WIELEWICKI Jan Ks. Jana Wielewickiego T. J. Dziennik spraw domu zakonnego 00. Jezuitów u św. Barbary w Krakowie od r. 1620 do r. 1629 (włącznie). Kraków: Akademia Umiejętności, 1899. XIII, 371 s. ; 25 cm. (Scriptores Rerum Polonicarum ; t. 17) (Wydawnictwa Komisyi Hist. Akad. Umiej, w Krakowie ; nr. 58) Wydanie Akademii Umiejętności w Krakowie z rękopisu ś. p. Stefana Muczkowskiego. T. 4 całości dzieła. Indeks. Tekst łac. BUW S. 14822 [17]

Editionum Coll. hist. Acad. lit. Crac. Nr. 58. SCRIPTORES RERUM POLONICARUM Tomus decimus septimus continet: Historici diarii domus professae S. J. ad S. Barbaram Cracoviae annos decem 1620—1629. Wydawnictwa Kom. hist. Akad. Umiej. w Krakowie Nr. 58. PISARZE DZIEJÓW POLSKICH. Tom siedemnasty zawiera: Dziennika domu zakonnego Tow. Jezusowego u św. Barbary w Krakowie lat dziesięć 1620—1629. KRAKÓW. NAKŁADEM AKADEMII UMIEJĘTNOŚCI. SKŁAD GŁÓWNY W KSIĘGARNI SPÓŁKI WYDAWNICZEJ POLSKIEJ. 1899.

Editionum Collegii historici Acad. lit. Crac. Nr. 58. SCRIPTORES RERUM POLONICARUM. Tomus deeimus septimus. Continet: Historici diarii domus professae Societatis Jesu Cracoviensis annos decem 1620—1629. FASCICULUS IV. CRACOVIAE. TYPIS UNIVERSITATIS JAGELLONICAE. 1899,

Wydawnictwa Komisyi hist. Akad. Umiej. w Krakowie Nr. 58. Ks. Jana Wielewickiego T. J. DZIENNIK spraw domu zakonnego 00. Jezuitów u św. Barbary w Krakowie od r. 1620 do r. 1629 (włącznie). TOM IV. Wydanie Akademii Umiejętności w Krakowie z rękopisu ś. p. Stefana Muczkowskiego. KRAKÓW. CZCIONKAMI DRUKARNI C. K. UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO pod zarządem Józefa Filipowskiego. 1899,

PROEMIUM EDITORIS. Ecee quartus iam fascieulus in lucem prodit Diarii historici a Joanne Wielewicki S. J. conscripti, decem annos complectens 1620 —1629, codicis vero manuscripti paginas 210 (fol. 565 — 774). Primus olim fasciculus, quem a. 1881 doctissimus Josephus Szujski edendum curaverat, codicis pag. 190 exhibuit, annos autem unum et viginti (1579 —1599); fasciculus vero secundus et tertius, quos annis 1886 et 1889 promulgavimus, paginas 191 — 564 continent, annos vero viginti (1600 —1619) 1). Ex quo concludi licet, reliqua 649 folia manuscripti Wielewiciani, quae historiam ultimorum decem annorum (1630 — 1639) enarrant, vix aut ne vix quidem uno fasciculo colligenda fore. Quod ad formam Diarii nostri argumentumque spectat ipsiusque Joannis Wielewicki vitam atque artem scribendi, utpote qui historiashas usque ad ultimum vitae suae annum 1639 continuaret, iam in prolegomenis tertii fasciculi uberius disputatum est. 1) Scriptores Rerum Polonicarum, Tomus VII, editionum Collegii historici Academiae litterarum Cracoviensis nr. 19. Cracoviae a. 1881, continet Diarii Wielew. annos 21, ab a. 1579 —1599. Scriptores Rer. Polonicar. Tomus X., editionum Collegii histor. Acad. litter. crac, nr. 32. Crac. a. 1886, continet Diarii Wielew. annos 9, ab a. 1600—1608. Scriptores Rer. Polonicar. Tomus XIV, editionum Collegii histor. Acad. litterar. Crac. nr. 43. Crac. a. 1889, continet Diarii Wielew. annos 11, ab a, 1609 - 1619.

Historiam decem annorum, quam nunc publici iuris fecimus, scribebat Wielewicki eo tempore, quo secunda vice Praepositi munus in Domo Professa ad S. Barbaram agebat, Cracoviam d. 10 septembris 1629 Posnania reversus, ibique commoratus usque ad a. 1633, quod facile probari potest. Narrans enim Beatum Joannem Berchmanum S. J. a. 1621 d. 13 julii diem obiisse supremum, commemorat vitam quandam ipsius Antverpiae anno 1630 editam. Idemque enumerans Sacerdotes S. J., qui in Japonia die 10 augusti 1622 martyrium pro Christo passi sunt, laudat vitam Caroli Spinolae, Antverpiae 1630 editam. Res vero gestas anni 1625 non fuisse conscriptas nisi anno 1633, patet ex verbis, quae leguntur: »anno 1633 videbimus«. Jam vero annis 1620 —1622 prima vice Wielewicki munus Praepositi Domus Professae ad S. Barbaram exercebat hancque ob causam saepius ipsi sui mentio facienda erat in hoc fasciculo. Deinde vero anno 1622 in Congregatione provinciali Procurator Provinciae electus, die 12 junii Romam se contulit cum P. Matthaeo Zberowski, quem socium itineris habebat assignatum. Iter Romanum aggressus est die 5 sequentis mensis, quo tempore pestis grassabatur Cracoviae, P. Sigismundo Obricio interim vices eius explente. Qui tamen peste abreptus est, antequam Wielewicki mense januario sequentis anni (1623) Roma rediret, quam ob rem P. Matthaeus Bembus munus Praepositi Domus ad s. Barbaram per sequentes tres annos suscepit, Wielewicki autem Socium P. Provincialis Georgii Tyszkiewicz et Consultorem Provinciae agebat, donec a. 1625 Posnaniam mitteretur. Ibi Rectoris Collegii munere fungens, usque ad a. 1629 remansit. De fontibus, quibus Wielewicki in conscribendis annalibus suis usus est, iam in proemio tertii fasciculi plura commemoravimus, hic nova quaedam subiungimus. Citantur igitur in fasciculo hoc quarto nonnulli alii fontes manuscripti, quorum prius mentionem non fecerat, nempe quatuor historiae Collegiorum: Calissiensis, Lublinensis, Posnaniensis et Varsaviensis, omnes, proh d6lor! naufragio isto, quod Societas anno 1773 passa est, destructae vel saltem submersae, excepta una historia Collegii Posnaniensis, quae interitui feliciter erepta,

tandem his ultimis temporibus a Bibliotheca nostra Jagellonica comparata est. Unde licuit nobis hos »Annales Collegii Posnaniensis«, cum iis, quae Wielewicki ipso de instituto narrat, conferre et in notis criticis subiicere. Alios praeterea quatuor codices, qui olim ad Collegium Posnaniense pertinebant, hodie vero in nostra Bibliotheca Jagellonica asservantur, indicavi in nota, quae p. 12 invenitur. Ea, quae Rempublicam Polonam spectant, narrat Wielewicki, more solito, fuse atque verbose. Itaque in hoc fasciculo omnes invenies maioris momenti eventus, puta: expeditionem Valachicam et cladem nostri exercitus ad Cecoram (1620), bellum Turcicum et celeberrimam victoriam nostrorum ad Chocimum reportatam (1621), seditionem Kozakorum Lissovianorum, confoederationem militum Leopoli factam (1622), conspirationem quorundam regni procerum contra regem Sigismundum (1624); bellum Livonicum cum Gustavo rege Suecorum (1620) feliciter coeptum et iteratis victoriis illustratum, attamen minus felici eventu (1629) finitum; irruptiones Tartarorum feliciter profligatas; comitia generalia, synodos provinciales cleri latini easdemque cleri rutheni — et alia plurima, quae enumerare longum sit, secundum ordinem chronologicum diligenter exposita. Historia tandem urbis nostrae Cracoviae, qualis fuerit regnante Sigismundo III, vix apud alium scriptorem invenietur fusius atque uberius enarrata. Nam diligentissime Wielewicius omnem famem pestemque commemoravit, omnia incendia et inundationes, quae saepius urbem illis vexabant temporibus. Praeterea festivitates ac processiones publicas, funera celebriora et nuptias, rixas et contentiones sive inter cives atque nobilitatem, sive inter ordines singulos Reipublicae atque Capitulum et Societatem Jesu, omnia Wielewicki diligenter et strenue congessit in suas historias, summopere utiles et fecundas, si quis cognoscere velit mores atque indolem civium Cracoviensium procerumque Polonorum, qui sive in aula regia morabantur, sive ob causas publicas saepius in urbem conveniebant. Cum autem auctor noster Diarium suum ad usum Societatis suae privatissimum compilaret, neque oculis profanorum subiiciendum destinaret, sententias suas atque iudicia de primoribus regni, de episcopis et praelatis, de clero et monachis summa cum ingenuitate, absque ulla reticentia vel TI

haesitatione semper expressit. lmmo etiam de singulis Societatis Patribus sententiam suam notabat libere atque aperte, quotiescunque eorum inobedieiitia, loquacitas vel minus cautus procedendi modus perstringenda erant Propterea saepius inveniuntur in nostro manuscripto singulorum nomina et expressiones ninlis acerbae, superinducto atramento deletae. Quas correctiones P. Provincialis Gutteteir Dobrodziejski fecisse ridetur, postquam Wielewicki decessisset e vivis. Sed cum in indice, quem auctor confecit et manuscrcipto suo anteposuit, nomina omnia remanserint intacta, fere semper ea licuit restituere et typis mandare. Ad historiam quoque litterariam Poloniae, praesertim asceticam et polemicam, multa affert Diarium nostrum scitu digna, praesertim cum libros, qui tunc temporis in lucem prodibant, tam polonos quam latinos, cum suis enumeret titulis scriptoresque, qui vel nomen suum reticuerant, vel alienum sibi usurpaverant, saepissimae latentes inquirat et manifestet. Facile patet, quanti sit momenti Diarram Wtelewiciannm ad cognoscendam religionem, pietatem moresque sive laicorum sive cleri ecclesiasticorumque ordinum, qui Gracoviae tunc temporis existebant. Saepissime eninl eorum mentio occurrit, praesertim cum quaedam aemulationes et contentiones fere semper inter ordines illos atque Societatem, vel etiam laicos intercederent. Maximam tamen quarti fasciculi partem occupant rixae ac contentidnes inter Universitatem studii Cracoviensis et Jesuitas, qui invita Academia scholas publicas studiumque generale in eadem urbe instituere conabantur. Unde gravissimae turbae atque tumultus iique sanguinosi oriebantur, maxime postquam Patres Societatis in Gollegio ad S. Petrum scholas pro externis instituerunt. Nam iuvenes illas frequentantes plurimis gravissimisque afficiebantur iniuriis a studiosis Academiae, ita ut praesidium in arce collocatum saepius ad sedandas rixas vim et arma cogeretur adhibere, Cum tamen scholaris quisque tunc temporis suum portaret gladium, haud facile poterant milites praesidii sub imperio Capitanei Cracoviensis petulantiam iuventutis cohibere acciditque, tit die 13 junii 1625 Bartholomaeus Przepiorka (Ptaszyriski), qui studiis in Academia Gracoviensi

vaeabat duxque erat tumultuantium, globo traiectus diem obiret supremum. Cuius funus ab Academicis maximo cum apparatu deductum non parva eausq, fuit in Societatem odii concitandi et augendi, maxime quum eodem. tempore numerosissimi libri oontra Societatem, contumeliis referti, a professoribus Academiae ederentur ad invidiam in Jesuitas conflandam. Qui libri pasquini, quamvis ab episcopis damnati et nonnunquam publice a carnifice combusti, nihilominus avide a multis legebantur. Semper enim id, quod vetitum est, a malevolis pro bono et vero habetur. Quo factum est, ut lites atque contentiones inter Societatem et Academiam Cracoviensem Societati plura damna et incommoda, nullum fere usum fructumque afferrent. Neque deerant inter proceres Polonorum atque nobilitatem adversarii Societatis eiusque scholarum acerbissimi, quos inter ipse princeps numerandus, regis Sigismundi filius Vladislaus (postea rex huius nominis IV), qui teste ipso Wielewicki, a pueritia contra Societatem ab instructore suo Ladislawski aversione imbutus, magis etiam concitabatur contra eorum scholas Gracovienses a Stanislao Lubomirski, pincerna regio, et a Georgio duce Zbaraski, castellano Cracoviensi, utroque Societati infensissimo. Inter nobiles vero erat Societati inimicissimus Joannes Zborowski, ensifer regni, qui in comitiis regni ordinem equestrem contra Jesuitas concitabat vehementissime. Neque deerant inter praelatos adversarii, praesertim Officialis Gracoviensis Joannes Zerzynski, omnesque fere religiosi Cracovienses hostiliter de Jesuitis sentiebant. Quo factum est, ut ipse rex Sigismundus, Societati amicissimus, omnesque summi protectores, de bono eventu scholarum dubitare coepissent, tot tantisque deterriti difficultatibus. Inter Patres Societatis etiam erant multi iique praecipui, immo ipse Pater Generalis, qui rem bene perspectam habentes, non dubitabant a scholis Cracoviae aperiendis abstinendum esse. Erant ergo »diversae sententiae, seu divisio linguarum in hoc negotio«, ut ipse Wielewicki testatur (p. 293). Contrarium scholis Cracoviensibus fuisse quoque ipsum Wielewicki, facile probari potest ex iis, quae nonnunquam aperte declarat. Inter omnes constat Societatem iam anno 1598 voluisse ape-

rire studium generale Posnaniae in aedibus a palatino Calissiensi Potulicki comparatis, episcopo Posnaniensi et aliis proceribus Maioris Poloniae desidetantibus: »ut sicut Minor Polonia, ita et Maior suam habeat Academiam« — teste Wielewicki. Quod inceptum rex Sigismundus a. 1614 priviiegio confirmavit suo. Sed inde ab hoc tempore animum mutavit Societas et Cracoviam Posnaniae praeferendam existimavit. Cum autem Wielewicki ex Maiori Polonia oriundus, Posnaniae et puerilem et iuvenilem exegisset aetatem, etiam Rectoris Collegii Posnaniensis munere functus esset, bene perspectum habere potuit, in hac urbe nulla fere obstacula Academiae erigendae neque aemulationem Academiae Cracoviensis magnopere timendam fore in regione longiqua. Quamquam enim Academia Cracoviensis antiquo gaudebat privilegio, quod exclusivum dici potest, ut scilicet ubique in regno Poloniae posset suas scholas erigere, nihilominus res erat difficillima, si ageretur de provincia magnopere a Cracovia distante, ita ut Societas facile evitare aemulationem iuventutemque totius Maioris Poloniae et Prussiae Regalis numerosissimam ad suas attrahere scholas potuisset. Nimirum P. Wielewicki non consentiebat cum illis, qui seholam publicam academicam, omnibas difficultatibus spretis atque postpositis, instituere Cracoviae conabantur. Quod ipse aperte significat. Cum enim P. Szembek a. 1628 P. Generali S. J. rationes contra scholas Cracoviae aperiendas explicuisset, Wielewicki haec animadvertit: »itaque in hac re, quam ipse (Szembek) cum aliquot nostris cum tanto fervore et rumore promovere non dubitavit, tandem advertit multas difficultates, quas utinam pridem cum suis asseclis advertisset« (p. 293). Maximum tamen scholarum Cracoviensium promotorem P. Lancicium (L§czycki) fuisse, demonstrat ipsiusque nimium fervorem notat atque vituperat Wielewicki, ita ut acerbior expressio cuiusdam »inordinatae« Lancicii compassionis cum apostata Joanne Bylina, in manuscripto nostro alio atramento deleta sit (p. 190). Notat quoque Lancicium »inconsulte« cum Stanislao Lubomirski de scholis egisse, addens sententiam suam: »ita etiam pii homines in fervore non raro excedunt« (p. 192). Lancicio quoque altribuit Wielewicki, quod

scholisi humanioribus pro exfcerrnis dedisset initium Cracviae (a. 1625), inconsulto episcopo Cracoviensi, cum tamen polliciti fuissent PP. Societatis, se theologiam et philosophiam pro suis tantum lecturos. » Et sane— verba sunt Wielewicki— quamdiu nostri suos tantum docebant, tantas contra se tempestates non experiebantur. Verum quidem est P. Nicolaum Lancicium ideo scholis humanioribus dedisse initium, ut nos in possessione docendi tam superiora quam inferiora studia inhibitio, quam adversarii procurabant, inveniret: longe tamen consultius fuisset, si ab ista acceleratione abstinuissemus. Unde et tunc temporis et postea multis annis moleste ferebant nostri istam P. Lancicii accelerationem, quae et asserebatur facta insciis Superioribus ideoque divinam benedictionem non merebatur« (p. 195—196). Fuisse re quidem vera P. Lancicium fere unicum scholarum Cracoviensium promotorem, patet ex eo, quod narrat Wielewicki inferius ad a. 1628. Lancicius profectus est Romam 27 aprilis 1625, ad promovendam eausam scholarum contra protestationes Academiae fecitque hoc sine permissione P. Generalis S. J., qui propterea P. Provinciali et Consultoribus Provinciae, inter quos tunc temporis etiam noster Wielewicki erat, assignavit poenitentiam. »Certum tamen omnes putabant, causam contra Academicos nunquam nos obtenturos, si non P. Lancicius praesens Romae manens et omni possibili humana diligentia per 6 annos circa illam laborans, illi attendisset. Nam Rdi. P. Procuratoris diligentia, ob senium et ob tot Provinciarum negotia, nunquam suffecisset.« (p. 197). Porro »omni possibili diligentiae humanae«, quam non sine irrisione quadam laudat Wielewicki, non deerat vis pecuniae, quam Lancicius collegerat. Quum enim a. 1628 die 16 februarii apoplexia correptus esset Andreas Solecius, coadiutor temporalis seu frater S. J. in Collegio ad s. Petrum, apud eum »non mediocris« pecunia inventa est, quam ipsi P. Lancicius, discedens Romam, occulte conservandam et ad se certis modis mittendam commiserat. »Ideo hac subita morte ingentes tricae in Societate sunt ortae. Nam ubinam a fratre Solecio pecunia fuisset conservata nullus sciebat et ea, quae restabat, quum occulte et inscio ViceRectore Collegii s. Petri, P. Joanne

Korczewski, ad P. Fridericum Szembek fuisset delata, molestissimum id erat et ViceRectori et P. Provinciali, qui expostulatorias ea de re litteras ad P. Szembek dederat. Iste etiam modus P. Nicolai Lancicii, qui discedens ex Provincia secreta cum certis subditis talia constituerat, qualia etiam ipsi Provinciali non essent nota, valde toti Provinciae displicuerat. Unde et in Congregatione Provinciali, quae hoc anno peragebatur (Jaroslaviae), plurima contra eum dicta erant.« (p. 292). Negocium tamen hoc, cum tanta pertinacia, insciis aliis Patribus et Superioribus Societatis, per P. Nicolaum Lancicium ad finem perductum, in malum Societati vertit, »quia post causam obtentam, Rex (Vladislaus IV) et Respublica apud Pontificem obtinuerat (ut in anno 1633 videbimus) silentium impositum nostris publicis scholis. Tam multorum et diuturnorum laborum non bonum successum videbatur displicentia Adm. Rdi. R Generalis praetendere.« (p. 197). Et sane, non mediocra damna ex hac contentione cum Academia Cracoviensi tulit Societas, nam neque Cracoviae Academiam suam habere potuit, neque eam, quam Posnaniae neglexerat, resuscitare. Statim enim Academia Cracoviensis subpeditavit Lubranscianae Academiae Posnaniensi, tanquam coloniae atque filiae suae, professores, quo factum est, ut Lubransciana schola ex hoc tempore florere coepisset et quamvis Societas bina accepisset privilegia aperiendi Academiam Posnaniae (1650 a rege Joanne Casimiro et 1678 a rege Joanne Sobieski), tamen utraque vice reges nostri coacti erant privilegia sua retrahere irritaque declarare. Remansit tamen malum pessimum atque perniciosissimum: odium, cuius supra mentionem fecimus, quod per adversarios Societati paratum erat. Post tertium fasciculum Wielewiciani Diarii editum, mora decem annorum intercessit, quae variis excusauda est causis. Gravissimam puta eam, quod hoc tempore fere toto Reipublicae distenti eramus curis, in comitiis imperii Austriaci Vindobonae nuntii terrestris officio fungentes. Indicem huius fasciculi Joannes Marszał confecit, socius seminarii historiae ecclesiasticae, quod me dirigente, in nostra Universitate Jagellonica ss. theologiae studiosis ad exercitia historica incita-

mentum atque auxilia, a c. r. Ministerio publicae instructionis concessa, praebet et administrat. Haec te monitum esse volui, lector benevole, atque more christiano salutem tibi in Domino adprecor. Scribebam Cracoviae idibus juniis 1899. Ladislaus Chotkowski.

Annus Domini 1620. Mutio Vitellesco Societatis Jesu Praeposito, Joanne Argento per Poloniam Praeposito Provinciali, Joanne Wieiewicki Domus Professae S. Barbarae Praeposito. Aluit ex nostris Domus S. Barbarae toto hoc anno fere 40, nempe Sacerdotes 25, Scholasticos iam tres iam quinque, Coadiutores 10, aliquando etiam plures. Licet enim aliquoties numerus hic diminutus fuerit maxime circa finem anni, aliis tamen in locum eorum, qui discedebant, succedentibus vix uno vel altero mense pauciores nostri roperti. In festo Circumcisionis Domini, quod more consueto magna frequentia ac devotione transactum est, cecinit Summum Sacrum apud nos Rmus Sirmiensis Episcopus 1). Concionatus autem in eodem Sacro Admodum R. D. Jacobus Oslrowski, Juris Utriusque Doctor. Prandium nobiscum sumpserunt praedictus Episcopus, Palatinus Cracoviensis Nicolaus Zebrzydowski, filius eius Capitaneus Lanccoronensis et multi alii. Discessit Cracovia Illmus Gomes ab Althan2) 2a istius mensis Varsaviam, eumque secuti sunt Patres nostri duo, qui cum eo venerant, nempe P. Jacobus Gerranus et Franciscus Ellesus. Inde postea in Austriam per Saxoniam certas ob causas se contulerat. Eadem die mane ante lucem curru nostro deductus est Illmus Comes Homonai ad S. Stephani domum, cui postulanti Superior domus S. Barbarae 100 florenos tunc mutuos dedit, ut ea quae in hospitio debebat solveret, nam a suis non erat illi tunc submissa pecunia. Litteras beatificationis B. Francisci Xaverii pontificias Roma 25 Octobris anni superioris datas et inde ad nos 2a Novembris missas ob difficultatem itinerum, quae omnia fere milites obsederant, non nisi 3a huius mensis accepimus, easque ut statim imprimerentur curavimus. Significaverat etiam P. Franciscus I. Numerus Nostrorum Festum Circumci- sionis Discessit Cracovia Comes ab Althan. Comes Homonai deducitur ad S. Stephanum Litterae Beatificationis B. Francisci Xaverii 1) Ladislaus Majthenyi, praepositus Agriensis (Erlau), qui ex Hungaria in Poloniam aufugit. Agebat de ipso noster anno superiore (nr. 47 et nr. 55), cfr. Scriptores rer. pol. tom. XIV. p. 307—314 (Wielewicki fasciculus III). 2) Ferdinandi regis Bohemiae et Hungariae ad regem nostrum Sigismundum legatus, qui 3a Augusti anni praeteriti Cracoviam venerat.

2 Annus 1620. tarde Cracoviam allatae. 2. Ambro- sius Fer- nandez in Japonia ex carce- ris Omura- ni,inquem ob fidem coniectus erat, in- commodis moritur martyr in carcere, quem pro amore Christi su- stinuit. 3. Nobilitas contra Kosacos Lis- sovianos Cracoviae conven- tum facit. Sachinus, Societatis Secretarius, datis Romae 2a Novembris 1619 Admodum R. P. nostrum Generaiem delegisse Sacrum de Beato isto: Os iusti etc. de Gommuni Confessorum non Pontificum et mandasse, ut eius festum a Societate fieret duplex cum octava. Quibus omnibus, ob tarde delatas litteras, non satisfecimus nisi hoc anno in Decembri, ut suo loco patebit. Ambrosius Fernandez cum P. Carolo Spinola in carcere Japonico manens ob fidem catholicam ex mcommodis eiusdem carceris moritur 7a huius mensis, ut ipsemet P. Carolus significat litteris ex carcere Omurano datis Anno Dni 1621 28 Februarii, quae habentur in vita eiusdem P. Caroli Antverpiae impressa Anno 1630, cap. 15 circa finem 1). De quo, capite 14 in eodem libro ita scribitur: »Loci frigoribus affectus interiit Frater noster Ambrosius Fernandez, annos natus 69, Garoli in custodia comes, 7a Januarii 1620, qui paralysi gravissima correptus ob copiam ut aiebant nivium, quae saepius per eos dies deciderant, duodecim horarum spatio (tantum enim tenuit temporis) adhibitis, quae Dei singularis gratia, Sacramentorum omnium praesidiis felicem spiritum eius manibus credidit, a quo laborum per annos 40 in Societate exhaustorum praemium mercedemque expectabat incommoditatum, quas non minore patientia alacritateque tolerarat uno anno et 22 diebus: cum aliud fere per id tempus non spiraret, quam ingens desiderium ardendi in exitiali rogo, aut moriendi in cruce ad testandam Religionis veritatem. Pro qua mortuus esse negari non potest, qui per solam tractationis asperitatem in ea custodia vitam amisit, in qua vinctus amore Christi tenebatur«. Additur ibidem illa nocte, qua Ambrosium repentina vis morbi invaserat, noluisse milites ut lumen in carcere accenderetur, etiamsi obnixe ab eis Carolus id peteret, sed funis tantum tormentarius ab iis fuit incensus. Praeter haec alia de dicto Ambrosio non inveni; puto tamen eum fuisse unum ex nostris Adiutoribus Fratribus. Post festum Epiphaniae frequens Nobilitas huius Palatinatus, conveniens Cracoviam, omnia complebat furore. minis, querelis contra Regem, contra Gomites ab Althan et de Homonai ob atroces Kosacorum Lissovianorum rapinas, quas etiam tunc in Regiis, Ecclesiasticis et Nobilium bonis continuabant. Nostros etiam hisce rebus involvebant, eo quod praedictos Gomites scirent in rebus conscientiae uti nostrorum opera. Itaque a 9a huius mensis ad llam haec ab iis sunt facta. Primo adeunt nobiles congregati Palatinum Gracoviensem Zebrzydowski, qui tunc Iudicia generalia huius Palatinatus aggressus erat, iudiciorum dilationem postulant, de modis cohibendi tantas Kosacorum depraedationes, imo de summa rerum omnium in hoc Pala- 1) Probatur iterum ex opere hic citato, hanc Diarii nostri partem, post annum 1630 a Wielewicio scriptam fuisse; cfr. quae diximus in proemio ad fasciculum III (Scriptores rer. pol. tom XIV p VII — VIII.) de tempore, quo Wielewicki historiam suam scribebat.

Annus 1620. 3 tinatu agendum et consultandum sibi necessario ostendunt. Eorum postulatis et ferventibus ac fere tumultuariis instantiis morem gerere debuit et iudicia ad aliquod dies distulit. Congregati igitur 9a huius mensis ad Aedem S. Francisci Nobiles, Regni Proceres qui tunc Cra- coviam convenerant, ad se invitant. Invitati Proceres huic conventui illa tantutn conditione se interfuturos significarunt, si nihil in eo vel contra Regem vel contra Regni Constitutiones fieret. Quod ubi Nobi- les bona fide fuissent polliciti, venerunt ad locum conventus et illud inprimis effecerunt, ne consultatio in tam frequenti conventu per sin- gulorum vota protraheretur, sed ut aliqui ex tanto numero delige- rehtur, qui de negociis propositis invicem agerent et ea, quae ilMs expedire viderentur, ad omnes referrent. Sequentibus postea diebus omnia, quae in conventu fiebant, eo sunt deducta, ut per litteras ac per Legatos Rex, Regni Primas1) et Supremus Militiae Praefectus2) non- nullique alii Senatores fideliter de per Kosacos illata et magis ac magis inferenda vastitate edocerentur et rogarentur, ut omnibus his quamprimum efficaciter occurrerent. Sicque hic conventus finitus et turbae sopitae, quae initio maximum incrementum accepturae vide- bantur. Non parum conduxit ad id negocium ita componendum cura Serenissimi Regis, qui ternis Nunciis sub tempus conventus Craco- viensis Kosacos monuerat, statim ut copias dissolverent et militiam relinquerent. Cumque parere nollent, Campiductorem tunc Regni Sta- nislaum Koniecpolski et Regni Incisorem Stanislaum Lubomirski iussit, ut hastatorum copiis, quae multae circa Cracoviam militabant, con- vocatis, contra Kosacos tanquam contra hostes procederent et eos congregari non paterentur. Fecit non impigre Stanislaus Koniecpolski Campiductor, cum adiuncto socio, in fine huius mensis et Kosacos aggressus eo deduxit, ut plurimi in Silesiam ac Moraviam, initio se- quentis mensis, profugerint et nonnullae eorum cohortes, quae man- serant, partim caesae, partim penitus dispersae fuerunt. Qua re per- acta, sinistras illas opiniones, quas malevoli contra Regem instillabant, Nobiles fere omnes deposuerunt. Iristituta 19a huius mensis Renovatio Votorum more consueto, praemissis iis, quae praemitti solent. Eadem die P. Gaspar Sawicki, qui Romam Procurator Provinciae iverat et Domus S. Barbarae designatus Praepositus ex Italia redibat, dum 15 tantum milliaribus Germanicis a finibus Regni abesset, ante Francofur- Proceres regni in conventa eam moderantur. Scribuntet mittunt suos ad Regem, Regni Pri- matem et alios. Jussu Re- gis contra Kosacos copiae ednctae eosdem partim dissipant partim caedunt. 4. P. Gasparis Sawicki mors 1) Baranovvski Adalbertus. 2) Zolkiewski Stanislaus, 1*

in itinere. Eius gen us et patria. Ingressus in Soeieta- tem et studia. Varia mu- nia in So- cietate. Varia ex- tructa ab eo in No- vitiatu Craco- viensi. Missio eius Moschovitica Romana et aliae. Eius prudentia et conver- sationis dexteritas. Affectus ad Cultum Bmae Vir- ginis. Congrega- tionem Bmae Vir- ginis invi- 4 Annus 1620. tum ad Oderam uno milliari in itinere et in curru, praemissa peccatorum Confessione, quam coram P. Simone Niclevicio, Provinciae Lituaniae Procuratore, itineris comite, bis fecerat (alia enim Sacramenta usurpare tunc non licuit), mortuus est, itineris incommodis et calculi doloribus afflictus, maximo sui desiderio et apud nostros per totam Provinciam et apud externos tum alibi tum potissimum Cracoviae, ubi multis annis manserat, relicto. Natus erat Vilnae, que est Lituaniae Metropolis, quo commigraverant ex Podlachia (una est ex Provinciis Masoviae adiacentibus) Parentes eius nobiles. Mortuus est Anno aetatis 68, ex quibus 44 in Societate consumpsit. Ingressus Societatem Romae anno 1576, 16a Septembris. Studuit a puero extra Societatem Brunsbergae humanioribus, Vilnae Philosophiae, Romae uno anno Theologiae. Tn Societate autem Theologiae scholasticae Romae duobus annis et simul positivae controversiisque dabat operam. Postquam Roma rediisset, Jaroslaviae 4 annis munus Praefecti Studiorum et Concionatoris gessit, simulque domesticis conferentiis de conscientiae casibus praefuit Legit controversas cum haereticis quaestiones Vilnae per unum annum. Erat Collegii Calissiensis in ipso eius initio Superior mensibus septem et Residentiae Gedanensis sesquianno, Domum probationis Cracoviensem rexit annis 9 eamque aedificiis instituto accomodatis, ut domo alta triplicis condignationis, refectorium, aulam pro exercitiis novitiorum, dormitorium, culinam, credentiam continente, infirmaria et variis cubiculis circa eam ad templum S. Mathiae sitis, muro insuper alto a platea aream domesticam separante, amplificavit; nam tunc temporis nondum reliquae domus ad murum usque Civitatis erant coemptae. Praefuit etiam Domui Professae annis quinque, ut supra annotavimus, ab anno videlicet 1599 ad annum 1604, maxima cum satisfactione et nostrorum et externorum. Erat socius P. Bernardini Confalonerii, Provincialis anno uno. In missione Moschovitica cum detentis Legatis regiis mansit annos tres, ubi 500is hominibus (tot enim ille Legatorum comitatus ob multos, qui se illis adiunxerant, continebat) et solatio in terra hostili et auxilio erat per Sacramentorum administrationem et continuam verbi Dei praedicationem. Cum Paulo Wolucki Episcopo Luceoriensi, dum Romam ad Paulum V Pontificem Maximum a Rege Rege Sigismundo III Legatus missus fuisset, iverat in eoque itinere plusquam medium annum consumpserat. Saepe etiam cum aliis regni Proceribus, apud quos summae erat authoritatis, varias easque utilissimas obibat missiones. Quatuor votorum Professus ab Anno Domini 1595, 20a Augusti. Vir erat variis virtutibus egregie instructus, sed inprimis singulari prudentia et in conversatione sive cum vilioribus sive cum nobilioribus admirabili dexteritate, ita ut ad se plurimos traheret et offensos Societati Proceres Regni varios summa facilitate reconciliaret. Magnae etiam erat orationis et unionis cum Deo, cultui praeterea Bmae Virginis addictissimus, quod vel ex his duobus, omissis aliis, colligere est. Primum est Sacrum de Bma Virgine in Adventu, quod Rorate vocant, et in Regno Poloniae ante lucem per totum Adventum fieri solet: huic cantato singulis diebus Adventus Domini magna cum devotione adesse solebat. Alterum est studium singulare in erigenda Congregatione Studiosorum Bmae Virginis tunc temporis, dum Superiorem S. Barbarae ageret. Eius piis in hoc negocio conatibus

Annus 1620. 5 mirum est, quam multi ex iisque praecipui quique Academici obstiterint, vanis suspicionibus de studiosa iuventute hoc modo Academia avertenda pleni. Verum ille egregia dexteritate tota prius re cum Bernardo Macieiovio, Cardinali et Antistite Cracoviensi, et Nicolao Zebrzydowski, Palatino ac Generali Capitaneo Cracoviensi, composita ad finem optatum id, quod constituerat, ita deduxit, ut primo Congregationis dictae Praefecto, filio ipsius Palatini, constituto ad hoc usque tempus felicem successum eadem Congregatio habeat. Scripsit non contemnenda opuscula contra hereticos et politicos, licet omnia sub alieno nomine edita. Et inprimis Anatomiam Consilii editi de stabilienda pace Regni Poloniae, Jesuitis pulsis, edidit latino sermorie sub nomine Gasparis Cichocki, Canonici et Parochi Sendomiriensis. Dialogum Cursoris et nautae, in quo de Gedanensium Monialium S. Brigittae violenta expulsione per haereticos Gedanenses narratio instituitur sub nomine Lncae Linowski, Replicam rumorum Posnaniensium per Ministrum haereticum sparsorum, sub nomine Joannis Golubski. Sub cuius etiam nomine et Triplicam contra Duplicam seu contra Ministrum Torunensem, qui duplici scripto, rumores Posnanienses falsos conatus erat propugnare: et Mirabilem concordiam seu potius verissimam rabiem Evangelicorum inter se contra quendam haereticum, qui suorum magnam unionem astruebat. Quae quatuor opuscula polonico idiomate sunt edita. Converlit insuper in Polonicum duos libros Spirituales Cardinalis Bellarmini: De Ascensione, videlicet, mentis in Deum et De aeterna felicitate Sanctorum. Praeter haec reliquit fere finitum, magno labore et studio confectum, Indicem Biblicum magno olim commodo futurum tum Concionatoribus tum Sacrarum litterarum studiosis, si lucem aspexerit. Parabat non pauca alia contra politicos, quae morte praeventus non perfecit Praeter haec omnia de tanto viro breviter annotata, illo etiam nomine mors eius aeterna memoria dignissima, quod ne perderet obedientiam, vitam perdere maluerit. Cum enim maior pars eorum, qui in Provinciaiem Congregationem convenerant, eum in Procuratorem Provinciae delegisset: et ipse tum senectutem tum morbos frequentes et maxime calculum, qui eum saepius affligebat, proponens liberari ab illo numere petiisset; nihilominus tamen omnes in Congregatione, nemine excepto iudicassent non habere eum talem valetudinis defectnm, qui iter hoc prorsus impediat, suscepit hoc onus addens, se morte conclusurum iter istud, dum Congregatio liberare eum ab eo non vult. Et res ita, uti dixerat, evenit, non sine maximo eius coram Deo Praepotenti, uti speramus, merito. Non multis post diebus ex loco in quo mortuus erat, funus eius deductum Posnaniam et in communi sepulchro nostrorum in templo Collegii Posnaniensis, maximo tum nostrorum tum externorum sensu, sepultus optimus senex. Circa tempus infelicis Rokoszanorum seditionis, quam ab Anno Dni 1605 usque ad Annum fere 1609 variis in locis fuse retulimus, sparsa erat una fabula contra nostros Patres apud S. Barbaram manentes: Quod videlicet Cardinalem Macieovium ad se invitatum egregio convivio exceperint et potu copiosiori inebriaverint, ab eoque sic poto privilegium extorserint praecipuarum quarundam decimarum tis Academicis Cracoviae constituit. Libri ab eo scripti et editi. 3um 4um 5um 6um 7um Libri non editi. Dum eum petentem liberari a Romano itinerenon liberat Provin- cionalis ob obe- dientiam moritur. 5. Fabula insignis contra nostros conficta pridem sub Rokoszo

Annus 1620. de privilelegio deci- marum pro S.Bar- bara do- lose extorto et post a Palatine lacerato. Cur nostri fabulam contem- psissent? 1° 2° 3° Quia ta- men vul- gabatur refutanda erat. Dum narrata esset Palatino, numquam se aliquid horum cogitasse respondit. Comes Ho- monai dis- cedit Cra- covia. Eleaemo- syna Januarii. ex bonis Episcopatus Cracoviensis perpetuo Domui S. Barbarae attribuendarum. Quod praeterea Cardinalem apud se per noctem detinuerint, qui sequenti die evigilans cum a suis famulis intellexisset, se tantarum decimarum privilegium Domui S. Barbarae attribuisse, non tristis tantiim, sed etiam iratus nostris, ita astute sibi imponentibus, a nostris discessit. Eum cum Palatinus subtristem advertisset et causam tristitiae intellexisset, bono animo iubet esse; brevi enim se effecturum, ne res ista suum habeat exitum. Itaque Palatinus nostros adit et simulans se gaudere de tali privilegio nobis dato petiit, ut illud ei ostenderemus. Quod cum factum esset, et privilegium laceravit et nostros graviter ob illum astutum ac irreligiosum procedendi modum obiurgavit et tandem Cardinali referens id, quod fecisset, tristitiae conceptae finem imposuit. Hanc fabulam nostri. tanquam ex crassis mendaciis confectam et quae ex se facile ruebat, sicuti multa similia contra nos conficta, contemnebant. Quomodo enim vel Domui Professae attributae decimae, quae nullum proventum habere potest, ex sola mendicitate vivens? vel decimae Episcopatus sine scitu Capituli, imo et ipsius Pontificis, poterant alienari? Quando praeterea Cardinalis Macieiovius aut ebrius in domo S. Barbarae visus, aut in eadem domo pernoctans? Quia tamen et multi nobiles saeculares et non pauci malevoli Religiosi haec passim affirmare non verebantur, ideo necessum erat aliquando, ut fabula haec per nostros refutaretur, quod non raro factum erat. Eandem fabulam ipsi Palatino Cracoviensi, qui in illa involvebatur, dum 24-a Januarii huiusce anni P. Fridericus Szembek, in arce tunc decumbenti ex morbo, retulisset et simul petiisset, an aliquod saltem fundamentum tanti figmenti sciret, bona fide respondit: se primum hac de re audire et nec se nec Cardinalem unquam hac de re cogitasse, mirari praeterea se satis non posse impudentiam talia confingentis etc. Quia huius rei nullam feceramus mentionem in descriptione Rokoszanae rebellionis, ideo occasione colloquii cum Palatino in hoc negocio, breviter hic eam annotavimus. Discessit Cracovia Gomes Homonai 26a istius mensis, cui iter apparanti et 100 florenos iterum dedimus mutuos et sex equos, fabricae destinatos, cum curru tecto, quibus per duos aurigas nostros Laskos usque, circa Samboriam sitos, devectus est. Accepimus eleaemosynam pecuniariam hoc mense florenos 180, nempe ab Episcopo Cracoviensi florenos 100. A Palatino Cracoviensi floreni 28. Pro

Annus 1620. 7 piscibtfs collecti floreni 14 Ab aliis variis floreni 36. Res datae aestimatae sunt fere 70 florenis, nempe a Rmo Praeposito Miechoviensi 1) et a Generoso Do Laskowski, Instigatore Regni, varia frumenta. Prandium datum a R. P. Simone Sacristiano Parochiali2) 14a huius mensis. Varia postea esculenta et poculenta ab aliis. Quia in Regulis Secretarii Societatis, quae mandato Congregationis septimae sunt editae capite 1 n. 7 iubetur, ut praedictus Secretarius inter alios libros, quos habere debet, sit (sic) etiam liber Mortuorum in Societate; ideo Admodum R. P. Noster Ordjnationem ad Provincias la Februarii anni huius dedit, ut omnes Superiores, statim post quam aliquis ex nostris obierit, fidele summarium eius vitae conficiant iuxta Regulas Secretarii. Nempe declarato loco ubi moriuntur, tempore quo vixerint quoque fuerint in Societate et quo gradu in ea fuerint» adiunctisque breviter rebus ab iis factis. memoria dignis, ut hic liber commentarius quasi et historia Societatis esse possit etc. Et ita confectum vitae compendium ut mittant Superiores Provincialibus et Provinciales Romam prius revisum et ex Gatalogis suppletum, si necessum fuerit, idem Pater Noster iniungit. Communicationem meritorum totius Societatis, Roma missam, reddidit 6a huius mensis Superior Domus Mfcae Virgini Annae Szydlowska, antiquae templi et domus nostrae benefactrici. Venit R. P. Provincialis Joannes Argentus Cracoviam 27a buius mensis et in domo S. Barbarae fere 9 diebus mansit et apud S. Stephanum tribus totumque tempus, quo hic erat in Consultationibus de negociis totius Provinciae consumpsit et 9a sequentis mensis hinc discessit. Eleaemosyna huius mensis pecuniaria erat florenorum 236, nempe ab Episcopo Cuiaviensi3) floreni 100, a R. D. Mosiazek Parocho Bozantinensi4) floreni 100, a R. D° Bucki floreni 10. Ab aliis floreni 26. Res submissae constiteront florenis plusquam 119, nempe a D° Piotrowczyk Bibliopola5) »Vitae Sanctorumc Ptris Skargae multae; a D» Plazina Magni Oeconomi coniuge mel; prandium a Da Gorlecka, 17a huius mensis datum. et tum ab illa tum a variis aliis alia minutiora. Coepta a prima die Martii, quae in Dominicam Quinquagesimae inciderat, Oratio triduana et more solito magna populi frequentia devotioneque continuata est ac finita. Celebrarunt pontificaliter die Dominico Rmus Suffraganeus Craco^ viensis6) et feria 3a Rmus Episcopus Sirmiensis. In summo Sacro diei Dominicae concionatus R. D. Andreas Lukomski, Canonicus ac Theologiae Doctor. Conclusit Feria 3a Orationem devota exhortatione R. D. Nucerinus, Concionator Cathedralis. 6. Ordinatio de sum- mario vi- taenostro- rum mor- tuorum. Virgo Szy- dZowska accipit Communi- cationem merito- rum. Adventus R. P. Provincialis. Eleaemo- syna Fe- bruarii. Oratio triduana. 1) Mathias Lubinski. 2) Simon Gierlakowski. 3) Paulus Wolucki (z.m.622). 4) Bozantin (Bozecin) Archidiaconatu Cracoviensi, decanatu Kielcensi, ubi episcopi Cracovienses arcem munitam habebant et saepe commorabantnr. 5) Piotrkowczyk vulgo appelari solet. 6) Thomas Oborski episcopus Laodiceae i p. i.

8 Annus 1620. Joannis Sarcandri Martyrium 7. Resignatio Gathedrae Parochialis a P. Fabricio mittitur Varsavia. Ne statim redderetur Consulibus ra- tiones: la Ut statim redderetur aliae ra- tiones erant: 1a Proconsu- les dilatio- nem resi- gnatioms male ex- plicant 2a Gravissimis torturis ab haereticis Moravis excarnificatus et peremptus est odio fidei Catholicae 17a istius mensis R. D. Joannes Sarcandrus, Presbyter et Parochus (17a huius mensis) Olomutii, ubi etiam tanquam Martyris corpus eius sepultum manet. Prodiit de eo concio Polonica R. P. Fabiani Bircovii, Theologiae Doctoris Dominicani, impressa Cracoviae. Venerunt litterae a P. Valentino Fabricio Varsavia 20a istius mensis, cum quibus miserat simul litteras resignantes Cathedram Bmae virginis ad Consulem Cracoviensem et eius Collegas, de qua nonnulla hic fusius videntur referenda. Ab annis fere duobus evocatus P. Valentinus Fabricius Varsaviam ad Serenissimum Regem, ut coram eo concionaretur, sive ob spem redeundi Cracoviam sive ob ipsius Serenissimi voluntatem, Parochiali Cathedrae non renunciaverat, P. Andrea Brzozoviensi eius vices Cracoviae obeunte. Dum ergo hocce mense resignationem misisset, non parum erat dubium, essetne statim Consuli ac Proconsulibus reddenda nec ne? Non reddendam enim statim suadebat imminens periculum amittendae Cathedrae et nostrorum ab ea reiiciendorum, tum ob Proconsulum mediam fere partem nobis minus affectorum, tum ob praesentiam Ducis Georgii Zbarascensis, nobis sicut in aliis ita et in hoc negocio infensissimi. Putabatur enim cognita resignatione facta omnem lapidem moturus (quod postea evenit) ad nostros ab eo munere amovendos. Ex altera tamen parte non videbatur haec resignatio detinenda. Aliquot enim diebus antequam missa fuisset, non exigua contra nos a quibusdam Proconsulibus orta erat disputatio eaque vehemens, qui dilationem per tantum tempus in pessimam partem explicabant et nos dolis agere ac ius deligendi Concionatoris eiusmodi procrastinationibus velle usurpare asserebant. Et licet nonnulli dilationem resignationis iussu Serenissimi fieri (quod illis autem ipsemet P. Valentinus Fabricius Varsavia Cracoviam veniens coram ostenderat) crederent, alii tamen vel non credebant vel Regem ad eiusmodi iussionem nostris instantiis descendisse suspicabantur. Quia praeterea sub hoc tempus resignatio praedicta missa erat, quo Consulis oficium intimus noster amicus et Benefactor Dr Abrahamus Ronenberg gerebat, sub eius potius Consulatu quam sub alterius alicuius facienda videbatur ac propterea non differenda, maxime cum novem tantum dies eius Consulatui superessent. Tempus etiam Qaadragesimae, quo concionibus quotidianis operam nostram civibus probabamus, idoneum videbatur ad trahen-

Annus 1620. 9 dos pro nobis, ut in favorem nostrum electio facilius fieret. Non videbatur praeterea conveniens Religiosorum hominum candori detinere diutius hanc resignationem, praecipue cum per cives Gracovienses fuisset allata et vix possibile videbatur, eam diu latere posse. Denique Ducem Georgium Zbarascium Gracovia tam cito discessurum (in eius enim absentia commodius tempus resignationis faciendae videbatur) nulla spes affulgebat. Ob has et alias non paucas rationes Superior Domus P. Joannes Wielewicki cum P. Friderico Szembek Praetorium adierunt 23a huius mensis, litteras Pris Fabricii, in quibus resignatio continebatur, in manus Gonsuli tradiderunt, praemissis nonnullis, quibus ostendebatur dilationem resignationis non ex nobis, sed aliunde accidisse. Lectae litterae Pris Fabricii a Notario consulari coram Gonsule et Proconsulibus, iisque lectis et gratiis per Gonsulem tum P. Fabricio tum nostris, cum magna Societatis commendatione actis, duo a nobis sunt petita: unum, ut conciones in templo Bmae Virginis ad tempus usque electionis continuaremus, alterum, ut ex nostris aliquos, qui pro P. Valentino Fabricio eligi possent, nominaremus. Utrique petitioni satisfactum et nominati pro munere Goncionatoris sex e nostris. Quae omnia acceperant Gonsules animo, ut apparebat, gratissimo et maximam spem ostendebant, nullum deligendum alium praeter nostrum. Vulgata illo ipso die resignatione, varii competitores cathedrae apparuerunt. Rector Academiae quatuor ex suis proposuit Academicis, Patres Dominicani alios quatuor suos et singulorum fere Gonsulum domos obibant. Hoc tamen nihil nobis obfuisset, si Dux Zbarascensis operam suam non interposuisset. Hic enim unum ex suis clientibus et ad Gonsules in praetorio congregatos et ad singulos praecipuos separatim in domos commisit, qui tam precibus quam minis instarent nomine eius, ne ullus ex nostris deligeretur, sed vel ex Patribus Dominicanis vel ex academicis aliquis. Postquam ergo duo dies electioni assignati sine electione transiissent, vel ob defectum pleni numeri Gonsulum vel aliam ob causam, tandem 27a huius mensis die convenerunt omnes nobis minus affecti, et ex nostris amicis opera Ducis Zbarascii aliosque ob praetextus magna pars abfuit. Unde etiam ii praevaluerunt, qui nobis non favebant et reiectis nostris, unum ex Patribus Dominicanis, qui tunc in templo gamae Trinitatis ordinarius concionator erat, P. Piekarski delegerunt. Non videbatur nostris necessarium obire domos singulorum Consulum, quod alii faciebant, tum quia videbatur sufficere nostros in Prae- Wielewioki IV. 2 4a 8. Datur re- signatio in Praetorio Consuli et Collegae. Legitur publice. A nobis duo pe- tuntur, Gompeti- tores ca- thedrae varii. Dux Zbarascius curat, ne no- ster deligatur, pre- cibus et minis. Eligitur Dominica- nus, no- stris re- iectis. Cur nostri domos Consulum

ante non obierint. Nostrorum reiectio- nem quam male multi tulerint. 9. Varsaviae Pri Valentino multi persuadent, ille- gitimam fuisse resi- gnatio- nem. 1° 2° 3° Persuasus 0. Valentinus varia tentat apud va- rios per litteras sed irrito conatu. 1° 2° 3° 10 Annus 1620. torio suam operam publice obtulisse, tum quia eiusmodi procurationes, re non obtenta, in maius nostrorum dedecus redundassent. Finita electione mirum est, quantus motus aminorum in iis fuerit per multos dies, qui nostros electos cupiebant, et quantus pudor eorum, qui sua absentia nostrae reiectionis causam dederunt. Illud tamen bonum hinc derivatum, quod tali modo procedendi plenissime nos illa suspicione purgaverimus, qua nos malevoli traducebant, quasi fraudibus ius deligendi concionatoris Bmae Virginis nobis vellemus arrogare. Eadem electio postquam percrebuisset Varsaviae, et Regi Serenissimo et multis Regni Proceribus nobis faventibus ingrata fuit, hoc potissimum nomine, quod nostri repulsam fuissent passi. Itaque nonnulli ex Senatoribus, qui tunc Varsaviae morabantur, P. Valentinum Fabricium adeunt et quomodo resignationem fecisset, exquirunt. Re cognita, quia non erat facta dicta resignatio coram Notario publico ad acta, nec postea extracta ex actis Cracoviam ad Proconsules missa, sed per modum simplicium litterarum; quia praeterea has litteras non iuridicam resignationem continentes, ille in praetorium detulit, qui non erat Pris Valentini Fabricii legittimus superior, nam Varsaviae manens alium habuit superiorem; quia denique officium concionatoris personale esset, non domus aut communitatis: ideo declararunt resignationem fuisse nullam et per consequens non vacasse officium et electionem, pariter non vacante officio irritam. Quocirca autores erant P. Valentino Fabricio non pauci, ut iure hac in re procederet et aut cathedram male ab altero possessam repeteret, aut alio modo resignationem faceret. Res haec non mediocriter P. Valentinum permovit et eo deduxit, ut cum nonnullis Proconsulibus Cracoviensibus, imo etiam cum ipso Episcopo Martino Szyskowski, agere per litteras non dubitarit; quas quidem litteras Cracoviam non obsignatas prius ad Superiorem domus S. Barbarae miserat, ut eas legeret et postea, si videretur, obsignaret, obsignatasque iis redderet, ad quos spectabant. Lectis litteris Superior nullo modo eas reddendas putavit. Nam etsi resignatio iuridice facta non fuisset, quia tamen a Proconsulibus in Praetorio tanquam legittima acceptata fuit; et quia demonstrare acceptationem fuisse illegitimam, in magnum dedecus tum nostrum tum Proconsulum cederet, quique talem notam sibi imponere non paterentur; quia ad extremum et cum Duce Zbarascio, potissimo huius negocii contra nos promotore, et cum Patribus Dominicanis ac variis aliis contentiones ineundae fuissent et spes vix aliqua, conatus nostros

Annus 1620. 11 optatum suceessum habituros: ideo litteras dictas Superior P. Valentino Fabricio non obsignatas remisit et eas se nullo modo iis redditurum, ad quos erant dandae, significavit. Moleste id tulerat P. Fabricius et aliis iterum litteris tum ad eosdem, ad quos antea, tum ad alios datis, idem aggressus erat, quod antea. Sed postquam ob easdem fere rationes, quae supra propositae sunt, alii idem disuasissent, tandem conquievit. P. Ioannes Bistricensis, Hungarus, contra quem varias insidias haeretici instruxerant, Cracoviam ad S. Barbarae domum venit ultima huius mensis, deductus curru et equis Dni Alagi, cuius etiam aliquot famuli usque Cracoviam eum sunt comitati. Martii eleaemosyna pecuniaria fuit florenorum 115. A Palatino Cracoviensi 1) floreni 28. A Do Grochowski floreni 15. A Dno Borek floreni 10. A D° Jordan, Succamerario floreni 10. A D° Rab floreni 10. A Da Samuelowa floreni 13. Ab aliis variis floreni 28. Res datae constabant florenis 68. A D° Lubowiecki frumentum et butyrum. A D° Celosta vas halecum. A Comite a Tarnow tritieumA Da Plazina, magni Oeconomi quondam coniuge, acervus foeni. A Dno Gortaski pisces et ab aliis reliqua minutiora. Post initium Aprilis, circa Dominicam Laetare, indictum erat Jubilaeum et promulgatum per praecipua templa Cracoviensia hoc modo, ut a feria 2a post Dominicam Passionis, quae in 6am huius mensis inciderat, sumeret initium et Dominica Resurrectionis, seu 19a eiusdem mensis, Cracoviae finem haberet. Alibi vero tum eius initium faciendum, cum notitia iuridica eiusdem perveniret. Ad illud consequendum, praeter ordinarias conditiones, visitatio templi parochialis et cathedralis requirebatur. A communione Paschali, qui ante Dominicam Palmarum ob Jubilaeum communicabant, non liberabantur et contra, qui infra hebdomadam sanctam sacra Synaxi reficiebantur, utrique obligationi satisfaciebant. In eo Jubilaeo nulla erat frequentia externorum, sed tantum Cracoviensium. Erat autem concessum a Summo Pontifice pro necessitatibus Christianitatis, sed potissimum Regni Poloniae aliorumque dominiorum, Regni Poloniae ac Sueciae subiectorum, ut annotavimus lla Octobris anni superioris. Occasione huius Jubilaei variae ex hoc loco institutae erant Missiones. Nempe Podolonicum et Lubovlam, quae sunt duae Civitates ex 13 Scepusiensibus, ad Regnum Poloniae spectantibus, missi tres: P. Josue Bruno, P. Franciscus Keczkowski, P. Andreas Postnamargyci, quorum primus Polonicam et Germanicam, reliqui duo Hungaricam etiam calebant linguam, ad Polonos, Germanos et Hungaros iuvandos, qui in illis partibus versantur. Manserunt nostri illis in locis per 5 septimanas, magno cum fructu, maxime vero Podolonici, ubi quia nullus Sacerdos externus erat, omnia Parochorum munia nostri obibant. Missi post alii nostri Tinecum ac Miechovum, ad Monasteria Religiosorum et Staniatkos ac Sądecum, ad monasteria Monialium, cum omnium satisfactione et fructu. Tandem conquievit P. Bistri- censis ex Hungaria venit Martii eleaemosyna. 10. Jubilaeum Cracoviae promulga- tur. Ratione commu- nionis Pa- schalis, quae tune erat, quomodo satisfactum. Missiones nostrorum occasione Jubilaei: 1a 2a 3a 1) Zebrzydowski Nicolaus.

12 Annus 1620. Privile- gium Francisci Bibliopo- lae Alvaro- rum impri- mendo- rum quo- modo inti- matum. Mors Pis Stanislai Gawron- ski Posnaniae. Dederat R. P. Provincialis ad instantiam P. Simonis Kaczorowski privilegium imprimendi Alvaros Do Francisco Bibliopolae, de quo Superior domus nihil scivit. Quia vero D. Piotrowczyk (sic), antiquus noster Benefactor, iam librum Alvari coeperat imprimere , ideo 8a huius mensis propositum eratin consultatione: an hoc privilegium tali rerum statu esset intimandum. Et conclusum est, intimandum quidem esse, sed talem modum inveniendum, ne offendatur DPiotrowczyk. Obiit Ppsnaniae lla huius mensis P. Stanislaus Gawronski, Secundus Provincialis Polonus post P. Petrum Fabricium, uti ex iis, quae supra annotavimus, constat. De huius viri singularibus virtutibus et inprimis admirabili propria despicientia et unione cum Deo, de variis, quae in Societate obiit officiis et de morte felicissima, quam paralysis in parte sinistra corporis acceleraverat et viginti duobus diebus lecto affixum ad extrema deduxerat, vide historiam Gollegii Posnaniensis ). 1) Historiam Collegii Posnaniensis, cuius mentionem Wielewicki saepius hoc fasciculo facit, ipse ante oculos habebat, dum Superioris Collegii Posnaniensis inde ab a. 1626 — 1629 munere fungebatur. Constat haec Historia duobus manuscriptis, quorum primum sub titulo: »Annales Collegii Posnaniensis Societatis Jesu« hanc adnotationem habet: »Post multos annos sui nescio quo fato interitus, tandem isti Annales inventi apud Praedicantium (sic) Vratislaviae et redempti aureis nummis sex a. 1798 mense Decembri ab Illma Radzewska, Succameraria Posnań.« Annales haec continent historiam Collegii Posnaniensis inde ab a. 1572 —1653, scriptam foliis 150 (pag. 300). Attamen pars altera manuscripti madefactata, et vix et ne vix quidem legi potest. Alterum manuscriptum, cui titulus: »Historiarum Collegii Posnaniensis Soc. Jesu Tomus 11«, incipit ab a. 1669, sub rectoratu P. Baltazar. Wielewieyski et concluditur a. 1771, sub rectoratu P. Michael. Orlowski. Manuscriptum hoc continet folia 190 numerata et 42 quae numerata non sunt. Praeter haec duo manuscripta existunt alia 3, quae Collegium Posnaniense spectant, nempe: »Liber resignationum Collegii Posnaniensis Rectorum ab a. 1643 — 1771«, in quo inventarium Collegii singulis tribusannis conscribebatur. Quartum manuscriptum habet: »Acta Consultationum habitarum in Collegio Posnaniensi Soc. Jesu iuxta ordinationem Patris Nostri Joannis Pauli Oliva conscripta, Potissimum in negotiis Collegii gravioribus, ex quibus informatio haberipossitpro subsequentibus temporibus, praeter eas consultationes, quae de personis fiunt, et aliis ordinariis reb u s« ab a. 1684 —1773. Quintum manuscriptum inscribitur: »Memorialia relicta Collegio S. J. Posnaniensi in eius visitatione« ab a. 1600 — 1773. Denique sextum, cui titulus: »Liber Collegii S. J. Posnanien" s i s« ab a. 1592 —1773, continet indicem eorum, quae hoc libro habentur, ordinationes praepositorum generalium, secundam partem Visitationum Collegii, Varias resolutiones acceptas a R. P. Generali ab initio a. 1595. Manuscripta haec omnia asservantur in Bibliotbeca universitatis Jagellonicae Cracoviensis nr. 5194 — 5198, cfr. Chotkowski, Szkoly jezuickie w Poznaniu, Krakow 1893. p. 12 sq.

Annus 1620. 13 Accepimus per mensem Aprilem eleaemosynae in pecunia florenos 513. A D° Ligęza, Castellano Sendomiriensi legati florenos 2003, eleaemosynae ab eodem florenos 77. Legati a Do Szoldra floreni 60. Pro piscibus collecti floreni 29. A D° Bobrownicki floreni 25. A Virgine Agnete floreni 10. A. R. D. Nucerino floreni 10. A. Da Magni oeconomi coniuge 1) floreni 14. Ab aliis variis plusquam 86. Res submissae 100 florenis aestimatae, nempe vas magnum vini ab Episcopo ex Hungaria, pisces, carnes, tortae, lardum, agnelli pro Paschate et varia alia minutiora. Indicta erat lustratio Nobilitatis ad lam Maii, quae sicuti superiori anno parum felicem habuit successum, ita et isto anno vix meliorem obtinuit. Quia enim sub praetextu lustrationis nonnullos res novas moliri fama erat, ideo prudentiores quique spectatores tantum huius lustrationis esse volebant, non adiutores. Plurima Nobilitas Gracoviam convenerat et ultra Gasimiriam in templo lustrationem instituere tentabat. Sed quia et nullus Senator et ex Officialibus vix aliquis eo venerat, ideo lustratio sine ordine ac sine ullo Reipublicae commodo fiebat. Gurabatur tamen diligenter a Proceribus nonnullis, qui Cracoviae sub idem tempus cum magno comitatu morabantur, ne quispiam aliquem tumultum aggrederetur; quod et perfectum est. Nobilitas enim videns, omnes ex praecipuis lustrationi non favere et machinationes, si aliquae orirentur, cohibere velle, sine ullis turbis attentatis discessit. Quaesitum erat ab Admodum Rdo Pre Nostro, a quo die numerandum sit triennium officii Superiorum Ad hoc 9a huius mensis ita respondit, nihil esse necesse tam exactam triennii rationem habere, cum a Summo Pontifice abrogatum sit, quod de hoc aliquando Societati praescriptum erat. Si tamen mentem meam V. R. scire cupit, puto triennium ab acceptis patentibus numerandum esse in istis Provinciis. P. Simon Wysocki quinquagesimum annum sui Sacerdotii agressus, extraordinarias primitias in nostro templo celebravit 10a istius mensis, primas et secundas vesperas ac Sacrum decantans et manus capitibus hominum imponens. Invitati etiam erant illo die valde multi ad nostrum refectorium hospites. Parum necessaria et parum utilis visa est multis ista ceremonia, maxime cum in his partibus non sit usitata; ideo et P. Joannes Argentus Provincialis, ea cognita, non eam probabat. Et sane nostros res novas inducere, maxime sine necessitate ac utilitate, nullo modo expedit. Instituerat quidem ea de re P. Superior consultationem et omnes Consultores putabant, id concedendum desiderio ac devotioni pris Wysocki; tamen postea P. Superiorem poenituit concessionis huius et novitatis. Eleaemo- syna Apri- lis. II. Lustratio Nobilitatis Cracovien- sis. sine ullo ordine fa- cta et dis- sipata. A qua die computandum triennium Superiorum. pris Wyso- cki extra- ordinariae primitiae. 1) Magni oeconomi arcensis munere fungebatur, post obitum Dni Plazae, Dnus Witkowski.

