy od Wmściów, abyście się wcześnie do tego dysponowali, do czego miłość chwały bożej, gorliwość wiary św. katolickiej i miłość ojczyzny wiąże Wmściów, to jest, abyście exemplo cnych przodków swoich równo z Koroną gotowi byli zaszczycać dostojeństwo JKMci i całość rpltej, co, jakimby miało być sposobem, życzy JKMść, abyście się Wmściowie z sobą porozumiawszy i namówiwszy, donieśli JKMci i całej rpltej przez panów posłów swoich. Tego był JKMść rozumienia, że 15 podymnych, z uchwały sejmu blisko przeszłego, impracticabili w tej rpltej exemplo pod ciężką wydane przysięgą, miały wystarczyć nietylko nagrodzie za krwawe zasługi wojsku winnej, ale i ukontentowaniu innych kredytorów, lecz zawiedziony w swojóm zostawszy rozumieniu, życzy sobie i to od Wmściów gorąco żądać raczy, abyście sami między sobą seńam około tego uczynić chcieli inquisitionem, zkądby ten był mankament, że z podymnych wyżej pomienionyeh, nad mniemanie wszystkiego świata, do skarbu rpltej mała wniesiona suma, co było okazyją, że pp, komisarze JKMci i całej rpltej do zapłaty i zwinięcia wojska wyznaczeni nie mogli tego exequi, co im sejm przeszły injunxerat, bo wojsko część tylko zasługi wziąwszy, zwinąć się nie dało. Im tedy dłużej rplta przewlecze satysfakcyją wojsku, tem większy ciężar na się i na dobra swoje przez sustentowanie onego zaciągnie, od którego, aby jako najprędzej uwolnioną zostać mogła, to szczególne widzieć JKMść raczy medium, żebyście Wmściowie largiori manu około ukontentowania wojska chodzić i radzić chcieli, którego borgowa służba największą jest ruiną państw JKMci i największą do wszystkiego złego okazyją. za krwawe zasługi wojsku winnej, ale i ukontentowaniu innych kredytorów, lecz zawiedziony w swojóm zostawszy rozumieniu, życzy sobie i to od Wmściów gorąco żądać raczy, abyście sami między sobą seńam około tego uczynić chcieli inquisitionem, zkądby ten był mankament, że z podymnych wyżej pomienionyeh, nad mniemanie wszystkiego świata, do skarbu rpltej mała wniesiona suma, co było okazyją, że pp, komisarze JKMci i całej rpltej do zapłaty i zwinięcia wojska wyznaczeni nie mogli tego exequi, co im sejm przeszły injunxerat, bo wojsko część tylko zasługi wziąwszy, zwinąć się nie dało. Im tedy dłużej rplta przewlecze satysfakcyją wojsku, tem większy ciężar na się i na dobra swoje przez sustentowanie onego zaciągnie, od którego, aby jako najprędzej uwolnioną zostać mogła, to szczególne widzieć JKMść raczy medium, żebyście Wmściowie largiori manu około ukontentowania wojska chodzić i radzić chcieli, którego borgowa służba największą jest ruiną państw JKMci i największą do wszystkiego złego okazyją. Wielkości długu dawnego i teraźniejszego wojsku winnego nie wyraża JKMść Wmściom, bo Wżny kasztelan wileński, jako najwyższy wódz wojska JKMci i dyrektor komissyi z Wnym podskarbim wielkim, powinni w tej mierze dostatecznie informować Wmściów. Czwarty jednak milijon o wypłacenie którego przez kilka lat suplikuje wojsko tak do JKMci, jako i do całej rpltej przypomina Wmściom, i aby był realiter wypłacony, gorąco instat. Wielkości długu dawnego i teraźniejszego wojsku winnego nie wyraża JKMść Wmściom, bo Wżny kasztelan wileński, jako najwyższy wódz wojska JKMci i dyrektor komissyi z Wnym podskarbim wielkim, powinni w tej mierze dostatecznie informować Wmściów. Czwarty jednak milijon o wypłacenie którego przez kilka lat suplikuje wojsko tak do JKMci, jako i do całej rpltej przypomina Wmściom, i aby był realiter wypłacony, gorąco instat. A że ukontentowanie wojska nie w samej tylko zawisło zapłacie, żądać JKMść raczy od Waszmościów, żebyście Wmściowie desideria wojskowe z przeszłego sejmu, dla nacisku spraw publicznych w reces puszczone na teraźniejszym sejmie, osobliwie ratione wieczności i lenności pp. posłom swoim traktować pozwolili, nie umykając ludziom zasłużonym braterskich afektów, do których JKMść gotów będzie swoją concurrere szczodrobliwością, gdy na to jednostajna wszystkich stanów zajdzie zgoda. A że ukontentowanie wojska nie w samej tylko zawisło zapłacie, żądać JKMść raczy od Waszmościów, żebyście Wmściowie desideria wojskowe z przeszłego sejmu, dla nacisku spraw publicznych w reces puszczone na teraźniejszym sejmie, osobliwie ratione wieczności i lenności pp. posłom swoim traktować pozwolili, nie umykając ludziom zasłużonym braterskich afektów, do których JKMść gotów będzie swoją concurrere szczodrobliwością, gdy na to jednostajna wszystkich stanów zajdzie zgoda. Jako jest wielka JKMci i całej rpltej ztąd gloria, kiedy ludzie z postronnych krajów krew swoją w wojskach JKMci za dostojeństwo Jego Pańskie i całość ojczyzny naszej hojnieJako jest wielka JKMci i całej rpltej ztąd gloria, kiedy ludzie z postronnych krajów krew swoją w wojskach JKMci za dostojeństwo Jego Pańskie i całość ojczyzny naszej hojnie leją, tak za wielki wstyd poczytać to musi, kiedy stany rpltej takim ludziom winnej odmawiają wdzięczności. Czego, że na przeszłym sejmie nazbyt jasny był dowód, ciężko JKMść ubolewać na to musiał; życząc tedy, aby na teraźniejszym ratione indygenatów i nobilitacyi faciliorem ludzie rycerscy uznali rempublicam, gorącą swoje wnosi JKMść do Wmściów instancyją, abyście do tych klejnotów nie bronili przypuścić tych, którzy na nie dobrze krwią i odwagami swemi zasłużyli, i którzy od Wżnego hetmana wielkiego, tudzież od wojska całego będą Wmściom zalecani. leją, tak za wielki wstyd poczytać to musi, kiedy stany rpltej takim ludziom winnej odmawiają wdzięczności. Czego, że na przeszłym sejmie nazbyt jasny był dowód, ciężko JKMść ubolewać na to musiał; życząc tedy, aby na teraźniejszym ratione indygenatów i nobilitacyi faciliorem ludzie rycerscy uznali rempublicam, gorącą swoje wnosi JKMść do Wmściów instancyją, abyście do tych klejnotów nie bronili przypuścić tych, którzy na nie dobrze krwią i odwagami swemi zasłużyli, i którzy od Wżnego hetmana wielkiego, tudzież od wojska całego będą Wmściom zalecani. A że rplta nie jest pewna pokoju i owszem pewniejsza wojny, przypomina JKMść Wmściom defekta artyleryi, amunicyi, ruinę cekauzu i fortecy wileńskiej, tudzież i ruiny innych zamków i fortec pogranicznych, abyście Wmściowie wcześnie consulendo conservationi samych siebie, osobliwie na opatrzenie necessariorum artyleryi, amunicyi i na restauracyją wspomnionych ruin obmyślili podatek. A że rplta nie jest pewna pokoju i owszem pewniejsza wojny, przypomina JKMść Wmściom defekta artyleryi, amunicyi, ruinę cekauzu i fortecy wileńskiej, tudzież i ruiny innych zamków i fortec pogranicznych, abyście Wmściowie wcześnie consulendo conservationi samych siebie, osobliwie na opatrzenie necessariorum artyleryi, amunicyi i na restauracyją wspomnionych ruin obmyślili podatek. Jako JKMść dla wygody rpltej i dla zatrzymania wojska Wgo Ks. Litews. w służbie jej będącego, ochotnie defectum skarbu sumą trzech kroć sta sześćdziesiąt sześciu tysięcy złotych, u różnych zaciągnąwszy kredytorów założył, tak aby mu ta suma z podatków na przyszłym sejmie uchwalonych, według assekuracyi na blisko przeszłym per constitutionem danej, realiter wypłaconą była, gorąco za samym sobą instat do Wmciów; niemniej i w tem, aby suma 40 tysięcy względem intraty z ekonomii szawelskiej przychodząca, za rok trzeci obmyślona była. Jako JKMść dla wygody rpltej i dla zatrzymania wojska Wgo Ks. Litews. w służbie jej będącego, ochotnie defectum skarbu sumą trzech kroć sta sześćdziesiąt sześciu tysięcy złotych, u różnych zaciągnąwszy kredytorów założył, tak aby mu ta suma z podatków na przyszłym sejmie uchwalonych, według assekuracyi na blisko przeszłym per constitutionem danej, realiter wypłaconą była, gorąco za samym sobą instat do Wmciów; niemniej i w tem, aby suma 40 tysięcy względem intraty z ekonomii szawelskiej przychodząca, za rok trzeci obmyślona była. Acz we wszystkich okazyjach Wżny Jan na Kraśnie Krasiński, podskarbi najwyższy koronny, multum zwykł praestare pro rempuhlicam, najbardziej jednak na blisko przeszłym trybunale lwowskim enituit miłość jego ku utrapionej ojczyźnie, gdy in defecto aerarii publici, na ukontentowanie wojska cudzoziemskiego zaciągu koronnego, zaciągnął u różnych osób na kredyt trzykroć sto sześćdziesiąt tysięcy złotych, którą to sumę, aby województwa koronne eliberando fidem Wżnego poskarbiego swego niezwłocznie wypłaciły. Wiele pomoże do tego gorąca instancyją Wmściów, którą abyście do stanów koronnych za przerzeczonym Wżnym podskarbim wnieśli, pilnie JKMść żądać raczy od Wmściów. przerzeczonym Wżnym podskarbim wnieśli, pilnie JKMść żądać raczy od Wmściów. A że i Wżny podskarbi wielki Wgo Ks. Litews. dla przy sługi JKMci i całej rpltej znaczne in fidem publicam u różnych ludzi zaciągnął sumy, pewien JKMść zostaje, że Wmściowie, zawdzięczając tę jego wygodę nie dopuścicie mu szwankować w kredycie, na zatrzymaniu którego wiele samym Wmciom i całej rpltej zależy. A że i Wżny podskarbi wielki Wgo Ks. Litews. dla przy sługi JKMci i całej rpltej znaczne in fidem publicam u różnych ludzi zaciągnął sumy, pewien JKMść zostaje, że Wmściowie, zawdzięczając tę jego wygodę nie dopuścicie mu szwankować w kredycie, na zatrzymaniu którego wiele samym Wmciom i całej rpltej zależy. Tejże wdzięczności Wmściów zalecać JKMść raczy zeszłego Wżnego Gosiewskiego, podskarbiego wielkiego, hetmana polnego dla rpltej wygody, aby sumy onemu i sukcessorom jego konstytucyjami warowane, jako najprędzej wypłacone były, tudzież ta suma, którą pozostała małżonka jego przy likwidacyi na przeszłym sejmie uczynionej, documentaliter pokazała być nieboszczykowi et per consequens sobie i potomstwu swojemu winną. Tejże wdzięczności Wmściów zalecać JKMść raczy zeszłego Wżnego Gosiewskiego, podskarbiego wielkiego, hetmana polnego dla rpltej wygody, aby sumy onemu i sukcessorom jego konstytucyjami warowane, jako najprędzej wypłacone były, tudzież ta suma, którą pozostała małżonka jego przy likwidacyi na przeszłym sejmie uczynionej, documentaliter pokazała być nieboszczykowi et per consequens sobie i potomstwu swojemu winną. Osobliwej JKMść Wżnego kasztelana wileńskiego, hetmana wielkiego ku ojczyźnie przypisuje gorliwości, iż widząc ją ustawicznym podległą wojnom, życzy, aby synowie jej nietylko w cudzych krajach, ale i w domu potrzebne w dziele rycerskiem brali ćwiczenie, to jest, aby się uczyli mathematicam militarem i rzeczy puszkarskich, bez których żadną miarą porządnie prowadzona być nie może wojna, chcąc do takiego ćwiczenia z wysługi swej krwawej rycerską w Wilnie, jaka miała być we Lwowie, wystawić szkołę i do założenia fundamentów jej, sposobnego z cudzych krajów sprowadzić człowieka. Przeto jako tę propozycyją Wżnego hetmana rozsądkiem swym Pańskim uważył był nader potrzebną, tak życzy, aby od wszystkich stanów rpltej była przyjętą i do skutku przywiedzioną; do czego żebyście się Wmściowie swoją concurrere chcieli życzliwością, sama miłość ojczyzny i pragnienie ćwiczenia synów swoich powinny movere et stimulare Wmściów. A żeby się ta propozycyja nie zdała novitatem jaką sapere, przeczytajcie Wmściowie konstytucyją o takiej szkole na szczęśliwej koronacyi najjaśniejszego Władysława IV, Pana brata JKMci zapisaną. Osobliwej JKMść Wżnego kasztelana wileńskiego, hetmana wielkiego ku ojczyźnie przypisuje gorliwości, iż widząc ją ustawicznym podległą wojnom, życzy, aby synowie jej nietylko w cudzych krajach, ale i w domu potrzebne w dziele rycerskiem brali ćwiczenie, to jest, aby się uczyli mathematicam militarem i rzeczy puszkarskich, bez których żadną miarą porządnie prowadzona być nie może wojna, chcąc do takiego ćwiczenia z wysługi swej krwawej rycerską w Wilnie, jaka miała być we Lwowie, wystawić szkołę i do założenia fundamentów jej, sposobnego z cudzych krajów sprowadzić człowieka. Przeto jako tę propozycyją Wżnego hetmana rozsądkiem swym Pańskim uważył był nader potrzebną, tak życzy, aby od wszystkich stanów rpltej była przyjętą i do skutku przywiedzioną; do czego żebyście się Wmściowie swoją concurrere chcieli życzliwością, sama miłość ojczyzny i pragnienie ćwiczenia synów swoich powinny movere et stimulare Wmściów. A żeby się ta propozycyja nie zdała novitatem jaką sapere, przeczytajcie Wmściowie konstytucyją o takiej szkole na szczęśliwej koronacyi najjaśniejszego Władysława IV, Pana brata JKMci zapisaną. Stosując się JKMść do recessu sejmu blisko przeszłego, życzy, żeby wszystkie desideria wiernych i życzliwych poddanych jego, jako najskuteczniej na przyszłym sejmie ukontento-Stosując się JKMść do recessu sejmu blisko przeszłego, życzy, żeby wszystkie desideria wiernych i życzliwych poddanych jego, jako najskuteczniej na przyszłym sejmie ukontento- wane były, między któremi pamiętając być słusznemi Wżnego Mikołaja Stefana Paca, wojewody trockiego, względem nagrody za spustoszone starostwo krzyczewskie przez częste obozy tak domowe, jako i nieprzyjacielskie, żądać JKMść raczy od Wmściów, abyście na toż starostwo pewną sumę wnieść pozwolili. wane były, między któremi pamiętając być słusznemi Wżnego Mikołaja Stefana Paca, wojewody trockiego, względem nagrody za spustoszone starostwo krzyczewskie przez częste obozy tak domowe, jako i nieprzyjacielskie, żądać JKMść raczy od Wmściów, abyście na toż starostwo pewną sumę wnieść pozwolili. Suma trubecka, acz nie do skarbu Wgo Ks. Litews. , ale do koronnego należy, aby jednak Wżny Wołodkowicz, wojewoda nowogrodzki należącą ze skarbu koronnego odebrał satysfakcyją, interest Wmściów, jako brata, gorącą do stanów koronnych wesprzeć instancyją. Suma trubecka, acz nie do skarbu Wgo Ks. Litews. , ale do koronnego należy, aby jednak Wżny Wołodkowicz, wojewoda nowogrodzki należącą ze skarbu koronnego odebrał satysfakcyją, interest Wmściów, jako brata, gorącą do stanów koronnych wesprzeć instancyją. Satysfakcyja sukeessorów JWgo Pawła Sapiehy, wojewody wileńskiego, ratione długu, konstytucyją r. 1661 assekurowanego z przeszłego sejmu do blisko następującego odłożona, nie tak instancyi JKMci, jako discretionem Wmściów et executionem legis potrzebuje, którą aby wspomnieni sukcessorowie w rzeczy samej uznali, sama sprawiedliwość powninna Wmściów wiązać do tego. Satysfakcyja sukeessorów JWgo Pawła Sapiehy, wojewody wileńskiego, ratione długu, konstytucyją r. 1661 assekurowanego z przeszłego sejmu do blisko następującego odłożona, nie tak instancyi JKMci, jako discretionem Wmściów et executionem legis potrzebuje, którą aby wspomnieni sukcessorowie w rzeczy samej uznali, sama sprawiedliwość powninna Wmściów wiązać do tego. Przypominając JKMść pretensyje praesentium, nie przepomina etiam, absentis, dobrego i życzliwego sługi swego, pana referendarza i pisarza Wgo Ks. Litews. , który aby według assekuracyi na przeszłym sejmie per constitutionem otrzymanej, rzetelnie w długu sobie winnym na teraźniejszym był ukontentowanym, serio JKMść zalecać raczy Wmściom, ten podając sposób, aby ta suma na dzierżawę którą w posesyi jego będącą wniesioną była. Przypominając JKMść pretensyje praesentium, nie przepomina etiam, absentis, dobrego i życzliwego sługi swego, pana referendarza i pisarza Wgo Ks. Litews. , który aby według assekuracyi na przeszłym sejmie per constitutionem otrzymanej, rzetelnie w długu sobie winnym na teraźniejszym był ukontentowanym, serio JKMść zalecać raczy Wmściom, ten podając sposób, aby ta suma na dzierżawę którą w posesyi jego będącą wniesioną była. Upatrując JKMść, iż przez naznaczenie wielkiej liczby pp. komisarzów do zapłaty wojskowej, nie tylko wiele zwykło decedere w skarbie z pieniędzy wojsku należących na solaria, ale i w sądach wielkie czynić zatrudnienie, życzy, abyście Wmściowie na przyszłym sejmie o takie przez pp. posłów swoich starali się prawo, któreby stringeret rempublicam do naznaczania na potem po jednym tylko komisarzu z województwa, województwa zaś aby były obowiązane do obmyślania onym salcwia. Upatrując JKMść, iż przez naznaczenie wielkiej liczby pp. komisarzów do zapłaty wojskowej, nie tylko wiele zwykło decedere w skarbie z pieniędzy wojsku należących na solaria, ale i w sądach wielkie czynić zatrudnienie, życzy, abyście Wmściowie na przyszłym sejmie o takie przez pp. posłów swoich starali się prawo, któreby stringeret rempublicam do naznaczania na potem po jednym tylko komisarzu z województwa, województwa zaś aby były obowiązane do obmyślania onym salcwia. PUNKTA Z INSTRUKCYI KORONNEJ. PUNKTA Z INSTRUKCYI KORONNEJ. Przystępując do teraźniejszej obrady sejmowej, najprzód JKMść stanom koronnym przedkłada wiadomość o transakcy- jach z pogranicznymi monarchami, od których aut metus, aut periculum inpendent na rpltą. Wyprawiony z sejmu przeszłego poseł wielki do Porty ottomańskiej Wżny Hieronim Radziejewski in medio actu twardej z pyszną na wszystek świat presumpcyją negocyjacyi tamże w Adryjanopolu usługę rpltej zdrowiem zapieczętował nie tak chorobą, jako maerore animi consumptus, po którego śmierci urodzony Wysocki, cześnik sochaczewski, sekretarz legationis przywiedziony jest do tego, aby zaczętą kończył legacyją i confirmationem pactorum odebrał. Przy których jednak wydane mu są listy od tejże Porty cum interminio pisane, aby jeżeli chce rplta, żeby te stare pacta wagę swoją i stałość miały, z Moskwą rozbrat i pokój rozerwać; narodu kozackiego jako go nazywają, aby rplta za swoich nie uzurpowała, ponieważ ich w protekcyją swoją i w imperium Porta przyjęła. Na te tak niepodobne kondycyje, jaki respons i rezolucyją ma dać Porcie JKMść exquirit na sejm teraźniejszy consilium stanów rpltej. jach z pogranicznymi monarchami, od których aut metus, aut periculum inpendent na rpltą. Wyprawiony z sejmu przeszłego poseł wielki do Porty ottomańskiej Wżny Hieronim Radziejewski in medio actu twardej z pyszną na wszystek świat presumpcyją negocyjacyi tamże w Adryjanopolu usługę rpltej zdrowiem zapieczętował nie tak chorobą, jako maerore animi consumptus, po którego śmierci urodzony Wysocki, cześnik sochaczewski, sekretarz legationis przywiedziony jest do tego, aby zaczętą kończył legacyją i confirmationem pactorum odebrał. Przy których jednak wydane mu są listy od tejże Porty cum interminio pisane, aby jeżeli chce rplta, żeby te stare pacta wagę swoją i stałość miały, z Moskwą rozbrat i pokój rozerwać; narodu kozackiego jako go nazywają, aby rplta za swoich nie uzurpowała, ponieważ ich w protekcyją swoją i w imperium Porta przyjęła. Na te tak niepodobne kondycyje, jaki respons i rezolucyją ma dać Porcie JKMść exquirit na sejm teraźniejszy consilium stanów rpltej. Nie zdało się Wżnemu marszałkowi wielkiemu, hetmanowi polnemu koronnemu absonum w niegotowości rpltej odrzucać pogodnej do jej uspokojenia okazyi, zwłaszcza z tym narodem, który szkodę czynić a sam odnieść nie bardzo może i tak ztraktował kondycyjami dobremi et ex dignitate JKMci i rpltej, gdyż i kozacy do poddaństwa rpltej powracają, którzy że amnestyi i komissyi od tejże rpltej potrzebują, także wszystka ta transakcyja sejmem approbari ma, tedy i to stanom rpltej proponit JKMść. Nie zdało się Wżnemu marszałkowi wielkiemu, hetmanowi polnemu koronnemu absonum w niegotowości rpltej odrzucać pogodnej do jej uspokojenia okazyi, zwłaszcza z tym narodem, który szkodę czynić a sam odnieść nie bardzo może i tak ztraktował kondycyjami dobremi et ex dignitate JKMci i rpltej, gdyż i kozacy do poddaństwa rpltej powracają, którzy że amnestyi i komissyi od tejże rpltej potrzebują, także wszystka ta transakcyja sejmem approbari ma, tedy i to stanom rpltej proponit JKMść. Więc iż wszystkich traktatów dotrzymanie najbardziej sądzić się zwykło in securitate armorum, tedy nie spuszczając się na papiery i przysięgi, które tak wielekroć, zawodziły rpltą, życzy JKMść, aby omnimodam securitatem tej rpltej status et ordines obmyśliły. Więc iż wszystkich traktatów dotrzymanie najbardziej sądzić się zwykło in securitate armorum, tedy nie spuszczając się na papiery i przysięgi, które tak wielekroć, zawodziły rpltą, życzy JKMść, aby omnimodam securitatem tej rpltej status et ordines obmyśliły. A że ta na dobrze sporządzonem wojsku najbardziej zależy, porządek zaś żaden bez wczesnej płacy czyniony być nie może, paterne przestrzega JKMść, aby tot malis edocta rpblca chciała kiedyżkolwiek solidum wziąć przed się consilium względem tej to zapłaty wojsku, żeby co ćwierć anticipate płacić, gdyż borgowe służby tak wiela milijonów przypłacać przycho-A że ta na dobrze sporządzonem wojsku najbardziej zależy, porządek zaś żaden bez wczesnej płacy czyniony być nie może, paterne przestrzega JKMść, aby tot malis edocta rpblca chciała kiedyżkolwiek solidum wziąć przed się consilium względem tej to zapłaty wojsku, żeby co ćwierć anticipate płacić, gdyż borgowe służby tak wiela milijonów przypłacać przycho- 5858 dzi, a nie płatny żołnierz ani może być in disciplina słusznie zatrzymany i ochota w nim tępieje i gaśnie do dzieł rycerskich, ą zatem wielkie rei bene gerendae zwykły upływać okazyje. Do tego że sine validis praesidiis Ukraina zatrzymana być nie może, a przytem albo recentibus odiis, albo suspectu viciniae ku bezpieczeństwu i zaszczytowi rpltej wojska potrzeba. Wszystkie privatorum dispendia niezmiernem wyniesieniem pretiorum rerum najbardziej zawisły, te zaś sine reductione monety ad justum valorem stanowione ani moderowane być nie mogą, zaczem JKMść życzy, aby na teraźniejszym sejmie rplta rem monetariam w jako najlepszy porządek wprawiła. Na legacyje i ekspensy publiczne ponieważ ordynaryjne proventus sufficere nie mogą, necessarium żeby rplta obmyśliła sumptum. Przyczyniało się wojsko na przeszłym sejmie za niektórymi żołnierzami o nobilitacyje, debetur to praemium ich virtuti; którzy sanguine meruerunt; na co, jako JKMść pozwalać raczy, tak i stany rpltej competit, aby praemium virtuti non denegetur. I toć to jest, co JKMść na ten czas przedkładać raczy stanom rpltej koronnym, ojcowskim afektem obtestando, że będąc ostatnim e doma fundatrice libertatem tej rpltej, iżali miałby JKMść gloriam et amorem domu Jagiełłowego na sobie gasić, i owszem niechaj pewni będą, że jako naddziada swego Augusta kończy saeculum, na którego dobrotliwej rezolucyi wszystkie cardinalium jurium fundamenta swój efekt wzięły, tak idąc przykładem jego, na znak ojcowskiej swojej ku tej rpltej miłości te cnemu narodowi daje przestrogi Że rwanie sejmów nikomu bardziej tylko onymże samym szkodzi; że dyskursów mnóstwo i w radach publicznych potocznej wymowy a nie gruntownej rady koncertacyje nic nie przynoszą publicznej wygody, ani prywatnej reputacyi, tylko czasu zgubę, a u postronnych lekkie poważanie. Że wtrącając prywatne materyje tamujemy cursum consiliorum publicorum o zdrowiu i całości ojczyzny, a nawet wolno każdemu prawu wyrażonemu opponere. Ze przez dobrowolny nieporządek zawodzimy siebie i rpltą i tem tracimy ryczałtem prowincyje, z czego sąsiedzkie narody a osobliwie pogańskie ciesząc się, nieporządek tej rpltej biorą sobie za fundusz korzyści i jedynego szczęścia swego, kiedy się im żywnie podoba z nieoszacowaną tak wielu chrześcijańskich dusz niewinnych szkodą, których requiret sprawiedliwość boska z rąk każdego sejmującego. Dla czego JKMść życzy, aby more majorum kiedyżkolwiek sejmowaćeśmy chcieli i tej konfuzyi sami sobie nie czynili, ale według prawa, żeby izba poselska pięcią dni przed konkluzyją na górę przychodziła z umówionemi między sobą konstytucyjami, bo się gwałt prawu w tej mierze dzieje, gdy o tem, co mieli między sobą uspokoić et uno choro dopiero między sobą na górze koncertują, w czem choćby nic inszego nie było, jeno sama szczupłość czasu pięciu dni prawem opisanych, quae possibilitas humanitus mówiąc, aby na czytanie konstytucyj z kontradykcyjami wystarczyć mogły, a cóż gdy włączone bywa tak wiele materyj. Zaczem requirit paterne JKMść, aby każdy sejmik posłom swoim serio injungat, żeby prywatami ostentatione albo aemulatione nie bawiąc się, samo bonum publicum, prawo a wolność brali przed się, mając baczność, jeśliże nie nad sobą, to przynajmniej nad osłabiałem zdrowiem JKMci, któremu żadne obozy i między najsroższemi moskiewskiemi lodami stawione kotary, nigdy tak wiele zdrowia nie ujmowały, jako ciężka nudność tak długiego na sejmie siedzenia, gdzie każdy z posłów sobie folguje i kolegom swoim, a JKMść ponosić musi osobą swoją aestus i nocnego niespania. A przeto JKMść żadnej nie życzy sejmu prolongacyi, jako sprawom publicznym, tak i zdrowiu swemu nader niewygodnej; co wszystko podając do jako najbaczniejszej uwagi stanom koronnym z ojcowskiego afektu swego ku wspólnej ojczyźnie życzy, aby ją post tot casus reflorescentem we wszelakiej szczęśliwości mógł oglądać. Te tedy punkta JKMść Pan n. m. in rem et commodum rpblcae potrzebne uważywszy podaje ad trutinam Wmściom życząc i ojcowsko żądając, abyście dobrze one między sobą roztrząsnąwszy do tego wszystkie swoje aplikowali usiłowania, jakoby utrapiona ojczyzna synowskiemi Wmściów radami gruntownie podźwigniona i od wszystkich niebezpieczeństw zasłoniona została; do czego najbardziej prędkie i rzetelne wojska ukontentowanie dopomódz może. Przez miłość wspólnej ojczyzny i dla zachowania całości jej obtestatur JKMść Wmściów, abyście nie tylko agrariis contributionibus, które ubogim ludziom muszą być ciężkie, ale też inszemi sposobami, które między sobą wynaleść możecie, uwolnili ją od długu wojska i innym kredytom winnego. Profinale życzy JKMść, żeby Wmście takich posłów z pośrodka siebie obrali, którzyby nie swoje albo cudze prywaty, ale samo dobro ojczyzny i uspokojenie jej równo z JKMścią promowowali. Na własne JKMci rozkazanie Krzysztof Pac Andrzej Kotowicz kanclerz Wgo Ks. Litews. pisarz Wgo Ks. Litews. 136. MOWA MEDEKSZY NA SEJMIKU 1667 MIANA DNIA 13 Decembris PRZED ODDANIEM KREDENSU JKMci DO POWIATU CAŁEGO. JKMść Pan n. m. jako zwykł od zaczęcia szczęśliwego panowania swego wszystkim krajom państw sobie od P. Boga powierzonych łaskawe swe Pańskie oświadczać fawory, tak i na ten czas nie mogąc przepomnieć wiernych poddanych swoich z wrodzonej swej przeciwko tej rpltej miłości, gdy wszystkich obywatelów koronnych i Wgo Ks. Litews, odwiedzać raczy, odwiedza też i samych Wmściów, których tu widzę obecnych i drugich Wmściów w domu zostających, nietylko zwyczajną łaskę swą Pańską ofiarując, ale i ojcowską miłością każdego z Wmściów ubezpieczając. Życzy przytem zdrowia od P. Boga dobrego, życzy wszech pomyślnych fortun, życzy na ostatek, abyście Wmść pp. po tak ciężkich na rpltą i na samych siebie zagniewanego nieba paroksyzmach, trudach i ciężkich podatkach jako już przez niejaki czas ucieszyli i uweselili z uciszenia wojny, tak i do końca mogli mieć z dobrotliwej ręki boskiej za szczęśliwego panowania JKMci najfortunniejszy ojczyźnie pokój. Jako to Wmść pp. obszerniej z propozycyi JKMci Pana n. m. o afekcie Pańskim do siebie dostateczniej wyrozumieć będziecie raczyli, do czego nim przystąpię teraz wprzód kredens JKMci przez mię w tej materyi ordynowany do ręku Jmpana marszałka oddaję, a za tąż okazyją, gdy mi się dostaje patrzeć na zdrowia Wmść pp. , jako mi ztąd miłą odbieram konsolacyją, tak uprzejmie życzę, żebyście z wesołych niebios do lat najpóźniejszych w takowymże zostając zdrowiu z laty oraz wszelkie liczyli szczęśliwości. 