Die 18 Octobris. P. Marszałek Koronny1): We czterech rzeczach wczora niezgoda była, otóż trzeba, żebyście je WM. dziś konferowali: I strony 2) obcych Rad, II o admonicyej, III o warunku, IV o Pieczętarskim urzędzie. Otóż konkludujcie to WM. a proszę bez wszelakiej zabawy, bo i Posłowie na to czekają, abyśmy im zgodę swą posłali. P. Kanclerz Koronny 3): Miłościwi PP., prosimy, raczcie się WM. do tego przyłożyć, żeby to mogło być odprawiono; a to my, mając wiele innych rzeczy potrze­bnych do uspokojenia Rzpltej i porządku dobrego w niej, zaniechywamy ich teraz, a do tego, co jest fundamentem pokoju, przystępujemy. Jeżeliby to tak usum 4) miało, i my musielibyśmy się do czego inszego udać, chcąc, żebyśmy we wszystkim prawi braciej doma pozostałej byli. A gdy WM. te rzeczy skończycie, próżno będą mieli na nas narzekać, żeśmy inkwizycyej nie skończeli. JM. Ks. Arcybiskup Gnieźnieński5): Dlategośmy in hac specula constituti, abyśmy z niej upatrowali niebezpieczeństwo wszelakie, któreby na Rzpltą przyść mogło, i z na­szych rękuby upadku i sanguinem Rpcae rekwirowano, bo nam to incumbit; myśmy na to przysięgli i sumienie swoje obowiązali. A to była prośba 6) nasza, żebyście inkwizycyą tę dla upewnienia panowania JKMci, uspokojenia teraźniejszych mieszanin odprawowali: a to się już poczęła, a mogę rzec skończeła. A była in parte iudicialis, in parte arbitraria: iudicialis, bośmy mieli listy, z którycheśmy konsyderowali, kto winien, a kto nie; arbitraria, bośmy już tu stanęli, rozumiejąc, że się już to, czego była potrzeba, pokazało. O artykulech tych jeśli się komu alterkować chce, non licet, i jest to bardzo stultum, a stultum imitari jest insani et stulti. Otworzeli nam oczy, bom ja tego nie widział, com tu słyszał, słuszna im dziękować, a warować, żeby się to na potym nie działo. Alterkacye tam te poselskie i niezgodę WM. interest modero­wać, ja rad uczynię, co będę mógł, by i do każdego gospody iść, tym się nie zelżę, czego dał nam Salvator noster exemplum, który factus oboediens usque ad mortem. P. Kanclerz Litewski 7): Słuszna, aby pokój w Rzpltej z każdej miary był warowany; IchMM 1) Andrzej Opaliński 2) W Rp. Wr. błędnie: »stronych«. 3) Jan Zamoyski. 4) W Rp. Wr.: »ustać«. 5) Stanisław Karnkowski. 6) W Rp. Rg. i Kr. »potrzeba«. 7) Lew Sapieha; w Rp. Rg. i Kr.: »Koronny«. Tu z sensu tej mowy wychodzi, że ktoś przed Sapiehą musiał mówić coś o procesie konfederacyi, bo mowa Sapiehy jest ja­ koby odpowiedzią na czyjeś inwektywy.