Annus 1620. Reeogni- tio legati data D° Ligeza. 12. Accepti mutuo a D° Rab Mille floreni red- diti Dae Zurkiewi- cowae ac debitum ei solutum. Eleaemosyna Maii. 13. Bartholomaeus Lobzinshi ex Societate dimissus certas ob causas. Offensioni Monia- Curri 13a huius Ds Nicolaus Spytek Lig§za, Castellanus Sendomirensis, misisset 100 florenos, reliquos legati Mfcae Annae de Bobrekj et 15a Aprilis 2008 etiam dedisset, sicuti 13a Octobris anni superioris dederat 100: ideo de acceptis 400is florenis, iuxta transactionem in Octobre anno superiori factam, data illis est a Superiore Domus recognitio. Da Catharina Zurkiewicowa, volens hortum nostro contiguum hac conditione emere, ut sibi advitalitate relicta, eum nobis resignaret, donaret ac inscriberet (ad eum enim hortum, qui a nobis a Da Gutteterowa emptus fuit 7a Maii anni superioris, aliquando pertinebat), repetiit a nobis tertium florenorum mille, quod illi debemus. Itaque a D° Stanislao Rab Proconsule accepimus 21a huius mensis florenos mille mutuos, eosque 23a Dnae Zurkiewicovae dedimus totoque debito illi restituto, recognitionem, quam privatim Dae Zurkiewicovae dederamus, ab eadem recepimus ac laceravimus. Quia enim privatim cum ea transactum antea erat negocium, ideo etiam nulla necessitas videbatur quietationis publicae recipiendae. Porro cum in emptione horti dicti Da Zurkiewicowa difficultates haberet ob absentiam eorum, qui iuris sui in hortum resignationem facere dedebant, ideo mille florenos acceptos tamdiu apud nos deponendos Da Zurkiewicowa censuit, quamdiu difficultates non tollerentur. Qua de re significatum erat R. P. Provinciali. Data nobis eleaemosyna per mensem Maium in pecunia florenis 353, nempe a D° Ligeza, Castellano Sendomiriensi floreni 100 ex residuo Legati. A D° Andrea Stareski ex maiori Polonia missi nobis aurei 50 seu 175 floreni (quia tunc quilibet aureus tribus florenis et grossis 15 constabat). Ab aliis variis plusquam 66. Res submissae florenis 101 constiterunt, nempe D° Thesaurario Regni, Danielowicz tritici metretae 20. A Praeposito Miechoviensi, D° Mathia Lubinski, triticum, siligo, hordeum, pisa. Ab Abbatisa Staniątkoviensi1), a Dna Szelingowa, a Da Pipanowa butyrum, casei, millium, pultes. Varia alia minutiora a variis maxime pro primitiis Pris Wysocki. Bartholomaeus Lobzinshi 2), qui in Societate sex annis morabatur et ad hanc S. Barbarae domum a 10 fere mensibus Calissio missus erat, ob varia in quibus corrigi nolebat: ob elatum spiritum, amorem commoditatum, libertatem agendi et loquendi, fugam laboris ac mortificationis et potissimum ob defectum candoris, lla huius mensis dimissus est ex Societate, ex voluntate Admodum Rdi P. Nostri, de qua significaverat R. P. Provincialis. Post dimissionem primum suos defectus visus est agnovisse, quos antea noluit agnoscere et totius vitae in Societate actae, coram uno ex nostris facta Confessione, casum suum miserabilem deflebat. Sed brevi rediit ad ingenium et in saeculo sacerdos factus, vitam dissolutam duxit et non multum post mortuus est non bene, uti dicebatur, ad mortem sese comparans. Dum hoc mense unum sacellum templi SS. Petri et -Pauli Apostolorum versus Monasterium Monalium S. Andreae lamina aerea tectum fuisset et ex 1) Anna Caecilia Trzcinska. 2) Nomen hoc in archetypo alio atramento deletum, in indice tamen permansit, sequenti modo annotatum: »Bartholomaeus Lobzinski scholasticus ex Societate dimissus instar ob musas (Mscrpt. fol, 572 nr. 13).

Annus 1620. 15 canali, in modum draconis efformato, tempore magnae pluviae tanta vis aquarum decidisset, ut in monasterium, inferius situm, magno impetu irrumperent: miserunt ad nos Moniales 12a istius mensis R. D. Praepositum Gorporis Christi, qui tunc illius Monasterii curam habebat 1), conquerentes, quod ita aqua eas obruamus, et petentes, ne canales ex templo versus earum monasteriumdirigantur. Responsum est: non ob canalem ita positum, sed ob earum culpam id contigisse, quia videlicet in area ante monasterium maiorem aquaeductum, quem antea nostri suaserant, admittere nolebant. Brevi ergo post, aperto loco ampliori pro aqua ex pluvia decidente alio derivanda, periculum illud desiit et pro illo tempore et pro sequenti. Mortuus est 17a huius mensis Nicolaus de Zebrzydowice Zebrzydowski, Capitaneus Generalis et Palatinus Cracoviensis, insignis huius nostrae Domus et usque ad mortem perseverans Benefactor. Nam ut taceam illum Gonfundatorem Gollegii nostri Lublinensis, Extructorem nonnullorum templorum, Fundatorem Patrum Bernardinorum in loco Galvariae, in quo monasterium, templum et plurima sacella, adhuc vivens, ex muro, vario artificio construxit; PP. Carmelitarum discalceatorum ac Monasterii Monialium S. Theresae magnum Promotorem; de Congregatione Misericordiae, cui una vice tria millia ilorenorum dederat, optime meritum; ut inquam haec et alia plurima taceam: Domui huic nostrae nunquam destitit bene faeere, etiam illo tempore, quo tumultus Rokoszanorum duravit. Cui ille sese implicaverat non quidem illa intentione, quam haeretici aliique rebelles, qui se illi adiunxerant, habebant; non tamen sine culpa, ut ex iis, quae de actis Rokoszanorum fuse retulimus, patet. Quam tamen culpam ille diu non agnoscebat. Obiit omnibus munitus Sacramentis et nostris per duos dies ac noctes illi asistentibus, imo ab uno ex nostris et SS. Eucharistiae Viaticum et extremam unctionem sumere voluit, quod et factum est. Significaverat 20» istius mensis P. Nicolaus Szelski P. Joanni Argento Provinciali de uno Sacerdote externo, in extremis posito et per invocationem B. Campiani, Martyris Societatis nostrae, sanitati restituto, qui etiam illi in magno lumine apparuerat. Venit R. P. Provincialis Joannes Argentus 25a huius Cracoviam et inprimis coepit visitare Novitiatum. Habuimus Orationem 40 horarum pro necessitatibus Regni et Christianitatis in templo novo SS. Fetri et Pauli Apostolorum per duos dies, a 28a huius sumpto initio. Magno concursu ab omni statu hominum frequentata ea Oratio. Cantavit in ea et vesperas utrasque et Summum lium ratione canalis occurritur. 14. Mors Ni- colai Ze- brzydow- ski, Pala- tini Craco- viensis, de multis aliis et de nobis opti- me meriti etiam sub tempus Rokoszi. Auxilium miraculosum B. Campiani Martyris. Adventus Pris Pro- vincialis. Oratio 40 horarum inS. Petro. 1) Martinus Kfocinski.

Eleaemosyna Junii. 15. Ob verba nostri Conciona- toris male accepta Patres Dominica- cani contra nostros invectivas publice pro concione fa- ciunt. Capitulum his provi- det. 16 Annus 1620. Sacrum Rmua Sirmiensis Episcopus. In Summo Sacro concionatus R. Dr Lukomski, Ganonicus et Doctor Theologus, magna cum satisfactione. In fine Orationis concionem habuit P. Andreas Brzozoviensis, cuius quaedam verba in malam partem arripuerant PP. Dominicani, ut sequenti mense dicemus. Florenos 163 in pecunia pro eleaemosyna hoc mense accepimus. Ab Episcopo Gracoviensi l) florenos 50. A Palatino Cracoviensi 2) ante mortem florenos 28. A M. D. Thesaurario Curiae D° Gtfrski florenos 30. A R. D° Bucki florenos 10. A quibusdam Benefactoribus florenos 12. A variis aliis floreni 32. Res datae 66 florenis sunt computatae, nempe vas vini a D° Kisiolek, triticum a D° Amando, ligna a Palatino Gracoviensi, casei ab Abbatissa Sa.decensi3) et varia minutiora ab aliis. Dixerat aliquid noster concionator in fine superioris mensis, Orationem concludens, contra Lutherum, Oecolampadium, Erasmum obiter. Et cum Erasmum verum corvum fuisse insinuasset, quidam malevoli, qui antea R. Dm Piekarski Dominicanum concionatorem templi parochialis nonnulla de corvis in aede Bmae Virginis dixisse audiverant et contra nostros eum sermonem direxisse putabant, omnia, quae contra haereticos erant dicta, tanquam contra Dm Piekarski essent dicta, cum magnis et falsis amplificationibus tum D° Piekarski, tum Patribus aliis Dominicanis retulerunt. Addiderat noster concionator, Oecolampadium auloedum fuisse et visa aliqua Diana, hanc artem exercuisse: quia D° Piekarski artem fidibus pulsandi noverat, illum omnino a nostro notatum significabant. Gommoti hac re vehementer PP. Dominicani, nihil quaerentes a nobis, an res ita ut referebatur se haberet nec ne, et in templo Parochiali Bmae Virginis et in templo SSmae Trinitatis, 2a huius mensis, ingentes contra nostros invectivas instituerunt. Et quidem ille, qui in aede SSmae Trinitatis concionabatur, illa verba Apostoli: »Inimici crucis Ghristi, qui terrena sapiunt, quorum Deus venter est et gloria in confusione eorum«, per unum fere horae quadrantem nostris applicabat, atroces mordacitates inspergens. Dum ita res procederet et tota civitas ea contra nos dicta audiret, Venerabile Capitulum Gracoviense voluit providere, ne talia inter nostros et PP. Dominicanos serperent. Et quidem R. D. Joannes Zerziński, Vicarius in Spiritualibus Generalis, nobis male affectus, nostri concionatoris verba nimis exagerans, per eum, quem ad nos miserat, varias minas etiam de prohibendo nostro a concionatoris 1) Martinus Szyszkowski. 2) Nicolaus Zebrzydowski. 3) Eiisabeth Kolaczkowska, hoc anno, post Sophiam Boczkowska, electa.

Annus 1620. 17 mtmere addebat, mitior tamen postea factus erat, dum ei Superior domus, ad eum veniens, rationem totius huius negotii dedisset; quamvis contra nostrum concionatorem, qui etiam ad eum postea iverat, multa acerba dixit. Miserant etiam nostri ad PP. Dominicanos R. D. Andream Lukomski et R. D. Sebastianum Nucerinum, qui nostri concionatoris intererat concioni. Hi illis nomine nostro ostendebant, quam falsa illis contra nostros sint relata et quam atrociter eorum concionatores contra nostros e loco publico sint debachati. Amice etiam conquerebantur, quod non audita altera parte ita processerint et petebant, ne aliquid imposterum simile fiat. Venit statim ipse Prior ad R. P. Provincialem, declarans summum suum dolorem ex iis, quae se inscio sui concionatores fecerant, et ad omnia, quae vellet R. P. Provincialis, se submisit. Res ergo ita est composita, ut et noster eoncionator prima occasione et PP. Dominicanorum concionatores similiter pro concione reprehendant eos, qui ad contentiones et discordias seminandas aliter referunt ea, quae pro concionibus dicuntur. Deinde et illud constitutum, ut si vel nos aliquid intellexerimus referri de Patribus Dominicanis contra nos, vel illi a nostris contra se, prius Superiores privatim ea de re agant et non statim publice res fiant. Satisfecit abunde noster concionator, dum in aede B. Virginis in arena sub idem tempus concionaretur apud PP. Garmelitas Mitigatos, primae conditioni, ostenditque ex occasione, irrito conatu quosdam et non sine magno peccato discordias inter religiosos seminare relationibus falsis etc. An idem factum fuerit a PP. Dominicanis, nihil nobis constare potuit. Vel ab Officiali D° Zerzyński, vel ab aliquo ex Praelatis nobis malevolis, significatum hoc negocium fuit Episcopo Gracoviensi. Et licet eidem nos etiam de re tota scripsissemus, magis tamen ille suorum litteris quam nostris credens valde acres ad nos miserat litteras. Ita nimirum et Praelati Gracovienses et Academici etiam minimas occasiones contra nos arripiunt et eas non facile deserunt. A 5a huius mensis ad 13am visitavit domum hanc R. P. Provincialis et varias de totius Provinciae negociis habuit consultationes. Adrianus Grodecki ) postquam 10 annis in Societate mansisset, ex eadem 7a huius est dimissus. Is ob rem nullius momenti, seu ob levem reprehensionem, ante annum, Torunii gravissime turbatus, ita obstinate dimissionem petiit, Per Prae- latos no- stri expo- stulant cum PP. Dominica- nis. Venit eorum Prior ad P. Provincialem. Componuntur omnia. et compo- sitioni sa- tisfecit no- ster. Episcopus ob hanc rem no- stros perstringit. Visitat R. P. Provin- cialis. 16. Adrianus Grodecki ex Socie- ) Nomen hoc alio atramento deletum est, sed mox et anno sequenti de ipso iterum fiet mentio. In indice archetypi nomen hoc quoque permansit. 

Annus 1620. tate di- mittitur, obstina- tissime enim pe- tebat di- missio- nem. Non mo- vetur exemplo unius in- constantis statim mortui. Discedit R. P. Pro- vincialis. Rectores ante con- firmatio- nem ad horam considera- tionis te- nentur. 17. Sepultura Palatini Craco- viensis. Comes Ho- mona mo- ritur. ut nullus omnino modus eum ad saniora consilia reducendi etiam ab ipso R. P. Provinciali inveniri possit; ut interim taceam, domi nostrae cum plusquam tribus mensibus moraretur, plurima cum illo fuisse et suavia et acria tentata irrito conatu. Imo et ante dimissionem nullo modo ad indifferentiam adduci potuit, sicque sine confessione et absolutione datae illi patentes, ut videlicet Societas esset libera ab homine ita desperato, qui si non fuisset dimissus, vel ad insaniam vel ad violentas sibi manus inferendas redigendus non paucis videbatur; id enim etiam facies eius praeferebat. Venerat Cracoviam ad S. Barbaram Torunio 2a Aprilis, qua die quidam Staskowski, qui vocationem et domum probationis Societatis, ad quam venerat, deseruerat, ex equo deciderat et cervice fracta statim mortuus fuerat. Sciebat de hoc miserabili casu Grodecki, quia fere per eum locum iter faciebat, in quo res contigit, nihil tamen eum atrox exemplum movit. Renovatio Votorum more consueto 12a istius mensis praesente et celebrante R. P. Provinciali peracta. Sequenti die post discessit a nobis R. P. Provincialis Calissium versus, cum P. Stanislao Radzinski, qui tunc eius socius erat, et cum P. Friderico Szembek, quem ob quaedam negocia iusserat secum ad certum tempus Calissium ire. Quaesitum erat a R. P. Nostro, an Rectores, quando incipiunt gubernare, etiamsi nondum sint confirmati, statim obligentur et ad horam considerationis et ad docendam doctrinam christianam. Ad id 18a huius mensis ita responsum est: Antequam Rectores accipiant patentes, dum actu gubernant, tenentur ad horam considerationis; ad doctrinam vero christianam non nisi postquam confirmati sunt, licet patentes nondum acceperint. Sepultura Palatini Cracoviensis, de cuius morte 17a superioris mensis egimus, in templo arcensi solenniter peracta est 21a huius mensis. Omnes nostri Sacrum defunctorum pro anima eius dixerunt et Fratres Coronas. Invitatus erat pro cantando Sacro lugubri et pro deducendo pontificaliter funere Rmus Episcopus Sirmiensis1) tum ab ipso filio tum ab aliis, sed id R. D. Zerziński officialis impedivit. Non aequis enim oculis ipsum Episcopum praedictus Officialis aspiciebat. Dabant inter alias rationes nonnulli etiam hanc, quod videlicet molestum illi esset, perpetuo fere nobiscum praedictum Episcopum conversari. Quod an se ita habeat, viderint illi. Fama erat corpus Palatini secreto translatum in Calvariam a PPbus Bernardinis. Hac ipsa die Laskis prope Samboriam mortuus est Comes Georgius Dru- geth de Homona, Fundalor Collegii nostri Homonensis. Et quidem mortuus est non sine suspicione veneni, vir ob fidem catholicam inter Hungaros promoven- dam et ob alias varias virtutes longiori vita dignissimus. Decessit ex hac vita l) Ladislaus Majthenyi.

Annus 1620. 19 munitus omnibus Sacramentis assistente P. Martino Kaldi, nostrae Societatis, qui post mortem eius Cracoviam venerat. Festum Sancti Patris Ignatii consueta solennitate obiimus, cantante summum Sacrum Episcopo Sirmiensi et concionante R. D. Sebastiano Nucerino in medio eiusdem Sacri. Excepti prandio Rmus Ds Suffraganeus Cracoviensis, Rmus Episcopus Sirmiensis, R. D. Nucerinus et Magnificus Ds Szydlowski. Hoc anno, licet quo mense id factum sit non invenio, quaedam Mahona dum in partu per triduum gravissime laboraret et filium enixa, post unicam oscitationem iam iam spiritum exhalantem, obstretrix pia B. Tgnatio devota et ipsa humi prostrata Bi Patris auxilium implorat et aliis praesentibus idem omnino suadet. Non defuit Dominus ferventibus orationibus ac votis conceptis. Brevi enim post puer revixit plenaeque sanitati patrocinio B. Pia post modum restituitur. Mater grata beneficii ad altare Beati tabellam argenteam appendit. Accepimus mense Julio pro eleaemosyna in pecunia florenos 156. A Rmo Episcopo Praemisliensi 1) florenos 50. A D° Joanne Zebrzydowski, Capitaneo Lanccoronensi, florenos 50. A Virgine Langowna (praeter ordinariam, quam singulis mensibus a multis annis florenorum 8 dare solet) florenos 10. A Virginibus pro nobis mendicantibus florenos 13. A variis aliis florenos 33 et aliquid amplius. Res submissae florenis 56 aestimatae sunt, nempe vas vini a Mfco Dno magno Oeconomo 2), a Virgine Szydlowska prandium ; butyrum, pisces, panes, carnes ab aliis. Post mortem Di Georgii Homonai videns P. Alexander Dobokai nostros apud S. Barbaram metuere, ne 200 floreni praedicto Domino 2a et 26a Januarii, ut supra annotavimus, mutuo dati ob eius mortem pereant, ipsemet ex pecunia acquisita 100 florenos seu mediam partem debiti nobis 20a Augusti reddidit et de altera parte brevi reddenda bonam spem fecit. Quae tamen nonnisi post duos annos, ut suo loco habebit, restituta est. Eadem die D8 Petricovius, Juris Doctor, 100 exemplaria pro eleaemosyna domui miserat, librorum Precariorum Polonicorum, a P. Laterna S. Memoriae editorum, titulum Polonicum »Harfa« praeseferentium, qui postea venditi in coemptionem aliorum librorum conversi sunt; quod etiam fiebat cum aliis libris, quae vel ante vel post praedictus Ds Doctor domui nostrae dabat. Antiqua et domus et templi nostri Benefactrix virgo Barbara Langowna, sciens nos mille florenorum debitum contraxisse necdum exsolvisse ex illis, quae mutuo acceperamus pro horto emendo tertiam partem, ideo 21a huius mensis mille florenos P. Valentino Mathiae ad manus P. Superiori ob exolvendum reliquum debitum horti deferendos tradidit. Quibus acceptis P. Valentinus statim in genua provolutus iussit, ut Virgo Barbara secum alternatim Hymnum »Te Deum laudamus« recitaret. Quod cum factum esset, quaesiit virgo: cur eam iusisset hymnum praedictum recitare. Ideo, subiecit ille, iussi, Tut Dei agnosceres beneficium, qui tibi satis pauperi benefaciendi large famulis suis dat tantam gratiam, quantam ceteris Regni Proceribus et aliis plurimis ditissimis non dat. Ita enim bonus 18. FestumS. Patris. Eius pa- trocinii miraculo- sum au- xilium. Julii eleaemosyna. Mediapars debiti pro Comite Homona solvitur domui. Doctoris Petricovii eleaemosyna in libris. 19. A Virgine Langowna floreni 1000 pro [solvendo horto. CurP.Va- lentinus Confessa- 1) Joannes Wezyk. 2) Witkowski.

20 Annus 1620. rius iusseriteamHymnum Te Deum laudamus dicere. Sacra pro ea indicta. Eleaemo- syna Au- gusti. 20. Expeditio- nisNostro- rum in Va- lachiam causa Osmani Turcicilm- peratoris foedero- rum vio- latio. Eius iussu Skinder Bassa exercitum colligit. Pater pientissimam virginem (eius enim confessarius ad mortem usque erat) et in humilitate et in tam larga eleaemosyna gratiae divinae recognitione instituere volebat. Accepta eleaemosyna Superior Domus, quam sub hocitempus abilla virgine (quae singulis mensibus ordinariam eleaemosynam 8 florenorum et extraordinariam valde frequenter a multis iam annis domui submittebat) non expectabat, licet valde sollicitus esset de mille florenis D° Stanislao Rabo in Septembri, sicut convetum erat, solvendis, sequenti die Sacra nostris Sacerdotibus et Coronas Fratribus pro tanta Benefactrice indixit et eandem adiit ac illi totius domus nomine, uti conveniebat, magnas egit gratias. Insignis hic mensis fuit magna eleaemosyna pecuniaria, quae ad 1479 florenos ascendit. Nempe a Virgine Langowna floreni 1000 pro reliquo debito, in "emptione horti contracto, solvendo; a Mfco D° Rudnicki legati post mortem eius aurei 50, qui 200a florenos legaverat et tunc in Maiori Polonia quilibet aureus 4 florenis constabat, Cracoviae tamen nonnisi 175 florenis tunc constabant. Ab Episcopo Cuiaviensir) floreni 100, a Consulibus Cracoviensibus floreni 100, a Comite a Tarn6w floreni 50, Executores testamenti D1 Kochanowski florenos 20; ab aliis variis 28 floreni etc. Iam res datae computatae sunt florenis 81; nempe libri a D° Doctore Petricovio florenis 60, duo vasa butyri a D° Magno Oeconomo, a Da Gawronska vas butyri et casei et aliud vas a D° Skorczewski et varia ab aliis esculenta ac poculenta. Quia sequentibus mensibus Septembre ac Octobre tum expeditio nostrorum in Valachiam cum exercitu contra Turcas ac Tartaros, tum insignis clades contigit, ideo haec breviter, quomodo transacta fuerint, perstringemus. Osmanus, Turcicus Imperator, praetensa Kosacorum in eius dominia irruptione (qua illi Tartaricas in Russia depraedationes sive etiam aliquam aliam ob causam ulcisci sese aiebant) et impulsu rebellium Germanorum, quorum Legati Constantinopoli tunc degebant et contra Polonos stimulabant, haud perinde formidoloso(!)sibi futuro(!)Ferdinandoputantes, si nostri per acies distinerentur, repulso Gonstantinopoli et indignissime tractato Otfinovio 2), Regio internuntio, ius etiam hostium sacra legationis et fas gentium violavit. Praefectum, quem Polonis faventem et Valachis transitionem ad Polonos suadentem intellexerat, coristrictum vinculis ad supplicium Constantinopolim retrahere iubet. Statim Skinder Bassa copias colligit. Gratianus3), qui etiam Tartarorum incursiones saepe nuntiabat, sive vera sive simulata in nostros propensione, de apparatu 1) Paulus Wolucki. 2) Hieronimus Otwinowski, missus erat Constantinopolim anno prece- denti, de pace cum Turcis tractaturus. 3) Gratianus erat dux Valachiae.

Annus 1620. 21 Skirider Bassae nostris significat, auxilia contra enm promittit et ut Skinder Bassae nostri occurrant, suadet. Addebant fidem crebriores in dies de apparatu Turcico nuntii. Nec iam dubitabant nostri de bello, sed illa in re haerebant: pergerentne in Valachiam, an in Poloniae Regno operarentur hostem, seu an defensivo tantum, an etiam offensivo bello contra hostem esset procedendum. Pro utraque enim parte plurimae non deerant rationes. Accendebat Gratianus multorum animos ad bellum offensivum, sed Stanislaus Zolkievius, supremus exercituum Dux et Regni Gancellarius, initio renuebat, memor illius veteris: »Omnia prius consilio experiri quam armis sapientem decere;« tandem militibus instantibus, fortiora quam prudentiora suadentibus accessit, maxime cum intellexisset et Regis et variorum Senatorum eandem esse sententiam. Scripsit ad Regem literas, quibus significabat: se hactenus a bello offensivo fuisse alienum, ne cum parva manu egressus patria, velut uno ictu exercitum absumeret; non se tamen ultra detrectare certamen et discrimen, imo cuique tam se ipsum quam filium unicum offerre; hoc tantum a Deo votis expetere, ut si aliquid sinistri immineat, id suo potius filiique sanguine et vita, quam exercitus patriaeque damno pietur. Solatium mortuis et praemium fore, si teneret Rex utrorumque memoriam: aut superstitem bello filium, fortuna si servaret, Patris vicem in eo ne oblivisceretur. Sibi enim iam actam aetatem, certum et decretum mori: hoc solum se infesso laboribus et expeditionibus relinqui, novissimum spiritum domi inter contumelias, an in acie per fortitudinem effundat. Haec inter alia non pauca Zolkievius ad Regem scribens, post ad castra pergit. Militum 5 millia stipendiariorum et duo tantum millia Kozakorum (nam alii illum sequi nolebant, eo quod acerbior antea contra illorum in Turcas excursiones illis videretur1)) recenset, Ty- Nostri de- liberant: an defen- sivum an etiam offensi- vum bel- lum infer- re debeant Conclu- dunt de offensivo. Ea de re significat Regi Zol- kievius et nonnulla ab eo petit. In traiectu 1) Veram huius defectionis causam ignorasse videtur noster Wielewicki. Paulo ante enim venerat in Rutheniam Graecus quidam, nomine Theophanes, qui a Turcis Moscoviam missus erat ad foedus cum duce Moscoviae contra Polonos componendum. Hic Kijoviae commorans Kozakorum animos, praesertim ipsorum praefecti Konaszewicz, contra Polonos incitavit. Gum enim episcopi rutheni s. Unionem cum s. Sede apostolica (1596) iniissent, religionem graecam a Polonis oppressam esse, praetendebat. Ad renovandum schisma consecravit Theophanes, qui episcopum prae se ferebat, inscio rege nostro Sigismundo III octo episcopos, quamvis nulla sedes episcopalis in Ruthenia vacabat. Qua re factum est, ut Kozakorum paucus tantam numerus ad propugnandos Turcas Zolkievio progredienti obviam venerit.

22 Annus 1620. nostrorum per Tyram fluvium mala omi- na. Salutatur a nostris novus Pa- ]atinus Craco- viensis. Solvimus debitum Do Rabo. 21. Gratianus Agam Tur- cicum in vincula coniicit. Alios Tur- cas ma- ctat. Cognita nostrorum paucitate, fugam meditatur, sed eam impedit Zolkie- vius. Venit in castra. ram fluvium 3a et 4a Septembris traiicit; in quo traiectu tum nitratus pulvis, qui vehebatur, in profluentem demersus, tum cum moveretur agmen, signum Supremi exercituum ducis sine violentia ulla adhibita fractum, mala omina multis visa. Eadem 3a Septembris novum Palatinum Cracoviensem, Joannem Comitem a T§czyn, Domus Superior cum Patre Alberto Czerniakowski, suo Antecessore, Moravicis invisit, adeptum Palatinatum gratulatus est et sua obsequia religiosa obtulit. Humanissime nostros excepit Palatinns omnemque suam benevolentiam ostendit et brevi post stipendium salis Vielicensis, illi tanquam Palatino debitum, nobis ad vitam usque suam donavit, quod et Antecessor eius fecerat. Constat id annuis florenis fere 111. Restituimus D° Stanislao Rabo Consulari florenos mille (quos nobis in Maio mutuos dederat) 4a huius mensis, acceptamque ab eo recognitionem laceravimus. Sed iam ad nostros in Valachiam redeamus. Vix nostri Tyram traiecerant, cum undique rumores per Valachiam sparsi sunt, Polonos iam terra potiri, ingentem eos habere exercitum, quos Gratianus ipse mirum in modum exaggerabat. Interim Turca suspectum iam habens Gratianum, Ali Agam cum nonnullis Turcis ac Tartaris, qui clam fere mille in Valachiam sese insinuarant, submiserat, ut Gratianus vinctus Constantinopolim deduceretur. Habens eam rem perspectam Gratianus et nostrorum, qui iam Tyram traicerunt, spe fultus, prodiit in campum, in qno erant posita tentoria. 5a huius ibi dum sedet, advertit Agam in suo tentorio suum locum occupantem, qui etiam illi nomine Imperatoris denunciat, eum esse vinctum et captivum, in signumque eius rei strophiolum manibus Gratiani imposuit. Gratianus clava militari, quam manu tenuit, Agam percutit, eundem catenis cingit ac incarcerat cum nonnullis aliis. Reliquos, qui penes Agam erant Turcas cum aliis, qui erant in civitate, perimit. Pauci Turcarum fuga elapsi Skinder Bassae, iam Valachiae apropinquanti, occurrunt et omnia nuntiant. Gognita strage Turcarum nostri coeperant esse securiores et ex disciplina militari nonnihil remittere. Valachi nostrorum perspecta paucitate, an nobis an Turcae adhaerere deberent, haerebant. Gratianus vero, nuntio certo accepto de minore spe exercitu nostro, fugam meditabatur et vitatis nostrorum castris, Ghocimum venit, ut inde per Pocuciam in Germaniam evadere fuga posset. Sed eam fugam impedit Zolkievius et securioribus litteris, ut veniret in castra, admonet. Quibus ille territus, certo si abnuisset exitio, ultra nec fugendi nec manendi potens, paucis suorum comitatus 7a Septembris in castra venit. Cognoscebantur

Annus 1620. 23 a nostris Ducibtts Zolkievio et Koniecpolscio et ab aliis tam Gratiani quam Valachorum artes; sed praemebantur ob militem, ut spe donativi a Gratiano promptior in officio esset et ut Valachi animos ad nostros facilius inclinarent. Benigne ergo et honorifice in castris habetur Gratianus, convivio etiam excipitur et per epulas ac vinolentiam consilia, copias, animum hostium ab eo nostri expiscantur. Sed cautus Gratianus numerum hostium extenuat et aperte non procedit. De sede belli interim Duces consilium habent et paucitatem militum videntes, ire versus oppidum Cecoram camposque et locum, quem olim Joannes Zamoscius insederat, occupare ipsis visum. Aggregabantur sub id tempus ad Skinder Bassam magnae Turcarum et auxiliariorum copiae. Aderat Galga, Ghani frater, et Kantimir cum ingenti Tartarorum exercitu. Aliquod etiam Primores Valachi ad Turcas profugiunt. Gratianus vero militem ad praelium et festinatos casus continuo impellebat, ut Skinder Bassa, antequam illi Tartari iungerentur (ita enim aiebat), longinquitate itineris fessus facilius opprimeretur. Sed ille forsan hoc modo aut nostros prodere et meritum aliquod apud Turcam obtinere, aut ipse fuga sibi consulere meditabatur. Ventum ad Gecoram oppidum 12a huius mensis et ibidem castra metantur, missusque cum expedita manu Odrzivolscius speculatum consilia, animum, itinera, copias hostium, brevi rediit, hostes adesse nuncians. Signum frumentatoribus tormento, ut redirent, datum. Pars regressi, plures onusti praeda aut palantes per agros in manus hostium circumventi venerunt. Orto die 18a istius mensis hostes, compositi per vexilla, consistunt. Nostri etiam in campum prodeunt. Velitationes crebrae in longum diei productae, prospero nostrorum eventu. Tartari in velites incurrunt et eorum cohortes turbant, sed Dinophius cum suis erumpens ita pugnam restituit, ut velitibus iterum Tartari cederent, quanquam cedendo astum consuetum occultabant, ut videlicet fuga sua nostros ulterius evocarent. Nox interim imminebat, ideo Zolkievius receptui canere iubet. Accensi nostri summamcertaminis in crastinum depqscunt a Ducibus, nec Duces abnuunt, ac de praelio crastino inter se conferunt. Gognoscitur interim a Tartaro captivo, hostium adesse 100 millia, unde de differendo certamine coeperunt Duces cogitare; sed miles in sua postulatione arciter perstitit. Itaque relicto valido a tergo castrorum, qua fluvio dividebatur, praesidio, 19a huius mensis certamen in apertum producitur hoc ordine. Una et altera carrago, quas lixae agerent. ex centum circiter Honorifice et benigne tractatur, licetsuspectum Duces habe- rent. De sede beUi fit consilium. Skinder Bassae multi ag- gregantur. 22. Gastrametantur ad Ciecioram. Hostes prodeunt in aciem. Velitatio- nibus, quae nostris feliciter cedebant, dies absumitur. Instruitur a nostris sequenti die acies,

24 Anrius 1620. Quae tamen non eo ordine, qui praeceptus erat, processit. Praelium atrox per 6 horas durat aequali Mar- te. Caesorum et vulne- ratorum numerus. 23. In castris dum Du- ces delibe- rant de nostris li- berandis ab hoste, tumultus ingens ori- tur, quem fuga mul- torum se- cuta. Gratianus fugit et occiditur. vehiculis conficitur, fimo ac terra repletis. Utrique a tergo, fronte, lateribus quatuor tormenta et aliquot bombardarum soraca adduntur. Inter haec facto spatio, pedites emittebantur duabus castrorum portis, addito praecepto, ut pariter procedentes eatenus ex aequo progrederentur, quoad relictus in medio campus succedentes sibi legiones totumque exercitum reciperet. Sed incassum data imperia. Nam cum Ducum alter gravi senecta vix omnia per se intervisere posset, alter autem emittendis cohortibus attenderet, sinistra carrago haud procul vallo substitit, dextra ultra quam satis progrediens frontem propriumque latus late et longe nudavit sicque acies, quae quadrata esse debuerat, in enormem et parum utilem mucronem porrigebatur. Hostes etiam suas acies instruunt et validissime in nostros incurrunt. Initio quidem nostri felicissime hostes reiiciunt, sed postea non parum turbatis aciebus, atrox commissum praelium illudque varium ac anceps ad noctem usque duravit per 6 horas, quae etiam pugnam diremit. Caesa hostium 3.500, maior numerus vulnerati. Ex nostris 350 desiderati. Inter hos ceciderunt Primipilarii Wrzescius, Goslicius, Kowalskovius. Duo iuvenes Zolkievii vulnerati et varii alii cohortium Praefecti, ut Dinophius, Strusius, Kasanovius, Almadi Hungarus, Praefectus peditum. Vix nostri sese in castra recipiunt, dum belli Duces praeclare advertentes in tanta nostrorum paucitate contra tantum exercitum aperto campo nullo modo pugnandum esse, de modis deliberant, quibus et per tractatus hostes aliquando tempore distineant et munimento currorum septos nostros per medios hostes ad fines Regni deducere possent; dum, inquam, haec Duces deliberant, ingens tumultus in castris oritur ingeminantium, in quanto fuissent omnes discrimine, a quo nec iam abessent undique clausi: superesse tantum mortem et aeternam oblivionem etc. Hinc secutus panicus terror, in quo ille se putabat felicissimum, qui primus ruebat ad exitium et ob summam confusionem sine consilio quilibet fugiebat et nesciebat, quo vel propter quid. Principium fere fugae erat a Gratiano, qui etiam illam aliis suadebat; metuebat enim, ne Skinder Bassae traderetur et supphcium lueret Equo igitur in alteram ripam Pruti elatus, exitium, quod evaserat, ad breve tempus latebra distulit; exceptus enim unius Valachi tugurio, ab eodem Valacho trucidatur, qui tamen postea Valachus Alexandro, Principi Valachiae facto, cum caput Gratiani premium ab illo sperans attulisset, ab eodem peremptus est;

Annus 1620. 25 solito Principibus metu, ne quis simili facinore paratum ex diverso apud alium praemium etiam ex se speraret aut peteret. Gratianum secutae plurimae cohortes etiam cum suis Praefectis lugubri spectaculo et obvia poena, dum alii vadorum ignari peralto et subdolo amne haurirentur, alios densi raperent traherentque vortices et si qui in alteram partem elati, statim a Scythis at Valachis in sylva ipsiusque latebris trucidabantur. Egressi Duces cum Genturionibus nec imperio et autoritate nec precibus evocare poterant fugientes et ne violenter retraherentur, tum fluvius tum hostium saevitia et proprium cuiusque periculum obstitit. Nec finis miseriarum; stationes et magna ex parte castra relicta videntes, obvia quaeque diripiunt et magnam castrorum partem accendunt lixae et calones, qui fortunam, ubicunque inveniunt, amant. Extincto tandem incendio redierunt in castra multi inviti, plures nocentes, qui more captivorum attoniti, ruinas et busta castrorum defixo vultu intuebantur. Nullus tunc in iudicium vocatus, dissimulantibus omnia Ducibus et adhuc incertis, periculosiorne foret severitas an clementia. Et nisi Duces cum Genturionibus salubri cum Skinder Bassa tractationum simulatione confusionem exemissent simulque vim hostium cohibuissent, omnes extremo exitio valde propinqui erant. Quanquam tunc Deus ipse nos tutatus est, qui Turcas et Tartaros tenuit, ne per octo dies castra nostra adirent. Gonfusione tanta utcunque sedata, Imperator Zolkievius omnes classico convocat. Gum frequentes convenissent, diu tacitus stetit; tandem gravissima oratione ostendit acerbitatem eorum, quae post conflictum generosum in castris contigerunt, ostendit et periculum ab hoste imminens a tot hostibus et denique hortatur, ut necessitate faciant virtutem, se praeeunte et caput primo suum in omnem aleam devovente, per medium hostis reditum in patriam tentent. Assenserunt sublato clamore milites et se ad resumendam miTitiam omniaque, quae iusserit, facienda obtulerunt maxima cum alacritate. Sed redeamus nonnihil ex castris. Ante Generalia Comitia Regni, quae in 3am Novembris indicta erant, cum districtus Gracoviensis comitiola Prosovicis 21a huius mensis celebranda essent, constituerant Academici apud Nobilitatem efficere, ut unus inter articulos Varsaviae proponendos in facie Reipublicae esset: de nunquam admittendis Jesuitis ad docendum in Gracoviensi civitate. Scripserunt ea de Wielewicki IV. 4 Gratia- num va- riae no- strorum cohortes sequuntur et pereunt 24. Calones castraspo- liant et incendunt magna ex parte. Sopita confusio- ne Zolkievius oratione ad saniora reducit. Ne Academici in comitiolis contra nostras scholas agant,

26 Annus 1620. Episcopus efficit. P. Vasar- helini cum socio ex carcere liberatur. Litterae Zolkievii ad Regem et suam coniugem 25. Nostros Cieciora egressos hostes ag- grediuntur irrito co- natu. Iterum ir- ruunt, sed repellun- tur. Noctu similiter. re nostri ad Episcopum Cracoviensem 1), qui etiam ad comitiola Pro- sovicensia venerat. Statim hac re cognita Rectorem Academiae, qui Prosovicos ob hoc negocium accurrerat, ad se vocat et graviter inter- dicit, ne ullo modo aliquam huius rei mentionem faciai Gumque ille obiiceret, se et suos metuere, ne Patres Societatis reditus Academiae usurpare vellent, iussit Episcopus eos esse securos et spopondit Pa- tres, si scholas Cracoviae aliquando habuerint, non ab Academia sed aliunde reditus habituros. Addidit et illud, scholas Societatis non obfuturas Academiae, sed potius ornamento et auxilio futuras. P. Daniel Vasarhelini cum Paulo Czomofai Adiutore venerunt Cracoviam 22a istius mensis, liberati ex carcere Jasinensi, in quem a Gaborianis militibus erant coniecti et in quo sex fere menses detinebantur. Liberati autem erant precibus Palatini Hungariae D1 Forgacz et eius coniugis et in domo S. Barbarae manebant, dispositionem Superiorum de se expectantes. Stanislaus Zolkievius ex castris Cieciorensibus 24a Septembris et ad Regem Sigismundum III et ad suam coniugem Zolkvam misit litteras de iis significans, quae cum hoste intercesserant ac nostris, et de eo statu, in quo iam ipse esset cum reliquis, qui supererant. Nullum tamen nominavit ex iis, qui ex castris profugerant; tantum eos in communi accusavit, quod totum exercitum conturbaverint et confuderint. Et simul suadet, ut sua Maiestas de subsidiis ac supplementis cogitet, quorum necessitatem maximam ipsa res ostendit. Extant apud varios istarum literarum copiae. Nostri Cieciorensia castra relinquentes 29a huius mensis circa vesperam, instructa acie et bene munita a fronte et a tergo tormentis, in medio curribus ac vehiculis, quae septem ordinibus incedebant et quae antepositus propriis signis cingebat miles, introrsus impedimentis et equis receptis, itineri se dare coeperunt. Nihil minus hostes expectabant ideoque subito accurrerunt et tota nocte nostros persequebantur, sed irrito conatu. Sub ortum solis 30 Septembris toto impetu in nostros irruerunt, ideoque consistendum nostris erat et cum hoste confligendum. Duabus fere horis et tormentis bellicis et Janiczfcri sclopis nostros graviter impetebant; divino tamen auxilio ita reiecti sunt, ut abscedere cogerentur, unde etiam aliquid quietis habuerunt et transferre castra in tutiorem locum nostri potuerunt. Coeptum iterum primis tenebris iter, undique cingente hoste, et nocturna ignoratio ictus, sonitus bellantium, accurrentium, euntium, a ( Martinus Szyszkowski.

Annus 1620. 21 tergo, a fronte repercussae voces, huc illuc distrahebant turbidis clamoribus. Et cum eadem continuo accederent, tamen velut assueti malis obstinato ad mortem aut victoriam animo constanti gradu ad lucem prosequebantur iter et proelium. Per mensem Septembrem eleaemosynae pecuniariae accepimus florenos 47. Res vero datae constabant florenis 25. Nempe siliginis metretae 5 et tritici aliae a D. Hieronymo Szembek. Butyrum, lardum et alia minoris momenti ab aliis. Sed ad nostros in fine mensis superioris ex Gieciora egressos revertamur. Prima ergo Octobris post ortum solis, nostris profundam vallem intrantibus, vix spatio consistendi dato, quietem rursus exemit Skinder Bassa nostros fessos omni ex parte aggressus. Sed nostri nihil territi ac in orbem se colligentes ad omnes partes pugnae attendunt, donec fortiter superato impetu, mox etiam ingenti strage subeuntes pellerent funderentque. Gum ergo vis a nostris negligeretur, ad dolos Skinder Bassa convertitur. Mittit ad nostros Duces significans, posse de reditu nostrorum transigi conditionibus, ne adeo multi fortissimi milites pereant etc. Non latebat Zolkievium astus; ob nonnullam quiescendi necessitatem exercitus prope fatiscentis, Ghristophorum Druzbicium, linguae Turcicae gnarum simulque fraudes hostium perspectas habentem, ad eum mittit. Hostes diem tantumillam noctemque morati detento Druzbicio, dum novae copiae, quae ab ipsis iugiter accersebantur, advenirent, 2a Octobris post ortum solis ingenti mole oppugnatum nostra castra subeunt, in eaque oppugnatione usque ad meridiem perdurarunt. Sed et tunc Deus nostris benedixit; cum maximo enim dedecore et damno reiecti ac repulsi hostes. Aliqua sumpta requie, Zolkievius suos iterum simulque hostes movet ac tota nocte cum suis in itinere pergit, licet hosles perpetuo concursationibus nostros magis fatigarent, quam pugnarent. Constiterunt nostri 3a Octobris in valle penes quemdam pagum exustum, sed et hic hostes iaculationibus e monte nostros lacescebant. Sed nostris tantum iam animorum aderat. ut ipsi calones, cursu in summum montis enixi, primo impetu peneque uno agmine effusos hostes pellerent. Proxima nocte prosequebantur nostri iter et simul etiam hostes nos prosequebantur. Sequens dies 4US Octobris immensam vim hostium euntibus nostris aperuit. Undique pleni hostium campi, insessus ab iisdem praeterfluens amnis, quo potus et aquatio prohiberetur. Gonsistendum erat nostris in campo sine gramine, in aestu, in fumo ex tot incendiis circumquaque factis; pulvis etiam ipse motu Eleaemosyna Septembris. 26 Iterat fortiter Skinder Bassa im- pressionem, sed reiicitur. Mittit ad nostros ficte de conditionibus, sed detento nostro, per me- diam diem nos oppu- gnant ac reiiciun- tur. E monte iaculacon- tra nos mittentes a lixis depelluntur.

Annus 1620. Horrendum insultum contranostros faciunt, sed coacti retrocede- re mitius age- re coepe- runt. Tartari im- pressio- nem con- tra nostros faciunt, sed reiecti sunt. 27. Calones cum multis aliis in nostris castris tumultum incipiunt. Gontra Duces consur- gunt. gradientium et progressu solem eripiebat. Horrendum insultum contra nostros Turcae tunc instruxerunt et plane in nostros irruerunt; sed cum in confertos propeque subeuntes tormentorum hiatu magna vis plumbearum glandium effunderetur, cum ingenti suorum clade retrocedere sunt coacti. Nostrorum tantum sex pedites audentius fugientes secuti, circumventi sagittisque confixi, caeteros ad obsequium exemplo firmarunt. Exhausta sic die nox deinde quietum iter dedit. 5a Octobris prope fluvium Kobiltam1) nostri consederunt intenti paratique, si quid hostes moverent, sed circa vesperam hostes a valida oppugnatione abstinuerunt, concursationes tantum erant, quibus nostros noctu iter prosequentes valde fessos et insomniis nonnullos ad insaniam reductos turbabant fatigabantque. Non deerant varii ex nostris, quos in terram decidentes et dormientes hostes caperent. 6a Octobris circa horam 10am iterum impetus in nostros tantus factus, ut iis necessario consistendum esset. Insultum vehementem instruxerunt contra nostros Tartarorum legiones, sed Deo iuvante post primam impressionem reiecti sunt, et reliquerunt impressiones; tormentis tantum et sclopis contra nostros explodebant. Haec omnia Skinder Bassa cum Galga considerantes de victoria desperarunt et maesti manserunt. Kantimiro tantum cum parva parte copiarum a tergo instare iusserunt, simul cum recentibus cohortibus Valachorum satis multorum, quae hac primum die comparuerunt. Nostri, utcumque iam ab hostibus liberi, cum intellexissent Duces velle eodem ordine, quo hactenus iter peragebatur, ad Tyram fluvium ut idem iter continuaretur, quod iam aliquot tantum horarum erat, plurimi, maxime calones et Kosaci, saluberrimum Ducum consilium in pessimam partem interpretari, vel certe conscii praeteritorum scelerum, ut sibi consulerent, novas res machinari aggrediuntur. Praedicti enim calones remedium praeteritorum et retinendae praedae solam fugam rati, quamprimum subtrahere se e castris parabant. Et dum nonnulli etiam turbulenti consilia Ducum mutare conantur suadentque alio modo castra collocare et disponere, alii ad mediam noctem vel ad crastinam diem quiescere, illi partim conscensis equis, partim pedites plurimi congregati vociferationes ingentes faciunt contra Duces, quod exercitum deserere, quod eum fameconficere velint et alias plurimas contumelias contra eos iactant; alii 1) Kobolta,

Annus 1620. 29 eorum socii postquam stationes deseruissent, imperium exuissent, nec fas, nec fidem, nec periculum pensi habentes, data tessera et numero validiores currus onerarios ac reliqua quae supererant diripiunt, nec vel a Ducibus vel a Genturionibus in ordinem redigi poterant; etiamsi omnia Duces tentaverint ad eos ad meliorem frugem reducendos, et iam sine castris sive equites sive pedites cum illis ire sese obtulerint. Kantimir interea tumultuari in castris omniaque misceri a transfuga cum intellexisset, accersitis Skinder Bassae, Galgae et Valachorum cohortibus, disiunctos animis viribusque aggreditur nocte illa. Depellebatur utcunque a nostris prima vis, sed aliis irruentem vim hostium non sustinentibus, pars catervatim pars disiunctim fugiunt et tenente circum omnia hoste perimuntur aut capiuntur, maxime circa ripam Nestri, ubi ii, qui hostis manum evaserant, profunda hauriebantur aqua, paucis tantum scientia vel audacia auxiliante. Zolkievius ubi rem perditam videt, immemor sui, memor gloriae, ubi densissimae erant hostium manus contendens, eorum telis cadit, praecisa etiam vixque cuti adhaerente dextera et ignorantia nocturna opprimitur. Antequam se in hostes inferret, obtulerat ei Genturio equum, sed ille districto acinace transverberare equum volens, levi tantum per aetatem ictu vulneratum repulit. Koniecpolscius casum Gollegae sui sentiens, extrema quaeque cum iis, qui adhaerebant, contra hostes tentat, sed tandem ipse, interfecto Dinophio, fraude cuiusdam hostibus traditur, sicque cum filio Zolkievii et multis aliis in captivitatem hostium venit. Postero die, ubi primum illuxit, ad legenda spolia stragemque suorum et nostrorum visendam hostes insistunt, ubi Zolkievio inter promiscuas cadaverum strues reperto et agnito, caput amputatur et ad Skinder Bassam defertur, quod ille antequam Bizantium mitteret, fixis et attentis oculis diutissime lustrabat. Haecfuit insignis atque inter paucas memorata Polonorum fortitudo et clades, quae propter discordiam ac Ducum irreverentiam perditorumque calonum rebellionem illata est. Atque ita occubuit Zolkievius, Supremus militiae Praefectus, Regni Cancellarius, inbello ac pace Senator sapientissimus, tot annis in tot proeliis victor et immortali memoria dignissimus. Erat etiam Societatis nostrae Benefactor, Promotor, Defensor maximus. Nam et Barensem nostram Residentiam septem millibus datis et pluribus promissis fundare voluit, Gollegii Camenecensis fundationem auxit, Leopoliense etiam magna Omnia quaerestabant diri- piunt. Hostes co- gnito tu- multu ir- ruunt. Et tandem vincunt nostros. Zolkievius occiditur et Deno- phius. Reliqui capiuntur. CaputZoI- kievii con- siderat Skinder Bassa. 28. Quantus Societatis nostrae Benefa- ctor fuerit Zolkievius

Annus 1620. Sepultura eius. Eius de Republica merita va- ria. Rumores varii de nostris in Valachia solvuntur Tartaro- rum irrup- tione. 29. Ad litteras aliorum non remittendus P. Generalis. Unio cum Academia scholarum nostrarum differtur in munificentia promovit et contra nostros varios hostes tam in Gomitiis Regni Generalibus, quam alibi acerrimum sese defensorem exhibuit. Occisi caput, uti dicimus, amputatum per castra Turcica et Tartarica in hasta pro triumpho circumlatum dicitur, antequam cutis ex eo et ex facie detracta certaque materia impleta Constantinopolim transmitteretur. Truncus eius corporis primo Barum, postea Zolkuam delatus et a Regina Herburtea moestissima coniuge per cicatricem vulneris ad Bycinam inflicti cognitus. Portatus deinde militum humeris monumento civitateque, quam vivens cognomento suo condiderat, sepultus est. Excesserat aetas eius annum septuagesimum. Honores privatos publicosque miles primum sub Ioanne Zamoscio, deinde equestrium copiarum Praefectus meruerat. Defuncto Zamoscio Generalis Dux exercituum pro eo factus et postea etiam Regni Cancellarius multorum inimicitias expertus, propensiore Regis quam civium favore fuit, quamvis ab iis, qui bonarum erant partium, amabatur et Pater Patriae vocabatur. Variis expeditionibus clarus, sed maxime Moschoviticis; ubi hostilibus armis captorumque Principum catenis, Basilii Suiscii Imperatoris Moschoviae, Ioannisque et Demetrii fratrum suorum, magnum Sigismundo III triumphum paravit; nec minor ex eo gloria, quod incursionibus Kosacorum saepius turbatam pacem mire cum Turca temperavit. Interea per Poloniam nondum cognito, qui fuisset rerum exitus in Valachia, mirum dictu, quam varia a variis perscribebantur et narrabantur. Multi hanc nostrorum cladem in dubium longo tempore revocabant et iam tristia, iam laeta spargebant. Sed tandem compertum, eo modo rem procesisse, quo iam perscripta est. Et omnia confirmarunt, Tartari, qui victoria usi in varias Regni partes irruperant et circa Camenecum, Haliciam, Rohatinum, Leopolim, Luceoriam ferro ac igne omnia vastarunt, ingentem hominum numerum partim trucidantes partim in captivitatem ducentes. Quia multi nostri in variis negociis ad Admodum R. P. Nostrum scribentes eum ad aliorum litteras et relationem remittebant, unde non parva incommoda sequebantur, ideo datis 10 huius ad Provincias litteris monuit, ne amplius id fiat. Modum unionis nostrarum Scholarum Cracoviensium cum Academia miserat 15a huius mensis Martinus Szyskowski, Episcopus Cracoviensis ad Jacobum Janidlovium, Rectorem Academiae, ut eum privatim consideraret et postea toti Academiae proponeret. Sed res

Annus 1620. 31 haec tota praetextu turbati sub id tempus Regni in aliud tempus reiecta fuit. An veram ob eausam haee reiectio fuerit, viderint alii, nam haec unio turbatissimo etiam Regno nihil obfuisset. Dum circa Leopolim Tartari omnia vastarent, uti supra diximus, duos etiam ex nostris, qui ex praedio Zimnowodensi ad Collegium redibant, Martinum Podlescensem et Augustinum Bargel, 17a huius mensis assecuti sunt eosque occiderunt ac spoliarunt, nudosque in campis reliquerunt. Quorum postea corpora, postquam de caede eorum fuisset cognitum, ad Collegium devecta sunt et sepulta. Ahos etiam nostrorum aliquot haec clades involvit; nam et P. Simoneni Wybierek cum P. Praeslao Szumowski, qui in castris nostrorum in Valachia penes Zolkievium manebant, Tartari captivos duxerunt, priorqtie apud eos mortuus est; et circa Leopolim Martinus Mieraszewic ac Eustachius Piotrowicz ab iisdem capti, sicut alio in loco sub idem tempus P. Joannes Turowski et P. Bartholomaeus Volberius, qui omnes in captivitate sunt mortui. In tantis Regni calamitatibus ab initio huius mensis ad finem Decembris Gracoviae, praeter ieiunia et varias alias supplicationes, institutae erant 40 horarum Orationes hoc ordine, ut qualibet septimana in aliquo templo ex designatis (inter quae etiam templum S. Barbarae erat) peragerentur. Insuper singulis diebus duarum horarum Oratio pomeridiana coram Sanctissimo Sacramento in pixide exposito, non sine brevi exhortatione, apud varios religiosos erat indicta ab Episcopo Gracoviensi. Nobis feria quarta obierat, qua non sine fructu et frequentia haec supplicatio per tres menses expediebatur. Alii etiam Episcopi per suas dioeceses pro iisdem necessitatibus varias orationes instituerunt, quibus acceptum multi illud divinum beneficium arbitrabantur, quod barbari terris nostris abscesserint et ulterius, ut praeclare poterant, victoria usi non fuerint. Eleaemosyna Octobris in pecunia erat florenorum 239, nempe A Da Gutteterowa ratione reparationis horti floreni 100. Ab Episcopo Cracoviensi floreni 25. A Do Amando floreni 26. A R. D° Bobola floreni 14. A variis aliis 76. Res constiterunt florenis 93; nempe quatuor equi a D° Floriano Zostaiski, ex quibus tres erant venditi. Vas vini a R. D° Moiecki ante mortem datum. Frumentum a Do Bobrownicki. Aromata et condimenta a quadam virgine. Vasa butyri duo et caseorum sesquisexagena ab Abbatissa S. Andreae et a Mfca Da Gawronska et alia minutiora ab aliis. Tam initio mensis Novembris, quam etiam aliis eiusdem diebus plurimos hospites nostros: Jaroslavia, Leopoli, Baro, qui propter Tartarorum depopulationem in Minorem et Maiorem Poloniam a Superioribus suis erant dimissi, Domus S. Barbarae habuit. Datum initium Comitiis Regni generalibus Varsaviae, 3a huius mensis, quae more solito per 6 continuabantur hebdomadas. In his aliud tempus. Occisi no- stri a Tar- taris duo. Alii etiam capti etfe- re omnes in captivi- tate mortui. Supplica- tiones va- riae Gra- coviae pro Regni ne- cessitati- bus tres menses. Eleaemo- syna Octo- bris. 30. Nostri Tartaros fugientes ex Russia multi discedunt.

32 Annus 1620. In Comi- tiis Regni novus Ge- neralis E- xercituum Carolus Chotkievi- cius desi- gnatur, adiuncto Collega Stanislao Lubomir- scio. Varii legatiadex- temos principes ob petenda auxilia. Zolkievii clavam et annulum Regni in Senatu Thomas Zamoscius Regi red- dit. 31. Victoria Ferdinandiexrebellibus hae- reticis. de bello Turcico potissimum senatusconsulta fiebant. In locum absumpti recenti clade Zolkievii Carolus Chodkievicius 1), Palatinus Vilnensis, idemque Generalis exercituum per Lituaniam Dux, vir antiquae probitatis et in militia prospera hucusque utens fortuna ac disciplinae militaris tenacissimus, substituitur. Huic Stanislaus Lubomirscius, Comes in Visnic, collega adscitus, aliquod expeditionibus experti in patriam amoris miro quoque civium favore, modica severitate et exercitui comitate non ingrata. Designati insuper, quorum consiliis conditiones pacis et arbitria belli tractarentur. Actum praeterea, ut Legati ad externos Principes petitum auxilia mitterentur: et brevi post Achacius Grochowski, Secretarius Regis, ad Pontificem Maximum Romam; ad Imperatorem Ferdinandum Maximilianus Przerembscius, Castellanus Siradiensis; Georgius Osolinski, Palatinides Sendomiriensis, in Angliam; ad Status Holandiae Petrus Zeronscius, Secretarius Regius, missi. Nulla tamen auxilia Polonis sub hoc tempus ab externis Principibus missa, excepto Rege Angliae, qui aliquas copias submiserat, sed iam transacto bello; proinde statim in Angliam redire debebant. Circa idem tempus honorum insignia Zolkievii: clava annulusque Regni (qui discedens in Valachiam et se amplius in patriam non rediturum putans, Bari penes P. Andream Lavicium, Residentiae Barensis tunc superiorem, reliquerat, ut post mortem suam alicui ex Regni Proceribus ad Regem deferenda darentur), per Thomam Zamoscium, Palatinum Kioviae, Varsaviam allata sunt et in frequenti Senatorum ac Terrestrium Nunciorum corona Regi reddita, adiuncta oratione egregie culta, qua laudatis Brutorum, Deciorum, Marcellorum penes suos milites mortibus, parem Paulo Aemilio, Romano ad Cannas imperatori, Zolkievii exitum memoravit. Clava Chodkievicius, annulo publico supremoque Cancellariatu Andreas Lipscius, Episcopus Luceoriensis, honoratur, vir iudicio, calamo, ore magnus et pro veritate firmissimus. Hoc eodem mense diu expectatus et desideratus nuncius de victoria Ferdinandi II Imperatoris ex haereticis rebellibus reportata et de Praga iis erepta, ac de fuga ficti Regis Friderici cum sua ( Rationem scribendi hoc nomen >Chotkiewicius«, quam Wielewicki semper observat, praecedentibus fasciculis emendabamus, et nunc etiam emendamus.

Annus 1620. 33 eoniuge ac liberis Cracoviam venit omnesque Gatholicos mirifice recreavit. Praeclare enim ornnes advertebant, quanti momenti res ista fuerit ad totam Bohemiam, Moraviam, Silesiam in ordinem redigendam. Ideo etiam publicae gratiarum actiones in praecipius Gracoviensibus templis peractae, Hymno »Te Deum laudamus« decantato. Moritur Domi nostrae P. Petrus Vilcusius 10» huius, cum antea per sesquiannum perpetuo fere esset valetudinarius et in hanc Provinciam ex Austria cum aliis ob belli tumultus ab haereticis excitatos profugisset. Vixit annis 61, ex quibus 36 in Societate eonsumpsit. Natus erat in Russia, Provincia Regno Poloniae subiecta, in oppido Novomiasto ad Praemisliensem districtum pertinente. Iuvenis cum antea et Leopoli apud externos et Jaroslaviae apud Nostros studiis humanioribus operam dedisset, contulit se in Austriam, ibique anno Dni 1573, 10 Augusti, Societatem est ingressus. Coadiutor spiritualis formatus anno 1597, 25a Martii. Docuit Grammaticam et Syntaxim duos annos cum dimidio, Poesim 4 annos et sex menses. Varia postea obibat munera, ut Praefecti Convictorum et Alumnorum 5 annis, Regentis annis duobus. Procuratoris variorum Collegiorum et maxime Pragensis et Viennensis annis aliquot. Sed potissimum Praefectum et Confessarium templi et Collegii diutius egit, nempe per annos 15. Praeter latinam linguam calebat etiam Polonicam, Bohemicam, Russicam, Sclavonicam et aliqua ex parte Italicam et Germanicam. Moribus erat placidis, religiosae etiam disciplinae tenax, unde optime Pis Spiritualis et Confessarii domestici officiis fungehatur. Sepultus est in templo S. Barbarae sub altari maiori, die 12a huius mensis, cum ad mortem consuetis Ecclesiae Sacramentis sese comparasset. Instituta per 14am et 15am istius mensis in templo nostro S. Barbarae 40 horarum supplicatio pro necessitatibus publicis cum magna eorum, qui Sacramenta Poenitentiae et Eucharistiae adierunt, frequentia. Noctu ianuis clausis nostri terni sibi succedentes orabant. Sabbatho conciones duae. Dominico vero die, in quem festum dedicationis nostri templi inciderat, tres erant factae per nostros. Conclusit orationem pontificaliter Rnms D. Thomas Oborski, Suffraganeus. Eadem 15a die Novembris Varsaviae atrox facinus et vix antea in Polonia auditum contra pientissimum Regem Sigismundum III durantibus comitiis commissum. Intrabat ex more templum Rex, praecedentibus multis Senatoribus; et ecce insanus quidam Michael Piekarski foribus abditus prorumpit, rostratam clavam attoht et necem inferre volens in capite, facie ac humero Regem vulnerat et in terram deiicit; dumque adhuc ictum repetere tentat, a Marsalco curiae, qui tunc Lucas Opalinscius erat, prohibitur et capitur, omnibusque, postquam ex attonito casu, et qui in templo nunquam expectabatur, sese collegissent et maxime Vladislao Principe, qui Re- Wielewicki IV, 5 Et Praga recepta, Hors P. Petri Vil- cusii. Eius aetas et patria. Ingressus in Socie- tatem. Varia in Societate muniaobi- ta. Sepultura. Oratio 40 horarum in nostro templo. 32. Parricidium Pie- karski contra Regem, quem necare constitue- ratin tem- plum in- gredientem.