137. MOWA MEDEKSZY POWTóRNA PO ODDANIU KREDENSU A PRZED CZYTANIEM INSTRUKCYI. Jakie dotąd JKMść Pan n. m. o całości i ochronie rpltej czynić raczył staranie, nietylko przede mną lat różnych przy tak częstych propozycyjach JKMci, a po kilkakrotnych przez Jmpana podsędka i najpośledniejszej przede mną dość obszernie przepowiedziano, aleć i na cały świat musiała pójść ogromna fama, jak wielu nieprzyjaciół różnych, na których stroje i zwyczaje rzadko nam przed tem z dziwowidzeniem patrzeć dostawało na jedno szczególne państwo JKMci ledwo nie ze wszystkich czterech części świata obróconych, jednych spędziwszy, drugich z wielką sławą narodu naszego zgromniwszy zajątrzony świat wielkiemi pracami, niewczasami wszędzie obecnością swoją Pańską więcej lat licząc w obozach pod namiotami, aniżeli pod baldakinami, a czasem zapomniawszy krwi królewskiej i wysokiego gniazda orlego szczęśliwie uspokajał. Poświęcił ten Pan nieraz żywot swój nosząc go ochoczo dla obrony ojczyzny wojując nietylko z postronnymi, ale i z domowymi nieprzyjaciółmi; do tego, któryż kiedy sobie tej naszej wolnej rpltej rządca, jako JKMść nieprzyjaźni między wielkimi domami szkodliwe dobru pospolitemu życząc widzieć w zgodzie i jedności wiernych poddanych swoich nietylko jednał, uspokajał, ale na ostatek i sobie samemu tak wiele ran do serca królewskiego zadanych miłościwie wycierpiawszy własnego obrażenia majestatu swojego, wielkiej, nieznośnej krzywdy, dla rozruchów i zamętów większych nieraz ustępował, pokazując dobrotliwość i klemencyją swą Pańską całemu światu, że tę rpltą nie w niewoli, ale W opiece swojej za wolnymi głosami na to państwo wzięty cho- wać ją raczy, idąc w tem torem słodkich imion narodowi naszemu najmilszych królów polskich i wielkich książąt litewskich. Których pamiątkę, jako wie bardzo dobrze, że ta rplta i pod ten dzień w sercach swych chować zwykła, tak takowąż pamiątkę, chce nietylko Wmściom, ale i czasom następującym zostawić. Jakoż już pierwej domowe ciężkie uspokoiwszy mieszaniny, a potem i z monarchą wschodnim lubo doczesny uczyniwszy pokój i na południowe kraje od strasznej całemu chrześcijaństwu siły bisurmańskiej pilne mieć poczyna oko, i jako często zligowane tatarskie i kozackie potęgi wojsko koronne w oblężenie wzięło, tak zaraz rezolwował się był, nim traktat pod Podhajcami stanął i sam osobą swoją wydawszy do województw koronnych na pospolite ruszenie uniwersały, ratować Koronę. A co nam obywatelom Wgo Ks. Litews. jest za wielki dowód afektu Pańskiego, obóz swój nietylko na zaszczyt koronnych, ale i na zasłonę Wgo Ks. Litews. od jakich niebezpieczeństw pod Lublin ordynował był i we wszystkiem zgoła w gorącem obmyśliwaniu ustawać nie raczy, kiedy sam dopiero takową pieczołowania swego Pańskiego rozkazuje mi donieść Wmść panom instrukcyją. 138. LIST ALBO KREDENS PRZY INSTRUKCYI NA SEJMIK SEJMOWY PISANY DO POWIATU KOWIEńSKIEGO anno 1667. Jan Kazimierz z łaski bożej i t. d. Wielebni w Bogu, wielmożni, urodzeni, uprz. i wiernie nam mili Sama dyspozycyja sejmu blisko przeszłego wiązała nas do tego, abyśmy sejm walny sześćniedzielny jako najprędzej złożyli, który pro die 24 Januarii w jeneralnej radzie w Krakowie odprawionej deklarowawszy, gotowiśmy go byli zaraz przez uniwersały po wszystkich państwach naszych ogłosić rozkazać; ale za nastąpieniem hord tatarskich z kozakami złączonych nie przyszło nam do tego, bośmy się do zaszczytu miłej rzucili ojczyzny, którą jako prędko miłosierny Bóg z cudownej opatrzności swojej za mądrą i rozsądną odważnego wodza naszego Wgo marszałka wielkiego koronnego sprawą ze złej, a ledwie nie ostatnią zgubą grożącej wydźwignął toni, tak zarazem kancelaryjom naszym sejmową rozkazaliśmy gotować ekspedycyją, która jeśliby niewcześnie doszła, ścisłości czasu przypisać to potrzeba. A że z sejmu blisko następującego utrapiona ojczyzna gruntownego od własnych synów swoich wygląda ratunku, życzymy, abyście uprz. i wier. n. m. takich z pośrodka siebie na sejm obierali posłów, którzyby nie swojej prywaty, ale dobro pospolite równo z nami promowowali. Które w czem constitit wyrozumiecie Wmść z instrukcyi naszej urodzonemu Stefanowi Franciszkowi z Prószcza Medekszy, dworzaninowi i sekretarzowi naszemu, pisarzowi grodzkiemu kowieńskiemu, posłowi naszemu powierzonej, którą abyście uprz. i wier. n. m. z winnem przyjąwszy uszanowaniem nie tęskliwie słuchali, pilnie żądamy, życząc uprz. i wier. n. m. dobrego od P. Boga zdrowia. Dan w Warszawie d. 25 Novembris roku pańskiego 1667, panowania naszego polskiego i szwedzkiego 20go roku. 139. LIST KRóLA. JAKA KAZIMIERZA DO STEFANA FR. MEDEKSZY, PISARZA KOWIEŃSKIEGO, POSŁA OD JKMci NA SEJMIK PRZEDSEJMOWY DO POWIATU KOWIEŃSKIEGO. Jan Kazimierz z łaski bożej król polski etc. Urodzony wierny nam miły Acz zawsze, osobliwie jednak teraźniejszego zamieszanego czasu sobie do funkcyi poselskiej powinniśmy przybierać subjekta, któreby nietylko powagę naszą królewską na sejmiku zatrzymać, ale i mentem nostram explicare umiały; czemu obojgu, że wier. n. m. wydołać będziesz mógł, dobrze od pp. urzędników przy boku naszym będących, informati jesteśmy, śmiele zatem powierzamy Wmści instrukcyją naszą na sejmik powiatu kowieńskiego ordynowany, żądając, abyś na termin naznaczony zjechawszy, wszystkie matyryje w niej wyrażone quam accurmtissime obywatelom zgromadzonym proponował i onych do ratunku ojczyzny, jako najgoręcej dysponował. Ozem obowiążesz nas Wmść do wszelkiej ku sobie wdzięczności, któremu przy ofiarowaniu łaski naszej dobrego od P. Boga życzymy zdrowia. wdzięczności, któremu przy ofiarowaniu łaski naszej dobrego od P. Boga życzymy zdrowia. Dan w Warszawie d. 25 Novembris roku pańskiego 1667, panowania naszego polskiego i szwedzkiego 20go roku. Dan w Warszawie d. 25 Novembris roku pańskiego 1667, panowania naszego polskiego i szwedzkiego 20go roku. Jan Kazimierz król. Jan Kazimierz król. 140. 140. MOWA MEDEKSZY TRZECIA PO PRZECZYTANIU INSTRUKCYI. MOWA MEDEKSZY TRZECIA PO PRZECZYTANIU INSTRUKCYI. Tu już moi miłościwi panowie chociażbym i słowa jednego do instrukcyi JKMci Pana miłościwego nie przydawał, jaśnie to patet wszystkim Wmść panom, jako JKMść kochając tę rpltą ojcowskiem sercem, takie to we wszystkich potrzebach onej z dawnej swojej prowidencyi staranie pilne mieć raczy, kiedy cokolwiek było chorób najszkodliwszych ojczyźnie, zwłaszcza po czterech sejmach onym szkodliwym przykładem, a dla tego też z żalem JKMci niewypowiedzianym zerwanych, jako pierwej sam z dobroci swojej leczyć te choroby wielkiemi fatygami swemi nie zaniedbał, na sejmie przeszłym dla szczególnego ukontentowania poddanych swoich na wszystkie prawne konstytucyje miłościwie pozwolił; tak i dopiero, już nie rozumiejąc, aby co jeszcze wnętrznego od jakiej jadowitej utajonej trucizny ciało tej rpltej kancerować miało, tylko ten sejm dla własnej obrony a dla sposobów ukontentowania niedopłaconemu wojsku składa i o nim oznajmować raczy, życząc, abyście Wmść panowie consilia swoje, jako najskuteczniejsze, coby było z najlepszem, formować zechcieli i jeśli co kiedy z kluby dawnych praw i zwyczajów tej rpltej dla tak wielkich zawieruchów, a najczęstszych sześcioletnich mieszanin wnętrznych wypaśćby miało i co na sejmie przeszłym w pewnych pretensyjach, lubo desyderyjach ukontentowania nie wzięło. Co wraz wszystko, przy tak wielu sprawach ojczyznę dźwigających zmieścić się nie mogło, dopiero przez Jchmpp. posłów swoich donieść JKMci chcieli tem upewniając, że jako wziął tę ojczyznę prawami i swobodami ozdobioną, tak ją chce znowu nietylko w tej mierze zostawić, ale jeszcze nadto, czego do wolności nie dostawa, więcej przyozdo- bić. Który afekt swój Pański dość to jawnie pokazować raczył, kiedy instrukcyje a czasem i przeciwne, także i samych pp. posłów z różnych ziem i województw każdych sejmów łaskawą twarzą królewską zwykł przyjmować; tak i na ten czas, a osobliwie powiatowi Wmść panów, który przeciwnym dobrej intencyi JKMci i rpltej nie bywał, deklaruje, że przy dezyderyjach z prawem i słusznością zgadzających się i Jchmpp. posłowie, których będzie wola teraźniejszej sesyi na sejm następujący ekspedyjować, tymże nieodmiennym afektem Pańskim przyjmowani będą, rozumiejąc to, że jako na przeszłych sejmikach ludzi godnych, praw ojczystych wiadomych, z których JKMść z rpltą kontent zostawał, obieracieście zwykli, tak i teraz takowychże, dając Jmść na sejm we wszystkiem plenariam potestatem, obierać będziecie raczyli. bić. Który afekt swój Pański dość to jawnie pokazować raczył, kiedy instrukcyje a czasem i przeciwne, także i samych pp. posłów z różnych ziem i województw każdych sejmów łaskawą twarzą królewską zwykł przyjmować; tak i na ten czas, a osobliwie powiatowi Wmść panów, który przeciwnym dobrej intencyi JKMci i rpltej nie bywał, deklaruje, że przy dezyderyjach z prawem i słusznością zgadzających się i Jchmpp. posłowie, których będzie wola teraźniejszej sesyi na sejm następujący ekspedyjować, tymże nieodmiennym afektem Pańskim przyjmowani będą, rozumiejąc to, że jako na przeszłych sejmikach ludzi godnych, praw ojczystych wiadomych, z których JKMść z rpltą kontent zostawał, obieracieście zwykli, tak i teraz takowychże, dając Jmść na sejm we wszystkiem plenariam potestatem, obierać będziecie raczyli. 141. 141. INSTRUKCYJA OD NAS DYGNITARZóW, URZęDNIKóW ZIEMSKICH, GRODZKIKH, RYCERSTWA, SZLACHTY, OBYWATELóW POWIATU KOWIEńSKIEGO NA SEJMIK PRZED SEJMEM PRZYPADAJąCY DNIA 13GO DECEMBRA ZA UNIWERSAłEM JKMCI ZGROMADZONYCH, DANA JMP. JANOWI STANISłAWOWI SZUKSZCIE, PODSęDKOWI KOWIEńSKIEMU I JMP. STEFANOWI FRANCISZKOWI Z PRóSZCZA MEDEKSZY, PISARZOWI GRODZKIEMU, POSłOM NASZYM NA SEJM SZEśćNIEDZIELNY W WARSZAWIE DNIA 24GO STYCZNIA PRZYPADAJąCY WYPRAWIONYM. INSTRUKCYJA OD NAS DYGNITARZóW, URZęDNIKóW ZIEMSKICH, GRODZKIKH, RYCERSTWA, SZLACHTY, OBYWATELóW POWIATU KOWIEńSKIEGO NA SEJMIK PRZED SEJMEM PRZYPADAJąCY DNIA 13GO DECEMBRA ZA UNIWERSAłEM JKMCI ZGROMADZONYCH, DANA JMP. JANOWI STANISłAWOWI SZUKSZCIE, PODSęDKOWI KOWIEńSKIEMU I JMP. STEFANOWI FRANCISZKOWI Z PRóSZCZA MEDEKSZY, PISARZOWI GRODZKIEMU, POSłOM NASZYM NA SEJM SZEśćNIEDZIELNY W WARSZAWIE DNIA 24GO STYCZNIA PRZYPADAJąCY WYPRAWIONYM. Jako zawsze powiat nasz w życzliwości swojej wiernej ku JKMci Panu n. m. zostając oświadczał po sobie omnem fidelitatem et observantiam erga Majestatem Regiam, tak i teraz w tej nie ustając zleciliśm Jchmpp. posłom, aby wprzód oddawszy od nas wierne poddaństwo, podziękowali JKMci za ojcowskie pieczołowanie koło ojczyzny, za prace i fatygi, które ponosi eo titulo respectu, aby pacatam i od nieprzyjacielskich insultów ab omni parte liberam zostawił, powinszować mają diuturnam regnandi felicitatem. Jako zawsze powiat nasz w życzliwości swojej wiernej ku JKMci Panu n. m. zostając oświadczał po sobie omnem fidelitatem et observantiam erga Majestatem Regiam, tak i teraz w tej nie ustając zleciliśm Jchmpp. posłom, aby wprzód oddawszy od nas wierne poddaństwo, podziękowali JKMci za ojcowskie pieczołowanie koło ojczyzny, za prace i fatygi, które ponosi eo titulo respectu, aby pacatam i od nieprzyjacielskich insultów ab omni parte liberam zostawił, powinszować mają diuturnam regnandi felicitatem. A że nam primo loco w instrukcyi swojej proponować JKMść Pan n. m. raczy o zawziętości nieprzyjaznej Porty ot-A że nam primo loco w instrukcyi swojej proponować JKMść Pan n. m. raczy o zawziętości nieprzyjaznej Porty ot- 5959 tomańskiej cesarza tureckiego przeciw majestatowi swojemu i rpltej, który nie chcąc dotrzymać pakt przodków swoich zaprzysiężonych na wieczny pokój z przodkami JKMci z tą deklaracyją ozwał się bellum indicendo, chyba jeśliby teraz świeża zawarty pokój i zaprzysiężony z carem JMścią moskiewskim rozerwany był, obiecując od deklarowanej swojej intencyi odstąpić; że to tedy widzimy injustum, et contra conscientiam, zlecamy Jchmpp. posłom, aby JKMci Pana n. m. upraszali, aby zawartych świeżo z carem JMścią moskiewskim do pokoju punktów nie naruszał i przysięgi wykonanej nie łamał, ale raczej, aby fidem suam regiam dotrzymał. Justus Deus jako ultor perfidorum okaże nad krzywoprzysiężcą pomstę swoją. Starać się wszelakim sposobem mają, aby z carem JMścią mimo przysięgi wojna nowa nie zaczynała się; a jeśliby zawzięta hardość cesarza tureckiego ustawać nie chciała i nie odmieniła się ta deklaracyja nieprzyjaźni, tedy mają Jchmpp. posłowie nasi, jako przeciw wspólnemu nieprzyjacielowi Koronie deklarować, że i Księs. Litews. chce, ile możność, concedere in auxilium i wojska partem litewskiego użyczyć. Jeno tego przestrzegać mają, żeby Księstwa Litews. granice ogołocone nie zostały i o tem na sejmie stanowić pozwalamy, jako wiele wojska być może z Księstwa Litews. A gdy za zgodą wszystkich posłów naszych litewskich stanie postanowienie de numero in auxilium wojska, domawiać się mają, aby Jchmpp. koronni litewskiemu wojsku płacili za ćwierci, jako wiele w Koronie zasłużą. tomańskiej cesarza tureckiego przeciw majestatowi swojemu i rpltej, który nie chcąc dotrzymać pakt przodków swoich zaprzysiężonych na wieczny pokój z przodkami JKMci z tą deklaracyją ozwał się bellum indicendo, chyba jeśliby teraz świeża zawarty pokój i zaprzysiężony z carem JMścią moskiewskim rozerwany był, obiecując od deklarowanej swojej intencyi odstąpić; że to tedy widzimy injustum, et contra conscientiam, zlecamy Jchmpp. posłom, aby JKMci Pana n. m. upraszali, aby zawartych świeżo z carem JMścią moskiewskim do pokoju punktów nie naruszał i przysięgi wykonanej nie łamał, ale raczej, aby fidem suam regiam dotrzymał. Justus Deus jako ultor perfidorum okaże nad krzywoprzysiężcą pomstę swoją. Starać się wszelakim sposobem mają, aby z carem JMścią mimo przysięgi wojna nowa nie zaczynała się; a jeśliby zawzięta hardość cesarza tureckiego ustawać nie chciała i nie odmieniła się ta deklaracyja nieprzyjaźni, tedy mają Jchmpp. posłowie nasi, jako przeciw wspólnemu nieprzyjacielowi Koronie deklarować, że i Księs. Litews. chce, ile możność, concedere in auxilium i wojska partem litewskiego użyczyć. Jeno tego przestrzegać mają, żeby Księstwa Litews. granice ogołocone nie zostały i o tem na sejmie stanowić pozwalamy, jako wiele wojska być może z Księstwa Litews. A gdy za zgodą wszystkich posłów naszych litewskich stanie postanowienie de numero in auxilium wojska, domawiać się mają, aby Jchmpp. koronni litewskiemu wojsku płacili za ćwierci, jako wiele w Koronie zasłużą. Na tej komissyi wileńskiej nie dosyć jeszcze stało się wojsku w zapłacie; ledwie za półtrzeciej ćwierci zapłacono, a półszóstej ćwierci do wypłacenia zostaje, który dług wojsku na tym sejmie, że będzie obmyślony, assekurowali się Jchmpp. komisarze. A że niemałej sumy potrzeba, jakośmy z półtrzeciej ćwierci zapłaconej wyrozumieli, na zapłacenie ćwierci assekurowanych od Jchmpp. komisarzów, tedy Jchmpp, posłowie nasi na tym sejmie obmyślać mają, aby ta zapłata wynaleść się mogła i koniec swój dalszych z wojskiem turbacyj; otrzymała. Pozwalamy na podymne podług zgody wszystkich posłów i tego też mają przestrzegać Jchmpp. posłowie, aby z tego podymnego z przeszłego sejmu odbierane retenta, które zostają w powiatach, na żadną rzecz brane i obracane nie były, ale do podymnego na tym sejmie przyszłym postąpionego przyłączone; donativum też kupieckie, pogłówne żydowskie także na zapłatę wojsku ma być naznaczone. Nie stało się dosyć podług konstytucyi w krzywdach wszystkim obywatelom Księstwa Litews. od Jchmpp. wojskowych poczynionych, gdyż się sądzić nie dali widząc, że in integro za ośm ćwierci postanowionych satysfakcyi mieć nie mogą; a ten defekt zapłaty okazuje się, że nie wszyscy podług przysięgi swojej z majętności swoich podymne oddali. Żeby tedy to constare mogło, pozwalamy Jchmpp. posłom lustracyją postanowić, aby w każdym powiecie zaraz po sejmikach relacyjnych przez dwu na sejmiku obranych odprawować się mogła, którym securitatem mają obmyśleć. A jeśliby kto lubo z Jchmpp. senatorów, albo szlachty bronił i nie pozwalał lustracyi, ma być na trybunał radomski, senator lubo też szlachcic, zaraz od lustratorów naszych pozwany, którego sądzić mają jako wiolatora legum et confiscatio ma być bonorum contravenientis. żadną rzecz brane i obracane nie były, ale do podymnego na tym sejmie przyszłym postąpionego przyłączone; donativum też kupieckie, pogłówne żydowskie także na zapłatę wojsku ma być naznaczone. Nie stało się dosyć podług konstytucyi w krzywdach wszystkim obywatelom Księstwa Litews. od Jchmpp. wojskowych poczynionych, gdyż się sądzić nie dali widząc, że in integro za ośm ćwierci postanowionych satysfakcyi mieć nie mogą; a ten defekt zapłaty okazuje się, że nie wszyscy podług przysięgi swojej z majętności swoich podymne oddali. Żeby tedy to constare mogło, pozwalamy Jchmpp. posłom lustracyją postanowić, aby w każdym powiecie zaraz po sejmikach relacyjnych przez dwu na sejmiku obranych odprawować się mogła, którym securitatem mają obmyśleć. A jeśliby kto lubo z Jchmpp. senatorów, albo szlachty bronił i nie pozwalał lustracyi, ma być na trybunał radomski, senator lubo też szlachcic, zaraz od lustratorów naszych pozwany, którego sądzić mają jako wiolatora legum et confiscatio ma być bonorum contravenientis. Nie według dawnych praw i zwyczajów komissyja odprawowała się oraz komisarze do zapłaty wojsku i do ujęcia przy Jmp. hetmanie, gdyż ci i skarbowi należące sprawy sądzili i różne insze trybunałowi radomskiemu należące egzekwowali, dla czego szesnaście niedziel strawili w żadnem punkcie według konstytucyi niedosyć uczyniwszy. Mają tedy Jchmpp. posłowie na tym sejmie domawiać tego, aby podług konstytucyi r. 1634 osobno komisarze do zapłaty wojsku przy JWJmpanu hetmanie naznaczeni byli i dla sądzenia o szkody szlachcie poczynione, o gwałty, najazdy; osobno też trybunał radomski przy JWJmp. podskarbim dla spraw skarbowych przez deputatów z sejmu naznaczonych, aby odprawował się. A solarium Jchmpp. deputatatom nie z skarbu ma być dane, ale każdy powiat swemu deputatowi w powiecie swoim ma obmyśleć. Nie według dawnych praw i zwyczajów komissyja odprawowała się oraz komisarze do zapłaty wojsku i do ujęcia przy Jmp. hetmanie, gdyż ci i skarbowi należące sprawy sądzili i różne insze trybunałowi radomskiemu należące egzekwowali, dla czego szesnaście niedziel strawili w żadnem punkcie według konstytucyi niedosyć uczyniwszy. Mają tedy Jchmpp. posłowie na tym sejmie domawiać tego, aby podług konstytucyi r. 1634 osobno komisarze do zapłaty wojsku przy JWJmpanu hetmanie naznaczeni byli i dla sądzenia o szkody szlachcie poczynione, o gwałty, najazdy; osobno też trybunał radomski przy JWJmp. podskarbim dla spraw skarbowych przez deputatów z sejmu naznaczonych, aby odprawował się. A solarium Jchmpp. deputatatom nie z skarbu ma być dane, ale każdy powiat swemu deputatowi w powiecie swoim ma obmyśleć. Artyleryja w Księstwie Litews. zrujnowana, którą trzeba restaurować, armata na różnych miejscach zostaje nie opatrzona. Jchmpp. posłowie nasi o to mówić mają, aby magister artyleryi wszystką armatę do cekauzu wileńskiego u kogo jeno najdzie się, odzyskiwał, sporządzali w porządku dobrym chował. A iż Jmp. Nowogrodzki, magister artyleryi nie uczyniwszy liczby naArtyleryja w Księstwie Litews. zrujnowana, którą trzeba restaurować, armata na różnych miejscach zostaje nie opatrzona. Jchmpp. posłowie nasi o to mówić mają, aby magister artyleryi wszystką armatę do cekauzu wileńskiego u kogo jeno najdzie się, odzyskiwał, sporządzali w porządku dobrym chował. A iż Jmp. Nowogrodzki, magister artyleryi nie uczyniwszy liczby na sejmie ani też regestr armaty pokazawszy cessit e vivis, tedy sukcessorowie Jmci tenebuntur na tym sejmie, pokazać wydatki pieniędzy, które brał od Jmp. podskarbiego z kwarty przychodzące, mają, tudzież regestra, ile armaty przysposobił i wiele jest onej w cekauzie; a że z kwarty przychodzące pieniądze w rok z dóbr JKMci wybierane bywają, mają Jchmpp. posłowie upomnieć się u Jmp. podskarbiego, wiele pieniędzy w skarbie na artyleryją należących ma i to cavere lege, żeby Jmść na insze wydatki tych pieniędzy nie ruszał, tylko je na aparata wojny, na artyleryją wydawał. To też praecavtmus Jchmpp. posłom, aby nikomu kwarty donatione nie dopuszczali i nie uwalniali od płacenia onej sub nullitate consensus. sejmie ani też regestr armaty pokazawszy cessit e vivis, tedy sukcessorowie Jmci tenebuntur na tym sejmie, pokazać wydatki pieniędzy, które brał od Jmp. podskarbiego z kwarty przychodzące, mają, tudzież regestra, ile armaty przysposobił i wiele jest onej w cekauzie; a że z kwarty przychodzące pieniądze w rok z dóbr JKMci wybierane bywają, mają Jchmpp. posłowie upomnieć się u Jmp. podskarbiego, wiele pieniędzy w skarbie na artyleryją należących ma i to cavere lege, żeby Jmść na insze wydatki tych pieniędzy nie ruszał, tylko je na aparata wojny, na artyleryją wydawał. To też praecavtmus Jchmpp. posłom, aby nikomu kwarty donatione nie dopuszczali i nie uwalniali od płacenia onej sub nullitate consensus. Upominać się raczy JKMść Pan n. m. u rpltej sumy swojej wydanej ob defectam w skarbie na ten czas na wojsko Wgo Ks. Liiews. 366. 000; radzibyśmy tedy zezwolili, aby na tym sejmie JKMci Panu n. m. ta suma do zapłacenia obmyślona była; jeno że wielkie podatki na zapłatę wojsku z tej komissyi nieukontentowanemu postępować przychodzi, aby satysfakcyją otrzymało, trudną rzecz widzimy JKMci Panu n. m w tym długu satisfacere; upraszać gorąco zlecamy Jchmpp. posłom JKMść, aby tę sumę wojsku daną kondonować raczył, i ad feliciora tempora z klemencyi swej restytucyi czekał. A co czterdzieści tysięcy ratione Szawel do stołu Pańskiego należy z skarbu oddawać, tedy pozwolić na to Jchmpp. posłowie mają, aby Jmp. podskarbi, jako zawsze z czopowego tę sumę oddawał, tak i teraz z tegoż prowentu czopowe za rok trzeci refundat. Upominać się raczy JKMść Pan n. m. u rpltej sumy swojej wydanej ob defectam w skarbie na ten czas na wojsko Wgo Ks. Liiews. 366. 000; radzibyśmy tedy zezwolili, aby na tym sejmie JKMci Panu n. m. ta suma do zapłacenia obmyślona była; jeno że wielkie podatki na zapłatę wojsku z tej komissyi nieukontentowanemu postępować przychodzi, aby satysfakcyją otrzymało, trudną rzecz widzimy JKMci Panu n. m w tym długu satisfacere; upraszać gorąco zlecamy Jchmpp. posłom JKMść, aby tę sumę wojsku daną kondonować raczył, i ad feliciora tempora z klemencyi swej restytucyi czekał. A co czterdzieści tysięcy ratione Szawel do stołu Pańskiego należy z skarbu oddawać, tedy pozwolić na to Jchmpp. posłowie mają, aby Jmp. podskarbi, jako zawsze z czopowego tę sumę oddawał, tak i teraz z tegoż prowentu czopowe za rok trzeci refundat. Wielka się szkoda dzieje w rpltej przez rozrywanie sejmów, które się stały cztery kroć w tych leciech z prywat non ex bono publico. Mają Jchmpp. posłowie nasi mieć in consideratione, jeśliby dla prywat rozrywać się miały sejmy, aby na rozerwanie sejmów nie pozwalali, prolongacyje też sejmu nullam adferunt utilitatem. O tem nie mało konstytucyj jest postanowionych, których trzymając się Jchmpp. posłowie na prolongacyją żadnym sposobem pozwalać nie mają i owszem, aby onej strzedz się mogli, z początku sejmu materyje najtrudniejsze umawiać i do zgody przystąpować, aby podług prawa dnia piątego przed konkluzyją przed majestatem JKMci stanowić się z konstytucyjami gotowemi mogli i sejm szczęśliwie konkludować. konkluzyją przed majestatem JKMci stanowić się z konstytucyjami gotowemi mogli i sejm szczęśliwie konkludować. Z miłości swojej ku ojczyźnie i z dobrotliwości życząc rpltej commodum, a nomini suo immortalitatem JWJmpan wileński, hetman wielki deklarując się szkołę rycerską w Wilnie fundować swoim kosztem, za co podziękować Jchmpp. posłowie od powiatu mają i upraszać, aby ad effectum tę fundacyją chciał deducere. Z miłości swojej ku ojczyźnie i z dobrotliwości życząc rpltej commodum, a nomini suo immortalitatem JWJmpan wileński, hetman wielki deklarując się szkołę rycerską w Wilnie fundować swoim kosztem, za co podziękować Jchmpp. posłowie od powiatu mają i upraszać, aby ad effectum tę fundacyją chciał deducere. A że też JWJmpan wileński na tej komissyi sam pracując, zdrowiu swemu nie folgując kalkulacyją z wojskiem czynił i nie mało ciężaru rpltej ujął na trzy milijony odtrąciwszy, za co multum debetur Jmci od rpltej, jakoż Jchmpp. posłowie na to imieniem powiatu naszego oświadczając gratitudinem za podjętą pracę i baczenie na utrapioną rpltą podziękować mają. A że też JWJmpan wileński na tej komissyi sam pracując, zdrowiu swemu nie folgując kalkulacyją z wojskiem czynił i nie mało ciężaru rpltej ujął na trzy milijony odtrąciwszy, za co multum debetur Jmci od rpltej, jakoż Jchmpp. posłowie na to imieniem powiatu naszego oświadczając gratitudinem za podjętą pracę i baczenie na utrapioną rpltą podziękować mają. JWJmpan Krasicki, podskarbi koronny, że satysfakcyi za swoje wydatki, które propter bonum publicum na wojsko JKMci wydał, otrzymać nie może, słuszna rzecz, aby Jchmpp. posłowie nasi instancyją za Jmcią do JKMci i rpltej wnieśli, jakoby refusione sumy wydanej ukontentowany zostawał. JWJmpan Krasicki, podskarbi koronny, że satysfakcyi za swoje wydatki, które propter bonum publicum na wojsko JKMci wydał, otrzymać nie może, słuszna rzecz, aby Jchmpp. posłowie nasi instancyją za Jmcią do JKMci i rpltej wnieśli, jakoby refusione sumy wydanej ukontentowany zostawał. Dług też JWJmpanu podskarbiemu Wgo Ks. Litews. proponitur nam w instrukcyi JKMci, aby na tym sejmie do zapłacenia naznaczony był, radzibyśmy na satysfakcyją pozwolili, jeno, że zapłata wojsku, na którą wielkiej sumy contribuere potrzeba, nie zezwala solutionem; upraszać Jchmpp. posłowie mają, aby Jmp. podskarbi miłość ojczyźnie oświadczając ad feliciora tempora poczekać raczył. Dług też JWJmpanu podskarbiemu Wgo Ks. Litews. proponitur nam w instrukcyi JKMci, aby na tym sejmie do zapłacenia naznaczony był, radzibyśmy na satysfakcyją pozwolili, jeno, że zapłata wojsku, na którą wielkiej sumy contribuere potrzeba, nie zezwala solutionem; upraszać Jchmpp. posłowie mają, aby Jmp. podskarbi miłość ojczyźnie oświadczając ad feliciora tempora poczekać raczył. Innotuit nam z pisania JWJmpana hetmana Wgo Ks. Lit. , że skarbu jego nie dochodzi pewna suma według praw i zwyczajów, jako przodkowie Jmci odbierali zawsze na buławę hetmańską; zaczem zlecamy Jchmpp. posłom, aby upraszali JKMść, aby more majorum Jmść ta suma ze skarbu Wgo Ks. Litews. dochodziła i rplta nie kontradykując prawu dawnemu i zwyczajowi na to zezwoliła. Innotuit nam z pisania JWJmpana hetmana Wgo Ks. Lit. , że skarbu jego nie dochodzi pewna suma według praw i zwyczajów, jako przodkowie Jmci odbierali zawsze na buławę hetmańską; zaczem zlecamy Jchmpp. posłom, aby upraszali JKMść, aby more majorum Jmść ta suma ze skarbu Wgo Ks. Litews. dochodziła i rplta nie kontradykując prawu dawnemu i zwyczajowi na to zezwoliła. Dług sławnej pamięci nieboszczyka Jmpana Gosiewskiego, podskarbiego, że nie wypłacony został, sama Jmść pani podskarbina satisfactionem terget od rpltej, że tedy dosyć uczynićDług sławnej pamięci nieboszczyka Jmpana Gosiewskiego, podskarbiego, że nie wypłacony został, sama Jmść pani podskarbina satisfactionem terget od rpltej, że tedy dosyć uczynić za wielkimi ciężarami trudno, upraszać Jejmość, aby ad feliciora tempora poczekała. za wielkimi ciężarami trudno, upraszać Jejmość, aby ad feliciora tempora poczekała. Jaśnie patent wszystkiej rpltej zasługi w ojczyźnie JWgo Jmpana wojewody trockiego, meretur JKMci i za konsensem rpltej, aby sumę na Krzyczew za ekspensa swoje wydane wniesioną mógł mieć, instare Jchmpp. posłowie do JKMci i promovere desiderium Jmpana wojewody trockiego mają. Jaśnie patent wszystkiej rpltej zasługi w ojczyźnie JWgo Jmpana wojewody trockiego, meretur JKMci i za konsensem rpltej, aby sumę na Krzyczew za ekspensa swoje wydane wniesioną mógł mieć, instare Jchmpp. posłowie do JKMci i promovere desiderium Jmpana wojewody trockiego mają. W zapłaceniu sumy trubeckiej JWJmpanu wojewodzie nowogrodzkiemu od Jchmpp. koronnych non est satis factum; że Jchmpp. ani sumy dotychczas oddają, ani też pożytku od niej przychodzącego, pilnie tedy o to staranie Jchmpp. posłowie czynić mają, aby Jmpan wojewoda nowogrodzki na tym sejmie do swego przyjść