INTERREGNI POLONIAE 15 junii 1574 pum1, Cracoviae2 Siradiaeque3 Palatinos, Woynicensem Castellanum eundemque Aulae a Succamerarium 4, Gedanensem Castellanum5, Aulae Marschalcum 6, Regni Cancellarium 7, Referendarfum8 ceterosque, dolorem morte fraterna partum aperit, rerum suarum statum revelat, successionem Regni Galliae sibi debitam exponit, quid tam celericasu b facto opus esset, perquirit. Uno ore omnes obitum tanti Regis deplorant, tristem orbumque suum Regem consolantur, ne animum desponderet consiliumque suum praecipitaret, persuadent, conventum, in quo sit de rerum suarum summa consulendum, toti Poloniae indici c poscunt, alio pacto quidquam rite confici posse demonstrant, comitiis indictis, quo abunde votis eius satisfieret, operam suam promittunt. Gratias ille salutaris consilii, operae promissae agit, quidquam se aliter effecturum pollicetur. Interea litterae quidem quoquo versus ablegandae ad comitia invitantes scribuntur. Ceterum gaza Regia omnisque adeo supellex et impedimenta foras ablegantur virique ipsi Galli in dies numero imminuuntur. Suspecta haec primo proceribus fiunt, postea vulgo quoque mussitatur rumorque palam in urbe profertur Regem fugam meditari, proinde suspicione laboratur, nec tamen fides rei indignissimae minusque credibili datur. Affertur fama apud vulgum iam sparsa fugae praenuntia Henrico, quam iste modis omnibus abolere non desistit. In tanto rerum discrimine cunctis plane suspecto notoque, ullus, qui custodiam Regis, urbis arcisque provideret, repertus est, singulis vel fugae consciis, vel ita adeo immortali dementia correptis, ut securi admodum et otiosi (uti fere Poloni omni periculo imminente solent) commessationum tantum curam agerent. Fit enim fere, ut ii, qui extremo malo sunt proximi, etsi illud praevideant sedareque primis initiis possint, ita tamen caecutiant, ut scientes volentesque in idem proruant; uti tunc quoque accidit9. XIV igitur Kal. Iulii [18. VI.] liberior factus Rex, visitationibus d adeo crebris solutus, facinus meditatum aggreditur: sub vesperum quieti daturum sese post tantos labores peractos lassum simulat, cubile solito more ingreditur, vestimentis depositis somnum capturus custodes abire forisque excu- a O niema aulae. b P niema casu. e O: protinus indici. d O: visi- tationibus nempe. 1 Stanisław Karnkowski. 2 Piotr Zborowski. 3 Olbracht Łaski. 4 Jan Tę- czyński. 5 Maciej Żaliński. 6 Andrzej Zborowski. 7 Walenty Dembiński. Stanisław Czarnkowski. 9 Orzelski jest niedokładny w przedstawieniu wypadków poprze- dzających ucieczkę króla. Pierwsza wiadomość o śmierci Karola IX (30 maja) przyniósł Henrykowi w poniedziałek, 14 czerwca, Dudycz, który był stałym internuncyuszem cesarskim w Krakowie. Otrzymał on ja z Wiednia jeszcze przed przybyciem gońca z Francyi, który nadjechał tego samego dnia. Narady Henryka z senatorami, o których opowiada Orzelski, rozpoczęły się we wtorek, 15 czerwca. Opisy ucieczki wylicza Zakrzewski W., Po ucieczce Henryka, Kraków 1878, str. 62 n. I. Z później wydanych zob. Jagiell. V. 200 — 206; list Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła do biskupa wileńskiego Waleryana Protaszewicza, Kraków 16. VI 1574. (dopisek z 19. VI. 1574). Arch. domu Radziwiłłów (SS. rr. pol. VIII. 9). Liczne współczesne druki z opisem ucieczki i podróży Henryka do Francyi, zob. u Estreichera, Bibliografia polska, XVIII. 104 s. v. Henryk Walezyusz.