Gapitur Piekarski. Levatur Rex e terra. Ob Regis tantum periculum omnia tumultuVar saviae ple na. Sedatur tumultus. Praemiuir Kalinscio Regem le- vanti e terra. Rex cle- mentissi- mus para- tus erat parcere percusso- ri. Suppli- cium de Piekarski sumptum 33. Liber P. Joannis Argenti auctusimprimitur. 34 Annus 1620. gem Parentem comitabatur et tunc nonnihil ad limen portae quaelam affixa legens obiter constiterat, contra parricidam sese proripientibus. Gui etiam pietate ac dolore exardescens vulnus idem Prinseps inflixit, et discerpsisset quidem statim nefarium cum aliis, sed vivum ad aliquod tempus servare expediebat, ut conscii, si aliqui essent, sceleris et causa simul tanti facinoris investigarentur. Iacentem humi Regem Joannes Kalinscius, adiuvante per manus Bonaventura Rogascio, e terra levant et cum aliis, qui accurrerant, manibus gladiisque Regem opertum ad Martinum Szyskowski, qui tunc peracto sacrificio, inscius omnium, in occursum Regis sacello prodibat, deducunt. Nondum vero plane vulgato Regis periculo, paventia fora templaque et tumultu plenissima omnia Varsaviae erant. Glamor ubique diversa rogantium, incerta respondentium et conversatio incidentium aliorum in alios, quasi hostis urbem teneret, populum affecerat (de Tartaris enim tunc eorumque irruptione rumores spargebantur), quousque attentatum Regem parricidio, sed incolumem permanere tum rumore tum etiam aspectu (nam ad sedandos hos motus videndum se Rex praebuerat) innotuisset. Dona ob haec templis decreta gratesque Deo. Sublevanti e terra Regem Kalinscio torques aureus a Regina missus, eidem postea bona percussoris non paucorum millium data. Rex clementissimus tam atrocem casum aequo animo ferebat, nec quidquam acerbum vel indignum locutus, imo pro sua parte veniam percussori dare paratus erat. Omnes tamen Regi contradixerunt hac in re et quamvis nefarium palam mente captum constaret, hoc tamen illi omnem veniam ac misericordiam exemerat. Postquam vero maximis poenis adhibitis nullus conscius eius sceleris praeter ipsum inventus fuisset, iudicio publico primo nobilitate, qua se indignum reddiderat, spoliatus, ad publicum damnatus est supplicium. Arreptum itaque lictores candentibus hinc inde forcipibus lacerantes extra urbem deducunt, ibi eminenti ad id facto theatro, aptatam maleo rostrato dexteram flammis adurunt nudisque iam fluentem ossibus cum laeva amputant, postea admotis quadrigis distentum illigant equisque in diversum concitatis lacerum corpus laniatasque partes ad cineres usque exurunt et ipsos cineres disiiciunt. Prodiit Cracoviae liber P. Joannis Argenti Provincialis Poloniae in 8° , 16a istius mensis editus tali titulo: »De rebus Societatis Jesu in Regno Poloniae ad Serenissimum Sigismundum III Poloniae et Svetiae Regem potentissimum, Magni Ducatus Lituaniae Ducem etc. etc. Auctore Joanne Argento eiusdem Socie-

Annus 1620. 35 tatis in Provincia Poloniae Praeposito Provinciali. Editio tertia aucta recenti eiusdem Societatis ex Regno Bohemiae, Moraviae, Silesiae et Hungariae proscriptione. Duabus item actionibus ab eodem auctore in Transylvania in ipso generali omnium ordinum conventu habitis<<. Hucusque titulus. Editus erat in 4° idem liber Cracoviae Anno Dni 1615, et postea in Germania idem liber recusus Anno 1616; sed in hac postrema editione multa sunt addita, quae postea acciderunt. Rmus Episcopus Sirmiensis, Ladislaus Maithimi1), qui Gracoviae per 15 menses morabatur, 17a huius a suis cognatis, qui ad eum in hoc negocio Gracoviam venerant, (a quibus tamen postea, ut ab haereticis, eum veneno sublatum rumor erat) invitatus, rediit in Hungariam, relictis apud nos duabus cistis clausis, vestibus plenis et duabus culcitris, quas suo tempore repetere constituerat. Et quidem huic viro, ut depositum tale apud nos servaret, ad breve tempus instanter petenti et quod alibi tuto relinquere non possit ostendenti, non videbatur denegandum. Circa finem huius mensis, nempe 27a eiusdem, hora septima pomeridiana mortuus est optimus senex P. Valentinus Mathiae, ab annis plusquam 30 Cracoviensis insignis operarius. Natus est iu oppido Minoris Poloniae Konska wola dicto, prope Lublinum sito. Vixit annos 70, in Societate autem 32, ad quam venerat iam actu Presbyter et Parochus Niesvisensis Anno 1588, 26a Julii, postquam extra religionem manens, tum humanioribus litteris tum Gasibus Conscientiae et Controversiis vacuisset in iisque mediocriter profecisset. Exacto Novitiatu, quem partim sub P. Fabricio Pallavicino, partim sub P. Gaspare Sawicki, Domus Probationis Cracoviensis Magistris ac Rectoribus, transegit, ad finem usque vitae Cracoviae mansit et praeter officia Ministri Domestici ac Praefecti templi, quae tam apud S. Stephanum quam apud S. Barbaram identidem obibat, perpetuus erat templi Confessarius et infatigabilis, in eoque munere singularem experientiam habebat, et ob perpetuam praxim et ob diligentem Authorum questiones conscientiae explicantium lectionem. Hinc factum erat, ut apud Cracovienses maximum amorem et simul maximam authoritatem haberet. Factus Coadiutor Spiritualis Anno 1597, 8a Junii. Vir erat suavissimis moribus et maximae orationis coninnctionisque cum Deo. In conversatione gravis ac modestus, mortificationis externae ac internae amantissimus. Visus mortem suam omnino praesensisse. Nam ante septemdecim dies mortuo P. Petro Vilcusio petiit obnixe a Superiore, ut in illud cubiculum, in quo P. Petrus manebat, commigrare possit. Cum autem illud cubiculum nihil haberet peculiare prae illo, in quo manebat, quaesivit Superior, quamnam ob causam id postularet. Respondit ille, nullam aliam ob causam id se velle, nisi ut ante mortem, brevi instantem, in loco recens mortui se comparare posset. Itaque consuetis munitus Sacramentis 17<> post die secutus est P. Vilcusium. Quantum sui desiderium reliquerit, et ipsa comploratio tunc, dum in sepulchrum corpus eius esset inferendum, ab hominibus variae conditionis facta, et conserta multitudo corpus eius mortuum libris globulisque precariis attingentium, sufficienter ostendebat. Adiun- Discedit in Hunga- riam Epi- scopus Sirmien- sis, deposito quodam relicto. 34. Mors P. Valentini Mathiae. Patria eius, aetas, in- gressus in Societa- tem. Munia in Societate peracta. Virtutes variae. Visusmor- tem prae- sensisse. Maximum sui reli- quit desiderium. 1) Majthenyi.

Annus 1620, Apparitio eius post mortem virgini Langowna suae olim poenitenti. Eleaemosyna Novembris et in pecunia et in rebus. 35. Solennitas B. Franci- sci Xave- rii et S. Barbarae. Ob Pra- gam cap- tam actae Deo gra- tiae. Redit P. Gladissius ex Hunga- ria. Novum Capitaneum Cra- coviensem git P. Petrus Kamocki ih sua templi S. Barlmrae historia eum proximo die Dominico a morte (nam feria 6a vesperi est mortuus) poenitenti suae Barbarae Langowna, virgini pientissimae, post communionem ab ea sumptam apparuisse cum illis verbis, quod iam vicerit. Eidem virgini, pro eo tertia die a communione supplicanti et tricesimam pro eius anima per varios Sacerdotes offerenti, vox in auribus insonuit, illum iam precibus non indigere et iterum eadem vox clarius fuit repetita. Haec ex ore ipsius virginis Langownae se accepisse P. Kamocki testatur. Per mensem Novembrem accepta eleaemosyna pecuniaria floreni 263. A D° Palatino Brestensi D° Gostomski floreni 131. A Palatino Cracoviensi1) fioreni 28. Legatum R. D. Bucki floreni 40. Ab aliis reliqua. Res constiterunt florenis 156, hempe: a Palatino Brestensi2) caseorum 5 sexagenae et una media, butyri vasa 6, millii modii 5, pultium hordeacearum modii 5, lardi partes 4. A Dno Magno Oeconomo3) acervus foeni. A Da Plazina alius acervus. A Rmo Praeposito Miechoviensi4) siliginis metretae 3. A Rmo Abbate Tinecensi5) tritici metretae 10, hordei metretae 10, pisces. A Dno Eremus tritici metretae 8. A Monialibus Staniatecensibus tritici metretae 10, pisorum metretae duae, caules, rapae. A Dna Maciejewska vas butyri et sexagena casei. A Dna Gortacka et a Dna Pipanowa prandium solemne et alia minutiora ab aliis. Quia superiori anno literae Beatificationis B. Francisci Xaverii tardius in Provinciam venerant, uti suo loco annotavimus, ideo hoc primum anno 2* Decembris magna celebritate festum huius Beati Gracoviae peractum, cantante Summum Sacrum Suffraganeo Cracoviensi, Rmo D° Thoma Oborski, et doctam ac devotam concionem habente R. D. Andrea Lukomski, Doctore Theologo ac Praelato Ganonicoque Cracoviensi. Non minor etiam solennitas successit biduo post S. Barbarae Virginis, ad quam magna devotione tum in tota Polonia tum potissimum Cracoviae homines feruntur. Ob Pragam superiori mense ab exercitu Imperatoris receptam, sicuti per praecipua templa Cracoviensia, ita in nostro S. Barbarae cantatus hymnus »Te Deum laudamusc, 6a huius mensis. Rediit P. Lucas Gladissius cum P. Joanne Urbani ex finibus Hungariae, 8a istius mensis, quo vini emendi causa 24a Novembris iverant. Sed vinum satis vile et magno precio emptum est; ita enim sub hoc tempus precium eius ascenderat. Itaque 5 tunnae mediocres florenis 225 constiterunt cum itinere videlicet et cum telonio, quaelibet nimirum tunna 45 florenis. Postquam Gabriel Comes a Tarnow Capitaneus Generalis Cracoviensis renuntiatus esset superiori mense, domus huius Superior 13a huius mensis ad eum Zborowum, quod 12 milliaribus Cracovia distat, contulit sese; ibi enim 1) Joannes Comes a Teczyn. 2) Joannes Gostomski. 3) Witkowski. 4) Mathias Lubinski. 5) Stanislaus Lubinski.

Annus 1620. 87 tunc morabatur; ut ei gratularetur et Societatis obsequia religiosa offerret. Rem sibi gratissimam ostendit Comes, et fere per octiduum detento ibi Superiore, tum de rebus Societatis, tum potissimum de fundatione Collegii Gracoviensis ad S. Petri Basilicam a Serenissimo extructam multa contulit, quae etiam initio sequentis anni statim executus est, ut suo loco videbimus. Dederat etiam pro cassula ad S. Petri aedem tunc vestem suam purpuream preciosam materia persica subductam, ut ex praedicta materia cassula fieret et pannus purpureus venditus in necessaria ad eandem cassulam converterentur, qnod etfactum est. Misit 19a huius mensis R. P. Noster admonitionem de Litaniis, mensae benedictione et gratiarum actione post Missam non celeriter expediendis. Misit idem ordinationem per Provincias, ut ii, qui pares sunt vocatione, simul ad gradum promoveantur, iuxta decretum 75 Congregationis 7ae Generalis et ut in executione huius decreti omnes difficultates superentur. Missa autem haec ordinatio Roma 26a istius mensis, quae cum la monitione in libros Ordinationum est relata. Eleaemosyna mensis Decembris pecuniaria erat florenorum 184. Nempe a Mfco D° Jordan, Succamerario, floreni 60 legati, quod illi, ut ad pias causas converteret, iuxta suum arbitrium datum erat. A virgine Langowna floreni 39. A Comite a Tarnow floreni 20. A Dno Rab floreni 11. A R. D. Bobola floreni 13. A quadam floreni 10. Ab aliis floreni 30. Res submissae florenis 158 sunt aestimatae. A Capitaneo Sendomiriensi1) duo vasa vini, hordei metretae 10, tritici aliae 10. Ab Abbate Tinecensi carpionum duae sexagenae. A R. D. Archipresbytero 2) siliginis metretae 5. A Parocho S. Stephani modii 20 tritici. A Castellano Sendomiriensi butyri vas et caseorum sexagena. A D° Gabriele Szembek siliginis metretae 8. A Dno Szydlowski siliginis metretae 5. A Da Rabowa capones 20, anseres 6, porcelli 3, vitulus. A coniuge Di Oeconomi Magni caseorum sexagenae duae et vasa butyri duo. A variis aliis varia minutiora. Templo etiam per hunc annum in pecunia dati floreni 700 et nonnulla ornamenta argentea, marcas 5 argenti continentia, cum varia linea suppelectili aestimatione florenorum 200. Ex iis, quae ad certos dies mensis reduci non poterant, haec sunt. Reconciliati Ecclesiae schismatici 5, haeretici 54. Inter hos unus erat septuagenarius in extremo morbo hora lla vocatus. Alter miles, qui gravi vulnere in corpore suscepto, vulnus animi longe gravius per haeresim illatum ut sanare permitteret, adductus est. Civis etiam opulentus haereticus, uxore catholica, cum qua 27 annis vixit, ad eum in Ecclesiam catholicam adducendum plurimos modos frustra adhibente, tandem unius nostri opera errorem gemebundus agnovit. Non iniucundum in hoc genere et illud contigit. Germani Catholici, in hac civitate degentes, instituerunt supplicationem ad locum Calvariae, 5 milliaribus polonicis Cracovia distantem, in qua varia sacella extructa ad varia Passionis Christi mysteria representanda et dimensiones urbis Hierosolymae propter ea loca, quae Christus sua passione consecravit, adum- Comitema Tarnow invisit Superior domus et varia cum eo confert. 36. Ordinationes Patris Nostri duae 1» Eleaemo- syna De- cembris. Annua templi eleaemosyna. 37. Schismati- ci 5, hae- retici 54 conversi. Quidamir- ridensPro- cessiones inCalvaria 1) Nicolaus Spytek Ligęza. 2) R. D. Christophorus Trzcinski.

auditis piis exhortationibus et visis poeniten- tibus ac ad Eucbaristiamac- cedentibus, con- vertitur. Tres Tur- cae con- versi et Monachus perditus ac femina sacrilega/ Sclopo traiectus ante mor- tem muni- tus Sacra- mentis in- tercessio- ne S. Bar- barae. 38. Varia alia pia opera. Variae re- concilia- tiones. Duplex missio. Ornatus templi S. Petri. 38 Annus 1620. bratae. Eo igitur dum praedicti Catholici, nostris comitantibus, magna cum devotione et cantu alternante pergunt, unus haereticus Germanus, sive curiositate sive deambulationis causa ductus (tempus enim serenum erat), sese illis adiunxit, omnia fere initio risu excipiens. Postquam ad locum ipsum deveniunt, dum audit in singulis sacellis, quae Catholici obibant, pias de singulis Passionis Christi mysteriis exhortationes, dum advertit ad Sacramenta Poenitentiae et Eucharistiae devotissime accedentes, insiliente in eum Spiritu Domini mutatus est in virum alterum et provolutus in genua coram uno ex nostris abiurata haeresi, non sine lachrymis peccata confessus, Eucharistiaque Sanctissima refeclus est. Tres denique impium Machumetem detestati, Turcica perfidia abiecta, salutari fonte sunt abluti. Monachus sacro habitu abiecto et in haeresim et in scelera ingentia incidens, nostri unius industria ad fidem Catholicam et suum ordinem, praemissa publica satisfactione, est reductus. Auditae per hunc annum totius vitae Confessiones trecentae. Femina Poenitentiae Eucharistiaeque Sacramentis sacrilege abusa, in somnis sensit se ad sevprissimum quendam iudicem deductam, a quo postquam enormia sua peccata, quae celaverat, enutnerata audisset, contra se suplicii latam sententiam excepit. Expergefacta ingenti cum dolore animi, corporis, membrorum, nuila mora confessarium adit, totius vitae delicta fideliter aperit et seriam poenitentiam ac emendationem hactenus reipsa ostendit. Sclopo unus traiectus statim moriturus putabatur, sed quia a Beatissima Virgine et a S. Barbara obnixe petebat, ne sine Sacramentis moreretur, tanto tempore supervixit, quantum Confessioni Sacramentali, Corporis Christi sacro epulo extremaeque unctioni sufficiebat. Adducti ad restitutionem maioris momenti quatuor et totidem ad rescindendos iniustos contraclus. A concubinatu 20 abducti et decem ex iis in honesto matrimonio collocati. Duobus viris persuasus ad uxores, quas deseruerant, reditus. Maleficiis liberatae duae per Sacramenta et Ecclesiae orationes. Incubi etiam infestatio expulsa ab una. Septem a proximis periculis virginitatis amittendae et aliis ereptae. Ab angoribus conscientiae liberi facti quatuor. Pax inter quatuor paria coniugum gravissime dissidentium procurata. Alii septem bostili odio inter se dissidentes ad mutuam rediere concordiam. Sex nostrae Societatis ignari, eam fide aliorum suspectam habuere, at ubi manifeste falsitas malevolentiae per unum ex nostris detecta est, et intellectum mutarunt et nostros, quos antea oderunt, amore prosequuntur. Mitto curam carcerum et hospitalium et iis, qui ad supplicia ducuntur, navatam operam, quae ordinata per nostros in hac tam ampla civitate fiunt. Instituta duplex missio ad duo Monasteria Virginum, quibus per Confessiones Generales illorumque instituto servientes exhortationes servitum est. Exercitiis spiritualibus exculti domi nostrae decem. Templum Sanctorum Petri et Pauli Apostolorum iam perfectum noncessat difficillimis temporibus Serenissimus Rex noster foris et intus exornare, missis hoc anno eam in rem aliquot florenorum millibus. Unde etiam usibus eius sequenti anno, ubi videbimus, datum est initium.

Annus 1620. 39 Subornarant Academici Seniorem Scholae Parochialis Bmae Virginis, ut litem intenderet Cantori nostri templi et efficeret apud Rectorem Academiae, ne illos pueros liceret nostro Gantori docere in portula templi. Sed per nostros modeste ostensum est Seniori, tam germanicam linguam quam rudimenta Grammatices doceri pridem solitos pueros in praedicto loco, et eos ut plurimum non nisi 30 admitti eosque inferioris conditionis, nec doceri nisi in ordine ad cantum templi nostri; sicque Senior a lite supersedit. Annotat in historia templi huius anni P. Petrus Kamocki, Praefectum templi, ne domus gravaretur, singulis mensibus dari solitum 5 florenos pro vino; sed addit hoc tantum aliquot mensibus factitatum et domui postea totum negotium vini relictum. Senior Scholae Parochia- lis convenit cum Cantore Templi S. Barbarae. Vinum pro tem- plo Domus procurat. Annus Domini 1621. Mutio Vitellesco Societatis Jesu Praeposito Generali, Joanne Argento per Regnum Poloniae Praeposito Provinciali, Joanne Wielewicki Do- mus Professae Cracoviensis Praeposito. Numerus nostrorum in Domo S. Barbarae varius erat. Nam cum primo semestri 34 morarentur, dimissis iis in Austriae Provinciam, qui inde ad nos venerant, et aliis, qui ad templi SS. Petri et Pauli Apostolorum Basilicam stabilem commorationem hoc anno habere coeperunt, tantum 26 semestri altero numerabantur. Sacerdotes videlicet 15, Scholastici Lectores ad mensam duo et Fratres Adjutores 9. Solennitas Circumcisionis Domini consueta celebritate et animarum fructu transacta. Utraeque vesperae et Sacrum cantata a R. D° Kretkowski, Canonico Cracoviensi; qui etiam nobiscum prandium sumpsit cum Castellano Sendomiriensi Do Ligeza, D° Malachowski Regio aulico, D° Tyszkiewicz Palatinide Brestensi, R. Do Bobola, R. D. Archipresbytero, D° Szydłowski, Do Robakowski, DD. Consularibus 4 et aliis. Eodem die ab Episcopo Cracoviensi evocatus P. Fredericus Szembek Wawrzyncicos 1) effecerat apud eundem sequenti die, ut inter 7 Ecclesias, quae more Romano pro indulgentiis designandae erant, poneretur etiam templum S. Annae, ut tali modo et devinciret sibi magis Episcopus Academicos et nos templo SS. I. Numerus nostrorum inDomo S. Barbarae. Festum Circumci- sionis Do- mini. Templum S. Annae inter 7 templa po- nitur. 1) Wawrzynczyce in archidiaconatu quondam cracoviensi, decanatu proszowicesi, ubi episcopi cracovienses aulam habuerunt. Fundus Wawrzynczyce pertinebat ad bona episcopalia.

40 Annus l62l. Petri et Pauli magis addictos redderemur, sed neutrum secutum est, ut suis locis palam fiet. Frustatim dissecta corpora humana sparsa. Ingressus in Capita- neatum Cracovien- sem Comi- tis a Tar- now. Iuvat Col- legium S. Petri. 2. Nostri in Provin- ciam Au- striae di- scederein- cipiunt. Eleaemo- syna pro Collegio S. Petri. Votorum Renovatio De non multipli- candis lit- teris: Soli, Patris No- stri Ordi- natio. Depositum Dorotheae Ro- sianka. Eleaemo- Dissectum sive unius sive duorum hominum corpus in plurimas partes, 9a huius mensis, sparsum erat in suburbiis in foro et in aliquot plateis et frusta plusquam 70 collecta ac in Coemeterium Bmae Virginis erant delata. Inquisitum diligenter a Magistratu civili in authorem tam atrocis ac barbari facinoris, sed nihil cognitum. Quidam tamen suspicabant adulterum cum adultera ita frustatim dissectos. Ingressus Gracoviam maximo comitatu novus Capitaneus et Generalis Cracoviensis Gabriel Comes a Tarnow 13a istius mensis, qua etiam die initium iudiciis more consueto ab illo datum. Adiit eum Superior Domus S. Barbarae cum P. Friderico post duos dies, quos ille humanissime excepit et promissa sua de fundatione Collegii Cracoviensis ante facta statim exequi coepit. Antequam enim bona stabilia in eam rem conferret (ob certas enim causas statim dari non poterant). quolibet anno 1200 florenos Collegio nostro ad S. Petrum assignavit et eosdem pro hoc anno non multis post diebus numerari iussit. Postquam res in Moravia pacatiores esse coepissent, tres ex iis, qui ex Austriae Provincia apud nos erant, nempe P. Jonas Ladnicerus, P. Joannes Urbani et Melchior Hagen, Coadiutor, Olomutium Cracovia discesserunt 19a huius mensis, feliciterque eo pervenerunt, ut postea nobis scriptum erat. Reliqui detinebantur adhuc tum Gracoviae tum in aliis nostrae Provinciae locis, eo quod magna ex parte nostrorum domicilia per Austriae Provinciam aut vastata aut spoliata accomodanda essent. Misit pro Collegio S. Petri Gabriel Comes a Tarnow florenos 1200, 21a istius mensis, sicuti erat pollicitus. Eadem die prandium nobis dedit R. D. Simon Bmae Virginis Sacristianus 1) ac ipse simul nobiscum sumpsit cibum. Expedita votorum Renovatio, 24a huius mensis, praemissis iis, quae more Societatis praemitti solent. Quia litterae ad Admodum R. P. Nrum inscriptae illa vocula: »Soli« et sine necessitate et cum impedimento negociorum multiplicari nimium coeperant, ideo praedictus P. Noster, 30a huius mensis, literis Roma datis ordinavit, ne id tam frequenter fieret, maxime cum ea quae literis committuntur eius generis sint, quae secreto opus habeant, nec cum aliis, ad quos id non spectat, communicari postulent. In iisdem litteris ostendit, se omnes literas ad se datas, sive sint cum illa particula inscriptae sive non, hucusque semper legere et pollicetur nusquam sibi cuiusquam literas fore onerosas. Quaedam virgo Dorothea Rosianka, ultima huius mensis, tulit 200s flo- renos clausos ad nos hac conditione, ut illa vivente apud nos servarentur et libe- rum usum eorum habere posset, post mortem autem suam domui S. Barbarae cederent; et satisfactum eius petitioni, quia in bonum huius domus cedebat. Submissa per Januarium eleaemosyna pecuniaria florenorum 400. Nempe ab 1) Gierlakowski 1622.

Annus 1621. 41 Episcopo Cracoviensil) 141. A Cuiaviensi 2) floreni 100. A Palatina Cracoviensi Firleiowa floreni 50. A Palatino Gracoviensi3) floreni 28. A Castellano Sandecensi4) floreni 12. A R. D. Nucerino floreni 10. Ab Agnete Skopkowna et Pakoszczanka floreni 10. A virginibus pro nobis mendicantibus floreni 12. A variis alii 34. Res datae constiterunt florenis 38, nempe a Parocho, Bolechovicensi duae metrete siliginis et 3a ciceris. Ab Abbate Tinecensi5) siliginis metretae 10. Ab Episcopo Praemisliensi 6) acervus foeni et ab aliis reliqua minutiora. Prima Februarii ad Provinciales scribit Admodum R. P. Noster, mdicens orationes et Sacra tum pro mortuo Pontifice Paulo Vo 23a superibris mensis, tum pro felici successu electionis pro futuro Pontifice instituendae. Et quidem Paulo V° non parum debebat Societas, tum ob Divinum officium et litteras remissoriales in ordine ad canonizationem triumnostrorum Beatorum concessas,- tum ob confirmationem instituti et ob concessionem indulgentiarum missionum ac menstruae Communionis et alia. Cur autem in illo dissidio, quod illi cum Venetis intercesserat, nobis ex dominio Veneto ob authoritatem etmandatumPontificisdiscedentibus,secuta deinde pace aliis revocatis religiosis, nos non fuerimus revocati, diximus aliqua in Anno Dni 1606, n. 48. Certe apud multos pios et prudentes tam saeculares quam Ecclesiasticos hoc nomine Paulus V8 non bene audivit, quod pacem cum Venetis sine Societatis restilutione concluserit, cum pure ob eius peculiare mandatum tempore interdicti eadem Societas dominium Venetum reliquisset. De vita et gestis huius Pontificis vide multa apud modernos scriptores. Venit R. D. Provincialis cum P. Henrico Picherto et Alberto Voinicensi 10a huius mensis et ad 15am eiusdem nobiscum commoratur, totum tempus in variis consultationibus de rebus Provinciae et huius domus consumens. Datum eadem die initium Synodo Dioeeesanae, convenientibus ad eam fere 1200ia Parochis praeter alios plurimos Praelatos. Gontinuata post Synodus per 5 dies, quibus varia, iam antea ab Episcopo et ab eius Auditore conscripta et statuta, quae etiam brevi post erant impressa, legebantur. Plurima tunc contra Religiosos mendicantes decreta erant, quorum tamen non omnia a Pontifice Maximo erant confirmata. Omnia fere attribuebantur R. D. Zaierski Auditori, qui postea Suffraganeus Luceoriensis mortuus erat et qui parum affectus Religiosis ac Religionibus putabatur. Sub idem tempus venit rumor, qui brevi post confirmatus erat, de morte Skinder Bassae, qui in Octobre anni superioris auxilio Sultani Galgae aliorumque Tartarorum exercitum nostrum in Valachia, ipso supremo militiae Praefecto occiso, profligaverat. Et quidem initio spargebatur, Skinderum ab ipso Galga Indicuntur orationes promortuo Paulo V° etpro electione novi Pontificis. Ob Socie- tatem in dominium Venetum non resti- tutam non bene audi- vit Paulus V. 3. Adventus R. P. Pro- vincialis. Initium Synodi Dioecesa- nae, in qua multa contra Re- ligiosos. Mors Skin- der Bassae per mor- bum 1) Martinus Szyszkowski. 2) Paulus Wolucki f 1622. 3) Joannes Comes a Tenczyn. 4) Sigismundus Tarlo f 1628. 5) Stanislaus Lubienski. 6) Joannes Wejzyk. Wielewicki IV, 6

ex melan- choliacon- tractum. In transla- tionefune- ris Palati- nae Calis- siensis Sa- cra et Ora- tiones in- dictae, Legatum ante mor- tem R. D. Taranow- ski nobis misit. Missi alii in Au- striam. 4. Promulga- tio Statio- num Cra- coviae. Templa 7 proiis assignata correspondentia Romanis. 42 Annus 1621. occisum contentione orta ob praecipuos captivos, quos uterque lucri causa penes se detinere conabatur. Postea tamen certo cognitum eum morte naturali obiisse, quam morbus antecesserat ex melancholia accersitus. Intellexerat enim Imperator Turcicus, victoriam ex nostris relatam nimio suoram sanguine constitisse. Deinde valde moleste ferebat, Skinderum cum Galga non usos victoria et in viscera Regni non penetrasse, indeque Skinder Eassae vehementer iratus ferebatur. Quidquid tandem sit ea de re, illud certum erit, morte Skinderi, quae superiori mense contigit, res in castris Turcicis ac Tartaricis ad Bialogrodum constitutis perturbatas non parum fuisse et nostris tempus datum bellicoapparatui comparando non sine manifesto Divinae providentiae clementiaeque in hoc Regnum argumento. Transferre debebat corpus mortuae suae coniugis Sophiae T§czyniae Joannes Gostomski, Palatinus Galissiensis, lla huius mensis ad Domus Professae Varsaviensis templum novum. Itaque hac die sicut in omnibus locis nostrorum per hanc Provinciam (id enim impetraverat a R. P. Provinciali praedictus Palatinus), ita in templo nostro omnes Patres Sacrum funebre pro anima praedictae mortuae habebant et Fratres Coronas recitabant. R. D. Nicolaus Taranowski in dies magis deficiens et se morti proximum videns 500 florenos, quos nostrae domui testamento legaverat, maluit adhuc vivens nobis dare. Itaque eos 12a huius mensis nobis misit et se nostrorum Sacrificiis orationibusque diligenter commendavit. Missi iterum 4 Sacerdotes, qui nobiscum manebant, Olomutium 13a istius mensis, nempe P. Daniel Vasarhelini, P. Joannes Pozdzieracki, P. Joannes Bystricensis, P. Franciscus Kazhemeli; et feliciter eo pervenerant, licet plurimas militum cohortes transire necessum esset. Dies decimus quartus huius mensis memorabilis erat Civitati Gracoviensi solenni promulgatione Stationum septem Ecclesiarum ad instar Romanae urbis, quas ante annum a Sede Apostolica Martinus Szyskowski, Episcopus Gracoviensis, impetraverat et promulgationem ob varia quae intercesserant impedimenta in diem istum distulerat. Secundum Romanas igitur 7 ecclesias Cracoviae 7 ecclesiae sunt designatae hac die, ut sibi et in titulis et in altarium numero, ad quae pro Indulgentiis orandum esset, corresponderent. Itaque ecclesia Cathedralis ecclesiae S. Joannis Lateranensis, ecclesia SS. Petri et Pauli Apostolorum ecclesiae Sancti Petri in Vaticano, ecclesia ggmae Trinitatis Ordinis Praedicatorum ecclesiae S. Pauli in via Ostiensi, ecclesia Parochialis Bmae Virginis in circulo Cracoviensi ecclesiae S. Mariae Maioris, ecclesia S. Annae ecclesiae S. Grucis in Hierusalem, ecclesia S. Francisci ecclesiae S. Laurentii extra muros, denique ecclesia S. Bernardini Patrum de Observantia ecclesiae S. Sebastiani ad Catacumbas, ut sibi corresponderent indulgentiasque simi-

Annus 1621. 43 les haberent, declaratum. Additus et aequalis numerus altarium stationum tabulis affixis, nempe in ecclesia Cathedrali altaria tria, in ecclesia SS. Petri et Pauli Apostolorum septem, in Ecclesia S. Trinitatis 7, in Parochiali Bmae Virginis 3, in ecclesia S. Annae 3, in ecclesia S. Francisci 7, in ecclesia S. Bernardini 5. Haec autem omnia promulgabantur in templis praedictis Processionibus ad eadem factis Venerabilis Gapituli cum ipso Episcopo, Cleri numerosissimi et praeter alios 1200 Parochorum aliorumque Praelatorum, qui ad Synodum convenerant, omnium Religiosorum et Confraternitatum. Ut autem visitationes harum Ecclesiarum facilius et sine errore frequentarentrur, edita de iis erat iussu Episcopi instructio et latina et polonica ab uno e nostris, nempe P. Friderico Szembek. Et quidem in polonica instructione, ut altiores ea devotio ageret radices, in visitatione cuiuslibet ecclesiae certum passionis mysterium recolendum assignatum erat: nempe in aede Bmae Virginis valedictio Christi facta Matri suae; in Sanctae Trinitatis gesta Christi in horto; apud SS. Petrum et Paulum ea, quae Christus in domo Annae et Caiphae est passus; apud PP. Bernardinos de Christo deriso in aula Herodis; in templo arcensi Flagellatio Coronatio Condemnatio; apud PP. Franciscanos Christi Crucifixio; in templo denique S. Annae Christi Sepultura. Porro ex voluntate eiusdem Episcopi in, visitatione harum 7 Ecclesiarum per quandam extensionem, ut duarum aliarum, non ex obligatione, sed ex devotione fieret, nempe S. Barbarae in memoriam Coenae Christi postremae et Ecclesiae PP. Carmelitarum discalceatorum in memoriam Baiulationis Crucis, admonitio facta in polonica instructione. Cur autem non templum S. Barbarae, ad domum Professam spectans, sed templum novum SS. Petri et Pauli Apostolorum inter ecclesias stationum sit relatum, ista est ratio. Scripserat Episcopus Praeposito Domus S. Barbarae, se inter 7 ecclesias unam ex iis, quas Cracoviae Societas habet,. assignaturum et simul postulabat, quam nos cuperemus, ut assignaret. Responsum illi erat, in omnibus locis, in quibus cum domo Professa Societas alia domicilia habet, semper templum Domus Professae prae aliis eminere ratione variorum privilegiorum. Petiit igitur ab eo Superior, ut templum S. Barbarae ad has stationum indulgentias destinaret. Acquieverat Episcopus huic postulationi et se non aliter facturum datis ad Superiorem literis significaverat. Quia tamen postea verebatur, ne moleste ferret Serenissimus, si templum SS. Petri et Pauli a se extructum in hoc privilegio praetermitteretur, innuerat nobis, expedire, ut per nostros, qui in aula tunc versabantur, voluntatem Serenissimi exquireremus. Hoc Altarium numerus in singulis assigna- tus. Instructio edita visi- tationibus templo- rum. Varia Passionis mysteria singulis templis assignantur. Cum ex- _ tensione ad 2 tem- pla. 5. Templum S. Barba- rae inter 7 Ecclesias non est relatum. Quia vo- luntas Re- gis erat, ut tem-

Annus 1621. plum SS. Petri et Pauli hoc privilegium ha- beret. Contra P. Szembek Praelati ad Episco- pum scri- bunt sed res componitur postea. 6. Residentiae Faustoviensis initium. Communi- catio me- ritorum. Triduana Oratio. Ieiunium feriae Sae Quinqua- gesimae. Composi- tio amica- bilis inter Domum probatio- nis et Dum Grodecki. Professio Pis Surli- gaeetalio- rum gra- dus. dum nostri faciunt, intelligunt Serenissimum eo inclinare, ut templum SS. Petri et Pauli praedictam indulgentiam habeat. Itaque volurrtatem Regiam nostro desiderio libenter, uti decuit, anteposuimus. In hoc promulgandarum stationum processu non deerant contradictiones contra P. Fridericum Szembek. Cum enim ille latinam instructionem de modo expediendarum stationum iussu Episcopi edidisset et Episcopus nihil antea de eo negocio cum Praelatis Gapituli Gracoviensis constulisset, moleste id Praelati tulerunt et decem fere capita, tum in praeiudicium suum tum contra dignitatem Basilicae Cathedralis in praedicta instructione facta, Episcopo in scripto miserant, non sine acerba reprehensione Pis Szembek, a quo Episcopum ad illa omnia inductum arbitrabantur. Res tamen postea ita composita fuit, ut ob postulata Praelatorum aliqua in Instructione impressa immutata essent, aliqua eaque non pauca omissa. Ipse etiam P. Szembek sub tempus praedictorum Processionum in templo SS. Petri et Pauli Apostolorum iussu Episcopi ad confertissimam multitudinem concionem habens et Processionum ac Stationum intentionem indulgentiamque explicans, aliqua ex parte satisfecerat Praelatis. Discessit Cracovia R. P. Provincialis 15a huius mensis accepto ex hac domo P. Bartholomaeo Obornicensi, ut eum Residentiae Faustoviensi, quae isto anno liberalitate Episcopi Kioviensis 1) habuit initium, Superiorem constitueret; quod et brevi post factum erat. Communicationem meritorum Societatis Roma missum detulit Superior Domus 16a istius mensis duabus viduis, nostris Benefactricibus, Mfcae Dae Dorotheae Czarnkowska, Succamerarie Posnaniensi, et Mfcae Dae Sophiae Czeska. 21a Februarii ad 23am inclusive triduana Oratio more consueto peracta, raagna Eucharistie ac Poenitentiae Sacramenta usurpantium frequentia. Conclusit eam ipsemet Episcopus Cracoviensis, qui etiam eo die Sacrum apud nos habuit lectum et nos omnes suo prandio domi nostrae excepit ac ipse nobiscum pTansus est ieiunans. Hoc enim anno in feriam tertiam post Quinquagesimam Vigilia S. Matthiae inciderat, quae rigide observata est. Eadem 21a compositio amicabilis domi nostrae facta est inter Domum Probationis eiusque Rectorem P. Andream Vachocium et inter D. Adrianum Grodecki, superiori anno dimissum 7a Julii. Et quidem 15a huius, antequam R. P. Provincialis currum conscendisset, venerant arbitri huius negocii ipsimetque sunt fassi palam, nostros nihil iure debere D° Grodecki. Ut autem aliquid illi per compositionem demus, in aliud tempus distulerant. Itaque praedicta Dominica Quinquagesimae ita conventum erat, ut 1300 florenos a domo probationis Dus Grodecki accipiat, quod non multum post factum est. Conclusus mensis hic solenni 4 votorum professione Pis Laurentii Surligae, cum quo simul P. Josue Bruno Formatus Coadiutor Spiritualis et Martinus Ignatius Formatus Coadiutor Temporalis facti sunt 28a Februarii in manu P Joannis Wielewicki Domus Praepositi. Eodem mense Bolechowicos 2) duo nostri missi, ut circa primam Domini- 1) Boguslaw Radoszecki. 2) Bolechowice pagus in Archidiaconatu cracoviensi decanatu scalensi, nunc vero decanatu bolechovicensi.

Annus 1621. 45 cam Quadragesimae poenitentibus aures darent; et per 9 dies 1200 confessiones in hac missione exceperunt. Eodem vero die Professionis Pris Laurentii Primitiae in templo nostro peractae Magistri capellae Episcopi Cracoviensis. Accepimus mense Martio in eleaemosyna pecuniaria florenos 342; nempe a Da Sophia Czeska florenos 112. A Virgine Anna florenos 100. A Parocho Czerminensi florenos 30. A Palatino Cracoviensi florenos 28. A Do Rab et eius coniuge florenos 23. A R. D° Bobola floreni 12. A Da Pipanowa alii 12. Quidam pauperes florenos 17. A variis aliis floreni 25. Res datae florenis 94 suntaestimatae: A Palatino Parnaviensi 1) metretae tritici 10. A Capitaneo Cracoviensi piscium 5 sexagenae A Do Klauznic Consulari medium vas piscium salitorum et minutiora ab aliis. Rebus in Austria utcunque pacatis, coeperunt nostriad illam Provinciam spectantes, qui ante duos fere annos expulsi ab haereticis huc confugerant, plures isto mense eo mitti. Itaque 4a Martii Cracovia Olomutium Georgius Slabinus, P. Georgius Ferus, P. Leonardus Praesul, P. Venceslaus Wydra, P. Wenceslaus Rauscher, P. Georgius Moses et cum iis Fratres nostri Georgius Leo, Georgius Pieczynowski, Theodorus Szeflerus, Petrus Sterglerus, Georgius Cinitnai, Gaspar Hopffenmiller. Alii post aliquot dies illos sunt secuti, ut suo loco videbimus. Eadem 4a Martii venit Varsavia Comes ab Althan, Legatus Imperatoris, ob quaedam negocia et ob visitanda 7 stationum templa, quae nobiscum pie obiit et bis domi nostrae, nempe 8a et 10a huius mensis, cum filio suo et cum Decano Viennensi nonnulisque cognatis cibum sumpsit. Circa quod tempus, nempe 9a istius, R. D. Stanislao Garwacki, Canonico Cracoviensi, in sacello Congregationis Assumptae, quod penes nostrum S. Barbarae templum est, Ordinis Militaris, cuius ipse erat Institutor et ad quem non solum secularibus, sed etiam ecclesiasticis patebat aditus, solenniter crucem dedit, postquam prius praedictus Canonicus Sacrum Missae officium coram illo absolvisset. Discessit Cracovia Comes ab Althan in Austriam 10a istius mensis circa vesperam. Et in eius comitatu abierunt nostri septem, nempe: P. Gallus Szerer, P. Michael Besco, P. Joannes Antali, Stanislaus Szydlowski, Petrus Rumer, Georgius Aquitanus, Christophorus Trzebnicki — pro quibus conducti erant vectores a Praeposito domus. Dum rediissent nonnulli vectores, qui pro nostris in Austriam devehendis erant conducti, 13a huius mensis Cracoviam, intelleximus, eos in reditu et equis et pecunia a militibus haereticis spoliatos. Itaque statim et a civili et ab arcensi Magistratu nostri literas efficaces impetrarunt, quas dum vectores Praefecto illorum militum reddidissent, omnia illis sunt restituta. Ob bortum seu fundum, Cipsarensem dictum, pro domo S. Barbarae olim ab Admodum R. D. Taranowski parum caute, licet optima fide emptum (a nostris vero neglectum, quia varii in eum ius praetendebant) suasu quorundam Eleaemo- syna Mar- tii hic per errorem posita. Post se- quentem mensem erit Febru- arii. 7. Nostri 12 mittuntur in Au- striam. Comes ab Althan, Ordinis sui cru- cem dat R. D° Gar- wacki. Discessit in Au- striam et cumeono- stri septem Spoliatis vectoribus Nostrorum causa sunt o- mnia resti- tuta. 8. Ad Cipsa- rensem hortum l) Joachim Comes a Tarnow, germanus Palatini cracoviensis,

Annus 1621. cur nostri non pervenerint nec eius possesio- nem adie- rint. Eleaemo- syna Fe- bruarii. 9. Festa Paschatis. Lustratio Nobilitatis Craco- viensis. Semina- rium Ca- lissiense adiit Praepositus domus Mfcum Dum Chehnski, Vexilliferum Cracoviensem, (cuius famulus tunc praedicto fundo utebatur) 29 huius mensis. Et inprimis authenticam emptionem R. D. Taranowski, deinde donationem ab eodem Domui nostrae factam Do Vexillifero ostendit multaque alia pro isto negocio in medium attulit. Habuit alia iura antiquiora penes se Praepositus domus, sed ne illa ostenderet, unus Proconsul (quem consilii gratia prius adierat dictus Praepositus, antequam ad Vexilliferum iret) disuaserat; eam videlicet ob causam, ut postea cognitum est, ne vulgatis illis nonnullae controversiae inter Civitatem et Monasterium Zwierzynecense iam sopitae iterum excitarentur. Lecta emptione et donatione Dus Chemiski conabatur quidem ostendere, se in illum fundum antiquius ius habere, bona tamen fide pollicebatur suum hoc ius totum Societati dare velle et longe plura, sed simul petebat obnixe, ut famulus eius senex ad vitam suam eo uti posset. Dissimulavit totum Superior domus et in aliud tempus distulit. Sed interim cognitum erat Monasterii Zwierzynecensis illum fundum fuisse et Abbatissam, postquam iure cum violentis possessoribus egisset et causam lucrata fuisset, eundem fundum expulsis iis, qui eum occuparant, recepisse. Atque ita sicut nunquam in possessionem huius fundi veneramus, ita etiam, postquam cognovimus in eum ius habere praedictum monasterium, omnem de eo curam deposuimus. Eleaemosyna Februarii (nam per errorem eleaemosynam Martii supra posuimus) pecuniaria erat florenorum 715. Nempe: a R. D° Taranowski floreni 500. A quadam paupere floreni 80. A Parocho Czerminensi floreni 10. Ab aliis variis 25. In rebus eleaemosyna constitit florenis 64. A Do Magno Oeconomo siliginis metretae 10 et tritici aliae 10. A Da Plazina acervi duo foeni. Minutiora alia abaliis. Sicut tota Quadragesima, ita longe magis circa festum Paschatis, quod in Ham Aprilis inciderat, apud nos frequentantium Poenitentiae ac Eucharistiae Sacramenta multitudo continua erat. Tribus etiam Missionibus circa eadem tempora factis, una Bolechovicensi, Wieclawicensi 1) altera et postrema Niepolomicensi non pauci fructus in horreum Domini relati. Lustratio Nobilitatis Cracoviensis ob bella imminentia 19a huius mensis facta, presentibus Gastellano2), Palatino3) et Generali Capitaneo4) Cracoviensibus, item Palatino Parnaviensi 5), Castellanis Są-decensi6), Biecensi7) et aliis et praeter multorum opinionem magna cum pace transacta. Synodus Provincialis Gnesnensis sub Laurentio Gęmbicki, Archiepiscopo Gnesnensi et Primate Regni, 26a istius mensis inchoata 1) De Wieclawice et Niepołomice cfr. ea, quae diximus in Wielewicki p. 264 et 314 fasciculi III. 2) Georgius dux Zbarascensis. 3) Joannes comes a Tęczyn. 4) Gabriel Comes a Tarnow. 5) Joachim Comes a Tarnow. 6) Sigismundus Tarfo. 7) Nicolaus Firlej.

Annus 1621. 47 et ad lam Maii est continuata. In hac Synodo, incitantibus contra nos multis Praelatis malevolis Archiepiscopum, decretum erat latum de transferendo Seminario GaUssiensi (quod curae nostrae sanctae memoriae Stanislaus Karnkowski subiecerat et pro quo Calissii egregias aedes ex muro extruxerat aliosque clericos, ne aliquando Seminaristarum Galissiensium translatio esset, Gnesnae fundaverat) Gnesnam, quod postea executioni est mandatum. Ingentes inde tricae inter nostros et Archiepiscopum Gęmbicki intercesserunt et ad mortem usque durarunt; imo nec eius morte sunt sublatae, ut fusius in historia Gollegii CaUssiensis videre est. In eadem etiam Synodo renovata est postulatio de Ganonizatione B. Stanislai Kostka, quae etiam in simili conventu sub Bernardo Macieiovio facta erat. Gabriel Comes a Tarnow cum suo germano Joachimo Palatino Parnaviensi domum nostram 27a huius mensis visitarunt et cibum nobiscum sumpserunt cum variis suis Gomitibus. Eleaemosyna mensis Aprilis erat florenorum 193 in pecunia. A D° Petricovio J. U. D. floreni 60. A quodam paupere floreni 30. A D° Bobrownicki floreni 20. A Virginibus pro nobis mendicantibus floreni 26. A D° Magno Oeconomo floreni 10. Ab aliis variis 47. Si autem bic addantur 100 floreni a Da Guttetorowa1) pro reparatione horti, iuxta contractum cum ea factum dati, erit percepta pecunia huius mensis florenorum 293. Res a variis submissae constiterunt florenis 17. Venerat Cracoviam Ducissa Ostrogiae Anna de Stemberg 4a Maii, septem templorum stationibus insignium visitandorum causa; cum eaque venerant duo nostri, P. Georgius Tyszkiewicz et P. Paulus Zaborowski. Discedens autem 8a huius Cracovia reliquerat apud Domus Praepositum Crucifixum succineum et cor aureum, Romam suo tempore per commodas occasiones transmittenda ad Adomodum R. P. Nrum Generalem ; et fidelissime postea erant remissa. Sepulta in templo nostro 6a istius mensis Virgo Dorothea Slocianka. Haec admodum iuvenis adhaeserat Palatinae Cracoviensi Barzinae, eique fere 40 annis famulabatur et sicut in obsequiis eius erat fidelissima, ita devotionem raram Dnae suae aemulabatur egregie, cum ea totis fere diebus in orationibus perseverans. Inter caetera mirabilis erat nostrae Societatis propugnatrix contra detractores et malevolos et cum esset non vulgari prudentia praedita, non paucos Societati conciliabat. Quidquid vel piorum eleaemosyna vel propria industria acquirebat, ipsa enim paucis contenta, totum templo nostro largiebatur. Mortua in domo viduarum, cum se ad mortem omnibus Sacramentis munita comparasset, annos nata ultra 70. Sepulta sub cathedra concionatoria die qua diximus. Ad instantiam enim Palatinae Barzinae ius sepulturae in nostro templo erat illi concessum. translatum Gnesnam sub Gembicki Archiepiscopo in Synodo, unde variae tricae. Postulatio Canoniza- tionis B. Stanislai. Eleaemo- syna Apri- lis. 10. Ducissa 0-strogiae ob 7 templa visi- tanda ve- nit Cracoviam. Dorotheae Slocianka sepultura. Quantope- re nostros defenderit et eleae- mosynis iuverit. 1) Dobrodziejska.

48 Annus 1621. Festum Penteco- stes. Eleaemosyna Maii, Debitum 2000 restitutum D° Abrahamo Ronenber- go per pecuniam ab aliis mutuo acceptam. II. Direptio officinae in foro per studiosos Academi- cos. Qui inde tumultus. Mors P. Zorawski. Eius pa- tria. Ingressus in Societa- tem. Studia. Dominica Pentecostes, quae in 30am huius mensis inciderat, Sacrum et utrasque vesperas in templo nostro cecinit R. D. Bobola, Canonicus Cracoviensis, qui etiam nobiscurn prandium sumpsit. Eleaemosyna pecuniaria huius mensis erat florenorum 110. A R. D. Mosiazek floreni 40. A R. D. Bobola floreni 16. A Mfco D° Nicolao Porembski floreni 16. A Da Plazina floreni 16. A Do Jaskolski floreni 10. A variis aliis floreni 40. Res submissae constiterunt florenis 33, nempe: A Rmo Praeposito Miechoviensi lardi 4 partes et caseorum duae sexagenae. A Mfco D° Komorowski 3 vasa butyri. A Da Szelagowa vas butyri et caseorum sexagena. Ab aliis esculenta et poculenta minutiora varia. Ipsa prima Junii die reddidit Superior domus D° Abrahamo Ronenbergo Proconsuli Cracoviensi 2 millia florenorum, quae ab illo mutuo acceperamus 23a Octobris Anni 1619 pro debito ex horti emptione contracto dissolvendo. Recognitio huius debiti, cum eam nobis Dns Abrahamus reddidisset, accepta et lacerata est. Porro haec 2 millia partim ex 800is florenis, quos domi habuimus, partim ex mille ducentis mutuo acceptis sunt congesta. Nam D. Paulus Celari 70003 et D. Georgius Klauznic 50008 dederant nobis mutuos florenos. Utrique recognitio debiti cum obligatione restituendi, D° quidem Celario pro 11* Novembris et D° Klauznicio pro 29a Septembris, data. Circa idem tempus Academici studiosi cuiusdam mercatoris haeretici officinam in foro invaserant et diripuerant, quae res magnorum tumultuum occasio fuit. Gum enim Generalis Capitaneus Cracoviensis 1) rem tam atrocem impunitam esse nollet et suspectos de hoc crimine, qui antea a Rectore Academiae2) proscripti erant, ad publicos carceres ducere iussisset, varia per tumultum tentare conabantur reliqui studiosi, sed frustra. Nam 3a huius eiaculantibus peditibus Gapitanei sclopos ad terrendos concurrentes, unus pauper studiosus remote satis stans casu est occisus seu globo traiectus. Et iterum sequenti die eodem modo perempta una foemina. Non pauci etiam ex studiosis erant vulnerati tunc temporis; atque ita metu Capitanei a tumultibus abstinuerunt. Eadem 4a huius mensis circa vesperam mortuus est in domo S. Barbarae P. Nicolaus Zorawski. Natus is erat Posnaniae in Maiori Polonia circa annum Domini 1585. Ingressus Societatem nostram aetatis anno 17, cum antea in Posnaniensi Collegio humamoribus litteris operam dedisset, in iis non contemnendum profectum fecisset. Post biennium probationis votis emissis scholasticus approbatus factus, Rhetoricae uno, Philosophiae tribus, Theologiae qua- 1) Gabriel comes a Tarnow. 2) Jacobus Najman j. u. d. canonicus cracoviensis, archidiaconus pilicensis (z.m. 1631) de quo vide ap. Wielewicki plura tomo III et infra. Appelatur etiam Najmanowicz.

Annus 1621. 49 tuor annis operam dedit, in quibus omnibus supra mediocritatem profecerat Docuit in Grammaticae secunda schola Calissii duobus annis, Leopoli per duos similiter annos quaestiones de iure conscientiae et nostris et externis magna satisfactione legit. Ad cursum philosophicum legendum Calissium vocatus, circa finem Logicae desinere debuit et Posnaniam ad nativum aerem ob morbos graves curandos sese conferre. Postquam utcunque convaluisse videretur, Jaroslaviam in Russiam missus erat, ibique et Concionatorem templi parochialis et Praefectum Scholarum per unum annum egit. Sed cum ibidem in Hecticam incidisset seu potius recidivam eius (nam pridem in eo vires sumpsisse putabatur) subiisset, misus Cracoviam ad domum Professam, ut commodius valetudinem praesentibus variis medicis curare posset; postquam quatuor fere mensibus decubuisset, die supra notato omnibus Sacramentis munitus pie obiit, cum annum aetatis 36 ingressus fuisset et in Societate 19um annum agere coepisset. Sepultus est sequenti die ad altare maius in sepulchro nostrorum. Post mortem Jacobi Janidlovii, viri prudentis et pacati, electus erat Academiae Rector Jacobus Naiman, Archidiaconus tunc Pilicensis Juris utriusque Doctor. Hic ob Comitem a Tarnow Gabrielem, Gapitaneum Cracoviensem, Studiosis iratum ob excessum suprapositum, reconciliandum coepit 6a huius mensis a variis studiosis iuramentum exigere et diligenter inquirere in conscios et complices direptionis publice in foro factae. Pro hostili autem animo, quem contra Societatem a multo tempore gessit et iam gerit (contra quam, uti notavimus suo loco, librum famosum »Cathedra« dictum ac eam ob causam iussu Episcopi Cracoviensis in indicem prohibitorum relatum, scripsit) nolebat actum inquisitionis sine gravissima contra Societatem contumelia expedire. Ad iuramentum enim Studiosis sese accingentibus aiebat, parum illud prodesse, cum Jesuitae doceant posse esse iuramentum verbale sine intentione etc; ideoque eos per eosdem Jesuitas nullo negocio a iuramento absolvendos. Et quidem absolutionem a iuramento falso nos posse dare, sicut et alios Religiosos, modis debitis non abnuimus, sed quod doceamus iuramentum verbale sine intentione, magnam ea in re nostris iniuriam faciebat. Quia vero praedictus Rector publice praesentibus plurimis ea contra nostros effutierat, putabant non pauci nostri, rem talem nullo modo dissimulandam. Idem suaserant nonnulli Praelati nostri amantes. Instante tamen adventu R. P. Provincialis ad eum res tota reiecta fuit, qui postea dissimulatione utendum censuit. Anna Doctoris Mitkowski coniux, foemina admodum pia et Societatis nostrae perquam studiosa, sepulta est in sacello Di Razik ad portam templi nostri sito, ut notat P. Kamocki in sua templi historia. Eadem die, ut idem annotat, Wielewicki iv. 7 Munia in Societate peracta in variis locis. Mors et sepultura. 12. Jacobus Naiman, Rector A- cademiae, inquirens inpetulan- tes Acade- micos, nostros calumnia- tur. Suadebant nonnulli, ut de calu- mnia cum eo agere- mus, sed dissimu- landum erat. Exequiae in nostro templo

Annus 1621. 

Annus 1621. 51 gendum Guttenbergii abstulit carnifex; 15 Hosstialek, Primas Ziatecensis, cui caput amputatum postea affigendum palo Ziatecii. 16us Doctor Gessenius, Rector Universitatis Carolinae; quem carnifex in theatrum venientem a tergo manibus attrectavit et manus fortiter strinxit, plectenti linguam forcipe evulsit, capite post truncavit et truncum post prandium in quatuor partes divisum extra civitatem novam appendit, manum vero ad curiam veteris urbis affixit. 17us Doctor Hanselt capite et manu truncatus; 18« Doctor Ripel eodem modo. 19us Dus Kuttnecz, civis Pragensis in trabe ex fenestra curiae protensa, privignus Sussicki, suspensus, eo quod admodum urserit cum suo concive Sussicki, ut omnes Pragae Catholici mactarentur; 20us Sussicki ibidem suspensus, qui Collegium Societatis Jesu, dum Pragae nostri pulsi essent, occupaverat. 21us Nathanael Wodnanski, civis in patibulo foris suspensus, 22us Mascherowski civis, 23us Henricus Rosel, 24us Kocaus, 25us Rzeczicki iunior, 26us Kobacznik, 27us Vokacz decollati, 28us Theodorus Sixtus civis Pragensis, cum flexis genibus ictum expectaret in theatro, a iudice beneficium vitae obtinuit Caesaris voluntate. Quod ubi intellexit, assurgens et ex theatro descendere festinans gradus, per quos descenderet, reperire non potuit. Postea tres Barones: Dus Poppelius, ex Directoribus unus, Dus Pietiperski, D. Rzeczan, ex gratia Caesaris pro supplicio capitis ad carceres perpetuos sunt damnati. Dus etiam Hozlauer eques, ad fossas laurinenses damnatus est Post prandium huius diei capita duodecim cum magno militum et populi comitatu ad turrim pontis delata et sex ex una parte, ex altera etiam sex loco conspicuo affixa, spectaculum et terrorem toti urbi praebentia. Die sequenti Nicolaus Starssi lingua ad patibulum fori affixus per unam horam, mittendus deinde ad fossas laurinenses. Eodem die tres virgis caesi ex civitate ac Regno pulsi. Renovatio votorum praesente et celebrante R. P. Provinciali 24a huius mensis more solito peracta. Iam sequenti die missi in Austriam Martinus Ignatius, Ioannes Kesegi, Paulus Czomofai, Joannes Jaranowski, Stephanus Kerestei, quos antecesserant 15a huius P. Joannes Szelesi, P. Joannes Scutellanus, Vitus Mathiades, Daniel Berlicz, Zacharias Magnerus. Omnes per Dei gratiam in Austriam salvi pervenerunt, ut postea cognoveramus. CumPater JoannesBiesiekierski1) nonnullaadeograviaet infamantia commisisset, ut nullo modo in Societate manere posset, postquam diligenti inquisitione ea, in quibus deliquerat, comperta fuissent et Admodum R. P. Nro Generali scripta ad dimissionem eius ex Societate, ut quamprimum remisetur, idem R. P. Generalis mandavit. Evocavit ergo illum Cracoviam R. P. Provincialis et Professum licet 4 Votorum ac 35 fere annis in Societate manentem, hoc modo dimisit, ut recta e domo nostra in religionem aliquam bene constitutam, quam eligeret (exceptis Militari et Hospitalari), sese conferret. Paruit ille videns aliter fieri non posse et 27a huius mensis ad Canonicos Regulares, apud aedem Corporis Christi Cracoviae manentes, transiit, attonitis ad id omninus externis, qui 15us 16us, 17us, 18us, 19us, 20us, 21us, 22us, 23us, 24us, 25us, 26us, 27us, 28us. 14. Tres IJarones perpetuis carceribus addi- cti. Unus e- ques ad fodinasda- mnatur. Capita pa- lis affixa. Lingua u- nus affi- xus. Pulsi tres ex Regno. Renovatio votorum. Missi in Austriam nostri. 15. P. Joannis Biesiekierski ex Societate dimissio. Elegit Religionem 1) Nomen hoc alio atramento quinquies deletum, in indice tamen, qui autographum. manu ipsius Wielewicki scriptus, praecedit, reperitur,

52 Annus 1621. Canonicorum Regu- larium. Ex eius dimissione nulla ex- ternorum offensio. Quia pri- mus Pro- fessus in hac Pro- vincia est dimissus, ideo novo modo illi patentes litterae di- missionis datae, quae hic ad verbum ponuntur. Exequiae pro mortuo anno praeterito Palatino. EleaemosynaJunii. eum familiarissime noverant, variasque causas eius rei inquirentibus. Nam de vera causa, quae solis Superioribus iisque paucis erat nota, ne nostri aut discurrerent aut loquerentur, interdictum erat. Tantum vero abest, ut aliquid inde Societas in hac Provincia pateretur, ut potius prudentiores quique nos vehementer collaudarent, quod nullo personarum respectu in delicta Religioni noxia severe animadvertamus. Quia vero P. Biesiekierski primus ex Professis 4 Votorum in hac Provincia est dimissus, ideo etiam diversas longe ab aliis dimissionis litteras patentes habuit, quarum tenor erat talis: »Joannes Argentus Praepositus Provincialis Societatis Jesu in Provincia Poloniae omnibus, in quorum manus hae litterae venerint, salutem in eo, qui est vera Salus. Gum S. Sedis Apostolicae auctoritate, Societati nostrae a Summis Pontificibus concessa, possit eadem Societas suos Religiosos ad alios Religiosorum ordines, ut in iis secundum statum Religiosum religiose vivant, transmittere: Omnibus, quibus interest, testatum facimus, nos eadem auctoritate, nobis ab Admodum R. P. Nro Mutio Vitellesco Societatis Nrae Praeposito Generali communicata, iustas ob causas potestatem fecisse P. Joanni Biesiekierski, Sacerdoti legittime ordinato et eiusdem Societatis Professo, ut a nostra Societate ad alium Ordinem Regularem, in quo disciplina Regularis vigeat (non autem militarem aut hospitalarem) transeat et in eo Professionem faciat, perpetuoque! maneat. Et quia Venerabilem Ganonicorum Regularium Ordinem Cracoviae ad monasterium SSmi Corporis Ghristi sibi delegit, ut illum quamprimum ingrediatur, cum Benedictione Domini potestatem facimus. Quodsi forte, quod absit, ex praedicto Ordine ante finitam probationem aut omissam professionem eum exire contingat, alium similem Religionem Regularem ingredi tenebitur statim absque ulla culpabili mora et sic deinceps, ut obligationi, quam tanquam Professus habet, religiose in Religione vivendi satisfaciat. Rogamus autem omnes illos R. R. Patres Religiosos, ad quos ipsum transire contingerit, ut dictum P. Joannem Biesiekierski tanquam Religiosum Dei servum benigne excipere et humaniter tractare velint. In quorum fidem has litteras manu nostra subscriptas et solito Societatis nostrae sigillo munitas dedimus Cracoviae 25a Junii Anno 1621. Ad postulationem Mfci Di Joannis Zebrzydowski anniversariae exequiae hoc mense in nostro templo peractae pro anima parentis eius, Nicolai Zebrzydowski ante annum defuncti. Sacra funebria ab omnibus nostris habita et cantatum unum. Fratres etiam nostri suas coronas recitarunt. Percepimus hoc mense eleaemosynae pecuniariae florenos 627. Applicati nimirum domui a R. P. Provinciali, ex summa eius dispositioni relicta, floreni 500. Ex quartali novi Palatini Cracoviensis floreni 28. Ab Episcopo Cracoviensi floreni 24. A Capitaneo Lanckoronensi 1) floreni 17. A Virgine Langowna floreni 18. Ab aliis variis floreni 45. Res submissae constiterunt florenis 63, nempe: a Do Borek tritici metretae 10. A Do Bobrownicki eiusdem metretae 6. Ab Abbatissa S. Andreae eiusdem metretae 2. A D° Paczek hordei metretae tres. — A Da Popowska vas butyri. A Dno aliud vas eiusdem. A variis aliis maiorum et minorum caseorum sexagenae tres et alia esculenta et poculenta. 1) Joannes Zebrzydowski, palatini Nicolai filius.