mógł. W zapłaceniu sumy trubeckiej JWJmpanu wojewodzie nowogrodzkiemu od Jchmpp. koronnych non est satis factum; że Jchmpp. ani sumy dotychczas oddają, ani też pożytku od niej przychodzącego, pilnie tedy o to staranie Jchmpp. posłowie czynić mają, aby Jmpan wojewoda nowogrodzki na tym sejmie do swego przyjść mógł. Na widoku są u wszystkiej rpltej prace, fatygi, koszta Jmpana referendarza Wgo Ks. Litews. , który służąc JKMści i rpltej swojego własnego nie małą sumę wydał, słuszna rzecz, aby bez dalszych prolongacyj na tym sejmie wydanej sumy swojej refusionem otrzymać mógł, aboli też, aby na królewsczyznę którą w posesyi swojej ta suma wniesiona była, instare mają. Na widoku są u wszystkiej rpltej prace, fatygi, koszta Jmpana referendarza Wgo Ks. Litews. , który służąc JKMści i rpltej swojego własnego nie małą sumę wydał, słuszna rzecz, aby bez dalszych prolongacyj na tym sejmie wydanej sumy swojej refusionem otrzymać mógł, aboli też, aby na królewsczyznę którą w posesyi swojej ta suma wniesiona była, instare mają. Z kozakami niebacznymi jeśliby się zdało wszystkiej rpltej komissyją odprawować i onych per tractatum ku Panu i rpltej nawrócić, pozwolić Jchmpp. posłowie mają na traktaty i na amnestyją za ich niezbożne postępki; jednak obmyśliwać zaraz mają securitatem od nich nie spuszczając się na traktaty. Z kozakami niebacznymi jeśliby się zdało wszystkiej rpltej komissyją odprawować i onych per tractatum ku Panu i rpltej nawrócić, pozwolić Jchmpp. posłowie mają na traktaty i na amnestyją za ich niezbożne postępki; jednak obmyśliwać zaraz mają securitatem od nich nie spuszczając się na traktaty. Konstytucyje dawne o dochodzeniu u sądu głównego trybunału z wojskowymi, aby wolno do trybunału injuratis zapozywać, co nie ma być in praejudicium sądom Jmpana hetmana, przestrzegać Jchmpp. posłowie mają. Konstytucyje dawne o dochodzeniu u sądu głównego trybunału z wojskowymi, aby wolno do trybunału injuratis zapozywać, co nie ma być in praejudicium sądom Jmpana hetmana, przestrzegać Jchmpp. posłowie mają. Tatarowie Wgo Ks. Litews. nie mieliby zapłaty brać od rpltej, gdyż konstytucyja anni 1607 z osiadłości swoich służyć onym injungit, a że z tej komissyi nie mała suma za usługi onym przychodzi, Jchmpp. posłowie ozwać się in facie rpltej z tą konstytucyją mają i żeby według onej Tatarowie zapłaty od rpltej nie upominali się. Tatarowie Wgo Ks. Litews. nie mieliby zapłaty brać od rpltej, gdyż konstytucyja anni 1607 z osiadłości swoich służyć onym injungit, a że z tej komissyi nie mała suma za usługi onym przychodzi, Jchmpp. posłowie ozwać się in facie rpltej z tą konstytucyją mają i żeby według onej Tatarowie zapłaty od rpltej nie upominali się. Na przeszłym sejmie, jako panny zakonne św. Franciszka w Koronie, tak też i panny Benedyktynki Kowieńskie funditus przez nieprzyjaciela zrujnowane na cztery lata otrzymały od płacenia, podatków libertationem, a że nie wiedzieć quo errore spisano i na terminowanej konstytucyi do druku przez drukarza uwolnienie panien Benedyktynek kowieńskich na cztery lata opuszczono, tedy to erratum przez drukarza Jchmpp. posłom zlecamy, aby na teraźniejszym sejmie ta libertatio potwierdzona była. .przez nieprzyjaciela zrujnowane na cztery lata otrzymały od płacenia, podatków libertationem, a że nie wiedzieć quo errore spisano i na terminowanej konstytucyi do druku przez drukarza uwolnienie panien Benedyktynek kowieńskich na cztery lata opuszczono, tedy to erratum przez drukarza Jchmpp. posłom zlecamy, aby na teraźniejszym sejmie ta libertatio potwierdzona była. . Dobra szlacheckie konstytucyją wielu są warowane od sta nowisk żołnierskich, noclegów, kontrybucyi wszelakich i ab omni gravamine; że tedy tym konstytucyjom niedosyć się dzieje, chorągwie różne agravant bona nobilium, aby te konstytucyje dawniejsze reasumowane były, starać się mają Jchmpp. posłowie tego dokładając, aby wolno rotmistrza do grodu którego zapozwać et injuriam vindicare. Dobra szlacheckie konstytucyją wielu są warowane od sta nowisk żołnierskich, noclegów, kontrybucyi wszelakich i ab omni gravamine; że tedy tym konstytucyjom niedosyć się dzieje, chorągwie różne agravant bona nobilium, aby te konstytucyje dawniejsze reasumowane były, starać się mają Jchmpp. posłowie tego dokładając, aby wolno rotmistrza do grodu którego zapozwać et injuriam vindicare. Za niektórymi cudzoziemcami oficerami przez pisanie swoje do powiatu naszego instando requirit Jmpan kasztelan wileński abyśmy na indygenat, których na sejmie Jmść promowować będzie. , pozwolili; mając tedy my w poszanowaniu personam Jmści, concedimus Jchmpp. posłom naszym, aby których Jmść podawać będzie, tych do indygenatu przypuszczono i nie kontradykowali, praecavendo jednak, aby nie inakszym sposobem do indygenatu przypuszczeni byli, aż deducent w izbie poselskiej nobilitatem unde oriundi sunt, i merita swoje okażą podług dawniejszych o tem konstytucyj. Za niektórymi cudzoziemcami oficerami przez pisanie swoje do powiatu naszego instando requirit Jmpan kasztelan wileński abyśmy na indygenat, których na sejmie Jmść promowować będzie. , pozwolili; mając tedy my w poszanowaniu personam Jmści, concedimus Jchmpp. posłom naszym, aby których Jmść podawać będzie, tych do indygenatu przypuszczono i nie kontradykowali, praecavendo jednak, aby nie inakszym sposobem do indygenatu przypuszczeni byli, aż deducent w izbie poselskiej nobilitatem unde oriundi sunt, i merita swoje okażą podług dawniejszych o tem konstytucyj. Skład w Kownie bardzo jest potrzebny i ten, aby na tym sejmie był postanowiony, inire modos Jchmpp. posłowie mają. Skład w Kownie bardzo jest potrzebny i ten, aby na tym sejmie był postanowiony, inire modos Jchmpp. posłowie mają. Pretia rerum czem dalej tem bardziej in inmensum crescunt w Wkiem Ks. Litews. zlecamy Jchmpp. posłom, aby na tym sejmie z kupcami koronnymi, jako i w Wkiem Ks. Litews. per deputatos ex senatu i z koła poselskiego postanowili certum modum et quantitatem za każdą rzecz solvendi. Pretia rerum czem dalej tem bardziej in inmensum crescunt w Wkiem Ks. Litews. zlecamy Jchmpp. posłom, aby na tym sejmie z kupcami koronnymi, jako i w Wkiem Ks. Litews. per deputatos ex senatu i z koła poselskiego postanowili certum modum et quantitatem za każdą rzecz solvendi. Moneta szelągowa, jaką nam szkodę przynosi, każdyMoneta szelągowa, jaką nam szkodę przynosi, każdy z nas doświadcza; mają tedy mieć in consideratione Jchmpp. z nas doświadcza; mają tedy mieć in consideratione Jchmpp. posłowie domawiać się pilno, aby moneta dobra, waloru dobrego, posłowie domawiać się pilno, aby moneta dobra, waloru dobrego, któraby w cudzych państwach brana była, introdukowana jakktóraby w cudzych państwach brana była, introdukowana jak najprędzej być mogła. .najprędzej być mogła. . Sukcessorowie sławnej pamięci nieboszczyka JWJmpina Sapiehy, wojewody wileńskiego zapłacenia długu nieboszczykowi winnego upominają się u rpltej; że tedy nie widzimy do zapłacenia possibilitatem, Jchmpp. posłowie upraszać mają, aby Jmść poczekać chcieli ad feliciora tempora, który dług po zapłacenia wojsku oddać się z skarbu Wgo Ks. Litews. będzie mógł. Sukcessorowie sławnej pamięci nieboszczyka JWJmpina Sapiehy, wojewody wileńskiego zapłacenia długu nieboszczykowi winnego upominają się u rpltej; że tedy nie widzimy do zapłacenia possibilitatem, Jchmpp. posłowie upraszać mają, aby Jmść poczekać chcieli ad feliciora tempora, który dług po zapłacenia wojsku oddać się z skarbu Wgo Ks. Litews. będzie mógł. Za Jmpanem wojewodą smoleńskim, za Jmpanem krajczym Wgo Ks. Litews. , za Jmpanem starostą jażwońskim, za Jmpanem marszałkiem bracławskim, za Jmpanem Jesmanem, pułkownikiem JKMci mają wnieść Jchmpp. posłowie nasi do stanów rpltej instancyją, aby sumy pewne na dobra JKMci w dzierżawie samychże będące wniesione były; na wieczności cale pozwalać nie mają, bo przez odejście wielkich dzierżaw dobra ziemskie ciężarami żołnierskimi onerowaneby być musiały. Za Jmpanem wojewodą smoleńskim, za Jmpanem krajczym Wgo Ks. Litews. , za Jmpanem starostą jażwońskim, za Jmpanem marszałkiem bracławskim, za Jmpanem Jesmanem, pułkownikiem JKMci mają wnieść Jchmpp. posłowie nasi do stanów rpltej instancyją, aby sumy pewne na dobra JKMci w dzierżawie samychże będące wniesione były; na wieczności cale pozwalać nie mają, bo przez odejście wielkich dzierżaw dobra ziemskie ciężarami żołnierskimi onerowaneby być musiały. Dzieje się wielka szlacheckiemu stanowi krzywda od stanu duchownego, że plebani, a mianowicie ksiądz pleban Kiernowski za jakimś przywilejem z metryk kancelaryi Jmci ks. biskupa wileńskiego wyjętym, oryginału samego nie mając, ante unionem od króla JMści Augusta I nadanym, różną szlachtę turbuje i dziesięciny z dóbr szlacheckich od króla JMści przywilejem jakoby nadane wymagając pozywa mandatami za dworem przed sąd JKMci Pana n. m. Że tedy przeciw prawu się dzieje, gdyż tam forum być nie może i takowe fundusze nie są ważne, które konstytucyja koronna anni 1562 kasuje, Jchmpp. posłowie postrzegać pilno mają tego, aby takowych spraw JKMść sądzić nie raczył i o to starać się mają Jchmpp. posłowie, aby ta konstytucyja koronna i Wmu Kstwu Litews. służyła. Dzieje się wielka szlacheckiemu stanowi krzywda od stanu duchownego, że plebani, a mianowicie ksiądz pleban Kiernowski za jakimś przywilejem z metryk kancelaryi Jmci ks. biskupa wileńskiego wyjętym, oryginału samego nie mając, ante unionem od króla JMści Augusta I nadanym, różną szlachtę turbuje i dziesięciny z dóbr szlacheckich od króla JMści przywilejem jakoby nadane wymagając pozywa mandatami za dworem przed sąd JKMci Pana n. m. Że tedy przeciw prawu się dzieje, gdyż tam forum być nie może i takowe fundusze nie są ważne, które konstytucyja koronna anni 1562 kasuje, Jchmpp. posłowie postrzegać pilno mają tego, aby takowych spraw JKMść sądzić nie raczył i o to starać się mają Jchmpp. posłowie, aby ta konstytucyja koronna i Wmu Kstwu Litews. służyła. Wnieść Jchmpp. posłowie nasi prośbę mają do JKMci za Jmpanem marszałkiem kowieńskim i do wszystkiej rpltej, aby za swoje zasługi ku JKMci i rpltej tę małą nagrodę otrzymał, aby dwór Jmci w Wilnie na trockiej ulicy przeciw 00. Franciszkanów nowo zbudowany mógł być libertowany i do jurysdykcyi ziemskiej przyłączony i od wszystkich stancyj gościnnych uwolniony zostawał. Wnieść Jchmpp. posłowie nasi prośbę mają do JKMci za Jmpanem marszałkiem kowieńskim i do wszystkiej rpltej, aby za swoje zasługi ku JKMci i rpltej tę małą nagrodę otrzymał, aby dwór Jmci w Wilnie na trockiej ulicy przeciw 00. Franciszkanów nowo zbudowany mógł być libertowany i do jurysdykcyi ziemskiej przyłączony i od wszystkich stancyj gościnnych uwolniony zostawał. Na dobra Świsłocz nazwane otrzymali byli sobie kunstytucyją Jmść 00. Societatis Jesu grodzieńscy na przeszłym sejmie, która z jakimś errorem jest napisana w, niewiadomości Jmpana Ogińskiego, marszałka wołkowyskiego; mają do tego dopomódz Jchmpp. posłowie, aby ta konstytucyja za wiadomością samychże 00. Societatis Jesu grodzieńskich podniesiona była. która z jakimś errorem jest napisana w, niewiadomości Jmpana Ogińskiego, marszałka wołkowyskiego; mają do tego dopomódz Jchmpp. posłowie, aby ta konstytucyja za wiadomością samychże 00. Societatis Jesu grodzieńskich podniesiona była. Za Jmpany Komorowskimi, za Jejścią Abramowiczową, starościną starodubowską, za Jmpanem Skinderem, sędzią wojskowym ratione ekspensów, które antecessor Jmp. nieboszczyk Domaszewski, budowniczy smoleński na fortecę Wieliską włożył, mają wnieść instrukcyją, aby w dezyderyjach swoich in quantum może być possibilitas z teraźniejszego sejmu mogli wziąć przez konstytucyją ukontentowanie. Za Jmpany Komorowskimi, za Jejścią Abramowiczową, starościną starodubowską, za Jmpanem Skinderem, sędzią wojskowym ratione ekspensów, które antecessor Jmp. nieboszczyk Domaszewski, budowniczy smoleński na fortecę Wieliską włożył, mają wnieść instrukcyją, aby w dezyderyjach swoich in quantum może być possibilitas z teraźniejszego sejmu mogli wziąć przez konstytucyją ukontentowanie. Za Jmść 00. Societatis Jesu kowieńskimi, aby włók sześćZa Jmść 00. Societatis Jesu kowieńskimi, aby włók sześć we wsi, a siódmą we wsi Wekszwach podług przywe wsi, a siódmą we wsi Wekszwach podług przy wileju JKMci i cesyi godnej pamięci ks. Jmci kanclerza prawileju JKMci i cesyi godnej pamięci ks. Jmci kanclerza pra wem wieczystem kościołowi kowieńskiemu konferowane były. wem wieczystem kościołowi kowieńskiemu konferowane były. Za wileńskimi, aby fundacyja na akademiją wileńską od godnej pamięci Jmpana podkanclerzego na majętność Poczajewice aprobowana być mogła; przytem, aby miasto wileńskie, jeśli powinne, kościół św. Jana restaurowało, wnieść instancyją Jchmpp. posłowie mają i o konstytucyją na to starać się będą. Za wileńskimi, aby fundacyja na akademiją wileńską od godnej pamięci Jmpana podkanclerzego na majętność Poczajewice aprobowana być mogła; przytem, aby miasto wileńskie, jeśli powinne, kościół św. Jana restaurowało, wnieść instancyją Jchmpp. posłowie mają i o konstytucyją na to starać się będą. Za Jmpanem Komuniaką, za Jmpanem Jesmontem w dezyderyjach mają wnieść instancyją Jchmpp. posłowie do stanów rpltej. Za Jmpanem Komuniaką, za Jmpanem Jesmontem w dezyderyjach mają wnieść instancyją Jchmpp. posłowie do stanów rpltej. Za Jmpanem Sieniawskim mają też wnieść Jchmpp. posłowie instancyją, aby miasto Szkłów od ceł do łut trzech wolne zostawać mogło per constitutionem, jeśliby to jednak nie było z wielką szkodą rpltej. Za Jmpanem Sieniawskim mają też wnieść Jchmpp. posłowie instancyją, aby miasto Szkłów od ceł do łut trzech wolne zostawać mogło per constitutionem, jeśliby to jednak nie było z wielką szkodą rpltej. Za Jmść panią Niewiarowską mają wnieść instancyją Jchpp. posłowie, aby przez konstytucyją, in quantum to być może, dług Jejmści był aprobowany. Za Jmść panią Niewiarowską mają wnieść instancyją Jchpp. posłowie, aby przez konstytucyją, in quantum to być może, dług Jejmści był aprobowany. Na prywatnych fortecach chowając niektórzy Jmść swoje prywatne praesidia onerować zwykli rpltę ciążarami niezwyczajnymi; mają o to starać się Jchmpp. posłowie, aby więcej na takowych ludzi z skarbu rpltej żołd dawany nie był. Na prywatnych fortecach chowając niektórzy Jmść swoje prywatne praesidia onerować zwykli rpltę ciążarami niezwyczajnymi; mają o to starać się Jchmpp. posłowie, aby więcej na takowych ludzi z skarbu rpltej żołd dawany nie był. Jako na wszystkich sejmikach wnosiliśmy instancyją naszą za Jmpanem pisarzem grodzkim kowieńskim, aby kilka włók królewszczyzny wiecznością w nagrodę kosztów po kilka kroćJako na wszystkich sejmikach wnosiliśmy instancyją naszą za Jmpanem pisarzem grodzkim kowieńskim, aby kilka włók królewszczyzny wiecznością w nagrodę kosztów po kilka kroć 6060 do cara moskiewskiego łożonych konferowane były, jakoż mając już relacyją, że na to stany rpltej na przeszłym sejmie pozwoliły i konstytucyj a stanęła byłą, zlecamy Jmpanu podsędkowi, aby drugi Jmp. poseł nasz kolegą jego był z teraźniejszego sejmu ukontentowany. Chlebami gęstymi i niezwyczajnymi, że są dobrą JKMci bardzo onerowane mają się o to starać Jchmpp. posłowie, aby te chorągwie, które nad konstytucyją i dawny zwyczaj przebrały, nazad ukrzywdzonym powracali i żeby nad jeden tylko chleb assygnacyje do roku wydawane nie były. Dekreta trybunalskie z innych sądów prawnie otrzymane posłańcami znaszać zwykli; starać się będą Jchmpp. posłowie o konstytucyją, aby nietylko posłańcowie, jako charowali, ale i sami panowie, jako ich posyłali, juramenta wykonywali. Sprawa o sukcessyją Zamościa ponieważ negotia sejmowe trudniła na przeszłym sejmie, zlecamy Jchmpp. posłom, aby przy prawie stawając dopomogli legitimis successoribus do otrzymania swej należności, od których przeciwna strona oddalić usiłuje. Na każdy niemal sejm wyprawując Jchmpp. posłów zaczęliśmy gorącą za nieboszczykiem Jmpanem Karolem Kjesztortem wnosząc do JKMci instancyją, aby suma ante unionem wniesiona na dzierżawie szymańskiej zaległa oddana była. O co i teraz gorącą wnieść mają instancyją Jchmpp. posłowie nasi. Miasto Kowno, że miarę nad postanowioną od JWJmpana kanclerza wynalazłszy daleko większą, stan szlachecki i pospolity krzywdzą, aby za to z decyzyi JKMci penowanemi byli, o co osobliwie przy oddaniu od nas Jmpanu kanclerzowi należnej weneracyi upraszać mają, aby do tego dopomódz raczył. Ostatek virtuti fidei, dexteritati et prudentiae Jchmpp. polecamy, aby postrzegli, jakoby wszystkie consilia ad bonum patriae i powiatu naszego ściągały się. Rok 1668. 142. DYJARYJUSZ SEJMU anno 1668, KTóRY SIę ZACZął DNIA 24GO Januarii w WARSZAWIE. Tegoż dnia 24go zgodnie obrali za marszałka poselskiego księcia Jmść Czartoryskiego, podkomorzego krakowskiego. Na tym sejmie wszystek czas na tych tylko punktach strawili i sejm na nich, jako będzie niżej, rozerwali Prosili króla JMci o ablegacyją posła francuzkiego, który jako zwykł sprawy rpltej mieszać, tak, żeby na tym sejmie nie trudnił, nie chcieli do żadnej rzeczy przystępować, ażby był abdankowany. Król JMść powiedział, że nietylko tu poseł francuzki jeden, ale i tak wielu innych posłów i rezydentów, jako to cesarski i brandeburski zostają; potem proszono, aby i tych abdankowano ante omnia, do żadnej ze spraw rpltej nie przystępując. Po co, nim czas był wychodzić z izby poselskiej 20 razy nad Wszystkie zwyczaje przeszłe chodzili upraszając JKMść o szczególną tylko ablegacyją. Gdy uprosić nie mogli, umawiali pisać konfederacyją, jakoż ją napisawszy, przytem i konstytucyją o ablegacyi posłów chodzili do JKMci, o którą, gdy JKMść przystać nie chciał, ale łagodniejszą proponował i czytać kazał, uraziwszy się posłowie, że już od krzesła piszą nam prawo, wrócili się napowrót do izby poselskiej. Pisano prawo i konstytucyją o pospolitem ruszeniu, czas onemu trzecich wici naznaczając. Proszono, aby mówiono o legacyi tureckiej, że ze dwiema instrukcyjami i informacyjami poseł albo raczej sekretarz legationis pan Wysocki powracał, na co do świadków odzywano się, że te słowa mówił w domu ojca swego przy jednym znacznym szlachcicu koronnym i rzetelnie to mówiono, iż nie taką dawał relacyją, jaką od Porty odebrał. poseł albo raczej sekretarz legationis pan Wysocki powracał, na co do świadków odzywano się, że te słowa mówił w domu ojca swego przy jednym znacznym szlachcicu koronnym i rzetelnie to mówiono, iż nie taką dawał relacyją, jaką od Porty odebrał. Żeby wojsko litewskie zwiniono, i na to, żeby uniwersały wyszły. Żeby wojsko litewskie zwiniono, i na to, żeby uniwersały wyszły. Żeby był czytany list do izby poselskiej. Żeby był czytany list do izby poselskiej. Żeby był sądzony marszałek poselski o konstytucyje, które wpisał po sejmie mimo zgody stanów rpltej. Żeby był sądzony marszałek poselski o konstytucyje, które wpisał po sejmie mimo zgody stanów rpltej. Żeby likwidacyją sumy JKMci w konstytucyi mianowanej prezentowano w izbie poselskiej. Żeby likwidacyją sumy JKMci w konstytucyi mianowanej prezentowano w izbie poselskiej. Czemu skryptom ad archivum danym dość się nie stało, dyplomaty wygnańcom dane, nie są uspokojone, bo satysfakcyi nie otrzymali. Czemu skryptom ad archivum danym dość się nie stało, dyplomaty wygnańcom dane, nie są uspokojone, bo satysfakcyi nie otrzymali. Był poseł od księcia kurlandzkiego w izbie poselskiej prosząc, aby wojsko pomnąc konstytucyją z księstwa kurlandzkiego chleba sobie nie uzurpowali. Potem proszono, żeby mogli miećBył poseł od księcia kurlandzkiego w izbie poselskiej prosząc, aby wojsko pomnąc konstytucyją z księstwa kurlandzkiego chleba sobie nie uzurpowali. Potem proszono, żeby mogli mieć komissyją do przeprowadzenia Dźwiny do. ., żeby byłakomissyją do przeprowadzenia Dźwiny do. ., żeby była komissyja z Kurlandyją i Bracławiem. komissyja z Kurlandyją i Bracławiem. Jako dawne zwyczaje niosły byli posłowie wojsk koronnych i litewskich z instrukcyjami w izbie poselskiej. Jako dawne zwyczaje niosły byli posłowie wojsk koronnych i litewskich z instrukcyjami w izbie poselskiej. Pospolite ruszenie formując pisali, aby też trzech wici dzień i miejsce zebrania się, powiatom i województwom były naznaczone. Czemu gdy respondowano, że to przeciwko prawu, odpowiedzieli sandomirscy posłowie i Ożga, podkomorzy lwowski, że za panowania JKMci wszystkie nieszczęśliwości rpltej liczymy, wyprowadzono pospolite ruszenie pod Beresteczko, tam trzy województwa zgubiono. Pod Żwańcem także. Stawały konstytucyje, dając w rękę JKMci pospolite ruszenie, że nie w ten czas zawsze wydawano wici, kiedy potrzeba było na ratunek ojczyzny, ale zawsze po czasie nie na ratunek, ale na turbacyją ludzką. Jako się stało i tak rok, gdy zawczasu nie wydano wici, więcej dwóch kroć sta tysięcy chrześcijan wybrano w niewolą bisurmańską, a pod ten czas, kiedy było w ręku JKMci pospolite ruszenie; mówiono, że nie trzeba będzie pospolitego ruszenia, bo się spodziewamy pokoju. Respondowano, a na cóż wojnę turecką otrębywano przez instrukcyje JKMci. Przymawiano, że francuzkie lilije senatorów, jakich chciały, do senatu powsadzały. Dyplomaty dane zatrzymywał ksiądz prymas i wiele ich dano, nie wiedzieć, gdzie obróciły się. Wysyłając do postronnych prywatnie część wielką pooddawali. Konstytucyje pisywali takie, które nigdy na sejmie nie były proponowane, o co i marszałka sądzić chcieli. Wspomniano, że król francuzki pisze do kurfirszta jeżeli odstąpi cesarza ustąpi pretensyj, które ma do Korony Polskiej, na co była wrzawa zadając, że mimo wiadomości stanów traktują senatorowie z Koroną francuzką. wojnę turecką otrębywano przez instrukcyje JKMci. Przymawiano, że francuzkie lilije senatorów, jakich chciały, do senatu powsadzały. Dyplomaty dane zatrzymywał ksiądz prymas i wiele ich dano, nie wiedzieć, gdzie obróciły się. Wysyłając do postronnych prywatnie część wielką pooddawali. Konstytucyje pisywali takie, które nigdy na sejmie nie były proponowane, o co i marszałka sądzić chcieli. Wspomniano, że król francuzki pisze do kurfirszta jeżeli odstąpi cesarza ustąpi pretensyj, które ma do Korony Polskiej, na co była wrzawa zadając, że mimo wiadomości stanów traktują senatorowie z Koroną francuzką. Konfederacyją i kostytucyją o pospolitem ruszeniu gdy napisano, przeczył p. Łukowski, nie chcąc do żadnej rzeczy przystępować, ażby wprzód wojsko litewskie zwinione było, i na to uniwersały aby exnunc JKMci wyszły, a jako wojsko nieboszczyka p. hetmana zwinąć się dało, tak rozumiał być i te tak cnotliwe, że się zwinąć dadzą. Pakta kurfirsztowe, aby albo do druku podane były, albo też. aby ekstraktami potrzebujący wybierać mogli. Zadawali, że na fortecach pruskich praesidia nie Polaków, ale króla francuzkiego zostają i żeby je sprowadziwszy, szlachtą polską osadzili, bo tamci dawni królowi francuzkiemu poprzysięgli i pieniądze na ludzi tam będące pobrali. Klejnoty koronne, żeby pan podskarbi od króla JMści, osobliwie tablicę dyjamentową od trzech milijonów i szablę Stefanowską odiskawszy, która 40 tysięcy talarów warta, miał w skarbie rpltej, Przymówiono p. Kotowiczowi, że za jego dyrekcyi takie konstytucyje wychodziły, które za żadnego marszałka izby poselskiej od pamięci żadnego przedtem nie wychodziły. Prezentowano list księcia podkanclerzego, który pisze do p. sandomirskiego, że posła francuzkiego ode dworu żaden, ani cały świat poruszyć nie może. Proponowano foedera postronnych, że o nas radzą, i na nas spiskują się, a my kiedy na to milczym, to jakbyśmy pozwalać chcieli. Przypominali skrypt JKMci królowi francuzkiemu na trzy milijony dany w nadziei konstytucyi o sumie JKMci, o którą konstytucyją nietylko na marszałka narzekano poselskiego p. Kotowicza i osądzić go chcieli, ale i likwidacyi JKMci nie przyjmowano, przeciwko której manifestacyje i artykuły proponowano. Nie insza okazyja difiden-Konfederacyją i kostytucyją o pospolitem ruszeniu gdy napisano, przeczył p. Łukowski, nie chcąc do żadnej rzeczy przystępować, ażby wprzód wojsko litewskie zwinione było, i na to uniwersały aby exnunc JKMci wyszły, a jako wojsko nieboszczyka p. hetmana zwinąć się dało, tak rozumiał być i te tak cnotliwe, że się zwinąć dadzą. Pakta kurfirsztowe, aby albo do druku podane były, albo też. aby ekstraktami potrzebujący wybierać mogli. Zadawali, że na fortecach pruskich praesidia nie Polaków, ale króla francuzkiego zostają i żeby je sprowadziwszy, szlachtą polską osadzili, bo tamci dawni królowi francuzkiemu poprzysięgli i pieniądze na ludzi tam będące pobrali. Klejnoty koronne, żeby pan podskarbi od króla JMści, osobliwie tablicę dyjamentową od trzech milijonów i szablę Stefanowską odiskawszy, która 40 tysięcy talarów warta, miał w skarbie rpltej, Przymówiono p. Kotowiczowi, że za jego dyrekcyi takie konstytucyje wychodziły, które za żadnego marszałka izby poselskiej od pamięci żadnego przedtem nie wychodziły. Prezentowano list księcia podkanclerzego, który pisze do p. sandomirskiego, że posła francuzkiego ode dworu żaden, ani cały świat poruszyć nie może. Proponowano foedera postronnych, że o nas radzą, i na nas spiskują się, a my kiedy na to milczym, to jakbyśmy pozwalać chcieli. Przypominali skrypt JKMci królowi francuzkiemu na trzy milijony dany w nadziei konstytucyi o sumie JKMci, o którą konstytucyją nietylko na marszałka narzekano poselskiego p. Kotowicza i osądzić go chcieli, ale i likwidacyi JKMci nie przyjmowano, przeciwko której manifestacyje i artykuły proponowano. Nie insza okazyja difiden- cyi, tylko elekcyja, którą, lubo tak wiele ich przeciwko niej, konstytucyją przecie proponują, nad którymi mówili, że czekają vindictam nad nimi, jako doczekali się i nad tymi, których Pan Bóg zabrał. Wspomnieli, że od Szwedów w kupiectwach szkody ponoszą, proszono o komisyją, o którą i Moskwa simul et semel prosi. Sędzia lemburski powiedział, że odjeżdżać posłowie francuzcy nie mogą, póki im nasi pieniędzy nie powrócą, od króla francuzkiego rozdanych. Jako dowodzić, kto pieniądze na elekcyją brał i kto francuzom assekurował, kiedy skrypta na kominie królewskim palą się. Podsędek Włodzimirski Piwecki wyszedł był z protestacyją z izby poselskiej, że już w niej po wyjściu czasu iścia na górę do JKMci zasiadali, którego ledwie marszałek poselski przez swoich zwrócił. Po wyjściu czasu iścia na górę przychodził ksiądz poznański i pan wojewoda płocki, życząc pójść na górę i dziwiąc się, że tak długo nadzwyczaj w izbie poselskiej siedzą, Perswadowali iście do JKMci, ha których jako tęskni, tak obecnie, że jako Pan dobrotliwy za przyjściem uspokoi niesforność i w pretensyjach izbę poselską ukontentuje. Do konstytucyi naznaczeni p. Pękosławski, p. podkomorzy krzemieniecki, p. podkomorzy smoleński, p. podkomorzy Słonimski, p. starosta wyszogrodzki, p. podkomorzy kaliski. Pruscy posłowie naparli się, aby z ziemi pruskiej do konstytucyi był naznaczony, na co wszyscy pozwolić nie chcieli, aby sobie tę moc uzurpowali pp. pruscy, nie mając prawa. Na górze króla JMci proszono o ablegacyją posłów dnia 3go Martii, a że już późno było, odłożył król JMść sesyją do poniedziałku. W poniedziałek znowu się ablegacyi upominano od JKMci, deklarowano starać, aby posłowie jako najprędzej ekspedyjowani byli, na co i słowo królewskie dawał. Potem czytano konfederacyją, w której i ablegacyi i forum w trybunale ksiądz krakowski bronił, a gdy się już i duchowieństwo zgadzało na forum, król JMść na to, żeby nie mieli rezydować posłowie cudzoziemscy na dworze, pozwolić nie chciał. cyi, tylko elekcyja, którą, lubo tak wiele ich przeciwko niej, konstytucyją przecie proponują, nad którymi mówili, że czekają vindictam nad nimi, jako doczekali się i nad tymi, których Pan Bóg zabrał. Wspomnieli, że