Annus 1621. 53 Promulgatum Jubilaeum circa initium Julii seu 4a eiusdem, quod postea duravit ad 18ain per 15 dies Cracoviae et postea in aliis parochiis eiusdem dioecesis, imo et per totum Regnum peragebatur pro necessitatibus Christianitatis a Novo Pontifice Gregorio XV concessum est pro felici eius gubernatione. Conditiones eius consequendi illae erant: visitatio templi cathedralis et parochialis Bmae Virginis in iisque oratio, ieiunium trium dierum in hebdomada, eleaemosynae largitio, confessio et communio. Expedita visitatione et domus S. Barbarae, quae a 12 Junii ad 5 huius duravit, et domus probationis, ad quam 5a huius mensis sese contulerat, discessit Cracovia, 16a eiusdem mensis, R. P. Provincialis, qui praeter eleaemosynam superiori mense applicatam domui S. Barbarae, viatica insuper, quae eadem domus Patribus et Fratribus nostris in Austriam pergentibus dederat, restituit et insuper 52 florenos eleaemosynae dedit. Mortuus 17a istius mensis R. D. Nicolaus Taranowski, Canonicus Cracoviensis, insignis Societatis Nostrae et Domus S. Barbarae amicus ac Benefactor, post longam eamque accuratam ad mortem praeparationem et post consueta Ecclesiae Sacramenta devotissime suscepta. Ex 80 suae aetatis annis 40 fere Cracoviae consumpsit in domo Confraternitatis Misericordiae, a P. Petro Skarga olim fundatae, cuius ipse per triginta aliquot annos Praefectus fuit et eiusdem Confundator habebatur. Toto hoc tempore, duobus fere extremae senectutis annis exceptis, quolibet die in templo S. Barbarae sacrosanctum Missae officium peragebat, raram vitae puritatem, quam frequenti poenitentiae usu fovebat, diligentissime conservans. Sicut autem tanto tempore Sodalitati Misericordiae praefuit, ita et in operibus misericordiae omnibus admirabili erat incitamento, tum ex illis bonis, quae ex canonicatu Cracoviensi illi obveniebant, tum ex his, quae a Sodalibus in commune conferebantur, pauperes cuiuscunque status liberalissime iuvans. Nostrorum etiam in domo S. Barbarae nesessitatibus toto tempore Cracoviensis snae commorationis et ordinariis quolibet mense et variis extraordinariis eleaemosynis ad mortem usque subveniebat, ut ex tot anteactis huius historiae annis satis superque constat. Indixerat Serenissimus Rex ob Turcarum imperatorem, cum ingenti exercitu adventantem, Comitia Generalia Regni duarum hebdomadum sub hoc tempus, in quibus inter varios modos ad tanti hostis potentiam cohibendam, etiam expeditio generalis ordinum ac totius Nobilitatis indicta fuit, cum qua ipse Rex contra hostem procederet. Praemissi autem iam erant duo exercitus: unus cum Carolo Chodkievicio, Supremo Militiae constituto pro hoc bello Praefecto, alter cum Vladislao Principe. Quia vero ante haec Comitia, etiamsi adeo essent brevia, inter districtuum Comitiola etiam more recepto Prosoviensia erant, ideo Academici ad ea sese contulerant, ut per nobilitatem modis omnibus scholas nostras Cracovienses impedirentSed hac re cognita Martinus Szyskowski, Episcopus Cracoviensis, apud Jubilaeum celebra- tumetmo- di eius conse- quendi. Discessus R P. Pro- vincialis. 16. Mors pia et vita R. Di Nicolai Taranow- ski, ma- gni Bene- factoris Fraternitatis Mise- ricordiae et Societatis. 17. InComitiis Generali- bus ob Turcam indictis Et in Co- mitiolis di- strictuum conantur Academici nostras scholas impedire

54 Annus 1621. irrito conatu. 18. R. D. Lu- cae Ra- phalowicz datur com- municatio meritorum Societatis. Protesta- tio Acade- micorum contra scholasno- stras. In festo S. Patris Oratio 40 horarum. Eleaemosyna Julii. eos, qui ad Comitiola venerant, effecerat, ne quidquam ab Academi- cis proponeretur et ipsos etiam Academicos privatim vocatos gravi- ter reprehendit, quod rem ad Episcopum pertinentem saeculaxibus traetandam committere vellent, cum sua opera non deesset ad omnia in hoc negocio accomodanda. Hinc in Comitiolis Prosoviensibus nulla re proposita Academici Cracoviam redierunt. In aliis etiam Comitio- lis, maxime Opatoviensibus, illud tamen effecerant Academici, ut arti- culus scriberetur de non tollendis et violandis Academiae privilegijs. Id autem nobis nihil obfuit, qui de infringendis praedictjs privilegiis nunquam cogitavimus. In generalibus autem Comitiis ob tot negocia magis urgentia nihil de his rebus tractari potuit, licet praecipui Aca- demici Varsaviam in hoc negocio ivissent ac Senatores Nunciosque terrestres prensantes obivissent. Excurrerat Superior domus 21a huius mensis Wielopolum 1) ad Parochum eiusdem oppidi R. D. Lucam Raphalowicz invitatus tum ob labores i Jubilaei suty hoc tempus ibidem indicti, tum ob reddendas patentes litteras communicationis meritorum totius Societatis, quas ille sicuti antea avidissime expetierat, ita tuac gratissimo suscepit animo. Academici 24a istius mensis, ne quid intentatum ad scholas nostras Cracoviae impediendas relinquerent, protestationem contra scholas futuras nostras nomine Rectoris et totius Universita,tis Jum ad aedem S. Barbarae in absentia Superioris, tum ad aedem S. Petri attulerunt. Utrobique eorum protestatio non est acceptata et reprotestatio contra eorum protestationem sequentis mensis initio facta. Ultimo die Julii in festo B. Pis Nostri instituta in templo S. Barbarae pro Regni necessitatibus supplicatio 40 horarifm et sequenti die Dominico finita vesperis. Utroque die maxima frequentia ad Sacramenta Eucharistiae Poenitentiaeque accedentium. Conqio insignis facta jn laudem B. Pis Nqstri a R. D. Jacobo Ostrowski, S. Theologiae Doctore et Canonico Cracoviensi. Excepti prandio hoc die Gabriel Comes a Tarnow Capitaneus Cracoviensis cum aliquot Praelatis et civibus. Accepimus per mensem Julium in eleaemosyna pecuniaria florenos 377. Ab Episcopo Cuiaviensi 2) floreni 100. Ex legato Di Zalaszewski mortui floreni 50. A R. P. Provinciali floreni 52. A quodam ignoto floreni 50. A Virginibus mendicantibus floreni 15. A D° Archipresbytero 3) floreni 10. Alii 10 a Virgine Langowna et a Virgine Szydlowski itidem 10. A D° Succamerarjo Cracoviensi 4) floreni 10. Pro victu Okraglicki et Mathiae aurificis floreni 24. Ab aliis variis floreni 51. Res submissae computate sunt florenis 50, nempe: a Ca- 1) Wielopole, in archidiaconatu sandecensi, decanatu ropczycensi. 2) Paujus Wolucki. 3) Christophorus Trzcinski. 4) D. Jordan.

Annus 1621. 55 pitaneo Cracoviensi 1) equus. A Capitaneo Sadecensi 2) bos, vini ollae 10. A variis caseorum sexagena et vas butyri, pisorum coretus unus et alia ab aliis minutiora. Excepit nos prandio Spectabilis Dus Stanislaus Rab, Consularis Cracoviensis, la Augusti, quia hoc die filius eius Dus Joannes coniugium inibat petebatque a nobis hac eleaemosyna, ut benedictionem Domini novis coniugibus a Deo peteremus, quod et factum est. Contra protestationem Academicorum circa finem sujserioris mensis factam, 2a huius mensis, Coram testibus ad id vocatis, sol&inis reprotestatio a Praeposito Domus est instituta et ostensae causae, ob quas DD. Academicorum protestatio non fuerit acceptata, nempe istae: la quia id, quod per eam praetenditur, est contra publieum et commune tum Ecclesiae Catholicae tum Reipublicae bonum. 2a quia erat contra Privilegium et iura Societatis Jesu a Summis Pontificibus et maxime a Pio V et Gregorio XIII expresse concessa, quae adferebantur. 3a quia erat contra intentionem Serenissimi Regis et jjni Nri Sigismundi DI. 4a quia est contra voluntatem et concessionem Illmi ac Rmi D1 Martini Szyskowski, Episcopi Cracoviensis et Cancellarii Cracoviensis Universitatis. 5a quia in supradicta protestatione nonnulla posita sunt, quae vera esse aut teneri debere idem Praepositus Domus non agnoscit, nempe qliod seholate Soefetatis smt aperiehdae Cracoviae sihe $omni scitu, a d quos erectiolies 6t apertiones studiorum in hoc Regno spectant, quod sint allaturae praeiudicium, diminutionem, dilacerationem Universitatis, dissolutionem ac perturbationem disciplinae, periculum pacis publicae et abolitionem vel imminutionem Fundationum Serenissimae Domus Jagellohianae, cum omnia contraria apertione scholarum Societatis sirit futura. 6a quia noii credit Praepositus praddictus ex sensu Universitatis haric protestationem profectam, tum quia Universitas ut prudens non se opposuisset scholis Societatis nondum erectis et inchoatis, tum quia eadem Universitas, suarum virium optime conscia, non expavisset sui diminutionem per scholas Societatis, si illae sunt inutiles et nullius ponderis. Allata est haec reprotestatio et intimatio eiusdem facta Rectori Universitatis R. D. Jacobo Natmanowicz 7a huius mensis. Missum Roma ab Admodum R. P. Nostro pro nostris impetratum Jubilaeum 8a istius mensis pxo conimoditate expediendum. Cui postea in variis nostrorum domiciliis varia tempora eraht assignata. Datum prandium a Do Rab. 19. Reprotestationis nostrae contra Academicos causae. 1a 3a 5a Jubilaeum pro no- stris. 1) Gabriel Comes a Tarnow. 2) Sigismundus Tario.

56 Annus 1621. R. d™ Christo- phorus Trcinski Praeposi- tus. Misericor- diae. 20. Gustavus in Livo- niam ve- nit. Mors Jo- annis Ber- chmani. De parce procuran- da com- munica- tione me- ritorum. Episcopi Chelmen- sis Spiri- tualia e- xercitia. Jubilaeum a novo Pontifice. Gustavus Rigam obsidet et ad deditio- nem com- pellit. Eadem die in Confraternitate Misericordiae in locum Sae memoriae R. Di Nicolai Taranowski electus est Praefectus R. D. Christophorus Trcinski, Archipresbyter Parochiae Bmae Virginis. Jussu Episcopi Cracoviensis Martini Szyskowski datum initium pulsui in templis praecipuis ob orationem pro mortuis circa primam horam noctis 9a istius mensis. Continuabatur praedictus pulsus per medium fere annum, postea remittere de eo coeperunt varii, ita ut in uno vel altero templo res permaneret. Nonnulli 6a Novembris sequentis editum hoc Episcopi de pulsu factum censent. Gustavus Adolphus de Riga capienda et tota Livonia Regno eripienda antiquas machinationes habens et praeclare advertens, ob bellum Turcicum nostros esse distractissimos, occasionem arripuit hoc tempore egregiam deducendi suos conatus ad effectum. Itaque lla huius mensis comparuerant eius naves fere 50 et postea plures in ostio maris prope Dinamundum ac Rigam. Excensionem tamen ex navibus nullam fecerant Sueci usque ad 21am, quia Gustavi adventum expectabant, qui praedicta primum die classem praemissam subsecutus erat. Mortuus Romae clarus sanctitate iuvenis Nostrae Societatis Joannes Berchmanus Flandrobelga 13a istius mensis. Cuius vita extat Antverpiae post impressa, nempe Anno Dni 1630 1). Missa est per Provincias ab Admodum R. P. Nro nova ordinatio de communicatione meritorum totius Societatis caute et parce procuranda 14a eiusdem mensis. Rus Dus Mathias Lubinski, Episcopus Chelmensis nuper creatus et Praepositus Miechoviensis, antequam sui Episcopatus possessionem aggrederetur, venit ad aedes S. Barbarae 18a huius mensis et per decem dies spiritualibus exercitiis vacuit. Adiuvit illum ea in re eius frater germanus R. D. Albertus Lubinski Canonicus Cracoviensis. A novo Pontifice Maximo Gregorio XV concessum Jubilaeum per duas hebdomadas 20a istius mensis. Sed tardius in Poloniam venerat et nonnisi in Novembri promulgatum erat. Postquam 21a huius Gustavus ad suos, quos Rigam praemiserat, venisset, statim sequenti die tubicinem cum litteris ad Rigenses misit sollicitans eos ad deditionem. Ab hac cum se Rigenses alienos ostendissent et se in fidehtate Regis Poloniae, sicuti probos subditos decet, permansuros asseruissent, sub ipsam Rigam cum toto suo milite 23a huius mensis venit, duplieia castra fixit, fossis propugnaculisque munivit atque a 24a Augusti usque ad 22am Septembris perpetuis fere eiaculationibus, insultibus, cuniculis aliisque id genus ad 1) Probatur iterum, historiam hanc scriptam esse post annum 1630.

Annus 1621. 53 deditionem Rigam adigebat et tandem adegit, ut sequenti mense videbimus. Eadem 24a excepit nos omnes prandio Rmus Episcopus Chelmensis, Mathias Lubinski et ipse nobiscum pransus. Longissimum hac ipsa die institutum colloquium a P. Friderico Szembek cum Jacobo Naimanowicz, Rectore Universitatis, sed nullo operae precio. Nam quaecunque P. Szembek de scholis nostris Academiae non obfuturis sed profuturis ostendebat, quaecunque de Congregatione Bmae Virginis Academiae perutili adferebat, omnia in pessimam partem explicabat et sarcasmis perpetuis tum P. Szembek tum alios nostros perstringebat. Nullo modo conveniebat, uti nostri toties sunt experti, cum homine Soeietatis nostrae hosti iuratissimo et tum ex se tum ex instructione Georgii Ducis Zbarascensis, cum quo in ordine ad nostros vexaiidos summa erat coniunctio et -consiliorum communieatio, omnibus nobis infensissimo, ita familiariter agere. Habebat quid^m aliquam spem P. Szembek deducendi istum hominem ex praeconceptis iisque pessimis de nobis opinionibus, sed totam operam semper perdidit. Nam perditus iste homo nulla re magis crescere voluit quam mendaciis, ealumniis, libellis famosis, contra nos scriptis, ut postea ostendemus, et hoc solo nomine apud praedictum Ducem Zbarascensem in summis erat deliciis. Toto fere hoc mense extraordinaria Vistulae inundatione suburbia, horti, ternpla Gasimiriensia et Stradomiensia cum ipsa Givitate Gasimiriensi ingentia damna subierunt. Pagi plurimi Vistulae adiacentes obruti, omnia in campis vicinis vel iam demessa vel adhuc integra manentia absorpta et corrupta, unde ingens annonae caritas orta fuit plurimis aliis districtibus. Granium B. Stanislai Kostka ab Admodum R. P. Nostro a Sigismundo IH Rege impetratur pro templo S. Petri, nostris et maxime P. Friderico Szembek instigantibus, quod molestum quidem fuit Admodum R. P. Nro, quia illud Cranium iam Domui Professae Romanae designaverat, missum tamen fuit cum Reliquiis B. Borgiae, B. Aloisii, B. Rodolphi Aquavivae, Jacobi Salesii et B. Magdalenae Japoniae, quae in arce Varsaviensi servantur. Hoc praeterea mense ultima indictio geperalis expeditionis contra Turcfts toti nobilitati promulgata eique mandatum, ut ad initium Septembris circa Leopolim sese sisterent, quod et factum erat; sed non parum auxit annonae caritatem tantus militum, ubique omnia Wielewicki IV. 8 Prandium ab Episco- po Chel- mensi. 21. Collo- quium Pis Szembek cum Nai- mano Re- ctore mu- tile ob hosti- lem Nai- mani con- tra nos animum. Inundatio Vistulae extraordi- naria. 28a Augusti Cranium 8. Stanislai Kostka in Poloniam missum Ultima indictio expeditionis totius Nobilitatis.

Castra no- , strorum ad Chocimum. Vladislaus Princeps prope ca- stra venit. Eleaemo- syna Au- gusti. 22. Vladislaus Princeps ad Duces exercitus venit. Kozacorum cum Turcis velitationes. Turbae Studiosorum cum peditibus arcensibus. Exercitus Turcarum ingens immittitur in Koza- cos. 58 Annus 1621. iiripientium, conventus. Iam etiam hoc mense Carolus Chodkievicius, Supremus militiae Praefectus, cum Stanislao Lubomierski, equestrium copiarum Supremo Ductore, ultra Tyram fluvium castra fixerat penes arcem Chocimensem. Ultima etiam huius mensis Vladislaus Princeps Poloniae cum novo exercitu ex altera parte praedicti fluvii, ad Zwancum oppidum, castra posuerat et sese quamprimum cum reliquo exercitu coniungere parabat. Pecuniaria eleaemosyna Augusti mensis erat florenorum 73, nempe: A D° Borek flor. 20. A variis aliis 53. Res submissae computatae florenis 15, nempe: vas butyri a Virgine Langowna, vini ollae 13avariis; et reliqua minutiora ab aliis. Prima Septembris transiit Vladislaus Princeps ex castris suis, quae ad Zwancum tota hac die consistebant, ad maiora castra nostrorum ultra fluvium Tyram, ubi circumspexit fossas, quas nostri circa castra fecerant, ne tam facilem hostis, si statim per vim vellet irrumpere, haberet accessum. Eoque die apud Duces exercitus prandium sumpsit et vespere rediit ad sua castra, in quibus sequenti nocte perturbatio non necessaria erat secuta. Qui enim vigilias agebant, dum Zaporovienses Kozacos magno numero ad castra maiora accedere vident, arbitrati eos esse Tartaros, castra terrore complent, ex quibus statim et equestres et pedestres copiae in campum erant productae. Interim a 25a Augusti ad hanc ipsam diem praedictiKozaci cum iis, qui exercitum Turcae antecedebant, varia proelia sustinebant non infeliciter. Eadem etiam die bellicus apparatus Vladislai Principis et pedestres copiae ad castra ultra Tyram traducebantur. Circa idem tempus Cracoviae novae turbae erant ortae inter pedites arcenses et Studiosos Academicos, Casimiriae dum simul prius potitarent, postea ad contentiones venissent. Captus est ex Studiosis Karas, circa quem laborabant Studiosi, ut liberaretur ante adventum Capitanei, sed frusta. Promota castra Vladislai Principis versus Tyram ab oppido Zwaneczensi 2a Septembris, sed quia pons ob aquarum inundationem erat destructus, adhuc istam diem sequenti nocte in castris Princeps pernoctabat. Exercitus etiam Turcarum hac die comparuit et tentoriis intra aliquot horas montes et campos complevit, ipsa vero meridie ipsemet Imperator venit. Instructae acies nostrorum contra eum prodierunt et ne castra Turcica nostris castris nimis appropinquarent, curabant. Impetum primum contra Kozacos insti-

Annus 1621. 59 tuit Turca, immittens in eos Janizeros cum densis explosionibus, sed submissae Kozacis auxiliares copiae 4 millia Germanorum peditum sclopetariorum Polonorumque represserant Janizeros et repulerunt non sine clade, qua dicebantur aliquot centena eorum prostrata. Cohortes etiam equestres variae varias cum aliis Turcis velitationes instituebant. Eadem die Ghan Tartaricus cum toto exercitu venit et magnam partem exercitus, vado ante invento in Tyra fluvio, in Podoliam et versus Camenecum immisit ad vastitatem ubique inferendam et praedas agendas, quod more suo strenue perflciebant. Tertia Septembris traiecto Tyra fluvio venit in castra Vladislaus Princeps, curribus et impedimentis in castris propriis cum certa parte exercitus relictis et eodem die in febrim incidit. Ingenti rabie Turcae iterum et hac die et sequenti in Kozacos irruerunt, sed felicissime sunt repulsi multis millibus suorum amissis. Ab eadem 3a Septembris ad 22am Gustavus in Livonia Rigam gravissime oppugnabat, frustra Rigensibus expectantibus auxilium nostrorum ex Lituania, qui cum Duce Christophoro Radivilo relicti erant, ut Gustavi conatibus quantum possent, obsisterent. Comparuerant quidem nostri 9a huius nec infeliciter cum Suecis pugnarant, prorumpentibus etiam Rigensibus ex altera parte; sed sequenti die viso exercitu Gustavi longe maiori quam putabant et cui repellendo non se pares advertebant, recesserant in Curlandiam, triumphantibus Suecis ac oppugnationem Rigensem fortissime continuantibus. Jam ad Chocimum 5a huius mensis sumebatur supplicium de Valachis proditoribus, qui castra succendere volebant et ad Turcica castra profugere constituerant et antea latrocinia exercebant. Turcae etiam hac die cadaveribus sepeliendis occupabantur. Septima huius irruerant Turcae in ipsas nostras fossas et ex peditibus aliquot decades occiderunt duoque vexilla rapuerunt. Hoc successu animosiores facti, circa vesperam aliquid simile tentare coeperunt, sed nostri cautiores facti, fortissime restiterunt cum magno damno hostium. Vulneratus tum lethaliter Castellanus Polocensis l), qui etiam ex vulnere tertia post die obiit. Eadem septima die istius mensis cum Jacobus Naimanowicz, Universitatis Rector, apud PP. Dominicanos impetrasset locum capituli pro exercitiis Rosarii a studiosis frequentandis, intimari fecit per Chan Tar- taricus suum e- xercitum dividit. Vladislaus Princeps in febrim incidit. Gustavo Rigam oppugnante, nostri in auxilium veniunt obsessis. Et statim recedunt Valachi proditores. Tmpressio Turcarum vehemens et postea eorundem reiectio. 23. Jacobus Naiman novam 1) Nicolaus Boguslaus Zienowicz.

Annus 1621. Congrega- tionem Studioso- rum apud PP. Domi- nicanos erigit ad eamque varios per dispo- sitas per- sonas invi- tat. Ipso festo Natalis Bmae Vir- ginis illi datur ini- tium. Per eam tamen ea Congrega- tio, quae apud nostros est, non est sublata. 24. Pons in Tyra flu- vio. scholas, ut omnes die sequenti, seu pro festo Natalis Bmae Virginis, adesse curarent devotioni futurae Academicae Rosarii initio et qui vellent, sua nomina darent. Idem in contuberniis actum, in quibus seniores significabant a Mfco D. Rectore invitari ex charitate DD08 Studiosos, qui sunt vel esse volunt ex Rosario, ut crastina die adesse velint hora 7a antemeridiana in loco capituli PP. Dominicanorum, ibi exercitiis Rosarii separatim a promiscua plebe initium dari debere, tum ob periculum Regno a Turcis imminens amovendum, tum ut iuventus non tantum in litteris, sed et in pietate proficiat. Indixerat etiam P. Piekarski in templo parochiali hoc negocium talibus verbis: »quod in festo Natalis Deiparae Academia, quae se pridem Deiparae devovit, suas devotiones inchoet pro Regni necessitatibus in aedibus ordinis sui«. Idem P. Piekarski in vesperis Cathedralis templi obibat Praelatos, qui eo convenerant, ut devotioni crastinae vellent interesse. Ipso ergo Nativitatis SSmae Virginis festo locus capituli solenniter fuit adornatus. Venit Rector Academiae, variis Professoribus comitatus et studiosis; venerunt etiam Praelati fere 12. Sacrum solenne cecinit R. D. Sarnowski, Canonicus Cracoviensis. Magister capellae templi Cathedralis cum sua musica et PP. Franciscani musici tam vocales quam instrumentales cantabant. Medio Sacro exhortationem fecit Simon Halicius, qui breviter praefatus Academiam participem meritorum Ordinis PP. Dominicanorum factam, nihil dicens de causa noviter erectae devotionis, de laudibus Deiparae sermonem instituit, sed statim eum abrumpere debuit ob Praelatos in Cathedralem ecclesiam properantes. Paucis in hoc sacro data communio. Continuabantur postea vario eventu isti conventus. Sed tandem, ut suo loco patebit, ad PP. Carmelitas discalceatos sunt translati. Omnia haec Jacobus Naiman eo fine instituerat, ut ex nostra Congregatione Assumptae Bmae Virginis sodales abduceret, sed per Dei gratiam more suo ea Sodalitas Sanctissimae Virginis Studiosorum, quae est apud S. Barbaram, procedit et uti spes in Domino procedet. Eadem 8a huius mensis totus exercitus a Supremo Duce militiae ordinatus per integram diem expectabat hostem, sed nusquam dedit copiam pugnae. Pons etiam per Tyram fluvium hac primum die perfectus et tunc primum currus aliaque impedimenta Vladislai Principis transvecta.

Annus 1691. 61 Denique hac eadem die redditi D° Gregorio Klauznic floreni 500, quos mutuos acceperamus initio Junii anni superioris et accepta ab eo recognitio debiti ac lacerata. Prodierunt Turcae in campos, duas in partes divisi et post montem prope sylvam dispositi, 9a istius mensis; prodierant et nostri, sed ad conflictum non ventum generalem. Explosiones tamen tormentorum fiebant et velitationes utrinque. Pomeridiano tempore ingenti impetu irruerunt in Kosacos, quibus in auxilium accurrerunt Germani pedites. Itaque et cum dedecore et cum damno non parvo, ob caesa aliquot millia eorum retrocedendum Turcis erat. Sequenti die, nempe 10a huius, in quiete se continebant Turcae, quia per Tyram pontem construebant, ut undique et nostros et Kosacos cingere possent, quod etiam effecerunt adiuvantibus Tartaris, qui iam ante penes Camenecum manentes cum exercitu omnem commeatum, ne ad nostra castra deferri posset, intercluserant; unde ingens annonae caritas coepit esse apud nostros. Totus iterum exercitus et nostrorum et Turcarum per integram diem llam huius in ordine stabat. Eodem tempore Turcae per pontem factum traducebant tormanta bellica in aliam partem fluminis indeque contra Kozacos Zaporovienses iaculabantur, nec parum iis nocebant, maxime vero eorum equis. Resolvit sese totus noster exercitus simul cum Kosacis 12a istius mensis (qua Garolus Ghodkievicius, supremus Exercituum Dux, ex morbo. gravissimo coepit dfecumbere) post mediam noctem sequentem, certo signo dato, in castra Turcica irrumpere. Iamque et Kosaci et Germani pedites ad praedicta castra pervenerant et omnes equitum acies ordinatae stabant; sed hos eonatus in ipso crepusculo densa pluvia et nubes caliginosa 1). Eadem die Radula, Palatinus Moldaviae, suum Legatum cum litteris ad belli Duces misit quendam Baptistam, suadens nostris, ut potius de pace, quam de bello cum adeo potenti imperatore cogitent et praemittens se fore mediatorem huius negocii, si voluerint. Addebat deinde, victoriam in solius Dei esse potestate. Idem, quod hesterna die nostri constituerant, 13a huius perficere volebant. Sed Hungari tres, ex una nostrorum cohorte profugi, signi- Debitum persolu- tum. Irruentes Turcae in Kozacos, cum suo damno re- trocedunt Pontem etiam in Tyra Tur- cae eri- gunt Contra Ko- sacosiacu- lantur non sine da- mno. Resolutio nostrorum irruendiin castra im- peditur pluvia. Radula Moldaviae Palatinus pacem suadet Iterumim- petus in Turcas per 1) Impedivit,

proditores impeditur. 25. Karakan Bassa an- tecedens Turcicum exercitum, dum nostros aggreditur, occumbit et eius as- seclaecae- duntur. Missi reli- qui in Au- striam. Kosaci pa- rant se contra Tartaros, sed cohi- bentur. 26. Barbarae Langae genus et patria. Pedem frangit an- no aetatis 70 62 Annus 1621. ficaverunt omnia Turcis, qui parati noctu nostros expectabant totamque diem in velitationibus cum nostris consumpserunt. Expeditur Nuncius Palatini Moldaviae 14a illius mensis cum eoque missus D. Zieliński, qui tunc famulabatur Supremo equestrium copiarum Praefecto, D° Stanislao Lubomierski. Eadem die cum copiis auxiliaribus venit in castra Turcica Karakan Bassa. Sequenti die statim praedictus Bassa Karakan sive ob mandatum Turcici imperatoris, sive etiam quod ipse sese ultro Turcico imperatori obtulerit ac, ut alii ferunt, se statim nostra castra eversurum pollicitus fuerit, egresso toto exercitu Turcico et ipso etiam imperatore, qui voluit conflictus Karakani spectator esse, prodiit et cum sex millibus Turcicum exercitum entecessit, perrexitque versus castra nostrorum eam partem, quam debiliorem putabat. Sed Deo iuvante tormento bellico ex fossis exploso ipse Karakan primo occisus. Eius deinde exercitus dissipatur, erumpentibus nostris, a quibus valde multi sunt caesi. Sensit vehementer caedem huius Bassae imperator Turcarum eaque die ob moerorem et cibo et potu abstinuit et currum cum 6 equis ad corpus eius avehendum ex acie submisit. Eadem die missi hinc Olomucium Mathias Scultetus et Ambrosius Hari, qui soli duo restabant ex Austria. Decima sexta et 17a Septembris quies erat in castris nostris ab hoste, quam libenter nostri habebant ob maximum commeatus defectum et pro se et pro equis. Volebant Kosaci Zaporovienses commeatum Tartaris, qui ex altera parte fluvii erant, eripere et in castra inferre iamque eorum pars pontem transierat, sed interim ob nonnulas partes pontis tunc ruptas supersedere sunt coacti. Hac ipsa die 16a mortua est insignis tot annorum domus et templi S. Barbarae Benefactrix Barbara Langowna, de qua breviter nonnulla ut hic perstringamus operae precium videtur. Erat haec Joannis Lang, civis et Proconsulis Gracoviensis, filia, quae totam fere aetatem in oratione et mortificatione tam interna quam externa consumens et directionem vitae spiritualis a patribus nostrae Societatis humillime suscipiens eosque continua benevolentia ac beneficentia ad finem usque vitae prosequens, pulcherrima morte vitam conclusit pulcherrimam et mirabilem sanctitatis apud omnes, qui eam norant, reliquit... Haec aetatis anno septimo pedem fregit, quem nulla medicorum industria sanare potuit; quem casum illa ideo Deum permisisse affirmans, ut nihil commune cum mundi vanitatibus haberet, totam sese Deo tradidit et iam in illa aetate vestes sumptuosas aliasque similes illecebras odio habere coepit, multis precibus apud parentes agens, ne ad eas sese adigerent. Ingressa 14um aetatis annum perpetuam

Annus 1621. 63 virginitatem Deo vovit, quo etiam tempore in templo nostro Christi nuditatem attentius expendens, ricam gemmis distinctam e capite eiecit. Vitae post spiritualis curriculum ingressa, ingentes tamen spiritus blasphemi procellas tum alios daemonis impetus variis terriculamentis coniunctos experta, non parvo tempore afflictissima vixit. Omnibus deinde superatis et propria diligentia et confessariorum gravium nostrae Societatis industria (inter quos erat etiam gloriosus ille Ghristi Martyr Martinus Laterna, Stephani Regis Poloniae confessarius et concionator, postea a Svecis haereticis odio religionis catholicae praecisis manibus in mare deiectus) admirabile donum mortificationis et orationis est assecuta, in quo utroque usque ad mortem maiora sumebat incrementa et utriusque non tantum exercitium, sed etiam amorem ac desiderium conservabat. Hinc singulis feriis sextis Sacrum fieri ante altare Crucifixi Domini curabat a Domino petens, ut eam nunquam a cruce separaret et nonnisi ex cruce in tumulum deponere iuberet, quod et impetravit. Tota enim vita gravissimis morbis conflictabatur et multis annis ante mortem affixa lecto manebat; illos tamen morbos non crucem, sed Dei donum singulare vocabat. A nonnullis cibis, quos palato arridere sentiebat, ad mortem usque abstinuit, ardentis cerae stillas corpore excipere, uno pede multis horis in cubiculo, exemplo S. Simonis Stilitae consistere variisque asperitatibus sese affligere non cessabat Internam etiam mortificationem tanto magis colebat, quanto maioris momenti eam esse cognpverat; ideoque confessarii iussis magna cum celeritate morem gessit et vel Communionem interdum prohibenti, vel eas, quas desiderabat, afflictiones interdicenti, statim acquievit. Quando verberationes corpori adhibebat, saepe daemones eiulatum et magnum strepitum ita excitabant, ut etiam domus fenestras frangerent. Quando vero Passionem Dominicam meditabatur, cui exercitio tanquam potissimo verae mortificationis instrumento maxime afficiebatur, daemones vel obequitantium militum clamoribus, vel inconditis variarum bestiarum vocibus eam interturbare nitebantur, sed irrito conatu. Illud ordinarium fere in Passionis Christi contemplatione habuit, ut illi omnia, quae in monte Calvariae aliisque in locis, in quibus Christus patiebatur, fiebant, ad vivum representabantur. Habuit domi suae Crucifixum, ad quem dum solito more oraret, Christus extensis manibus amplexus eam dixit: »Filia, gratum mihi, quod ita compatiaris meis cruciatibus, ecce facio te participem meae passionis«. Et tunc sensit in se dolores ingentes cordis et aliorum membrorum. Idem Crucifixus sudabat sanguinem aliquot annis ante eius mortem, incipiebat vero sudor vesperi feriae 5ae et desinebat circa vesperas feriae 6ae. Guttae sanguinis, quae ubertim ex capite et toto corpore defluebant, mirabiliter ad pedes evanescebant; quae omnia indicant eius affectum mirabilem ad hocce Passionis Dominicae mysterium, ob quod singulis etiam diebus officium S. Crucis non sine medilatione recitabat. In infensissimis morbis, si aliquando dolores suos retulisset, eam relationem impatientiam esse rata, talium verborum poenas a seipsa exigebat, sicut et illorum, quibus aiiquando se male valere non advertens significabat, talia enim verba blasphema esse putabat. Orationi, quae verae mortificationis comes esse solet, totum fere tempus impendebat. Nam dum adhuc claudicans templum nostrum Virginita- tem Deo vovet. Martinus Laterna eius con- fessarius. Amor et deside- rium mor- tificatio- nis et simul exerci- tium va- rium. Internae mortifica- tionis stu- diosa. Impedire frustra conati dae- mones eius medi- tationes maxime de Passio- ne Christi. 27. Sudor san- guineus Crucifixi, quem ha- bebat. Insignis eius in morbis pa- tientia. Ex oratione conti-

Annus 1621. nua, mira, vera cum Deo co- niunctio. Visiones variae et verba Christi ad illam di- cta. Apparitiones mortuorum illi factae, pro quibus orabat. 28. Munificentia eius erga domum S. Barbarae. Aetas. Sepultura. Sacerdo- tes eam ad sepul- chrum de- ferunt et nostri. Concio de eius lau- dibus. Domestici sacelli su- pellex no- bis data. adire soleret, a primo Sacro ad ultimum singulis diebus in templo manebat. Pomeridianum etiam tempus partim piae lectioni, partim variis meditationibus dabat. Hinc mirabilem cum Deo coniunctionem assecuta, quam tum solidae virtutes, tum variae visiones, quas iussa confessario humiliter et candide referebat, manifeste ostendunt. Aliquas insinuasse tantum sufficiat. Semel Bma Virgo dabat illi in manus Jesum infantulum, dum mysterium Epiphaniae meditaretur et dum illa reverentia non audet eum attingere, ipsemet infantulus subsultans voluit manibus eius excipi. Cumque tunc summa perfunderetur dulcedine, a Deipara illa audivit verba: eam suavitatem nullam esse respectu illius, quam in coelo est habitura. Christum etiam e cruce ita sibi dicentem audivit, cum ab eo peteret, an aliguid meriti suis doloribus esset habitura: >Num tibi parum videtur, filia, quod te ad obsequium meum vocavi?« Et iterum illa verba: »Qui vult amare Christum, oportet pati«. Quae etiam verba a S. P. Nro Ignatio sibi apparente excepit. Plures e nostris Patribus defunctis illi olim noti apparebant, aliqui in gloria, aliqui adhuc in purgatorio manentes et eius preces expostulantes. Ordinarie cognita alicuius noslri morte non solum ipsa pro anima eius orabat, sed etiam plurima Sacra fieri curabat. Post communionem communiter a sensibus alienata, colloquiis cum Christo, Bma Virgine aliisque Sanctis, quos tunc astantes videbat, occupabatur. Pro Societate nostra, quam plurimum amabat, singulis septimanis duo Sacra offerri curabat eiusque meritorum se factam participem maximi faciebat. In templum (licet etiam et erga alios Religiosos et pauperes liberalis esset) per 40 fere annos fuit munificentissima et ea, quae tanto tempore sive ordinarie sive extraordinarie submittebat, non paucis millibus constant. Susceptis consuetis Ecclesiae Sacramentis, mortem sanctissime obiit, praedicta huius mensis die, anno aetatis 56, ad quem eam potuisse pervenire in maximis morbis et ob exiguum cibum ac potum, omnes mirabantur. Morte eius vulgata tota civitas et nobilissimi quique, qui tunc Cracoviae erant, ad funus eius honorificentissime accurrerunt. Et sacerdotes externi, ut laicorum humeris portaretur ad sepulchrum, non permiserunt, sed ipsi certatim accurrentes feretrum detulerunt. Quod videns domus S. Barbarae Praepositus, qui praesens aderat (veritus, ne si nostri de quibus illa ita merita fuit, huic pio obsequio se non adiunxissent. in suspicionem minus grati animi vocarentur) annuit nostris Patribus, ut et ipsi externos ea in re iuvarent, quod et fecerunt. Sepulta in nostro S. Barbarae templo 2a Octobris bonorificentissime maximo hominum concursu. Sacrum funebre decantante Rmo D° Thoma Oborski, Suffraganeo Cracoviensi et Pre Friderico Szembek de praeclaris eius factis egregie concionanta Diutius erat eius sepultura dilata ob absentiam Spectabilis Do Ioannis Wisenbergii, Proconsulis, eius nepotis, expectabatur enim eius adventus. Domestici illius sacelli supellex, 600is florenis aestimata, domui nostrae cessit. Multa tamen minutiora, devotionis causa, tum cognatis tum plurimis aliis iliustribus personis, maximis precibus ea postulantibus, concedi necessario debebant. Viget autem eius memoria Cracoviae ita iucunda, ut insignis sanctitatis, in qua vixit, viva vestigia eam reliquisse omnes arbitrentur.

Annus 1621. 65 Unus ex nostris (R. P. Fridericus Szembek) curaverat, ut quarto post mortem die cor ex ea extraheretur, quod merito Superioribus displicuerat, quibus insciis id erat factum. Longior huius Virginis vita a variis descripta habetur et suo tempore lucem aspiciet, ut putamus. Nos hic aliqua tantum adferre Voluimus. Mortuus Romae vir immortalitate dignissimus et doctrina ac pietate toto orbe Ghristiano celeberrimus, 17a Septembris, Robertus Bellarminus, Cardinalis nostrae Societatis; dignus omnino, ut eum hac nostra historia non praetereamus saltem obiter, nam de vita eius magnus liber extat, ad quem remittendi sunt, qui accuratiorem eius cognitionem requirunt. Erat is Italus, Patria Politianus, Marcelli II Pontificis Maximi sororis Gynthiae Gerviae filius Adolescentulus se Deo in nostra Societate consecravit atque excellenti ingenio, magno iudicio, improbo et pertinaci studio liberales artes didicit et graviora studia, quae etiam profitebatur variis in locis, maxime Romae et in Belgio. De Controversiis Christianae fidei adversus sui temporis haereticos operosum et omnibus numeris absolutum opus in tres tomos distinctum et 64 libris comprehensum scripsit, quod quia omnibus est notum eius distinctiones hic non appono. Harum Controversiarum Epitomem ediderunt post Balduinus Junius, Ordinis Minorum, et copiosius Bosius. Scripsit deinde Commentarios in psalmos Davidis. Exhortationes pias. Libros spirituales varios in senectute: Deascerisione mentis in Deum. De aeterna felicitate. De arte bene moriendi. De gemitu columbae. De septem verbis Domini. Demde: Iudicium de concordia Lutheranorum. De Indulgentiis et Iubilaeo. De Scriptoribus Ecclesiasticis. De Translatione Imperii. Liturgiam Apostolicam. In haereticum, qui carpebat fulmen seu Excommunicationem Xisti V. Institutiones linguae Hebraicae. Catechismum. Declarationem Symboli. Responsionem ad Doctorem Theologum de Censuris adversus Venetos et ad tractatum Joannis Gersonis de excommunicatione. Aliam responsionem ad septem Theologos Venetos. Recogmtionem operum suorum. Responsionem sub nomine Matthaei Toreti Presbyteri et Theologi Papiensis ad librum inscriptum Triplici nodo triplex cuneus. Apologiam pro sua responsione ad librum Jacobi Magnae Britanniae Regis, cui titulus est: Triplici nodo Uiplex cuneus. in qua Apologia refellitur praefatio monitoria Regis eiusdem. Sanctitatem vitae eius ex vitae illius historia, cuius supra fecimus mentionem, cuilibet facile eril intelligere. Nec appetens nec ambiens imo abhorrens et repugnans in Collegium S, R. E. Cardinlalium cooptatus fuit anno salutis 1598, 3a Martii Non multo ante mortem eiusdem Pontificis faetus erat Archiepiscopus Capuanus. Et purpura sa- cra donatus et praedicto Archiepiscopatu, nihil de pristina modestia remisit sui- que omnino similis et pauper Soeietatis Jesu Presbyter et Ecclesiae Romanae Princeps idem semper fuit, in unum religiosae vitae et sacrae dignitatis munia coniungens. Medio fere anno ante mortem, cum iam 79 aetatis annuui haberet, impetraverat a Pontifice, ut iam a publicis laboribus, quibus perpetuo distine- batur, liberatus ad mortem sese eomparare melius posset. Itaque in domo Pro« bationis Societatis nostrae, quae ad templum S. Andreae Romae sita est, con- Wielewicki IV. 9 Exentera- tio eius cordis. 29. Roberti Cardinalis Bellarmlni mors. Eius Patria. Ingressus in Societa- tem et la- bores in ea. Libri eius contra haereticos 64. Libri devoti. Libri Apo- logetici et Miscella- nei varii. Cardinalis factus a Clemente 8° et Ar- cbiepiscb- pus Capu- anus. Ante mortem in Romana domo Probationis manet in ea-

que mori- tur. Eiussepul- tura in do- mo Pro- fessa. 30. Consilium militare in nostris ca- stris. Kosaci in castra Turcica irrum- punt, multos mactant et multa rapiunt. Oratio 40 horarum in nostro templo. Bulla de Congrega- tionibus. 31. Turcicus Imperator cum chano Tartaricoversus Prutum irruit. 66 Annus 1621. clusit sese ibique sanctissime est mortuus et postea in domus Professae templo, in eo sepulchro, in quo antea S. P. Noster Ignatius sepultus erat antequam ossa eius levarentur. Quia Turcae per 18am huius mensis quieti in castris manebant, ideo tunc in nostris castris consilium militare institutum: an hosti ex castris esset cedendum, nec ne, ob tantam commeatus inopiam. Variae erant sententiae, sed tandem talis erat conclusio, ut nullo modo relinquatur locus, in quo manerent, el ut usque ad mortem contra hostem pugnetur. Quantum ad commeatum obligarunt Duces belli sese procuraturos eundem et damna, quae plurimi subierant, compensaturos. Eadem insuper die nonulli Sabbati, qui ad hostem profugere constituerunt, supplicio sunt affecti. Sequenti die Kosaci Zaporovienses aliquot centeni noctu vigilias Turcicas fallentes irruperunt in castra Turcica; multos dormientes occiderunt, equos, camelos, arma varia, pecunias et alia rapuerunt ac simul duo vexilla Janizerorum, quae Principi Vladislao donarunt, dum sani rediissent. Eadem die pars exercitus nostri versus Gamenecum propter commeatum sese contulerat, sed ob Tartaros omnes vias obsidentes redire ad castra debuit. Utraque hac die Cracoviae nempe 18a et 19a Septembris in templo S. Barbarae supplicatio 40 horarum pro Regni necessitatibus peragebatur. Quae etiam fiebat saepius in aliis templis hoc mense et sequentibus et singulis diebus duarum vel trium horarum oratio exposito SSm0 Sacramento et exhortatione praemissa circa vesperam fiebat ordine praescripto in variis templis ad impetrandum felicem belli successum contra Turcas. Prodiit 20a huius mensis Bulla Gregorii XV1 de Congregationibus, quae postea 111 Synodales constitutiones Regni Poloniae inserta est et extat in Synodo Provinciali Petricoviae habita sub Joanne Wezyk Archiepiscopo Gnesnensi Anno1) ubi etiam per Dioeceses Conservatores assignantur. Per eandem 20am 21am et 22am castris Chocimensibus nostrorum quies erat ab hoste, qui non prodibat; eiaculationes nihilominus ab eo fiebant tormentorum sicut et a nostris. Dicebatur imperator Turcicus simul cum Ghano Tartarico ex castris propriis versus Prutum fluvium duobus fere milliaribus discesisse et ibidem Hahali Bassam expectasse, qui antea Turcae bellum contra Polonos disuadebat et cui hoc nomine Turca irascebatur eumque penes Danubium relinquerat. Sed iam advertens se in sua persona nihil Po- 1) 1628. Editae sunt Conslituliones Synodorum J. Wezyk Cracoviae 1630.

Annus 1621. 67 lonis efficere potuisse, plenus pudore in eos iterum iram convertisse fama erat, qui illi hanc expeditionem suadebant. Lissoviani milites praecedenti nocte ob praedam eruperant et captis aliquot Turcis boves et equos rapuerunt. Idem fecerunt sequenti nocte Kosaci Zaporovienses, pascua Turcicorum iumentorum invadentes et multa iumenta abducentes. Imo iidem Kosaci nocte alia nempe 22am huius consequente, ultra Tyram fluvium transeuntes in Turcas dormientes inciderunt et Gerkiesz Bassam occiderunt cum plurimis aliis ; qui quidem Bassa ideo ultra fluvium praedictum perrexerat (ita enim ferebatur), ut novis castris Turcicis sub Gameneco locum deligeret quo vel ipse imperator Turcicus transiret vel partem exercitus mitteret ac nostros distraheret. Afflictus erat vehementer Turca, cognita caede praedicti Bassae, et non parum turbata erant eius castra. Nostri milites etiam a Tartaris non parum damni acceperunt in sua familia, quae dum pro equis gramen ac foenum conquirit, in manus Tartarorum incidit et vitam ac equos amittit. Hac insuper die rediit ex castris Turcicis Dus Zielinski litterasque serico rubro involutas Ducibus militiae reddidit. Commisarii et omnes Praefecti militiae ad Garolum Chodkievicium, Supremum exercitus Ducem, iam vix semivivum 23a huius conveniunt, qui eadem die munere suo, quod gessit, abdicavit sese; qui etiam ad arcem Chocimensem curru est deportatus. Eadem die ex altera parte Tyrae fluvii tormenta bellica contra castra Kosacorum explodebantur, contra quae alia tormenta nostrorum adducta, quae quidem ita dextre ipsemet Supremus equestrium copiarum Praefectus globos dirigebat, ut nulla explosio irrita esset. Et occiso ipso Turcico machinarum libratore ac aliis qui circumstabant, abduxerunt Turcae illa, quae disposuerunt tormenta. Kosaci etiam sequenti nocte sua castra in alium locum transtulerunt. Milites reliqui iam nullam spem de vita Di Chodkievicii habentes, de eo, qui in eius locum succederet, consultabant et principaliter Vladislaum Principem, secundario vero equestrium copiarum Praefectum, Stanislaum Lubomierscium, delegerunt atque statim ab utroque petierunt, ut munus hoc subirent. Gratum id erat Vladislao Principi, et obtulit sese libenter ad munus hoc obeundum. Eademque nocte Princeps suos expediverat Kamenecum versus ob commeatum advehendum. Mortuus Carolus Chodkievicius 24a istius mensis hora 2a pomeridiana, vir omnino magnus et in bello et m pace Senator gra- Rapinae Lissovianorum et Zaporoviensium. BassaCer- kiesz occi- dituraKo- sacis. Tartari nostrorum famulos mactant. Abdicat se munere Carolus Chodkievi- cius. Contra tormenta turcica noslri sua dirigunt feli- citer. Delibera— tio de novo supre- mo Duce belli et eligitur Prin- ceps Vla- dislaus. 32. Mors Ca-

68 Annua 1621. roli Chodkievicii. Insultus Turcarum in castra. Conditio- nes Rigen- sisdeditio- nis: la 2a 3a 4a Ultra Nie- strum pro- gredmntur Turcae. 33. Wezyr Turcicus iterum in pacisnego- tio mittit. Undique castra nostra oppu- gnantur vissimus, Patriae et Regis amantissimus, victoriis plurimis ex Syecis in Livonia, ex Moschis in Moschovia, ex Tartaris ac Turcis tum ad castra Chocimensia tum alibi nobilissimus. Sed eius encomia maxima alibi videnda. Eadem die Turcae de eius morte cognoverant ac mirjfice ob eam triumpharunt, arbitrabantur enim tali viro mortuo iam esse actum de nostris. Ac ideo sequenti die ingentem insultum Turcae in castra nostra fecerunt, sed pqr Dei gratiam repulsi sunt. Iam in Livonia circa Rigam a 23a huius usque ad 25am postquam tractatus varii intercesissent, conclusa est deditio civitatis cum illis conditionibus : la ut civitas sua privilegia retineat etiam eo casu, quo Rex Poloniae vigore tractatuum esset eam reeepturus. 2a ut eadem civitas nullo exactionum gravamine opprimatur. 3a ut Patres Jesuitae, Nobiles et nominatim Castellanus Vendensis1) et alii cives, si forte intra annum cum rebus suis alio migrare cuperent, liberi cfcoittantur. 4a ut civitas libera sit ab homagio praestando, si intra triennium elaboraverit, ut inter ipsam et Regem Poloniae perpetuae ineantur induciae. Postquam his omnibus conditionibus assensum dedisset Gustavus, claves portarum sunt illi porrectae ab Ulenbrochio Proconsule, Ulrico Syndico Ramo, a Joajme Maier Secretario supremo et Tribunis nonnullis. In castris Chocimensibus 26a huius pomeridiano tempore, nam matutinum pluviosum erat, multa mrllia Turcarum pontem transierunt ac ex altera parte fluvii contra nostra castra constiterunt, maximum camporum spacium occupantes et postea, directis contra castra Kosacorum tormentis, iaculabantur. Nostri per tubos eos aspicientes adverterunt ipsum Turcicum imperatorem interfuisse, forsan ut ex altera parte nostrorum castra contemplaretur et cum suis decerneret de modo aliquo nostros oppugnandi efficaciori, quod et factum est post duos dies, ut statim dicemus. Tertia vice Baptista Wewelius ab hostilibus castris ad nostra venit 27a huius cum litteris a Wezyro, quibus suadebat Duci Campestri exercituum, ut ad tractandas conditiones aliquem magnae virum authoritatis mitteret, cum quo de iis conferat. Summo mane diei 28a huius mensis Turcae et Tartari arcem Zwanescensem ultra Tyram fluvium oppugnarunt, sed fortiter reiecti a nostris in ea arce degentibus. Quia vero nebulosum tempus erat, 1) Gothardus Tyzenhaus.

Annus 1621. 69 durante nebula advexerunt Turcae 25 tormenta campestria, satis magna et ingentia muralia duo, quae plurima paria bubulorum trahebant. Selectorum etiam militum tam ex Turcis, quam ex Tartaris processerunt fere 10 millia. Quae cum in ordine constitissent, dngentes fulminationes contra castra Lisanoviorum 1) sunt factae; et ex altera parte simul eodem tempore impetum in nostra eastra cum ingentibus explosionibus faciebant, isque impetus per integram diem durabat, tantaque fulminationum erat frequentia, ut terra contremiscere videretur et ex diversis partibus in castra imfgentes insultus continuabantur, sed per Dei gratiam omnibus itum obviam et Tureae reiecti, maxima suorum iactura et sua irrfamia. Non pauci mostrorum desiderati et satis multi vulnerati. Girca meridiem ex murati tormenti globus in tentoria Vladislai Principis erat directus, sed in iis tunc non manebat Princeps. Eodem tempore uni ex custodibus corporis Principis globus caput abstulit ex tormento emissus. Expeditus Baptista Wewelius ivit ad castra Turcica 29a istius mensis, qua etiam die Gastellanus Belzensis 2) eum D° Sobieski 3), habentes ex famiiia sua fere 20 personas, ad tractandum de paee in castra hostilia profecti sunt. Centum equites egregie ornati illos deducebant ad eum locum, in quo Turcae, cum simili numero eos expectabant et humaniter suscipiebant. Cumque Castellanus inter salutandum per interpretem dixisset, se venire sive cum pace sive cum bello, suspirantes responderunt Turcae, se a Deo pacem petere. Sequenti die quies erat a Turcis, sed velitationes non intermittebantur a nostris, ex quibus etiam quidam Krynicki occisus est In Livonia postquam 26a huius mensis triumphans Gustavus Rigam fuisset ingressus et nostros Collegio per milites occupato 27a ad se evocasset variaque et contra Nostros et contra Regem nostrum dixisset iterumque ad Collegium redire iusisset, ubi nostri in uno loco cum custodia erant detenti et tandem 28a et 29a de variis nostros examinasset, quo videlicet reposuerimus res ecclesie et varia alia, ultima huius mensis, quarta pomeridiana, traieeto fluvio Dvina iter versus Lituaniam cum aliis variis, qui in arce manebant, ingressi sunt nostri, duobus vexillis Svecorum comitantibus ad duo milliaria. Data nobis eleaemosyna per mensem Septembrem in pecunia florenorum 147. A virgine Barbara Langowna legati fl. 50. A P. Brodowski fl. 32. Ab Ab- 1) Lissovianorum. 2) Stanislaus Zorawinski. 3) Jacobus Sobieski, cuius filius Joannes rex Poloniae eligendus fuerat. a Turcis et Tartaris, sed per Dei gra- tiam rei- ciunlur hostes cum sua clade. Tractatus de pace Turcarum et nostro- rum. 34. Post Rigam acce- ptam No- stri dimit- tuntur. Eleaemosyna

Annus 1621. Redeunt nostri ad castra, qui pro commeatu iverant Officium et Sacrum deB.Aloi- sio. Crucifixus Bar- barae Langae miraculo- sus. Jnduciae inter Turcas et no- stros. Cosmas de Torres Nuncius Aposloli- cus. Inter nostros et Turcas pax conclusa. Cur nostri ad pacem descende- rint. batissa S. Andreae fl. 16. A Do Szydłowski 14. Ab aliis variis 31. Tn rebus esculentis et potulentis, quae submissae sunt, fl. 20 sunt aestimatae. Iam supeilex sacelli a Virgine Langowna nobis legata fl. 600 constitit, uti diximus supra. In castris Chocimensibus la Octobris cohortes Vladislai Principis, quas Gamenecum ob commeatum miserat, redierunt cum commeatu. Aliquot millia Turcarum cum 10 tormentis bellicis iussu Turcici imperatoris iverant iis obviam, sed hac re cognita nostri alia via ad castra pervenerunt. Itaque Turcae redire coacti irrito conatu, quamquam redeuntes coeperant iaculari contra nostros ex altera fluvii parte. Eadem die Legati a Kosacis Dunensibus ad Principem Vladislaum venerant significantes de suorum adventu et vexilla petentes a Principe, sed responsum illis, tum danda vexilla, quando ovenerint. Officium et Sacrum de Beato Aloisio ut de Confessore non Pontifice concessit Gregorius XV Pontifex Maximus 2a istius mensis. Eadem die apud nos peractum funus Virginis Barbarae Langowna, quae 16a mensis superioris erat mortua, de qua ibidem varia attulimus. Allatus domum miraculosus Crucifixus piae memoriae Barbarae Langae 4a istius mensis, qui sanguinem sudabat et repositus in sacello domestico, in quo hucusque honorifice servatur. A 4a Octobris usque ad 8am tractatus fiebant de pace inter nostros et Turcas et interim induciae publicatae et interdictum, ne ullus rapiat vel abducat eos, quos Turcae ob gramen pro equis mittebant. Venit Cosmas de Torres, Nuncius Apostolicus novus, Cracoviam 6 a istius mensis, cui obviam processerant varii Praelati et cum quo Roma redierat Dus Achacius Grochowski, Secretarius Regius; quique post tantum iter Tineci in aula Abbatis aliquot diebus quieverat, ubi eum nomine domus S. Barbarae salutaverat P. Szembek et post duas dies ab eius adventu salutatus est a Superiore. Conclusa pax honestis conditionibus pro nostris in castris Chocimensibus 10a huius mensis et utrimque signa laetitiae varia declarata, mercimonia aperta, ut et Turcae a nostris et nostri a Turcis varia coemerint. Instabant Turcae. ut nostri prius castra dissolverent, sed nullo modo id concessum a nostris. Itaque prius abeuntibus Turcis postea nostri discesserunt. Nunquam nostri tam facile ad pacem cum isto hoste descendissent, si copiam commeatus habuissent, ob cuius defectum plurima equorum millia perierant et plurimi etiam milites fame ac variis aliis morbis sublati. Iam Rex cum exercitu

Annus 1621. 71 tum primum Leopolim venerat, cum pax cum Turca inita esset. Non parum detentus erat Varsaviae ob tardiorem adventum Electoris Brandeburgici, qui ratione Ducatus Prussiae ius feudi a Rege debuit accipere, antequam iter hoc aggrederetur. Datum est initium lla huius mensis auxilio et spirituali et temporali virginum orphanarum, pro quarum decenti habitatione inscripsit duas lapideas Genorosa Da Sophia Czeska, vidua Macieiovia, ad acta Gasimiriensia, narn Consulares Cracovienses eam inscriptionem suscipere noluerant. Quomodo autem res baec processerit et quam varias contradictiones habuerit, suo loco dicemus. Duo tamen in ista inscriptione erant onera: lum ut integra sors Mfci Di Stanislai Macieiowski, fratris Dae Czeska (nam ipsa Macieiovia est) in una barum lapidearum maneat, 2um ut mille floreni summae capitalis pro censu altaris Lauretani in aede Bmae Virginis Parocbiali in iisdem domibus maneant. Significat P. Petrus Kamocki in sua templi historia, iussisse R. P. Argentum Provincialem, ut a nostris hoc negocium promoveretur, sed postea non tam successit, sicutoptabamus. Per 16am et 17am peracta 40 horarum supplicatio in templo novo SS. Petri et Pauli Apostolorum, cantante Sacrum R. D. Andrea Lukomski 1) et vesperas R. D. Erasmo Kretkovvski 2). Audiit ibidem Sacrum et interfuit Conclusioni Cosmas de Torres, Nuncius Apostolicus. Tota nocte nostri, per horas distributi, orarunt clausis templi portis. Festum B. Stanislai Kostka 24a huius mensis more solito magna solennitate peractum. Eius occasione id, quod imploratione huius Sancti contigit, breviter hic annotandum, Quidam iuvenis Sebastianus pellio, dolio ex suprema domus parte casu delapso oppressus et exanimis factus, dum ultra horam ita iaceret et nec corporis agitatione nec aquae aspersione variorumque remediorum ori ingestione iuvari posset, Anna Valaska, virgo Joannis Valaski filia, B. Stanislao devota, accurrente et pro illo misoro opem Beati praedicti implorante, repente ille adeo concussus ad se rediit et tanquam ex profundo somno evigilans, brevi praeter omnem spem, sanitati est restitutus. Una similiter per invidiam quandam maleficiis iacturam passa, ope eiusdem Beati, ad quam confugerat, et bonis suis restituta et a maleficio libera mansit. Quia tempore belli Turcici cura civitatis Cracoviensis Martino Szyskowski, Episcopo Gracoviensi, demandata erat, ideo 27a huius ingressus est Gracoviam cum 400us peditibus, 100 hastatis, 100 Kosacis, cum vexillo nobilitatis Severiensis et cum magna sua aula. Quoniam autem concordiae cum Turca initae nuncius certus sub hoc tempus venerat, ideo praedictus Episcopus in gratiarum actionem solennem processionem ad 7 ecclesias in sequentem post suum ad- 35. Inscnptio duarum domorum pro orpha- nellis cum duplici o- nere: 2um Oratio 40 horarum in templo S. Petri. Auxilium miraculo- sum B. Stanislai in duobus. 36 Ingressus Episcopi Cracovien- sis solen- nis. Pro pace inita cum Turca gra- tiarum actio. 1) S. Th. doctor, praelatus et canonicus cracoviensis. 2) S. Th. doctor et canonicus cracoviensis.

Salutant Academici Episco- pum. Quae ex parte no- strorum cum nis agit. P. Joannes Argenteus cum Rege de scholis S. Petri colloqui- tur. Eleaemo- syna Octo- bris 72 Annus 1621. ventum diem, seu in 28am huius mensis, indixit, cui etiam ipsemefr interfuit simui cum Nuncio Apostolico Cosma de Torres. Salulaivit Universitas Cracoviensis Episcopum 29a huius mensis, perorante Jacobo Naimano» Rectore et vocante Episcopum angelum pacis angelumque defensionis ac ut sibi suisque faveret, more solito rogavit. Ad latinam orationem respondit Episcopus polonice, gratam salutationem ostend&ns et suam promptitudinem offerens. Deinde retulit Universitati se in comitiis carceres Lipovienses fuisse comminatum R. D. Goliniol), quod traduceret coram Nunciis Episcopum, quasi defensionem Universitati contra Jesuitas negaret, cum hac de re nunquam cogitasset. Imo ostendit se nunquam favisse Jesuitis, ut Universitati obessent, nec Jesuitas aliquid horum velle aut voluisse. Ut graviora studia suis praelegant Patres Societatis, dixit, se id prohibere non posse, scholas tamen publicas pro externis non aperturos ostendit, donec nobiscum conveniant. Sub fmem eiusdem mensis salutans Regem Leopoli P. Joannes Argentus ita eum est allocutus : »Postquam Va S. R. Maiestas nobis attulit pacem, ego qui id expectabam cum negocio scholarum S. Petri, ibo Gracoviam, ut scholis theologicis dem initium«. Respondit Rex, fecisse Academicos protestationem et nostros reprotestationem. Pergendum erat in vestris conatibus sine reprotestatione, in qua aliqua sunt non necessaria et Academicos pungentia, Subiecit P. Argentus, in dicta reprotestatione nihil sibi videri, quod durum esset, sed tantum solutionem ad Academicorum instantiam in ea contineri; si tamen de mente S. R. Maiestatis aliquid nostri scivissent, libentissime a reprotestatione abstinuissent. Deinde insinuavit Rex se optare, ut Gabriel Gomes a Tarnow finem faceret suae designationis de bonis Uscie pro Gollegio S. Petri donandis, quia omnes sumus mortales. Addidit denique, etiamsi id optaret, timendam tamen nobis esse invidiam. Octobris mense eleaemosyna erat in pecunia fere 420 florenorum. Nempe ex legato Di Vatentini Melkleri, civis Gracoviensis, fl 100, quibus alios 100 executores testamenti ex iis, quae restabant, nobis attribuerunt. A Da Gutteterowa ratione, reparationis horti fl 100. Ab Episcopo Praemisliensi, Joanne Wezyk fl. 50. A Palatino Cracoviensi fl 28. A Do Rabo Stanislao fl. 23. A R. D Bobola fl. 10. A Mfco Do Komorowski fl. 13. A quodam Parocho fl. 10. A Virginibus -mendioantibus fl 14. A reliquis fl. 23. Res datae conslileruut il. fere 23, ut bos n qua- 1) Basilius Golinius, canonicus cracov. et universitatis professor.

Annus 1621. 73 dam Domina. Prandium in festo S. Simonis et Judae solenne datum et reliqua minutiora esculenta et poculenta ab aliis. Dum exercitus, qui cum Rege Leopolim venerat, ob pacem cum Turca initam superiori mense dissolutus esset et unicuique domum redeundi copia data, plurimi in Maiorem Poloniam redeuntes Cracoviam divertebant et nostros apud S. Barbaram invisebant. Inter hos erat Joannes Opalenski, Gastellanus tunc Calissiensis, qui prima Novembris veniens Cracoviam domi nostrae hospitium habuit; id enim per nostros duos, qui cum eo in hanc expeditionem missi fuerant, sese desiderare significaverat. Indictae 2a huius mensis ab Episcopo Cracoviensi funebres exequiae, cum Sacris cantatis, pro militibus occisis in bello Turcico. Hae sicut in aliis templis, ita et in nostro S. Barbarae peractae sunt. Idem Episcopus promulgavit edictum de pulsu campanarum ad orationem pro mortuis excitante circa primam horam noctis, 6a istius mensis. Servabatur initio hic pulsus in praecipuis templis ac etiam in nostro diligenter, sed post breve tempus ad unum vel alterum templum res reducta. Fecimus huius rei mentionem 9a Augusti, quia tunc putabant quidam id coeptum. Novum iterum Jubilaeum pro Regni necessitatibus et felici successu belli contra Turcas promulgatum est Cracoviae 7a huius mensis, licet iam post pacem cum Turcis initam acceptum Roma fuerit. Duravit per duas hebdomadas, uti et primum. Restituti 9a istius mensis Spectabili D° Paulo Celari, Proconsuli Cracoviensi, fl. 700, quos ab eo mutuos acceperamus initio Junii huius anni acceptaque ab eo debiti recognitio et lacerata. Collati in hoc debitum solvendum ducenti illi floreni virginis Dorotheae Rosianka, quos deposuerat in Januario et quos, ut in eam rem impenderemus, ipsa permisit. Quia vero eius pecunia antiquae monetae erat, ideo ex florenis 200is evenerunt 370. Gosmas de Torres Nuncius Apostolicus domum nostram invisit 14a huius mensis et sacellum Congregationis Assumptae, in quo de variis cum P. Friderico Szembek contulit. R. P. Provincialis 17a istius mensis venit Cracoviam et inter varias consultationes, quas faciebat, erat etiam illa de modis occurrendi variis oneribus, quae Synodus Dioecesana Religiosis mendicantibus ac simul etiam nobis imponebat, iis tamen acquiescendum erat plerisque, quae Goncilium Tridentinum Episcopis in Religiosos concessit. Eadem die Sacrum lectum audivit in nostro S. Barbarae templo Nuncius Apostolicus. Erat consultatio 18a Novembris apud R. P. Provincialem cum Provinciae Gonsultoribus et aliis nonnullis ad hoc negocium vocatis: an iam dandum esset scholarum initium in S. Petro nec ne. Duae erant sententiae. Una statim ponendam Residentiam cum Superiore, qui et Gollegio suo tempore praeesset et modo rerum Collegii curam seriam susciperet. Theologiae vero lectiones ad fmem Comitiorum differendas, ne occasio variorum discursuum in Gomitiis contra nos Wielewicki IV. 10 37. Hospitium in domo S. Barba- rae habuit Castella- nus Calissiensis. Funebres exequiae pro militibus in bel- lo occis- sis. Pulsus ad orationem pro mortuis. Novumlubilaeum. Restituti 700 fl. D° Celari. Nuncius Apostoli- cus no- stros invi- sit. 38. Consulta- tio circa onera Re- ligiosis imposita. Altera: an scholis S. Petri dan- dum ini- tium, de qua duae sententiae: la

74 Annus 1621. De bonis Usciensi- bus diffi- cultates. Contra Congrega- tionem Studioso- rum varia machinan- tur Acade- mici. 39. Consulta- tio de Epi- scopo pro nova ap- probatione vocante. Duae sen- tentiaehac de re: la 2a Vladislaus Princeps ingreditur Craco- viam. Eunt illi obviam varii. Academicis detur. Altera sententia censebat quamprimum dandum initium scholis et ponendum Superiorem. Respondit R. P. Provincialis, se sine scholis de constituenda Residentia non cogitare et in animo habere, ut quamprimum scholae aperiantur, conatibusque Academicorum posse Episcopum obviam ire. Sub hoc etiam tempus litterae Roma ad P. Lancicium venerant ab Admodum R. P. Nro Generali, in quibus significabatur a multis reprobari bona per Comitem de Tarnow tali modo nobis tradenda. Ad Rnm etiam P. Provincialem idem P. Noster scripserat, ut valde considerate procederet in hoc negocio. Accesserat et illud, quod haec bona ingenti Vistulae inundatione penitus fere tunc temporis fuerunt destructa. Nihilominus diligenter revidebat R. P. Provincialis omnia, quae erant apud S. Pelrum parata pro scholarum initio. Varia tentabant Academici in festo Praesentationis Bmae Virginis in sacello capituli PP. Dominicanorum ad impediendos nostros Congregationis Assumptae studiosos, ne proprium sacellum, quod apud S. Barbaram habent, frequentarent et ad sacellum PP. Dominicanorum se conferrent, sed irrito conatu. Imo etiam hac die Rectori Academiae, ex suggestu sermonem habenti, molestia exhibita non levis ob strepitum calceis ac pedibus per pueros factum. Grzybowski etiam in portastabat non permittens Studiosos egredi, sednec hoc illi successit. Proposuerat R. P. Provincialis in consultatione 24a huius mensis, quomodo procedendum cum Episcopo Gracoviensi omnes Religiosos ac simul et nos pro examine praevio ad novam pro confessionibus audiendis approbationem vocante. Erant duae nostrorum sententiae: la ut rationes pro nostris privilegiis publice in consessu proximo, qui ad 27am huius erat indictus, declararentur; 2a ut ab Episcopo dilatio quo ad nostros ad hoc examen petatur, donec a R. P. Nro Generali resolutionem habeamus. Sed nihil horum est servatum, ut postea videbimus. Ingressus Cracoviam 27a huius Vladislaus Princeps ex bello Turcico Varsaviam repetens et Cracoviam ac Czestochoviam, votorum solvendorum causa, divertens. Iverant illi obviam Nuncius Apostolicus Cosmas de Torres, Martinus Szyskowski Episcopus Cracoviensis, Georgius Dux Zbarascensis, Castellanus Cracoviensis, cum varia, quae tunc Cracoviae erat, nobilitate. Civitas etiam eo modo, quo Regem excipere solet, ad excipiendum Principem sese comparabat, sed Princeps per certos homines ad cives missos, ut ab hac re abstinerent omnino, effecit. Casimirienses tamen cum Stradomiensibus, putantes se hac prohibitione rion obligatos, suum peditatum obviam Principi miserant.

Annus 1621. 75 Sequenti die, quae in Dominicam lam Adventus inciderat, cum Principem Episcopus convivio exciperet et postea post mensam in cubiculo Episcopi simul colloquerentur stantes, Georgius Dux de Zbaras, qui aderat, ita coepit alloqui Episcopum: Bonum Episcopum habemus, si tantum nollet introducere scholas Jesuiticas. Certe D. Va deberet ab hoc conatu abstinere, alias dolebit. Respondit Duci Episcopus: Non sit sollicita D. Vft. Ego scio, quid possim in mea iurisdictione et neminem timeo. Jesuitarum scholas quis impediet, quae nulli nocebunt? Subiungit Dux: Id esset contra privilegia Academiae. Jesuitae sunt astuti, initio dissimulabunt, postea vellent dominari et Universitatem tollere. Respondit Episcopus: Quod Jesuitae volunt, non erit contra privilegia Academiae. Interrupit Princeps: Hoc, inquit, est aliud, si non erit contra privilegia dicta. Sed scitne his de rebus S. Regia Maiestas ? Respondit Episcopus: Non solum scit, sed et hoc ipsum D° Golinio et aliis Legatis Academicorum ad comitia Varsaviam missis dixit. Tacente Principe iterum Dux Zbarascensis ad Episcopum ita ait: Cessandum D. Vae ab hoc negocio, quia non habebit consolationem. Respondit Episcopus, habere Jesuitas in Senatu multos suos fautores et protectores. Addebant alii, comminatum tunc Ducem de futura sanguinis effusione et unum ex circumstantibus respondisse: Facile est mactare Jesuitas, at pro uno surgent decem etc. Et tunc alio sermonem omnes diverterunt. Ex isto colloquio manifeste constabat Principem Vladislaum et pridem a Ladislawski, qui eum a pueritia instruebat ac pro Academicis contra nostros plurima instillabat, et tunc temporis partim a Stanislao Lubomierscio ac Georgio Duce Zbarascio, scholis nostris nobisque infensissimis, aliisque variis contra scholas Cracovienses pessime fuisse concitatum. Quod et ipse eventus ostendit. Nam statim, ut licuit, scholas nostras Cracovienses sustulit, ut suo loco manifestum erit. Eadem die pomeridiano tempore, praesentibus multis Patribus, nominavit primum Superiorem futuri Collegii S. Petri R. P. Argentus Provincialis P. Georgium Tyszkiewicz. Vocavit mane Episcopus Cracoviensis P. Fridericum Szembek 29a huius mensis et manifestavit omnia, quae circa Collegium nostrum S. Petri essent dicta praesente Principe; monuit praeterea, ut R. P. Provinciali ista referrentur ac ut idem P. Provincialis Principem adeat, de toto Collegii futuri negocio informet, cum iam habeat 40. In convi- vio, quo Episcopus Principem excepit, colloquium Ducis Zbara- scensis contra S. Petrum cum Epi- scopo co- ram Prin- cipe. Ex eo facile erat colligere, Principem a scholis S. Petri fuissealienum. P.TyszkiewiczSuperior primus apud S. Petrum. Episcopus manifestat dicta coram Prin- cipe contranostros et quae-

Annus 1621. dam suadet. Adit Prin- cipem R. P. Provin- cialis; cum eo colloqui- tur. Invitat ad templum S. Petri. 41. Salutat U- niversitas Principem. Princeps apud PP. Dominicanos et in sacello S. Hyacinthi. Nuncius Apostoli- cus refert R. P. Pro- vinciali de iis, qui contradi- cebant scholis. aures impletas sinistris relationibus. Quia vero PP. Dominicani iam eum ad se invitaverant, suasit Episcopus, ut nos etiam eundem ad templum nostrum invitemus. Cognitis his R. P. Provincialis cum domus S. Barbarae Superiore Principem adiit ac salutavit dataque occasione nonnulla retulit de locis Societatis ac ministeriis in civitate Cracoviensi, nempe domo probationis, domo professa et de futura domo, quae sit seminarium nostrorum sacerdotum, seu de Collegio. Cumque Princeps dixisset, non posse esse Collegium, subiunxit P. Provincialis, se cum sua Serenitate ea de re velle postea agere. Respondit se libentissime hac de re auditurum. Addidit deinde P. Provincialis duas nostros solennitates post aliquot dies habituros: S. Francisci Xaverii et S. Barbarae in domo Professa, invitabatque eum ad aliquam horum sive ad S. Barbaram sive ad S. Petrum. Eligit festum S. Xaverii et templum S. Petri talibus verbis : Non ibo ad S. Barbaram, quia vos Collegium habere velitis ibi, quod ego nolo mea praesentia approbare, sed ibo ad S. Petrum, ubi domus Professa esse debet. Ita enim loquebatur ob antiquam designationem, qua Rex primo coeperat pro domo Professa extruere templum apud S. Petrum, quam tamen postea Rex ipse mutaverat. Ultima Novembris salutavit Principem Universitas, gestaacbeneficia maiorum eius commemorans seque sub eius protectionem tradens. Respondit iis nomine Principis R. D. Andreas SzoJdrski, qui tunc apud Principem Cancellarii munere fungebatur. Eadem die fuit Princeps apud PP. Dominicanos ibique Sacro cantato et concioni interfuit. Expectabant eum Academici in oratorio Rosarii, quod adornarant, sed Princeps audito Sacro et sacello S. Hyacinthi visitato, in quo aliquantulum oravit, recta ad arcem se contulit. Hac etiam die, circa occasum solis, Nuncius Apostolicus, vocato ad se R. P. Provinciali dixit, se et ut Nuncium Apostolicum et ut Societatis amicum, velle quaedam ei referre, quae a magnis viris illi dicta essent, nempe futuras maximas contradictiones contra Collegium Cracoviense ac proinde etiam atque etiam videret ratione officii sui, quid expediret in hoc negocio. Noluit nominare illos magnos viros, putabantur tamen esse vel Dux Georgius Zbarascensis, Castellanus Cracoviensis, cum Stanislao Lubomierscio, Capitaneo Sendomiriensi, vel ipse Vladislaus Princeps, quos valde probabile erat tunc cum Nuncio Apostolico egisse, ut nos ab inceptis deterreret. Actis gratiis Nuncio R. P. Provincialis respondit, se ita hoc nego-

Annus 1621. 77 cium et tractare et tractaturum, ut nullus possit ostendere, se iustam offensionis causam habere. In eleaemosyna pecuniaria hoc mense percepti flor. 498, nempe: A Virgine Dorothea Rosianka fl. 370. A Da Pipanowa fl. 34. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 25. A variis aliis 56. In rebus accepimus fl. 100. Nempe stannea et aerea vasa ex supellectili Rdi Di Taranowski mortui, quae constabant fl 60. Varra aromata a D° Eremus. Prandium unum a Da Rabowa pro S. Elizabetha et aliud a Da Gortacka pro festo S. Catharinae. Pisces a Capitaneo Cracoviensi Gabriele Comite a Tarnow et alia ab aliis minutiora. Adiit P. Georgius Tyszkiewicz cum P. Joanne Lesiowski Principem in arce eumque salutavit la Decembris et ut privata persona Societatis et ut is, cui cura commissa esset S. Petri. Grato animo acceptante Principe salutationem subiecerat P. Lesiowski, Pem Tyszkiewicz futurum Rectorem Collegii S. Petri. Ad haec respondit Princeps id fieri non posse, quia esset contra privilegia Academiae. Sed ostendit P. Tyszkiewicz nunc Societatem nihil aliud conari, nisi id quod tot alii Religiosi ordines Cracoviae faciunt, qui suos docent. Quod si aliquando etiam alios externos doctura esset Societas, id nonnisi per unionem cum Academia futurum. Subiecit Princeps: si ita esset, non violarentur Academiae privilegia magisque id competit Societati, quae ex instituto docet, quam aliis Religiosis. Afferebant deinde varias rationes nostri, ob quas expedire ostendebant, ut Cracoviae Societas Collegium habeat. Allata domum eadem die supellex sacelli sanctae memoriae Barbarae Langowna, ex qua, post duplicem R. P. Provincialis consultationem de hoc negocio factam, D° Joanni Wizenberg imaginum in aere pictarum medietas, cassula rubea, alba, mappae duae, humerale, subcorporale, tabolea sunt concessa; reliqua pro sacello domestico accepta et eorum inventarium scriptura. In festo S. Xaverii apud S. Barbaram consueta solennitas peracta, cantante Summum Sacrum R. D. Erasmo Kretkowski, Canonico Cracoviensi et insignem concionem de laudibus huius Sancti habente R. D. Jacobo Ostrowski, Doctore Theologo et Canonico Cracoviensi. Prmceps etiam Vladislaus in novo templo S. Petri cantato Sacro a Rmo Thoma Oborski Suffraganeo interfuit eadem die. Habuit in medio Sacro concionem unus ex nostris P. Laurentius Surliga? Principi bene notus. Haec cum magis esset de Societate in communi, quam de S. Francisco, nam ostendebat instar securis serae virgae esse in manu Dei tam Societatem quam B. Xaverium, et cum ea occasione fecisset mentionem Societatis cum Academicis simul labo- Eleaemo- syna No- vembris. 42. Collo- quium Pis GeorgiiTy- szkiewicz cum Prin- cipe de scholis S. Petri. Exsupel- lectili sa- celli Bar- barae Langae concessa nonnulla D° Wi- zemberg. Festum S. Xaverii. Princeps eodem festo interest Sacro et concio- ni in S. Petro.

43. De institu- endo exa- mine Reli giosorum pro con- fessioni- bus. Excipitur Princeps convivio a Duce Zba- rascio. Iterumagit P. Provin- cialis cum Principe. Discessus Varsaviam P. Provin- cialis. Examinatores pro confessionibus audiendis. Stabilem mansio- nem coe- peruntno- stri apud S. Petrum. Martini Branii di- missio. 78 Annus 1621. rantis ac Deo Ecelesiaeque eius servientis, attulissetque exempla aliarnm Academiarum, cum quibus Societas optime conveniens sua munia obit: non gratum id fuisse Principi et illius adhaerentibus postea intellectum est. Hac die Episcopus Cracoviensis in magno consessu, ex singulis Ordinibus Regularibus nonnullis advocatis, ad omnes peroravit plusquam per mediam horam, ostendens causas, quae eum adigebant ad instituendum examen Regularium, qui confessiones excipere debent et declarans, se non incitatum aliquo pravo affectu vel proprio vel cleri saecularis ad id, sed obligatione conscientiae et decretis Tridentini Concilii etc. His ita peractis, venit ad S. Petrum sub tempus concionis et audito Sacro in sacristia, sedit in loco sibi praeparato e regione Principis; fmito cantato Sacro, egrediente Principe, occurrit Dux Zbarascius ei cura Capitaneo S§ndomiriensi D° Lubomierski et cum Episcopo superveniente ad currum deducebant, quo vectus est in domum Ducis Zbarascii ibique convivio exceptus cum Episcopo, Nuncio Apostolico et aliis. Redeuntem Principem, in occasu solis, ex domo Ducis in arcem, visitavit iterum R. P. Provincialis et per duas horas cum illo agit. Referebat enim Princeps totam seriem rei cum Turcis in Valachia gestae; videbatur enim optare, ut eam Regi narraret Varsaviae, quo sequenti die iturus erat. Valedicens post Principi, etiam Episcopo ad eum ex itinere divertens valedixit. Evocatus litteris Regiis R. P. Provincialis discessit Varsaviam 3a huius mensis. Visitavit 7 ecclesias Princeps. Festum S. Barbarae cum solita devotione et populi frequentia peractum. Sacrum Rorate a R. D° Serebinski cantatum et Summum a Rmo D° Suflraganeo. Eadem die examinati inter alios ab Episcopo 24 PP. Dominicani pro confessionibus. Examinatores erant ex Praelatis: R. D. Foxius Archidiaconus, R. D. Doctorius, R. D. Zaierski, R. D. Nucerinus, et ex Religiosis: R. P. Mcolaus Moscinensis Doctor Dominicanus, Custos Bernardinorum. Custos Franciscanorum, duo Augustiniani, P. Georgius Tyszkiewicz Societatis nostrae, qui saepius postea ad similia examina evocabantur. Quinta huius mensis datum est initium stabilis commorationis nostrorum apud S. Petrura. Commigravit eo P. Georgius Tyszkiewicz, primus dicti loci Superior, cum P. Valentino Ruscovio. P. Baltasare Bieniaszewicz, P. Mathia Chobrzewicz, Luca Klein; sicque domus nostra pauciores habere coepit, oranes enim praedicti ex domo S. Barbarae commigrarunt. Martinum Branium ob levitates quasdam in Collegio Leopoliensi cum externis discipuiis commissas, quas Societatem tolerare non conveniebat, R. P. Provincialis huc evocaverat, ac post consultationem ea de re factam dimitten-

Annus 1621. 79 dum iudicaverat et ut id exequeretur Superiori Domus S. Barbarae commendaverat. Itaque 7a huius mensis dimissionis litterae illi datae et abiit. In festo Gonceptionis Buaae Virginis Princeps Vladislaus in Sacello S. Hiacinthi ex manibus P. Fabiani, sui concionatoris, sanctissimam Eucharistiam suscepit. Brevi post Gracovia discessit. Gonstituerat Episcopus Cracoviensis in sua Reformatione Dioecesana typis impressa (cuius author R. D. Zaierski, multo tempore eiusdem Episcopi Auditor, statuebatur), ut omnes sacerdotes et saeculares et religiosi, etiamsi iam alibi approbati et examinati essent, denuo in hac Dioecesi approbarentur et prius examinarentur. Pollicitus non raro erat nostros hoc examen non subituros, quia tamen alii omnes Religiosi huic eius constitutioni sese subiecerant, ne vel ipse vel nos in invidiam vocaremur, postulavit, ut saltem aliqui nostri hoc examen subirent. Re in utramque partem domi agitata, visum est maiori parti huic postulationi satisfaciendum esse. Uaque undecima istius mensis P. Joannes Zaluscius ex domo S. Barbarae, P. Matthias Chobrzewicz ex S. Petro, P. Blasius Ploszynius et P. Albertus Wroniawski, qui tunc in domo probationis tertium annum expediebant, examen hoc subierunt, examinatoribusque egregie satisfecerunt ac postea, tam pro se quam pro aliis nostris, approbationem acceperunt. Decimatertia et decimaquarta Decembris R. D. Andreas Lukomski 23 millibus florenorum emit bona a D. Rimer Myszka pro Seminario futuro S. Petri Statim etiam ad coemendam domum sese accingebat et ad varia pro eodem seminario ordinanda auxiliumque promissum ab Episcopo (qui eius hosce conatus collaudaverat) habebat. Omnia tamen ista suum effectum non habebant ob scholas nostras ratione externorum dissipatas, ut suo loco manifestum erit. R. D. Stanislaus Lazowski, Parochus villae Barcicae, ante tres menses mortuus, legaverat domui S. Barbarae fl. 70. Ii primum 18 die huius mensis nobis sunt remissi iussu Mfci D1 Kazanowski, Capitanei Kokenhausensis, qui villae praedictae tunc posessionem habebat. Girca finem huius mensis ingens calamitas multos afflixit ob monetam silesiticam proscriptam et aliam non suppeditatam. Dura- bat hoc malum per multos menses subsequentes et maxima damna plurimis intulit1). Ordinationem de servandis in librorum editione vide fol. 607. n. 50 2). Percepta eleaemosyna mensis Decembris in pecunia erat fl. 406, nempe a quadam, quae sciri nolebat, fl. 100. A Da Zurkiewicowa fl. 100. Legati a Pa- 1) cfr. Volumina legum III. f. 426. »0 zawarciu Ziemie«. Causam huius proscriptionis praebuerunt mercatores germanici et silesiaci, qui viliorem monetam in Poloniam apportantes, meliorem polonicam auferebant, cfr. Jeckel, Geschichte und Darstellung des Pohlnischen Handels. Wien und Triest 1809. Th. I. p. 175 et 198. 2) Ordinatio haec allata est sub finem huius anni. 44. Princeps communicat in sa- cello S. Hiacinthi. Examini pro approbatione ad confessionemNostri etiam sese subiiciunt. Bona pro Seminario R. D. Lukomski emit nullo successu. R. D. Sta- nislai La- zowski le- gatum. 45. Eleaemo- syna men- sis Decem- bris.

Annua templi e- leaemosy- na. Conver- siones haeretico- rum vario- rum. Vacillan- tes in fide confirma- ti. 46. Confessio- nes sacri- legae sub- latae. A turpitudinibus abducti. Usurae 80 Annus 1621. roeho Barcicensi fl. 70. Ab alio Parocho fl. 50. A D° Bobrownicki fl. 20. AMathia aurifice fl. 18. A D° Rab fl. 13. A Do Philippo fl. 12. A R. Do Bobola fl. 12. Quaedam pro piscibus fl. 12. A Mfca Da Oswiecimska fl. 10. A reliquis fl. 27 Res submissae constiterunt 158 fl. A Rmo Praeposito Miechoviensi metretae: siliginis 15, tritici 9, hordei 3, pisorum 2. A D° Borek siliginis metretae 4, hordei la, vas butyri, caseorum sexagena. A D° Rubinkowski tritici metretae 4. A D"« Pipanowa pisorum coreti duo, vas butyri, A D° Mazurkowicz varia aromata. A monasterio Tinecensi carpionum una sexagena. A variis butyri vasa tria et alia esculenta et poculenta minutiora. Templo vero nostro per hunc annum in pecunia dati fl. 1903, et in sacris vestibus, ea quae sunt allata, aliisque ornamentis constiterunt florenis fere trecentis. Ea quae ad certum tempus seu ad mensium dies huius anni referri non poterant, haec sunt. Ab haeresi ad Ecclesiam catholicam reducti 70. Inter hos insignes erant duo, 40 annis haeresim complexi, et tertius octogenarius Galvinisla, qui postrema fere hora a Deo vocatus, gemebundus errorem agnovit ac reiecit. Quidam etiam miles, ultimo afficiendus supplicio, cum in ea perfidia, in qua natus et educatus fuit, se etiam moriturum obstinate asseveraret et nostrorum conspectum se ferre non posse affirmaret: tandem uno ex nostris suaviter sese ingerente et cum eo agente, ad haeresim abiiciendam adductus est et totius vitae exomologesi cum magna peccatorum detestatione instituta, sacroque viatico munitus totam extremam noctem in oratione consumpsit. Post ad locum supplicii deductus, pluribus ferventi sua oratione lachrymas elicuit et sociis haereticis, qui praesentes aderant, ad haeresim detestandam vitamque in melius commutandam igniculos subiecit. Adiungendi hic duo: Arrianus unus, Judaeus alter, nostrorum opera salutari baptismatis fonte abluti. Quinque vacillantes in fide confirmati, inter quos unus curru Domini Arriani, cui insidebat, everso occasionem sumpsit resiliendi ab illa perfidia, quam a Domino ediscebat, cuique iam fere consenserat. Confessiones totius anteactae vitae, ut de aliis nihil dicamus, auditae hoc anno 215. Erat unus 50 annorum, qui ob sacrilegas confessiones .bufonem et canem nigrum, per somnum terrorem sibi inferentes, et Beatam Virginem sese defendentem (eius enim Rosarii pensum etiam dum in tantis periculis esset non omittebat) advertens, impio pudore abiecto, integrae totius vitae maculas in confessione aperuit. Alter maximis peccatis obnoxius, quoties templum intrabat, toties velo nigro sese contegi cernebat, unde postea taedia, blasphemae cogitationes, conscientiae angores sese ingerebant. His omnibus postquam ea crimina, quae tota vita commiserat, detexisset in confessione, liberatus est. Plurimae confessiones invalidae, ut debito modo repeterentur, effectum est. A concubinatu similibusque turpitudinibus 38 abducti. Unus ex his quoties Missae Sacrificio intererat, toties sacrosanctam Hostiam, dum elevaretur, cruentam cernebat, nec ea res desiit, nisi postquam confessione scelus eluisset. A prole necanda deterritae 11. Senae similiter tres ab impio daemonis seducentis officio abstractae. Matrimonia illicita inter 8 paria eo sunt deducta, ut essent licita. Contractus varii usurarii rescissi. Ab usura 10 avulsi. Restitutio mille

Annus 1621. 81 aureorum uni, ducentorum florenorum alteri persuasa. Non deerat.qui, horrore usurae, cum ob multa millia quae dederat mutua aliqua nomine grati animi oblata fuissent, omnia reiecerit. Maleficia, opera nostrorum, repudiarunt sex; inter hos erat vetula 30 annorum iis dedita. Post concionem contra varias superstitiones institutam, plurimi easdem magno cum horrore abiecerunt. Ingentes morbos una per maleficia passa, aqua lustrali et herbis benedictis nostrorum suasu adhibitis, convaluit. Energumena post Romanam, Lauretanam, aliorumque locorum peregrinationem frustra susceptam, facta totius vitae contessione coram uno ex nostris, liberata est. A violentis manibus, quas sibi nonnulli inferre decreverant, absterriti. Inter hos una, dum sibi laqueum iniicit et canem nigrum adlatrantem advertit, nomen Jesu et Mariae inclamat, sic cane evanescente ipsa sibi reddita, tantum scelus poenitentiae Sacramento eluit. Altera per lites, quas varii intendebant, omnia absumpserat et per summam desperationem a mago auxilium petiit. Nec mora sistit eam magus daemoni terribili in sede constituto, cui illa sese devovens proprio sanguine scriptam schedam porrigebat. Verum cum daemon schedam reiecisset, eo quod in ea abiuratio Bmae Virginis non contineretur, obstupefacta illa tali repulsa ad se rediit et crimen confessaimpium propositum exhorruit. Virgoquaedam integerrima iamque annorum quinquaginta ob falsam facti suspicionem in publicum carcerem detrusa fuit, in eoque per septem hebdomadas mansitnec potuithaberealiquem, qui id nostro, cui confitebatur, diceret; contigeratque incuria eorum, ad quos spectabat, ut tribus diebus sine cibo ac potu ibidem maneret. Inquisitiones variae de illa fiebant interim, sed nihil evidens deprehendebatur. Illa vero tota erat in meditatione Passionis Christi (sub tempus enim Quadragesimae haec res contigerat), qui etiam illi aliquoties in illa specie, qua monstrabatur a Pilato illis verbis: >>ecce homo«, videndum se praebuit, liberationem pollicitus est et ut adhuc sustineret cohortatus. Imo et B. Virginem in somnis ita apparentem vidit, quasi Patres Societatis pro se ex carcere educenda supplicarent iisque id promittentem, audiente Filio. Rem comprobavit eventus. Dum enim ultimo ad Judices ducitur, alia, quae vere furtum illud commiserat, deprehensa est statimque Iudices, ingemiscentes, quod tam multa innocenter fuerit passa, liberam dimiserunt. Dimissa statim ad templum nostrum venit, Sacramenta Poenitentiae Eucharistiaeque usurpans, Deo gratias agit et omnia supradicta ex ordine refert. Unus ex civibus Sodalitatis Bmae Virginis, quae penes nostrum templum suum habet sacellum, ob aes alienum in carcerem coniectus, a sodalibus contributa sufficienti pecunia, liberatus est. Peste in locis aliquot infectorum Gracoviae caute nostri confessiones exceperunt et modum tutum SSmae Eucharistiae illis porrigendi ordinariis ostenderunt, vehementer id et admirantibus et probantibus Consulibus civitatis. Matrona quaedam intensissimo dolore pedis (qui totus nigrescebat ignemque sacrum praeseferre videbatur) ita afflicta, ut vix sui compos esset, cum voto facto ad B. Patrem Ignatium confugisset et ab eo, si non integram sanitatem, saltem doloris levamen peliisset, placido somno corripitur, ex quo evigilans et omnem dolorem abscesisse et pedem ita sanilati restitutum esse advertit, ut nullum pristinae deformitatis signum appareret. Statim ergo ad templum nostrum Wielewicki IV. 11 rescissae. Maleficia reiecta. A nece si- bi inferen- da abster- riti. 47. Quae dae- moni se devovere volebat conversa. Virgo in- nocenter incarcera- ta, a Chri- sto et B. Virgine consola- tionem ac- cipit et li- beratur ac Deo gra- tias agit. Sodalitas Bmae Vir- ginis u- num ex carcere li- berat. 48. In peste caute audili infecti et Eucharistiadata. Auxilio S. Psis Ignatii a dolori- bus et a morbis li- berantur.

Annus 1621. Pia exerci- tia huius annivaria. 49. Missiones ad mona- steria et ad alia lo- ca. Reconciliationes variorum, etiam nostrorum hostium. Calix cum patena nobis sublatusrestituitur. 50. Quae no- stris ser- vandumin libris e- denis: venit auditoque ad altare Si Pis Sacro, votum appendendum curavit. Erant etiam alii duo, qui eiusdem S. Patris imploratione gravissimo morbo sunt liberati. Imo imagine eiusdem una in partu gravissime laborans adiuta, sicut et simili imagine una domus spectris infesta quieti reddita. Exercitia pietatis varia, occasione duplicis Jubilaei, inductarum more Romano stationum et frequentiam supplicationum 40 horarum aliarumque ad impetrandum Divinum auxilium contra Turcarum tyrannum indictarum in tota quidem Cracoviensi civitate, sed praecipua vatione inter Sodalitates Bmae Virginis et Misericordiae, quae nostrorum directioni sunt subiecta, hoc anno vigebant. Et quicunque stupendam a Turcis ac Tartaris liberationem hoc anno factam Regni huius penitius introspiciebant, tantis orationibus Deum placatum annuisse passim fatebantur. Octo missiones ad varia loca instituta magno fructu. In una parochia 1200 confessiones exceptae. In duobus monasteriis Virginum 40 Moniales S. Patris meditationibus excultae exhortationibusque de statu religioso habitis ad diligentem instituti observationem incitatae. Nec daemonum terriculamenta, quae in uno monasterio tunc fieri coeperant, dum nostri confessiones Monialium excipiebant, obfuerunt. Cuiusdam monasterii praepositus, cum nostros pro Iubilaeo evocasset, primus coram nostro confessionem faciens reliquos Religiosos suos, a nobis antea nonnihil alienos, exemplo suo ita permovit, ut et ipsi nemine excepto nostris confiterentur. Spiritualibus exercitiis domi nostrae Religiosi variorum ordinum quinque vacabant. Coniugum sex, aliorum autem 7 paria, nostris laborantibus, in concordiam redierunt. Tres etiam nostri hostes reconciliati, ex quibus unus dum nostros se officiose saiutantes iracunde expedivisset et pergens ad suum cubiculum non sine gravi concussione ex gradibus corruisset, iudicans ob nostros inhumaniter expeditos id sibi contigisse, postquam convaluisset, ad nostros venit, veniam petiit et Sacramento poenitentiae se purgavit. Calicem argenteum cum patena, Congregationi civium a nobis mutuo datum, unus ex civibus iisdem sustulerat. Et dum eum in campis conflare vellet nec posbet (artis huius ignarus), in terram occultat. Casu a quodam pio agricola inventus et cuidam saeculari Sacerdoti traditus, a quo tandem nobis est redditus. Massam ex patena cum pixide congregatis Judaeis vendiderat, quod ubi cognitum erat, Judaei et restaurare et restituere debuerunt. Prodiit ultima Decembris huius anni Ordinatio Admodum R, P. Nri Generalis (quam suo loco reponere per inadvertentiam intermisimus) de iis, quae in libris edendis nostri servare debeant, quae sunt 9. lum ut Censores suo munere bene fungantur. 2um ut bonum commune privatae consolationi omnes praeferentes patienter ferant, si non tantum de parte, sed etiam de toto opere, ne edatur iudicium fiat. 3um ut et praefationes et dedicatoriae epistolae a Censoribus revideantur, nec in iis sint notae assentationis. 4um ut doctrina, quae vere magis sit communis, retineatur et extortae interpretationes callidaque sublerfugia abiiciantur. 5um ut etiam labor de operibus, ex una lingua in aliam transferendis, inconsulto Generali non suscipiatur. 6um ut typographi novas editiones nostrorum operum nobis inconsultis non moliantur. 7um ut iuniores et ii, qui

Annus 1622. 83 nondum aetatis maturitatem habent, ab hoc labore reiiciantur. 8um ii libri non scribantur, qui nihil novi continent, sed tantum collecta ex aliis et luculenter ab iis tractata. 9um ut libri non edantur alieno nomine vel suppresso proprio, sine Superiovum permissu etc Haec Ordinatio ad omnes Provincias missa 31a Decembris Anno 1621. 8um, 9um. Annus Domini 1622. Mutio Vitellcsco Societatis Jesu Praeposito Generali, Joanne Argento et eo in Austriam discedente Georgio Tyszkiewicz per Regnuni Poloniae Praeposito Provinciali, Joanne Wielewicki Domus S. Barbarae Praeposito. Aluit hoc anno Domus Professa Cracoviensis ex nostris 28: Sacerdotes nimirum 16, Scholasticos duos, Coadiutores decem. Festum Circumcisionis Domini consueta solennitate peractum. Excepti prandio hospites domestico R. D. Bobola, qui Sacrum cecinit, R. D. Archipresbyter l), D. V. Capitaneus, Proconsules 7 et alii cives 5. Renovatio Votorum in festo Epiphaniae in sacello domestico expedita, quam antecesserunt ea, quae antecedere solent. Venerat Cracoviam Rmus Pr Jacobus Bonacaniensis, Generalis PP. Franciscanorum, vir piissimus et doctissimus ac nostri ordinis amantissimus, qui etiam multa in suo ordine per hoc Regnum praeclare instituit. Adiit eum domus Praepositus cum P. Simone Wysocki efc P. Georgius Tyszkiewicz cum P. Mathia Chobrzewicz 7a huius mensis et salutarunt Omni ab eo humanitate sumus excepti et brevi post ab eodem domi nostrae humanissime sumus visitati. Dna Catharina Zurkiewicowa emptum hortum mille florenis, nostro horto contiguum, octava istius mensis domui S. Barbarae inscripsit, sibi advitalitate relicta. Et quidem inscriptionem ad acta Casimiriensia, suadentibns nostrisamicis, fecit, ut eam postea ad acta consularia Cracoviensia possit transferre. Quia Gabriel Comes a Tarnow, Capitaneus Cracoviensis, per P. Stanislaum Brzechffa manifestaverat, se venditis bonis Usciensibus nobis pecuniam numeraturum, sed non nisi octodecim millia pro illis bonis offerri: ideo 12a huius mensis P. Joannes Wielewicki Praepositus, P. Georgius Tyszkiewicz Rector S. Petri, P. Sigismnndus Obricius et P. Fridericus Szembek invicem consultarunt, quid magis expediret, an 18 millia an potius ipsa bona, antequam vendantur, accipienda essent pro Collegio S. Petri. Et post varia ex utraque parte allata conclusum est, ut potius bona ipsa acciperentur ob has causas: la Quia invidia, ad quam declinandam pecuniam tantum accipere volebamus, iam tota cessabat, Comite ob bona emenda Opatoviensia ampla a Fratre natu maiore, Palatino Parnaviensi 2), omnia bona Cracoviae viciniora divendere studente, ad sum- I. Numerus nostro- rum. Festum Circumci- sionis. Votorum Renova- tio. Generalis PP. Fran- ciscano- rum salu- tatur. Da Zurkiewicowa hortum nobis in- scribit. 2. Quod bona Usciensia potius sint acce- ptanda quam pe- cunia pro illis rationes nostrorum la 1) Christophorus Trzcinski. 2) Joachim comes a Tarnow.

84 Annus 1622. 2a 3a Idem sen- tiebat co- mes a Tar- now. 1° 2° 3° 3. Conclusum de iis acceptandis. Idque refertur Co- miti, qui libenter id audivit et onera ex bonis Qsciensibus se sublaturum statim polli- cetur. Intromissio ut parum differatur, visum. mam 120 millium congregandam, et etiam bona Usciensia. 2a Quia nos actu pro Gollegio S. Petri bona, quae emeremus, inquirebamus, tum pro summa praedicta, si data fuisset, tum pro alia illi adiuncta, quae a quodam offerebatur ad censum et sic ratio invidiae suspiciorumque cessabat de bonis praedictis nobis donatis. 3a Quia summa 18 millium, quae pro Uscie offerebatur, alia bona aequivalentia bonis Usciensibus emi non poterant. Nam licet Uscie vastatum aquis tunc fuisset, ratione tamen fundi et multorum aliorum multa insignia habebat. 4a Quia incertum penilus erat, an aliqua bona secundum gustum nostrum invenire potuissemus et si non fuissent inventa, tot incertae aleae, tot dilationes scholarum aperiendarum, tot impedimenta nova subeunda essent. Itaque iussus est adire Comitem P. Szembek et iudicium eius exquirere, an vel pecunia vel bona accipienda essent. Respondit statim Comes, se semper in ea sententia fuisse, ut bona Usciensia Societas acciperet, non summam. Quia vero nostri ob vitandam invidiam apud se urserant, ut potius pecuniam acciperent, ideo eorum voluntati se accommodare voluisse. Iatn quia bona potius volunt, libenter se redire ad primas suas cogitationes et omnino suadere, ut bona statim accipiant, tum quia nullus iam locus invidiae sit, cum eadem bona variis venalia exposuerit, tum quia si iam venderentur bona Usciensia 18 millibus, grave damnum sequeretur, cum illa bona minimum 22 millibus constarent et si non iam, saltem postea carius vendi possent, tum quia difficultatibus, quae circa eadem bona iam sunt, nullo negocio iam occurri possit. Nam et coniugi dos in illis bonis inscripta, in alia bona statim transferri potest et defensio a militibus tunc grassantibus facile fiet, si non statim vulgando, illa bona nostra esse, ad certum tempus ea sub sua protectione haberet. Ad modum inscriptionis quantum attineret, ostenditseComesparatissimum ad eum, quem nostri consultis peritis delegissent. Post meridiem eiusdem diei dum P. Tyszkiewicz ea retulisset, quae P. Szembek apud Comitem effecerit, coram iisdem Patribus, qui mane ea de re consultabant, quibus tunc adiuncti erant P. Andreas Waehocius Rector Domus Probationis et P. Stanislaus Brzechffa, licet P. Brzechffa vehementer urgeret, ut summa pecuniaria potius acciperetur quam bona, omnibus idem quod antea visum est et ostensum, non fuisse causas Pis Brzechffae sufficientes ad mutandam primam sententiam. Iterum ergo missus P. Szembek ad Comitem, ut eum certum redderet de ultima Patrum resolutione et negocium penitus perficeret. Adit P. Szembek Comitem 13a istius mensis, praedictam resolutionem refert, pro anto beneficio, quod Societati praestat, omnem gratitudinem pollicetur et simul petit, ut diem assignet inscriptioni horum bonorum faciendae. Gratissime omnia accepit Comes et diem inscriptioni sequentem assignat, sed ad 15am, ut postea videbimus, deferri debuit. Adiunxit etiam Comes, se statim impedimenta, quae erant in illis bonis et onera alio translaturum, ut mille florenorum Patribus Dominicanis censum, non scripto sed ore concessum, coniugi dotem inscriptam. Voluit praeterea statim in scriptis dare mandatum illi famulo, qui bona praedicta administrabat, ut nostris statim intromissionem permilteret, sed id postremum ad aliquot hebdomadas ut differetur, iudicatum fuit, ne postquam innotuisset, bona illa militum depredationibus exponerentur.

Annus 1622. 85 Eadem 13a huius mensis quia Da Gutteterowa querebatur, se censum integrum iniuste dedisse, cum tanta damna per Vistulae eluviem in horto passa fuissefc; ideo ex nostra parte duos Consulares D. Abrahamum Ronenbergum et Dm Slowikowski arbitros et compromissarios delegimus, illa vero ex sua parte suos duos filios misit Omnes dum convenissent et aliquot horis negocium hoc in utramque partem agitassent, concluserunt, non tantum damnum subiisse Grutteterowam, ut a praedicto pro horto reparando censu, vel toto vel saltem eius parte, libera esse debeat. Postquam de modo faciendae inscriptionis bonorum Usciensium plurima P. Szembek et cum Generoso D° Jarzina Notario et cum D° Radziechowski ac Do Wazinski celebribus practicis diligenter contulisset, tandem inscriptip de media parte per modum venditionis facta, licet totum donatum fuisset. Talem enim modum valde securum tunc temporis iudicaverant practici et descripta ad Comitem per P. Georgium Tyszkiewicz et P. Szembek allata fuit 15a istius mensis. Legit eam Comes et nonnullis deletis sine ullo nostro praeiudicio, iterum descripta cum quitatione totali de summa 22 millium florenorum, cum donatione medietatis eorundem bonorum, cum evictione sufficienti et cautione de sistenda coniuge ad liberanda bona inscriptione dotali, manu propria subscripsit, gratulando nobis felicem acquisitionem et possessionem bonorum et offerendo sese ad tradendam statim possessionem. Gratias maximas nostri egerunt Comiti; de adeunda possessione, ob milites discurrentes et varia spoliantes se postea manifestaturos dixerunt et egressi ab eo, ad templum Cathedrale descendentes, pro negocio feliciter transacto Deum adorarunt ac omnia in eius honorem obtulerunt. Restituti D° Samueli Cyro fl. 300, 17a huius mensis, quos pro debitis solvendis mutuos acceperamus et recognitio nostra recepta ac lacerata. Hoc mense domus Probationis Superior P. Andreas Vachocius, venditis bonis Jarczycze et Kompiolki et postea Parszewka ac Przeczslawka, fecit contractum cum D° Jasinski de Markocice, non valde bono consilio, ut postea tot tricae secutae comprobabunt. Eodem etiam mense excitata contra nos militum exacerbatio. Sparsum enim erat, quod P. Valentinus Fabricius in concione coram Rege ostenderit, milites hastatos in expeditione Chocimensi contra Turcam nihil tempore belli fecerint, sed omnia per Kosacos et per Germanos peracta essent; quod falsissimum erat ita tamen creditum, ut necessum fuerit P. Valentinum concionem illam in lucem edere brevi post, nempe 15a Aprilis, qua primum obstructum erat os loquentium iniqua. Eleaemosyna pecuniaria mensis Januarii erat fl. 657, nempe ab Episcopo Cracoviensi fl, 125. A Do Wisenberg fl. 200. A quodam Sacerdote floreni 100, A Da Apollonia fl. 50. A P. Brodowski fl. 30. A Virginibus mendicantibus flor. 14. A quodam fl. 24. Quidam mortua coniuge fl. 20. A Do Borek fl. 10. A R. D. Nucerinol)alii 10. A R. D. Sacristiano Bmae Virginis2) fl. 15. A quadam fl. 10. Ab aliis variis fl. 49. Res submissae constiterunt fl. 68, nempe: tunna piscium De censu Dae Gutte- terowae compro- missarii decernun- tur. Inscriptio de bonis. Usciensi- bus facta Facta suf- ficienter et subscri- pta. 4. Solutum debilum D° Cyro. Conlra- ctus de Markowi- ce. Contra Re- gium Con- cionato- rem no- strum fal- so tradu- ctum mili- tes conci- tati. Eleaemo- synaJanu- arii. 1) Canonicus cracoviensis. 2) Simon Gierlakowski.

Litterae R. P. Provincialis, quihus ob initium et u- nionem nostrarum scholarum ut eantad Epi- scopum, quatuor nostros de- putat. 5. Consulta- tum et de iis quae scripserat P. Provin- cialis et de tem- pore itine- ris ad E- piscopum. 86 Annus 1622. salitorum a D° Seidel; siliginis metretae 5 et hordei aliae 5 et sexagena caseorum a Mfco D° Gapitaneo Gracoviensi. Ab aliis variis alia minutiora. Acceperunt nostri Cracoviae la Februarii litteras a R. P. Joanne Argento Provinciali Varsavia, quibus manifestabat Serenissimi eam esse voluntatem, ut nostri Cracoviae, unione cum Academicis facta, scholis darent initium. Miserat praeterea litteras Serenissimi ad Episcopum in hoc negocio et modum unionis ac praeterea rationes Academicorum priores ac posteriores, quibus S. R. Maiestati exhibitis conabantur ostendere, cum scholis nostris ruinam Academiae imminere et quas fuse in Februario Anni 1619 a n. 5 ad 22 attulimus ac reiecimus seu a folio 537 ad 546. Addidimus ibidem modos unionis nostrarum scholarum cum Academia, quibus omnes timores eorum tollebantur. Denique idem P. Provincialis quatuor deputarat Patres, qui hoc negocium cum Episcopo tractarent et cum Regiis litteris ad eum excurrerent et statuerent, quod optimum videretur. Deputati autem erant P. Georgius Tyszkiewicz Superior Residentiae S. Petri, P. Sigismundus Obricius, P. Nicolaus Lancicius, P. Fridericus Szembek et iis addendum, si Cracoviae hae consultationes esse deberent, P. Joannem Wielewicki domus Praepositum idem P. Provincialis indicaverat. Ipso ergo festo Purificationis Bmae Virginis, tempore pomeridiano (nam pridie huius festi, ob concursum hominum ad confessiones, nihil fieri poterat) advocatis Patribus designatis in domo S. Barbarae excepto P. Lancicio, qui tunc Calissium iverat et brevi rediturus expectabatur, praesente domus Superiore, P. Georgius Tyszkiewicz legit litteras R. P. Provincialis. His lectis duabus de rebus consultatum: lum an viderentur sufficientes modi unionis assignati a R. P. Provinciali. Nam ob clausulam illam non positam, quae obligaret nostros studiosos ad audiendam aliquam lectionemin universate, ostendebat fuse P. Fridericus Szembek nullam possibilem unionem. Et cum varia in utramque partem fuissent dicta et res maioris considerationis esse videretur, ad 4am Februarii reiecta. 2um erat, quam cito eundum esset in hoc negocio ad Episcopum. Et omnibus visum non eundum, nisi fmitis diebus carnisprivii, quia et Episcopus tempore Bachanalium, quae instabant (nam feria 4a ante Quinquagesimam haec consultatio fiebat) plurimos hospites erat habiturus et P. Lancicii adventus intra aliquot dies sperabatur, cui una cum aliis ad Episcopum erat eundum. Significaverat nihilominus P. Fridericus Szembek statim Episcopo Cracoviensi de istis quatuor Pa-

Annus 1622. 87 tribus deputatis iussu R. P. Provincialis ad initium Quadragesimae ad illum venturis in negocio nostrarum scholarum et aperiendarum et cum Academia uniendarum. Responderat Episcopus, se libenter quidem excepturum PP. Deputatos, cupere nihilominus, ut tunc temporis ad se venirent, quando sese cum Duce de Zbaras Christophoro, qui in Turciam Legatus ibat et quem brevi apud se expectabat, expedierit. Hae litterae Episcopi non invenerant nostros domi, quia iam biduo ante discesserant. Jacobus Bonacaniensis PP. Franciscanorum Generalis, vir pietatis et doctrinae maximae, qui circa initium superioris mensis Gracoviam venerat, humanissime domum nostram invisit 4a huius mensis. Sacrum in templo nostro habuit et cum quatuor aliis sui ordinis dorai nostrae in communi triclinio cibum sumpsit, omnesque nostros singulari sua modestia recreavit. Triduana oratio, Dominica Quinquagesimae, quae in sextam huius mensis incidebat, coepta, continuata et ad finem deducta, magna populi frequentia ac devotione. Cantatum Sacrum primo die a Rmo D° Sufrraganeo, qui etiam ultimo die orationem conclusit, secundo die a R. D. Nucerino, tertio a R. D. Archipresbytero. Goncionatus feria 2a in Summo Sacro R. P. Sigismundus Carmelita mitigatus, Theologiae Doctor, quo etiam die cum socio et cum R. D. Nucerino prandium nobiscum sumpsit. Variis agitatis nostri intra se circa unionem nostrarum scholarum cum Academia quarta istius mensis, postea contulerunt sese Kielcos ad Episcopum P. Georgius Tyszkiewicz, P. Sigismundus Obricius, P. Fridericus Szembek (nam P. Lancicius Galissio non redierat) feria quinta (sic) cinerum, seu 10a huius mensis die, et 12a eo mane venerunt, Episcopum salutarunt, litteras Regias et P. Provincialis ei dederunt causamque exposuerunt, cur secundum priora consilia scholas pro solis nostris non aperuerint, quia videlicet etiam has Academici impedire conabantur, et cur iam ad eum venissent. Humanisime excepti sunt ab Episcopo totumque negocium in tempus pomeridianum reiectum. Finito igitur prandio, deducti nostri sunt ab Episcopo ad separatum cubiculum ibique lectis rationibus Academicorum, a Rege missis, lectis Regiis litteris ac R. P. Provincialis, dixit se optima fundamenta huius negocii ante biennium fecisse, dum Doctorem Janidlo convicisset, sine ullo Academiae detrimento scholas Societatis esse posse Cracoviae, si discipuli eiusdem Societatis ad audiendas lectiones in Academia obligarentur. Et quidem de rationibus Academicorum sermonem instituens ostendit, eas continere multa scommata et multa falsa. In nostro modo unionis approbavit multa. Jacobus Bonaca- niensis Geueralis PP. Fran- ciscano- rum nos invisit. Triduana oratio tempore Bachana- lium. 6. Nostri Kielcos ad Episco- pum ve- niunt. Gausam adventus aperiunt. De negocio noslrorum scholarum cum eo conferunt.

Proponit nostris 5 discutien- da: lum 1um 2um, 3um, 4um, 5um Respondent no- stri Ad lum Ad 2um Ad 3um Ad4 et 5um 7. Pollicetur Episcopus nostris, se omnia facturum, censet ta- men ad- huc nego- cium ali- quantulum diffe- rendum ob ducem Zbaras- cium et ob milites Confoederatos. 88 Annus 1622. Denique quinque proposuit, quae nostri Patres ad vesperam usque expenderent: lum an, ut per Regem Academicorum rationes habueramus, ita vicissim per Regem noster modus unionis Academicis esset dandus; 2um an vocandi Academici, an illis per litteras voluntas Regia intimanda; 3um si noluerint obedire quid agendum? 4um curandum, ut saltem permittant homines Societatis pro suis scholas habere. 5um an tandem ad Pontificem Romam negocium sit dirigendum. Ad lum nostri postea responderunt: nullo modo per Regem agendum, cum Rex ad Episcopum ut Academiae defensorem negocium remiserit, visis rationibus utriusque partis. Ad 2um visum est nostris scripto potius cum Academicis agendum ita, ut illis voluntas Regia et modus noster unionis innotescat et ut quatuor ex suis deputent ad hoc negocium transigendum. Ad 3um si noluerint morem gerere, petierunt nostri, ut Episcopus decretum ferat declaratorium, in quo significet, se voluntate Regia expendisse partis utriusque rationes et invenisse scholas Societatis, modo ut proponebatur apertas, non obfuturas Universitati. Ad 4um et 5um responderunt nostri, se non fore contentos, ut saltem nostris legamus, deinde se apud Pontificem ea quae iusta sunt obtenturos, si ad eum Academici recurrerint. Relata haec Episcopo eadem die hora noctis fere tertia per P. Fridericum Szembek, qui cum eo per duas horas egit. Sequenti igitur die, quae erat Dominica la Quadragesimae, dum Sacris expeditis nostri iterum ad Episcopum venissent, dixit illis, se optimeilla percepisse nostrorum responsa, quae P. Szembek retulit et ea omnia se facturum, quae nostri desiderant, sed clausulam in modo unionis necessariam esse de audiendarum lectionum obligatione in Academia. Gensuit tamen interim negocium ob bonum Societatis nonnihil differendum ob milites Gonfoederatos, qui ex bello Turcico redeuntes et nondum omnia stipendia soluta habentes (licet brevi post iis advecta fuissent) quadruplo maiora stipendia exigebant et res novas moliri, quandam reformationem Regis, Reipublicae ac Senatorum auspicari, bona Regia et Ecclesiastica horrendum in modum spoliare coeperant. Dixit ergo Episcopus se vereri, ne Dux Zbarascius Georgius, Castellanus Gracoviensis, contra Societatem in gratiam Academicorum praedictos milites concitet. Addidit Episcopus, se ex ore Ducis Zbarascii blasphemias contra S. P. Ignatium audivisee, asserentis quod Bastardus fuerit et pollicentis brevi fore tempus, quo Jesuitis in Polonia capita praecidantur. His ita transactis, nostri Episcopo

Annus 1622. 89 valedixerunt, Kielcis discesserunt et Cracoviam 15a huius mensis redierunt. 1 Depositum . Episcopo Sirmiensi redditur. Eleaemosyna Februarii. 8. Ne Confoe- deratis mi- litibus, in tali statu manenti- bus, absolutio dari pos- sit, Praela- tistatuunt. Canonizatio S. Patris Tgnatii etS Francisci Xa- verii, cum aliis tribus. Miserat famulum suum Joannem Kotula Cracoviam Ladislaus Episcopus Sirmiensis ad repetendum depositum, anno 1620, 17a Novembris apud nos relictum, in vestibus et reliqua supellectili. Omnia fideliter illi sunt reddita 16a istius mensis, recognitioque praedicti famuli de acceptis omnibus nobis relicta. Mense Februario in pecunia eleaemosyna nobis data fl. 260. A Rmo Cuiaviensi Episcopo 1) fl. 100. A Mfco D° Thesaurario 2) fl. 30. A Palatino Cracoviensi3) fl. 25. A Dno Mociążek fl. 20. A R. Dno Chrzastowski fl. 15. Ab aliis variis 40. Res submissae aestimatae sunt fl. 115, nempe: A D. Capitaneo Cracoviensi4) piscium sexagenae sex. A D° Seidel tunna piscium salitorum. Ab uno vas halecum. A D° Gabriele Szembek tritici metretae septem et aliae 8 a quodam nobili. A D° Gniewek 7 metretae siliginis. A Da Plazina pisorum coreti duo. A Da Dobroszewska alii duo. A D° Klausnic media tunna piscium. Mel a D° Wizemberg. Siligo a D° Celari et ab aliis alia minutiora. Quia milites Confoederati, qui superiori mense coniurationem Leopoli instituerant, omnia rapinis implebant, ideo 4a Martii praecipui Patres ex singulis domibus, quas Gracoviae habemus, convenerant ad aedem S. Barbarae et mutuo conferebant de modo, quo procedendum esset cum militibus praedictis in confessione, si forte ad eam accederent, ut videlicet uniformiter nostri in hoc negocio sese gererent. Sed quia omnis nostra cura hac in re parum valuisset, si vel Praelati vel alii Religiosi diversum modum secuti fuissent, ideo nostris suggerentibus et diligenter procurantibus, praedicti Praelati effecerunt, ut omnes Cracoviae sacerdotes, sive religiosi sive saeculares, in neganda absolutione, si ad confessionem venirent, uniformes essent, quamdiu in tali statu manerent praedicti milites et iniuste rapta non restituerent. Morem gesserunt Praelatis omnes confessarii Gracovienses optimo successu. Laetissima toti Nostrae Societati 12a Martii dies huius anni fuit ob canonizationem SS. Beatorum, inter quos duo nostri erant: nempe B. Isidori, B. Pis Nostri Ignatii Societatis Fundatoris, B. Francisci Xaverii, B. Philippi Nerei et B. Teresae, hac die Romae peractam per Gregorium XV Pontificem Maximum. Maximae etiam indulgentiae tunc concessae sunt crucibus, numismatibus, imaginibus, rosariis horum Sanctorum, imo et pro ipsis festis S. Patris et S Francisci plenaria indulgentia perpetua concessa post erat. Huius optatissimae tantorum Sanctorum apotheosis, ob itinera tunc a variis militibus„Austriam Moraviam et Bohemiam vastantibus infesta, noncius nonnisi 19a Aprilis sequentis 1) Paulus Wolucki. 2) Danielowicz. 3) Joannes comes a Tenczyn. 4) Gabriel comes a Tarnow. Wielewicki IV. 12

90 Annus 1621 

Annus 1622. 91 ditis, dum tertium collectionis annum peragit et summae expectationis in Societate esset, ex hac vita discessit. Vide de eo historiam Domus Probationis. Discessit Cracovia P. Joannes Argentus Varsaviam Regi valedicturus et inde per Maiorem Poloniam in Silesiam et Bohemiam ac demum in Austriam (eius enim Provinciae ab Admodum R. P. Nro Generali Visitator constitutus erat) 20a huius mensis abiit. R. P. Provincialis novus ante congregationem provincialem, Julio sequenti Cracoviae futuram, cupiens visitationem duorum Collegiorum, Sendomiriensis et Lublinensis, expedire, 24a istius mensis Cracovia ad praedicta Collegia discessit. Eadem die domi nostrae facta erat reconciliatio inter Comitem Gabrielem a Tarnow Capitaneum Cracoviensem ad Dum Witkowski Magnum Oeconomum arcensem. Adiit Praepositus Domus S. Barbarae cum P. Petro Kamocki Proconsules Cracovienses in Praetorio congregatos 26a huius mensis, duo ab illis petens, ut et inscriptionem horti, nobis a Da Catharina Zurkiewiczowa 8a Januarii ad acta Casimiriensia factam et aliam inscriptionem duarum lapidearum, a Mfca Da Sophia Czeska, anno Dni 1621, lla Octobris ad praedicta similiter acta praestitam, pro orphaneliis puellis, ad acta sua Consularia transportare paterentur. Annuit utrique postulationi maior pars Proconsulum. Et quidem in inscriptione Dae Czeska statuerat, ut provisores harum puellarum a Superiore Domus S. Barbarae et Congrcgatione Misericordiae civium assignarentur, qui eas per matronas pias regerent, Patribus Societatis ad spiritualem directionem praedictarum puellarum attendentibus. Sed haec omnia postea immutata sunt, ut suis locis patebit. Ultima huius mensis sepulta in nostro templo est nobilis Da Anna Szczerbicowa, rarae pietatis vidua, quae inter caetera curam familiae ac educationis liberorum non mediocrem gerens, singulis diebus septenas horas orationi, meditationi, piarum rerum lectioni dare erat solita et nostrae Societatis semper erat amantissima ac observantissima. Sepulta est ante maius altare, inter nostrorum et Palatinae Cracoviensis Barzinae sepulchra. Vixit annis 30. Mensis Aprilis eleaemosyna pecuniaria erat fl. 533. A Virgine Anna Modliszewska aurei Hungarici 100, qui tunc faciebant 400os florenos. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 25. A. P. Joanne Argento discendete fl. 50. Ex legato Di Sardei fl. 10. A quodam Benefactore fl. 15., A variis aliis fl. 33. Res submissae constiterunt fl. 13. A Da Castellana Voinicensi 1) vas butyri et ab aliis varia alia minutiora. Crux magna cum Crucifixo in medio templo ab initio possessi templi defossa est sublata, eo quod aspectum maioris altaris tolleret et sepulchris, funeribus solennitatibusque non levi impedimento esset. Et Crucifixus supra summum altare est positus 12a Maii. Sub idem tempus pro viris subsellium cum novo confessionali recenter depictum et ad .parietem a porta cimeterii versus altare maius collocatum. Ob famem ingentem, quae hoc anno multos affligebat, ingens concursus pauperum ex variis pagis concurrebat mendicantium; Sodalitas misericordiae videns hoc et compatiens tantae miseriae, constituerat singulis hebdomadis ad certum tempus 15 florenos exponere in panes praedictis egenis. Petierat eadem niawski. Discedit P. Joannes Argentus in Austriam et P. Pro- vincialis ad 2 Col- legia 10. Impetratur transactio ad acta Consu- laria inscriptio- nis horti et duarum domorum Dae Cze- ska. Prima de- signata, Dae Cze- ska immu- tata. Sepultura Dae Sczer- bicowae. Aprilis E- leaemosy- na. Crucifixus ex medio templo su- per altare ponitur. Subsel- lium no- vum cum Confessio- nali. Pauperes alit Con- gregatio Misericor- diae. 1) Lubomierska.

Annus 1622. II. Moritur D» Nicolaus Pieniażek, qui impe- traverat sepul- chrum in S. Barbara et assigna- verat lega- tum quod- dam. Dum curant nostri eius sepulturam, citantur ab Officiali Craco- viensi. Malevolus animus in nos Offi- cialis. 2um 12. Non attentante Causam Actore iudicium non fuit. Congregatio a Praeposito Domus S. Barbarae, ut huius pecuniae dispensator esse velit et pro ea emptos panes pauperibus dispensaret. Susceptum hoc erat a praedicto Domus Superiore et 16a huius mensis datum initium distribuendi et panes et pultes, sed postea ob nonnullas diffieultates intercedentes, ut id per aliquos alios Gongregatio faceret, curatum est. Mortuus est 18a huius Generosus Ds Nicolaus Pieniazek, cuius mortis occasione nonnullas tricas subiimus in domo S. Barbarae, quas hic breviter perstringemus. Praedictus Ds PieniaŁek miles, advertens se morbum superare non posse, nostros ad se instanter advocat, ter iisdem confitetur et praesentibus iis Sacramenta Eucharistiae et Extremae Unctionis sumit. Quia vero a teneris annis, dum Olomutii apud nostros litteris daret operam, devotioni erga Sanctam Barbaram Martyrem assueverat, ideo obnixe a nostris petebat sepulturam in templo S. Barbarae et ius quoddam summae in praedio, KIoszow dicto, repositae ita nobis legaverat, ut 1200 fl. ille nobis reponeret, qui illud recipere vellet. Aberat domo Superior et nostri mentem Superioris explicantes, sepulturam pollicentur, gratum animum pro illo legato ostendentes et honesto funeri necessaria se procuraturos promittuut. Mortuo itaque illo (quia omnes propinqui ab eo discesserant et quia nihil pecuniae post mortem penos eum inventum) cadaver nostri vestiunt, feretro imponunt, pice post illito, et noctu ad templi S. Barbarae sacellum parvum honeste deducunt ibidemque tamdiu deponunt, quamdiu cognati ad sepulturam non convenerint. Haec nostri dum optimo animo faciunt, ecce tibi adfertur citatio 20a huius mensis a Joanne Zerzynski, Vicario Generali ac Officiali Cracoviensi, ad Domus Praepositum, ad instaniiam Jacobi Schabovei Sacristiani et Vicariorum nonnullorum ecclesiae Omnium Sanctorum (quia in domo ad parochiam praedictam spectante Ds Pieniazek mortuus erat) citantium ob corpus mortui in praeiudicium dictae ecclesiae sublatum et urgentium, ut restituatur ac ea reddantur, quae Parochiae dari in funeribus solent. Quia vero et funus nondum peractum erat et sine ulla monitione antecedenti citatio illo ipso die missa erat ante meridiem, quo terminus comparendi statim post prandium assignabatur, facile nostri adverterunt ex maievolo animo Di Officialis, hostilem animum a multis annis contra nos gerentis, profectum fuisse, quod et ex ipso Sanctorum Omnium templi Sacristiano palam constabat, qui coram nostris et aliis fassus erat, se ad nostros citandos ab Officiali fuisse adactum. Accepta ergo nostri citatione, duo curabant: lum ut res ad iudicium Officialis ita nobis male affecti non deveniret, 2um ut si id non succederet, forum exciperetur et de gravamine protestatio fieret, quandoquidem haec causa non esset ex iis, ob quas Concilium Tridentinum Religiosos Ordinariis subiicit. Et iam huius exceptionis ac protestationis - plenipotentia data erat Procuratori externo a Praeposito domus, sed Sacristianus praedictus, territus quorumdam Praelatorum et Mfci Di Samuelis Targowski aliorumque minis, qui visa citatione malevolentiam Officialis contra nos mirabantur et nostris compatiebantur; postquam terminus prima vice ab ipsismet iudicibus dilatus fuisset ad 23am huius mensis? non attentavit causam, invito Officiali, qui ad nos vexandos hoc iudicium constituisse videbatur,

Annus 1622. 93 Solvimus 200os fl. D° Widerman Proconsuli 27a huius mensis, quos 26a superioris mensis mutuos accepramus, acceptamque ab eo recognitionem nostri debiti laceravimus. Venit R. P. Provincialis Gracoviam ultima huius mensis et statim Visitationem Domus Probationis est aggressus. Peeuniariae eleaemosynae per mensem Maium accepimus fl. 160. A Palatina Kiioviensi1) fl. 64. A Palatino Oacoviensi2) fl. 28. A Parocho Gzerminensi fl. 20. A D° Koryczinski fl. 10. Ab Abbatissa S. Andreae3) alios 10. Ab aliis variis fl. 38. Res constiterunt fl. 16. A Da Gawronska duae partes lardi. A Da Pipanowa una pars cum sesquicoreto pisorum. A Da Dobroszewska coretus pisorum. Ab aliis reliqua minutiora. Quia ex variis nostrorum locis petitum erat a R. P. Provinciali, ut solennitatem canonizationis Beatorum Nostrorum, quae Cracoviae fieri debebat, ad tempus congregationis Provincialis differret, ideo la Junii, facta ea de re eonsultatione, ob varias rationes eam differendam censuit, cum antea Superiores locorum monuisset, ut antequam ad Provincialem congregationem venirent, in suis domiciliis praedictam festivitatem more competenti expedirent Sepultus in tempio S. Barbarae, 6a huius mensis, Ds Nicolaus Pieniazek, satisfeceruntque nostri plenissime susceptae conditioni, datis 200is florenis in funeris eius apparatum, et honestissimam sepulturam procurarunt; sed legatum eius non nisi dimidiatum ad nos pervenit idque sequenti anno primum in Aprili quo dati erant fl. 600 : et erat multis intricatum difficultatibus. Datum praeclarum nostris documentum non se immiscendi legatis cum similibus conditionibus, nisi velint et damna et multorum odia subire. Gregorius XVS Pontifex Maximus et pro ultima Julii, qua festum S. Pis Ignatii colimus, et pro 2a Decembris, qiiRe dies est S. Francisco Xav rio dicata, concessit perpetuam plenariam indulgentiam 8a istius mensis. Mortuus est post horam quintam pomeridianam P. Simon Wysocki, 12a huius mensis, vir ob varios pro animarum salute susceptos labores et in hoc Regno et alibi sempiterna memoria dignissimus. Natus est in ea Pocuciae parte, quae circa Rohatinum sita est, in pago Kurzany dicto, nobilibus parentibus et qui maximis familiis Zolkieviorum et aliorum cognatione erant coniuncti, circa annum Dni 1542. Cum annos pubertatis superasset ac tam humanioribus litteris quam etiam Philosophia eo modo, quo illud tempus ferebat, Leopoli et Cracoviae in Academia perpolitus fuisset, a cognatis ad vitam saecularem eamque militarem (erat enim egregio corporis robore praeditus) invitabatur. Quia vero ex pia matris educatione varios pietatis igniculos conceperat, totus erat in eo, ut statum aliquem religiosum, ex iis quos in regno Poloniae noverat, nam de Societate nihil ante sciverat, ingrederetur. Itaque 22m aetatis annum agens, ut cognatis omnem spem vitae saecularis praescinderet, minofes sacros ordines ac etiam ex maioribus subdiaconatum et diaconatum suscipit, Petrum Skargam tum Canonicum et Goncionatorem Leopoliensem sibi pridem cognitum adit, ad pedes Solutio Debiti D° Wider- man. Adventus R. P. Pro- vin< ialis. Eleaemo- syna Maii. Sepultura in nostro templo D* Nicohi Pieniazek. Perpetua Indulgentia pro festis S. Patris et S. Francisci. 13. P. Simonis Wysocki Patria et Parentes. Studia ex- tra Socie- tatem. Concludit de Religio- ne ingre- dienda. Quamnam deligere debet, a Petro Scarga pe- 1) Zamoyska. 2) Joannes comes a Tenczyn. 3) Anna Szypowska.