od Szwedów w kupiectwach szkody ponoszą, proszono o komisyją, o którą i Moskwa simul et semel prosi. Sędzia lemburski powiedział, że odjeżdżać posłowie francuzcy nie mogą, póki im nasi pieniędzy nie powrócą, od króla francuzkiego rozdanych. Jako dowodzić, kto pieniądze na elekcyją brał i kto francuzom assekurował, kiedy skrypta na kominie królewskim palą się. Podsędek Włodzimirski Piwecki wyszedł był z protestacyją z izby poselskiej, że już w niej po wyjściu czasu iścia na górę do JKMci zasiadali, którego ledwie marszałek poselski przez swoich zwrócił. Po wyjściu czasu iścia na górę przychodził ksiądz poznański i pan wojewoda płocki, życząc pójść na górę i dziwiąc się, że tak długo nadzwyczaj w izbie poselskiej siedzą, Perswadowali iście do JKMci, ha których jako tęskni, tak obecnie, że jako Pan dobrotliwy za przyjściem uspokoi niesforność i w pretensyjach izbę poselską ukontentuje. Do konstytucyi naznaczeni p. Pękosławski, p. podkomorzy krzemieniecki, p. podkomorzy smoleński, p. podkomorzy Słonimski, p. starosta wyszogrodzki, p. podkomorzy kaliski. Pruscy posłowie naparli się, aby z ziemi pruskiej do konstytucyi był naznaczony, na co wszyscy pozwolić nie chcieli, aby sobie tę moc uzurpowali pp. pruscy, nie mając prawa. Na górze króla JMci proszono o ablegacyją posłów dnia 3go Martii, a że już późno było, odłożył król JMść sesyją do poniedziałku. W poniedziałek znowu się ablegacyi upominano od JKMci, deklarowano starać, aby posłowie jako najprędzej ekspedyjowani byli, na co i słowo królewskie dawał. Potem czytano konfederacyją, w której i ablegacyi i forum w trybunale ksiądz krakowski bronił, a gdy się już i duchowieństwo zgadzało na forum, król JMść na to, żeby nie mieli rezydować posłowie cudzoziemscy na dworze, pozwolić nie chciał. P. Dębicki, starosta sandomirski wyliczył dobrodziejstwa JKMci do Korony polskiej, wyliczył i przyjaźnie Polaków do Korony francuzkiej, wyliczył przyjaźni JKMci domowi francuz kiemu, wyliczył jakiemi nieprzyjaźniami oddawali królowie fran- cuzcy Koronie polskiej, wspomniał na ostatek, jako i sam król JMść od Korony francuzkiej był po dwakroć traktowany, i jako Jmp. Gosiewskiego, wojewodę smoleńskiego, rezydenta tamecznego traktowano. We wtorek znowu o ablegacyi posłów mówił p. chorąży, obiecując to, że jako szczęśliwie dnia pierwszego sejm zgodnie marszałka obrał, tak i dnia ostatniego także szczęśliwą JKMci o ablegacyi posłów odbiorą deklaracyją. Lizolę, posła cesarskiego, czemu zaraz abdankowano, rugowała go izba poselska, dopomagał do tego senat, a czemu teraz Jchmpp. senatorowie do ablegacyi tego, który ustawicznie fakcyje nocne i dzienne jawnie czyni, nie chcą doponiódz rugować, owszem go bronią, i jeżdząc po nocach z nim znaszają się. cuzcy Koronie polskiej, wspomniał na ostatek, jako i sam król JMść od Korony francuzkiej był po dwakroć traktowany, i jako Jmp. Gosiewskiego, wojewodę smoleńskiego, rezydenta tamecznego traktowano. We wtorek znowu o ablegacyi posłów mówił p. chorąży, obiecując to, że jako szczęśliwie dnia pierwszego sejm zgodnie marszałka obrał, tak i dnia ostatniego także szczęśliwą JKMci o ablegacyi posłów odbiorą deklaracyją. Lizolę, posła cesarskiego, czemu zaraz abdankowano, rugowała go izba poselska, dopomagał do tego senat, a czemu teraz Jchmpp. senatorowie do ablegacyi tego, który ustawicznie fakcyje nocne i dzienne jawnie czyni, nie chcą doponiódz rugować, owszem go bronią, i jeżdząc po nocach z nim znaszają się. Zasiadali pp. senatorowie będąc posłami w izbie poselskiej, promowowali jako szlachta wolność i prawa, czemuż teraz promowować zostawszy senatorami nie chcą, owszem prawie przeciwni znajdują się, lubo na nie przysięgali, a posłowie, jako Ożga powiedział, choć nie przysięgali, przecież je pilnują z cnoty. Petrykowski pytał, czego król JMść sądów nie miał i czemu senatorowie i izba poselska do sądów nie przywodziła JKMść, Ponieważ tak dawno sądów nie było, a zatem płacz pochodzi ludzi tych, którzy sprawiedliwości dożebrać się nie mogą. Wspomniano, że Jagiełło Witoldowi chciał państwo za żywota swego puścić, na co gdy rplta nie pozwoliła, było to z lepszem Jagiełły, któremu Pan Bóg prędko dał potomka i na ten czas za Jagiełły najpierwsza nastała o elekcyi konfederacyja. Nie pisanoby i na ten czas konfederacyi, kiedyby okazyi nie dano, co się i na ten czas dzieje. Zamieszania rpltej i tak wielu lig z postronnymi, nie inna okazyja, tylko elekcyja. Pisano tedy, żeby wszyscy, viritim, kto się jeno szlachcicem odzywa, po śmierci królewskiej na koń wsiadali, a kto nie będzie na pospolitem ruszeniu, nie ma być szlachcicem i żeby dobra jego konfiskowane były. Uniwersały ma rozdawać arcybiskup a in quantumby nie wydał do dwóch niedziel, wojewodowie, kasztelani, a jeśliby oni nie wydali, urzędnicy ziemscy, żeby pospolitą ruszenie w rękach swych mieli. Konfederacyją tę abo spisek, aby in volumine legum wpisali przed wszystkiemi konstytucyjami; forum z każdym takim, coby elekcyją viventeZasiadali pp. senatorowie będąc posłami w izbie poselskiej, promowowali jako szlachta wolność i prawa, czemuż teraz promowować zostawszy senatorami nie chcą, owszem prawie przeciwni znajdują się, lubo na nie przysięgali, a posłowie, jako Ożga powiedział, choć nie przysięgali, przecież je pilnują z cnoty. Petrykowski pytał, czego król JMść sądów nie miał i czemu senatorowie i izba poselska do sądów nie przywodziła JKMść, Ponieważ tak dawno sądów nie było, a zatem płacz pochodzi ludzi tych, którzy sprawiedliwości dożebrać się nie mogą. Wspomniano, że Jagiełło Witoldowi chciał państwo za żywota swego puścić, na co gdy rplta nie pozwoliła, było to z lepszem Jagiełły, któremu Pan Bóg prędko dał potomka i na ten czas za Jagiełły najpierwsza nastała o elekcyi konfederacyja. Nie pisanoby i na ten czas konfederacyi, kiedyby okazyi nie dano, co się i na ten czas dzieje. Zamieszania rpltej i tak wielu lig z postronnymi, nie inna okazyja, tylko elekcyja. Pisano tedy, żeby wszyscy, viritim, kto się jeno szlachcicem odzywa, po śmierci królewskiej na koń wsiadali, a kto nie będzie na pospolitem ruszeniu, nie ma być szlachcicem i żeby dobra jego konfiskowane były. Uniwersały ma rozdawać arcybiskup a in quantumby nie wydał do dwóch niedziel, wojewodowie, kasztelani, a jeśliby oni nie wydali, urzędnicy ziemscy, żeby pospolitą ruszenie w rękach swych mieli. Konfederacyją tę abo spisek, aby in volumine legum wpisali przed wszystkiemi konstytucyjami; forum z każdym takim, coby elekcyją vivente principe fomentował, albo po śmierci mimo wiadomość stanom rpltej promowował i wprowadzał, a w trybunale być ma, albo gdzie delator sobie obierze sąd. Przymówiono senatorom, którzy bronili forum w trybunale, mówiąc to ci snadź forum w trybunale mieć nie chcą, którzy i dopiero jeszcze fomentować elekcyją gotują się. Od króla JMci potrzebowano, żeby nietylko ten, na którego fomentowanie elekcyi dowodzić będą, był na sejmie sądzony, ale i ten, co na nim nie dowiedzie, takąż karą był karany. Potrzebowano zatem prolongacyi sejmu, odezwali się wołyńscy, że nam bracia obuchami prolongacyi sejmu zabronili i zagrozili. Piórem napisawszy, szablą przepchnęli jako jest przykład jeden, który pan podkomorzy kamieniecki przypominał. Prosiła izba poselska cały sejm o ablegacyją posłów JKMci, aby ante omnia abdankowani byli; a król JMść i po śmierci swojej żadnej wzmianki w konfederacyi o posłach cudzodziemskich mieć nie chciał. Ksiądz kijowski z płaczem prosił o ablegacyją i na forum w trybunale pozwalał. Pan Rej, wojewoda lubelski powiedział, że na dworach panów obcych dla tego postronni miewają rezydentów, aby jako osy miód z cudzego ula do swojej przenosili jamy. Wspomniał, że gdyby sejm nie doszedł, ucieszyliby się kozacy i orda, cesarz turecki śmielszyby był do wojny, car moskiewski suspikowałby o pokoju z nami. Ożga nazwał senatorów Judaszami, na co się ekspurgując Rej, oczyszczał się jawnie, a Raczyński, wojewoda pomorski rzekł a kto nie winien, rzuć kamień. Mówiono, że ktokolwiek jest przyczyną zamieszania rpltej od lat l0ciu i kto mieszać jeszcze usiłuje, niechaj Bóg będzie sędzią nad nim, my nasze utrapienia, niewczasy i to nieszczęście swoje, żeśmy nic u JKMci uprosić nie mogli, pod rany Jezusowe rzucamy. Prosił zatem król JMść o prolongacyją do jutra temi słowy Za lat 20 panowania mego, dajcie mi, proszę, prolongacyją do jutra I na to nie pozwolono principe fomentował, albo po śmierci mimo wiadomość stanom rpltej promowował i wprowadzał, a w trybunale być ma, albo gdzie delator sobie obierze sąd. Przymówiono senatorom, którzy bronili forum w trybunale, mówiąc to ci snadź forum w trybunale mieć nie chcą, którzy i dopiero jeszcze fomentować elekcyją gotują się. Od króla JMci potrzebowano, żeby nietylko ten, na którego fomentowanie elekcyi dowodzić będą, był na sejmie sądzony, ale i ten, co na nim nie dowiedzie, takąż karą był karany. Potrzebowano zatem prolongacyi sejmu, odezwali się wołyńscy, że nam bracia obuchami prolongacyi sejmu zabronili i zagrozili. Piórem napisawszy, szablą przepchnęli jako jest przykład jeden, który pan podkomorzy kamieniecki przypominał. Prosiła izba poselska cały sejm o ablegacyją posłów JKMci, aby ante omnia abdankowani byli; a król JMść i po śmierci swojej żadnej wzmianki w konfederacyi o posłach cudzodziemskich mieć nie chciał. Ksiądz kijowski z płaczem prosił o ablegacyją i na forum w trybunale pozwalał. Pan Rej, wojewoda lubelski powiedział, że na dworach panów obcych dla tego postronni miewają rezydentów, aby jako osy miód z cudzego ula do swojej przenosili jamy. Wspomniał, że gdyby sejm nie doszedł, ucieszyliby się kozacy i orda, cesarz turecki śmielszyby był do wojny, car moskiewski suspikowałby o pokoju z nami. Ożga nazwał senatorów Judaszami, na co się ekspurgując Rej, oczyszczał się jawnie, a Raczyński, wojewoda pomorski rzekł a kto nie winien, rzuć kamień. Mówiono, że ktokolwiek jest przyczyną zamieszania rpltej od lat l0ciu i kto mieszać jeszcze usiłuje, niechaj Bóg będzie sędzią nad nim, my nasze utrapienia, niewczasy i to nieszczęście swoje, żeśmy nic u JKMci uprosić nie mogli, pod rany Jezusowe rzucamy. Prosił zatem król JMść o prolongacyją do jutra temi słowy Za lat 20 panowania mego, dajcie mi, proszę, prolongacyją do jutra I na to nie pozwolono Weszli potem w dyskursa z senatorami, którzy bardzo byli consternati, kiedy im mówiono in facie reipublicae, że a majoribus iniquitas do wszystkiego złego przywiodła. Przed tem królowie, senatorowie, pieczętarze prosili o pospolite ruszenie, a teraz wszyscy bronią; dopomagali poprzeć wolności senatorowie, a te- raz na prawa, na konstytucyją następują, gdy przeciwko nim fomentują elekcyją, a nie popierali tego będąc na rezydencyj ach, aby JKMść podług prawa na ratunek dusz tak wielu w ręce bisurmańskie zabranych, wydał zawczasu na pospolite ruszenie uniwersały. raz na prawa, na konstytucyją następują, gdy przeciwko nim fomentują elekcyją, a nie popierali tego będąc na rezydencyj ach, aby JKMść podług prawa na ratunek dusz tak wielu w ręce bisurmańskie zabranych, wydał zawczasu na pospolite ruszenie uniwersały. Dnia tegoż 6go Martii zanosił p. Łubieński na Jmp. hetmana odpowiedź manifestacyją, na Jmp. kanclerza także, że chce go zgładzić i odjął mu na mil dwie gruntów onego. Tegoż dnia Ożga z p. Pogirskim zawiódł takową, że sandomirski nazwał go pachołkiem, i że servitutis jugum nosi. Przymówiono duchownym, iż nie dla tego tak wielkie dobra duchowne trzymają, będąc sami znanych kondycyj, aby nierówno z nami pociągali, ale, aby zasiadłszy w senacie i przysiągłszy na prawa onych strzegli i one rozkrzewiali. Dnia tegoż 6go Martii zanosił p. Łubieński na Jmp. hetmana odpowiedź manifestacyją, na Jmp. kanclerza także, że chce go zgładzić i odjął mu na mil dwie gruntów onego. Tegoż dnia Ożga z p. Pogirskim zawiódł takową, że sandomirski nazwał go pachołkiem, i że servitutis jugum nosi. Przymówiono duchownym, iż nie dla tego tak wielkie dobra duchowne trzymają, będąc sami znanych kondycyj, aby nierówno z nami pociągali, ale, aby zasiadłszy w senacie i przysiągłszy na prawa onych strzegli i one rozkrzewiali. Dnia 7go Martii, którego i sejm rozerwano, prosił p. marszałek o aprobacyją konstytucyi o pospolitem ruszeniu. Od króla JMci pozwolono na pospolite ruszenie i zaraz pisać dwoje wici w konstytucyi, a trzecie obiecując zaraz wydać i oddać je na ręce pana marszałka i hetmana koronnego, pod którego rząd i wojska i pospolite ruszenie w dyspozycyją daje. Pospolitego jednak ruszenia, aby nie zażywano przeciwko JKMci, na co żeby juramentem aprobowano, tudzież, że na niem żadnych rad sejmowych odprawować nie będą. Po deklaracyi JKMci p. chorąży sandomirski Dębicki, nie prosząc głosu u pana marszałka, tylko w sposób dyskursu wołał, aby pan marszałek żegnał króla Jmci, ponieważ activitatem nie mamy, gdyż protestacyja i w izbie poselskiej i tu zaszła i na prolongacyją wczoraj nie pozwolono. Jakoż król Jmść nie widząc zgody na prolongacyją ustał, uprosiwszy czasu do godzin kilku na wysłuchanie. Czem, że w prolongacyją wprowadzić chciano, odpowiedział na to p. chorąży sandomirski nie pozwalaliśmy na prolongacyją, ale żebyś Wasza KMść żegnaniem naszem nie był zatrudnionym kilka godzin, dla tego żegnanie WKMci do dzisiaj odłożylismy, a nie na sejmowanie, bo już czas minął sejmowania, ponieważ 6 niedziel ekspirowało według prawa; powtóre zabronił nam artykuł prolongacyi sejmu; po trzecie i sama przysięga dalszej prolongacyi nie pozwala. Wniesiono, że niebezpieczeństwa od ordy, od ko-Dnia 7go Martii, którego i sejm rozerwano, prosił p. marszałek o aprobacyją konstytucyi o pospolitem ruszeniu. Od króla JMci pozwolono na pospolite ruszenie i zaraz pisać dwoje wici w konstytucyi, a trzecie obiecując zaraz wydać i oddać je na ręce pana marszałka i hetmana koronnego, pod którego rząd i wojska i pospolite ruszenie w dyspozycyją daje. Pospolitego jednak ruszenia, aby nie zażywano przeciwko JKMci, na co żeby juramentem aprobowano, tudzież, że na niem żadnych rad sejmowych odprawować nie będą. Po deklaracyi JKMci p. chorąży sandomirski Dębicki, nie prosząc głosu u pana marszałka, tylko w sposób dyskursu wołał, aby pan marszałek żegnał króla Jmci, ponieważ activitatem nie mamy, gdyż protestacyja i w izbie poselskiej i tu zaszła i na prolongacyją wczoraj nie pozwolono. Jakoż król Jmść nie widząc zgody na prolongacyją ustał, uprosiwszy czasu do godzin kilku na wysłuchanie. Czem, że w prolongacyją wprowadzić chciano, odpowiedział na to p. chorąży sandomirski nie pozwalaliśmy na prolongacyją, ale żebyś Wasza KMść żegnaniem naszem nie był zatrudnionym kilka godzin, dla tego żegnanie WKMci do dzisiaj odłożylismy, a nie na sejmowanie, bo już czas minął sejmowania, ponieważ 6 niedziel ekspirowało według prawa; powtóre zabronił nam artykuł prolongacyi sejmu; po trzecie i sama przysięga dalszej prolongacyi nie pozwala. Wniesiono, że niebezpieczeństwa od ordy, od ko- 6161 zaków i Turków następują. Odpowiedziano, że gdyśmy prosili JKMci o pospolite ruszenie, odpowiedziano, że nie masz żadnego niebezpieństwa, o którem się dawniej nie odzywali. Już teraz nie wczas po tak wielu procesyjach naszych do JKMci, już się matnia rozwiązała, już te ryby na obiad nie będą, a to chorąży sandomirski powiedział. Po tych słowach mówił król JMść na posłów sandomirskich komisyją o to, że i cały sejm oni tylko zatrudnili i teraz activitatem wszystkim zabronili. Płacił p. Zaręba, sędzia sandomirski powiadając, że nie zgrzeszyło województwo, kiedy stanęło przy prawie, jednak, żeby się nie zdało być tak bardzo upartem, prosi JKMci o. deklaracyją, czy abdankować posłów cudzoziemskich zechce i jeśli dzień pewny pospolitego ruszenia naznaczy, a dopiero i oni do pierwszych głosów wrócić się mogą. Odpowiedziano od JKMci, że na pospolite ruszenie, jednak na takie, jako i wczora pozwolił i dziś pozwala, a że sam być nie może, panu marszałkowi i hetmanowi koronnemu rządy swoje zdaje. Pospolite ruszenie tylko do wojny JKMść pozwala, a nie do formowania praw, jako JKMść ma o tem prejudycyją. Na co jeszcze bardziej zagniewawszy się powiedzieli sandomirscy, że przy pierwszej manifestacyi stojąc tem pospolitem ruszeniem kontentować się nie mogą. Wyrwawszy się potem p. Pogirski, marszałek rzeczycki, województwo sandomirskie protestował; tamże mu przypomniano kozacką wojnę, a on zatem respondował, że wszystek ród nie zasłużył Pękosławskich, jako ja jeden, o co wielki hałas był więcej godziny. Przymawiano, że nie nowina in servitutis mieszać sprawy rpltej i takie subjekta osadzać, które tylko zacne osoby oprimunt A gdy jeszcze prolongacyi życzono, wspomniał marszałek sandomirski, że WKMść dnia Wczorajszego już sam żegnać kazał, jakoż i my mimo takiej deklaracyi i naszej też manifestacyi, przy tem, żeśmy nic u JKMci uprosić nie mogli, na dalszą prolongacyją pozwalać nie mamy. Odezwał się zatem hetman wielki koronny, życząc uczynić relacyją paktów tureckich i kozackich i o niebezpieczeństwie życząc proponować, ale że na te niezgody patrzeć przychodzi, prosił JKMci, aby na konstytucyją pozwolił miłościwie. Przychodziło już zatem do pożegnania JKMci przez marszałka poselskiego, który prosił JKMść, aby wziąwszy pod straż i opiekę to państwo, z onej wypuszczać nie raczył, i jakoweżkolwiek rany na tę rpltą przychodzić będą, na wszystkie strony miał oko swe Pańskie. Na to król JMść przez Jmci księdza podkanclerzego deklarował dawną miłość ojcowską i zaszczyt przeciwko wszystkim niebezpieczeństwom tej rpltej, który prosił JKMść, aby wziąwszy pod straż i opiekę to państwo, z onej wypuszczać nie raczył, i jakoweżkolwiek rany na tę rpltą przychodzić będą, na wszystkie strony miał oko swe Pańskie. Na to król JMść przez Jmci księdza podkanclerzego deklarował dawną miłość ojcowską i zaszczyt przeciwko wszystkim niebezpieczeństwom tej rpltej, Tego sejmu pokazali Polacy generositatem taką, jako rzadkich sejmów, bo posłowie byli i żwawi i wielcy weterani. Tego sejmu pokazali Polacy generositatem taką, jako rzadkich sejmów, bo posłowie byli i żwawi i wielcy weterani. Nasza Litwa na gotowe rzeczy patrzała, część jednak wielka z koronnymi korespondencyje mając, nietylko proceder onych pochwalali, ale i obierącz praw koronnych trzymając się takowe pisać chcieli, drudzy zaś gotowali się, snać od kogoś nadęci, kontradykować. Odzywano się jeszcze w izbie poselskiej przeciwko konstytucyi, które stanęły na Knyszyn, Tykocin i Białystok. Pan Jesman odzywał się, że więzy cierpiał nie dla czego innego, tylko dla francuzkiej fakcyi i nieszczęsnej elekcyi. Jmp. kanclerz litewski mając swoje votum, życzył, aby posłowie ablegowani byli, za co Jmci posłowie sandomirscy podziękowali in facie rpltej. Pospolitego ruszenia życzył, tylko, żeby je podług statutu Wgo Ks. Kitews. pisano; przeciw czemu przymawiali koronni, że w jednym punkcie to na stronę swoją przypomina prawo, a w innych tak wielu następuje na prawo i przeciwko niemu jawnie czyni. Kiedy powtóre i po trzecie po zaczęciu sejmu proszono o ablegacyją posłów cudzoziemskich, replikowano od JKMci, żeby na to dalszego zgromadzenia pp. senatorów czekano, którą materyją, aby na teraz nie trudniąc się, do słuchania Nas przystępowano. Zapłacili na to, że kiedy Lubomirskiego sądzono, senatorowie w izbie senatorskiej zmieścić się nie mogli, a teraz, kiedy ich trzeba do rad ojczyźnie, ile o tak wielkiej wojnie tureckiej radzić, dziesięciu ich w senacie nie liczymy. Wiemy, że więcej pp. senatorów jest w Warszawie i blisko Warszawy, niżeli w senacie; nie dla czego to innego Jchmście przyjazd swój prolongują, tylko, aby była okazyja do wkroczenia w sejm, ale że ten sekret widzimy, ante omnia do żadnej rzeczy przystępować nie chcemy, ażby wprzódy posłowie ablegowani byli. W izbie poselskiej namówili się, idąc na górę po ablegacyją posłów cudzoziemskich, in quantumbyNasza Litwa na gotowe rzeczy patrzała, część jednak wielka z koronnymi korespondencyje mając, nietylko proceder onych pochwalali, ale i obierącz praw koronnych trzymając się takowe pisać chcieli, drudzy zaś gotowali się, snać od kogoś nadęci, kontradykować. Odzywano się jeszcze w izbie poselskiej przeciwko konstytucyi, które stanęły na Knyszyn, Tykocin i Białystok. Pan Jesman odzywał się, że więzy cierpiał nie dla czego innego, tylko dla francuzkiej fakcyi i nieszczęsnej elekcyi. Jmp. kanclerz litewski mając swoje votum, życzył, aby posłowie ablegowani byli, za co Jmci posłowie sandomirscy podziękowali in facie rpltej. Pospolitego ruszenia życzył, tylko, żeby je podług statutu Wgo Ks. Kitews. pisano; przeciw czemu przymawiali koronni, że w jednym punkcie to na stronę swoją przypomina prawo, a w innych tak wielu następuje na prawo i przeciwko niemu jawnie czyni. Kiedy powtóre i po trzecie po zaczęciu sejmu proszono o ablegacyją posłów cudzoziemskich, replikowano od JKMci, żeby na to dalszego zgromadzenia pp. senatorów czekano, którą materyją, aby na teraz nie trudniąc się, do słuchania Nas przystępowano. Zapłacili na to, że kiedy Lubomirskiego sądzono, senatorowie w izbie senatorskiej zmieścić się nie mogli, a teraz, kiedy ich trzeba do rad ojczyźnie, ile o tak wielkiej wojnie tureckiej radzić, dziesięciu ich w senacie nie liczymy. Wiemy, że więcej pp. senatorów jest w Warszawie i blisko Warszawy, niżeli w senacie; nie dla czego to innego Jchmście przyjazd swój prolongują, tylko, aby była okazyja do wkroczenia w sejm, ale że ten sekret widzimy, ante omnia do żadnej rzeczy przystępować nie chcemy, ażby wprzódy posłowie ablegowani byli. W izbie poselskiej namówili się, idąc na górę po ablegacyją posłów cudzoziemskich, in quantumby na nią król JMść pozwolić nie chciał; panów senatorów prosili, żeby za jedno z izbą poselską konfederacyją pisać pomagali, a gdy się oni wzbraniali, protestacyją na nich zanosili posłowie wszyscy. 143. KOPIJA KONFEDERACYI w IZBIE POSELSKIEJ 1668 NAPISANEJ, NA KTóRą, GDY JKMść I SENAT POZWOLIć 6 MARCA NIE CHCIAł, SEJM NA TEM I NA POSPOLITEM RUSZENIU ROZERWANO DNIA 7GO MARCA, My rady duchowne i świeckie, dygnitarze, urzędnicy i wszystko rycerstwo stanów rpltej, tak koronnych, jako i Wgo Ks. Litews. nie inszą omnium diffidentiarum, które do tych czas inter status tej ojczyzny naszej zachodziły upatrując occasionem, tylko electionem, która variis modis et mediis za panowania JKMci Pana n. m. promovebatur i ex occasione jej różne ligi z postronnymi Pany zaszły; in tantum commovebant civium corda, że tak dobrotliwego mając w tej ojczyźnie Pana szczęśliwie cum solatio całej rpltej nam panującego majestatis, jako też i legum cardinalium de libera electione sancitatem sapiebat sublationem. Dla tego chcąc, aby to wszystkiemu wiadomo było światu, qua fide erga principem, któremu jako najpóźniejsze wieki niech P. Bóg daje, quo zelo in conservationem legum cardinalium de libera electione sancitatatam idziemy, takowy między sobą za konsensem i powagą JKMci Pana n. m. stanowimy obowiązek. Naprzód reassumendo constitutiones tak dawniejsze, jako i świeższe, a osobliwie r. 1607, 1609 i 1662, jako i 1667 et diploma Sigismundi Tertii an. 1631 in volumen legum inferowane de libera electione postanowienie, jako i teraźniejsze JKMci Pana nam szczęśliwie panującego roku 1666 pod Legowicami dane, cnotą i sumieniem obowiązujemy się, iż żaden za panowania JKMci Pana nam szczęśliwie panującego promovere electionem novi principis nie ma, a ktoby ją per quascunque personas et artes chciał introducere, takowego o tem każdy JKMci i rezydentom przy boku Pańskim zostającym, a potem na sejmie lub sejmikach lub trybunałach obojga narodów denuntiare powi- nien, nexu juramenti obowiązujemy, forum na trybunał naznaczając; a ktoby takowy civis cujuscunque status et conditionis tak z Korony, jako i z Wgo Ks. Litews. znajdował się, któryby miał practicare electionem, a to się nam documentis dowiodło, przeciwko takiemu każdemu, jako contra hostem patriae consurgere powinniśmy i powinni będziemy. Legacyj żadnych ani konferencyj cum legatis vel ablegatis ab externis principalibus vel quovis alio charactere insignitis ludźmi żadnych korespondencyj in materia electionis vivente principe et quoscunque modos, przez któreby w takowe wchodzili praktyki, admittere nie mamy, a jeżeliby się jakie okazały, zaraz ich detegere powinniśmy. Jeśliby też z postronnych monarchów, lubo posłowie lub rezydenci vel quovis titulo osoby, vel privati extranei cujuscunque status et conditionis ważyli się takowe promovere factiones, precibus sive prensationibus intactam fidem narodu naszego tentando cives, takowego według dawnych praw naszych pro hoste patriae deklarujemy. Jakoż posłowie Panów postronnych odprawiwszy legacyje od Panów swoich więcej niedziel sześciu na dworze JKMci mieszkać nie powinni będą, a cokolwiekby się jakich in rem kogokolwiek lub z postronnych lub cujuscunque status Panów respektem futurae electionis od kogożkolwiek, tak z Korony, jako i Wgo Ks. Litews. skryptów, podpisów, obligacyj, na promowowanie, mianowanie, lub jakimkolwiek kształtem, pretekstem, kolorem albo inszym wymyślnym sposobem na tron Królestwa Polskiego i Wgo Ks. Litews. tak za żywota per abdicationem JKMci Pkna n. m, jako post sera fata Jego forytowanie danych kiedykolwiek znajdowało od takowych wszystkich tak wobec wszyscy, jako i każdy z osobna cale odstępując za daremne, jako i przeciwne pomienionym prawom uczynione za nieważne wiecznemi czasy deklarujemy. In materia electionis, to jest exorbitatum wszystkie ante acta wiecznemi czasy umarzając, które honorowi et securitati żadnego wadzić nie mają cavemus in perpetuum. Gdyby zaś, lubo najpóźniejszych lat JKMci Panu n. m. życzymy, strzeż Boże fata nastąpić miały, za raz za najpierwszą przez Jmci ks. arcybiskupa o tem denuncyjacyją na koń wsiadać po województwach swych in personis nostris sub rigore con- stitutionum et statutorum i dawnych zwyczajów prowincyj i województw de expeditione bellica, osobliwie podług konstytucyi roku 1621, jeśliby kto chciał illicitis mediis aspirare ad regnum, takowego jako hostem patriae znosić powinni będziemy. A jeśliby Jmść ks. prymas, lubo śmiercią z tego świata zszedł, lubo innotescencyi do niedziel dwu nie wydał, tedy wojewodowie, kasztelani, lubo też którykolwiek z urzędników ziemskich takowe uniwersały wydawać powinni będą. Dalszy około tego na najpierwszej konwokacyi uczyniwszy porządek, in quem casum wszystkie dawne konfederacyje, spiski, kaptury i porządki około obierania in toto reasumujemy w wszelkiej zostając w województwach swych gotowości, jaki na konwokacyi stanie porządek i co ex re reipublicae zgodnie postanowione będzie oczekiwając 1. 144. MOWA JKMCI DNIA 6GO Martii MIANA w SENACIE PRZY POSłACH. Wszystkie moje deklaracyje Wmściom dane, albo nie były dobrze rozumiane, albo ich rozumieć nie chcieliście. Nie broniłem ja naturalem defensionem pospolitego ruszenia, ale chcę, żeby takie było, jakie za ojca mego i za mnie; znam ja, że w tem pospolitem ruszeniu jest żyd zagrzebany, jeśli go macie, odkopcie, a powiedzcie, czego wam nie dostaje. Podobno tęskno Wmściom, że tak długo na tym tronie siedzę; wierzcie mi, że i mnie drugie tylo z wami. Wielką mi rzecz uczynicie, gdy mnie uwolnicie, że będę miał swój pokój. Ja się przed Bogiem protestuję, że pospolitego ruszenia nie bronię; ale na takie, jakieście sobie napisali, żadną miarą pozwolić nie mogę, i jeżeli Wmściowie moją deklaracyją nie kontentujecie się, niech pan marszałek żegna. 1 Gdy konstytucyją o pospolitem ruszeniu czytano i gdy racyjami ani perswazyjami posłów od tej konstytucyi zbić nie mogli, wołali posłowie, żeby króla JMci żegnał marszałek poselski. Uwaga Medekszy. 