94 Annus 1622. tit consilium. Quomodo cum eo procedit Petrus Scarga. Suadetilli, ut Socie- tatcm Jesu ingredia- tur. Quod ille exequcns, 14. Romam venit. Domum Probatio- nis ingre- ditur. Post Sa- cerdos Ro- mae fa- etus. Mittitur in Poloniam. Conciones catechisticas contra haereticos instituit. Varia pia opera curat in variis locis. eius accidens et ita ab eo designandae sibi religionis, quam ingrederetur, consilium petit, ut ab eius nutu in tam gravi negocio pendere se velle efficaciter significaret. Petus Skarga, qui iam perspectam Societatem nostram habebat, non ita multo ante ab Hosio Gardinali Brausbergam inductam et de suo in eam ingressu iam concluserat, delectatus singulari iuvenis desiderio, ita eum expedivit, ut diem illi Sacrae Confessioni Communionique praefigeret certum, qua peracta in eaque re tanti momenti diligenter Deo commendata, se primum de Religione, quam esset ingressurus, daturum consilium pollicetur. Acquiescens libenter Simon Wysocki dietis, die assignato ad Petrum Skargam venit, coram eo confitetur ac Sacris operanti inserviens, ex eiusdem manibus SSmam Eucharistiam suscipit. Post in cubiculum suum deducto Simone Wysocki, Petrus Skarga significat ei se etiam Religiosum statum eumque Societatis Jesu initurum et Romam eam ob causam brevi discessurum. Itaque ut eundem vitae statum amplectatur etiam atque etiam se suadero, imo ut Romani itineris comes sibi esse velit rogare. Vocationem hanc tanquam a Deo missam accipit Simon Wysocki et brevi ad iter se comparans, anno Dni 1568 in Septembri, eo videlicet anno, quo B. Stanislaus Kostka ex hac mortali vita ad illam coelestem commigraverat, cum Petro Skarga Romam venit et uterque a Francisco Borgia, tertio Societatis Jesu Praeposito Generali, ad Societatem admittitur ac tyrocinium Societatis ad S. Andreae aedem peragit. Peracto tyrocinio Simon Wysocki post nonnulla studia rhetorica et quaestiones ad res conscientiae pertinentes auditas (nam Theologiae scholasticae multos post annos triennio Vilnae dedit operam) Romae sacerdos factus est in eiusque primitiis Cardinalis Hosius, qui tunc Romae erat, convivium apparat maxima sua consolatione. Mittitur deinde in Poloniam et statim concionibus habendis confessionibusque excipiendis, ad quae duo natus videbatur, applicatus est, et conciones eius non verborum lenooiniis, sed spiritu et fervore plenissimae, maximos animorum motus efficiebant. Sub illud tempus haeresis Lutherana Calvinianaque cum Anabaptistica trinmphabat per totum Regnum Poloniae et Magnum Ducatum Lithuaniae, variis editis libris et potissimum Catechismis, quibus haeretici omnia replebant. Quod advertens Petrus Canisius, Societatis Nrae singulare ornamentum, duplicem Catechismum, Maiorem ac Minorem, haereticis oppositum, optimo consilio ediderat. Utroque hoc Catechismo acquisito, Simon Wysocki catechisticas conciones in D. Mariae Magdalenae templo parochiali Posnaniensi per nonnullos annos instituit, maximo hominum concursu et fructu. Ita tamen contra haereticos agebat, ut simul Catholicorum non esset immemor, eos partim in piis moribus partim in misericordiae operibus tam internis quam externis exercendo. Conquisitis enim variis eleaemosynis novum xenodocbium pro iis, qui morbis vix sanari solitis affliguntur, extrui cum templo et certis fundationibus curavit, quod ad hoc usque tempus Lazaretum Posnaniae vocatur 1). Simiie quod multo post, licet cum ma- 1) Lazaretum hoc Posnaniae 1572 fundatum est, iuxta Manuscriptum, quod supra commemoravimus : »Annales Collegii Posnaniensis« fol. 4. — de P. Wysocki autem nulla est mentio facta. Nmilommus P. Wielcwicki, qui Posnaniae tres annos consumpsit, testis esso potest fidelis.

Annus 1622. 95 iori sumptu et Vilnae ad S. Stephanum, cuius templum opere latericio eius opera extructum, et Lublini in suburbio sub arce fecerat. Circa illa tempora Catharina, Regina Sveciae, Sigismundi III Poloniae Regis mater, a Gregorio XIII Pontifice Maximo, ut nostri aliquot penes eam in Sveciae regno, toto haeresi infecto, manere possent, impetraverat ad eamque missi erant P. Stanislaus Warszawicki (sic) et P. Simon Wysocki. Utrumque Anna, Regina Poloniae, soror germana Catharinae Reginae Sveciae, antequam iter Sveticum aggrederentur, ad se Varsaviam evocat, utrumque concionantem cum incredibili animi voiuptate audit ac plurimis commendationibus per litteras datis, sorori in Sveciam remittit. Octo annis integris in Svecia morabatur P. Wysocki, concionibus ac Poenitentiae Eucharistiaeque administratione vacans, sed non mediocriter affligebatur, advertens suam industriam, aula Reginae circumsepta, ad reliquos regni Sveciae Proceres, imo et ad ipsum vulgus in haeresi obstinatissimum, non posse excurrere. Pseudoepiscopi enim haeretici eam in rem maxime erant intenti, ne ulli prater eos, qui in aula Reginae erant, cum nostris aliquod negocium intercedoret. ld tamen quod poterat simul cum P. Stanislao Warszawicki diligenter curabat, ut Princeps Sveciae (qui postea Rex erat Poioniae) et eius soror cathoiieam religionem edocti, ex animo adamarent. Et quidem Princeps in religione catholica semper erat constantissimus. Ipsa etiam soror eius primam confessionem Patri Wysocki fecerat, ab eoque, conscia Regtna, Sanctissimam Eucharistiam perceperat. Utinam vero post mortem matris animum non mutasset ac in haeresim, regi parenti placere forte volens, non incidisset. Memorabile quid circa illa tempora inter praedictum Principem Sveciae et nostros contigerat. Indixerat Rex Joannes regni comitia, Principe Sigismundo 12um aetatis annum agente. Et dum cum proceribus haereticis haereticam in templo audiret concionem, per Marsalcum vocat Principem, ut ad se veniret, haereticam concionem auditurus. Invenit Marsalcus Principem apud Reginam Matrem (toto enim fere septennio coram illa, in lecto decumbente, conciones et Sacra fiebant) concionem Pis Wysocki tunc audientem. Quia vero eo adveniente, coniiciens a Rege in aliquo negocio missum, in concione P. Wysocki substiterat, postquam demisse coram Regina et postea coram Principe sese inclinasset, Regis voluntatem, ut Princeps ad eum in templum statim veniat, significat. Ad eam rem inopinatam, dum et Regina et Princeps sileret, P. Wysocki e loco superiori ita Marsalcum alloquitur: »Mfca D. V. suo munere optime iam est perfuncta ideoque poterit abire«. Post haec verba Marsalcus, iterum sese Reginae ac Principi inclinans, discessit. Princeps post eius discessum perplexus, quid faceret, cum nec a matre nec ab aliis quidquam diceretur, veritus iram parentis Regis proripit se e loco et Marsalcum sequitur. Tunc P. Wysocki in ca re non cohibitum a Regina Principem advertens, graviter Reginam coram tota aula e loco superiori corripit, illis verbis Jacobi Patriarchae in medium productis: Fera pessima devoravit filium meum. Tandem et illud adiecit: Bestias pro catulis extrema quaeque pati solere, homines vero Christianos prolem suam sempiterno exitio tam facile exponere, maxima admiratione esse digaissimum etc. Excepit hanc correptionem Regina pientissima magna cum animi demis- 15. Cum P. Stanislao. Warsza- wicki in Sve- ciam mit- titur. Per 8 an- nos in Svecia in aula Regi- nae labo- rat. Regis filium et filiam in Catholica fide conservat. 16. In Comitiis Regni Svetici, dum Rex filium ad concionem haereticam vocat et euntem Regina non impe- dit, P. Wyso- cki gravi- ter Regi- nam pu- blice re- prehendit, non pro- hibentem Principem, ne concio- ni haereti- cae ades- set.

Annus 1622. Patienter Regina fert corre- ptionem. 17. Non per- mittunt nostri, ut Princeps more soli- to Sacro inserviret etc. ut ex- osam ha- beret hae- resim. Probavit id Grego- rius XIII. Post redi- tum ex Svecia dat operam P. Wysocki Theolo- giae. Variis de- inde So- cietatis muniis oc- cupatur. 18. Multos li- bros Spiri- tuales po- lonico idiomate vertit jus 9us 3us 4us 5us, 6us, 7us 8us 9us, 10us, 11us, 12us, 13us, 14us, 15us, 16us, 17ua, 18ua, 19ua, 20us, 21us, 22us, 23us, Tabulas sione, licet in hoc negoeio omnino innocens. Multas enim rationes habebat, ob quas filium, ne parentem tunc adiret, prohibere noluit. Videns ergo gementem Reginam P. Wysoclu, eam post concionem adit et an sibi irasceretur quaerit. Deus avertat -— respondit illa — ut sacerdoti, verbo Divino me pascenti, irascar. Defleo peccata et imperfectiones meas. Sequenti die cum Princeps more solito Sacrificio Missae coram matre Regina inservire voluisset, eum nostri et ab inserviendo Sacro et ab osculo crucis, evangelii, patenae, quod semper Reginae, filio eius ac filiae porrigi solebat, ad aliquod tompus prohibuerunt, ut eam cum haereticis conversationem, quae ad haeresim instillandam dirigitur, illi exosam facerent. Intellexerat Gregorius XIII Pontifex Maximus de isto nostrorum, licet nonnihil ferventiori, cum Principe modo procedendi et eum vehementer probavit, quia praeclare advertebat, quantum iuveni Principi expediat minima etiam cavere, quae ad haeresim vel inducunt vel inducere possunt. Succedente deinde in locum Pris Wysocki P. Simone Niconio in Svetica missione, iussus est P. Wysocki Theologiae scholasticae Vilnae dare operam, ut videlicet talentum concionis in eo magis perficeretur, atque per trienniutn in eo studio occupabatur. Sed et tum et finito triennio, missionibus, concionibus, excipiendis confessionibus pauperum, studiosorum Sodalitatis Misericordiae et hospitalium cura per multos annos occupabatur ac Pater Pauperum communiter appellabatur. Idem Lublini, Calissii, Cracoviae factitabat et 50 annis sui sacerdotii munus concionatoris magna cum satisfactione et maiori cum fructu peragebat. Romam etiam ex Polonia missus, in Poenitentiaria manens, administrando Poenitentiae Sacramento operam dabat, unde cum Cardinali Radivilo redierat. Multum etiam profuit multis libris spiritualibus in polonicum idioma conversis, quibus totum Regnum et praecipua Regni monasteria replevit, quorum multi numerantur: lus Hieronymi Plati de bono Status Religiosi seu Dobra Stanu Zakonnego. 2us Domitii Plati de Passione Christi, quem librum Morze Czerwone vocavit 3us Pinelli de Perfectione religiosa. 4us Eiusdem Pinelli de Eucharistia, quem vocavit Monstrantia nowa. 5us Pis Arias de Imitatione Bmae Virginis 6US Pis Alvarez de vita religiose instituenda. 7US Vita S. Pia Nri Ignatii ultimo edita. 8us Vita B. Aloisii Gonzagae. 9us Vita S. Catharinae Senensis. 10us De sex Martyribus Japoniis. ll Duorum annorum historia Chinensis. 12us Vita S. memoriae Catherinae Vapovvska. 13us Speculum magnum exemplorum Pis Gregorii Maioris, quod prima vice in 4-o erat editum, postea altera vice adiunctis Pis Antonii Daurobii historici Catechismi exemplis prodiit in folio. 14us Meditationes in Evangelia Dominicarum et festorum dierum ac aliarum materiarum Pis Busaei, cuius librum polonice Nowy rai duszny vocavit. 15us Thesaurus Spiritualis, quem vocavit Skarbnica. 16us Portam coelestem, cui Fortka niebieska titulum dedit. 17us Palma Virginum. 18ua De statu viduali. 19us Excitatorium. 20us Hortulus Spiritualis cum 30 doctrinis et 12 privilegiis piorum bominum. 21us Methodus confitendi pro his qui frequenter Poenitentiae Sacramentum usurpant. 22us Speculum hominis Christiani Ludovici Granatensis. 23us Concio de purgatorio in funere Ducis Slucensis. Edidit insuper varias tabulas po-

Annus 1622. 97 lonicas, ut Speculum Religiosum, Puncta Passionis Dominicae, Alphabetum spirituale, Doctrinam de aqua benedicta. Biennio ante mortem gravissimis calculi et stranguriae doloribus afflictus (in quibus patientissimus manens nihil de confessionum excipiendarum labore remittebat) mortem imminentem expectans, duo a Deo petebat, quae et impetrasse videtur: lm ne moreretur nisi post B. Patris canonizationem, 2m ne ante mortem longo tempore in lecto decumbens molestiam variis exhiberet. Nam et solos 5 dies in lecto ante mortem decubuit et post nuncium certum allatum de apotheosi Si Pis Nri mortuus est, omnibus Sacramentis munitus, janno aetatis 79, Societatis 55, ex quibus 51 Sacerdos erat, Professus 3 votorum anno 1571 in Martio Romae factus. In eius sepultura admirabiiis variorum comploralio et magnum certamen ex eius cadavere, floribus more patrio consperso, aliquem flosculum tollendi, ob quod per mediam fere horam, ne in sepulchrum inferri possit, mora toleranda erat, manifeste ostendebat, quantum sui apud omnes desiderium reliquerit. Venit R. P. Provincialis ex domo Probationis et ex residentia S. Petri ad domum S. Barbarae 14a Junii, statimque visitationem domus est agressus. Accepit eadem die D8 Jacobus Zelecki depositum, quod apud S. Barbaram ante duos menses servaverat. Eadem praeterea die Joannes Drugeth Gomes de Homonna, praemissis litteris petierat a Superiore domus S. Barbarae, ut apud S. Petrum bospilium habere posset. Satisfactum est eius postulationi et postquam venisset, R. P. Provincialis cum Praeposito domus ac deinde vaiii nostri eum inviserunt. Debitum 100 florenorum, quos parenti eius, anno 1620, 26a Januarii, domus Professa mutuos dederat, tunc ab aulae eius Praefecto repotebamus, sed quia ostendebat, in magnis dominum suum esse iam angustiis, in aliud tempus solutio est reiecta, nempe in finem Januarii sequentis anni, ut suo loco patebit. Martinus Szyskowski, Episcopus Cracoviensis, postquam intellexisset de apotheosi S. Pis Ignatii Romae peracta, per totam suam Dioecesim solennem processionem pro festo S. Pis libentissime concessit, 20a huius mensis. Vix tamen apud aliquos haec concessio executioni est mandata. Varios nostri invitarunt ad solennitatem B. Pis Ni Ignatii et B. Francisci Xaverii, 22a istius mensis, quae pro 9a et 10a Julii sequentis erat indicta. Et quidem a Praelatis, a Religiosis, ab Academicis petitum, ut processionem cum vexillo S. Pis futuram a templo S. Barbarae ad S. Petrum suis processionibus iuvare vellent. A Proconsulibus etiam, ut eam solennitatem externo ornatu ac iis, quae triumphum referre solent, exornare non gravarentur, postulatum. Polliciti sunt omnes omnem suam in hac re operam, sed postea, ut sequenti mense videbimus, pauci admodum pollicitis satisfecerunt. Mortuum P. Simonem Wysocki secutus est, 23a huius mensis hora 5a pomeridiana, P. Sebastianus Lamchius, Maior Poionus, Posnaniae natus. Ex annis 45 quibus vixit, 24 in Societate consumpsit. Studuit in Societate Rhetoricae anno medio, Philosophiae annis tribus, Gasibus annis duobus. Docuit in Grammatica anno 1. Concionatus in variis locis annis 6. Ministri officium gessit annis Wielewicki IV. 13 insuper Polonicas. Duo ante mortem a Deo impe- trat: 1um , 2um. 19. Anni aeta- tis, Socie- tatis, Pro- fessionis. Eius se- pultura. Visitatio domus per R. P. Provincialem. Depositum D° Zelecki redditur. Joannes Drugeth Comes de Homonna Craco- viam venit. 20. Processio solennis pro festo S. Pis indicitur ab Episcopo. Invitantur varii pro solennitate canonizationis. P. Seba- stiani Lamchii munia in Societate peracta

98 Annus 1622. et mors. 21 Subsellia, confessio- nalia et duo nova altaria in nostro templo. Festum B. Aloisii transla- tum. Renovatio Votorum. Concessio extruendi sacelli ad templum nostrum D° Pipano impedita. Festum SS. Petri et Pauii Apostolo- rum. 22. Caedes Turcici imperato- ris Osma- ni. EleaemosynaJunii. tribus. In operarii munere et maxime in confessionibus excipiendis singularis et assiduus maximeque ob mansuetudinem et externis et domesticis charus. Coadiutor formatus spiritualis anno Dni 1611, 29a Maii. Maiigna febri, quaeeum 17 diebus afflixit, extinctus est, postquam omnibus consuetis Sacramentis munitus fuisset et sepultus in communi nostrum sepulchro sequenti die post prandium. Eadem 23a Junii post subselliorum muliebrium daos ordines, quadrata figura constitutos, qui ducentis fere florenis constiterant, post fornicem supra maius a tare, ruinam minantem, reparatum, confessionalia quatuor a cathedra concionatoria ad parietem versus ctemeterium Bmae Virginis collocata sunt, in quae sunt expensi floreni 150. Sub idem etiam tempus et altare SS. Martyrum Xistr, Valentini et Cristinae Martyrum ad parietem versus sacristiam et aliud e regione B. Barbarae ac Beati Stanislai erectum, utrumque cum pictura constitit fere 400is florenis. Quia de B. Aloisio Sacrum et Officium hoc anno erat a Pontifice Maximo concessum, ideo solennitas eius, ut annotat in sua templi historia P. Petrus Kamocki et alii, in 25am, quae in diem Dominicam inciderat, erat translatum, hac prima vice. Instituta Renovatio votorum domi nostrae 26a huius, praemissis iis, quae praemitti solent, celebrante in sacello domestico R. P. Provinciati et prandio exceptis multis nostris a S. Petro et a S. Stephano. Eadem die Excellentissimo D° Georgio Pipano petenti, ut loco sepulchri suorum maiorum, templo S. Barbarae contigui, sacellum in honorem B. Francisci Xaverii erigere posset, ita ut ex templo nostro ad illud ingressus pateat, concessit libenter R. P. Provincialis. Sed hunc eius conatum impedivit post R. D. Chnstophorus Trcinski Archipresbyter, praetendens nescio quod praeiudicium coemeterii parochialis templi Bmae Virginis. Festum SS. Petri et Pauli Apostolorum non iam apud S. Petrum, ut superioribus annis, sed domi celebravimus, ob separatam Residentiam S. Petri et iam n n dependentem a S. Barbarae domo. Nostri tamen ibidem manentes solenniter praedictum festum peregerunt. Hoc mense confirmatus rumor de nece illata imperatori Turcico Osmano a suis, quod novum prorsus erat in imperio illo, licet tyrannico. Et per Junium et per sequentem Julium insignes eleaemosynas occasione Congregationis Provincialis, quae instabat, quaeque in Julio peracta est, habuimus submissas. Et quidem in Junio eleaemosyna pecuniaria erat florenorum fere 700. Nempe a Capitaneo Cracoviensi fl. 240; a D° Wisemberg flor. 200; a Confraternitate Misericordiae flor. 100; a D° Abrahamo Ronenberg flor. 20, ab Abbate Tinecensi flor. 38; a D° Borek fl. 13; a Do Vexillifero 1) fl. 11. A Sacristiano Bmae Virginis 2) fl. 10. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 42. A Vir- 1) Mfcus Dnus Chelmski. 2) R. D. Simon.

Annus 1622. 99 gine Szydłowska fl 10. Ab aliis variis fl. 38, Res datae aestimatae sunt fl. 165. Nempe ab Episcopo Chelmensi 1) avenae 29 metretae, lardum, casei. A Capitaneo Cracoviensi (qui ante tritici, avenae, bordei, siliginis miserat tantum, quantum fere pro Congregatione sufficeret, omnium enim erant fere 300 eoreti) piper, crocum, uvae passae et alia. A Castellana Osviecimiensi 2) ldgna, butyrum, casei. A Da Dobroszowska hordei metretae 4, pisorum coreti duo et ab aliis esculenta ac poculenta varia mimitiora. Ipsa la Julii Venerabile Capitulum Cracoviense misit ad S. Barbaram, significans se sine Episcopo processionaliter nostrae solennitati canonizationis S. Pls interesse non posse. Circa idem tempus Academici, quia intellexerant, nostros sub tempus Congregationis disputationes et philosophicas et theologicas habituros, sententiam mutaverunt et hanc causam praetendentes, promissis stare noluerunt. Iam Religiosi Mendicantes, qui inter se Philadelphiam (ut vocant) Cracoviae conservant, sive vero sive ficto metu iniecto, ne eorum praecedentiae aliquid obesset, si nostri in processione eos sequerentur, significarunt R. P. Provinciali, se aliter processioni interesse non posse nisi scripto caveret, nullum praeiudicium eorum ut vocant Praecedentiae futurum. Respondit R. P. Provincialis se bona fide profiteri, ea in processione, quae nobis extraordinaria est, non se vel intendere vel intendisse aliquam praecedentiam, sed solam devotionem, scriptum tamen ea de re nullum se velle dare, quia eius nullam necessitatem videret et ob varia alia, quae circa scriptum eius postea fieri possent. Et ita etiam hi Religiosi id quod promiserant non servarunt. Fama erat Academicos odio nostri haec omnia effecisse. Mortuus est 6a huius mensis Varsaviae P. Michael Becanus, per multos annos Regis Sigismundi III confessarius, vir pientissimus, prudentissimus, modestissimus. Venerat ex Germania in hanc Provinciam, cum fuisset Societatem ingressus Treviris 20a Novembris anno 1570 et studuisset Rhetoricae Herbipoli et Philosophiae ac Theologiae Moguntiae. Gessit curam convictorum annis 14, humaniores litteras legit per aliquot annos. Confessarii, concionatoris, Ministri, Praefecti Studiorum munus cum laude gessit. Erat promotus in Germania artium liberalium Magister. Plura de eo vide in Domus Professae Varsaviensis historia. Convenerant omnes ad Congregationem spectantes, 8a istius mensis et cum iis deliberatio erat instituta, an P. Joannes Liesiowski, qui Varsavia 5a huius venerat huc in quibusdam negociis, habere debeat locum in Congregatione, nec ne. Et conclusum est affirmative, de voce activa tantum, non passiva. 23. A solenni- tatenostra excusant sese Prae- lati, Academici Religiosi mendican- tes, quibus R. P. Provincialis cautionem in scripto dare nolurt P. Michae- lis Becani vita et mo- res. 24. De P. Joannis Lie- siowski voce activa tantum in Congre- gatione. 1) Mathias Lubinski. 2) Ctistina de Gaiow Myszkowska.

100 Annus 1622. Initium Congrega- tionis. Eliguntur secreta- rius, Sub- stitutus et illi substi- tutus P. Matthaeus Bembus, Deputati. Litterae E- piscopiPo- snaniensis ad Congre- gationem. Hospites varii in domo S. Barbarae prandio excepti. 25. Processio Nostrorum in so- lennitate Canoniza- tionis. Ad templum pa- rochiale. Deinde per forum ad templum S. Petri. Qui nostros co- mitati. Qui antecesserunt. Qui se nostris Beliquias por- tantibus adiunxerunt. Durante Processio- ne pluvia desiit. 26. Inter varia triumphi signa. Datum initium Congregationi Provinciali 9a huius mensis et postquam communi consensu decretum fuisset Congregationem esse legittimam, electus est secretarius P. Henricus Pichertus, secundo scrutinio et P. Jacobus Golemowski, eius adiutor, primo scrutinio. Electi post duo deputati ex primariis Patribus P. Sigismundus Obricius, secundo et P Matthaeus Bembus, primo scrutinio. Dies demum eligendo Procuratori, qui electus est primo scrutinio P. Joannes Wielewicki, assignata plurium suffragiis 12 Julii et quarta ab ea inclusive, qua Congregatio est inchoata. Lectae etiam tunc temporis erant litterae Andreae Opalenski Episoopi Posnaniensis ad Congregationem, in quibus toti Societati et huic Provinciae gratulabatur de Panctorum Nostrorum S. Pis Ignatii et S. Francisci canonizatione et ut eadem pro B Stanislao Kostka diligentius a nostris curaretur, monebat. Quia vero hac die, pomeridiano tempore, imminebat nostris solennis processio ob celebritatem canonizationis S1 Patris a primiis vesperis inchoandam, ideo multos hospites, qni ad eam convenerant, prandio excepimus, nempe Joannem Wezyk Episcopum Praemisliensem, Mathiam LubinsM Episcopum Chelmensem, Thomam Oborski Episoopum Laodicensem, Stanislaum Lubinski Abbatem Tinecensem, Gabrielem Comitem a Tarnow Capitaneum Cracoviensem et nonnullos Consulares Cracovienses, nempe Dra Gregorium Klausnic, Dm Abrahamum Ronenberg, Dm Biderman. Circa horam vesperarum prodierunt nostri omnes plusquam 150, Sacerdotes quidem cassulis et pluvialibus, ii vero qui Sacerdotes non erant superpelliceis ornati, ex candida cera faces praeferentes oum labaro ac triplici eleganter constructo reliquiario, S. Pi8 Nostri Tgnatii, S. Francisci Xaverii et S. Philippi Nerei Sacras Reliquias continente et a templo S. Barbarae templum parochiale Bmae Virginis sunt ingressi, ubi tunc R. D. Jacobus Ostrowski Canonicus Cracoviensis ac Theologiae Doctor insignem in laudem Beatorum nostrorum habuit concionem. Ex templo postnostri parochiali exeuntes circumierunt forum, ad templum novum SS. Apostolorum Petri et Pauli perrexerunt, ingenti multitudine antecedente, comitante, subsequente. Comitati proxime nostros tres Episoopi, pontificaliter ornati, duo Abbates et nonnulli Praelati cum Gabriele Comite a Tarnow Capitaneo Generali Cracoviensi ac plurima nobilitate, qui ad hunc actum convenerunt. Antecesserunt nos PP. Bernardini, qui soli ex Religiosis nostrum hunc actum cohonestarunt et saeculares Sacerdotes parochiae Bmae Virginis. Religiosi etiam S Pauli primi Eremitae, qui in Rupella, ut vocant, loco caede S. Stanislai celebernmo, monasterium habent, casulis induti, nostris duodecim sacras reliquias portantibus, sese adiunxerant, cum variis aliis Sacerdotibus. Et quidem antequam nostri egrederentur e templo S. Barbarae, mirum in modum pluvia nostros retardabat Statim tamen ac Nostri sunt egressi labarumque S. Patris (quod P. Joannes Lesiewski, Principis Vladislai tunc Confessarius, ferebat) extulerunt, pluvia desiit ac plusquam duabus horis, quibns processio durahat, ob ingentem enim hominum mnltitudinem nostris saepius longiori tempore subsistendum erat, nihil penitus pluviae decidit. Circumierunt ergo nostri forum et usque ad templum novum SS. Apostolorum Petri et Pauli, inter alternantes bellicorum tormentorum explosiones et tubas ac variis generis concentus, cum va-

Annus 1622. 101 riis in locis, tamen polissimum in tribus arcubus triumphalibus, magno artificio et sumptu excifatis, quorum duo erant in foro et tertius in ipso S. Petri templo, personantes proresserant ac simul inter militaria vexilla tum civium. tum Capitanei Cracoviensis Gabrielis Comitis a Tarnow. Postquam ad templum SS. Apostolorum Petri et Pauli perventum, vesperae primae a Joanne Wezyk Episcopo Praemisliensi et sequenti die Summum Sacrum ac vesperae secundae ab eodem decantatae. maximo cum apparatu, quo etiam die triplex concio babita in laudem nostrorum Sanctorum et Societatis. Prima ab Andrea Lukomski Canonico et Praelato Cracoviensi Theologiae Doctore in Sacro Summo, secunda ab Ordinario PP Franciscanorum ooncionatore, pomeridiano temporePost vesperas a R. P. Chrysostomo Ordinis Praedicatorum Theologiae Doctore. Compensaverat porro Dominns absentiam Religiosorum et aliorum, qui invitati non venerarit, maxima in nostra processione hominum multitudine, quae amplissimum forum Cracoviense repleverat. Passim vero sacris Reliquiis appropinquantibus in foro ac plateis varii in genua procidebant ac Sanctos nostros profusis lachrymis invocantes, admirabilem devotionis sensum ostendebant. Compensaverant et Religiosi, qui processioni non intererant, sed in templo S Barbarae per totam octavam, mane quiclem Sacra cantata cum concione, a prandiis similiter cantatas vesperas adiuncta concione peragentes et maxima encomia Sanctorum nostrorum e loco superiori praedicantes. Multi ex nobilioribus et ex civibns vehementer erant commoti, quod a praediota nostra processione abfuerint, multi etiam ex Relifriosis ?e esse graviter deceptos passim fatebantur et a nostris veniam petebant. Per totam praeterea octavam, primis duabus noctis horis, ignes triumphales ac artificialos explosiones. tubae ac multiplices musicorum concentus in foro Cracoviensi et in arcubus erectis exhibebantur-, quorum primus erat a domo Professa exstrucfus, e regione templi Bmae Virginis, penes aulam Marchionis de Myrow Myskowski; secnndus in initio plateae versus aedem S, Stephani a domo Probationis collocatus; tertius in Sancto Petro, nomine Collegii nostri iam designati, positus. Et quidem nocturnas explosiones ac ignes artificiales conatus fuerat apud Proconsulem impedire Georgius Dux Zbarascensis Castellanus Cracoviensis, sed ea re cognita Gabriel Comes a Tarnow Capitaneas Cracoviensis ad Proconsulem misit, significans ipsius Serenissimi eam esse voluntatem, ut huiusmodi explosiones tempore huius solennitatis durarent. Adiecit praeterea suum satellitium, ut explodentibus praesidio esset. Idem Comes eadem decima huius mensis omnes nostros, qui ad Congregationem venerant, praeter domesticos, solenni prandio exrepit in Collegio S. Petri. Non defuit tamen etiam eadem die solennitas in templo S. Barbarae, Rndo D° Erasmo Kretkowski, Canonico, Sacrum et vesperas cantante et duobus nostris de laudibus SS Canonizatorum nostrorum concionantibus Sequenti die venil cum suis Canonicis Regularibus Praepositus Corporis Christi ad tpmplum S. Barbarae et Sacrum cecinit de Sanctis nostris, de quibus etiam unus ex iisdem Canonicis concionatus est, qui postea oura uno socio prandio apud nos erat exceptus. Eadem die Thomas Oborski, Suffraganeus Cracoviensis, (qui durante Congregatione ter nostris prandium opiparum miserat) et prandio insigniter Venitur ad templum SS. Petri et Pauli, ubilaeve- sperae et sequenti die Sa- crum tres Conciones gae yespe- rae decan- tatae. Absentia Religiosorum compensaturet multitudine et devotione populi. Religiosi suam ab- s^ntiam compen- sant Per totam ontavam crualis so- lennitas. Explosiones impediente Duce Zharascio. obsistit Comes a Tarnow. 27. Idem Co- mes exci- pit nostros prandio. Solenni- tas in S. Barbara per octo dies a va- riis. Canonici Regulares solennita-

Annus 1622. tem fa- ciunt. Suffraga- neus Cra- coviensis et prandio nos exci- pit et ad) mensam nostris servit. Eligitur Procurator Pror vinciae et eius sub- stitutus. PP. Dominicani et PP.S.Marci solennitatem nostram ex- pediunt. Disputationem Philo- losopbi- cam no- strorum conantur impedire Academi- ci. 28. Alii Religiosi solennitates in templo nostro fa- ciunt S. Pauli Ere- mitae. Augustia- ni Carmeli- tae. Bernar- dini. Francisca- ni. Finis Con- gregationi impositus. Solennis Processio in hono- rem S. Te- resae apparato nos excepit et ipsemet nostris mira cum alacritate in triclinio ad mensam servivit. Electus est in Procuratorem Provinciae 12a huius mensis P. Joannes Wielewicki secundo scrutinio et substitutus ei, si forte aliquod impedimentum intercesisset, P. Mattoias Bembus. Hac etiam die dupliciter Religiosi in templo S. Barbarae solennitatem Beatovum nostrorum exornarunt: Patres nimirum Dominicani, qui processionaliter cum sua Sodalitate Rosarii ad nos venientes Sacrum cecinerunt efc in eo unus ex illis concionatus est, quorum etiam aliquot cibum nobiscum sumpserunt, et Patres a S. Marco, qui etiam cum sua Sodalitate processionem ad nostrum templum instituerunt, vesperas cecinerunt et iis finitis unus ex iis concionatus est. Instituta est disputatio Philosophica a nostris, 13a istius mensis, in aula seu in schola maiori aedium S. Petri, pomeridiano tempore, defendente Charissimo Paulo Moscicki egregie. Eam, quibus poterant modis, Academici conati sunt perturbare et impedire. Nam Religiosis, qui disputaturi erant, ut theses remitterent ac promissis npn starent, persuaserunt (unus tamen persuaderi id sibi non est passus ex ordine S. Francisci et egregie disputavit) et ad initium disputationis submiserunt suos, qui nomine Rectoris sub poena excommunicationis omnes Academicos, qui intererant, evocarent protestationemque contra nostros facerent. Egressi aliqui timidiores ex Academicis reliquis permanentibus. Disputatio tamen more suo transacta et finita bono successu. Eadem die Religiosi S. Pauli Primi Eremitae cecinerunt vesperas unusque ex iis maxima cum Societatis commendatione de BBis Nostris concionem fecit Ipsum Priorem cum sex aliis coena excepimus. Iam Patres Augustiani 19a istius mensis Sacra et concionem mane, pomeridiano vero tempore Patres Carmelitae Calceati, seu mitigati, vesperas in nostro templo cecinerunt et iis finitis coneionem in honorem SSorum Nostrorum habuerunt. Sequenti die Patres Bernardini, cum sua numerosa sodalitate, in processione ad nostrum templum venerunt. Sacrum et vesperas gravi cantu chorali, concionem pariter matutinam et pomeridianam magna cum homimm satisfactione expediverunt. Excepti sunt aliquot prandio. Patres Franciscani diem sabbati sibi delegerant, qui cum sua Compania in nostro templo Sacrum et vesperas cecinerunt, insignem suam musicam adducentes duasque conciones mane ac tempore pomeridiano habuerunt. Aliquot nobiscum sunt pransi. Eadem die finis impositus Congregationi nostrae Provinciali, cum qua accelerandum erat, ob multas domos peste infectas et licet clausas in ipsa civitate. Tractati sumus prandio a Generoso Dno Szydlowski. Hac ipsa die pomeridiano tempore Patres Carmelitae Discalceati suam instituerunt processionem. cum imagine S. Teresae ab aede Bmae Virginis Patrum Carmelitarum Mitigatorum ad templum S. Michaelis, quod erat

Annus 1622. 103 recens exstructum. Ut totus elerus in hac prdcessione esset, haiimxerat Episcopus sub excommunicatione, veritus forsan, ne idem facerent Patribus Carmelitis Religiosi, quod nobis fecerant. Intererat et tota Academia. Praelati tamen et Canonici Arcenses processionaliter non interfuerant, sicut et nostrae processioni non intererant. Ibat autem processio circa forum, tum per eos arcus triumphales, qui a nostris in foro exstructi per octo dies durabant, tum per alios, quos addiderant Patres Discalceati. Locus Patrum Discalceatorum in hac processione erat inter Carmelitas calceatos, quibus immixti bini ac bini procedebant. Varii concentus, tubarum sonitus, explosiones, ignes artificiales, durante processione continuabantur. Commune mdicium peritorum erat, nostram processionem, ante octiduum factam, gravitate ac devotione hanc superasse, quidquid Jacobus Naiman in suo contra nos libello famoso, de quo suo loco dicemus, effutierit etc. Peracta in templo novo SS. Apostolorum Petri et Pauli 17a huius mensis disputatio Theologica, defendente P. Gaspare Druzbicki et oppugnantibus P. Jacobo Golemowski, P. Francisco Phenicio et P. Paulo Moscicki, ob metum enim Academicorum nullus externus disputare voluit. Omnes enim Religiosos obibant Academici, tum minis tum blanditiis persuadentes, ne ad disputationem nostram venirent et theses iam acceptas remitterent, quod et fecerunt. lidem Academici iniquo arimo hanc disputationem ferentes, submissi a suo Rectore, sub tempus disputationis templum ingressi, contra eam protestationem fecerunt et suos studiosos inde evocare tentarunt, praesentibus Joanne Wezyk Episcopo Praemisliensi, Thoma Oborski Suffraganeo Cracoviensi multisque aliis Praelatis ac simul Gabriele Gomite a Tarnow, cum multa nobilitate. Girca finem etiam disputationis Joannes Zerzynski Officialis, hostis noster, miserat Notarium Publicum inhibens disputationem, cupiens hac ratione suum venenatum contra nos animum exercere. Sed sicut impudicitiam Academicorum in templo protestantium exhorruerant, qui aderant et nonnulli (inter quos praecipuus erat Suffraganeus praedictus Gracoviensis) gravissime reprehenderant ac reiecerant, ita et inhibitionem Officialis circa finem factam irriserunt. Omnibus possibilibus modis tentabant Academiei tam Philosophicam quam Theologicam nostrorum disputationem impedire, iam protestatione iam eorum qui disputaturi erant abductione, iam thesium impressarum partim exustione, partim earum, quae affixae erant, laceratione et luto iniecto commaculatione. Peractae tam^n modo debito disputationes praedictae, sicuti retulimus. In omnibus autem his, quae vel solennitatem vel disputationes nostras attingebant, summum se nostri Ordinis defensorem Comes cum toto clero et Academia. Locus Pa- trum dis- calceato- rurn in processio- ne. In quo no- stra pro- cessio su- peraverit. 29. Disputationemno- stram Theoiogi- cam impedire conantur Academi- ci et Joannes ZerzinsM Officialis. Sed reii- ciuntur. Varii modi Academicorum pro ea impedienda inventi. Defensor in his nosterComes

Annus 1622. Finis im- positus so- lennitati canoniza- tionis. 30. Turris templi S. Barbarae ob ignes conspicua. Pro Sa Te- resia Dux Zbara- scensis varia cu- rat. Discessus R. P. Pro- vincialis et alio- rum. Sepultura Dae Catharinae Ga- wronska in nostro templo. Vita eius pie trans- acta. Funebre Sacrum. Concio. Legatum eius irri- tum decla- ratum ab Episcopo. a Tarnow praedictus ostendit et ob id solum Gracoviae per 10 dies mansit, ut nos defenderet, cum ad alia urgentia negocia alio vocaretur. Hac etiam die excepti eramus prandio in domo S. Barbarae a Rmo D° Suffraganeo hospitesque aliquot ex Praelatis et ex nobilitate habuimus. Ac simul finem imposuimus solennitati nostrae Sacro et vesperis cantatis et quadruplici concione, una videlicet matutina et duplici pomeridiana in domus Professae templo habitis, quarta vero circa primam noctis in summo parochiali templo per unum ex nostris facta (dederat enim locum nostro libenter Dominicanus Ordinarius), postquam Hymnus Te Deum laudamus decantatus, quo tempore explosionibus, tubis, ignibus triumphalibus, multiplici in arcubus concentu in foro Cracoviensi, plena erant omnia. Turris etiam templi S. Barbarae artificiose circumducta et vitreis fenestris plena, intus impositis ardentibus facibus circa initium noctis iucundum hominibus, maxime longe distantibus, spectaculum, tum antecedentibus tum hoc postremo solennitatis die, praebebat. Hoc et sequenti die ob pestem, quae magna Gracoviae sumebat incrementa, Patres, qui ad Congregationem venerant, coeperunt discedere. Varios ignes triumphales et explosiones nocte 18a huius mensis in honorem S. Teresiae Georgius Dux Zbarascensis Castellanus Cracoviensis procuravit, qui explosiones in honorem Sanctorum nostrorum factas moleste tulerat et prohibere conabatur, uti supra n. 26 notavimus. Discessit R. P. Provincialis cum suo socio P. Henrico Picherto et Stanislao Piatkovio Marcocicos, cum quo simul abierat P. Andreas Vachocius, Rector domus probationis, 20 huius mensis, ut videlicet ex loco a peste tuto et Procuratorem Provinciae expedire et circa varias nostrorum personas varia commodius posset disponere Sepulta est in templo nostro Generosa Da Catharina Gawronska, 21a huius mensis. Haec ex nobili Szyskoviorum prosapia nata in Maiori Polonia et Martini Szyskowski, Episcopi Cracoviensis, germana soror post iuvenilem aetatem pie transactam, matrimonium cum Daniele Gawronski pari nobilitate viro inierat, et ex eo susceptos liberos ad omnem pietatem instituerat et marito, cum quo triginta fere annos vixerat, post mortuo, totam se divino obsequio ad finem vitae tradiderat, nostrorum spiritualem direclionem accipiens diligenterque observans. Optime ad mortem disposita et omnibus Sacramentis munita, ex hac vita mortali decessit 20a superioris mensis, aetatis anno 50. Et quia ante mortem ac in testamento obnixe expetierat, ut in nostro templo sepulchrum habere possit ac R. P. Provincialis id ei concedendum iudicaverat, ideo die praedicta sub altari S. Barbarae ac B. Stanislai est sepulta. Sacrum cecinit funebre Rmus d. Suffraganeus Cracoviensis. Concionatus in medio sacro R. D. Sebastianus Nucerinus, qui et nobiscum hac die prandium sumpsit. Redemerat Episcopus quartam spoliorum partem fl. 50 a Parochia Sanctorum Omnium, holosericum vero nigrum, quo funus erat opertum, recepit Episcopus, datis nostro templo 100 fl. Legaverat testamento praedicta Dna domui S. Barbarae florenos polonicos mille, sed Episcopus Cracoviensis viso testamento respondit, eam id legasse, quod dare non poterat; sicque nihil ex legato accepimus.

Annus 1622, 105 Occasione huius legati irriti, non abs re erit hoc loco ponere donationem nobis factam, ad quam non pervenimus et cuius omni spe hoc anno deiecti sumus. Acceperat mutuos aureos Hungaricos 8008 Andreas Opalenski, Episcopus Posnaniensis a Jacobo Lepicki Abbate Lubinensi idque debitum inscriptum erat Pysdris anno 1607. Moritur intetim Dus Lepicki relictis executoribus testainenti Melchiore Olszewski Abbate in Chebdow, Nicolao Taranowski et Thoma Ohorski Canonicis tunc Cracoviensibus, Hi dum omnia iuxta mentem testatoris disponunt, repetunt ab Episcopo aureos 8003. Pollicetur solutionem, sed dum per mulLos annos nihil facit, executores cum omnibus in testamento praescriptis satisfecissent, habentes eam potestatem, ut ea quae restarent in pia opera ad libitum converterent, 1619, 24a Martii donarunt summam praedictam Domui S. Barbarae et ius omne eam repetendi ab Episcopo. Significaverat id P. Albertus Czerniakowski, Domus Professae tunc Praepositus, Episcopo Posnaniensi, sed ilie statim coepit difficultates ostendere et illam imprimis de D° Alexandro Krosnowski, cui nupserat Abbatis Lubinensis neptis et cui hi 860* aurei iure, ut ille aiebat, naturali debebantur. Haec nostri postquam cognovissent, omnem fere iam spem huius summae accipiendae deposuerant, suasu tamen aliquorum misit P. Joannes Wielewicki, huius domus Superior, ad Dum Alexandrum Krosnowski ob aliquam, si possibilis esset, in hoc negocio faciendam compositionem. Conventum ergo ita erat, anno 1620 la Aprilis, ut ex summa praedicta Domui S. Barbarae 300, Dno vero Krosnowski 5001 aurei cederent et his acceptis utraque pars quietationem debiti Episcopo daret. Sed nec ista transactio quidquam iuvit, quia nihiiominus Episcopus solutionem differebat. Litem ergo intpndit Dus Krosnowski Episcopo in castro Posnaniensi et suae coniugis ius naturale in summam praedictnm ostendit. Plenipotens etiam S. Barbarae, unus ex nostris Posnaniensibus, donationem Domui factam ab executoribus in eodem iudicio proponit. Post deliberationem controversiae Episcopi Posnaniensis Agens, ad Iudicia Tribunalitia Petricoviensia causa haec ut devolveretur et ibidem resolveretur, effecit. In his iudiciis summa haec tota D° Alexandro Krosnowski iudicata est eamque statim Episcopus solvere debuit. Et sic nobis donatio rei intricatae parum ptofuit, imo non parum obfuit ob tot itinera in isto negocio aliquoties irrito conatu suscepta. Eadem 21a huius mensis P. Joannes Wielewicki ad iter Romanum se comparans, relicto VicePraeposito Domus S. Barbarae P. Sigismundo Obricio et eorum, qui domi tempore pestis mansuri erant, Superiore P. Valentino Rusconio constituto, assignatis praeterea locis variis pro iis, quibus extra domum apud Benefactores degendum erat durante peste, contuliti sese cum Mattbaeo Zberowski, quem itineris socium habebat, Stepocicos et Marcocicos ad R. P. Provincialem, ubi per aliquot dies mansit et expeditione accepta, 5a sequentis mensis, itineri destinato sese dedit. Romae dum esset P. Joannes Wielewicki, ninil repetiit a Provincia Austriae pro compensatione eorum exulum, qui fere 70 in nostra Provincia per duos annos manserunt, cum tamen alii Procuratores aliarum Proinciarum id exacte repetierint. Wielewicki IV. 14 31. Donatio domui facta ab Executoribus 800 aureorum post mortem Dus Le- picki. Differtur inprimis ab Episco- po Posna- niensi. Et postea ab eodem intricatur. Etiamsi cum D° Krosno- wski transactio essetfacta. Et tandem tota sum- ma in Judiciis tribunali- tiis D° Krosnowski adiudica- tur. 32. Discessus Pis VVieiewicki Romam versus. Nihil repe- titum a Provincia Austriae.

Annus 1622. Reprotestatio facta contra Academi- corum protesta- tiones. Festum S. Tgnatii so- lenne etiam tem- pore pestis. Eieaemosyna Julii. 33. Discessus Pis Obricii Staniat- kos. Qui exnostris Cra- coviae tempore pestis manse- rant. Contra protestationes Academicorum in disputationifrus nostris factas, de quibus supra actum est, P. Valentinus Rusconius, 28a istius mensis, coram D. Joanne Bolkowski et Venerabili D° Joanne Prawic, Cathedralis templi ac Venerabili D° Hieronymo Gutkowski, Parochiae Bmae Virginis Altaristis, reprotestationem instituit, cuius occasione sequenti anno turpissimum libellum famosum contra nostros scripsit Jacobus Naiman, ut suo loco patebit. Etiamsi satis gravis pestis periculum Cracoviae immineret circa finem huius mensis, ob quod et nostri Novitii ex domo S. Stephani emigraverunt Stępocicos et in templo S. Barbarae confessionalium fenestellae vitro chartaque munitae essent scamnorumque alia dispositio, maxime ante maius altare ob arcendam turbam, facta: in festo tamen S. Pis Ignatii ingens concursus fuit ad nostrum S. Barbarae templum Sacramentis Poenitentiae et Eucharistiae contra tanta pericula sese munientium. Cecinit summum Sacrum Rmus Suffraganeus Cracoviensis, vesperas P. Sigismundus Obricius. Pecuniaria eleaemosyna mensis Julii erat florenorum plusquam mille. Ab Episcopo Cuiaviensi1) fl. 200. A Premisliensi2) fl. 100. A Suffraganeo Gracoviensi3) fl. 80. A Da Gancellaria Zolkiewska 75. A Rdo D° Bobola 20. A R. D° Grochowski 20. A Da Gutteterowa census fl. 100. A Do Rab fl. 32. A Da Janowa Premisliensi fl. 41. A D° Szydlowski fl. 26. A Da Oswieczymska fl. 20. A Parocho Wielopolicensi 39. A D° Jordano 10. A D° Blasowski 10. A R. D° Lukomski 10. A D° Targowski 10. A R. D° Zacharia 10. A Dno Slowikowski 15. A quodam 15. A P. Lesiowski 15. A Virginibus mendicantibus 17. A Mathia Aurifabro 24, A Virgine Szydlowska 10. A D° Miaskowski antiqui debiti fl. 130, sed id non computatur. A variis aliis plusquam 80. Rerum perceptarum in piscibus, carnibus et aliis minutioribus erat fl. 87. P. Sigismundus Obricius rebus variis Cracoviae ordinatis et provisione alimentorum pro iis, qui domi sub id tempus pestis essent mansuri, relicta, prima Augusti cum Mathia Kraiecensi aurifice discessit Gracovia Staniatkos, quo erat ab Abbatissa4) illius monasterii invitatus et inde omnibus nostris et iis, qui Cracoviae manserant, et aliis, qui apud varios Benefactores morabantur, prospiciebat identidemque utrosque visitabat. Porro manserant Cracoviae tempore pestis ex sacerdotibus: P. Valentinus Rusconius Superior, P. Stanislaus Zabielski, P. Joannes Ponecius, P. Martinus Kossowski, P. Baltazar Bieniaszewicz. Exfratribus autem Nicolaus Rubinkowski (qui per errorem ex pago missus erat Cracoviam) Lector ad mensam, Lucas Klein Vestiarius, Laurentius Sebastianowicz Emptor, Laurentius Opoczno Janitor, Martinus Okr§glicki Credentiarius, Matthae- 1) Paulus Wolucki. 2) Joannes Wezyk. 3) Thoma Oborski. 4) Anna Caecilia Trzcinska.

Annus 1622. 107 us Dębinski Infirmarius, Michael Samerzewo, ex pago remissus a D° Pipano, Sacristianus. Constitutum erat initio, ut tantum septem ex nostris et duo ex externis domi nostrae tofo pestis tempore manerent, sed quia nonnulla loca, ad quae nostri erant designati, iam erant infecta et aliis expectantibus occasionem non tutum iam erat Cracovia egredi ob pestem saevientem, ideo ex externis et ex nostris plures manserunt quam debebant Externi enim, qui nobiscum tunc apud S. Rarbaram manebant erant hi: Felix Braxator et Lotor, Gregorius Pistor, Thomas Bonkowski socius Tnfirmarii, Thomas alter socius Sacristani, Albertus Hasknecht, qui tamen post medium Septembrem in S. Stephano manere coeperat, ut sequenti mense patebit. Iam nostri, qui domo abierant, ita erant distributi: P. Joannes Wielewicki cum Matthaeo Zberowski Romam iverat, P. Sigismundus Obricius cum Mathia Kraiecensis mansit Staniatkis, P. Fiidericus Szembek cum P. Joanne Zalnscio in Luczice apud D. Gabrielem Szembek, P. Krzywokolski Stanislaus cum P. Agapito Dabrowski Karniewicis apud Dm Pipanum, P. Micbael Ponecius cum P. Joanne Zegocki in Garlica apnd Dm Szydlowski, P. Petrus Kamocki cum P. Jacobo Golimowski apud Dm Borzykowski in Kamyk, P Stephanus Wagrowski cum Cypriano Vielunensi Siemichowi apud Dm Farurei, P. Joannes Sepielcius cum Petro Sobanski Czaiewicis apud Dm Joannem Wisembergum. Non abs re etiam erit annotare ea, quae nostri sub tempus pestis Cracoviae manentes usurpaverint, ne tam oito inficerentur. Nam iis omissis, quae animam ad omnia pericula pro Deo, pro obedientia et pro salute proximorum muniebant, ut erant Confessiones Communiones aliaque id genus, ea, quae prae arcenda peste faciebant, haec erant. Domi et cervisiam coquebant et indusia aliaque varia lavabant. In templo seiuncta confessionalia eaqueinfenestellis vitro et charta munita habebant. In refectorio separata loca assignata cum servetis separatis singuli retinebant Quotidianae eaeque fere perpetuae erant fumigationes domi et ignis fere perpetuus ante portam in area. Qui ibant ad confessiones, sive ad templum nostrum sive ad externos, euntes ac redeuntos praeservativas accipiebant. Mutabantur vestes et eae, de quibus aliqua erat suspicio, comburebantur, sicut et aliae res lineae. Claves a nostris infectis, priusquam reciperentur, in ignem mittebantur. Excitator non aperiebat cubicula nec visitator, sed quilibet ex publico curritorio ignem accipiebat et ipsemet in cubiculo extinguebat. Et noslri et ex familia, si aliqui infecti fuissent, statim separabantur et iis omnia remedia diligenter adhibebantur. Commendatio aminae et officia defunctorum separatim in cubiculo vel in templo a quolibet dicebatur, mortuo aliquo nostro. Concio in templo non habebatur ex suggestu, sed ad altare maius, ad quod asseres erant positi bonam distantiam facientes. Eucharistia distribuebatur ita, ut famigatio illi supponeretur et nulla ablutio dabatur. Cantata Sacra non habebantur, sed semper lecta, ne scholares, qui ordinarie passim et incaute discurrunt, et se et alios inficerent. Mortui peste ex nostris non in communi sepulchro, sed extra illud, in templo tamen nostro sepeliebantur, externi vero ex familia nostra in coemeterio Bmae Virginis. Si cumtotcautelis tres nostros et duos externos pestis nihilominus sustulit, de quibus infra agemus, quid factum fuisset, si nihil horum adbibuissemus? Cur tam multi manserint. Qui exter- ni nobis- cum Cra- coviae manse- rint. Varia loca ad quae alii nostri Cracovia discesse- rant. 34. Ad arcendam pe- stem cantelae nostrorum.

Sacrum men- struum Sodalitatis Misericor- diae. Invisit P. Obricius domura S. Barbarae. Eleaemo- syna Au- gusti.j 35. Ds Voinicki Consul praedones nocturnos punit. Vespilio- nes 12 pi- ctasvestes ferre iu- bet, ut a- gnosce- rentur. Nostri 8 Martyres in Japo- nia. lus Caro- lus Spino- la Comes Tassaro- lius. Aetas eius in Socie- tate. Vita eius impressa. 108 Annus 1622. Dominica 13a post Pentecosten, quae in 14am Augusti inciderat, Sbdalitatis Misericordiae Sacrum cantatum in templo nostro fuit, piraesentibus D° Abrahamo Ronenbergo et Proconsule et plurimis aliis civibus, qui etiam ad consuetum Offertorium ibant, sed intra septa. Sequenti die, in feslo Assumptionis Bmae Virginis, valde multi utriusque sexus ad Communionem et Gonfessionem convenerant etiam adeo periculoso tempore. Invisit P. Sigismundus Obricius nostros Cracoviae (quia adhuc domi omnia erant tuta) 17a huius mensis et de variis cum P, Valentino Rusconio contulit, invisit et alios nostros Czaiewicis apud Dm Wisenbergum ac postea Staniatkos rediit. Eleaemosyna per Augustum mensem sicut et per alios sequentes ob absentiam Benefactorum, qui metu pestis Cracovia discesserunt, non adeo poterat esse copiosa. Accepti tamen hoc mense in pecunia fl. 71, nempe ab uxore Di Gregorii Romanowski post eius mortem fl. 20. A quadam Barbara Bednarska ex cellario domus Podchristophor dictae nonnihil argenti, quod 26 fl. venditum erat. Ab aliis fere 25. Res submissae fl. 17 constiterunt. Circa initium Septembris, cum plurimi ob pestem Cracovia emigrassent, nocturni praedones variorum domos invadere et spoliare coeperunt. Ivit his obviam Ds Woinicki Proconsul et medicinae Doctor, qui perditos istos homines captos, alios capitis poena, alios carcere et compedibus punivit omniaque quietiora reddidit in civitate. Idem vespilionibus duodecim vestes curavit depictas ligonibus, pallis, calvariis mortuorum, ut omnes eos noseerent et caverent. Iisdern severe iniunxit, ut fideliter quolibet die referrent numerum eorum, quos ubicunque sepelirent. Certa vero illis merces in singulas hebdomadas erat concessa. Nangasachi in Japonia 10a huius mensis celebre martyrium, inter alios religiosos et saeculares, subierunt octo ex Societate nostra, atrocissimo lenti ignis supplicio exusti septem et octavus capite trancatus. lus erat Carolus Spinola, Italus Genuensis, ex progenie Comitum Tassaroliorum. Qui natus anno 1564 et ingressus Societatem anno 1584, 23a Decembris, Nolae in Provincia Neapolitana, octo et triginta annos in Societate vixit, ex quibus fere triginta tuin in missione Cremonensi et in Lusitania, tum in Brasilia et in insula Portoricco, tum potissiraum in Japonia, in qua plusquam 20 annis in Japonibus ad Christi fidem adducendis felicissime labofavit ibidemque pro eadem fide Christi horrendam lenti ignis carnificinam incredibili fortitudine subiit. Prodiit vita eius a P. Fabio Ambrosio Spinola italice scripta et proceribus gentis Spinolae dicata, Romae 22a Novembris 1628, et postea a P. Hermanno Hugone latine reddita ac Antverpiae 1630 ( impressa, utroque Societatis Jesu sacerdote. Ad eam in omnibus remitto lectorem sicut et ad litteras anni 1622 ex Japonia Romam de hoc negocio missas et praelo vulgatas, imo sicuti in alias linguas, ita in Polonicam nostram translatas ac Posnaniae anno 1625 impressas sub titulo tali: »Widok Statecznosci Japonskiey, przez ktora sto osmnascie Zacnych Meczenni- 1) Probatur iterum hac citatione anni 1630, nostrum Wielewicium res gestas anni 1622 post annum citatum scripsisse.

Annus 1622. 109 kow okrutnemi mekami dla Jezusa Chrystusa Zamordowani przez miecz, ogien y wode. Korony Chwaly niegmiertelni dostapieli etc«. 2us P. Sebastianus Chimura, patria Japonius, primus e Japoniis sacerdotio initiatus, nepos illius, quem primum in Japone S. Franciscus Xaverius salutaribus Baptismi aquis expiavit. Hic Pater, manibus ante pectus in crucem decussatis oculisque in coelum sublatis, tanta inter ignes pace ac laetitia patiebatur, acsi sensum funditus perdidisset, cum tamen (uti certis est tabulis testatum) tres horas vivus steterit in ardente rogo. Hic triginta annos in Societate vivens, ante 20 annos sacerdos primus ex Japoniis factus, mira linguae Japonicae facundia, cum maximis virtutibus coniuncta, ad fidem Christi innumeros attrahebat. 3us erat Antonius Fudila, 4us Petrus Zampo, 5us Michael Japon, 6us Thomas Ahazgin, 7us Ludovicus Kawarai, 8us Joannes Hahok. Hi omnes non erant sacerdotes et tres postremi erant Japonii igneque lento consumpti sunt, excepto Joanne Hahok. Quia enim pro 25 Martyribus, inter quos etiam nostri connumerantur, sive errore aliquo, sivo aliquam ob causam, 24 tantum stipites terrae infixae erant, ad quos igne lento excruciandi alligarentur, ideo deficiente 25° stipite Joannes Hahok praedictus capite truncatus est. Venit P. Sigismundus Obricius, 13a huius mensis, Staniatkis et in campos Cracovienses evocato P. Valentino Rusconio, varia cum illo contulit et nonnulla alimenta pro domo reliquit. Dum ex campis redit P. Rusconius, intelligit ancillam Virginis Sophiae Benefactricis nostrae, expulsam domo ad campos, eo quod infecta esset, ab alia ancilla Rpginae Szkrzypkowae, sub eodem tecto habitantis 1). Hinc virgo Sophia in magnas angustias redacta, ab eleaemosyna hebdomadaria, quam dare consueverat, abstinere debuit per aliquot menses. P. Stanislaus Kosmatka, in domo Probationis manens, cum ante aliquot dies quorundam infertorum confessiones minus caute excepisset, infectus ab iis, 15a istius mensis, extinctus est. Vespilliones publici in coemeterio S. Stephani corpus eius terrae mandarunt in fornice subterraneo sacerdotum externorum. Unus ex nostra familia, Albertus Hansknecht, illa ipsa die iverat ad S. Stephanum, ob bovem mactandum, sed mortuo P. Kosmatka ibidem mansit; nobis enim non erat tutum eum acceptare tali rerum statu et ipse videns nostrum periculum petiit, ut ibidem maneret persolutumque illi erat debitum stipendium. Ante tres dies cum P. Kosmatka iam infecto (quod tamen non adverterat) P. Martinus Kossowski familiariter colloquebatur et illi assidebat, sicque Deus mirabiliter domum hanc custodivit, dum P. Kossowski et ipse pestom non attraxit et alios, postquam domum rediisset, non infecit. Eadem praeterea die, Chwinotymae in Japonia, non multum a Firando, igne exusti pro fide nostri duo: P. Camillus Constantius Italus et Augustinus Onda, de quibus vide litteras Japonicas Anni 1622, quarum fecimus mentionem. Anniversaria sacra pro Virgine Barbara Langowna, noslra maxima Benefactrice, ante annum mortua, 16a huius mensis. Cantatum Sacrum extraordinarie a P. Valentino Rusconio. Sacerdotes externi decem ad altare S. Ignatii, quilibet in propriis paramentis, Sacra fecerunt, licet unus ex iis Sacro peracto 2us p. Sebastianus Chimura. 36. Venit ite- rum Sta- niatkis P. Obricius et evocat ad cam- pum P. Rusco- nium. Virgo So- pbia in augustiis. P. Stanislaus Ko- smalka pcste mo- ntur apud S. Stepha- num. Albertus Hans- knecht ad S. Stepha- num relin- quitur. Martyrium duo- rum nostrorum in Japonia. 37. Anniver- saria Sa- cra pro Virgine 1) Receptam esse.