145. KOPIJA UNIWERSAłU JKMCI, KTóRY WYDANY PO ROZERWANYM SEJMIE anno 1668. Jan Kazimierz, król z łaski bożej polski etc. Wszem wobec i każdemu z osobna, komu o tem wiedzieć należy, a mianowicie wielebnym w Bogu wielmożnym, urodzonym, senatorom, dignitarzom, urzędnikom ziemskim i grodzkim, szlachcie, rycerstwu, obywatelom powiatu kowieńskiego, uprzejmie i wiernie nam miłym, łaskę naszą królewską. Wielebni w Bogu, wielmożni, urodzeni, uprzejmie i wiernie nam mili Ten jedyny cel jako wszystkich spraw i odwag na zaszczyt państwo od Pana Boga sobie powierzonych, tak i złożenia sejmu nam zostawał, abyśmy zawzięte w tej ojczyźnie difidencyje, przez które najwspanialsze zwykły upadać monarchije, już tandem z serc wiernych poddanych wykorzeniwszy wnętrzny per unionem animorum mogli stabilire pokój i przeciw czuwającym na miłą ojczyznę nieprzyjaciołom skuteczną obmyślili obronę. Iż jednak fata tej ojczyzny tak disponunt, że miasto uśmierzenia onych, ledwo nie większą górę brać poczęły, z niepohamowanym to nam przychodzi ponosić żalem, nie mniejszemu to rpltej przypisawszy nieszczęściu, gdy wszystkie prawa o sejmach napinane, na teraźniejszym sejmie nie zachowane, gdy vota senatorskie nie przesłuchane, gdy Senatus consulta arcanum libertatis, kędy dwa stany de gesta reipublicae trzeci informować zwykły nie odebrane, gdy święta sprawiedliwość, asylum oppressorum exulata, gdy na ostatek sejmu nie zacząwszy, pisać przyszło konstytucyje nie poszczęścił zatem Pan Bóg niezwyczajnemu sejmu tego odprawowaniu, gdyż jako się począł in confuso, tak skończył się in confusione. Nie byliśmy et in relegatione posłów cudzoziemskich tak bardzo trudni, chociaż ich jus gentium okrywało i są tego przykłady, że bez ordynansów Panów swoich odjeżdżać nie zwykli; przecie jednak wygadzając desiderio stanu rycerskiego curam regiam interponere deklarowaliśmy za zniesieniem się pro dignitate nostra et reipublicae z Jmść panami jako najprędzej, ażeby odjechali, nadto pokazując stanom tej rpltej i światu wszystkiemu, jaką szczerością materiam electionis sepultam, i wolnemu narodowi wolną, ut pupilam oculi zachowaną mieć chcemy elekcyją, warunek onej przez spisek pozwoliliśmy, i promowowali, jako to osobnym skryptem ten warunek elekcyi dla doskonałej stanów informacyi i przejrzenia się wyrazić rozkazaliśmy. Nie chcieliśmy ex vigore warunku tego eximere i cudzoziemców jakożkolwiek nazwanych, coby się było i na posłów sine offensio ściągnęło; owo zgoła, gdy kto ten dowód nasz ku wiernym poddanym łaskawości sine passione zważy i roztrząśnie, przyznać musi, że nic doskonalszego na uśmierzenie i wykorzenienie difidencyj a czemu odrzucony, niech się tknie w sumieniu, kto tego przyczyną. Więc jeśli w tem wszystkiem spędzona do konfuzyi sejmu konkluzyja zrozumieć się nagle nie pozwoliła, czy nie lepiej było prolongacyi na kilka dni ex re et commodo reipublicae pozwolić, niżeli też kilka dni extra formam et usum na sesyjach prywatnych po sejmie trawić Z rozerwanego tedy tym sposobem sejmu, jako ciężki żal na sercu odnosimy, tak go in sinum synowskich uprz. i wier. waszych afektów deponimus, a nie odbiegając miłej ojczyzny, sejm drugi w nagrodę tego zerwanego na uleczenie wszystkich rpltej razów prędko nieomylnie złożymy, nic więcej nie życząc, tylko jako ostatni domu Jagiellońskiego potomek to jedno in pectoribus eivium na potomne wieki zostawić dziedzictwo, całość praw, przyczynienie swobód, amorem civium, wykorzenienie difidencyj i państw od Pana Boga sobie powierzonych uspokojenie. Czego krótko dotknąwszy, chcemy po urzędzie grodzkim mieć, aby ten uniwersał wprzód na sejmiku relacyjnym, a potem po wszystkich parafijach i miejscach publicznych jako najprędzej był publikowany, do którego dla lepszej wiary przy podpisie ręki naszej pieczęć Wgo Ks. Litews. przycisnąć rozkazaliśmy. Dan w Warszawie dnia 25 Marca roku pańskiego 1668, panowania naszego polskiego i szwedzkiego 20go roku. 146. KOPIJA KONFEDERACYI, JAKą OD DWORU PRZY POWYżSZYM UNIWERSALE JKMCI POSłANO. My, rady duchowne i świeckie, dygnitarze, urzędnicy i wszystko rycerstwo tak Korony polskiej, jako i Wgo Ks. Lit. na sejmie zgromadzeni, upatrując nie inszą wewnętrznych difideucyj między stanami rpltej zawziętych okazyją, tylko nową elekcyją, za panowania JKMci Pana n, m. , mimo prawą o wolnych elekcyjach fundamentalnie zaczętą, co bez konwulsyi dostojeństwa majestatu Pańskiego i praw ojczystych najprzedniejszych być nie mogło, ile gdy się przyglądamy, jako postronni monarchowie w ligi Z tej okazyi o promocyją na Królewstwo Polskie nienależycie dowolnej i nam samym tylko służącej, et nemine contradicente być powinnej elekcyi zaszli, civilium discordiarum semina za cel biorąc i uciszenia ich bez żądnego prawa i korrelaty podejrzanym, bo przeciekającym swobody nasze sposobem uzurpując, i władzy niejakiej sobie nad narodem naszym, zawsze wolnym i niczyją dependencyją nie zmazanym, czy attendeneyi pozwalając, wiążą się artykułem wtórym i trzecim w instrumencie ligi swej wyrażonym, do poparcia prawa na sejmie o elekcyi i złożenia jej, a piątym do nastawienia osoby na państwo nasze wspólnemi siłami obligując się 1. Przeto abyśmy wszystkiemu pokazali światu, jako szczęśliwie i do Ukontentowania wszech stanów panującego najjaśniejszego JKMci Pana n. m. , synowsko kochamy, i lat mu jako najdłuższych z lat naszych życzymy, aby potomność wzór brała, jako prawa i swobód naszych strzeżemy i nienaruszone mieć chcemy, ani naciągać ich do interesów prywatnych Panom postronnym pozwolimy, ani w zgodzie i jedności wewnętrznej postrzegać się ani mieszać pozwolimy, takowy między sobą za pozwoleniem i powagą JKMci stanowimy obowiązek Naprzód umarzamy między sobą te wszystkie difidencyje, odpuszczamy sobie wzajem, cokolwiek z okazyi elekcyi przeciw 1 Patrz Pakta Nr. 149. prawu działo się, ani wspominać, ani wymawiać tego więcej będzie godziło się, pod winami w konstytucyi 1589 r. sub titulo adherentów arcyksiążęcia Maksymilijana ferowanemi, owszem, że niczyjemu honorowi, imieniowi ani fortunom szkodzić nigdy nie ma. Cokolwiek się w tym terminie stało, postanawiamy i wieczną niepamięcią wszystko umarzamy i anihilujemy; przytem wszelkie obligacyje, podpisy, obietnice na promowowanie, mianowanie, lub jakimkolwiek kształtem, pretekstem albo kolorem, lub innym wymyślnym sposobem, na tron Królewstwa Polskiego i Wgo Ks. Litews. tak za żywota per abdicationem JKMci Pana n. m. , jako i po nierychłem zejściu JKMci forytowanie, kiedykolwiek dane, za daremne, próźne i nieważne, przeciw prawom i swobodom naszym uczynione, wiecznemi czasy deklarujemy, i które jeszcze przywrócone nie są od cesarza JMci, o powró cenie ich starać powinniśmy się i o interpozycyją JKMść su plikujemy. Odrzucamy nadto wyżej już nadmienione sąsiadów naszych ligi, wrzkomo na poparcie wolności naszej in futurum uczynione, gdy ad praesens samiż nową na państwo sukcesyją traktują, a zatem ani o nich wiedzieć chcemy, ani za pomocne swobodom naszym rozumiemy. Owszem za szkodliwe, niepotrzebne i uciąźliwe, jako wolny i od nikogo niezawisły naród deklarując, postanawiamy iż się nikomu do ligi pomienionych ozywać, wiązać i zaciągać, tak za czasu szczęśliwego JKMci panowania, jako i pod nierychłe, da Pan Bóg, interregnum nie będzie wolno sub poenis perduellionis, które na takowych, jako contra hostes patriae wkładamy, i na osobach i na dobrach ich dochodzić obowięzujemy się. prawu działo się, ani wspominać, ani wymawiać tego więcej będzie godziło się, pod winami w konstytucyi 1589 r. sub titulo adherentów arcyksiążęcia Maksymilijana ferowanemi, owszem, że niczyjemu honorowi, imieniowi ani fortunom szkodzić nigdy nie ma. Cokolwiek się w tym terminie stało, postanawiamy i wieczną niepamięcią wszystko umarzamy i anihilujemy; przytem wszelkie obligacyje, podpisy, obietnice na promowowanie, mianowanie, lub jakimkolwiek kształtem, pretekstem albo kolorem, lub innym wymyślnym sposobem, na tron Królewstwa Polskiego i Wgo Ks. Litews. tak za żywota per abdicationem JKMci Pana n. m. , jako i po nierychłem zejściu JKMci forytowanie, kiedykolwiek dane, za daremne, próźne i nieważne, przeciw prawom i swobodom naszym uczynione, wiecznemi czasy deklarujemy, i które jeszcze przywrócone nie są od cesarza JMci, o powró cenie ich starać powinniśmy się i o interpozycyją JKMść su plikujemy. Odrzucamy nadto wyżej już nadmienione sąsiadów naszych ligi, wrzkomo na poparcie wolności naszej in futurum uczynione, gdy ad praesens samiż nową na państwo sukcesyją traktują, a zatem ani o nich wiedzieć chcemy, ani za pomocne swobodom naszym rozumiemy. Owszem za szkodliwe, niepotrzebne i uciąźliwe, jako wolny i od nikogo niezawisły naród deklarując, postanawiamy iż się nikomu do ligi pomienionych ozywać, wiązać i zaciągać, tak za czasu szczęśliwego JKMci panowania, jako i pod nierychłe, da Pan Bóg, interregnum nie będzie wolno sub poenis perduellionis, które na takowych, jako contra hostes patriae wkładamy, i na osobach i na dobrach ich dochodzić obowięzujemy się. Ażeby się i na potem podobnemu ośmieleniu zabieżało i ostrzegało, aby się nikt wolnego narodu w swobodach jego i wolnej elekcyi prośbą, groźbą, obietnicami lub datkami tentować i namawiać wiecznemi czasy nie ważył, postanawiamy iż takowego każdego, lub domowego lub cudzoziemca nazwanego, według dawnych praw pro hoste patriae mieć będziemy i jako z nieprzyjacielem sobie postąpimy, gwoli czemu nikomu się odtąd nie będzie godziło za panowania JKMci legacyi od postronnych in materia electionis, ani listów przyjmować, ani swoich pisać, ani wyraźnych ludzi posyłać, ani konferencyj czynić z posłami i posłannikami ich, jakokolwiek nazwanymi, ani de eadem materia electionis z nimi korespondować, ani praktykować. Inaczej przeciw takowym mimo ten obowiązek w praktykowaniu elekcyi grzeszącym reasumujemy wszystkie dawne i świeże konstytucyje, osobliwie 1607, 1609, 1662 i 1667, przybieramy i dyploma najjaśniejszego ś. p. króla JMci Zugmunta III po wolnej elekcyi 1607 dane, a 1631 między prawa nasze wciągnione, także dyploma najjaśniejszego króla JMci Pana n. m. szczęśliwie panującego 1666 pod Legowicami podpisane, które między prawa wprowadzone być ma. Obwięzujemy się nadto cnotą i sumieniem, iż żaden za panowania daj Boże jak najtrwalszego JKMci Pana n. m. nam szczęśliwie panującego nowej elekcyi promowować nie będzie, a ktoby się tak zapamiętały na cnotę i powinność znalazł i przez jakiekolwiek sposoby, sztuki i wynalazki ważył się wzniecać elekcyją, takowego każdy JKMci Panu n. m. i radzie przy boku jego rezydującej donieść, także sejmowi i sejmikom i trybunałom obudwu narodów ogłosić będzie powinien sub fide jurata, którą się przytomne stany imieniem województw, ziem i powiatów obydwu narodów obowiązujemy; a przeciw takowemu tak w Koronie i Wkiem Ks. Litews. cujuscunque status, conditionis ac praeminentiae, gdyby się to jasnemi na niego dokumentami notoriis et luce meridiana clarioribus probationibus przez sąd według konstytucyi 1588 pokazało, jako contra hostem patriae consurgere powinniśmy. Grdyby zaś, strzeż Boże, fata JKMci Pana n. m. , czego sobie żaden z nas doczekać nie życzy, nastąpić miały, przy serdecznym do Boga i dobroci Jego westchnieniu, aby jako w najpóźniejsze wieki dni JKMci tak łaskawie nam panującego pociągał, przecież osieroceniu rpltej zabiegając, po województwach ziemiach i powiatach według praw ich i zwyczajów, których nikomu nic derogare nie chcemy, gotowość wojenną postanawiamy, aby za denuncyjacyją Jmść ks. arcybiskupa gnieźnieńskiego, Primatis regni, wszyscy in personis w województwach swoich kupić się sub legibus de expeditione bellica, osobliwie według konstytucyi 1621 r. powinni. Gdzie bez krzywdy i uciążenia krain o swym koszcie, pod swoimy wodzami i urzędami, jako ta konstytucyja opiewa, w skromności i posłuszeństwiez posłami i posłannikami ich, jakokolwiek nazwanymi, ani de eadem materia electionis z nimi korespondować, ani praktykować. Inaczej przeciw takowym mimo ten obowiązek w praktykowaniu elekcyi grzeszącym reasumujemy wszystkie dawne i świeże konstytucyje, osobliwie 1607, 1609, 1662 i 1667, przybieramy i dyploma najjaśniejszego ś. p. króla JMci Zugmunta III po wolnej elekcyi 1607 dane, a 1631 między prawa nasze wciągnione, także dyploma najjaśniejszego króla JMci Pana n. m. szczęśliwie panującego 1666 pod Legowicami podpisane, które między prawa wprowadzone być ma. Obwięzujemy się nadto cnotą i sumieniem, iż żaden za panowania daj Boże jak najtrwalszego JKMci Pana n. m. nam szczęśliwie panującego nowej elekcyi promowować nie będzie, a ktoby się tak zapamiętały na cnotę i powinność znalazł i przez jakiekolwiek sposoby, sztuki i wynalazki ważył się wzniecać elekcyją, takowego każdy JKMci Panu n. m. i radzie przy boku jego rezydującej donieść, także sejmowi i sejmikom i trybunałom obudwu narodów ogłosić będzie powinien sub fide jurata, którą się przytomne stany imieniem województw, ziem i powiatów obydwu narodów obowiązujemy; a przeciw takowemu tak w Koronie i Wkiem Ks. Litews. cujuscunque status, conditionis ac praeminentiae, gdyby się to jasnemi na niego dokumentami notoriis et luce meridiana clarioribus probationibus przez sąd według konstytucyi 1588 pokazało, jako contra hostem patriae consurgere powinniśmy. Grdyby zaś, strzeż Boże, fata JKMci Pana n. m. , czego sobie żaden z nas doczekać nie życzy, nastąpić miały, przy serdecznym do Boga i dobroci Jego westchnieniu, aby jako w najpóźniejsze wieki dni JKMci tak łaskawie nam panującego pociągał, przecież osieroceniu rpltej zabiegając, po województwach ziemiach i powiatach według praw ich i zwyczajów, których nikomu nic derogare nie chcemy, gotowość wojenną postanawiamy, aby za denuncyjacyją Jmść ks. arcybiskupa gnieźnieńskiego, Primatis regni, wszyscy in personis w województwach swoich kupić się sub legibus de expeditione bellica, osobliwie według konstytucyi 1621 r. powinni. Gdzie bez krzywdy i uciążenia krain o swym koszcie, pod swoimy wodzami i urzędami, jako ta konstytucyja opiewa, w skromności i posłuszeństwie zostając, dalszego około dobra pospolitego porządku w konwokacyi, na której się z sejmików według dawnych zwyczajów przez posłow ziemskich znieść z sobą obiecujemy, oczekiwać będziemy; in quem casum wszelkie dawne konfederacyje względem samej elekcyi, spiski, kaptury, porządki około obierania nowego Pana in toto reasumujemy. Jeśliby kto minio wojnej elekcyi, lubo ligami sąsiadów naszych wsparty, gwałtem na państwo wdzierał się, takowego jako hostem patriae znosić powinni będziemy i obowięzujemy się. Także, jeśliby kto ex civibus lubo z częścią jaką podczas samej elekcyi fawory uganiając, do ligi wyżej mianowanej, albo do któregokolwiek kandydata, mimo wszystkich civium wiadomości, wiązał się, takowy ipso facto, nietylko ex jure suffragii wypadać ma i od elekcyi odstrychniony być powinien, ale pro hoste patriae ma być rozumiany, i jako nieprzyjacielowi wszyscy sub nem ejusdem juramenti, postąpić powinni będziemy. 147, MANIFESTACYJA POSłA SANDOMIRSKIEGO, JMPANA DęBICKIEHO, CHORążEGO SANDOMIRSKIEGO, PO SEJMIE R. 1668 W RADOMIU ZANIESIONA PO ŁACINIE, A PO POLSKU TEMI SŁOWY WYŁOŻONA. Do urzędu i akt niniejszych grodzkich starostwa sandomirskiego osobą swą postanowiwszy się urodzony Marcin z Dębic Dębicki, chorąży jenferalny z Wdztwa sandomirskiego i ma przeszły sejm, za nieszczęściem rpltej rozerwany, poseł od tegoż Wdztwa sandomirskiego obrany, żałosną manifestacyją i protestacyją przed tymże urzędem uczynił w ten sposób Iż tenże opowiadający i produkujący na przeszłym sejmie imieniem swojego wdztwa względem wykorzenienia i wyniszczenia wszystkich difidencyj, które to królewstwo wielkiemi suspicyjami napełniły, starania i pracy swej Wespół z kolegami swymi dokładał i w tem mocno pracował, aby ten kąkol mianowanych difidencyj rozkrzewiony, to jest strony obierania postronnych książąt na Królewstwo polskie z korzenia mógł wyniszczyć. Za jednostajną zgodą i postanowieniem wszystkich, ile jego urzędowi przynależało i godziło się, taż sama praca i staranie jego dla rozerwania sejmu, gdy do skutku swego przyjść nie mogła, aż ci miasto uspokojenia królewstwa i rpltej naszej, tak wielka nawalność i niepogoda nastąpiła, która upadkiem tejże samej rpltej grozi, jeśliby zawczasu temu nie zabieżano. Po skończeniu albo rozerwaniu tegoż sejmu do gospody swej, to jest do klasztoru św. Marcina, reguły św. Augustyna, wieczór, a prawie w nocy przyszedł JO. Wny z prowincyi Gieze, poseł najjaśniejszego książęcia Neuburskiego, to jest w dzień sobotni blizko przeszły, który najprzód ekskuzował się niewczesnem i nierychłem przyjściem swojem dla tego, że mu choroba prędszego wizyty oddania czasu nie pozwalała, a nadewszystko upraszał, abym manifestując stronę pana jego, książęcia Neuburgskiego w promowowaniu na Królewstwo polskie chciał trzymać i zalecać. Na co manifestujący rzekł, iż to ani samemu sobie, ani też temu, który to wnosi, owszem żadnemu za żywota JKMci Pana n. m. czynić się nie godzi, pod winą przestępstwa i niedowiarstwa w niedotrzymaniu wiary Panu swemu. A gdy odpowiedział, na to poseł neuburgski rzekł że się to słusznie godzi, dla tego, iż w krótkim czasie król jegomość po kilku niedzielach królewstwa ma waledykować i onego się wyrzec; a gdy znowu tenże manifestujący na to replikował, że ani samemu królowi JMci prawo i przysięga tego nie pozwala, tem bardziej nam każdemu z obywatelów królewstwa tego milczenie w tych rzeczach należy, tenże sam poseł tem więcej upraszał, iż gdy strony ustąpienia z królewstwa o tem będą traktować, aby temuż Panu swemu na królewstwo chciał być promotorem, który się o to pilnie stara. A zatem tenże manifestujący, będąc serdecznym żalem i afektem uwiedziony, przerzeczonego posła, ciężko począł reprendować i to mu ganić, iż tak przestronną a prawie wyuzdaną mową serce jego i umysł wierny przeciwko rpltej i Panu swemu chciał i śmiał psować i na to przywodzić, wiedząc o tem dobrze, iż takowy każdy nietylko za nieprzyjaciela ojczyzny, ale za zdrajcę ma być poczytany, któryby takie rzeczy w królewstwie nietylko promowować, ale gdyby o tem myśleć miał; daleko się więcej tego ważył, gdyż i sam Pan jego, według praw naszych na królewstwo tem samem nie mógłby być zgodnym. To gdy tenże sam manifestujący z wielkim afektem i rankorem mówił, a aby też i pan poseł albo od niego odszedł, albo aby go już więcej w tej mierze nie kusił, i serca jego dalej nie ranił, owszem, aby cale zamilczał i najmniejszej wzmianki czynić nie chciał, przydając i przedkładając to manifestujący, aby nie chciał naśladować posła albo rezydenta francuzkiego w tej mierze, który że w takowych afektacyjach imieniem najjaśniejszego książąt Kondeusza i syna jego, książęcia Angiańskiego prawie serca synów ojczyzny i wszystkiej rpltej psuje i do siebie powabia, ustawy i prawa nasze przestępuje, wiele braci szlachty na stronę Pana swego pociąga, prośbami, podarkami i innymi różnymi sposobami i sztukami niesłusznemi, co wszystko na niego samego i Pana jego ściągać się i spadać musi i drogę do tego królewstwa zamyka. Tenże poseł książęcia Neuburgskiego na to rzekł, że nie Pana swego najjaśniejszego książęcia, ale syna jego chciał zalecać, gdy będzie potrzeba; znowu manifestujący przez miłosierdzie Boże upraszał, aby dobrowolnie chciał ustąpić, niźliby co na sobie twardego miał odnieść i otrzymać, w czem ustawicznie tenże poseł zostawał i przedsięwziętego umysłu nie zaniechiwał. Co się działo przy bytności jednego z posłów na przeszłym sejmie, zwłaszcza urodzonego Adama z Drzewice Drzewickiego, podsędka województwa lubelskiego, przed którymteż i pan poseł albo od niego odszedł, albo aby go już więcej w tej mierze nie kusił, i serca jego dalej nie ranił, owszem, aby cale zamilczał i najmniejszej wzmianki czynić nie chciał, przydając i przedkładając to manifestujący, aby nie chciał naśladować posła albo rezydenta francuzkiego w tej mierze, który że w takowych afektacyjach imieniem najjaśniejszego książąt Kondeusza i syna jego, książęcia Angiańskiego prawie serca synów ojczyzny i wszystkiej rpltej psuje i do siebie powabia, ustawy i prawa nasze przestępuje, wiele braci szlachty na stronę Pana swego pociąga, prośbami, podarkami i innymi różnymi sposobami i sztukami niesłusznemi, co wszystko na niego samego i Pana jego ściągać się i spadać musi i drogę do tego królewstwa zamyka. Tenże poseł książęcia Neuburgskiego na to rzekł, że nie Pana swego najjaśniejszego książęcia, ale syna jego chciał zalecać, gdy będzie potrzeba; znowu manifestujący przez miłosierdzie Boże upraszał, aby dobrowolnie chciał ustąpić, niźliby co na sobie twardego miał odnieść i otrzymać, w czem ustawicznie tenże poseł zostawał i przedsięwziętego umysłu nie zaniechiwał. Co się działo przy bytności jednego z posłów na przeszłym sejmie, zwłaszcza urodzonego Adama z Drzewice Drzewickiego, podsędka województwa lubelskiego, przed którym zarazzaraz manifestujący obciążliwie protestował się. Tak tę niniejszą do ksiąg niniejszych zabiegając temu, aby się na patem jakie trudności i suspicyje nie znajdowały i pokazywały, solenną do ksiąg niniejszych zaniósł manifestacyją i protestacyją. Działo się w zamku radomskim w piątek po niedzieli środopostnej roku pańskiego 1668go. Z ksiąg grodzkich starostwa radomskiego wypisano. Zkorygował Lewiński mp. manifestujący obciążliwie protestował się. Tak tę niniejszą do ksiąg niniejszych zabiegając temu, aby się na patem jakie trudności i suspicyje nie znajdowały i pokazywały, solenną do ksiąg niniejszych zaniósł manifestacyją i protestacyją. Działo się w zamku radomskim w piątek po niedzieli środopostnej roku pańskiego 1668go. Z ksiąg grodzkich starostwa radomskiego wypisano. Zkorygował Lewiński mp. 148. 148. MOWA ALBO RELACYJA MEDEKSZY NA SEJMIKU RELACYJNYM DNIA 5GO JUNII ANNO 1668 ODPRAWIONA. MOWA ALBO RELACYJA MEDEKSZY NA SEJMIKU RELACYJNYM DNIA 5GO JUNII ANNO 1668 ODPRAWIONA. Po relacyi Jmpana podsędka m. m. p. i mnie też dwojakiej funkcyi i usługi mojej od Wmściów m. m. pp. na mnie włożo-. nej, przychodzi onym dziś czynić relacyją pierwszej deputackiej, jako na sądach przeszłorocznych trybunalskich przez czas pozwolony trwając, naprzód przysięgi Panu Bogu oddanej, a potem reputacyi powiatu naszego strzegąc, jakośmy na pilnem mieli oku, aby sądy trybunalskie, wielki tej rpltej klejnot, w dawnym swym odprawiały się porządku i powadze, tak i Jchmpp. obywatele Wgo Ks. Litews. , a osobliwie naszego powiatu żadnych opresyj i ciężarów na tych sądach nie ponosili. Owszem, aby każdy w pretensyjach swoich ukontentowany, jako najprędzej ekspedyjowany zostawał, o tośmy zawsze staranie czynili, i nie oglądając się na żadne respekta, mileśmy na się w takowych okazyjach, co należało do poparcia sprawiedliwości świętej, inwidyje brali. O czem Jmp. podstoli m m. p. i brat, na on czas i kolega, gdy nie wątpię, obszerniejszą na granicznym sejmiku uczynił relacyją, ja tem długo nie bawiąc, przystępuję do drugiej sejmu świeżo zerwanego. Aleć i tą bawić mi się nie zda, bo Jmp. podsędek m. m. p. , jako starszy kolega, stawając na sejmie z wielką sławą i ozdobą powiatu naszego, na jakich dyskursach ten sejm strawili i na jakim go fundamencie zerwali, więcej w izbie poselskiej przystawszy, bo ja dla prepedycyi długi czas zasiadać nie mogłem, większą też Wmść panom, wiadomy dobrze i umiejętny spraw rpltej, dał tu informacyją. Ja tylko widzę nieszczęście tej ojczyzny naszej, że czem dalej, co się zwłaszcza tych lat niefortunnych zamnożyło, sejmy potrzebne rozrywać zwykli. Przyznawam się Wmść m. m. panom, ze na pierwszej sejmowej funkcyi służąc z rozkazania onych, lubo spiskom co żywo wymyślali artykuły swoje, i onemi wprzód sejmiki, a potem i sejmy, chociaż niesłusznie, a czasem calumniose na ludzi napadając, trudnili, i na innych wielu sejmach w młodszych leciech bywając, przecież tak żwawego, jako ten przeszły, widzieć nie mogłem, ani też nie mogłem pojąć, komuby właśnie dać przyczynę tak nieszczęśliwie rozerwania sejmu. Nie JKMść Pan n. m. jest przyczyną, bo jako nie tylko dobry Pan, ale ojciec dobrotliwy, oświadczając się przed Panem Bogiem i przed nim usty swemi pańskiemi w niewinności protestując, na konstytucyją pospolitego ruszenia, jakie za św. pamięci Zygmunta III, i jakie za panowania JKMci bywało, pozwalał i wici jedne za dwoje ex nunc wydawał, a trzecie tudzież wydać i posłów cudzoziemskich prędko ekspedyjopozwolony trwając, naprzód przysięgi Panu Bogu oddanej, a potem reputacyi powiatu naszego strzegąc, jakośmy na pilnem mieli oku, aby sądy trybunalskie, wielki tej rpltej klejnot, w dawnym swym odprawiały się porządku i powadze, tak i Jchmpp. obywatele Wgo Ks. Litews. , a osobliwie naszego powiatu żadnych opresyj i ciężarów na tych sądach nie ponosili. Owszem, aby każdy w pretensyjach swoich ukontentowany, jako najprędzej ekspedyjowany zostawał, o tośmy zawsze staranie czynili, i nie oglądając się na żadne respekta, mileśmy na się w takowych okazyjach, co należało do poparcia sprawiedliwości świętej, inwidyje brali. O czem Jmp. podstoli m m. p. i brat, na on czas i kolega, gdy nie wątpię, obszerniejszą na granicznym sejmiku uczynił relacyją, ja tem długo nie bawiąc, przystępuję do drugiej sejmu świeżo zerwanego. Aleć i tą bawić mi się nie zda, bo Jmp. podsędek m. m. p. , jako starszy kolega, stawając na sejmie z wielką sławą i ozdobą powiatu naszego, na jakich dyskursach ten sejm strawili i na jakim go fundamencie zerwali, więcej w izbie poselskiej przystawszy, bo ja dla prepedycyi długi czas zasiadać nie mogłem, większą też Wmść panom, wiadomy dobrze i umiejętny spraw rpltej, dał tu informacyją. Ja tylko widzę nieszczęście tej ojczyzny naszej, że czem dalej, co się zwłaszcza tych lat niefortunnych zamnożyło, sejmy potrzebne rozrywać zwykli. Przyznawam się Wmść m. m. panom, ze na pierwszej sejmowej funkcyi służąc z rozkazania onych, lubo spiskom co żywo wymyślali artykuły swoje, i onemi wprzód sejmiki, a potem i sejmy, chociaż niesłusznie, a czasem calumniose na ludzi napadając, trudnili, i na innych wielu sejmach w młodszych leciech bywając, przecież tak żwawego, jako ten przeszły, widzieć nie mogłem, ani też nie mogłem pojąć, komuby właśnie dać przyczynę tak nieszczęśliwie rozerwania sejmu. Nie JKMść Pan n. m. jest przyczyną, bo jako nie tylko dobry Pan, ale ojciec dobrotliwy, oświadczając się przed Panem Bogiem i przed nim usty swemi pańskiemi w niewinności protestując, na konstytucyją pospolitego ruszenia, jakie za św. pamięci Zygmunta III, i jakie za panowania JKMci bywało, pozwalał i wici jedne za dwoje ex nunc wydawał, a trzecie tudzież wydać i posłów cudzoziemskich prędko ekspedyjo- wać przyobiecywał, tak, że z łaski i deklaracyi JKMci wszystkobyśmy fortunnie otrzymać mogli. Nie mogę winować i senatu, acz ci naszych litewskich Jchmpp. senatorów, prócz tylko jednego Jmpana kanclerza, a drugiego Jmpana podskarbiego, szczególnie tylko sprawy i dobro Wgo Ks. Litews piastujących widzieć nie mogliśmy, bo Jchmpp. senatorowie, aby co mieli wnosić nowego, albo też dać okazyją jawną do rujnowania spraw i wolności, i tegośmy po nich widzieć nie mogli, owszem słysząc ich wota albo repliki, bo do odebrania wot nie przyszło, kiedy pp. posłowie sandomirscy ante omnia ablegacyją posłów albo rezydentów postronnych przedsięwziąwszy, do żadnych spraw rpltej przypuszczać nie chcieli, widzieliśmy, że i Jchmpp. senatorowie, prócz niektórych duchownych zdania swoje do jednej intencyi z izbą poselską aplikowali. Nie mogę winować i izby poselskiej, kiedy mając posłowie artykuły od województw, i te zaprzysiężone, przy nich się zasadzali, konfederacyją i konstytucyje obszerniejsze i dobrze nadziane pisali i drapali. Nie Pan tedy, nie senat winien, ani też pogotowiu izba poselska mogła być winną, kiedy prawa i instrukcyj swoich pilnowała, ale nieszczęśliwość tej rpltej tak zamieszała, że jeden o drugim suspikując, winnego wynaleść i palcem go ukazać nie mogli. I tam w Warszawie na miejscu słyszałem, i tu już tożem znalazł jednym głosem mówiących, że ten sejm dla szczególnej prywaty rozerwany, a dla jakiejby, że trudne i nie snadne do serc ludzkich okienka, aby, co się w nich zawiera, obaczyć, dla tego też Jmść m. m. pp. rzetelnej od nas nie możecie odebrać informacyi, tylko to odbieracie, co już fama przed nami dobrze o rozerwanym sejmie przepowiedziała. A co na nim mówiono, to i ja tu mówić mogę, że Pan Bóg będzie sędzią, kto przyczyną mieszania wszystkich i teraz zerwanego sejmu, ile kiedy żebrzący sądów i sprawiedliwości świętej do nich przyjść i docisnąć się nie mogli; kiedy obrona naprzeciw buntom kozackim i lidze onych z Tatarami nie była umówiona; kiedy niebezpieczeństwo jawne od Porty strasznej otomańskiej zaniedbane; kiedy pakta moskiewskie konstytucyją, która na tym sejmie necessario być miała, nie aprobowane, obawiamy się, aby jakiej suspicyi o przyjaźni naszej u tamtego narodu nie uczyniły, a zatem kores- pondencyi ż nimi do Wojny tureckiej w paktach Umówionej nie zatrzymały; kiedy wojsko Wgo Ks. Litews. nie płaconej jeszcze krajom wszystkim a osobliwie królewszczyznom konsystencyjami przykrzyć się i niszczyć ich będą; kiedy na ostatek acz już tak wiele razy świat turbowawszy, jeszcze i dalej, jako to i teraz doświadczamy i więcej obawiamy, turbować i wycieńczać będą sam Pan Bóg tylko, com już nadmienił, jako będzie sędzią tym, co tej obrony publicznej i zniesienia ciężarów naszych mając na to czas do obrady właśnie na sejmie przeszłym najsposobniejszy uczynić nie dopuścili, tak Sam państwo w swojej dawnej będzie chciał mieć protekcyi. O którą i JKMść przez Jmp. marszałka naszego poselskiego przy pożegnaniu upraszaliśmy i otrzymali deklaracyją, że jako był żałosny z rozerwanego sejmu, tak na wszystkie strony i niebezpieczeństwa tej rpltej Pańskie swe oko mieć miłościwie, słowem swem Pańskiem przyobiecać raczył. Takową tedy uczyniwszy przed Jmść m. na. pp. relacyją, proszę pilnie, abyście tę życzliwą usługę, prace i koszta na te obydwie funkcyje łożone, mile przyjąwszy, w afektach mię swoich braterskich chować raczyli, obiecując pomnieć, że ile zdrowia i substancyi stawać będzie, zawsze mię ochoczego do usług swoich znajdować będziecie. 