Barbara Langa. Eleaemo- syna in libris D* Petricovii. Mors et ad eam prae- paratio Di Klan- sznik. Eleaemosyna Septembris. 38. Pestis coe- pit in do- mo Nostri Cantoris. Ds Alans nobiscum cibum su- mit. Martinus Okreglicki peste infe- ctus. Moritur. Eius Patria. Mnnia in Societate. 110 Annus 1622. eadem die mortuus fuerit. Undique tunc domus S. Barbarae peste infectis cincta fuit, nam et in schola parochiali et in domo Confraternitatis Misericordiae et in domo sacerdotum et in macello multi erant infecti ideoque eo diligentius Dno Deo sese commendabant, quo evidentiora instabant pericula. Excellentissimus D. Andreas Petricovius Juris Doctor post mortuam coniugem afflictissimus (quam P. Valentinus Rusconius Poenitentiae et Eucharistiae Sacramentis ad extremum vitae muniverat quaeque 28 huius ex hac vita decessit) ob Deum placandum per eleaemosynam, donavit domui S. Barbarae libros non compactos, plurimos, qui fl. 500us suntaestimati. Ultima Septembris Dm Gregorium Klansznik Proconsulem, in extremis positum, P. Valentinus Rusconius adiit. Confessionem eius excepit et ut sacrosanctum Viaticum ac Extremam Unctionem perciperet, persuasit. Sicque optime dispositus sequenti die, in ortu solis, ex hac vita decessit. Accepimus eleaemosynae pecuniariae per mensem Septembrem fl. 75. A Virginae Sophia fl. 13, Ab Episcopo Cracoviensi fl. 24. A Suffraganeo Cracoviensi fl. 10. A variis aliis fl. 29. In rebus comestibilibus accepimus: a virgine Dorothea Rosianka porcum, a D° Borzykowski anseres 16 et alios 16 aP. Obricio, cum porcellis et aviculis. A D° Olbrycht vinum et aromata et ab aliis alia minutiora, quae onmia aestimata sunt fl. 28. Res postea vendendae: A D° Petricovio Juris utriusque Doctore libri fl. 500is constantes et Virginis Dorotheae Piskorzewska vestes nonnullae. Inciderat in nonam Octobris menstruum Sacrum Sodalitatis Misericordiae, sed tantum lectum erat, non cantatum ob cantores dispersos post extinctumpeste discantistam Siemek, quod 6a huius mensis acciderat. Legebatur ergo tantum Sacrum de SSma Trinitate et concio habita. Eadem die D3 Sigismundus Alans, ProConsul civitatis, ipse solus, nemine externo admisso, submissis antea omnibus necessariis, nobiscum in refectorio cibum sumere voluit pro sua consolatione et ut illi felicem impetraremus sui Proconsulatus administrationem, quam aggrediebatur. Non cogitabat hac de re P. Rusconius, sed dissimulandum illi erat, quia nihil adhuc certi de alicuius nostri domestici periculo sciebat. Ecce vero tibi, finito prandio, post discessum Proconsulis Martinus Okreglicki noster frigida febri acutissima corripitur, quam pestilentialem fuisse exitus docuit et post eam statim virium prostrationem experitur. Separato statim a caeteris nostris et assignatis duobus, qui eius curam gererent, uno nostro Charissimo Matthaeo Debinski externo, altero Thoma Bonkowski, plurima remedia illi adhibita, sed sine fiuctu. Apparente enim apostemate in femoris dextero, 14a istius mensis, munitus prius Eucharistiae et Poenitentiae Sacramentis, ante meridiem peste extinguitur et subsequentis noctis hora 5a in templo nostro prope scamna feminarum sepelitur, non in communi nostrorum sepulchro. Erat is Minor Polonus, nobilibus parentibus natus, annos aetatis habuit 62, ex quibus 29 in Societate consumpsit, narn maturus iam, nempe 33™ annum agens, Societati nomen dederat. Ad omnia coadiutorum munera erat idoneus, unde Emptoris, Infirmarii, Janitoris officio multis in locis perfunctus est, sed potissimum variis Patribus in missionibus versantibus per aliquot annos assignabatur. Tempore etiam beili Moschovitici in Moschoviam cum uno Patre nostro iverat. Coadiu-

Annus 1622. III tor temporalis formatus anno 1606 in Novembri. Singularis in eo morum gravitas et in oratione assiduitas elucebat. Undenam pestem hausisset, nihil quidem hucusque haberi potuit, probabile tamen est eum, dum cum aliquo Patre ad infectos mitteretur, inde conlraxisse. Illi, qui eius curam gerebant, sicutiantea, ita et post mortem eius erant separati ab aliis et vestes mutarant, prioribus, quas habebant, exustis. Prodiit Viennae 21a istius mensis decretum Caesaris Ferdinandi II de unione Collegii Viennensis Societatis Jesu cum Academia Viennensi, cuius illae sunt conditiones: la Ut Universitatis privilegia et immunitates et iurisdictio etiam post unionem intacta maneant. 2a Ut in Iuridica et Medica facultate nihil immutetur, imo eius Professoribus salaria augeantur. 3a Ut Patres Societatis secundum suum institutum Studia humaniora Philosophiam ac Theologiam profiteantur, non exclusis tamen aliis Academiae Professoribus, quorum electio confirmatioque in antiqua debet manere forma, licet Societas suos Professores eligere et constituere debeat. 4a Disciplina et correctio Studiosorum, qui Societatis Patrum lectiones audient erit penes Societatem (exceptis causis criminalibus) sicut et directio Seminariorum. 5a Collegium Societatis omnimodo ad Universitatem transferri debet ibidemque translatum in perpetuum maneat. 6a Societati Collegium Archiducale, Bursae aedificia ad universitatem spectantia, sicut et schola Provincialium (exceptis tamen Iuristarum et Medicorum gymnasiis) tradantur, ita tamen ut ad auditorium Theologorum etiam aliis Theologiae Professoribus liber pateat accessus suo tempore. 7a Fundationes, redditus ac stipendia Bursarum et ius conferendi active et passive in antiquo statu permaneat. 8a Patres Societatis ex aedibus, quae illis tradentur, debent Collegium cum scholis et templo accomodare ac instaurare. 9a Omnes promotiones et gradus debent in Universitate fieri in locis consuetis et solitis. 10a Praepositus Viennensis apud S. Stephanum erit semper, uti hactenus erat, Cancellarius Universitatis. Singulae Facultates suum, cum authoritate ordinaria, peculiarem habebunt Decanum, sic tamen, ut Decanus Artisticae facultatis a Societate constituatur. Decani Theologicae facultatis constitutio in antiquis sit terminis. Rectoris Academiae authoritas in omnibus permaneat. Is eligi debet primo Semestri ex Doctoribus Theologiae, qul vel Rector Societatis sit vel alius quispiam extra Societatem. Secundo Semestri Doctor Iuris, tertio Doctor Medicinae, quarto demum, cum rectoratus Artificam facultatem contiget? Virtutes. 39. Unionis Collegii Viennen- sis cum Academia conditio- nes. De Gancel- lario, Decanis, Rectoribus Universitatis Viennensis.

Gradus in certis Academiis acquisiti in eadem debent acceptari. 40. Michael Samarzewo peste moritur. Eius officia in So- eietate. Eius se- pultura sub cruce. Sacristia- nus Bmae Virginis si- militer pe- ste mori- tur. In novitia- tu Thomas Nykowic moritur. Eleaemo- syna Octo- bris. 41 Festo SS. Omnium magnus concursus. 112 Annus 1622. erit tunc is Academiae Rector, quem Societas Rectorem Gollegii habuerit constitutum. Additum insuper, ut ad gradus litterarios promoti in Pragensi, Graecensi, Olomucensi et aliis Academiis, ab ipso Imperatore vel eius antecessoribus fundatis, vel tum ab illo vel tum a successorribus fundandis, ita acceptentur, ac si in hac Universitate essent promoti. Martinum Okręglicki secutus est Michael Samarzewo, 24a huius mensis peste extinctus, sub tempus coenae. Natus is erat in Maiori Polonia. Ingressus Societatem 18a aetatis anno in eaque vixit annos 29. Janitoris, Dispensatoris, Emptoris, Vestiarii et Sartoris munia obivit, sed plurimis annis Sacristianus in variis locis erat. Factus Coadiutor formatus temporalis anno 1595 2a Augusti. Ab aliquo illorum, qui serviebant Martino Okręglicki infecto, putatur et ipse infectus. Efficacissima, quae putabantur contra pestem medicamenta, suntilli data, quibus sex fere diebus eius vita prolongata videbatur, nam 17a huius coeperat male valere. Vicit tandem pestilens vis morbi et praedicta, dum illi coena adferebatur, ad Coenam vitae aeternae transivit munitus consuetis Poenitentiae Eucharistiaeque Sacramentis. Sepultus circa medium templi, ubi antea crux lignea stabat, eum enim locum suae sepulturae, si voluntas Superiorum accederet, sibi designaverat. Inter varias virtutes elucebat in eo externa ac interna modestia, ob quam et nostris et externis valde gratus erat. Post duas horas eiusdem noctis R. D. Simon Gierlakowski, Sacristianus templi parochialis Beatissimae Virginis, secutus est ad alteram vitam Michaelem nostrum Sacristianum Sacristianus. Sumebat per tempus pestis a nobis victum, quem postea solvere debuit, nam ex civitate eam sumere ob pestem non audebat iamque debebat pro eo nobis fere 30 fl. Absque dubio satisfecisset abunde, si supervixisset. Quamquam a multis annis varias eleaemosynas nobis submittens, ut ex Rationibus constat, etiamsi non compensasset, dignus erat, ut ei tali tempore praedictam beneficentiam exhiberemus. Thomas Nykowic, Coadiutor Novitius in domo S. Stephani, coquum agens domesticum, peste 26a istius mensis moritur, de quo in historia S. Stephani plura videnda Pecuniaria eleaemosyna mensis Octobris erat florenorum 28. A D° Joanne Wissemberg fl. 20 A variis aliis fl. 8 Res perceptae sunt fl. 26, nempeaP. Kamocki procurante apud Dm Borzykowski, butyrum, casei, farina. A Monialibus Staniatkoviensibus crematum, et alia ab aliis minutiora. Miserat etiam Ds Bobrownicki panes pro pauperibus, qui omnes ad portam sunt distributi. In die Sanctorum omnium, sicut in vigilia eiusdem festi, ingens apud nos fuit multitudo pro Confessione et Communione, in utraque permixti sani infectis. Quamvis enim nostri graviter et in concionibus et in confessionibus obiurgarent eos, qui scientes se infectos, ingererent se non infectis, non poterant taraen id impedire, maxime cum nostrum tantum templum, inter omnia fere Religiosorum templa clausa, apertum esset et in eo nostri Confessiones exciperent. Hac ipsa die in Japonia 4 nostri Martyrio affecti. 1us P. Petrus Paulus

Annus 1622. 113 Navarreus, qui 36 annis contra idololatriam in Japone pugnavit et ad lidem catholicam Japonios adducebat, pro quo labore igne exustus est vivus. 2us erat Dionisius Sanday, 3us Petrus Sandai, 4us qui erat socius indivisibilis Pus Camilli, de quo supra n. 36 et cui nomen non ponitur. De his tribus in epistola Japonensi anno 1622 hoc tamen dicitur, quod sint secuti in morte P. Navarreum et nihil amplius. Dus Biderman 6a huius mensis Proconsulatum suscipiens, sicut maximam curam pauperum habuit, quorum 2009 ad hospitale S. Sehastiani congregavit, victum illis procurans et verecundis 30 civibus, ne mendicare cogerentur, sustentationem constituit, ila in latrones et praedones severissimum se ostendit, nec pauci ab illo vel supplicio extremo affecti vel compedibus vincti, ad varios labores sunt applicati. Unde securam civitatem et latrociniorum expertem conservavit. Nobis etiam apud S. Barbaram manentibus variam benovolentiam ac beneficentiam verbis et reipsa declaravit. Dominica 26a post Pentocosten, quae in 13am huius mensis inciderat, et dedicatio templi et Sacrum Sodalitatis Misericordiae et plenaria indulgentia menstrua apud nos peracta. Sacrum tamen cantatum nullum fuit, ne vel inficerentur, vel alios cantores inficerent. Candelae lamen duodecim, per quatuor lecta Sacra accensa, in parietibus templi manebant. Nicolaus Wawrzynowicz Novitius in S. Stephano peste obiit, 16a huius mensis. Dum nostri iam de Mattbaeo Debinski separato deliberant, utrum inter reliquos admittendus esset, quandoquidem nihil in eo pestis appareret, significat ipse male se esse dispositum 15a huius mensis et post duos dies ulcere pestilentiali in dextri pedis talo comparente, 17a istius mensis moritur. Servierat maxima cum charitate et Martino Okreglicki et Michaeli Samarzewo ab iisque infectus erat. Maior Polonus is erat, ex districtu Dobrzinensi. Ingressus Societatem anno Dni 1612, aetatis anno 20, et sic ex 30 annis, quibus vixit, decem in Societate consumpsit Coadiutor temporalis. Coci, Infirmarii, Sacristiani officia variis in locis peragebat. Ob ingenuos mores et raram virtutem, ob aetatem florentem, vires fortes, maximam in obsequiis Fratrum alacritatem, maximum sui desiderium reliquit. Mortuus autem est circa meridiem, cum antea eadem die et Confessionem ipsi P. Valentino Rusconio fecisset et ab eodem Sanctissimam Eucharistiam allatam sumpsisset ac plenariam indulgentiam accepisset. Sepultus in templo nostro, a duobus mendicis extemis, inter nova confessionalia et nova subsellia mulierum. Allatum decretum Roma 19a huius mensis a Congregatione Rituum, ut facultas benedicendi res sacras, in quibus unctio non adhibetur,. delegari possit ab Archiepiscopis et Episcopis Regni Poloniae. Relatum est in Synodales recens impressas idem decretum, quod vide fol. 417. Octavo die post mortem Charissimi Debinski, nempe 24a istius mensis, Gregorius Pistor externus, ex nostra familia, peste similiter extinctus est et a vespillionibus in coemeterio Bmae Virginis sepultus. Wlelewicki IV. 15 Dus Biderman multa bona in Proconsulatu perficit. Dedicatio templi no- stri et aliae sulennitates si- ne Sacro cantato. 42. Nicolaus Novitius moritur peste. Matthaeus Debinski simiiiter in domo S. Barba- rae. Patria eius. Aetas. Munia in Societate. Magnum sui reli- quil desi- derium. Facultas benedi- cendi res sacras etc. potest de- legari in Polonia. Gregorius Pistor ex- ternus mo- ritur.

Litterae Basilii Go- linii Re- ctoris Aca- demiae contra Societa- tem. Contra quas Bo- rastus scripsit libello impresso latino. 43. Et polonice Stani- nislaus Zakrzew- ski, non felici suc- cessu. Littera- rum Goli- nii tenor. Falsa cri- mina no- bis impo- nit et vio- lentiam. Falso as- seritur da- ta Assecu- ratio. Avaritiam et Calimachiam nobis imponit. 114 Annus 1622. Basilius Golinius, Academiae Cracoviensis Rector, sub hoc tempus pestis dum Bronovicis moraretur, litteras dedit 26a huius mensis, tum ad Sochaczeviensia tum ad alia Gomitiola et eorum Marsalcum, nomine Academiae contra Scholas Societatis nostrae et contra nostros contumeliosissimas et quibus Nobilitatem contra nos concitare contendit. Respondit his litteris, sequenti anno, Gregorius Borastus Regius Sacellanus, Secretarius et Bibliothecarius, ut suo loco patebit, cuius liber prodiit Bransbergae tali titulo: Ventilatio litterarum, quas Basilius Golinius Academiae Cracoviensis Rector ad Sochaczeviensem aliosque aliquot Nobilitatis Poloniae conventus, ante publica Regni Comitia habitos, scripsit de Patribus Societatis Jesu ad Academiam Cracoviensem non admitaidis, facta a Gregorio Borasto Utriusque Iuris Doctore, Regio Sacellano Secretario et Bibliothecario Bransbergae Typis Georgii Schonfels Anno 1623. Contra easdem litteras scripsit R. P. Slanislaus Zakrzewski polonice tali titulo: Proca Dawidowa piącia, kamieni uzbroiona. Sed quia non tam contra Golinium, quam contra totam Academiam iste libellus prodierat, non satis felicem habuit successum, imo multas acerbas Academicorum responsiones subiit, ut suo loco fusius dicemus. Porro litterarum Basilii Golinii polonicarum (quas et latine conversas initio sui libelli posuit praedictus Borastus) talis est tenor: Msciwy Panie MarszaJku. Z Ichmciami pospolu Naszemi Msciwymi Pany. Academia Krakowska iako zawsze pod opieka, i zasonq, Ordinum Regni beJa, tak teras od swoich Adwersarzow uciŁniona, u WW. Naszych MM. Panow ratunku y obrony ządliwie prosi. Oicowie Jezuitowie iako wszedzie tak y w Academiey byc chcą, y onę zgubiwszy, swoie szkolki rosposcierac usiełuią. Na co gdy im wszelakie sposoby, dziwnie wymyślne, nie poszly, tego roku iusz gwaltem (na armate się zdobywając) dysputy zaczynali. W czym wielką, nieprzystoinosc Jacno każdy uwazy, nietelko ze gwaltem się wdzieraią, et per armatam potentiam (gdzie pod postawą pokornq, wnisc nie mogli), ale się tesz tego powazaią, nad assecuratią K. J. M. którą, nam dał na blisko przedtym Seimie przez J. M. X. Arcibiskupa Gnieznienskiego, Regni Primatem, ze nic attentowac nie mieli, azby o tem sententia Seimu stanęła (falsum id est, negat enim Archiepiscopus, se tale responsum aliquando dedisse, cum id negocium ad Comitia non pertineat). Zaczym na taką, ich chciwość Politiei patrząc w głos mowią (czego my o nich iako o ludziach zakonnych nie rozumiemy), ze oni

Annus 1622. 115 przez te swoie szkoły wioski chwytaią, a nieba ludziom palcem ukazuiąc, sami obiema rękami świeckie dobra łapaią, Calimachią iakąś zdaleka na szyie ślacheckie zaciągaiąc. My im źyczemy, aby beli beati et florentes w Kościele, ba y w swoich szkołach, których iusz tak gęsto nasadzili, ze po chwili y Klechy ze wsi wyganiać muszą, ale przy tym prosimy, aby się w kącik nasz starodawny y ubogi (w którym pod dwieście lat za maluchnym nadaniem wiernie R. P. służymy) nie wdzierali. Czego u nich wyprosić nie mogąc, do WW. się naszych MM. Panów uciekamy, gorąco y usilnie prosząc, aby to WW. ich MM. Panom Posłom miedzy puncta polecić raczeli: żeby ci Oicowie sposobami swemi arcymisternymi Akademiey gubić zanie­chali. Co gdy bęndzie, y sczescie Świętych Przodków Pan Bog WW. przywróci, y libertates WW. aliquando respirabunt. Oddaie się przy tym y z Akademią w łaskę WW. Naszych M. Panów. Z Bronowie pod tę rosypkę Krakowską dla Powietrza 26 Novemb. A. 1622 WW. Naszych MM. Panów Sługa powolny Basilius Golinius Rector Acad. Cracovien. mp. Inscriptio harum litterarum talis erat: Naszemu wielce Mciwemu Panu Je Mści Panu Marszałkowi Z Ich Msciami pospołu Naszemi Mciwemi Pany na Seymik zgromadzonemi w Sochaczewie etc. etc. od Akademiey Krakowskiey pilnie a pilnie nalezy. Hucusque litterae Golinii, quas tamen Golinius, ut sequenti anno 4a Martii videbimus, negavit se scripsisse. Afferuntur et aliae litterae eiusdem similes, sed hae sufficiant. Mortuus hoc mense, seu 20a huius, insignis Domus S. Barbarae Benefactor Paulus Wolucki, Episcopus Cuiaviensis, Ravensis Collegii Fundator, Camenecensis, Luceoriensis, Gedanensis Promotor et multorum aliorum huius Provinciae nostrorum domiciliorum ac omnium Nostrorum amantissimus parens. Et tunc, dum Episcopus Camenecensis esset, Abbatiam simul Mogilensem administrans, et cum ad Luceoriensem et postea ad Cuiaviensem episcopatum promotus esset, varias eleaemosynas nostrae domui submittebat, nempe 200s florenos quolibet anno, praeter alia non pauca in rebus, quibus identidem nobis subveniebat, non contentus iis beneficiis, quae plurimis in locis aliis nostris conferebat. Mortuus autem est, postquam ad mortem consuetis Sacramentis optime sese communivisset et plurima in opera pietatis distribuisset. Ab aliquot annis manebat penes illum (id enim sibi a R. P. Provinciali impetraverat Episcopus) P. Petrus Fabricius noster, qui quarto post Episcopi Multitudinem nostrarum scholarum sugillant. Auxilium nobiUtatis contra nos postulant. Et in invidiam coram ea nos vo- cant. Inscriptio littera- rum. 44. Moritur Paulus Wolucki Episcopus Guiavien- sis Maximus noster Be- nefactor in variis locis. Moritur P. Petrus Fa-

Annus 1622. bricius E- piscopi confessa- rius. Varia eius munia in Societate. Variae eius vir- tutes. Libri in Poloni- cum a.b eo conversi. Patria. Aetas Socielatis et gradus. Sepultura. Eleaemosyna Novembris. 45 Thomas Bonko- wski ex- ternus no- ster famu- ius ppste moritur. Oplime de nobis me- ritus. mortem die, ipse etiam ex hac vita mortali ad illam immortalem transivit. Magnus is erat vir in Societate et plurimis annis in gubernatione variis in locis detinebatur; nam Collegii Pultoviensis, Jaroslaviensis, Residentiae Torunensis, ad cuius etiam initium erat missus, Collegii post Calissiensis, domus Probationis Cracoviensis erat multisannis Rector; post Praepositum Provincialem ac deinde Praepositum S. Barbarae agebat, demumque circa finem vitae, primo penes Andream Opalenski, Episcopum Posnaniensem, et deinde penes Paulum Wolucki praedictum morabatur. Erat etiam Minister Collegii Vilnensis quinquennio. Docuit Syntaxim medio anno Bransbergae, Vilnae uno anno, Humanitatem medio, ubi etiam fuit studiorum Praefectus fere per unum annum. Erat vir magnae orationis et cum Deo coninnctionis ac simul mortificationis tam externae quam internae amantissimus, disciplinaeque religiosae tum in se tum in aliis tenacissimus, maxime dum alios gubernaret. Zelus singularis animarum in eo apparebat, dum perpetuo fere, quocumque venisset, concionibus faciendis et confessionibus excipiendis daret operam. Convertit in linguam Polonicam duos illos Cardinalis Bellarmini spirituales libros de Gemitu Columbae et septem verbis Christi in cruce et alia nonnulla parabat, quae mors superveniens non permisit, ut perficerentur. Natus est in Maiori Polonia in pago Zadzim. Ingressus Societatem Bransbergae, anno Dni 1570, 14* Maii, in qua per 52 annos vixit. Factus Scholasticus approbatus Pultoviae, anno 1572 in Maio. Factus Professus 4 Votorum Niesvisii, 6a Augusti, anno 1590 in manibus Pis Joannis Pauli Campani Provincialis. Mortuus Vratislaviae1) in oppido Episcopi Cuiaviensis, 23a Novembris ibidemque in sepulchro Suffraganei Cuiaviensis est sepultus. Volentibus enim nostris, qui Torunio venerant, cadaver eius Torunium devehere, non permiserunt Praelati Vratislavienses2). Eleaemosyna mensis Novembris erat florenorum in pecunia 115. A Joanne Jazowski fl. 80. A D° Biderman Proconsule fl. 20. A D° Alans fl. 10. A quadam Catharina Virgine fl. 5. Res submissae fl. 14 aestimatae; nempe a D° Petricovio pisces, panes, vinum. A D° Szydlowski crematum, avena. Miserat Ds Gabriel Szembek ad S. Barbaram pro pauperibus panes 180, pultes hordeaceas et ciceris coretos tres, pisorum coretum unum et medium. Miserat etiam D3 Paczek panes 200. Quae omnia sunt distributa pauperibus, viduis, artificibus egpnis etc. Thomas Bonkowski, famulus noster externus, cum coepisset prima huius mensis male haberi, ita vehementis pestis venenum eum occupavit, ut vix duobus diebus postea supervixerit, nam circa mediam noctem 3a huius mensis mortuus est, nec quidquam profuerant preciosa medicamenta illi data. Servivit is tribus nostris Fratribus peste extinctis: Martino Okreglicki, Michaele Samarzewo, Matthaeo D§binski. Servivit praeterea ad fabricam S. Petri annis 13 et in praediis Collegii Torunensis annis septem, semperque se bonum, fidelem et de nobis egregie meritum exhibuit. Sepultus per vespiliones in coemeterio Bmae Virginis ante templum S. Barbarae. Conductus erat unus externus, qui in morbo illi serviret. Uno die ante mortem Sacramentis Poenitentiae et Eucharistiae sese 1) Vladislaviae. Wloclawek. 2) Vladislavienses.

Annus 1622. 117 muniverat, quae toto tempore pestis simul cum nostris fratribus singulis septimanis frequentabat. Festum S. Barbarae sicut et antecedentem Dominicam 1am Adventus cum reliquis sequentibus sine cantatis Sacris expedivimus, quia necdum tutum erat cantores convocare etc. Eadem die responsum Roma habuimus, non posse domum Professam ex Domibus penes hortum sitis ullum censum, etiam ad aliquod tantum tempus, pro eodem horto reparando accipere, quia hoc esset genus reddituum, qui sunt omnino interdicti domibus Professis. Ds Gregorius Rudkowski reddidit votum, argenteam nimirum tabeljam, ad altare S. Ignatii, 5a huius mensis, dataque illi recognitio in scripto, eam acceptam esse, a P. Valentino Rusconio. Circa festa Natalis Dni a 24a ad 28am quia iam pestis remittere coeperat, magnus ad Sacramenta Poenitentiae et Eucharistae concursus in nostro templo fuit. Praeter istos, qui domi mortui sunt, quos supra retulimus, ex iis, qui extra domum manebant, obiit solus P. Sigismundus Obricius, VicePraepositus domus, 30a istius mensis. Erat is Maior Polonus, Petricoviae natus Ingrossus erat Societatem Bransbergae, anno 1581, cum aetatis annum ageret 15, in eaque fere 42 annos vixit, sexagesimo enim aetatis anno vita hac mortali vivere desiit. Studuit in Societate Rhetoricae anno uno, Philosophiae annis tribus, Theologiae annis quatuor. Docuit a schola infima ad Poeticam inclusive, annis octo. Praefectus Studiorum erat anno uno Collegii Lublinensis et Luceoriensis Rectorem agebat annis fere tredecim. Concionatus in variis locis annis sex, ut interim taceam missiones longioris temporis, quas obibat, praecipue cnm Paulo Wolucki Episcopo tunc Luceoriensi, cum quo et Romam iverat, et Andrea de Bnin Opalenski, Episcopo Posnaniensi: apud utrumque enim plusquam duos annos consumpsit iisque ad res varias praeclare agendas magno incitamento fuit Quia vero Luceoriam sub illud tempus missus fuerat, ad initia illius Collegii ponenda, quo Regnum Poloniae atrocissimo civili bello (concitata per quosdam malevolos contra Pientissimum Regem maxima nobilitatis parte) ardebat, mirum et quam multa illi devoranda erant et cum Nobilitate Volhiniae, eius enim Provinciae Luceoria Metropolis est, et cum Venerabili Capitulo Luceoriensi, in quo multi Praelati, pessime de nobis persuasi, omnem movebant lapidem, ne fundatio illius Collegii successum haberet. Prudentia tamen singulari religiosaque mansuetudine omnes difficultates superavit bonus Pr. Obricius successoribusque longe minora superanda reliquit Post magnam deliberationem et prudeutiam, exquisita consilia, res aggredi solebat et postea suaviter ac fortiter ad suum finem deducebat. Hinc Nobiles astuti ac Bonorum Ecclesiasticorum hostes, litibus cum eo agere metuebant, experti eum vix aliquando in hoc genere victum. Rarum talentum conversationis Dominus illi concesserat, ob quod multi, etiam ex Regni Proceribus, libentissime cum eo de rebus conscientiae agere solebant. Venerat Cracoviam fere ante duos annos, quibus licet fere semper valetudinarius esset, quia tamen non decumbebat, egregie illa, quae illi committebantur, exequebatur. Praeposito deinde domus Romam, uti supra dictum est, discedente, Festum S. Barbarae. Nullos census ex hortis domibus ac- cipere possumus. Votum Bo Patri ap- pensum. 46. Moritur Staniatkis P. Sigis- mundus Obricius. Patria eius et ingres- sus in So- cietatem. Studia in Societate. Varia mu- nia. Missiones. Labores in fundatione Col- legii Luceoriensis. Prudentia et conver- sationis talentum. Nostrorum in absentia dum curat agit

Annus 1622. Et Staniątkis ex- hortationibus Con- fessionibusque in- cumbit. In mor- bum inci- dit et mo- ritur. Sepelitur in templo Monasterii Staniat- koviensi honorifice. 47. Remittente peste cantus in nostro templo re- sumitur. Eleaemo- syna De- cembris. Annua tenipli. Nostro- rum qui domo abe- rant varii labores. Comersio haeretico- rum et a- liorum. Monita in somnis, ut nostris confitere- cum sub tempus vices eius obit et tum iis qui domi relicti erant, tum aliis, qui extra domum manebant, prospicit de victu aliisque necessitatibus, sive ob itinerum difficuUates, quas frequenter subibat, sive ob curarum molestias, coepit magis in dies debilitari. Evocatur interim (dum Czaievicis apud spectabilem Dum Joannem Wisemberg, Proconsulem Cracoviensem, nonnihil moraretur) ab Abbatissa Staniatkoviensi Staniatkos, apud quam non ita pridem magna reformationis illius Monasterii posuerat fundamenta Ubi dum id quod coeperat, exhortationibus et confessionibus simul excipiendis, vacans strenue prosequitur, incidit in quartanam duplicem, quae postea conversa in continuam febrim, decem integris septimanis eum lecto affixit ac tandem ad mortem adduxit. Mirum est, quam multa et spiritualia et temporalia auxilia illud monasterium ob bonum Patrem a morbo liberandum adbibuerit, tum continuis orationibus pro eius valetudine restituenda et corporis variis afflictionibus susceptis, tum plurimis pharmacis, magnis sumptibus procuratis et adhibitis. Sed placuit Domino eum ex bac mortalitate educere. Mortuus itaque est Staniatkis, penultima Decembris, postquam consuetis Ecclesme Sacramentis fuisset munitus et in templo eiusdem monasterii honorificentissirne sepultus. Nam praeter varios Religiosos et 40 externos Sacerdotes, tam difficili tempore ex variis locis evocatos, qui omnes pro eius anima Sacra faciebant, uno ex Patribus Franciscanis devotissimam concionem habente; hebdomadarias insuper, menstruas et annuas pro illo exequias piae illae Virgines instituerant easque iongo tenipore continuabant. nam putabant eum in iaboribus. propter illas susceptis, occubuisse. Ultima huius primae vesperae de Circumcisione Domini cantari coeptae et sequentibus postea festis ac Dominicis cantata Sacra more consueto habebantur, peste per r ivinam gratiam iam non saeviente. Mense Decembri submissa eleaemosyna pocuniaria fl 89. A Virgine Sophia fl. 20. A D° Jacobo Francowic pellione fl. 40. A D° Alans Proconsule fl. 25. A Virgine Zaszanska fl. 7. Ab aliis fere fl. 6. Res in carnibus, cremato, caseis, piscibus et aliis datae, constabant fl. 20. Templo per hunc annum in pecunia dati fl. 1151. In supellectili sacra fere 150. Ex iis quae ad certum diem mensis referri non poterant non pauca sunt. Et quidem ii. qui domo discesserant et inter externos per septem fere menses in octo locis, ob pestis luem, morabantur, concionibus faciendis et confessionibus excipiendis eorum, apud quos manebant, strenue incumbebant, ad ea etiam loca, quae erant tuta, identidem excurrebant, non sine magno fructu. Et interruptus sane erat nonnihil ministeriorum Societati nostrae consuetorum cursus, ob pestilentiae labem, decem tamen haeretici et unus schismaticus Ecdesiae sunt reconciliati. A turpi questu corporis similibusque obscoenitatibus 32 abdncti. Confessionum totius vitae nullus certus potuit inveniri numerus. Omnes enim in tanto periculo imminentis pestis se constitutos cernentes, aut ea omnia, quae totius vitae decursu se comisisse recordabantur, aut praecipua quaeque per sacram Exomologesim eluere non dubitabant. Quaedam gravissimis obruta sceleribus, dum ter in somno monita esset, ut alicui ex nostris confiteretur (iis enim antea non confitebatur), paruit tandem post luctam multiplicem. Et qui-

Annus 1622. 119 dem dum cum magno doloris sensu confessionem aggreditur, ingenti vi pallium superius detrahi sentit, licet utraque manu fortiter illud detineret, absolutione tamen accepta, et terrore gravi liberata est et pallium immotum advertit. Quaedam ob mariti verbera aliasque molestias, violentas manus dum sibi inferre parat iamque laqueo iniecto sese deiicere tentat, visa muliere, humana specie augustiore, mentis impotentiam obiurgante et laqueum praecidente, gemebunda errorem agnovit, facta coram nostro Confessione. Dissidia inter aliquot paria sopita, ex quibus duo erant, qui duello litem dirimere constituerant In uno loco ex iis, ad quae missiones nostrorum erant instituae, mille hominum confessiones per duos nostros auditae. Moniales duorum monasteriorum exercitiis nostrae Societatis excultae ad eaque egregie sese compararunt, quae illarum institutum exigebat et reformationem diu optatam, obviis ulnis susceperunt. Invocatione Si Pris Ignatii quaedam ex partu difficillimo sortita est facillimum. Nobilis quidam cum uxore per quinquennium sine prole manebat, voto facto Beato Patri nostro, prolem masculum suscepit et ad alfare Si Patris in nostro templo tabulam argenteam appendit. Prodigium quoddam in sua templi historia P. Petrus Kamocki hoc anno factum annotat, licet multas necessarias circumstantias non adferat. Dum quaedam foemina festo die (locum in quo id factum non adiungit) panes pinseret, ab uno ex suis monetur, ut tantisper expectaret, donec in Sacro elevatio absolveretur illis verbis vulgaribus: Azby beło po Bozym ciele. Illa audita monitione, blasphemis vocibus respondet: Takiesz tesz to moie ciało, quae cum dixisset, illico utraque manus palae, qua in furnum panem inferebat, adeo tenaciter adhaesit et accrevit, ut nulla arte avelli posset. Quia cum palam nonnulli abscindere tentarent, tantum infelix foemina totius corporis dolorem sensit, ac si cor illius vulneraretur. Cognati manifestam blasphemiae poenam considerantes et cognatae compatientes, eam cum pala manibus adhaerente, omnibus qui intuebantur obstupescentibus, per Wieruszyce 1) Czestochoviam in Octobri vexerunt. Multi id Wieruszycensium ex ore foeminae audientes ac eius vectoris, iurati affirmarunt. An fuerit adiuta Częstochoviae nec ne, nihil tunc temporis sciebatur. Cuias fuerit ista foemina, ex quo pago et quo nomine vocata, non annotavit P. Kamocki. Aliud per modum prodigii idem P. Kamocki annotat, hoc anno factum aliquot hebdomadis post Pentecosten Cracoviae, nempe ingentem parvarum noctuarum numerum tecta nonnullorum templorum et culmina turrium quarundam complesse, tamque noctu, quam media luce, voce lugubri clamitasse. Multis id praesagium videbatur pestis, quae hoc anno plurimis in locis in hoc Regno saeviebat. tur, dum morem ge- rit iuva- tur Miraculo- se alia prohibe- tur, ne violentas manus si- bi inferat. Missiones fructife- rae. Auxilium S. Patris. 48. Dumqnaedam die festo panes pin- sens blasphemat, punitur miraculose. Ducitur Czestocho- viam. Noctuarum par- varum multitudo quid prae- sagiat. 1) Wieruszyce est pagus non longe distans a pago Kamyk, ubi P. Kamocki tunc morabatur, ut eodem anno nr. 33 Wielewicki in suo diario significaverat.

120 Annus 1623. Annus Domini 1623. I. Numerus nostro- rum. Revocan- tur ea, quae tempore pestis non fiebant. Concursus ad Sacramenta. R. D. Sta- nislai Za- krzewski liber pro nobis nul- lo operae pretio. 2. Mors Pris Leonardi Lessii. Libri eius varii. Mutio Vitellesco Societntis Jesu Praeposito Generali, Georgio Tyszkiewicz Praeposito Provinciali, Joanno Wielewicki et illo in Novembri alio discedente Mathaeo Rembo Domus Professae S. Barbarae Prae- posito. Manserunt in domo S. Barbarae nonnisi 26. Sacerdotes videlicet 16, Adiutores teraporales 8, Lectores ad mensam 2. Die festo Gircumcisionis Domini tandem omnia ordinaria in templo nostro more solito fieri coepta et Sacra cantari et conciones ex cathedra consueta peragi, ob pestem iam cessantem. Magnus vero hoc die concursus fuit ad Eucharistiam et Poenitentiam finitoque Sacro cantato, solenniter Hymnus Te Deum laudamus decantatus in gratiarum actionem pro iis, quos Deus a peste conservarat. In festo etiam Epiphaniae valde multi ex pagis (iis enim, toto tempore pestis, aditus ad templa non patebat) ad nos convenerunt ob Confessionem et sacram Communionem. Prodiit in lucem, 7a huius mensis, libellus Apologeticus pro nostra Societate, R. D1 Stanislai Zakrzewski, Ganonici Regularis S. Theologiae Doctoris, contra epistolam Basilii Golinii Academici, sed nullo operae pretio, uti superioris anni, 26 Novembris, breviter innuimus. ubi etiam praedictam epistolam de verbo ad verbum posuimus. Mortuus insignis vir Societatis, 15a istius mensis, Leonardus Lessius, natione Belga, patria Brechtanus in Brabantia, vir et singulari virtute et variis scientiis graecis latinisque, maxime vero Theologicis, ornatissimus. Has enim plurimis annis in Academia Lovaniensi, magna cum laude et auditorum frequentia, profitebatur. Extant eius et manibus teruntur eruditissimi libri: l)DeIustitia et iure caeterisque virtutibus cardinalibus. 2) De attributis Divinis, libri 14. 3) De Decretis Divinis, Libertate arbitrii et Praescientia Dei conditionata. 4) De praedestinatione et reprobatione Angelorum et hominum et De praedestinatione Christi, 5) De summo bono, libri 4. 6) De animae immortalitate et De Providentia Dei, libri 2. 7) De Statu vitae deligendo et Religionis ingressu, quaestiones 12. 8) Consultatio, quae fides et religio sit capessenda et Utrum quivis in sua fide ac religione salvari possit, cum Appendice, qua quaestionibus quibusdam, quae ipsam Consuilationem spectant, respondetur. 9) De AntiChristo et eius Praecursoribus Disputatio Apologetica genuina, qua refutatur Praefatio Monitoria falso Regi Britanuiae adscripta 10) De bono statu eorum, qui vovent et colunt caslitatem in saeculo. 11) Hygiasticon, seu ratio valetudinis bonae et vitae, una cum sensuum, iudicii, memoriae integritate ad extrernam senectutem

Annus 1623. 121 conservandae. Subiungitur Tractatus Ludovici Gorneri Veneti ex italico in latinum ab ipso P. Lessio conversus. In festo SS. Fabiani et Sebastiani Martyrum praeter processiones, ad templum S. Sebastiani fieri solitas, variae aliae devotiones in variis templis ac in nostro etiam Cracoviae institutae erant pro peste avertenda. Impressus est Bransbergae liber Gregorii Borasti, utriusque Juris Doctoris, Regii Secretarii et Bibliothecarii, contra Golinium, 21a istius mensis, cuius 26a Novembris anni superioris fecimus mentionem et in quo vir doctissimus non tantum praedictum Golinium egregie refutat, sed etiam Societatem nostram singulariter propugnat. Datum initium Gomitiis Regni Generalibus Varsaviae, 24a huius mensis, quae postea sex septimanis more consueto durarunt. In iis multa erant constituta pro tollenda confoederatione eorum militum, qui ex bello Turcico redierunt et stipendia soluta non habebant, pro cohibenda militari licentia, pro Kozacis in certo ordine continendis, pro moneta mala sensim extirpanda, pro rerum pretiis certis etc. Cum iam Cracoviae nihil periculi esset, rediit cum tribus sociis P. Michael Ponecius ad domum S. Barbarae, 25a huius mensis, curaque domus, tamquam Minister et Superior a P. Obricio ante mortem designatus, P. Valentinum Rosconium liberavit. Redierunt postea reliqui nostri et hoc et sequenti mense. Reddidit Viennae, 30 huius, P. Daniel Vasarhelini 100 fl., qui supererant ex debito Dni Homonai, cui Praepositus domus S. Barbarae, anno Dni 1620 in Januario 2008 fl. dederat mutuos, ut ibidem annotatum est et alios 100 reddiderat iam antea P. Dobohai. Itaque accepit tunc P. Vasarhelini a P. Joanne Wielewicki Praeposito domus S. Barbarae Cracoviensis, qui Roma redibat et Viennam diverterat, recognitionem acceptorum 200 fl. Quod adeo tarde hoc debitum fuerit restitutum, non alia causa fuit, quam mors inopinata praedicti Dni Homonai, de qua suo loco diximus. Eleaemosyna huius mensis pecuniaria erat fl. 154 A Palatino Cracoviensi fl. 56. A Mfco D° Joanne Zebrzydowski 1) Ensifero Regni fl. 20. A Do Wizenberg Consulari fl. 20. A R. D° Trcinski Archipresbytero fl. 12. A D° Philippo Bibliopola fl. 12. A Mfca Virgine Szydlowska fl. 12. Ab aliis reliqui. Res submissae constiterunt fl. 20. Profecti erant ad Regni Comitia Legati Academicorum Varsaviam, 3a Februarii, ut contra scholas nostras agerent, sed nihil tunc effecerunt ob multitudinem negociorum, quorum plurima ad sequentia Gomitia erant dilata. Erant autem hi Logati: Jacobus Naiman Juris utriusque Doctor; Joannes Petricius Medicinae Doctor et Ustiensis Gollega maior ac Procurator Universitatis. 3. Gregorii Borasti li- ber pro Societate nostra. Comitia Regni Var- saviae. Redeunt nostri post pestem domum. Debitum solvitur domui pro Dno Ho- monai. Eleaemo- synahuius mensis. Legati Academicorum contra nos in Comitiis. 1) Filius Nicolai Zebrzydowski [f 1620] quondam palatini Cracoviensis. Wielewicki IV. 16

122 Annus 1623. 4. Redit Roma Praepositus domus cum sociis. Alberti M^czynski reditus in Poloniam commode accidit. Variis data Communicatio Meritorum Societatis. Libri Aca- demico- rum con- tra R. D. Zakrzew- ski. 1us 2us 3us 5. Quid in li- bro R. D. Zakrzew- ski vanis displice- bat. P. Joannes Wielewicki Praepositus Domus, ex itinere Romano, ad quod in Augusto anni superioris sese contulerat, 13a huius mensis rediit Gracoviam cum suo socio Matthaeo Zberowski et cum Alberto Męczynski, adhuc novitio. Eo enim consiiio iusserat Admodum R. P. Noster Praedictum Męczynski Roma discedere, ut in hac Provincia (ad quam suo tempore redire debebat) et aliquot menses, qui in Noviciatu supererant, oxpleret et studia postea commodius aggrcderetur ac difficullates, quae cum cognatis, ratione bonorum intercedere possent, facilius expediret. Et sane id optimo consilio factum, eventus brevi post docuit, fratre germano nostri Męczynski, qui solus restabat, duos fere post annos moriente, ob cuius mortem, ob bona paterna, quae in Albertum Męczynski omnia erant devoluta, plurima eaque non parum intricata negocia intercesserant. Redierat ex eodem Romano itinere P. Joannes Gruzewski, Provinciae Lituanicae Procurator, cuin Martino Niedzwiecki suo socio, qui postquam aliquot diebus in domo S. Barbarae quievisset, Varsaviam post discesserat. Post reditum autem suum P. Joannes Wielewicki variis diebus huius mensis reddidit variis communicationem meritorum Societatis, nempe: Dae Catharinae Zurkiewicowa 14a, Dnae Agneti Stopkowna et Virgini Barbarae Slupska 16a, Admodum RR. DD. Georgio Tyszkiewicz et Erasmo Kretkowski 17a huius mensis. Gontra librum pro nobis Apologeticum R. D. Sianislai Zakrzewski, de quo 7a superioris mensis egimus, prodierunt tum hoc mense tum sequentibus, tres variorum Academicorum libri Gracoviae impressi. 1U8 est M. Praeclaide S. Theologiae Baccalaurei et Professoris 18a huius mensis in officina Mathiae Andreoviensis cum tali titulo: Vindiciae scripto in Academicos F. Stanislai Zakrzewski Ortl. Ganonici Regularis ad nuncios municipales oppositae. 2ua est M. Jacobi Vitellii, Academiae Gracoviensis Professoris et Facultatis Philosophicae Decani, impressus Cracoviae, in officina Francisci Gesarii cum tali titulo: Gonfutatio convicii a F. Stanislao Zakrzewski Ordinis Canon. Regul. contra Academiam Gracoviensem in Comitiis Warszaviensibus iactati. 3U3 Liber est sine nomine authoris et sine loco impressionis polonicus, Cracoviae tamen, ut ex typo colligitur, qui addit Facultatem Superiorum, nimirum ad imprimendum, cuius primi duo nullam fecerunt mentionem, tali inscriptione: Tarcza obrony Professor6w Akademiey Krakowskiey przeciwko procy Dawidowey X. Stanislawa Zakrzewskiego Zakonnika Canonicorum Regularium. Additum illud psalmi 90: Scuto circumdabit te veritas eius, non timebis a timore nocturno. In omnibus quidem his libris vix aliquid solidi continetur, praeter acclamationes, exaggerationes et furores, plurimi tamen non solum externi, sed etiam nostri vitio id vertebant R. D° Zakrzewski, quod in suo contra Golinium libro non solius Go-

Annus 1623. 123 linii epistolam confutat (quod diligenter fecit Gregorius Borastes), sed in totam Academiam et in omnes Academicos invehitur. Molestum id erat prudentioribus Societatis nostrae hominibus, maxime cum intellixissent, librum R. Di Zakrzewski Calissii, consciis quibusdam nostris minus prudentibus, impressum fuisse, quamvis non defuerint, qui id negarent. Sub idem tempus prodiit liber famosus Polonicus contra nostros sine loco impressionis et sine nomine authoris, quamvis typus inanifeste ostendat Cracoviae impressum. Ita autem inscribitur: Obzaiowanie przeciwko Oicom Iezuitom za Akademią, Krakowską przez iednego Alumna teyze Akademiey Szlachcica polskiego na Seym podane. Hic liber brevi cum aliis et ab Episcopo Cracoviensi et a Nuncio Apostolico Lancilloto damnatus et prohibitus est, ut suo loco patebit. Admissus ad Professionem 4 Votorum P. Joannes Siepelcius, 19a istius mensis, quae in Dominicam Sexagesimae inciderat, in templo S. Barbarae, celebrante domus Praeposito. Eadem die peracta Renovatio Votorum, quam ea, quae praecedere solent, praecesserunt. Ratisbonae in Comitiis Imperialibus -solenni ritu Dux Bavariae Maximi. lianus Elector Imperii renunciatus est et in locum Friderici rebellis substitutus 26a huius mensis, ipsa videliet Dominica Quinquagesimae. Hac etiam die datum initium in templo S Barbarae Orationi triduanae, quae more consueto ad 28am huius mensis inclusive est continuata, magna populi frequentia ac devotione Intererat conclusioni novus Nuncius Apostolicus, Joannes Raptista Lancillotus, qui ante duos dies Cracoviam venerat. Post_ quam vero de eius adventu cognovisset Basilius Golinius, Academiae Rector, adiit eundem multis Academicis comitantibus et oratione excipere voluit, sed illi oratio sive ob oblivionem, sive aliguam aliam perturbationem, male successit, interrupte enim et inconnexe loquebatur et confusus cum suis abierat. Sexto post die ad Nuncium rediit, excussans se de malo successu salutationis et offerens illi orationem propriam impressam, qua antea Episcopum Qracoviensem Martinum Szyskowski, in primo ad suam Cathedram ingressu, nomine totius Academiae excipiebat. Adiecit deinde se de publicis negotiis velle agere cum Nuncio. Dum assensisset Nuncius, ita rem quam proposuerat est aggressus : Patres Jesuitae Cracoviae docere volunt, quod fieri non potest. Nam vel nostras scholas ugurpare vellent et nos cessare deberemus, vel alteram scholam a nostra erigere et sic una Famosus liber Polo- nicus con- tra Socie- tatem. Professio Pis Joan- nis Sie- pelcii OratioTriduana. Joannem Baptistam Lancillotum Nuncium Apo- stolicum novum salutat Golinius Acade- miae Re- ctor malo successu, quem po- stea excu- sabat. 6. Varia contra scholas Societatis loquitur coram NunciQ.

Annus 162S. Rofutat eum Nun- cius. Et ad varias obie- ctiones Golinii re- sponcM. Defendens Societa- tem. 7. Colloquinm hoc cum Golinio habitum ipsemet Nuncius retulit. destruet aliam. Rex etiam iuravit, se nostra privilegia servaturum, quae etiam Nobilitas defendet. Respondit Nuncius, se nondum quidem de negocio informatum, existimare nihilominus et Regem Academiae servaturum iuramentum et Jesuitas non cogitare, ut aliena usurpent et non esse sufficiens argumentum ruinae Academiae ob erectionem Collegii, cum tot exempla sint contraria: imo excitandam ostendebat industriam Academiae per scholas Patrum aemulatione. Addebat denique nullo modo Academiam impedire posse, ut Societas ea, quae voluerit, suis Cracoviae non legat. Contra haec ita Golinius: Magnas artes habent Jesuitae attrahendi ad se omnes, unde si permitterentur pro suis aperire scholas, pro omnibus statim paterent. Subiecit Nnncius : Quare vero iisdem artibus Academici non utantur? Addidit deinde: Si suam sententiam vellet cognoscere, putarem Dum Golinium, uti Rectorem, praecipuum debere esse autorem scholarum Cracoviensinm Societatis. Vel enim Patres Societatis habent excellentem doctrinam, vel non. Si non, cur ab iis timetis? Si habent, cur doctrinam excellentem vestris alumnis, qua a Patribus imbui possent, invidetis ? Respondente Golinio: Doctores Academiae optime docere sine Societate. Deinde praeclare se scire, quid sit factum Viennae et quanta desolatio Academiae facta sit ob Societatem etc. Dixit Nuncius: de doctrina Societatis se esse optime persuasum et quantum ad bonam educationem spectat, sentire se quod in Societate sit melior qnam alibi. Non esse insuper eandem rationem Viennae, ubi nutu Imperatoris fiunt omnia [fiunt] ob haeresim grassantem, et Cracoviae. Institit hic Golinius, ostendens etiam in Academia esse modos educandi bonos et vigere disciplinam per exclusiones, carceres, mulctas pecuniarias. Respondit Legatus, talem disciplinam servire tantum iis, qui sunt provectioris aetatis. non iis, qui sunt in tenera aetate, ideoque educationi Patrum conferri non posse. Hucusque colloquium Golinii cum Nuncio, quod ipsemet Nuncius retulerat P. Friderico Szembeco ad se vocato, a quo etiam tunc temporis accipere voluit informationem de hoc nostro negocio cum Academicis et accepit ac vehementer probavit eum modum, quem nos cum Academicis servare voluimus. Obligationem tamen illam, ut nostri Studiosi in Academia aliquas audirent lectiones cum non probaret, data erat illi illa ratio, ne videlicet Nobilitas suo tempore haberet occasionem nostrarum scholarum Cracoviensium claudendarum, si videret studiosos nostros non subesse aliquo modo Academiae.

Annus 1623. 125 Per mensem Februarium accepimus pecuniariae eleaemosynae fl. 393. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 175. A D° Rab fl. 26. A Rmo D° Suffraganeo Thoma Oborski fl. 21. A quadam legati post mortem et redditi fl. 24. Ab alia fl. 18. A Mfco Do Szydlowski fl. 12. A Da Dobroszewska fl. 14 A Virgine Sophia fl. 8. Ab aliis reliqui. Iam frumentum, casei, butyrum, carnes variae, pisces et alia poculenta et esculenta submissa, fl. 152 sunt aestimata. Ipsa feria 4a Cinerum, quae in lara Martii inciderat, Illmus Nuncius Apostolicus Sacrum lectum in nostro templo habuit omnemque nobis post Sacrum benevolentiam ostendit. Venit Generosus D. Nicolaus Borek ad Superiorem domus 3a huius mensis et significavit de iis, quae ante mortem Mfcus Dus Jordan domui S. Barbarae legaverat eademque die ad rationem praedictorum misit fl. 200s. Misit nostris Martinus Szyskowski, Episcopus Cracoviensis, litteras Basilii Golinii, Academiae Rectoris, propria manu ad se scriptas, 4a Martii, quibus omnino negat, litteras ad Comitiola variorum districtuum contra nostros datas eius nomine suas fuisse, vel se de illis scivisse. Extant hae litterae in archivio huius domus earumque tenor est talis: nime et Rme Due Dne Colendissime etc. PisaJ nie wiem kto list na Seymiki therazneisze imieniem moim (y ieszli tesz pisaJ nie wiem) y udawaią mie Patres Iesuitae nietelko przed W. M. mym M. Panem, iakobym ia pisaJ: ale tesz pisma insze szkaradne wyszJy y wychodza, miedzy ludzie, y na mie iako na Rectora, y na Akademia. Pozal sie tego Panie Boze. Nikt o tym lepyei nie wie na swiecie iedno Bog a sumnienie moie, żem nie pisał. A tak mie przecie senem prope octogenarium gratis wizuc z Honoru wszytkiego, na kt6ry pracowaJem ia tak wiele lat od dziecinstwa mego, y miaJem go zupełny z łaski Pana Boga miełego: a teras ne honeste quidem mori possum. Cosz czynic? Dominus dedit, Dominus abstulit, sit nomen Domini benedictum. Kiedyby lata y zdrowie dopusczato, iuzbym ia beJ u W. M. dawno mego M. Pana. Ale yzem przeziąbł in ista fuga infectionis, y nieprzyszedłem iescze ksobie, prosze unizenie nie racz mie W. M. MM. Pan wypusczac z Jaski swey dawney. Ja we wszytkim słuzycy o dobre zdrowie W. M. MM. Pana, Pana Boga prosic bęnde. 4a Martii 1623. IIIme ac Rmae D. V. Servitor Basilius Golinius S. T. D. Canonicus Cracoviensis et Rector. Ad has litteras respondit Episcopus graviter, significans Dnm Golinium liberum fore, si litteras praedictas non scripsit, sed omnino necessarium esse, ut inquiratur in eum, qui scripsit et sparsit per Comitiola, cum Patres Societates habeant originalia. Ostendit Eleaemo- syna men- sis Febru- arii. Legati Di Jordani. 8. Litterae Basilii Golinii ad Episcopum Gracoviensem. Quibus o- mnino ne- gat se ad Comitiola contra no- stros ali- quid scri- psisse. Quale responsum dederit Episcopus Golinio.

126 Annus 1628. Quae probabilitates ostendant, non scriptam praedictam epistolam a Golinio. 9. Horti no- stri posse- ssio acce- pta. Misbiones per Qua- dragesi- mam. Gaboris Betleni machina- tiones ir- ritae. praeterea Episcopus, hunc scriptorem litterarum incidisse in bullam Coenae Domini, eo quod confugerit ad forum civile in causa scholarum, quae est ecclesiastica. Ad haec obiurgat Golinium, quod in templo SS. Petri et Pauli disputationes Theologicas Patrum Societatis per Bedellum perturbaverit, non sine scandalo et loci sacri violatione etc. Misit,et hoc suum responsum, datum Golinio, nostris Episcopus, quod servatur inter. ea scripta, quae ad Golinium spectant. Quidquid tandem sit de authore epistolae ad Comitiola contra Nostros, non improbabile multi putant, ab aliquibus perditis nomine Golinii fuisse scriptum et sparsum, characterem imitantibus et sigillum Academiae, alicubi acquisitum, apponentibus. Coniirmarunt id ipsi Academici, qui Varsaviae sub tempus Comitiorum superiori mense, dum morarentur et contra has litteras, ne aliquid vel illis vel Academiae obessent, protestationem facerent, ita inter caetera in praedicta protestatione Varsaviae, facta 21a Februarii anni huius, aiunt: Quamvis non credamus R. D. Golinium eas scripsisse, si quidem et stylus eius esse non videtur et ipsemet, die 14a Februarii anno praesenti, in convocatione plena Universitatis asseveranter negavit, se quidquam litterarum ad Comitiola Regni dedisse, idque duplici scripto privato sub iuramento testatus est etc. Ipsi praeterea Academici, si fuissent conscii istius epistolae a D° Golinio profectae, nunquam contra eam protestationem fecissent. Cum nonullae difficultates circa hortum a nobis emptum identidem emergerent, tandem per communes amicos eo res deducta, ut pro varia supellectili et pro piscibus, qui in piscinis relinquebantur, 140 fl per nostros darentur et possessionem horti statim nostii acciperent, quod et factum est 31a huius mensis, valde bene nobiscum procedente f)° Gutteter, etiamsi Evangelicus esset, et satis multa nobis relinquente in domo horti, ad quae relinquenda non tenebatur. Per Quadragesimam sicut in templo nostro ter qualibet hebdomada, nempe die Dominica, feria quarta et 6a, concio habebatur, ita et in templo S. Andreae propter Moniales, quae id expetierant, idem fiebat per varios nostros. Per idem tempus aliquot missiones institutae erant Staniatkos, Sandecum, Boleehowicos, Wieclawicos consueto fructu, Circa fmem Comitiorum, quae ante medium hunc mensem erant conclusa, varias instructiones Serenissimus miserat et arcensi et civili magistratui Cracoviensi, ob occultas practicas Gaboris Transylvaniae Principis, qui Cracoviam ex improviso occupare spoliareque moliebatur, sed tandem eius conatus erant irriti.

Annus 162& 127 A Successoribus Di Pieniazek mortui, de quo 18a Maii anni superioris varia retulimus, pro 1200is fl. vix sexcenti sunt dati, qui omnes in expensas funeris sunt conversi. Quae res praeclare nostris admonuit, ut in legatis acceptandis intricatis sint valde cauti. Submissa hoc mense eleaemosyna in pecunia ascendit ad fl. 582, nempe ex legato Di Jordani Succamerarii Cracoviensis fl. 200 et alii 200, quos legaverat quaedam Da Sloszarzewa Legatum similiter R. D. Simonis 1) Sacristiani Rmae Virginis fl. 50. Virgo Slupska, a quodam tulit fl. 40. A Domino Michael Maier fl. 30. A Monialibus S. Andreae II. 20. A Da Oswiecimska fl. 10. Ab aliis reliqui. Res datae ut: 20 coreti tritici a R. D. Parocho Wieclawiensi, carnes, pisces, panes, vinum, aromata ab aliis, fl. 57 sunt aestimatae. Indixerat per Dioecesim Episcopus Cracoviensis omnibus Sacerdotibus sacra funebria pro peste mortuis in suo episcopatu ideoque et nos morem gessimus huic pio mandato et 5a huius mensis omnes nostri Sacerdotes in nostro templo praedicta Sacra habuerunt. Sacrum praeterea unum cantatum fuit. Scripserat occultissime Jacobus Naiman Academicus, iuratissimus Societatis nostrae hostis, famosum libellum contra nos (ad quem, ut fama postea constans erat, Georgius Dux Zbarascensis non parvam suam operam contulerat cum aliis nobis infensis) occasione reprotestationis Pis Valentini Rusconii, Procuratoris Provineiae, anno superiori 28a Julii factae, contra protestationem Universitatis. Et huic libello talem dedit titulum: Responsio ad famosum libellum, a Patribus Societatis in Academiam Gracoviensem scriptum, et nomine Reprotestationis vulgatum. Ita iste homo, omnem occasionem quaerens virulenti sui odii in nos depromendi, Reprotestationem iuridicam sine ulla iniuria verborum, ob summam iniuriam Societati nostrae illatam necessario factam, famosum libellum vocare non dubitavit. Quia vero praeclare intellexerat, tam venenatum librum palam ac manifeste et cum Superiorum approbatione nullo modo imprimendum fuisse : ideo ad haereticam civitatem Torunensem confugit, usus opera unius Academici Magistri Piotrowicki, qui toto tempore, quamdiu typographus famosum libellum non perficeret, et typo attenderet et Torunii moraretur, quod et fecit. Goepit ergo liber hic occulte spargi, circa llam huius mensis, Cracoviae et eum a R. D. Krupka Ganonico acquisitum R. D. Andreas Lukomski Ganonicus Cracoviensis P1 Szembeco Friderico misit. Hic lectum tulit Lancelloto Nuncio Apostolico. Legit Nuncius et obstupuit ac statim librum hunc impium, famosum ac talem iudicavit, qualem haereticus isque, qui summo odio In funus Di Pienia- zek omnia expensa, quae erant data. Eleapmo- syna Mar- tii. Sacra per Dioecesim pro defunctis in peste. 10. Jacobi Naimani famosus libellus Respon- > sionis. Imprimitur Torunii altendente ad typum uno Academico. Spargi coepit Cra- coviae. Lanceiloti Nuncii A- postolici de eo iu- dicu?m.

Annus 1623. Suadet Commis- sionemin- stituen- dam in in- quirendum auto- rem. Qui Prae- lad ad Commis- sariorum munus se obtulerint, rogati. II. Stanisiaus Koniec- polski ex captivita- te Turcica liberatus. Episcopus contentus, ut Nun- cius Apo- stolicus manum Commis- sioni ad- moveat. Petrus So- banski et Nicolaus Rubinko- wski fiunl Sacerdo- tes. Incendium magnum apud Ju- daeos Petri So- banski primitiae. Societatem prosequitur, scriberet. Et addidit, se quidem nolle Academicos ad se citare, iam quia totum negarent, paratissimum tamen se esse ad ea procuranda, quae in tanta iriiuria Societati illata nos facere conveniret. Gumque subiecisset P. Szembek, optare se Gommissionem ab eo dari aliquibus Praelatis ad inquirendum autorem, libentissime assensum dedit, postea tamen adiecerat expedire, ut prius ab Episcopo Academici examinarentur, an librum suum agnoscerent et approbarent. Quod consilium placuit. Eadem die retulit id totum P. Fridericus Szembek et Stanislao Lubinski tunc Abbati Tinecensi et Andreae Lukomski Canonico, ab utroque petens, ut Commissariorum de authore tam impii scripti inquirentium munus obire non detrectarent, cui uterque libenter assensum dedit. Cognita hac re Nuncius Apostolicus Lancellotus libenter eam approbavit, adiungens nihilominus, ut Episcopo Cracoviensi P. Szembek rem totam significaret, ne videlicet haec Commissio illi molesta esset et ut exemplar Commissionis in scripto tale illi daremus, quale optaremus. Eadem praeterea undecima huius mensis die ex captivitate Turcica trium annorum rediit in Poloniam et Cracoviam venit IUmus Stanislaus Koniecpolski Campiductor, omniumque maxima laetitiae est exceptus. Nocte 13am huius mensis sequente ortum erat in Civitate incendiura, sed brevi est sopitum. Ob Lancellotum Nuncium Apostolicum die Parasceves, quae in 14am huius inciderat, in Domo Probationis prandium sumentem, aiiquot nostri ex domo S. Barbarae propter eum cum ipso Superiore eo sese contulerant. Eadem die ab Episcopo Cracoviensi acceperat P. Szembek litteras, quibus iis responderat, quae ad eum ante tres dies in negocio libri famosi datae erant, et significaverat, se contentissimum fore, ut Nuncius Apostolicus manum eidem apponeret simulque Commissionem ad inquirendum de authore miserat. Petrus Sobanski et Nicolaus Rubinkowski, Sabbato sancto, facti sunt Sacerdotes in templo Cathedrali per Rmum D. Thomam Oborski, Suffraganeum Cracoviensern. Ante mediam noctem ipsius diei Paschatis ingens apud Judaeos excitatum incendium, quo plusquam quinquaginta domus absumtae dicebantur. Antecesserant varia incendia minora tum in vicinis pagis, tum in suburbiis Cracoviensibus. Excepimus prandio in domo S. Barbarae Nuncium Apostolicum cum Suffraganeo Cracoviensi efc aliis, 17a istius mensis, qua etiam die P. Petrus Sobanski primum Sacrum cecinit solenniter.