1 4 9. PAKTA MIęDZY KRóLEWSTWEM SZWEDZKIEM A ELEKTOREM BRANDEBURSKIM. Ponieważ wszystkim w Europie monarchom i ludowi chrześcijańskiemu wiele na tem zależy, aby najjaśniejszego króla JMść polskiego i rpltej polskiej wewnętrzna kwitnęła zgoda, i jeśliby jakowe znajdywały się obywatelów niezgody, wiedzieć o tem, przez któreby niezwyciężonego narodu polskiego i litewskiego unija, która zostaje wszystkim w sąsiedztwie monarchom i chrześcijaństwu wałem i murem od Turka i od innych niewiernych irrupcyj, słabieć nie mogła, z tej okazyi najjaśn. monarcha Karol szwedzki i najjaśn. Wilhelmus etc. etc. pewną z Polski wiadomość otrzymawszy, że jeszcze wewnętrznej wojny ogień nie cale uspokojony, którym Polska przez lat kilka go- 63 rzała, zaczem uważając wielkie niebezpieczeństwo, któreby na całe chrześcijaństwo paść mogło, gdyby kwitnące to państwo przez nienawiści wewnętrzne do upadku się skłaniając okazyjąrzała, zaczem uważając wielkie niebezpieczeństwo, któreby na całe chrześcijaństwo paść mogło, gdyby kwitnące to państwo przez nienawiści wewnętrzne do upadku się skłaniając okazyją zostawiało Turkom i Tatarom do dewastowania; zdało się za rzecz słuszną, ponieważ z Polską i Litwą graniczymy, takową uczynić radę i dla tego zgodnie siły nasze stosować, aby zgoda i pokój powszechnego ludu polskiego zatrzymać się mogły, a wszystkie obywatelów niezgody przez zatłumienie źródła wykorzenione były, alboli, czego Boże uchowaj, gdyby one znowu wzniecać się zaczęły, wcześnie onym zabiedz się mogło. Z tej tedy okazyi królewstwo szwedzkie z najjaśn. elektorem zjechawszy się, takowe między sobą artykuły postanowili zostawiało Turkom i Tatarom do dewastowania; zdało się za rzecz słuszną, ponieważ z Polską i Litwą graniczymy, takową uczynić radę i dla tego zgodnie siły nasze stosować, aby zgoda i pokój powszechnego ludu polskiego zatrzymać się mogły, a wszystkie obywatelów niezgody przez zatłumienie źródła wykorzenione były, alboli, czego Boże uchowaj, gdyby one znowu wzniecać się zaczęły, wcześnie onym zabiedz się mogło. Z tej tedy okazyi królewstwo szwedzkie z najjaśn. elektorem zjechawszy się, takowe między sobą artykuły postanowili 1. Ponieważ Królewstwo Polskie dawno kwitnie, ciesząc się z praw własnych i konstytucyj, starać się my obaj powinni będziemy, to przed oczyma najbardziej mając, aby starożytna tej rpltej wolność i prawa między królem i senatem i ludem rycerskim postanowione i konstytucyjami aprobowane, w całości zostawały i nienaruszone, dla tego albo obaj wspólnie, albo który jeden z nas każdego do tego interesujących lub przez listy lub radą i słusznemi sposobami napomnieć i przywieść ma. 1. Ponieważ Królewstwo Polskie dawno kwitnie, ciesząc się z praw własnych i konstytucyj, starać się my obaj powinni będziemy, to przed oczyma najbardziej mając, aby starożytna tej rpltej wolność i prawa między królem i senatem i ludem rycerskim postanowione i konstytucyjami aprobowane, w całości zostawały i nienaruszone, dla tego albo obaj wspólnie, albo który jeden z nas każdego do tego interesujących lub przez listy lub radą i słusznemi sposobami napomnieć i przywieść ma. 2. A ponieważ wewnętrzne niepokoje, które dotąd Królewstwo Polskie trapiły, lubo wrzkomo uspokojone zostawały, oba. wiając się jednak, aby się znowu nie wynurzyły, bo jeszcze w opinii zostają, że we wznieceniu nowej elekcyi za żywota teraźniejszego króla JMci początek swój wzięły; dla tego my monarchowie za rzecz słuszną i pożyteczną rozumiemy, jeśliby owa strona, która wzbrania elekcyi nowego króla, upór swój trzymała, starać się, aby druga strona tę kondycyją jednak zezwoliła, a względem pokoju publicznego zachowania, żeby przez ustawę sejmową, którzykolwiek autorami zostawali wzniecenia elekcyi, tych wszystkich amnestyja okryła. A tak króla JMci teraz panującego polskiego aż do ostatniej życia swego godziny zachowa się powaga i rząd, a poddani należyte oddawać będą poddaństwo. 2. A ponieważ wewnętrzne niepokoje, które dotąd Królewstwo Polskie trapiły, lubo wrzkomo uspokojone zostawały, oba. wiając się jednak, aby się znowu nie wynurzyły, bo jeszcze w opinii zostają, że we wznieceniu nowej elekcyi za żywota teraźniejszego króla JMci początek swój wzięły; dla tego my monarchowie za rzecz słuszną i pożyteczną rozumiemy, jeśliby owa strona, która wzbrania elekcyi nowego króla, upór swój trzymała, starać się, aby druga strona tę kondycyją jednak zezwoliła, a względem pokoju publicznego zachowania, żeby przez ustawę sejmową, którzykolwiek autorami zostawali wzniecenia elekcyi, tych wszystkich amnestyja okryła. A tak króla JMci teraz panującego polskiego aż do ostatniej życia swego godziny zachowa się powaga i rząd, a poddani należyte oddawać będą poddaństwo. 3. A lubo obaj my monarchowie tę do uspokojenia Korony polskiej, która się we wtórym artykule nadmieniła, najsposobniejszą podaliśmy, jeśli jednak z boskiej prowidencyi i dyspo- 2ycyi do tegoby w Polsce przyszło, żeby jako najjaśn. król, tak i cała rplta polska na elekcyją nowego króla za żywota teraźniejszego zgodzili się i ten konsens sejmem aprobowali, na ten tylko raz nie szkodząc prawu o wolnej elekcyi, tedy starać się będziemy, aby król, senat i lud rycerski na to zezwolił, ponieważ przez to nic się nie uszczerbi prawu i zwyczajom. 2ycyi do tegoby w Polsce przyszło, żeby jako najjaśn. król, tak i cała rplta polska na elekcyją nowego króla za żywota teraźniejszego zgodzili się i ten konsens sejmem aprobowali, na ten tylko raz nie szkodząc prawu o wolnej elekcyi, tedy starać się będziemy, aby król, senat i lud rycerski na to zezwolił, ponieważ przez to nic się nie uszczerbi prawu i zwyczajom. 4. Jako my nie wątpimy, że rplta, nie widząc uszczerbku wolnej elekcyi, na to zezwoli, czyniąc zadosyć instancyi najjaśn. króla polskiego dobrze sobie zasłużonego i ostatniego z domu jagiellońskiego, tak i innych postronnych królów i monarchów, mając zalecenia za tym i za owym kandydatem na królewstwo do obrania, tak i starać się obiecujemy u tych, którym to będzie należało, aby to warowano było, że stanom rycerstwa polskiego i Wgo Ks. Litews. w całości i nienaruszone zostawało, wolność w konstytucyj ach i prawach wyrażono i bezpieczeństwo w nich opisane było zachowane, naprzód czas, miejsce i sposób takowych ceremonij naznaczony był obserwowany, a druga, aby wolny głos do podawania i stanowienia kandydatów na królewstwo każdemu szlachcicowi nie był tamowanym. 4. Jako my nie wątpimy, że rplta, nie widząc uszczerbku wolnej elekcyi, na to zezwoli, czyniąc zadosyć instancyi najjaśn. króla polskiego dobrze sobie zasłużonego i ostatniego z domu jagiellońskiego, tak i innych postronnych królów i monarchów, mając zalecenia za tym i za owym kandydatem na królewstwo do obrania, tak i starać się obiecujemy u tych, którym to będzie należało, aby to warowano było, że stanom rycerstwa polskiego i Wgo Ks. Litews. w całości i nienaruszone zostawało, wolność w konstytucyj ach i prawach wyrażono i bezpieczeństwo w nich opisane było zachowane, naprzód czas, miejsce i sposób takowych ceremonij naznaczony był obserwowany, a druga, aby wolny głos do podawania i stanowienia kandydatów na królewstwo każdemu szlachcicowi nie był tamowanym. 5. Ażeby obojgu tak polskiemu, jako i litewskiemu narodowi jawną zostawała życzliwa i na dobro rpltej polskiej wiodąca intencyja, z tem się deklarujemy, że żaden z nas Korony polskiej nie afektuje, ani chce, aby na przyszłej elekcyi osoby nasze obierane były, a gdyby przyszło do zalecenia nam kandydatów, ile w sąsiedztwie zostającym, takowego jednak obiecujemy promowować, którego królewskiej familii wyniosłość i religija rzymskokatolicka i wrodzone królewskie przymioty a ku obojgu narodom przychylność jest dobrze wiadomą, i którego rewerencyja ku najjaśn. królowi i całemu domowi jagiellońskiemu, lubobyśmy nie podawali, sama rpltej zaleci. 5. Ażeby obojgu tak polskiemu, jako i litewskiemu narodowi jawną zostawała życzliwa i na dobro rpltej polskiej wiodąca intencyja, z tem się deklarujemy, że żaden z nas Korony polskiej nie afektuje, ani chce, aby na przyszłej elekcyi osoby nasze obierane były, a gdyby przyszło do zalecenia nam kandydatów, ile w sąsiedztwie zostającym, takowego jednak obiecujemy promowować, którego królewskiej familii wyniosłość i religija rzymskokatolicka i wrodzone królewskie przymioty a ku obojgu narodom przychylność jest dobrze wiadomą, i którego rewerencyja ku najjaśn. królowi i całemu domowi jagiellońskiemu, lubobyśmy nie podawali, sama rpltej zaleci. 6. A że tak Jego Cesarskiej Mości, jako i chrześcijańskiej powinności należy, aby całość rpltej polskiej, zgodą wewnętrzną zunijowana, wzruszyć się nie dała, i aby przez nadwątlenie tego państwa tak potężnego przez wewnętrzne niezgody Turkom do ekskursyj na całe państwa chrześcijańskie nie otworzyła się droga, obiecujemy starania przyłożyć, że jako Cesarz JMść, tak i król christianissimus w naznaczonym do elekcyi czasie do 6. A że tak Jego Cesarskiej Mości, jako i chrześcijańskiej powinności należy, aby całość rpltej polskiej, zgodą wewnętrzną zunijowana, wzruszyć się nie dała, i aby przez nadwątlenie tego państwa tak potężnego przez wewnętrzne niezgody Turkom do ekskursyj na całe państwa chrześcijańskie nie otworzyła się droga, obiecujemy starania przyłożyć, że jako Cesarz JMść, tak i król christianissimus w naznaczonym do elekcyi czasie do namówienia sposobu promowowania elekcyi radę swą przyłożą, a tak my wspólną radą takowego szukać będziemy sposobu, jakowymby pokój pospolity mógł być zachowanym i bezpieczeństwo wszystkich i każdego interesanta zachować się mogło. 150. RESPONS CESARZA JMCI, KSIęCIU PRUSKIEMU żąDAJACEMU I KSCIU ELEKTOROWI BRANDEBURGSKIEMU WZGLęDEM PAKTóW MIęDZY ONYM SAMYM A KRÓLEM SZWEDZKIM DLA ZATRZYMANIA WOLNOŚCI O WOLNEJ ELEKCYI W KRÓLEWSTWIE POLSKIEM UCZYNIONYCH, JEŻELIBY CHCIAŁ NA PROBĘ ONEGO FAWOR POKAZAĆ I DOPOMÓDZ. Cesarz JMść odpowiedział naprzód Nie tuszę, żeby Po-Acy takowej obrony i pakt do swoich wolności potrzebować mogli, zaczem i mnie w to wdawać się nie chce, bo to być nie może, aby Polacy wdzięcznie ten spisek akceptowali; powtóre Niczego sobie bardziej według dawnych zwyczajów nie życzę, jako, żeby wolności rpltej polskiej i w innych rzeczach, a mianowicie teraz względem elekcyi króla, cale były zachowane, i lubo wiele razy byłem rekwirowany od wielu, abym erompwował subjekta jakie godne, tedym tego nie czynił i czynić nie chcę, chybaby jaka wielką potrzeba w tem państwie nastąpiła, dopierobym takiego promowował, któryby był zgodny temu państwu i któryby pakta umiał zachować, między nami zawarte, gdyż i ją trzymam wiarę sąsiedzką i paktów naruszać nie będę. Z tej przyczyny nie zda mi się na to pozwolić, bo jak wiem i z tymi trzymam, o których słyszę, że więcej na sejmikach takowych było, którzy za żywota króla na elekcyją nie pozwolili, i owszem, jeżeliby który odezwał się, aby elekcyja za żywota była, takowy poczytanym miał być za nieprzyjaciela ojczyzny. Do tego uważam i to, że to niebezpieczną rzeczą jest pod ten czas, kiedy w Polsce codzienne niezgody i sąsiedztwa podejrzane. Nie radziłbym tedy, aby króla JMść do zrzeczenia się królewstwa miał kto przywodzić, a to dla nowych wielkich turbacyj i niepokojów, ponieważ już bardzo to królewstwo jest zturbowane i nie uspokojone. Co się tknie księcia Neuburskiego, są wiadome wielkie onego qualitates i godności, bo, i ze mną samym, gdy blizkością krwi jest złączony, powiedział mi będąc u mnie, com od samego słyszał, że mu Jchmpp. Polacy bardzo są sprzyjający i przychylni, w czem i ja obiecuję za elekcyją podaną onemu dopomódz. 151. INSTRUKCYJA JMPANU STEFANOWI FRANCISZKOWI MEDEKSZY, PISARZOWI GRODZKIEMU KOWIEŃSKIEMU, BRATU NASZEMU, DO KONFERENCYI Z JWJMPANEM KASZTELANEM WILEŃSKIM, HETMANEM WIELKIM WGO KS. LITEWS. DNIA 5 Junii R. 1668. Przy kredensie naszym do Jmpana hetmana naszego miłościwego pana, ma powinszować zdrowia i wszelakich sukcesów na długie lata. Podziękować Jmpanu hetmanowi za wszystkie łaski i pieczołowanie około rpltej, a osobliwie, że ma w pamięci powiat nasz ubogi od nieprzyjaciela i od częstego żołnierza przechodem spustoszony; za co Jmść panu naszemu miłościwemu solenniter podziękować, i aby w tejże opatrzności i łasce chować nas raczył, pilno upraszać. Podziękować i za przestrogi, które na rpltą zachodzą i upraszać, aby tejże całości, jako pasterz owczarni pańskiej strzegł i nie dał rpltej upadać, a jeśliby co takiego a latere pokazało się, aby tempestive uniwersałami swemi raczył nam oznajmiać, a my ad instar drugich województw i powiatów będziemy chcieli adesse. Upraszać Jmści, aby Jchmpp. wojskowi, którym non satis factum za krwawe zasługi i wielkie merita swoje a to wszystko za czułością et dexteritate Jmpana hetmana n. m. p. byli cierpliwymi swej zapłaty do przyszłego sejmu, który, aby się zaczął szczęśliwe, życzymy. Podziękować Jmści niemniej i za to, że wojsko to nie rozpuszczone pod rozkazem Jmpana ostając, pacifice żyje tak, że jakobyśmy wojska nie mieli u siebie, gdy żadnej agrawacyi ani ciężkości nie poposimy. Poskarżyć się przed Jmścią na opiekunów niepotrzebnych szwedzkich, którzy nam patrocinari chcą. Mocen Pan Bóg, który wszystkiem włada, że z łaski swej boskiej za szczęściem króla JMci i za czułością Jmpana hetmana wszyscy opiekunowie szyje połamią; punkta podane i nam zlecone na sejmik od Jmpana hetmana n. mu pana mile akceptowawszy do większej gromady przyszłego sejmiku na posły odkładamy i aby Jmpan compos voti sui ostawał równo z drugiemi województwy i powiaty starać się będziemy; caetera dexteritati Jmpana posła naszego polecamy i do nas aby się powracał z dobrą pociechą i otuchą życzymy. Dan w Kownie dnia 6go Junii anno 1668. 152. MANIFESTACYJA ALBO SPISEK RóżNYCH POWIATóW WGO KS. LIT. NA ODBICIE SPISKU PP. POSTRONNYCH, NIEPOTRZEBNYCH DO POPARCIA PRAW I SWOBóD NASZYCH, OSOBLIWIE DO WOLNEJ ELEKCYI OPIEKUNóW, ALBO RACZEJ NATRęTóW. Ponieważ z różnych relacyj, osobliwie procederu sejmu świeżo zerwanego, a przytem z lig panów postronnych wrzkomo na poparcie wolnej naszej elekcyi podczas interregni, a w rzeczy samej na zgubę i zniesienie promowując vivente principe księcia Neuburskiego uczynionych, na oko niemal widzimy, że tak wielą konstytucyjami zakazana elekcyja fomentatur i dla tego sejm zerwany, przez co wolnościom i swobodom naszym et in simul conservationi status nostri praesens imminet periculum, ile kiedy codziennie odbieramy przestrogi, że principes extemi in eum finem wojska zaciągają i na granice zmykają; przez co jeżeli komu, jako nam pobliższym tego niebezpieczeństwa województwom i powiatom ostrzedz się i mieć na ostrożności należy, biorąc do tego z ojcowskiego JKMci Pana n. m. około całości tej ojczyzny pieczołowania pochop. Który jako na sejmie przeszłym pro asserenda libera electione prawo napisać i pewną konfederacyją przez kopije przeciwko wszystkim, tam ab intra, quam ab extra, elekcyją promowującym namówić i postanowić pozwalać raczył, tak i po sejmie rozerwanym, chcąc ojcowskiej swojej ku nam wiernym poddanym miłości objawiać dowody, tejże konfederacyi, na którą pozwalać raczył, kopije przy uniwersałach swoich po województwach i powiatach rozesłać rozkazał. Za co pokorne JKMci Panu n. m. oddawszy podziękowanie inhaerendo intentioni całej rpltej, a primario samego króla JMci, przy tem consulendo securitati powiatu naszego, jako pograni cznego, a zatem najbardziej periclitanti, takową ad instar innych koronnych i Wgo Ks. Litews. województw, które od granic swoich securitati suae prospexerunt, czynimy między sobą laudum i spisek że fide, honore et conscientia obligujemy się, przeciwko takowym wszystkim praw i swobód naszych gwałtownikom postronnym i domowym pospolitem ruszeniem vires et pectora nasze opponere; że za najpierwszem, strzeż Boże, de imminenti periculo obwieszczeniem, lub przez wici od JKMści, lub przez uniwersały Jmpana hetmana Wgo Ks. Litews. in armis w gotowości być i każdy viritim stanąć na miejsce w uniwersałach powinien, i tam popisawszy się iść, gdziekolwiek ordynans Jmpana hetmana zajdzie, porządkiem w statucie o pospolitem ruszeniu opisanym, i przeciwko wszelkim nieprzyjaciołom praw i swobód i wolności naszych de libera electione gwałtownikom, jako się cnym tej ojczyzny synom godzi, stawać i czynić sub poenis de expeditione bellica sancitis. Z którego pospolitego ruszenia nie pierwej rozjeżdżać się sacro sancte przyrzekamy sobie, aż wprzód cale tam ab intra, quam ab extra a quibusvis machinantibus salvam restituemus rempublicam. Upraszamy przytem Jmpana hetmana Wgo Ks. Litews. , aby Jmść i z miłości swej ku ojczyźnie i z powinności urzędu swojego chciał curam granic mieć i in quantumby casu aliquo wici od JKMci nie wyszły, a interea niebezpieczeństwo zkąd na rpltą następowało, wcześnie Księstwo Litewskie i powiat nasz uniwersałami chciał obwieścić. Dla czego uprosiliśmy z pośrodka siebie Jmpana Stefana Franciszka Medekszę, pisarza grodz. kow. do Jmpana hetmana, aby gotowość naszą i ochotę do usługi rpltej opowiedział. 153. RELACYJA MOJA DROGI DO JMPANA HETMANA PRZED ODDANIEM KREDENSU. Z woli i rozkazu Jmść panów, odprawiwszy drogę moją do JWJmpana kasztelana wileńskiego, hetmana Wgo Ks. Lit. jaką od niego odebrałem ekspedycyją wprzód oddawam na kre- dens respons a potem do reskryptu na instrukcyją od Jmść m. m. pp. daną przystępować i czytać ją będą. 154. LIST JMPANA HETMANA PRZY RESKRYPCIE DANY. Jaśnie wielmożni, wielmożni etc. etc. moi wielce miłościwi panowie i bracia Przyniósł mi Jmpan pisarz grodzki kowieński, delegatus Jmść m. m. pp. tesseram braterskich afektów, kiedy nietylko moje, dobru pospolitemu akomodowane conatus grato pectore przyjmować raczycie, ale concursum do wspólnej około ojczyzny obrady deklarujecie się, oraz braterskie suffragia desideriis meis, które Jmść m. m. pp. ex re bom publici przełożyłem dołączacie. Za co wielce dziękując, deklaruję statecznie przy ojczyźnie stawać i jej swobodach, zostając Jmść. m. m. panów życzliwy brat i powolny sługa. Michał Kazimierz Pac, kasztean wileńsk, i hetman wielki Wgo Ks. Litews. W Wilnie dnia 22go Jurni anno 1668. 155. RESKRYPT NA INSTRUKCYJą JWJMść PANóW OBAWATELóW POWIATU KOWIEńSKIEGO Z SEJMIKU RELACYJNEGO PRZEZ JMPANA STEFANA FRANCISZKA MEDEKSZę, PISARZA GRODZKIEGO KOWIńSKIEGO ANNO 1668 DNIA 22 Junii PRZYSłANY. Najprzód wdzięcznym afektem przyjąwszy braterską Jmść panów zdrowia kongratulacyją, wzajem zdrowia i pomyślnych Jchmpp. sukcesów na długie lata cum accessu sprzyjającej fortuny życzę. Jest to muneris mei, w najpierwszym mieć respekcie dobra pospolite et consequenter powiatu Jchmpp. tak od nieprzyjaciela broniąc, jako infestacyj żołnierskich nie dopuszczając, do czego tem bardziej przykładać się będę in futurum, kiedy gratitudinem Jchmpp. , która u mnie maximi monenti est in vim braterskiej ku mnie propensyi odbieram. Jako na czułości mojej w przestrogach życzliwych nie zchodziło, tak pewien będąc według deklaracyi Jchmpp. , że consilia de bono patriae in unum ze mną conferre będą chcieli, nie omieszkam tempestive dać wiedzieć Jchmpp. , gdyby co szkodliwego a latere na rpltą wybuchnąć miało. Wojsko jako dotychczas cierpliwie zapłaty swej oczekiwało i oczekiwać będzie do sejmu; a że Jchmpp. na sejmiku swym przedsejmowym do tego rady swe stosować chcą, aby nagroda onemu od rpltej doszła, wielce Jchmpp. imieniem wojska dziękuję. Weźmie i samo wojsko nie małą do wszelkiej skłonności pobudkę i ja pro munere wojską postrzegać alacrius in futurum nie omieszkam, jakoby od egsorbitancyj żołnierz był daleko, kiedy dają Jchmpp. chętną modestiae zołnierzowi ericomiam. Externi principes, którzy nami opiekować się chcą, jako na opiekę tę żadnego prawa nie mają, to, gdyby co chcieli moliri, pewien będąc, że vires et consilia Jchmpp. ze mną unire zechcą pro patria, nie omieszkam wszelkim ich obviare zawziętościom, aby przy bożej pomocy nam i prawom naszym nic szkodzić nie mogli. Desideria na sejmik przedsejmowy odłożone, aby pomyślnym chcieli coronare skutkiem, upraszam Jmść panów a in reliquis moje ku dobru pospolitemu studia Jmpan poseł dostatecznie enucleabit. Datum w Wilnie. 156. MOWA MEDEKSZY, KTóRą MIAł CZYNIąC RELACYJą OD JMPANA HETMANA PO PRZECZYTANYM RESKRYPCIE. Po uczynionej propozycyi do Jmpana hetmana i po po przeczytaniu instrukcyi od Wmść m. m. pp. sobie powierzonej, gdym przypomniawszy czułość i dzielność hetmańskie, prace i starania Jmci o dobro rpltej i o dalsze imieniem Jmści m. m. pp. upraszał, te od Jmci odebrałem farmalia że jako dotąd służąc wiernie ojczyźnie nie żałował dla niej zdrowia swojego, tak i do końca służyć ma z powinności i jeśliby malevoli niechęcąc go rpltej, kalumnije jakie wnosić usiłowali, przysięga Panu Bogu, że do żadnych praktyk przeciwnych pjczyźnie interesować się nie zwykł i nie będzie, ale szczególnie tylko przy ojczyźnie stawać przedsięwziął i przy niej umierać gotów. Za co, gdy mi należne od powiatu Wmściów m. m. pp. uczynić przyszło podziękowanie, prosił zatem samych. Wmść m. m. pp. , abyście i sami dla siebie i dla ojczyzny całej takowe formowali consilia, jakoby wszystkim impressom postronnych zawczasu zabiedz się mogło, sam zaś od Jmpana wdzięcznie i mile przyjęty, honorifice traktowany i prędko ekspedyjowany to donoszę, jako imię powiatu Wmść m. m. pp. , którzy o dobrem ojczyzny radzić inne powiaty poprzedziliście i drugim przykład dali, nietylko przed najpierwszymi i wielkimi senatorami i pany wojskowymi, którzy u Jmści pod ten czas bywali, wysoce wynosił, ale i w sercu swojem mieć i wszelaką wdzięcznością w podawających się okazyjach każdego z Wmść m. m. pp. akomodować chętnie przyobiecał. 157. ABDYKACYJA JKMCI NA ZJEźDZIE PANóW SENATORóW W WARSZAWIE PRZEZ JMPANA PODKANCLERZEGO DO SENATU WNIESIONA 1668 in Junio. Nie tajno to niektórym z Wszmściów, że nie od małego czasu, jeszcze dobrze za żywota ś. p. królowej Jejmści, a nie dopieroż po jej śmierci postanowił JKMść abdicare regno. Dotąd konfederacyja wojska, wojna moskiewska i motus interni civiles tamowały ten zamysł, żeby był rpltej do tak wielu zamieszania interregni pericula nie przydawał. Teraz z łaski bożej, kiedy ab intra pokój i z Moskwą przymierze, już tę intencyją swoją jako najprędzej ad effectum deducere postanowił. Miał JKMść i na teraz różne w tem konsyderacyje swoje prywatne, osobliwie zdrowiu swemu słabemu i pracom regnandi już niezdolnego i sumienia swego, które JKMci persuadet, aby inter curas principia et extremum vitae terminum dał sobie to interstitium na potrzebną każdemu, osobliwie monarsze, rezolucyją. A osobliwie przywodzi do tego JKMść boni et quietis publicae respekt. Widzi bowiem JKMść, że złość ludzka świątobliwe JKMci intencyje źle tłumacząc i ustawicznie rpltą o poniewolnej elekcyi suspicyjami mieszając, uspokoić się inaczej nie może, tylko kiedy JKMść per exinanitionem zniszczenie siebie samego da dowód miłości swojej ku rpltej, i onę in liberrimo postanowi elekcyi wolnej exercitio. Deklaruje tedy JKMść Wmściom, że po długiej i rozważnej deliberacyi regno abdicare in manus Wmść pp. umyślił i że go z tej rezolucyi żadne ani wniesione rady, ani panów cudzoziemskich, które różne zachodziły, perswazyje ruszyć nie mogą, i nie dla tego teraz konwokował Wmściów, żeby się miał w tem radzić, jeśli ma, albo nie ma abdykować, bo nie chce statecznego swego i żadnemi racyjami niewzruszonego propozytu exponere oppugnationi miłości Wmściów, któraby się naprzeciw temu mogła silić, a na darmo racyje i prośby; ale na to tylko zwołał Wmściów, abyście JKMci radzili, jaki sposób i solennitates abdicandi ma przedsięwziąć, aby się to stało comuni securitate rpltej i żeby interregnum było spokojne i elekcyja cale wolna. Do czego cooperando ze swojej strony deklaruje JKMść in confusionem dalszych języków, które udawały, jakoby JKMść miał z kimkolwiek de regno transegisse, że rpltej liberrimam electionem i optionem kandydatów zostawia, tak dalece, że nawet nikogo rekomendować nie chce i nie będzie. A żeby i prezencyją swoją nie zdał się wolnej przeszkadzać elekcyi, po abdykacyi i podczas elekcyi absentować się z Warszawy umyślił. Interesami też swemi własnemi JKMść trudzić rpltej nie będzie, pewien będąc, że na przyszłej elekcyi rplta futuro regnanti włoży to w kapitulacyją, iżby dostatnia i majestatu jego godna obmyślona była subsistentia. Już tedy tylko to ad consultandum JKMść podaje Wmściom, jakim sposobem najlepiej i honorowi swemu i commodis rpltej najwygodniej abdykować ma. Deklaruje jednak, że sobie tylko na sejmie abdykować życzy i myśli, który sejm rozumie, żeby najlepiej złożyć primis diebus Augusti; aby solennitates interregni i elekcyja skończyć się przed zimą mogły. 158. NOWINY Z WARSZAWY DNIA 14GO Junii anno 1668. Dnia 12go Junii zaczęła się rada im magna frequentia Jchmpp. senatorów, mianowicie tych, co się już zjechali Jmść ks. prymas, Jmściowie księża krakowski, kujawski, poznański, płocki, chełmiński, kijowski, chełmski biskupi; Jchmpp. wojewodowie krakowski, wileński, sandomirski, kijowski, płocki, pomorski, z Jchmpp. kasztelanami poznańskim, wojnickim. gnieźnieńskim, wołyńskim, rawskim, małogostskim, radomskim, sochaczewskim, chełmskim, pieczętarze wszyscy obojga narodów i wielka liczba urzędników koronnych i Wgo Ks. Litews. , której to rady będziemy kłaść ultimarium finem, mianowicie czasu i terminu sejmu, da Pan Bóg, blizko przyszłego, na którymby mogły praecidi wszystkie difidencyje, które hactenus mieszały rempublicam, i król JMść in senectute ma mógł od nich mieć uwolnienie. Najprzód tedy propozycyją uczynił Jmść ks. podkanclerzy koronny od JKMci, po której tenże czytał skrypt na półarkuszu abdykacyi JKMci, jako JKMść fessus aetate et laboribus, widząc lata swoje niezdolne do dalszych prac pro rpblca, ostatek wieku swojego, który restat inter vitae et mortis spatium, postanowił na rekollekcyją sumienia obrócić, chcąc abdicare de regno, tak jednak, aby je przy swoich wolnościach nienaruszenie pozostawił, i dla tego sukcesora mianować ani recommendare stanom rpltej nie myśli, aby tak sobie, quem expedierit, obierali; sam zaś ne praejudicet libertati wolnych głosów, po zaczętym sejmie, który życzy mieć primis diebus Augusti, wyjechać chce post factam abdicationem extra regnum, żądając od rpltej, aby mu tylko prowizyją obmyślili, któraby mogła przystojnemu pożyciu jego wystarczyć. Ante omnia tego dołożył, aby perswazyjami laborare daremnie nie chcieli odwodząc go a proposito abdicationis, gdyż to dawno conclusum było, i odmienić się żadną miarą nie może. Jchmść panowie senatorowie stupefacti na ten projekt. Jmść ks. prymas mówił pięknie, co czasu i miejsca requirebant rationes. Wziął potem głos Jmść ks. biskup krakowski, który prosił JKMci, aby dal czas, co za respons dać mają na tę propozycyją. Zasiadali tedy 13go Junii u Jmci ks. prymasa a na co się zgodzili, retulerunt JKMci i dalej kontynować będą to consilium z JKMcią, na które weszło 30tu senatorów. Chcieli koronni i Wgo Ks. Litews. stołowi i wojskowi urzędnicy wchodzić, ale im hie pozwolono. Sam tylko vócatus był książę Jmpan koniuszy Wgo Ks. Litews. , jako invitatus na tę radę przez króla JMci samego, w Białej będącego, co aegre tulerunt drudzy, tak, że się o to. uskarżali panom senatorom u Jmci ks. prymasa zgromadzonym, że primipis externi minister wchodzi in Senatus consilium, a my excludimur, cośmy przy boku Pańskim in utraque fortuna stawali. Więc 13go Junii Jchmpp. senatorowie naradziwszy się u Jmść ks. arcybiskupa, jechali do JKMci na godzinę przed południem, perswadując mm lacrimis wszyscy ile ich było i prosząc ore Jmci ks. prymasa, ażeby JKMść opuszczać ich i ojczyzny nie chciał wywodząc multis rationibus, że nie może JKMść majoris meriti actus czynić, jako kiedy reget według prawa powierzonego od Boga narodom. Na to odpowiedział im JKMść, że się dosyć dobrze i długo namyślał około tego, co panom senatorom dnia wczorajszego proponował, odmienić propisitum żadną miarą nie może Bóg et rationes conscientiae ad privatam nos vocant vitam, do czego addidit nobis stimulum, że na sejmikach ktokolwiek impune, i owszem cum applausu drugich mortyfikował nas, czego od wielu odniósłem próbę, ale osobliwie od p. Dębickiego na przeszłym sejmie, który jako chciał, majestat królewski traktował, czego nikt mu nie zganił, przy krzywdzie Pańskiej nikt się nie ozwał, kilka ledwie osób wyjąwszy. Ale i toby nam znośniejsza dla Pana Boga i wspólnej ojczyzny było; są inne racyje, które nas alio vocant, których tu nie wyrażamy, abyśmy się nie zdali in certamen rationum et deliberationum descendere. Usłyszawszy te i podobne słowa panowie senatorowie już widząc immotam JKMci voluntatem, odeszli żałośni; po południu mieli być na naradzie u Jmść ks. arcybiskupa, na której zgogzić się mają, jako dalej stawać in puncto abdicationis, zdając się ku temu inclinare, ażeby o tem nic nie mówić, wolno to jednak będzie stanom rpltej na sejmiki proponować. 159. Z WARSZAWY DNIA 14GO Jurni anno 1668. Ze Lwowa a die 8 Junii piszą, iż Doroszeńko z pewnymi pułkami przeszedł za Dniepr przeciwko Romadanowskiemu, a brata swego Hrehorego z skalnickimi, bracławskimi, podolskimi i serdeniackimi pułkami, zgromadzonymi pod Winnice ordynował, ażeby miał oko na koronne wojsko. Od Porty powrócił Wasilkowski, tłumacz, z nadzieją posiłków, przez co kozacy dumniejszymi być poczynają; przyszli do Czehryna turecki i ta- tarski posłowie, którzy że nie zastali Doroszeńka, posłano do niego dając mu znać o tych gościach. Jmpan marszałek wielki koronny odprawiwszy oktawę Bożego Ciała we Lwowie, do obozu pod Lachowice miał zaraz wychodzić z Jmpanem wojewodą ruskim i innymi pułkownikami, którzy widząc, że han, rewokowawszy Dedyszagę i Piotrowicza hostilitatem meditatur contra rempublicam, posłał umyślnego do Dedyszagi, pytając się, zkąd ta odmiana w przyjaźni, gdyż JKMść o wojnie nie myśli i nietylko dotrzymać tego chce, co pod Podhajcami poprzysiągł o pokoju, i z Moskwą uczyniliśmy pokój tym umysłem, abyśmy się uspokoili ze wszystkimi sąsiadami, wiedząc, że długa wojna niszczy najpotężniejsze państwa. Jednak za powodem JKMci wyprawiony od cara moskiewskiego do hana JMci poseł dla uspokojenia i zgody, któremu przydał król JMść sługę swego, aby tem bezpieczniej przybyć mógł do Krymu. Prawda jest, że szlachta po województwach w gotowości zostaje, ale to dla tego czynimy, abyśmy dawnych nie zapomieli zwyczajów i ćwiczenia wojennego. Te perswazyje usłyszymy przeto, jeżeli jaki efekt uczynią w sercu pogaństwa. 160. KOPIJA LISTU JEDNEGO de dato z WARSZAWY 14 Jurni an. 1668. Jużem oznajmił Jmci m. m. panu de interessu propozycyi JKMci i o radzie pp. senatorów u Jmci ks. arcybiskupa po otrzymanej negatywie od JKMci, na której conclusum, powtórzyć prośby do Pana i to powiedzieć, że nie mogą in negotio abdieationis żadnej dać rady de modo jej królowi JMci, kiedy samą abdykacyją tenentur odradzać, ale jako bez rady pp. senatorów tę abdykacyją wziął przed się, żeby eadem via modos szukał abdicationis i sejmu takiego nie chcą, na którymby abdykacyja proponowaną była, widząc, żeby to był nie sejm bez Pana, ale konfuzyja, i co wiedzieć, jaśli nie lament. Go wczora Jmść ks. prymas, gdy JKMci proposuit et uno omnium ore detulit, że się senat w takową radę wdawać nie chce i nie może, ale jako bez rady pp. senatorów JKMść rezolwował się na abdykacyją, tak żeby nie od senatu potrzebował modos abdicatio- nis, prosząc interim, aby propter salutem patriae zastrzymać się raczył cum materia abdicationis, intulit JKMść, że jeśli nie zechcecie sejmu, tedy permeliter będziecie injurii ojczyźnie, ile wiedząc summam sejmu necessitudinem, o której województwa continuo instant; i na tym sejmie ta jest mens JKMci, aby wprzód necessitates rpltej uprzątnione były i securitati jej proculum było i nie mówi król JMść, żeby chciał ten sejm złożyć na abdykacyją albo eam ante omnia proponować, ale dla potrzeb rpltej. Kiedy zaś ma abdykować, przy sobie to zostawia, żeby żaden nie rozumiał, że ta propozycyja, prawi, moja abdieationis była re ipsa abdykacyją, bo do ostatniego portu abdicationis jest i chcę być królem, ale tę swoją intencyją otworzył senatorom, żeby zawczasu consulent securitati et bono reipublicae. Prosił tedy zdania pp. senatorów, jeśli dla potrzeb rpltej i kiedy ma być złożony sejm. Szły tedy sentencyje, żeby dla potrzeb rpltej nawet nie wspominając w instrukcyj ach materiam abdieationis złożony był sejm prędko, jedni primis, drudzy ultimis diebus Augusti; inni życzyli namienić abdicationis propositum senatowi i że senat nie chciał modos jej królowi JMci subgerere i żeby to negotium na sejm odłożonem było; ale senior pars nie życzyła czynić jej wzmianki, boby to samo armatam nobilitatem sprowadziło i nie byłby to sejm, ale jakiś chaos. Przesłuchawszy król JMść sententias, wziął na deliberacyją do dnia dzisiejszego i determinabit czas sejmu, instrukcyje pisać będą sejmowe i zaraz wychodzić ekspedycyja będzie. SPIS ABECADŁOWYSPIS ABECADŁOWY nazwisk osób, miejsc i godności w księdze wspomnianych. nazwisk osób, miejsc i godności w księdze wspomnianych. Abela, rzeka i jezioro 31. Abramowicz, żyd chrzczony 144. Abramowicz Mikołaj 2B1, 351, Abela, rzeka i jezioro 31. Abramowicz, żyd chrzczony 144. Abramowicz Mikołaj 2B1, 351, 450. Abramowicz, starosta starodubo-450. Abramowicz, starosta starodubowski 254. Abramowiczowa, starościna stawski 254. Abramowiczowa, starościna sta rodubowska 473. Adryjanopol 452. Akademija Wileńska 400, 473. Akimfiej Iwan Pawłowicz 202, 215, rodubowska 473. Adryjanopol 452. Akademija Wileńska 400, 473. Akimfiej Iwan Pawłowicz 202, 215, 219, 264, 286, 297. Aleksy Michajłowicz Car 189. Alibi, poseł krymski 2. Ałmazy Iwanowicz, kanclerz i diak219, 264, 286, 297. Aleksy Michajłowicz Car 189. Alibi, poseł krymski 2. Ałmazy Iwanowicz, kanclerz i diak dumny 39, 117, 123 129, 134, dumny 39, 117, 123 129, 134, 146. 147, 159, 165, 166, 176. 146. 147, 159, 165, 166, 176. 182, 183, 188, 189 i 220. Andrejewicz Iwan Wda borysow-182, 183, 188, 189 i 220. Andrejewicz Iwan Wda borysowski 92 i 160. Anghien 494. ski 92 i 160. Anghien 494. Ankudowicz 34, 98, 100, 108, 109. Anton Kozak 106, 110, 168. Antonowicz Wasyl, sotnik 116. Aponowice 106. Ankudowicz 34, 98, 100, 108, 109. Anton Kozak 106, 110, 168. Antonowicz Wasyl, sotnik 116. Aponowice 106. Arcybiskup gnieźn. z. Leszczyński. Arcybiskup gnieźn. z. Leszczyński. lwowski z. Tarnowski. lwowski z. Tarnowski. Artiemon Siergiejewicz 28, 59, 65. Artiemon Siergiejewicz 28, 59, 65. 126, 146, 152, 154, 155, 164. Artiszczew Fiedor Michajłowicz 63, 126, 146, 152, 154, 155, 164. Artiszczew Fiedor Michajłowicz 63, 95, 126, 134, 141, 146, 155, 95, 126, 134, 141, 146, 155, 159, 163, 182 189, 192, 193, 159, 163, 182 189, 192, 193, 198, 215 i 219. Astrachański namiestnik z. Odo-198, 215 i 219. Astrachański namiestnik z. Odojewski. Awchimow Owchimow Naraszyjewski. Awchimow Owchimow Naraszy Michajłowicz 38, 53, 73, 161Michajłowicz 38, 53, 73, 161 Baka Jan Albrecht, porucznik chorąży 246, 251, 319, 437. Baka Jan Albrecht, porucznik chorąży 246, 251, 319, 437. Balbierzyszki 260, 262. Balbierzyszki 260, 262. Balus Stefan 173. Balus Stefan 173. Baranowski rotmistrz 251, 254. Baranowski rotmistrz 251, 254. Barsoty rotmistrz 255. Barsoty rotmistrz 255. Baturkin 146, 168. Baturkin 146, 168. Beata arcyks. 9. Beata arcyks. 9. Bebel 124. Bebel 124. Beresteczko 477. Beresteczko 477. Berezyna 67, 144. Berezyna 67, 144. Berne, kapitan pułk. 285, 298. Berne, kapitan pułk. 285, 298. Berolibi Tomasz, oberszt. 173. Berolibi Tomasz, oberszt. 173. Biała 508. Biała 508. Biała Cerkiew 72, 98. Biała Cerkiew 72, 98. Białe Jeziora 66, 68. Białe Jeziora 66, 68. Biało-Horod Moskwa 213. Biało-Horod Moskwa 213. Białniczany 337. Białniczany 337. Białozór Jerzy, bisk. Wileń. 222, 343, 397, 403, 424. Białozór Jerzy, bisk. Wileń. 222, 343, 397, 403, 424. Białozór, porucznik 254. Białozór, porucznik 254. Białystóg 483. Białystóg 483. Bielacki, towarzysz 434. Bielacki, towarzysz 434. Bielski, rotmistrz 338. Bielski, rotmistrz 338. Bielski pisarz z. Żelski. Bielski pisarz z. Żelski. Bieniecki stoi. grodz. 150. Bieniecki stoi. grodz. 150. Biesiecki Mikołaj wojski oszmiański 51, 63, 67, 98. 100, 103, 150. Biesiecki Mikołaj wojski oszmiański 51, 63, 67, 98. 100, 103, 150. Bieszenkowice 2. Bieszenkowice 2. Billekin 85. Billekin 85. Birze 4, 186, 244, 260. Birze 4, 186, 244, 260. Birzyniański ciwun z. Machowski, Polski. Birzyniański ciwun z. Machowski, Polski. Biskup chełmiński Olszewski. kujawski Czartoryski. łucki Prażmowski. Biskup chełmiński Olszewski. kujawski Czartoryski. łucki Prażmowski. 6565 Biskup wileński Zawisza, Białozór. żmudzki Sapieha Alex. Błotków 25. Bóbr 106, 144. Bobrownicki, sędzia brzeski 87, 88, 251. Boetini Boentin Frydr. Joach. , poseł pruski 88, 91, 110. Bogucki 253. Bogusz 117. Bohdanow Hrehory, goniec carsli 221 Bohun 252, 256. Boratyni 445. Borysów 32, 34, 55, 56, 438. Borysowicz Wasyl 161. Borysowski Wda z. Andrejewicz. Bossy, kapitan 298. Bracławski wojewoda i wojewodzie z. Potocki. Bracławski stolnik z. Rudo mina. Braneow Iw. Dimitrowicz 27, 223. Brandenburski poseł do Cara 78-82. Brodziński 122, 165. Bromer 245. Brześć 25, 150. Brzeski sędzia z. Bobrownicki. Budajów 115. Budziłło 205. Burtniki 124. Buther Butler, podkom. koron. 299. Bychów 2, 41, 110, 144, 152. Bystrzyca 287. Carowe Zajmiszcze 115, 142. Celary 256. Chalecki, marsz, lidz. straż. litw. 176, 250, 255. Chełmiński biskup z. Olszewski Andrzej. Chełmski chorąży 310. Chilchen 252. Chladowicki 350. Chlebowicz Jerzy Karol starosta żmudzki 250, 252, 343. Chlewiński Bohdan 251, 307, 349, 450. Chlewińska Janowa, siostra Me dekszy 204, 209, 210. Chłopicki 434. BLOCKSTART Chłusowicz, horodn. orszań. 297. Chmielnicki Bohdan 22, 41, 43 45, 95, 143, 146, 152, 299 i 311. Chmielnicki Jerzy hetm. zaporoż. 286. Chmielnicki Tymoteusz 41. Chmielnickiego pasierb 41. Chodowiecki zob. Odojewski. Chojnicki pułk. 337. Chorąży litewski z. Pac Konst. , Słuszka Chorąży mścisławski z. Kamiński. orszański z. Kmiecie Samuel. Chorąży oszmiański z. Rudomiński. sandomirski z. Dębicki. smoleński z. Wiazewicz. Wiłkomirski z. Sienicki. żmudzki 5. Chowański Iwan Andrejewicz kniaź 181, 183185. 257 i 261. Chowański Piotr Iwanowicz kniaź więzień 192, 193, 194, 201, 211, 215, 216, 219. Chrapowiecki 304. stolnik orszań. 253. podkom, smol. 281. Chriszczew Fiedor Michajłowicz 21, 27, 206, 209, 213. Chruszowski, chorąży 246. Chudowce 144. Chytrow Bohd, Matf. 188, 205. Ciechanowiecki 105, 205, 393. Krzysztof wjda i starosta mścisławski 38. Ciechanowiecki, marsz. orszański 247, 254. Ciwun birzyniąński z. Odachowski, Polski. Ciwun szadowski z. Lipowicz. trocki z. Pac Bonifacy. Ciż z. Czyż. Czaplic 205. .- Czarnawczyce 26. Czarnecki Stefan wjda ruski 91, 131, 182, 330, 342, 383. Czarnoci 256. Czarnowicki 449. Czarnowski Stf. z Czarnowa 432. Czartoryski Kazim. biskup kujawski 382. BLOCKSTART Czartoryski podkomorzy krakow. , marsz, poselski 475. Czchowski kasztelami z. Ligęza Ignacy. Czeczerski starst. z. Wiazewicz. Czehryn 143, 509. Czerkaski Jakób Kudenietowicz kniaź 18. 19, 28, 134, 205. Czerwony Dwór 436. Cześnik litewski z. Pac Michał. podolski z. Kąski. sochaczewski z. Wysocki. Częstochowa 9, 30. Czyż 450. Krzysztof podczaszy mścisławski 8, 319. Czyż Piotr 351. Daniel tłumacz 135. Daniła przewożaty 140. Daniłowiez Ilia Miłosławski 116. Dargun 150. Darów Alex. Stefanowicz 20. Dawkajny 29, 31. Dąbrowa porucznik 250. Dąbrowski 191. Deboi Frań. obrsztltn. 173, 256. Dedyszaga 510. Delumbre poseł franc. 163. Demonow 252. Denhof krajczy litw. 87. Deperman rotmistrz 253. Derabin Dawid Kornielewicz 205. Dębicki Marcin 478, 492, 509. Diementiewiez Nikita porucz. 34. Dmitrowicz 153. Dobrowiejska wieś 144. Dolski 251. Dołhi Piotr 190, 200, 206, 217. Dołhinow 33. Dołhoruki Piotr Aleks. wda smoleński 43, 44, 52 111, 112, 198, 315. Dołhoruki Jury Aleksiewicz 176, 192, 193, 213, 215, 219. Domaszewski 121, 122, 125, 141, 145148, 155, 165, 167. Domaszewski budowniczy smoleński 473. Dorhoburze 114, 142. Dorofiejewicz Ostafi poseł moskw. 54, 110, 161, Doroszenko 509 i 510. Drobojewski Samuel starosta miadziolski 163. Drozdowicz chorąży 247. Druha 314. Drzewicki Adam 494. Dubów Iwan Dmitrw. 116. Dubrowna 111. Duruszkin Iwan Wasilewicz 112. Duśmiany 21. Dworzecki 34. Dyjament 122, 124. Dymitraszków 251. Dyndowicz ks. rektor orszań. 63. Działowicz 251. Dziarkowski 252. Ejsmont 298. Ejdziatowicz 24. Eleonora królowa 9. Elmet 124. Eperyjesz podst. kowień. 254. Fellin 124. Ferejów Max. Iwanowicz 27. Fiedorowicz Iw. Mich. 27. Filipow 4. Fiłon woźnica 67. Fragstein Jakób Krzysztof, poseł cesarski do Moskwy 66, 86, 106, 149. Gadzała Jerzy, kapitan 247, 319. Gaina z. Haiua. Galimski Piotr marsz. i starosta orszań. 26, 110, 291, 308. Gałga sułtan 452. Garner starszy jazdy 154. Gasztold 205. Gąsiewski z. Gosiewski. Gdańsk 157, 163, 172. Gelny Jelny 169. Generał żmudzki z. Chlebowicz. Giełgudziszki 28. Gierzot 205. Gintowt 319. Giza rotmistrz 256. Giżycki Chryzostom, sędzia wieluński 432. Gliwice 9. Głębocki kościół 32. przeor ks. Eugen. 162. Głębokie 217, 261, Głuszyca 260. Godlewski 414. Goniec rpltej za Medeksz. do Moskwy 7981. Gordon Henryk de Huntiley 173. Górecki ks. Dominikan 32. Górski podstar. mścisł. 247, 263. Gosiewski Aleksander Korwin wda smoleński, ojciec hetmana 71, 350. Gosiewski hetman 1, 7, 14, 15, 17, 60, 91, 176, 182, 189, 201, 216, 219, 220, 222, 316, 320, 349 i w i. Gosiewski Maciej 393. Wincenty Karol posti humus hetmana 397. Gosiewska Magdalena z Konopatu żona hetmana 149, 195, 260 i w innych. Gosiewskie Teresa i Zoflja córki 349. Gosławski sędzia nurski 291. Grabowiecki starst. z. Sarbiewski. Grochowski 287 Grodno 2. Grodzicki przełoż, artyleryi 153. Grodzieński stolnik z. Bieniecki. podkom, z. Masalski, Grothaus 256. Gruzdz 307. Gubernator rygski z. Szpara, O- ksenstierna. Grygorow Iwan Makarewicz 27. Hajna Gajna 33. Hakiński starosta 23. Hancewski Gosiewski 216, 219. 220. Hanuszyszki 21. Hasan 251. Hasanowicz 251. Hatzfeld jenerał 153. Hetman wiel. kor. Potocki. pol. kor. Lubomirski, Sobiewski. wiek litw. Radziwiłł Janusz, Sapiecha Paweł, Pac Michał. Hilchen z. Chilchen. Hłybohów z. Głębokie. Hof Jan 10. Hollendrowie 161. Horodniczy orszań. z. Chłusowicz. Horowdziłów 260, 262. Horki i Hory 144, 215. Horwole 293. Hrehory brat Doroszenki 509. Hułan Głuchy 251. Inatowicz Lubański Jan stolnik kowieński 8, 253. Inturki 32. Iwan 252. Iwanowski rotm. 209, 255. 262, 263. Iwanowicz Lew Wołżeński przystaw kapitan 56, 101, 109, 161, 122. Iwanowicz z. Ałmaz. Iwanowicz z. Odojewski. Iwaszkiewicz 254. Iwidzki Władysław 351. Izrael jener. -maj. szwedz. 131. Jabłoński kozak 34. Jandel Kasp. pułk. szkłowski 107. Jamance 174. Jankowski Andryjasz 252. Jarmułowicz 251. Jansborg 29. Jaspers oberstltn. 255. Jastrzębski 394. 449 i 450. Jaswoński starosta z. Judycki. Jaworów 431. Jelizarow Hrehory Niejełow 108. Jelny z. Gelny. Jemiołow Siemon rotmistrz przystaw 54. Jęrebesz 449. Jesman oberszter 254, 307, 393, 394, 396, 418, 430, 472, 473, 483. Jeziory 401. Jezno 61, 163. Jeż 351. Judycki kaw. malt. kaszt, nowogrodzki 246, 250. Judycki starosta jazwoński 251. Jurborg 30. Jurief Radziwonowicz Jafim podkn. carski 120, 127. Juriewicz Iwan 62. Juszkiewicz Samuel rotmistrz 174. Juszyński 251. Kaługa 115. Kamczatoj Aleks. Andrejewicz 27. Kameduli 10, 11, 339. Kamiński chor. mścisł. 34, 251. Kamień 24, 25. Kamieniec 44, 146, 287. Kanclerz koronny z. Koryciński, Prażmowski. litewski zob. Radziwiłł Dom Mich. , Pac Krzysz. Karłowicz Kazimierz 311, 449. Karniło Siemienowicz 103. Karpowicz Daniło 196. Karol Gustaw 14, 497. Kaski cześnik podolski 256. Kasztel 252. . Kasztelan czchowski zob. Ligęza Ignacy. krakowski z. Warszycki nowogrodz. z. Judycki. sandomir. z. Witowski. trocki z. Ogiński Alex. wileński zob. Radziwiłł M. K. , Pac Michał. wojnicki z. Wielopolski Jan. wołyński z. Lubowidzki Kawstry 337. Kaziaga 3. Kiejdany 3, 6, 13, 29, 30, 149, 150, 186, 244, 260. Kiejsztort Karol 474. Kiełczewski marsz, kowień. 10. Kierdej Wład. wojski wiłkom. 319. Kiernowksi ks. pleban 472. Kijów 96, 98, 105; Kijowcow Iwan Arejemowicz 112. Kimel 124. Kirchholm 124. Kirszna 61, 163. Kisarzewski Rafał 319. Kiszczyn Tymofiej goniec 203, 209. Klat 252. Kmiecie chor. orszań. 25, 251, 252 Knyszyn 483. Kobryń 283. Kobyłecki 256. Kobylnik 32, 149. Koenigsmark jenerał szwedz. 131. Kojdanow 1. Komar 369, 370, 414. Kołomysk 213, Komorowski 17, 122, 124, 165, 254, 473, Komuniaka 287 299, 473 Kondeusz 198, 494. Koniuszy litewski z. Książe Radziwiłł Bogusław. Konkonawski wjda Kokeuhausen z, Naszczokin. Konopacki oberstltn. 254. Konradi lekarz 12. Konsylijarze związkowi litw. 246. Koreiwo 97, 98, 100, 102, Korff generał 305, 339. Kornielewicz z. Derabin. Koryciński kanclerz kor. 128. Korycki 256. Korzeniowski 122, 155, 165. Korzlin Artiemi Fiedorowicz 18. Kopeć J. wjda połocki 343. Koplewski Stefan poborca kowieński 175. Kopyś 111, 200. Kosarzewski poruczn. 96, 250. Kościuszkiewicz 310. Kotły Krzyszt. i Samuel 24. Kotowicz Andrzej pisarz W. Ks. Litews. 460, 477. Kotowski Konstanty marsz, rnozyrski, substytut wojsk litew. 247, 250, 317, 319, 321, 392, 396, 448 i 449. Kowalewski 34. Kowno 5, 75. Kowieński marszałek z. Skorulski Rafał, Kiełczewski. poborca z. Koplewski. podsędek z. Szukszta. podstar. z. Wortowski J. pisarz z. Medeksza. sędzia z. Oborski, Me deksza. stolnik z. Lubański Inatowicz. wojski z. Szaszkiewicz. Koziny 144. Kozłowski kniaź Gregory Siemienowicz 202, 211, 215, 219, 264, 286, 297. Kozubowski 205. Kozubski 253. Krajczy litewski z. Denhof, Sapieha Krzysztof. Krakowski wojewoda z. PotockiKrakowski wojewoda z. Potocki Stanisław. Stanisław. kasztel. z. Warszyeki. kasztel. z. Warszyeki. Krakowski podkomorzy z. CzarKrakowski podkomorzy z. Czar toryski. toryski. podstoli zob. Morsztyn podstoli zob. Morsztyn Mich. Wal. Mich. Wal. Krasae 111, 196, Krasae 111, 196, Krasnopole 149, 262. Krasnopole 149, 262. Krasiński Jan Kaz. podskarbi koronny 342, 454, 469. Krasiński Jan Kaz. podskarbi koronny 342, 454, 469. Kraszport 252. Kraszport 252. Królowokrzesło 262. Królowokrzesło 262. Kromwel 94, 95, 162. Kromwel 94, 95, 162. Krormwelowy medyjator 106, 148, 158. Krormwelowy medyjator 106, 148, 158. Kroszyński chorąży 149, 254. Kroszyński chorąży 149, 254. Krukowski 144. Krukowski 144. Krymuna 124. Krymuna 124. Kryszpin 163, 167. Kryszpin 163, 167. Krzyczew 456, 470. Krzyczew 456, 470. Krzywice 33. Krzywice 33. Kubinskoj wieś pod Moskwą 115, 142. Kubinskoj wieś pod Moskwą 115, 142. Kubrawka dwór 350. Kubrawka dwór 350. Kuczuk 307. Kuczuk 307. Kudorowski Samuel Soc. Jes. 351. Kudorowski Samuel Soc. Jes. 351. Kujawski biskup zob. Czartoryski Kazimierz. Kujawski biskup zob. Czartoryski Kazimierz. Kukuj 134. Kukuj 134. Kukuszow Mich, Akajewicz 27. Kukuszow Mich, Akajewicz 27. Kulbicki 254. Kulbicki 254. Kulstrychawie 337. Kulstrychawie 337. Kuncewicz Jakób podkom. lidzki 23, 24. Kuncewicz Jakób podkom. lidzki 23, 24. Kuncewicz pułk. grodzieński 25. Kuncewicz pułk. grodzieński 25. Kupiski starosta z. Tyzenhaus. Kupiski starosta z. Tyzenhaus. Kurlandzki książę 364. Kurlandzki książę 364. Kuszliki 5, 187, 331. Kuszliki 5, 187, 331. Lachowice 510. Lachowice 510. Legowice 484, 491. Legowice 484, 491. Lemkin Jan oberstlt. 247, 319. Lemkin Jan oberstlt. 247, 319. Lemzal 124. Lemzal 124. Lepogiry 174. Lepogiry 174. Leszczyński arcybiskup gnieź. 431. Leszczyński arcybiskup gnieź. 431. Lew Hawryłow Fiedojewskoj 27. Lew Hawryłow Fiedojewskoj 27. Lewiński 494. Lewiński 494. Licharow hyperlink Wasyl 15, 20. Licharow hyperlink Wasyl 15, 20. Lidzki marszałek z. Chalecki. Lidzki marszałek z. Chalecki. podkomorzy z. Kuncewicz. podkomorzy z. Kuncewicz. pisarz grod. z. Mosjewicz, pisarz grod. z. Mosjewicz, Ligęza Ignacy z Potoka kasztel. Ligęza Ignacy z Potoka kasztel. czchows. 431. Lipnicki 24, 25. Lipnicki starosta sejneński 251, czchows. 431. Lipnicki 24, 25. Lipnicki starosta sejneński 251, 252. Lipowicz ciwun szadowski 9. 252. Lipowicz ciwun szadowski 9. chorąży kozacki 314. chorąży kozacki 314. Lisowski 34. Lisowski 34. Litaw straż, wojsk 254. Litaw straż, wojsk 254. Litewski chorąży z. Słuszka, PacLitewski chorąży z. Słuszka, Pac Konstanty. Konstanty. cześnik z. Pac Mich. ., cześnik z. Pac Mich. ., . hetman Radziwiłł Janusz. Sapieha Paweł, Pac Mich. hetman Radziwiłł Janusz. Sapieha Paweł, Pac Mich kanclerz Radziwiłł, Pac Krzysztof. kanclerz Radziwiłł, Pac Krzysztof. koniuszy z. Radziwiłł Bogusław. koniuszy z. Radziwiłł Bogusław. krajczy z. Denhof, Sapieha Krzysztof. krajczy z. Denhof, Sapieha Krzysztof. marszałek z. Zawisza. marszałek z. Zawisza. oboźny z. Pac Mich. , Komorowski. oboźny z. Pac Mich. , Komorowski. pisarz z. PacKazim. , Kotowicz. pisarz z. PacKazim. , Kotowicz. podkanclerzy z. Sapieha Leon, Naruszewicz. podkanclerzy z. Sapieha Leon, Naruszewicz. referendarz z. Niewiarowski Jędrzej. referendarz z. Niewiarowski Jędrzej. stolnik z. Ogiński. Lizola 66, 67, 70, 79, 81, 102, stolnik z. Ogiński. Lizola 66, 67, 70, 79, 81, 102, 106, 108, 109. Lubański Innatowicz 8, 253. Lubomirski Jerzy marsz. kor. 131, 106, 108, 109. Lubański Innatowicz 8, 253. Lubomirski Jerzy marsz. kor. 131, 361, 431, 483. Lubecz 244, 401, 445. Lublin 146. Lubelski podsędek z. Drzewicki. 361, 431, 483. Lubecz 244, 401, 445. Lublin 146. Lubelski podsędek z. Drzewicki. wojewoda z. Rej. Lubowiedzki Jan Fran. kasztelan wojewoda z. Rej. Lubowiedzki Jan Fran. kasztelan wołyński 291, 324, 342. Luciński wjda z. Somorokow. Lwow dworz. carski Lew 57. Lwów 6, 146. Lwowski arcybiskup z. Tarnowski. wołyński 291, 324, 342. Luciński wjda z. Somorokow. Lwow dworz. carski Lew 57. Lwów 6, 146. Lwowski arcybiskup z. Tarnowski. podkomorzy z. Ożga. podkomorzy z. Ożga. podskarbi z. Zamojski. podskarbi z. Zamojski. sędzia z. Rzewuski Stan. Łabranow bojarz. dumny 121. Ładowicki 24, 25, 26. Łankieliszki 262. Łazarowicz 394, Łazarz; 2. Łazarz; 2. Łobaczewski 252. Łobaczewski 252. Łohojsk 32, 33, 34. Łohojsk 32, 33, 34. Łojów 24 4, 401, 445. Łojów 24 4, 401, 445. Łopuchin Abram. poseł 50, 51, Łopuchin Abram. poseł 50, 51, 64, 68, 109, 125, 161. Łopuchin Łarywon dziak dumny 64, 68, 109, 125, 161. Łopuchin Łarywon dziak dumny 192, 194, 201. 192, 194, 201. Łosowski 112, 115, 120, 121, 123, Łosowski 112, 115, 120, 121, 123, 124, 142, 145, 147, 148, 154, 124, 142, 145, 147, 148, 154, 167. Łosznica 103. 167. Łosznica 103. Łozdzieje 262. Łozdzieje 262. Łozdziejska swoboda 62. Łozdziejska swoboda 62. Łowczy sieradzki z Modrzejowski. Łowczy sieradzki z Modrzejowski. Łowicz 150. Łowicz 150. Łubieński 481. Łubieński 481. Łucki biskup z. Prażmowski. Łucki biskup z. Prażmowski. Łukjany 31. Łukjany 31. Łukianowicz Tymofiej 27. Łukianowicz Tymofiej 27. Łukomski 2. Łukomski 2. Łukowski 477. Łukowski 477. Łużecki Stan. Karol 291. Łużecki Stan. Karol 291. Łyntupy 32. Łyntupy 32. Machów 394. Machów 394. Magister artyleryi z. Nowogrodzki. Magister artyleryi z. Nowogrodzki. Małopil 124. Małopil 124. Magnus de la Grardie 16, 28, 52, Magnus de la Grardie 16, 28, 52, 69, 122, 124, 150, 69, 122, 124, 150, Mamonowa 116. Mamonowa 116. Marcinkiewicz sędzia upitski 18. Marcinkiewicz sędzia upitski 18. Marków 262. Marków 262. Marszałek koronny z. Lubomirski, Marszałek koronny z. Lubomirski, kowieński z. Skorulski, kowieński z. Skorulski, Kiełczewski. Kiełczewski. litewski z. Zawisza. litewski z. Zawisza. lidzki z. Chalecki. lidzki z. Chalecki. mozyrski z. Kotowski. mozyrski z. Kotowski. orszański z. Ciechano- orszański z. Ciechanowiecki, Galimski P. wiecki, Galimski P. rzeczycki z. Pogirski. rzeczycki z. Pogirski. wołkowyski z. Ogiński, wołkowyski z. Ogiński, wojsk. kor. z. Świderski. wojsk. kor. z. Świderski. wojsk. litw. z, Żeromski, wojsk. litw. z, Żeromski, Maryja Hyczna carowa 196. Maryja Hyczna carowa 196. Masalski podkm. grodzieński 52, Masalski podkm. grodzieński 52, 105, 127, 146, 154, 167, 252. 105, 127, 146, 154, 167, 252. Mazioma 116, 141. Mazioma 116, 141. Medeksza pisarzem grodzkim 7, Medeksza pisarzem grodzkim 7, podstarościm kowieńs. 9, podpodstarościm kowieńs. 9, podsędkiem kow. 9, sędzią kow. sędkiem kow. 9, sędzią kow. 1690 r. 13. List do Szere- 1690 r. 13. List do Szeremeta 37; do Gosiewskiego z meta 37; do Gosiewskiego z Borysowa 51; do SzeremetaBorysowa 51; do Szeremeta na wyjezdnem z Borysowa 51; na wyjezdnem z Borysowa 51; drugi do Gosiewskiego z Bodrugi do Gosiewskiego z Bo rysowa 64; do Szeremeta 83; rysowa 64; do Szeremeta 83; do kanclerza z Borysowa 85; do kanclerza z Borysowa 85; do Szeremeta 92; trzeci do Godo Szeremeta 92; trzeci do Gosiewskiego z Borysowa 103 siewskiego z Borysowa 103 106; czwarty 109; Mowy do 106; czwarty 109; Mowy do Cara 118; rozhowor 127; od-Cara 118; rozhowor 127; odprawa Med. z Moskwy 1658 r. prawa Med. z Moskwy 1658 r. 137; list do Gosiewskiego 145; 137; list do Gosiewskiego 145; list do Gosiewskiego z 3 Maja list do Gosiewskiego z 3 Maja 1658 r. 150. Medeksza Salomon synowiec Fr. Stefana pisarzem grodz. 9, 11, 1658 r. 150. Medeksza Salomon synowiec Fr. Stefana pisarzem grodz. 9, 11, Meller lekarz 352. Meller lekarz 352. Melsztyński 291. Melsztyński 291. Merecki 22. Merecki 22. Merecz 23. Merecz 23. Meszczerski 129. Meszczerski 129. Miadzioł 32, 149. Miadzioł 32, 149. Miadziolski starst. z. Drohojewski. Miadziolski starst. z. Drohojewski. Michajło Fiedor 220. Michajło Fiedor 220. Michajłow Iwan dziak 200, 216, Michajłow Iwan dziak 200, 216, 217, 219. 217, 219. Migurski 34. Mikulin Iwan goniec 216, 219, Migurski 34. Mikulin Iwan goniec 216, 219, 223. Miłosławski z. Daniłowicz Ilia. 223. Miłosławski z. Daniłowicz Ilia. Minhauz major 247. Minhauz major 247. Mińsk 2. Mitlach rotmistrz 255. Mińsk 2. Mitlach rotmistrz 255. Mleczko sędzia żmudzki 61, 163, 254, 255. Mleczko sędzia żmudzki 61, 163, 254, 255. Modrzejowski łowczy sieradz. 255. Modrzejowski łowczy sieradz. 255. Mohilew 2, 93, 107, 189, 211. Mohilewski wjda z. Zmiencow. Mohilew 2, 93, 107, 189, 211. Mohilewski wjda z. Zmiencow. Mokrzecki 205. Mokrzecki 205. Mołodeczna 260. Mołodeczna 260. Mołczadź 270, 279, 298, 303. Monachan Piotr Iwanowicz 43. Monastirew Iwan Monasterów hołowa strzelecka 218, 375, 376. Mołczadź 270, 279, 298, 303. Monachan Piotr Iwanowicz 43. Monastirew Iwan Monasterów hołowa strzelecka 218, 375, 376. Mones 312. Mones 312. Mons pacis 10, 11. Mons pacis 10, 11. Moroszka sotnik 41. Moroszka sotnik 41. Morozow z. Ałmaz. Morozow z. Ałmaz. Morsztyn Michał Waleryjan pod Morsztyn Michał Waleryjan pod stoli krakowski 29, 85, 153. stoli krakowski 29, 85, 153. Morykoni Fredianus 31. Morykoni Fredianus 31. Mosiewicz Mysiewicz pisarz gr. lidzki 8. Mosty 288, 437. Mozajsk 115, 142. Mozajski wjda z. Zjedynów. Mozyrski marszałek z. Kotowski. podkom. z. Obuchowicz. sędzia z. Oskirka. Mścisławski wjda i starosta z. Cie chanowiecki Krzt. chorąży z. Kamiński. podstoli z. Górski. podczaszy z. Czyż Krz. Muraszka 251. Murza stary 251. Murza rotmistrz 251. Musza rzeka w Infl. 122, 124. Muśniki 61, 163. Mużyński Alex. 192. Mycielski 291. Naborowski Stanisław 207. Naraszy Michajłowicz z. Awchimow. Narew 3. Narkiewicz 394, 449, 450. Narkowicz Mikołaj 352. Naruszewicz Aleksander podkanclerzy litewski 291, 318, 343, Naszczokin Atanazy Ławrenty wojewoda konkonawski, namiestnik szadzki 6, 28, 29, 96, 98, 105, 124, 132, 150, 151, 155, 181, 185, 192195, 197, 201, 202, 206, 212, 213, 216, 220 223, 312, 315. Nazowicz Stanisław 319. Nestorow Atanazy Iwanowicz stolnik 200, 216, 217, 219. Newel 244, 401. Neuburski książę 493, 501, 502. Nieczaj 41, 98, 101, 105. Nieszczyn 146. Niewiarowski 190, 394, 396, 448 450, 473. Stefan pułkow. 218, 375, 376. Jerzy referend. litw. 343. Nowa Słoboda 116, Nowacki towarzysz 247. Nowicki Krzysztof 11. porucznik 250. Nowodworska ekonomija 295. Nowogródek 187. Nowogrodzki wda z. Wołodkowicz. Nowogrodzki kasztelan z. Judycki. magist. artyler. 467. Nowoszyński Jan 349352, 349, 450. Nurski sędzia z. Gosławski. Oborski Samuel sędzia ziems. kowieński 169. Oboźny litewski z. Pac Michał, Komorowski. Obrył 124. Obuchowicz pułkownik 176, 190; podkomorzy mozyrski 251; wojewodzie smoleński, dworzanin 246, 340, 368, 375. Odachowski ciwun birzyniań. 254, 261, 400, 405, 412, 414, 415, 420, 443. Odojewski Nikita Iwanowicz namiestnik astrachański 19; 53, 65, 176, 210, 212, 220. Ogiński 262; wojewodzic mścisławski 12; stolnik litews. 250, 252; porucznik stolnika 250; podkomorzy witebski 247, 263; marszał. wołkowyski 250, 473; Aleksander kasztel. trocki 222, 343. Okólski porucz. 253. Oksenstierna po Szparze gubern. rygski 314. Olechnowicz 34, 119. Oleck 4. Olita 6, 41, 262. Olickie koło 362. Oliwa 444. Olszewski Andrzej biskup chełmski 291. Opeski starosta z. Żeromski. Orda Stanisław 17, 20. Orsza 111. Orszański marszałek z. Ciechanowiecki, Galimski Piotr. chorąży z. Kmiecie Sam. n podkom. z. Steckiewicz. horodn. z. Chłusowicz. stolnik z. Chrapowicki. Orzechowski 205. Ościk 410. Oskirka sędzia mozyrski 251, 297. Ośnieje 261. Ostrokół obóz pruski 51. Ostryna 343, 350. Oszmiański starosta z. Sakowicz. chorąż. z. Rudomiński, Ożga podkomorzy lwowski 476, 479481. Owchimow z. Awchimow. Overbek Otto Seweryn 173. Pac Piotr starosta żmudzki 11; Kazimierz kaw. maltański, pisarz litews. 10; Hieronim Dominik 32, 203; Bonifacy ciwun trocki 254; Konstanty chorąży litews. 255; Stefan Mikołaj wda trocki 456; Krzysztof kanclerz litews. 7, 9, 11, 30, 60, 165, 187, 253, 309, 312, 313, 324, 326, 329, 342, 460; Michał cześnik litews. , oboźny litews. , kaszt. wileński, hetman litew. 8, 228, 254, 288, 404, 425, 504. Palmonowa 260. Pański 297. Parczewski pisarz smoleński 247. Paszkiewicz Franciszek 205. Pawłowicz 307. Pekuryni lekarz 12. Pereasławie 106. Pernawa 122, 124. Pers 256. Petrykowski 479. Pękosławski 478, 482. Pietreszkiewicz Adam chorąży 319. Piotrowicz 510. Piotrowski 34. Pisarz bielski ż. Żelski. kowieński z. Medeksza. lidzki z. Mosiewicz. litewski z. Pac Kazimierz, Kotowicz. polny z. Połubiński. smoleński z. Parczewski. trocki z. Rosochacki. Piwecki podsędek włodzim. 478. Plater 253. Pniewo 142. Poczajewice 473. Podberezki Lach starosta upitski 254, 395. Podczaszy mścisław. z. Czyż Krztf. połocki z. Wolski. starodub. z. Wortowski. Podhajce 452, 510. Podkanclerzy litewski z. Sapieha Leon, Naruszewicz Alex. Podkomorzy grodzień. z. Masalski. koronny z. Butler. krakow. z. Czartoryski. lidzki z. Kuncewicz. lwowski ż. Ożga. możyr. z. Obuchowicz. orszań. z. Steckiewicz. smoleński z. Chrapowiecki. . witebski z. Ogiński. Podolski cześnik z. Kaski. Podsędek kowieński zob. Szukszta Jan Stanisław. lubelski z. Drzewicki. połocki z. Podupięta. trocki z. Rajecki. wiłkomirs. z. Zienowicz. włodzimirski z. Piwecki. żmudzki z. Rybiński. Podskarbi koronny z. Krasiński. nadworny z. Słuszka. nadw. kor. z. Rej Wład- lwowski z. Zamojski. Podstarości kowieński z. Wortowski J. Podstoli kowieński z. Eperyjesz. krakowski z. Morsztyn. mścisławski z. Górski. Podupięta Jan podsęd. połocki 291. Pogirski Leon Jan marsz. rzeczycki 149, 175, 291, 481, 482. Pokrowka ulica w Moskwie 116. Pokudowski 307. Polanów 225. Polanówka 114, 142. Polany 260, 262. Polański 256. Polikarpowicz Iwan 207. Polski ciwun birzyniański 254, 314, 394. Połock 2, 142, 146, 213. Połocki podczaszy z. Wolski. ,, wojewoda z. Kopeć. podsędek z. Podupięta. Połocowtow Matfiej Andrejewicz Wda orszański 111. Połubiński Aleksander pisarz polny 1, 247, 250, 343. Połubiński Aleksander pisarz polny 1, 247, 250, 343. Pomorski wojewoda z. Raczyński. Pomorski wojewoda z. Raczyński. Pomurski Marcin chorąży 437. Pomurski Marcin chorąży 437. Porzecze 260. Porzecze 260. Posadzki 205, 209. Posadzki 205, 209. Poseł u Cara kozacki 111, 148. Poseł u Cara kozacki 111, 148. krymski 123. krymski 123. perski 129, 148. perski 129, 148. szwedzki 78 80. szwedzki 78 80. Potocki 250; Piotr wda bracławski 131; wojewodzic bracł. więzień moskiewski 130, 147; Stanisław hetman w. koron. , wda krakowski 153, 382. Potocki 250; Piotr wda bracławski 131; wojewodzic bracł. więzień moskiewski 130, 147; Stanisław hetman w. koron. , wda krakowski 153, 382. Prażmowski biskup łucki, kancl. koronny 341. Prażmowski biskup łucki, kancl. koronny 341. Preny 149. Preny 149. Prokopow Joachim 201, 203, 219. Prokopow Joachim 201, 203, 219. Protasowicz 38. Protasowicz 38. Prozorowski Iwan Siemienowicz kniaź namiestnik twerski 119, 212, 220. Prozorowski Iwan Siemienowicz kniaź namiestnik twerski 119, 212, 220. Przeworski 205. Przeworski 205. Psków 73. Psków 73. Pułtowsk 3. Pułtowsk 3. Puny Punie 6, 262; zjazd 340, 362. Puny Punie 6, 262; zjazd 340, 362. Puszkin 129. Puszkin 129. Putywlscy kozacy 48, 49, 53, 56. Putywlscy kozacy 48, 49, 53, 56. Raczyński Jan Wilh. wda pomorski 143, 480. Raczyński Jan Wilh. wda pomorski 143, 480. Radom 492Radom 492 Radwanice, 260. Radwanice, 260. Radziejowski Jan Hieronim 54, 65, 452, 457. Radziejowski Jan Hieronim 54, 65, 452, 457. Radziwiłł 287, 296; Bogusław koniuszy litews. 291; Michał Kaz. kasztelan wileński 250, 341; Mikołaj Dominik kanclerz litw. 13; Janusz wojewoda wileński, hetman wielki litw. 7, 13, 15, 17, 304. Radziwiłł 287, 296; Bogusław koniuszy litews. 291; Michał Kaz. kasztelan wileński 250, 341; Mikołaj Dominik kanclerz litw. 13; Janusz wojewoda wileński, hetman wielki litw. 7, 13, 15, 17, 304. Radziwonowicz Jafim 160. Radziwonowicz Jafim 160. Ragnieta 173. Ragnieta 173. Rajecki podsędek trocki 315. Rajecki podsędek trocki 315. Rakoczy 1, 4, 46, 49, 51, 112, 131, 146, 151 155, 161, 168, 245. Rakoczy 1, 4, 46, 49, 51, 112, 131, 146, 151 155, 161, 168, 245. Rawdonie 30. Rawdonie 30. Referendarz litew. z. Niewiarowski. Referendarz litew. z. Niewiarowski. Rej 324, 327, 330; Władysław z Nagłowic podskarbi nadworny koronny 432; wojewoda lubelski 480. Rej 324, 327, 330; Władysław z Nagłowic podskarbi nadworny koronny 432; wojewoda lubelski 480. Retów 270, 279, 287, 303. Retów 270, 279, 287, 303. Rewel 122, 124. Rewel 122, 124. Reymer oberstleitn. 245, 252, 255. Rojżewski 254. Reymer oberstleitn. 245, 252, 255. Rojżewski 254. Romadanowski 370, 509; Grygor Romadanowski 370, 509; Grygor Grygorowicz 43, 44; Dymitr Grygorowicz 43, 44; Dymitr Iwanowicz wda wiazemski 114. Iwanowicz wda wiazemski 114. Rop mały i wielki 124. Rop mały i wielki 124. Rościszewski 297. Rościszewski 297. Rosochacki pisarz trocki 149, 152, Rostowski marszałkowicz 10. Rosochacki pisarz trocki 149, 152, Rostowski marszałkowicz 10. Rotnica 21, 23. Rotnica 21, 23. Rożniatowski 338. Rożniatowski 338. Rtiszczew 315. Rtiszczew 315. Rucki towarzysz 247. Rucki towarzysz 247. Rudawka 298. Rudawka 298. Rudobiełka 270, 279, 298, 303. Rudobiełka 270, 279, 298, 303. Rudomina stolnik bracławski 247, Rudomina stolnik bracławski 247, 393. 393. Rudomiński chorąży orszański 253, Rudomiński chorąży orszański 253, 263. 263. Rumbork 124. Rumpier 124. Rumbork 124. Rumpier 124. Ruski wojewoda zob. Czarnecki Ruski wojewoda zob. Czarnecki Stefan. Stefan. Rudkowski Aleks. 307. Rudkowski Aleks. 307. Rybiński podsędek żmudzki 30. Rybiński podsędek żmudzki 30. Ryga 96, 100, 102, 122, 314. Ryga 96, 100, 102, 122, 314. Rygski gubernator z. Szpara, 0-ksenstierna. Rygski gubernator z. Szpara, 0-ksenstierna. Rygnult 124. Rygnult 124. Rykaczew Iwan Fiedorowicz 206. Rykaczew Iwan Fiedorowicz 206. Ryło Mikołaj 319. Ryło Mikołaj 319. Rymwid Mikołaj 34, 92, 117, 119. Rymwid Mikołaj 34, 92, 117, 119. Rządkowski 31, 34. Rządkowski 31, 34. Rzeczycki marszałek z. Pogirski. Rzeczycki marszałek z. Pogirski. Rzepnin Borys Alex. 19. Rzepnin Borys Alex. 19. Rzepniow Wasyl kapitan 205, 209, Rzepniow Wasyl kapitan 205, 209, Rzewuski Stanisław sędzia lwowski 432. -. .Rzewuski Stanisław sędzia lwowski 432. -. . Safianowicz Jurycz rotmistrz wołoski 173. Safianowicz Jurycz rotmistrz wołoski 173. Sakowicz Adam Maciej strażnik orszański 16; wojewoda smoleński 247, 253, 254, 308, 309. Sakowicz Adam Maciej strażnik orszański 16; wojewoda smoleński 247, 253, 254, 308, 309. Salc 124. Salc 124. Salamonowicz porucz. 254. Sandomirski wojewoda z. Zamojski. Sandomirski wojewoda z. Zamojski. starosta z. Dębicki. starosta z. Dębicki. sędzia z. Zaręba. sędzia z. Zaręba. kasztelan z. Witowski. kasztelan z. Witowski. Sapieha Paweł wda wileń. hetm. w. litew. 13, 26, 60, 65, HO, 153, 159, 176, 222, 229, 309, 343, 417, 429, 431, 456, 472; Leon podkanclerzy litews. 2; Aleksander biskup żmudz. 222, 343; Krzysztof krajczy litews. 207, 250. Sapieha Paweł wda wileń. hetm. w. litew. 13, 26, 60, 65, HO, 153, 159, 176, 222, 229, 309, 343, 417, 429, 431, 456, 472; Leon podkanclerzy litews. 2; Aleksander biskup żmudz. 222, 343; Krzysztof krajczy litews. 207, 250. Sarbiewski starosta grabowiecki 176. Sarbiewski starosta grabowiecki 176. Sawicki Iwan przedawczyk z U-krainy 35, 40, 42, 53 55. Sawicki Iwan przedawczyk z U-krainy 35, 40, 42, 53 55. Sefirowicz rotm. wołoski 173. Sefirowicz rotm. wołoski 173. Sejny 187. Sejny 187. Sejneński starosta z. Lipnicki. Sejneński starosta z. Lipnicki. Semlewa ostatnia wieś graniczna 114, 142. Semlewa ostatnia wieś graniczna 114, 142. Sereje 401. Sereje 401. Sędzia brzeski z. Bobrownicki; kowieński z. Oborski S. , Medeksza; lwowski z. Rzewuski St. ; możyrski z. Oskirka; nurski z. Gosławski; sandomirski z. Zaręba; upicki z. Marcinkiewicz; wieluński z. Giżycki; wojskowy z. Skinder; żmudzki z. Mleczko. Sędzia brzeski z. Bobrownicki; kowieński z. Oborski S. , Medeksza; lwowski z. Rzewuski St. ; możyrski z. Oskirka; nurski z. Gosławski; sandomirski z. Zaręba; upicki z. Marcinkiewicz; wieluński z. Giżycki; wojskowy z. Skinder; żmudzki z. Mleczko. Siekierzyński 256. Siekierzyński 256. Siemienowicz z. Kozłowski, Prozorowski, Szachowski. Siemienowicz z. Kozłowski, Prozorowski, Szachowski. Siemon z. Dorofiewicz, Iwanowicz. Siemon z. Dorofiewicz, Iwanowicz. Sieniawski 473. Sieniawski 473. Sienicki chorąży wiłkom. 2, 253, 255, 395. Sienicki chorąży wiłkom. 2, 253, 255, 395. Sienkiewicz 251. Sienkiewicz 251. Sieradzki łowczy z. Modrzejewski. Sieradzki łowczy z. Modrzejewski. Siewsko 440, 448. Siewsko 440, 448. Siergiejewicz z. Artiemon. Siergiejewicz z. Artiemon. Skarbnik upitski z. Wołmiński. Wiłkomirski z. Wołk. Skarbnik upitski z. Wołmiński. Wiłkomirski z. Wołk. Skinder sędzia wojskowy 473. Skinder sędzia wojskowy 473. Skit poseł szwedzki 13. Skit poseł szwedzki 13. Skorobohaty 315. Skorobohaty 315. Skorulski Rafał Zygm. marszałek kowieński 169; marszałkowicz 10. Skorulski Rafał Zygm. marszałek kowieński 169; marszałkowicz 10. Słonienie 106, 114, Słonienie 106, 114, Słonim 288. Słonim 288. Słowiki 28. Słowiki 28. Słuszka chorąży litew. 176, 250; podskarbi nadworny 130. Słuszka chorąży litew. 176, 250; podskarbi nadworny 130. Smoleńsk 2, 96, 111, 142, 197, Smoleńsk 2, 96, 111, 142, 197, 213, 221, 222. 213, 221, 222. Smoleński wojewoda z. Gosiewski Smoleński wojewoda z. Gosiewski ojciec, Dołhoruki, Sakowicz; ojciec, Dołhoruki, Sakowicz; podkomorzy z. Chrapowiecki; podkomorzy z. Chrapowiecki; chorąży z. Wiazewicz; pisarz z. Parczewski. chorąży z. Wiazewicz; pisarz z. Parczewski. Smolewice 34, 35. Smolewice 34, 35. Sobieski Jan marsz. hetman pol. kor. 451. Sobieski Jan marsz. hetman pol. kor. 451. Sochaczewski cześnik z. Wysocki. Sochaczewski cześnik z. Wysocki. Sokołowski Władysł. 5, 182, 185, 205, 263, 297. Sokołowski Władysł. 5, 182, 185, 205, 263, 297. Solec 310. Solec 310. Somoroków Iwan wojewoda luciński 182. Somoroków Iwan wojewoda luciński 182. Somnic Krzysztof 173. Somnic Krzysztof 173. Sopnika sotnik kozacki 106. Sopnika sotnik kozacki 106. Sopockin 150. Sopockin 150. Stachórski 256. Stachórski 256. Stachów 87. Stachów 87. Stancewicz 351. Stancewicz 351. Staniel Andrzej major 414. Staniel Andrzej major 414. Staniszewski 251. Staniszewski 251. Starodubowski starosta z. Abramowicz; podczaszy z. Wortowski. Starodubowski starosta z. Abramowicz; podczaszy z. Wortowski. Starosiele 107, 144. Starosiele 107, 144. Starosta czeczerski z. Wiazewicz; grabowiecki zob. Sarbiewski; jazwoński z. Judycki; kupisk i z. Tyzenhaus; miadziolski z. Ciechanowiecki, Drohojewski Sam. ; opeski z. Żeromski; orszański z. Galimski; oszmiański z. Sakowicz; sandomirski z. Dębicki; sejneński z. Lipnicki; starodubowski z. Abramowicz; upitski z. Podberezki; Wiłkomirski zob. Komorowski; żmudzki z. Pac Piotr; Chlebowicz. Starosta czeczerski z. Wiazewicz; grabowiecki zob. Sarbiewski; jazwoński z. Judycki; kupisk i z. Tyzenhaus; miadziolski z. Ciechanowiecki, Drohojewski Sam. ; opeski z. Żeromski; orszański z. Galimski; oszmiański z. Sakowicz; sandomirski z. Dębicki; sejneński z. Lipnicki; starodubowski z. Abramowicz; upitski z. Podberezki; Wiłkomirski zob. Komorowski; żmudzki z. Pac Piotr; Chlebowicz. Starydwór 298. Starydwór 298. Stawecki 255. Stawecki 255. Steckiewicz Stetkiewicz podkom. Steckiewicz Stetkiewicz podkom. orszań. 192, 251, 287, 351. Stokliszki 262. orszań. 192, 251, 287, 351. Stokliszki 262. Stolnik bracławski z. Rudomiński; grodzieński z. Bieniecki; ko-Stolnik bracławski z. Rudomiński; grodzieński z. Bieniecki; ko- wieński z. Lubański Inatowicz; litewski z. Ogiński; orszański, z. Chrapowiecki; wileński z. Żeromski, Ogiński. wieński z. Lubański Inatowicz; litewski z. Ogiński; orszański, z. Chrapowiecki; wileński z. Żeromski, Ogiński. Strażnik litw. z. Chalecki. Strażnik litw. z. Chalecki. Strzałkowski chorąży 255, 338. Strzałkowski chorąży 255, 338. Strześniow Siemon Lubranowicz namiestnik litewski 112, Strześniow Siemon Lubranowicz namiestnik litewski 112, Substytut wojskowy z. Kotowski. Substytut wojskowy z. Kotowski. Suchocza Tuła Nikofor 18, Suchocza Tuła Nikofor 18, Suchowski 144. Suchowski 144. Sumow Piotr Iwanowicz 27. Sumow Piotr Iwanowicz 27. Suncel 124. Suncel 124. Swięcany 32, 149. Swięcany 32, 149. Swięta rzeka 32. Swięta rzeka 32. Swięte wieś 401. Swięte wieś 401. Swiderski marsz. związ. kor. 205, 311, 340. Swiderski marsz. związ. kor. 205, 311, 340. Swisłocz 472. Swisłocz 472. Szachowski kniaź Michał Siemienowicz wda wileń. 4, 61, 155. Szachowski kniaź Michał Siemienowicz wda wileń. 4, 61, 155. Szadów 4, 392, 395, 397. Szadów 4, 392, 395, 397. Szadowski ciwun z. Lipowicz; namiestnik z. Naszczokin. Szadowski ciwun z. Lipowicz; namiestnik z. Naszczokin. Szaniewski Fran. Hier. 352. Szaniewski Fran. Hier. 352. Szaszkiewicz Jarosz wojski i podstarości kowieński 173. Szaszkiewicz Jarosz wojski i podstarości kowieński 173. Szaty 149. Szaty 149. Szawle 270, 278, 297, 393, 395, 468. Szawle 270, 278, 297, 393, 395, 468. Szczerba v. Szczerbaty 193, 297, , 369; Siemon Lubicz kniaź 194, 219; Osip Iwanowicz kniaź 191, 197, 202, 218, 264, 286. Szczerba v. Szczerbaty 193, 297, , 369; Siemon Lubicz kniaź 194, 219; Osip Iwanowicz kniaź 191, 197, 202, 218, 264, 286. Szczygielski 246, 247. Szczygielski 246, 247. Szczytniki 260. Szczytniki 260. Siebież 244. 401. Siebież 244. 401. Szebeszczanka Katarzyna 205. Szebeszczanka Katarzyna 205. Szemberk 338. Szemberk 338. Szemet 251. Szemet 251. Szepielewice 1. Szepielewice 1. Szeremet Wasyli Borysowicz rezydent w Szkłowie 32, 33. 35, 41, 43, 48, 50, 56, 65, 92, 105, 107, 125, 155. Szeremet Wasyli Borysowicz rezydent w Szkłowie 32, 33. 35, 41, 43, 48, 50, 56, 65, 92, 105, 107, 125, 155. Szetiłow Iwan Hawryłowicz 27. Szetiłow Iwan Hawryłowicz 27. Szklenikowa Anna Wiślicka 204, 209. Szklenikowa Anna Wiślicka 204, 209. Szkultyn 190. Szkultyn 190. Szkłów 96, 105, 107, 144, 189, 200, 211, 473. Szkłów 96, 105, 107, 144, 189, 200, 211, 473. Szkłowski wjda z. Tałaczanow. Szkłowski wjda z. Tałaczanow. Szlaski 187, 2, 6, 3. Szlaski 187, 2, 6, 3. Szostakow Szczep. Iwanowicz 107. Szostakow Szczep. Iwanowicz 107. Szpar gubern. rygski 314. Szpar gubern. rygski 314. Szpendowski por. 253. Szpendowski por. 253. Szpin 24Szpin 24 Szrzednik 151. Szteinbok 4, 131. Szrzednik 151. Szteinbok 4, 131. Sztołtynie 174. Sztołtynie 174. Szukszta Jan Stan podsędek ko- Szukszta Jan Stan podsędek kowieński 10, 12. wieński 10, 12. Szuman 252. Szuman 252. Szumowski Jan goniec 85, 115, Szumowski Jan goniec 85, 115, 157. 157. Szumski 307. Szwarcoch oberster 247, 253, 255. Szumski 307. Szwarcoch oberster 247, 253, 255. Tałaczanow Iwan Michajłowicz wo- Tałaczanow Iwan Michajłowicz wojewoda szkłowski 107, 111. jewoda szkłowski 107, 111. Tarnowski Jan arcybiskup lwow- Tarnowski Jan arcybiskup lwowski 342. ski 342. Telepniow Iw. Szczepanowicz 146. Telepniow Iw. Szczepanowicz 146. Tiomkin 192, 193. Tiomkin 192, 193. Tołoczyn 106. Tołoczyn 106. Toruń 5, 91, 100. Toruń 5, 91, 100. Troki 18. Troki 18. Trocki ciwun z. Pac Bonifacy; ka- Trocki ciwun z. Pac Bonifacy; kasztelan z. Ogiński Alex. ; panisztelan z. Ogiński Alex. ; pani z. Ogińska; pisarz; ziemski z. z. Ogińska; pisarz; ziemski z. Rosochacki podsędek z. Ra-Rosochacki podsędek z. Rajecki; wojewoda z. Pac Stan. jecki; wojewoda z. Pac Stan. Mikołaj. Mikołaj. Trowkloki 29. Trowkloki 29. Trubecki kniaź 19, 43, 52, 55, Trubecki kniaź 19, 43, 52, 55, 96, 98, 105, 106, 120. Trubecka suma 456. Trydan 124. 96, 98, 105, 106, 120. Trubecka suma 456. Trydan 124. Tuczow Wasyl Dmitrowiecz 55. Turce 6. Tuczow Wasyl Dmitrowiecz 55. Turce 6. Twerski namie stnik z. Prozorowski Tykocin 483. Tyzenhaus starosta kupiski 254. Twerski namie stnik z. Prozorowski Tykocin 483. Tyzenhaus starosta kupiski 254. Ubiczki 8. Ubiczki 8. Ułan 251. Ułan 251. Upitski sędzia z. Marcinkiewicz Upitski sędzia z. Marcinkiewicz skarbnik z. Wołmiński. skarbnik z. Wołmiński. Urbanowicz 352. Urbanowicz 352. Waka Sapieżyńska 18. Waldek szwedzki jenerał 131. Warszycki Stan. kaszt. krak, dyrektor trybunału koron. 428. Wasilkowski 509. Wasilkowski 509. Ważyńska 298. Ważyńska 298. Wekszwy 473, Wekszwy 473, Węcławski Samuel Alex. 195, 394. Węcławski Samuel Alex. 195, 394. Wiazewicz 150, 298; starosta czeczerski 246, 247; chorąży smoleński 281, 304, 364, Wiazewicz 150, 298; starosta czeczerski 246, 247; chorąży smoleński 281, 304, 364, Wiazma 114, 115, 142, 213. Wiazma 114, 115, 142, 213. Wiazemski wojewoda z. Romadanowski, Wiazemski wojewoda z. Romadanowski, Wichert kapitan 287, 299. Wichert kapitan 287, 299. Wichorowski 252. Wichorowski 252. Widziniszki 32. Widziniszki 32. Wteliż 473. Wteliż 473. Wielona 17, 30. Wielona 17, 30. Wielopolski Jan kaszt. wojnicki 431. Wielopolski Jan kaszt. wojnicki 431. Wieluński sędzia z. Giżycki Chrst. Wieluński sędzia z. Giżycki Chrst. Wierzbołów 4, 51, ,262. Wierzbołów 4, 51, ,262. Wilhelm brandenburski 497. Wilhelm brandenburski 497. Wilija 287. Wilija 287. Wilno 2, 3, 75, 213 i w i. Wilno 2, 3, 75, 213 i w i. Wileński biskup z. Zawisza, Białozór; wojewoda zob. Sapieha Paweł; kasztelan z. Radziwiłł M. K. , Pac Michał; stolnik z. Żeromski, Ogiński. Wileński biskup z. Zawisza, Białozór; wojewoda zob. Sapieha Paweł; kasztelan z. Radziwiłł M. K. , Pac Michał; stolnik z. Żeromski, Ogiński. Wiłkomierz 32, 149. Wiłkomierz 32, 149. Wiłkomirski chorąży z. Sienicki; podsędek z. Zienowicz; skarbnik z. Wołk; starosta z. Komorowski, wojski z. Kierdej. Wiłkomirski chorąży z. Sienicki; podsędek z. Zienowicz; skarbnik z. Wołk; starosta z. Komorowski, wojski z. Kierdej. Winnice 509. Winnice 509. Witebsk 2. Witebsk 2. Witebski podkomorzy z. Ogiński; wojski z. Wojna. Witebski podkomorzy z. Ogiński; wojski z. Wojna. Wittemberg jenerał szwedz. 131. Wittemberg jenerał szwedz. 131. Witowski Stanisław z Popowa kasztelan sandomirski 431. Witowski Stanisław z Popowa kasztelan sandomirski 431. Władysław IV 44, 155. Władysław IV 44, 155. Własciow Andrz. Matwiejewicz 18. Własciow Andrz. Matwiejewicz 18. Włodzimirski podsędek z. Piwecki. Włodzimirski podsędek z. Piwecki. Włostowska Katarzyna siostra Medekszy 204, 210. Włostowska Katarzyna siostra Medekszy 204, 210. Wojdatowa pani 31. Wojdatowa pani 31. Wojewoda borysowski z. Adrejewicz Iwan; krakowski z. Potocki Stanisł. ; lubelski z. Rej; Kiciński z. Somorokow Iwan; mazowiecki 370; mohilewski z. Zmiencow; mozajski z. Zjedynow; mścisławski z. Ciechanowiecki; nowogrodzki z. Wołodkowicz; połocki z. Kopeć J. ; pomorski z. Raczyński; ruski ż. Czarnecki Stef; sandomirski z. Zamojski Jan; smolenski z. Gosiewski, Sakowicz, Dołhoruki; szkłowski z. Tałaczanow; wiazemski z. Rodomanowski; wileński z. Pac, Sapieha; trocki z. Pac Mik. Stefan. Wojewoda borysowski z. Adrejewicz Iwan; krakowski z. Potocki Stanisł. ; lubelski z. Rej; Kiciński z. Somorokow Iwan; mazowiecki 370; mohilewski z. Zmiencow; mozajski z. Zjedynow; mścisławski z. Ciechanowiecki; nowogrodzki z. Wołodkowicz; połocki z. Kopeć J. ; pomorski z. Raczyński; ruski ż. Czarnecki Stef; sandomirski z. Zamojski Jan; smolenski z. Gosiewski, Sakowicz, Dołhoruki; szkłowski z. Tałaczanow; wiazemski z. Rodomanowski; wileński z. Pac, Sapieha; trocki z. Pac Mik. Stefan. Wojna wojski witebski 305. Wojna wojski witebski 305. Wojnicki kasztelan z. Wielopolski. Wojnicki kasztelan z. Wielopolski. Wojniłowicz 298. Wojniłowicz 298. Wołkowyski marszałek z. Ogiński. Wołkowyski marszałek z. Ogiński. Wojski oszmiański 32; Wiłkomirski z. Kierdej; witebski z. Wojna. Wojski oszmiański 32; Wiłkomirski z. Kierdej; witebski z. Wojna. Wolan 198, 205. Wolan 198, 205. Wolborz 369. Wolborz 369. Wolff Wulf gener. artyleryi 256, 450. Wolff Wulf gener. artyleryi 256, 450. Wolmierz 124. Wolmierz 124. Wolski legat do Krymu 311; podczaszy połocki 419. Wolski legat do Krymu 311; podczaszy połocki 419. Wołczyn 260, 262. Wołczyn 260, 262. Wołk Władysław skarbnik Wiłkomirski 251, 307, 319, 353, 259, 361. Wołk Władysław skarbnik Wiłkomirski 251, 307, 319, 353, 259, 361. Wołmiński Mich. Kazim. z Grza skarbnik upitski 367, 373. Wołmiński Mich. Kazim. z Grza skarbnik upitski 367, 373. Wołodkowicz wda nowogrodz. 222, 250, 456. Wołodkowicz wda nowogrodz. 222, 250, 456. Wołodźko 34. Wołodźko 34. Wołpa 270, 279, 314. Wołpa 270, 279, 314. Wołżeński z. Iwanowicz. Wołżeński z. Iwanowicz. Wondzagoła 17. Wondzagoła 17. Woroniecki Jan 351. Woroniecki Jan 351. Wortowski 34, 92; Jakób podczaszy starodubowski 10; Jan podstarości kowieński 10, 11, 12; Stanisław 117, 119. Wortowski 34, 92; Jakób podczaszy starodubowski 10; Jan podstarości kowieński 10, 11, 12; Stanisław 117, 119. Wronowsk 262. Wronowsk 262. Wrzeszcz 121, 122, 155. Wrzeszcz 121, 122, 155. Wychowski hetm. 43, 106, 110. Wychowski hetm. 43, 106, 110. Wykowski Jan 351, 449. Wykowski Jan 351, 449. Wyhorhow 144. Wyhorhow 144. Wysocki cześnik sochaczewski 457, 476. Wysocki cześnik sochaczewski 457, 476. Zabiełło Salomon 10. Zabłocki chorąży 100, 254. Zabiełło Salomon 10. Zabłocki chorąży 100, 254. Zaleski przy pośle brandenburskim 8897, 99, 100, 102. Zaleski Jarosz Stanisław 319. Zamki pobrane w Inflantach 124. Zamojski podskarbi lwowski 375, 376; Jan wojewoda sandomirski 383, 431. Zamość 474. Zaręba 114; sędzia sandomirski 482. Zarudny 255. Zawisza chorąży 187; Jan biskup wileński 176; Krzysztof marsz. litewski 176, 309. Zbrekopie przedmieście Szkłowa 107. Zdanowicz 351. Zejmy 5. Zejmina rzeka 32. Ziębin 2. Ziębińska wieś 149. Zienowicz Stanisław podsęd; Wiłkomirski 175. Zjedynow Borys Jakimowicz wda możajski 115. Złotareńko 19, 22. Zmiencow Siemien Ilicz wda mohilewski 110. Znirowice 111. Zubiszcze 143. Zubowicz sotnik 111. Zuninty 262. Zydyki w Kurlandyi 228. Żaba 205. Żardyn rotm. 255. Żelski pisarz bielski 291. Żelwa dworzanin Gosiews. 262. Żełubski 207. Żeromski Kaz. Chwalibóg stolnik wileński, starosta opetski, marszałek wójsk litw. 23, 24, 25, 152, 155, 164, 181, 185, 189, 204, 246, 253, 316, 320, 400, 420, 443, 449. Żmudzki biskup z. Sapieha Aleksander; podsędek z. Rybiński; sędzia z. Mleczko; starosta z. Pac Piotr; starosta i jenerał z. Chlebowicz Jerzy Kar. Żukowski Jerzy 351. Żurawno 9. Żuromskow Fiedor Iwanowicz 27. Żurowice 263. Żwaniec 476. Żyżmory 18. Omyłki druku. Itr. 2wiersz 4 od góryzamiast Sinicki cczytaj Sienicki, ,10, ,11, ,Skorupski, ,Skorulski, ,25, ,4 i 6 od dołu, ,Kamieńca, ,Kamienia, ,34, 17, ,Norłowski, ,Wortowski, ,41, ,5, ,z połódnia, ,z południa, ,50, ,13, ,Szereremet, ,Szeremet, ,52, ,4 od góry, ,kurfisztowem, ,kurfirsztowem, ,, ,, ,9, ,naczych, ,naszych, ,55, ,3, ,wyprawiwiłem, ,wyprawiłem, ,60 6, ,, ,deremną, ,daremną, ,114, ,11 od dołu, ,niomal, ,nieomal, ,157, ,17, ,tkie, ,tknie, ,179, ,9 od góry, ,z mami, ,z nami, ,n, ,5 od dołu, ,ach, ,aż, ,198, ,7, ,, ,as ce, ,łasce, ,253, ,10 od góry, ,Siesicki, ,Sienicki, ,255, ,1, ,, ,, ,, ,, ,260, ,16, ,Howdziłów, ,Horowdziłów, ,262, ,18 od dołu, ,Krakopole, ,Krasnopole, ,270, ,8, ,Rudobryłka, ,Rudobiełka, ,314, ,9, ,Sipowicz, ,Lipowicz, ,337, ,13, ,wzjoska, ,wojska, ,393, ,14, ,kyronnym, ,koronnym, ,401, ,18, ,Sżebieca, ,Siebieża, ,423, ,4, ,, ,inseresy, ,interesy, ,469, ,15 od góry, ,Krasicki, ,Krasiński. W KRAKOWIE, W DRUKARNI UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO pod zarządem I. Stelcla. 1875.