Amius 1623. 129 Dum prima vice in horto (cuius possessionem iri fine superioris mensis acceperamus) 20a huius mensis recreationem institueremus, excepimus omnes nostros, qui Cracoviae erant, prandio et coena ac nonnullos externos, ex iis praecipue, qui maximi erant Promotores in emendo horto, nempe Dum Abrahamum Ronenbergum, D. Słowikowski, D. Petricovium, Dum Belzam et alios. Ante annum tres currnm tectum coriaceum relinquerat apud nos praepositus Casinensis Hungarus asservandum. Eum ergo 22a huius mensis remisimus per vectores, qui data opera pro eo venerant et qui noti erant P. Lucae Gladissio. Lustratio Nobilitatis Cracoviensis Palatinatus facta est 24a istus mensis, sed quia nullus penitus ex Senatoribus in ea comparuit (nescitur quam ob causam), ideo non sine querelis et exacerbatione nobiles ex campo redierunt, nullo penitus ordine facto. Acceptum eadern die a nobis depositum Di Bobrownicki in cista viridi per Dum Zakrzewski ab eo missum. P. Nicolaus Rubinkowski primum suum Sacrum 23a huius mensis, quae in Dominicam in Albis inciderat, solenniter expedivit, quo tempore eius parens nobis et aiiis multis cognatis, qui convenerant, prandium in domo S. Barbarae lautum dedit Misit Episcopus, 25a istius mensis, omnia, quae petebamus ratione libri famosi contra nos editi, nempe excommunicationem in scribentes, imprimentes, vendentes libros famosos, maxime librum praedictum. Litteras ad Academiam, litteras ad omnes tres Gommissarios pro nostro negocio, nempe ad R. D. Stanislaum Lubiiiski Abbatem Tinecensem, ad R. D. Andream Lukomski Ganonicum Cracoviensem, ad R. D. Martinum KJocinski 1), Praepositum Gorporis Christi. Litteras praeterea ad R. D. Joannem Zerzinski, Canonicum et Officialem Cracoviensem, quibus mandabat, ut praedictam inhibitionem et excommunicationem promulgaret. Quod si id facere detrectaret, ut id R. D. Lukomski nomine Episcopi praestaret. Nuncius etiam Apostolicus, qui sub id tempus ad Episcopum excurrerat, significaverat nostris, invenisse se optime dispositum Episcopum ratione nostri negocii. Hac etiam die, ex variorum litteris Torunio ac Varsavia datis, cognitum est praedictum Responsionis famosum libellum Torunii impressum, commorante uno ex Academicis in Monasterio PP. Dominicanorum, qui typo attendebat; eiusdem libelli mille exemplaria impressa; Georgium Nowodworski aulicum Regium, 500 exemplaria in aula Dl Wladislawski, clausis per duas noctes com- ( Kloczynski erat primo scriptum et tunc in Klocinski emendatum est. Wielewicki IV. 17 Prima in horto no- stro recre- atio. Currus Praepositi remittitur. Lustratio Nobilitalis sine ordi- ne. Pis Nicolai Rubin- kowski primitiae. 12. Variae litterae Epi- scopi in nostro negocio cum excommo- nicatione ad varios. Torunio et Varsavia significatur de loco impressionis libelli famosi, de nu- mero exempla- rium, de Nowo- dworski etc.

Commisa- riis dantur litterae E- piscopi, Electus Rector Ja- cobus Nai- man. 13. Damnatur ab Episco- po Posna- niensi li- ber Re- sponsio- nis. Publicatur prohibitio Cracoviae bibliopolis et typo- grapbis. Eleaemo- syna Apri- lis. 130 Annus 1632 paetoribus, ut compingerentur, procurasse Varsaviae. Eundem Nowodworski, cum eius factum per compactores, quibus ita ut par erat non solveret, vulgatum esset, citatum a Marsalco 1) iussu Regis etc. Haec omnia iam etiam perspecta habuit Episcopus, unde chartulam ad P. Szembek ex litteris Castellani Cracoviensis miserat, in quibus et Responsionis libellum famosum approbabat et citationem, contra Nowodworski datam, vehementer improbabat. Unde etiam aliqua signa dabat Episcopus cuiusdam, ut ita dicam, titubationis in hoc nostro negocio, ob defensores libelli famosi ita potentes. Redditae litterae Episcopi Cracoviensis per P. Fridericum Szembek et P. Nicolaum Lancicium tribus Commissariis nostri negocii, 26a huius mensis, nempe Abbati Tinecensi Stanislao Lubinski, Andreae Lukomski et Martino Hocynski (sic). Omnes suam operam singulariter obtulerunt, sed potissimum Praepositus Corporis Christi, qui rem adeo atrocem gravissime ferens, magis compatiendum censebat autoribus eius, quam Societati innocenti. Eadem die electus est ab Academia Rector Jacobus Naiman, iuxta vaticinia multorum Academicorum, qui asserebant, eum eligi debere ob conatus Societatis impediendos. Insuper eadem die prodiit in Maiori Polonia impressa prohibitio Andreae de Bnin Opalinski, Episcopi Posnaniensis, ratione libelli Responsionis, in qua post declarationem, qua ostenditur praedictum librum famosum esse, interdicitur sub poena excommunicationis ipso facto incurrenda et sub aliis censuris lectio, impressio, detentio, venditio, ligatio eius et aiiorum similia. Sparsus iam erat liber iste per Maiorem Poloniam, ideoque ire obviam voluit Episcopus Posnaniensis eo modo, quo poluii, tot malis, quae libri famosi secum adferre solent2). Facta etiam Cracoviae intimatio prohibitionis bibliopolis et typographis [facta], applaudente Vicario Episcopi, Joanne Zerzynski, quod utrique parti id prohibitum fuisset. Eleaemosynae per mensem Aprilem perceptae in pecunia summa erat fl. 644. A D° Abrahamo Ronenbergo, post mortem fratris, fl. 200i. A Rmo Epi- ( Nescio quem in mente haberet Wielewicki marsalcum, erat enim marsalcus curiae regiae Luca Opalinski, supremi marsalci regni munere fungebatur autem Nicoiaus Wolski. Ex sequenti autem nr. 17 ad eundem annum patet marscalum regni Lucam Opalinski in mente habuisse. 2) Impressa est haec epistola pastoralis Posnaniae, in officina Joannis Rossowski a. D. 1623, data autem in curia episcopali Ciazymensi, die vigesima sexta mensis aprilis, eiusdem anni. Exemplar ornatissimum, arma Lodzia in fronte habens, annexum est nostro Diario inter fol. 634 et 635 archaetypi.

Annus 1263. 131 scopo Chelmensi Mathia Lubinski loco ordinariae, quam dare solebat in rebus fl. 200i. Ratione horti et ratione domus a Do Gutteter fl. 82. Pro primitiis a parente Pis Rubinkowski fl. 50 A Virginibus pro piscibus mendicantibus fl 23 A Rmo Suffraganeo Craeoviensi fl. 14. A Da Pipanowa fl. 12. A R. D. Lukomski fl. 10. Ab aliis reliqui. Res submissae et praecipue frumenta ab Abbate Tinecensi quasi 60 fl. constabant, et carnes a variis quasi aliis 60 et alia minutiora aestimata sunt fl 159. Rex Serenissimus Sigismundus IIIus postquam cognovisset editum et sparsum librum Responsionis contra nos, statim eundem authoritate sua Regia damnavit et eundem ubicunque inveniretur exurere iussit, datis ea de re litteris 3a Maii Varsaviae, ubi etiam brevi post executio huius decreti facta, carnifice iri foro eundem librum urente. Eadem die, dum casu P. Fridericus Szembek in Doctorem Wonienski (sic) Vicecancellariunl Academiae incidisset et de praedicto libro collocutus fuisset, clare respondit, se eundem occasionaliter tantum vidisse et vix unam chartam legisse, eo quod scrupulum haberet amplius legendi optareque se vehementer, ut autor eius inquiratur et tanta malitia puniatur. Addiderat etiam, in epistola Golenii manum et sigillum Academiae omnino ficta esse eumque, qui finxit, ut similiter inquiratur, valde se desiderare. Monuerant RR. DD. Comisarii Golenium (quia electus Jacobus Naiman in Rectorem nondum erat confirmatus), ut convocaret Universitatem, 4a huius mensis, sicuti circa finem superioris mensispollicitus erat, sed quia una pars Academiae ei convocationi non assenserat, ideo res ad sequentem diem post festum S. Stanislai, seu ad 9am Maii, dilata erat. Interim 6a eiusdem mensis exhortationem Pis Friderici Szembek (quam habuit in Congregatione Bmae Virginis Assumptae ad studiosos, praesente D° Nicolao Wolski, Supremo Regni Marsalco, supra illa verba: Pax vobis, nolite timere, in qua ostendit, pacem Dei a pace mundi esse diversam et persecutiones calumniasque non turbari pacem piorum) quidam M. Wilczek scriptam et auctam mirabiliter traduxit et ad Academicos detulit, a quibus varie eventilabatur. Imo sparsum erat, curare Academicos, ut concionatores contra eam publice agerent. Sed rihil erat factum. Carmelita tantum, ad aedem Bmae Virginis in arenis, aliquid dixerat mystice contra librum R. D. Zakrzewski Proca dictum. Et Dominicanus iuvenis non Sacerdos, Dominica 2a post Pascha, in sacello Rosarii exhortabatur latine Academicos, ne parcerent sumptibus et caverent, Rex da- mnat li- brum Re- spoasio- nis. Idem facit Doclor Worenski. Convoca- tio Univer- sitatis dif- fertur. Exhortatio Pis Szem- bek falso traducilur. Unus Dominicanus non Sacerdos tecte contra

Annus 1623. nos agens, a suis pu- nitur. 14. Veniunt Commis- sarii ad U- niversita- tem. Proponunt Universi- tali. lum 2um 3um Lectae lit- terae Epi- scopi pu- blice. ne lupi in vestitu ovium Academiam demoliantur. Ea de re P. Friderico expostulante cum R. P. Chrysostomo et R. P. Nicolao Moscicensi Doctoribus, indagarunt veritatem praedicti Patres et iuvenem illum puniverunt. Post meridiem, 9a huius mensis, convenit Universitas loco solito ad maius Collegium et significavit DDis Commisariis, quod eos expectaret. Veniunt illi, ferentes secum tum litteras Episcopi ad Academiam, tum exemplar famosi libelli, titulo Responsionis insigniti, et honorifice accepti, praesidente Golenio antiquo Rectore, nondum confirmato Naimano, hinc et inde penes Rectorem consederunt. Abbas ergo Tinecensis Stanislaus Lubinski, primus ex Commissariis, hoc Universitati proposuit. Inprimis dixit, se mirari tantam tarditatem Universitatis in suo coetu cogendo, quem Commisarii Episcopi pridem requisiverant et quem in gratiam Episcopi sui Cancellarii pridem convocare expediens erat. Deinde se cum aliis ideo missum, ut intelligerent, an Academia infamia scripta et scandalosa contra Societatem Jesu, non sine magno scandalo, pro suo partu agnosceret, vel approbaret, vel autores illorum inter suos sciret, ut videlicet hac re intellecta Episcopus, pro ratione muneris sui, procederet ad eliminandas tales pestes modis debitis. Haec dicens simul litteras Episcopi ad Rectorem Academiae et reliquos Academicos dedit, quarum tenorem vide in libello: Gratis contra discursum ficti parochi edito fol. 263. Addidit praeterea R. D. Lubinski, se ideo cum aliis Concomissariis venisse, ut authoritate Episcopali sub anathemate latae sententiae prohiberet, ut et prohibet, omnia scripta in futurum in favorem partis utriusque et insuper disseminationem etiam alibi impressorum. Denique adiecit, se cum R. D. Lukomski et R. D. Klocinski non solum autoritate Ordinarii, sed etiam Apostolica (Nuncius enim Apostolicus Joannes Baptista Lancellotus suam etiam illis Commissionem in eodem negocio miserat) Comissarios esse constitutos ad inquirendum, tum litterarum Golenii ad Comitiola scriptarum, tum libri Responsionis autorem, et se suo tempore iuxta iuris terminos processuros. Postquam Abbas finem fecisset, coeperunt inter sese Academici in dubium vocare, an praesentibus Commissariis legendae essent Episcopi litterae nec ne: affirmantibus aliis, negantibus aliis. Conclusum tandem affirmative et litterae lectae sunt per M. Gorski Collegam Minorem omnibusque efficaces sunt visae. Ad ea vero, quae Rmus D.

Annus 1623. 133 Abbas dixerat, respondere volens D9 Golenius, tacito primo puncto, ad secundum nomine Academiae dixit, se libenter responsuros ad quaesita, sed simul petere tempus ad deliberandum et simul exemplar impressum Responsionis, ut iis relinqueretur, eo quod ex illis plurimi essent, qui illud non vidissent. Ad haec D3 Abbas: Det mutuum D. Krupka Canonicus (aderat enim praesens), ut tot aliis dabat. Titubans Krupka respondit, se illud restituisse iam ei, cuius erat. Reliquit ergo eis D3 Abbas exemplar, quot tulerat eo pacto, ut illi restitueretur. Ad 3um punctum respondit deinde Golinius, optime factum, quod prohibitio data sit pro parte utraque. Ad 4um punctum sicuti ad lum hihil omnino dixit. Gum quidam ex Academicis postea dixisset, dum variorum scriptorum, quae sub hoc tempus prodierant Commissarii facerent mentionem: Utinam nulla scripta prodiissent, respondit D. Abbas, Academicos dedisse omnium causam per litteras Golenianas. Replicantibus illis, quod Patrum Societatis Reprotestatio dederit causam, subiecit Abbas: De Reprotestatione iuridice facta vix unus e mille scivisset et ego nunquam de illa scivissem, si vos eam typis non vulgassetis et commentariis non illustrassetis. Atque ita hoc primum colloquium Commissariorum cum Universitate fuit expeditum. Eadem 9a die huius mensis mortuus est Spectabilis D3 Adamus Nagot, Consularis, octoginta aliquot annorum senex, Sacramentis omnibus munitus rebusque suis optime dispositis, magno relicto sui desiderio. Is nostris, Cracoviam venientibus, inter primos adhaeserat et reliqua tota sua vita singulari affectu Societatem coluit eiusque fuit propugnator, promotor et benefactor constantissimus. Sicut autem fuit pietatis, ita et communis boni studiosissimus, unde nonnulli eum Ordinis Senatorii pupillam vocabant. Jacobus Naiman, qui 26a mensis superioris in Rectorem Academiae electus erat, lla primum huius mensis confirmationem suae electionis accepit, mirantibus multis, quibus perspectum erat, quod esset autor famosi Responsionis libri contra nos editi. Quomodo enim conveniebat eum esse Rectorem Academiae, qui et ante Cathedram contra nos et iam virulentam Responsionem et postea non paucos famosos libros scripsit, ut suis locis patebit. Venit R. P. Provincialis Georgius Tyszkiewicz cum P. Henrico Picherto et altero socio, 14a istius mensis, Cracoviam et apud S. Barbaram mansit, ad 19am, qua die contulerat se ad domum probationis, quam visitabat. !5. Respondet Golenius ad aliqua nempe: Ad 2um Ad 3um Ad reliqua silet Librorum scripto- rum famosorum causam in nostros reiiciunt Acade- mici, sed refu- tantur ab Abbate. Mors Di AdamiNa- got. Naiman Confirma- tus Re- ctor. Venit Cra- coviam R. P. Provin- cialis.

Annus 1623. Di Danie- lis Zaglic mors. 16 Acadcmici dum res- ponsum differunt. Citantur a Commis- sariis. Arademici non agnoscunt iu- risdictionem Com- missariorum. Dum o- stenditur iurisdictio, Naiman funhunda verba pro- fert. Reprehen- ditur ab Abbate. Mortuus, 15a huius, D8 franiel Zaglic, altioris ordinis Scabinus, consuetis Sacramentis ad mortem sese postquam diligenter comparasset, nostrorum usus opera. Sub initium adventus nostri Cracoviensis tenere Societatam adamaverat eumque affectum ad mortetn usque constanter retinuit Homo erat simplex et rectus et ob iucundos mores omnibus carissimus Dum P. Stanislaus Rozrazewski Residentiae S. Barbarae curam agerct, in exstruenda turricula templi et plumbo tegenda quomodo opera usus fuerit Di Zaglic, fecimus mentionem anno Domini 1588, n. 33. Monuerant Commissarii Jacobum Naiman, Rectorem iam confirmatum, aliquoties, ut iis quae proposuerant satisfaceret, sed illo varias moras praetedente et ad 16am huius rem differente et ipsa 16a nullum responsum dante, concluserunt Commissarii procedendum esse inprimis ad autorem litterarum Golenii inquirendum. Citati ergo nomine Commissariorum omnes Collegae Maiores, Minores, Juristae, Seniores Bursae Juristarum, Pauperum, Hierusalem, 17a huius mensis, hora 7a antemeridiana, pro sequenti die; locus illis assignatus aula in platea Canonicorum, in qua D3 Abbas tunc morabatur. Convenerunt sequenti die, quos congregatos ita allocutus est D. Abbas : Quia hactenus nullum responsum dedistis et nullam dilationis causam ostendistis (quod utrumque a contemptu Episcopi et Commissariorum difficile est excusare), ideo non expectato vestro responso, accedendum nobis erat ad id, quod est nobis per Commissionem demandatum et inprimis ad inquirendum autorem litterarum Golenii. Respondit nomine Academicorum Albertus Bolkowski Procurator: DD08 Academicos non comparere iam ut citatos, sed ut conferre de his volentes cum DD. Commissariis, eo quod non agnoscant illorum iuris dictionem et protestentur contra eandem; quia iurisdictionis defectu iudicium esse non potest et iudicium non fit sine actore, qui hic non est. Ostendit R. D. Klocinski, inquisitiones sine iudicio fieri per veram iurisdictionem et id fusius explicavit. Impatiens eius explicatione Jacobus Naiman, in illa verba prorupit: Non est me necesse docere, scit hoc et Pawel Pasnik na grocki ulicy. Prosiemy, abyscie w. m. pomnieli, ze suxistis ubera matris huius etc. Indigne ferens id D9 Abbas, monuit Naimanum, abstineret ab eiusmodi comparationibus ac terminis, quae hic non habent locum, etiamsi forte in aliis cathedris iis pro libitu utatur. Se suosque socios non moveri ulla re alia, nisi aequitate et iussa sui Superioris Episcopi velle exequi. Itaque respondeant ommissis altercationibus, quibus videntur approbare litteras, eorum Rectoris nomine scriptas, cum optare debeant exui

Annus 1623. 135 quamprimum veste, qua induti sunt, famae malae. Responderunt tunc Aeademici rogantes DD09 Commissarios, ut abstineant ab ulteriori processu, quousque veniat responsum ab Episcopo, ad quem se statim missuros aiebant cum informatione et responsione ad quaesita. Sed dictum illis, satis per 9 dies eos temporis habuisse ad informandum Episcopum, ideo progressuros Gommissarios ultra. Instabant nihilominus Academici petentes dilationem in diem sequentem et dari in scripto copiam commissionum. Goncessum id illis. Et tunc etiam ab uno ex Commissariis ostensae litterae originales ad Gomitiola Golenii, sed negarunt uno ore tam manum Golenii, quam sigillum Academiae. Hanc ostensionem non laudabant alii, quia nondum res iudicabatur et ex ea magu contra nostros coeperunt insolescere Academici. Venerunt sequenti die ad DDos Gommissarios Naiman Rector, Golenius Ganonicus cum aliis duobus et exceperunt forum exceptionisque in scripto obtulerunt aliquot causas, nempe privilegia varia, dubiam iurisdictionem etc. Miserunt praeterea eodem die Doctorem Krosner Iuristam et Professorem ad Episcopum. Gommissarii similiter, 20a huius, de omnibus significarunt Episcopo, potissimum de exceptione et informatione ad ulteriora. Quibus omnibus cognitis, Episcopus multum ex suo fervore remisit, ut postea patebit, et dilationem ad 13am Junii Academicis permisit. Circa 21am huius mensis coepit spargi quoddam scriptum contra nostros Cracoviae, cuiusdam Georgii Nowodworski, ob famosum libellum Responsionis contra nostros a Naimano scriptum et Torunii impressum, ut antea diximus, Varsaviae disseminatum. Quo accepto et lecto coram nobilitate Georgius Dux Zbarascensis, Castellanus Cracoviensis, maximum nobis apud eam odium conflare conabatur. Sed de hoc Nowodworscii negocio breviter rem, ut erat, attingamus. Impressi Toruniae praedicti libelli famosi sexcenta exemplaria praedictus Nowodworski, vel ut alii scribebant quingenta, acquisivit et a compactoribus violenter detentis aliquot diebus ac noctibus in aula Ladislawski, ut compingerentur effecit, compactosque per aulam Regiam et per Civitatem Varsaviensem spargere coepit. Lectis venenatissimis contumeliis, sicut improbi nobis insultare, ita amici nostri nobis compati conviciaque contra nos acerbissime ferre coeperunt. Ipse etiam Serenissimus Rex, rei indignitate commotus, Supremo Regni Marsalco Lucae Opalenski mandat, ut litem Nowodworscio intendat ob sparsos famosos libellos eumque convictum pro merito pu- Rogant Academici diiationem ad in- formandum Epi- scopum. Concedi- tur illis. Negabant htteras Grolonii. Excipiunt forum Academici. 17. Scriptum Nowo- dworseii spargitur in odium nostri. Nowo- dworski compactos libeilos fa- mosos contra nos spargit. Jussu Re- gis c ltafcur a Marsal- co.

Annus 1623. A Vice- Cancella- rio Regni Marsalco absenteiu- dicatur. Ad carce- rem trium mensium damnatur. Regis de- cretum de libello Respon- sionis fa- moso exu- rendo. Fit eius rei execu- tio Varsa- viae. 18. Nowo- dworski carcerem subit et a nostris ve- niam pe- tit. Scriptum contra nos acerbum spargit. niat. Facit quod iniuctum erat Marsalcus et Nowodworscium legitime ad suum iudicium accersit. Sed vix dato iudicii initio, ob quaedam urgentia negocia discedente Varsavia Marsalco, Venceslaus a Lesno Lesczynski, ViceCancellarius Regni et tunc Marsalci officia peragens, coeptum iudicium prosequitur ac in convictum Nowodworscium, de tot compactis famosis libellis (nam ipsi compactores violenter detenti rem, quam volebat secretam, promulgarant ac testimonium contra eum protulerant) et de iisdem distributis, eam fert sententiam, ut statim trium mensium carcerem sustineat, sub poena ablegationis ab aula Regia, et finito carcere, a nostris veniam suppliciter petat, certa verborum forma sibi praescripta. Declaravit ViceGancellarius in eodem decreto, librum Responsionis esse famosum et multa in laudem Societatis addidit. Praeter hoc decretum Rex Serenissimus novum suum addidit illudque in acta Castrensia et civilia inserere iussit, quo et Marsalci decretum confirmat et plurima in laudem Societatis congerit et librum praedictum per praeconem, quod famosus sit, denunciare ac publice flammis in civitatibus regiis eundem absumere imperat omnique eius usu penitus interdicit. Facta statim Varsaviae decreti executio. In quatuor partibus fori praeco, eJata voce librum hunc ostendens, famosum esse declaratum ac in Societatem iniuriosissime scriptum, praescripta verborum forma proclamabat, ad quamlibet proclamationem campana praetorii (qua iis, qui ad supplicium educuntur, signum dari solet) insonante. Praeco post in eodem foro librum praedictum carnifici in manus tradidit, quem ille palo, iam antea infixo et lignis circumdato, affigit et affixum exurit. Nowodworski etiam carcerem subierat tresque menses in eo duraverat, quia a nostris nunquam petere voluit, ut ab eo liberaretur, vel ut tempus eiusdem carceris contraheretur. Imposito fine carceri, a nostris qui Varsaviae erant veniam petiit. Post haec omnia scriptum edidit quoddam, cuius initio fecimus mentionem et quod nomine: Pami§c inscripsit, in quo nostrorum acerba dicta contra se, vel ut ille vocat fulmina refert, quae an sint vera ille viderit, nam ea tunc temporis dicta, cum a nostris veniam peteret, vix est credibile. Deinde variis ex capitibus ostendit, se iniuste iudicatum nec convictum, nam nostri eum in re criminali non poterant convincere. Ille etiam non criminaliter, sed civiliter erat citatus, ut nonnulli referebant. Quidquid tandem factum sit, apparuit postea, totum cum eo processum fuisse legittimum, nam et in Comitiolis

Annus 1623. 137 districtuum et in Generalibus Regni Gomitiis altum de eo erat silentium, quod a nobilitate etiam ob minimam iniuriam apud nos servari non solet. P. Stanislaus Brzechffa in templo S. Barharae, celebrante P. Georgio Tyszkiewicz,Professionem 4 Votorum fccit, 28» huius mensis, sed in S. Stephano, quia tunc ibi concionatorem agebat, prandium sumpsit, quo etiam cum R. P. Provinciali muiti ex domo S. Barbarae erant invitati. Percepta Maii pecuniaria erat fl. 479, nempe legati 3001 fl. a piae memoriae Episcopo Guiaviensi Paulo Wolucki. Ab Episcopo Premisliensi Joanne Wezyk fl 60. A D<> Petricovio fl 31. A Da Anna Krowczyna hortulana fl. 11. A Da Oswiecimska fl. 10. A Monialibus S. Andreae fl. 20 et reliqui ab aliis. Res subinissae, ut: vacccae sex a Da Komorowska et ligna et ab aliis butyrum, casei, pisces aliaque minutiora constiterunt fl. 113. Venerunt la Junii P. Matthaeus Bpmbus Posnania et P. Andreas Gutteter Calissio Cracoviam ad S. Barbaram, ut tanquam Consultores Provinciae cum aliis, qui erant Cracoviae, praesente R. P. Provinciali, de rebus Provinciae variis agerent, quod et fecerunt, manentes Cracoviae ad 15am eiusdem mensis, qua redierant ad Collegia, ex quibus venerant. Migravit R. P. Provincialis ex domo S. Stephani ad S. Barbaram 3a huius mensis et praesentibus P. Joanne Wielewicki Praeposito Domus, P. Nicolao Lancicio S. Petri Superiore, P. Mathiae Bembo Posnaniensis Gollegii Rectore et P. Andrea Gutteter Galissiensis ac P. Henrico Picherto, propositum ab illo est, quid tandem agendum circa scholas S. Petri, et post varia utrinque dicta conclusum est, sic stantibus rebus, ut privatim daretur initium lectionibus Theologicis pro solis nostris, eaque de re ut signincaretur Episcopo Gracoviensi. Gonsequentibus etiam diebus variae de rebus Provinciae Consultationes peragebantur. Ursit iterum Episcopus Academicos de autoribus indagandis libellorum famosorum et litterarum Golenii. Quare ostendentes, se velle satisfacere voluntati Episcopi, 8a huius mensis solemnem inquisitionem inter suos decreverunt, imo et ad nostros apud S. Petrum et apud S. Barbaram manentes quendam M. Fryionski Praepositum Collegii Minoris cum notario publico, qui citationem per modum innotescentiae, qua omnes, ad quos hoc negocium spectat, citabantur ad audienda iuramenta et depositiones testium, nobis darent, ut moris est in citatione partis actoreae. Gum autem domi non fuissent inventi ulli nostrorum Superiorum, venit praedictus Magister ad hortum nostrum et evocato ad se P. Friderico Szembeco, offerebat illi Wielewicki IV 18 Professio Pis Brze- chffa. Eleaemosyna Maii. 19. Consulto- resProvin- ciae. Conclu- dunt cum P. Provin- ciali de Theologi- cis lectio- nibus a- pud S. Pe- trum in- choandis pro no- stris. Inquisitio- nem Aca- demici fa- cientes Mittunt ad nos scri- ptuminno- tescentiae.

Ahnus 1623. Sed illud a nostro reiicitur, Ne nostri viderentur esse acto- res. 20. Instituitur Collo- quium in- ter Recto- rem Aca- demiae et unum Do- ctorem et inter duos nostros a- pud Dm Suffraga- neum, Sed nullo operae precio. Commissionis non continuatae contra Academicos scriptum innotescentiae et protestabatur coram notario, se illud nobis tradere. P. Szembek coram eodem notario reprotestabatur et Superiores nostros domi non esse et neminem nostrum illud scriptum acceptare. Cumque illud legere vellet, iterum protestatus est, se illud nolle audire. Deinde in area illud deponere volenti, tertio protestatus est, iniuriam ab illo fieri, loco exempto impertinentium scriptorum depositione. Adiecit tunc Magister, contenta in hoc scripto ad charitatem dirigi, ne ob nostram causam Academia turbetur et crastina die propter nostros inquisitionem est factura, aequum esse, ut in ea nostri compareant notitia habita. Ad haec iterum protestatus est P. Szembek, nostros non esse partem, ut aiunt, actoream eamque nostris affmgi non posse, sed Episcopum, instante Rege, uti defensoros innocentiae et aequitatis custodes, oflicio suo fungi. Atque sic expeditus ille Magister. Ideo vero tam fortiter P. Szembek scriptum praedictum reiiciebat, quia ex Jurisperitis intellexerat, Academicos vehementer optare ac urgere, ut nostri es::;ent actores in hoc negocio, utque nos, si ita eos non convicissemus, sicut illis videtur, variis litibus vexare possent. Scripserat Episcopus Cracoviensis ad Rm Dm Thomam Oborski Suffraganeum, ut tentaret aliquos modos, quibus nostros cum Academicis reconciliare posset. Contulit ea de re praedictus Suffraganeus cum P. Provinciali et lla istius mensis ad colloquium ex parte Academiae ipsum Rectorem Naimanowicz cum uno Doctore, ex parte vero nostra P. Matthaeum Bembum cum P. Henrico Picherto invitavit. Post varia utrinque dicta, quae circa illud versabantur, quod DD. Academici non habeant tale privilegium, ut soli Cracoviae doceant (nam P. Bembus, uti annotavimus anno Dni 1616, n. 9, iussu Regis revidebat omnia Academicorum privilegia eaque habuit perspectissima), osienderat D. Jacobus Naiman Rector modum reconciliatonis non malum feceratque spem pacificae compositionis. Verum cum eundem modum reliquis Academicis Rector exposuisset, postea reiectus ab illis est nullamque pacificam compositionem nobiscum tentandam concluserunt atque ita colloquii praedicti nullus erat effectus. Diximus 20a superioris mensis Academicis dilationem termini ad 13am huius fuisse concessam, sed ea adveniente, nihil omnino fuit, Episcopo videlicet negocium incoeptum relinquente. Varias causas mutati eius consilii non pauci assignabant. Sed potissima videbatur

Annus 1623. 139 Georgii Ducis Zbarascii Castellani Cracoviensis fervens pro Academicis epistola, qui inter caetera illud etiam adferebat, quod alia esset Parisiensis Academiae, alia vero Cracoviensis ratio. Quia enim in Galliis absolutum est dominium, ideo a Regibus illam Academiam reformari posse, Academiae autem Cracoviensis reformationem ad Rempublicam pertinere ac proinde, si eam Episcopus vellet reformare, se contra illum protestationem facturum. Vanissima omnino et falsissima hominis, qui sibi nimis sapiens videbatur. oratio, cum reformatio Academiarum in ordine ad docendum, ad statum spiritualem pertineat et cum Respublica Polona reformationem Academiae Cracoviensis semper ad spirituales reiiciebat. Idem Dux debachabatur vehementer contra Episcopum Posnaniensem, quod libellum famosum Responsionis damnasset, sicut et contra Regem, qui eundem librum publice iusserat exurere et Nowodworscium, eum disseminantem, poena supra exposita punire. Ex quibus tamen apparet, Ducem Zbarascium fuisse pridem conscium editionis famosi libelli, imo ab eo, antequam imprimeretur, multi referebant, fuisse revisum et correctum. Non postrema etiam illa mutati consilii causa ex perpetuo conatu Academicorum ac Praelatorum, nobis infensorum, quo contra nos eum incitare et nobis offensum reddere ac nostra omnia etiam minima vel nimium exaggerare, vel in pessimam partem explicare non cessabant. Maxime vero in hoc negocio omnem lapidem movebat Jacobus Naiman Rector Academiae. Hic enim quia praeclare sibi erat conscius, quod famosum libellum Responsionis scripsisset, totam suam industriam in id conferebat, ut in autorem adeo infamis libri non inquireretur, quod et perfecit. Venerat Cracoviam quidam Ds Sulowski, cui unus Academicus Smieszkowicz in Comitiolis Ravensis Palatinatus litteras Golinii ad Comitiola deferendas dederat, quas ille et acceperat et detulerat. Misit ergo R. P. Provincialis Superiorem Domus, 17a huius mensis, ad eum petens, ut coram Notario publico fateri non recusaret, illas litteras se accepisse; profuisset enim id negocio nostro, si iuridice constaret. Sed Ds Sulowski, ob certos respectus suos, nullo modo voluit huic petitioni satisfacere, asserens se coram quolibet fateri velle, quod litteras acceperit, sed non coram actis publicis, adiungens praeterea, se non ab ipso Smieszkowicz, sed ab eius puero praedictas litteras accepisse. Ostendebatur varie, nihil eum inde incommodi suscepturum, sed nihil profuit, la causa: Dux Zbarascensis, Qui bene conscius erat famo- sorum li- bellorum. 2a Conatus Acade- micorum et maxime Naimani. 21. Ds Sulowski, qui in Gomitiolis acce- perat a Smieszkowicz litterasGolinii, non voluit id asserere publice.

140 Annus 1623. Ob Tartarorum irruptiones rediit Cracoviam R. P. Provincialis. Laudatur in eo Aca- demia. Cur non inventi authores. Eleaemosyna Junii. Festum B. Aloisii more consueto expeditum est. Utraeque Vesperae erant cantatae et Sacrum R. D. Kretkowsld Erasmus Canonicus cecinifc. Discesserat Cracovia R. P. Provincialis 23a istius mensis, sed post aliquot dies, ob Tartaros in districtus Samboriensem, Halicensem, Premisliensem, Jaroslaviensem irrumpentes ac per palatinatum Sendomiriensem m Silesiam, ut ferebatur, pergere contendpntes praednsque hominnm et aliarum rerum cum magna vastitate agentes, rediit Cracoviam, ultima huius mensis et nobiscum octo fere diebus mansit. Prodiit Decretum Episcopi Cracoviensis Martini Szyskowski, 24a huius mensis, quo damnavit librum famosum Responsionis latinum et alium polonicum Obzatowanie dictum eaque scripta esse famosa, conficta, impia, calumniosa declarat ac simul interdicit, ne vel illa, vel alia illis similia legantur, vendantur, typis mandentur sub poena excommunicationis ipso facto incurrenda. Promulgari etiam per templa idem decretum iussit, idque 2a mensis sequentis factum est. Laudat insuper in hoc decreto Academiam Cracoviensem, quam inclytam et vere Deum timentem vocat, quod specialiter de libris praedictis requisita, non solum pro suo vel suorum partu non agnovit, sed etiam sibi invidiosos et periculosos esse scripsit etc.x). Atque ita Academicis datum testimonium, quod eos non scripserint, cum nimis certe constaret, ab iis scriptos esse. Sed sicut facile illis erat totum negare, ita etiam facile fuit in inquisitione, quam ipsimet faciebant, fucum facere. Scripserat Episcopus ad P. Szembek, ut ipsorum negatione essent contenti nostri et responsum erat simplici negatione nos non posse esse contentos, ne viam aperiamus ad innumeras calumnias, quae solis negativis dissolvantur autoresque illarum hoc modo semper poenas evadant. Sed non valuit haec ratio, sicut et aliae. Satis largam hoc mense Junio submisit Dominus pecuniariam eleaemosynam, quae ascendit ad fl. 896. A Dno Erasmo Dangiel 500i fl., quos nobis testamento legaverat, sed postea adhuc vivens nobis eos 12a huius reddidit. A Dno Magno Oeconomo 3) fl. 100. A variis collecti, qui sciri nolebant, fl. 100. Ab 1) Exemplar huius decreti, dat. quarta mensis Junii 1623, insertum est archaetypo inter fol. 638 et 639. Impressum est folio maiori et incipit: >Cum luce meridiana clarius extet religiosum Ordinem Societatis Jesu in utroque orbe et praecipue in his vastis per septentrionem provinciis, ad gloriam Maiestatis Divinae, catholicae Ecclesiae utilitatem salutemque animarum promovendam plurimum studii operaeque conferre«. In fronte sunt imagines: s. Stanislai E. M. a sinistra, s. Venceslai M. a dextra et arma episcopi »Ostoja« in medio, 2) Stanislaus Witkowski.

Annus 1623. 141 Episcopo Cracoviensi fl. 25. A R. P. Provinciali fl. 39. A D° Nagoth 11. 10. A Virgine Zasanska fl. 15. A Virgine Szydłowska fl. 10. A Da Apollonia Trigedinowa fl. 10. A reliquis alii. Res datae fl. 28 aestimatae sunt. Peracta Renovatio Votorum more consueto, 2a Julii, Sacrum celebrante R. P. Provinciali in sacello domestico S. Barbarae. Qua etiam die, ut supra diximus, publicatum decretum Episcopi per templa, quo damnabantur libri famosi contra nos impressi, quos Academia pro suis non agnoscebat. Ex tractu Raciboriensi Germani Gatholici, peregrinatione Cracoviam suscepta, processionaliter cum suis coniugibus et liberis fere 200i, 6a huius mensis venerunt Cracoviam, cum suo Custode Raciboriensi et omnes fere in nostro S. Barbarae templo confessi sunt sacraque Communione refecti, cum quibus ipse Custos, superpelliceo et stola ornatus, ad altare accedens eandem sacram Communionem sumpsit. Cumque ab eo causa facti hnius quaereretur respondit, id ideo facio, ut adverterent meae oves, me tunc temporis, dum Missae sacrificium non perago, sub una sppcie sanctissimam Eucharistiam sumere et vanas haereticorum cavillationes, quibus contra unam speciem debachantur, non curare assuescant. Idem Custos sumpsit apud nos eadem die prandium. Discessit iterum R. P. Provincialis a nobis 7a huius, cum antea de nonnullis consultationem habuisset. Depositum, quod Iliustris Da Cristina Grochowska, 6a istius mensis, apud nos relinquerat, quinto post die, seu lla eiusdem mensis, a nobis repetiit eique fideliter redditum est Excepti nonnulli cives in horto nostro, qui id tacite expetierant et qui ipsimet pro cibo ac potu nonnulla contulerant ad illud prandium et ad coenam, 13» istius mensis. Quia vero Superior nonnullis domesticis ea de re nibil dixerat, volens ut id non omnibus innotesceret, offensi quidam eo, quod non fuissent ad praedictos hospites invitati, pessimam in partem id acceperunt et Superiorem varie traduxerant, tum apud R. P. Nostrum, tum aiibi. Moritur 15a istius mensis Gregorius XVus Pontifex Maximus, cum multis aliis nominibus tum potissimum canonizatione Beati Patris Ignatii et B. Francisci Xaverii de Societate optime meritus. Quae de vita et actis eius hic scribi possent, aliunde sunt petenda. Postquam ab Episcopo Cracoviensi et a Posnaniensi, ac simul tum a Rege Serenissimo, tum a ViceGancellario Regni damnati fuissent libri contra nos hoc anno scripti et maxime liber Responsionis Naimani, prodiit insuper, 20a huius mensis, Varsaviae damnatio eorundem librorum Joannis Baptistae Lancelloti, Episcopi Nolani et Apostolici ad Regnum Poloniae Ducatumque LUuaniae, cum facultatibus Legati a latere, Nuntii. Quae damnatio impressa Cracoviae, ad plurima loca transmissa fuit tanquam ea, quae omnium episcopatuum in Regno Poloniae et M. Ducatu Lituaniae existentium dioeceses concernebat et obligabat. 22. Renovatio votorum. Peregrina- tio Raci- borien- sium. Eorum Sacerdos cur cum iis communi- cavit. Deposi- tum reddi- tum. Hospitum tractatio in horto quosdam ofifendit Mors Gregorii XV. 23. Nuncius Apostoli- cus Lan- cellotus damnat li- bros con- tra nos scriptos.

Annus 1623. Ducissa Jarosla- viensis, declinans Tartaros, venit Gra- coviam. Depositum R. D. Pe- tri Chrza- stowski. Pueri in Sacristia non ser- vandi. Processus pro variis Orationi- bus. Oratio 40 horarum in nostro teniplo. Festum S. pris, P.Angelus nolens of- fendit Aca- demicos. Eleaemosyna Julii. 24. Cur captabant occasionemnostros vexandi Academici. Verba P« Angeli pro concione Venit Cracoviam Ulma Ducissa Ostrogiae Jaroslaviensis Anna de Stemberk, a tot annis totius huius Provinciae Benefactrix, 21a istius mensis, ut inde postea ad arcem Wisnicensem se conferret, ne perpetuis sollicitudinibus, quas in propugnanda arce et Civitate Jaroslaviensi contra Tartaros sustinebat, morbum sibi accerseret. Venerant cum ea duo ex nostris, P. Christophorus Angelus et P. Hermolaus Buchowski. Eadem die multis precibus effecit apud nos R. D. Petrus Chrzastowski, Canonicus Luceoriensis, ut eius depositum 148 aureorum cum saccuio monetae Moschoviticae Domi nostrae maneret. Impetvaverat et illud, ut Superior Domus daret illi recognitionem, sed hac conditione, ut non ei reddatur depositura, nisi reddat recognitionem. Prodiit Ordinatio Admodum R. Pris Nostri Romae, 22a huius, de pueris externis in Sacristia nostrorum non servandis, quae por totam hanc Provinciam statim est ad loca nostrorum missa. Publicati processus pro tota dioecesi, 25a istius mensis, quibus iniungebatur, tum 40 horarum, tum diurnae et quotidianae in variis templis orationes, pro maximis Regni necessitatibus et pro peste avertenda. Instituta supplicatio in templo nostro 40 horarum, pro 30a et 31a istius mensis, ad quam non solum ingruentia pericula, sed ipsius etiam S. Patris festum stimulum addebat. Et quidem 30a die, quae in diem Dominicam inciderat, concionatus est R. D. Andreas Lukomski, cum insigni Societatis commendatione. Ad festum vero Sancti Patris Ignatii Illma Ducissa Jaroslaviensis, Joannes Wężyk Episcopus Premisliensis, Stanislaus Lubinski Abbas Tinecensis et Nominatus Luceoriensis, Thomas Oborski Suffraganeus Cracoviensis et multi Praelati ac nobiles convenerant. Utrasque vesperas et summum Sacium cecinit Rmus Ds Oborski, conclusionemque Orationis fecit. Concionatus in festo praedicto P. Christophorus Angelus, sed nolens impegit in magnam offensam Academicorum, ob quam sequenti mense maximae turbae contra eum et alios nostros excitatae, ut suo loco patebit. Eleaemosyna huius mensis erat in pecunia fl. 68. A Ducissa Jaroslaviensi fl. 10. A Do Rab Consulari fl. 13. A Virgine Szydlowska fl. 10. A Rmo Do Suffraganeo fl. 10. Ab aliis reliqui. Carnes, butyrum, casei, crematum, vinum, panes, aromata, indusia aestimata sunt fl. 51. Senserant Academici Cracovienses non mediocriter, tot scripta contra nostros edita fuisse damnata tam a spirituali quam a saeculari Magistratu, eoque praecipuo. Licet enim pro suis ea non agnoscebant, quia tamen passim notum erat a quibusdam eorum profecta, ideo damnationem contra se directam arbitrabantur. Hanc ob causam in omnem occasionem nostros calumniandi et si possent talionem nobis reddendi, intendebant eamque tali modo invenerunt. In concione de S. Patre Nostro habita P. Christophorus Angelus, tractans varia S. Pri8 in Rempublicam Christianam promerita ob stu-

Annus 1623. 143 dia litterarum promota, haec fere verba addiderat: Si ita res se habet, quorsum tot contradictiones pasquini, lapidum et luti in templa ipsa proiectiones, quae vix inter ethnicos et haereticos nobis contigissent ? Filii matris meae pugnaverunt contra me. Si sumus unius Matris et Ecclesiae filii, quorsum eiusmodi dissidia? Assidebamus nobis invicem in hac celebri Academia, ex qua multi, qui iam sunt apud nos, prodierant; nostri etiam multi in ea litteris operam dederunt. Quorsum ergo contentiones? Sed sicut quondam Christus apparens nostris dicebat: Ero vobis propitius Romae, licet tot persecutiones essent Romae futurae, ita speramus nobis futurum propitium Cracoviae, licet tantae sint persecutiones. Haec verba avidissime arripuit Jacobus Naiman, Academiae Rector, cum reliquis Academicis et ea tanquam contumeliosa, diffamatoria, scandalum adferentia, Joanni Zerzinski Officiali ac Vicario Generali, hosti etiam nostro capitali, deferunt ab eoque citationem extraordinariam et, ut vocant, peremptoriam, unam pro tribus, contra Superiorem S. Barbarae et contra P. Ghristophorum Angelum obtinent ac statim, la Augusti, per quendam sacerdotem, nomine Rectoris et totius Universitatis, in manus praedicti Superioris tradunt. Accepta citatione Superior facile coniecit, Academicos, advertentes ad Episcopum Gracoviensem (qui quinque dierum itinere Gracovia aberat) nos statim recursum habere non posse, omnia possibilia tentaturos, omnem movit lapidem, ut res pacifice transigeretur. Itaque et Rmum D. Thomam Oborski Suffraganeum et alios Praelatos, inter quos etiam unus fuit a Ducissa Jaroslaviensi missus, ad Rectorem misit, qui peterent et suaderent pacificam transactionem, sed apud obduratum animum Naimani et contra nos exacerbatum, nihil penitus effectum. Sequenti ergo die res ad iudicium devoluta, in quo mandatum procuratorium manuale, seu privatim factum (nam tale sufficere nonnulli suaserant) a nostro externo procuratore oblatum, quo exemptos nos esse declarabamus et ad Nuncium Apostolicum appellabamus. Sed hoc reiectum est. Quia vero in praedicto mandato nomen tantum Superioris expresse erat positum, reliquorum autem tantum implicite, nec adiunctum nomen Pris Christophori Angeli, ideo statim tale decretum latum, ut Superior quidem sequenti termino verificationem scripti a se mandati adhiberet, Pater vero Angelus, tanquam contumax, exommunicaretur. Petitum deinde et ab ipso Officiali et ab Academicis, tam per nostros quam per alios, ut ab intimatione et promulgatione ex- Arripiunt Acade- mici. Et citationem apud Ofiicialem procurant. Pacificam transactio- nem non admittunt. 25. Devoluta re ad iudi- cium, Reiicitur manda- tum pro- curato- rium. Excom- municatur P. Ange- lus.

Atinus 1623. Adfertur intimatio excom- munica- tionis. Fit publi- catio ex- communi- cationis in templo SSmae Tri- nitatis. Cum in- genti ho- minumvo- ciferatione contra A- cademi- cos. Copia excommuni- cationis affixa, la- cerata a populo. 26. Eligitur in Pontifica- tum Urbanus VIII. Bullam Canoniza- tionis S. Ignatii Nostri statim signavit cumCardi- nalibus. communieationis aliquanto tempore abstinerent. Sed nihil obtentum. Allata ergo est intimatio excommunicationis ad S. Barbaram, 3a huius mensis et reddita P. Angelo, triumphanlibus Academicis ac nobis insultantibus. In festo deinde S. Dominici, in templd SSmae Trinitatis, in quo tunc 40 horarum supplicatio peragebatar, praesente Ducissa Jaroslaviensi ac praecipuis Praelatis, copia excommunicationis data estReligioso S. Marci, qui tunc concionabatur, ab Academicis, ut publicaretur. Religiosus ille, sive casu sive perturbatione, loco excommunicationis absolutionem ab excommonicatione Pis Angeli promulgaverat iamque ex suggestu descendebat. Sed Academicis iratis ac minas Officialis intendentibus, excommunicationem clarius explicantibus, iterum rediit ad suggestum ac se dixit prius per errorem promulgasse absolulionem, modo vero iam se promulgare excommonicationem Pis Christophori Angeli. Audita hac excommonicatione, ingens in templo orta vociferatio contra Academicos et contra Officialem, in civitate deinde passim etiam nostri hostes tam atrocem furorem et adeo acceleratum processum contra nos factum improbarunt. Post promulgationem excommunicationis, eius copiam ad valvas templi supradicti affixerant Academici, sed a populo transeunte abrepta et lacerata fuit nec postea ullo alio templo vel publicata vel portis affixa fuit, licet utrumque Academici efficere constituerant. Discesserat interim P. Angelus Cracovia ad unum Domus probationis praedium, ne excommunicationem, licet iniustissimam, contemnere videretur. Romae post mortem Gregorii XVmi, quae uti diximus 15a men- sis superioris contigit, electus est 6a huius mensis in Pontificem Ma- ximum Cardinalis Barberinus, cum 56m aetatis annum ageret et Ur- banus VHIUS vocatus est, de quo varia apud eos, qui recenter Vitas Pontificum Supremorum perscripserunt, videre potes. Ab eodem Pontifice, in ipso eius Pontificatus initio, prodiit Bulla seu litterae decretales canonizationis S. Ignatii Loiolae Societatis Jesu Fundatoris. Nam licet ea ex typographia Gamerae Apostolicae non prodjerit nisi aimo Dni 1626, tamen in fine eiusdem Bullae ita scribitur: Datum Romae apud S. Petrum anno Incarnationis Dominicae 1623, octavo idus Augusti, Pontificatus nostri anno p:imo. Subscripsitque praedictae Bullae et ipse Pontifex et 28 Gardinales nominatim (. Unde colligi videtur manifeste istam Bullam ipsa die electio- *) Exemplar buius Bullae insertum est archaetypo inter fol. 642 et 643, formate 4-o. Continet 8 folia, quorum primum ornatum est imagine s. Ignatii.

Annus 1623. 145 nis Pontificiae factam. Coniectura est, hanc Bullam sub Gregorio XVmo, qui sanctum Patrem canonizavit, iam fuisse paratam et vel ob morbos eius fere perpetuos, vel ob numerum Cardinalium minus sufficientem, vel ob aliquamaliam causam non subscriptam. Itaque post electionem Pontificis, tanquam primam gratiam, aut a Ludovisio Cardinali nepote Gregorii XVmi , qui in electione Pontificia magnas partes habebat, aut ab aliis etiam Cardinalibus impetratam subscriptionem a novo Pontifice. Statim enim post electionem Pontificis ab eodem variae primae gratiae solent postulari, maxime a Cardinalibus. Instabat 7a huius mensis, in qua verificatio scripti a se mandati procuratorii Superiori Domus S. Barbarae facienda erat coram Officiali. Itaque ad eam se comparans, suasu peritorum, novum mandatum procuratorium publicum (nam in primo non deerant errores) procuravit. Et quia verificatio primo decreto indicta etiam privatim coram Notario Officialis fieri solet, tentabat eam sic expedire Superior, sed Notarius eam non admisit, dicens sibi nihil a parte contraria eiusmodi commissum. Iam ergo cum R. D. Andrea Lukomski Theologiae Doctore ibat Superior ad Officialis iudicium, dum ab Episcopo Cracoviensi (ad quem Ducissa Jaroslaviensis in nostro negocio ipso die latae excommonicationis duos velites miserat) adfertur illi fasciculus litterarum, in quibus et inhibitio huius processus aliarumque contra nos causarum et absolutio ab excommunicatione Pis Angeli et multa alia pro nobis continebantur. His visis R. D. Lukomski iussit redire domum Superiorem Domus S. Barbarae et ipse, accepta inhibitione ac absolutione ab excommunicatione, cum Procuratore eius venit ad locum iudicii, nullaque initio facta mentione inhibitionis, ut causa procederet, permisit. Advertentes abesse Superiorem Academici nec scripti verificationem ostendere, eum tanquam contumacem accusant et excommunicari petunt. Producit procurator novum mandatum procuratorium authenticum, sed illud statim reiiciunt. Tunc primum R. D. Lukomski ostendit Episcopi inhibitionem. Attoniti ad rem insperatam Academici ad Archiepiscopum Gnesnensem appellant eamque appellationem subscripsit Officialis. Ob inhibitionem tamen ab omni contra nos processu abstinet. Quia vero in praedicta inhibitione aliqua erant contra nostra privilegia, ideo noster Procurator contra ea protestationem fecit, in reliquis omnia suscipiens, eam tamen Officialis non suscepit. Et ita transactum hoc negocium. Ad magnam instantiam Abbatissae Staniatkoviensis, nostrae Benefactricis, depositum eius monasterii in duabus cistis suscepimus, ob Tartarorum incursio- Wielewicki IV. 19 Dumse parat Superior domus ad Iudicium Officialis contra A- cademicos 27. Accipit ab Episcopo et inhibitionem pro Officiali et absolutionem ab excommunicatione Pis Angeli. Quae per Dm Lu- komski in iudicio os- tensa. Ea lis est finita. Depositum Abbatis-

Annus 1623. sae Staniatkoviensis. Ilzam pro- fectus Su- perior do- mus Impetrat ab Episco- po conces- sionem ci- tandi ad Nuncium Officialem et Acade- micos. 28. In templo S. Mathiae Votum Castitatis Vidualisfacit Da Ligezina. Decretum Lancelloti Nuncii A- postolici promulga- tur Craco- viae. Dni Wi- dawski actio de Collegio Petrico- viensi irri- ta. Eleaemo- syna Au- gusti. nes, quae huic districtui imminere putabantur. Cessante tamen periculo in Octobre post acceptum fuit et Staniatkos reportatum. Post aliquot dies ab accepta inhibitione, nempe 10a huius, absolutio ab excommunicatione P. Christophori Angeli in eodem templo SSmae Trinitatis, ab uno Sacerdote, in frequentia populi, promulgaLa est. Cognoverat Praepositus Domus P. Provincialem nostrum Ilzae apud Episcopum Cracoviensem infirmum decumbere, ideo ad eum, cum P. Andrea Vąchocio, excurrit et 10a huius Ilzam venit ac inprimis tum ipsum Episcopum tum R. P. Provincialem de toto negocio nostro cum Academicis instruit. Sequenti deinde die petiimus ab Episcopo, ut tam R. D. Officialem quam DDos Academicos ad Nuncium Apostolicum, hona eius venia, citare possemus; id enim omnino esse necessarium etiam ipse R. P. Provincialis iudicaverat. Concessit tunc quidem id Episcopus liberalissime, sed postea nobis petentibus, ut eandem concessionem in scripto daret, valde aegre et cum multis disuasionibus eam dedit, de quibus omnibus tam Illmo Nuncio quam P. Gregorio Cislak, tanquam Generali Polonicae et Lituanicae Provinciae Syndico, perscriptum erat. Mfca Da Ligezina, soror R. D. Kretkowski Ganonici Cracoviensis, quam non ita pridem quidam perditus rapere voluerat, permittente Episcopo, 15a huius mensis, in templo S. Mathiae votum castitatis vidualis perpetuum publice fecit, deducentibus eam ad altare Ducissa Jaroslaviensi et Castellana Voinicensi Da Lubomierska, concionem habente, huic actui accomodatissimam, R. D. Andrea Lukomski, Canonico Cracoviensi. Eadem die lautissime tractavit omnes nostros R. D. Kretkowski in Domo Probationis et plurimos alios hospites. Joannis Baptistae Lancelloti Nuncii Apostolici decretum contra famosos libellos, quod 20a superioris mensis prodierat, per varia templa 27a huius promulgatum est Cracoviae. Per hunc mensem Mfcus D. Mathias W§zyk Widawski de Collegii Petricoviensis fundatione coeperat nobiscum agere et 15 millia pro hac re offerre ac alia polliceri. Sed totum hoc negocium brevi evanuit, nam et summa praedicta vix ad fundum, in quo esset Collegium exstruendum, sufficiebat et aliae magnae difficultates non deerant. Percepta eleaemosyna pecuniaria hoc mense erat fl. 467. Ex legato D1 Jordani fl. 150. A variis, qui sciri nolebant, fl. 100 A Palatino Cracoviensi fl. 84. A Ducissa Jaroslaviensi fl. 40 A D° Bobrownicki fl. 30. Ab aliis reliqui. Res datae 36 fl. constabant.

Annus 1623. 147 Gravis simultasinter duos nostros Benefadores,Dm Szydlowskiet Dm Bobrownicki, quae ad magnas caedes spectabat, 5a Septemhris Domi nostrae sopita est. Intelleximus 6a huius mensis revocala fuisse privilegia vivae vocis et per communicationem cum aliis concessa nostris, iterum nobis viva voce esse restituta. Sed non nmlto post erant deinde revocata. Varia erant proposita R. P. Nostro circa hortum Ad quae respondens, 9a istius mensis, supponit inprimis sicut teneri Professos ex causa iusfa restringere paupertatem, ita etiam ob voti reverentiam etiam in dubiis ad idem obligari. Deinde ad singula, quae erant proposita, talia dedit responsa: Ab opificibus domos horti inhabitantibus non posse nos, ratione habitationis, operas illorum viliori precio habere. Vaccas non esse in horto afcndas. Fructus, olera, rosas aliaque id genus, si superfuerint, non esse vendenda, sed danda pauperibus. Alvearia in horto non statuenda nisi pauca, eaque ad recreationem potius, quam ad usum ordinarium. Annotata haec sunt in libro primo Ordinationum inter responsa Admodum R. P. Nostri. Datum initium lectionibus Tbeologicis privatis nostrorum apud S. Pelrum, lla istius mensis, praelegentibus P. Nicolao Lancicio Rectore Scripturam, P. Agapito Dabrowski lam partem D. Thomae, P. Jacobo Golemowski De iure et iustitia. — Eadem die aclae gratiae, tempore mensae, Illmo Gabrieli Comiti a Tarnow Capitaneo Cracoviensi, in refectorio Collegii S. Petri, qui bona plusquam duorum millium annuorum Collegio donaverat et qui tunc cum nostris prandium sumpsit. Agebat vero gratias Paulus Moscicki, Theologiae auditor. Joannes Tracz Gninski Suffraganeus Posnaniensis, qui in nostris scholis et humaniora orania et philosophica ac theologica studia expediverat, uno vero vel altero mense, propter gradum Doctoratus, Cracoviae manserat, ob id, quod in Academia assecutus erat, omnium eorum, quae a nostris acceperat, obsequiorum videbatur oblitus et maximum nostri Ordinis hostem variis in locis sese declarabat Scripserat etiam, 16a istius mensis, Posnania litteras ad quendam Academicum Cracoviam, plenas odio virulento contra nostros. Sed utinam praediclum odium non magis illi obfuisset quam nostris. Habetur copia eius litterarum domi nostrae. Rmu8 r> Thomas Oborski Suffraganeus, 17a huius, ad nos veniens, per octo dies collectionem instituit eamque magna cum devotione expedivit. Venditis Speculi Magni exemplaribus, a P. Wysocki olim impressis, reddita pecunia Da« Annae Wnuczkownae, 19a istius mensis, quam ille mutuam acceperat pro impressione. Fecit Professiouem 4 Votorum P, Jacobus Pawlowski 21a istius mensis in templo S. Mathiae, P. Andrea Vąchocio Sacrum habente et eius vota excipiente. Girca finem huius mensis facta Varsaviae solennis protestatio contra R. D. Officialem Cracoviensem et contra Rectorem Academiae aliosque Academieos, nomine Pis Joannis Wielewicki, Praepositi Domus et P. Christophori Angeli. Missa etiam erat copia citationis contra eosdem a P. Gregorio Cislak, ad quem similiter Cracovia omnia ex libris extracta, nostro negocio servientia, erant remissa. Simultas Benefa- ctorum so- pita. Resolutio R. P«Nostri de iis quibus uti nonpossu- mus in nostrohor- to. 29. Initium lectionum Theologicarum pro nostris in S. Petro. Joannis Gninski litterae contra no- stros. Collectio Rmi Di Oborski. Debitum solutum Annae Wnuczko- wnae. 30 Protestatio contra Of- ficialem et Academi- cos.

Annus 1623. Pestis coepta desiit. Svnagoga Galvini- starum inscribitur PP. Ber- nardinis. Eieaemo- syna Se- ptembris. Dispersio Monasterii PP. Domi- nicanorum desiit. 10 Octo- bris me- moria vi ctoriae ex Turcis. Primitiae multipli- ces in tem- plis Craco- viensibus. Sacellum Bi Kostka extructum ad tem- plum S. Stephani. Doraina Kotkow- ska in g extremo morbo eius auxi- lium expe- ritur. Coeperat ita pestis saevire hoc mense, ut 20 domus intra moenia inficerentur, diligentia tamen Magistratus et inprimis gratia Divina non perrexit ulterius. Synagoga Calvinistarum, diruta, a Rege Serenissimo iure caducario data erat hoc mense Stanislao Lubomierski Pocillatori Regni, a quo postea inscripta erat PP. Bernardinis de Observantia. Accepimus eloaemosynae pecuniariae per Septembrem fl. 284 A Rmo D° Suffraganeo fl. 25. A Do Bobrownicki fl 70. A Ducissa Jaroslaviensi fl. 40. A D° Rab fl. 13. A D° Piotrowczyk fl. 50. Reliqui ab aliis. Res variae, ut duae tunnae vini a D° Paulo Rakoci; decem metretae tritici ab Abbatissa Stanialkoviensi; a Da Komorowska 4 vasa butyri et qualuor sexagenae casoorum; a Da Wieloweiska siligo et triticum ; ab aliis variis casei, butyrum, caro suilla et a D° Zwolinski bos etc, aestimatae sunt fl. 126. Mortuo, ut putabatur, peste uno ex Patribus Dominicanis, 8a Octobris, quia sine ullo disorimine cum eodem omnes fere conversabantur, magna trepidalio erat in monasterio et maior pars ad varia praedia discesserat. Quia tamen multo post tempore nihil innovatum erat, brevi domum redierunt. Ob Turcarum imperatorem ante biennium a finibus Regni fortiter reiectum, solenne festum ut 101 istius mensis perageretur in perpetuam gratiarum actionem quolibet anno, Pontifex Maximus Gregorius XVus permiserat. Ac proinde hoc anno datum ei rei initium Cracoviae et alibi per Dioecesim duratque id hucusque, licet festum non sit ad populum. Ad moniales in Grodek manentes, Virgine Selingowna habitum religionis accipiente, invitatur noster pro concione, 15a huius, per R. P. Nicolaum Moscinensem Dominicanum, Theologiae Doctorem, qui praedicti monasterii tunc curam habebat. Ibidem etiam tunc unus ex Patribus Dominicanis Primitias habebat eique duo Patres Bernardini ministrabant, quia ex monasterio SSmae Trinitatis non videbatur tutum aliquem vocare. In templo etiam S. Barbarae tunc unus externus sacerdos primitias cantabat. Novum et egregium sacellum Beato Stanislao Kostka a spectabili D° Joanne Mazurkowicz, cive Gracoviensi, exstructum, 22a huius mensis in usu esse coepit, in quam annua memoria eius inciderat. Huius beati fere sub hoc tempus singulare auxilium experta Mfca Da Kotkowska, Visnicii tunc manens et ex gravissima febri ita decumbens, ut iam animam agere videretur. Tunc ergo ad invocandam opem B. Stanislai et votum concipiendum inducta, mentem in Deum elevat et voce semimortua auxilium Beati implorat. Mirum veluti ex somno expergefacta, oculos aperit et sibi plene restituta, brevi convalescit. Aderat tunc praesens Anna a Stemberk Ducissa Ostrogiensis ac Jaroslaviensis, cum multis aliis, qui merum agnoscentes miraculum, Dominum in suo Sancto benedicebant. Locaverat Virgo Gatharina Zasanska tres, ut vocant, Portugalos cum olla

Annus 1623. 149 parva argentea in 30 aureis, a Superiore Domus acceptis, 30a istius mcnsis, sed iis redditis, 18a sequentis mensis accepit id, quod locaverat. Hoc mense Tartari cum Hungaris, a Gabore ut ferebatur immissis, irruperant in Moraviam et gravissime illam sunt depopulati. Eleaemosyna mensis Octobris in pecunia erat florenorum 152. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 25. Legati a Margareta Moscha fl. 60, quos Da Catharina Zurkiewicowa, 12a huius mensis, attulit. A Virginibus, pro piscibus mendicantibus, fl. 22. A P. Porembski fl 10. Reliqui ab aliis. Pultes variae cum carne suilla et 6 metretae tritici a Monialibus Staniatkoviensibus. Ab aliis etiam siliginis metretae 10, tela, panis, carnes, casei constiterunt fl. 91. Venit P. Matthaeus Bembus Cracoviam 4a Novembris, ut ex ordinatione Admodum Rdi Patris Nostri Praepositum Domus Professae ageret apud S. Barbaram et P. Joanni Wielewicki succederet, qui ab initio Augusti anni 1619 Domum hanc gubernabat. Conpositis ergo rebus variis et instructione sufficienti Successori relicta, discessit P. Joannes Wielewicki Calissium ad R. P. Provincialem, ut eius socium ageret ac itinerum comes esset, 8a huius mensis. Et P. Bembus statim ad Episcopum Cracoviensem litteras dedit, quibus ei de occupatione sibi iniuncta significavit, benedictionem pastoralem ad munus rite obeundum postulavit et promptum animum ad serviendum cum suis domesticis obtulit. Respondit ad has litteras Episcopus humanissime, concesseratque ea, quae episcopi ratione casuum reservatorum episcopalium, concionum et approbationum ad confessiones Domui nostrae a multo tempore concedere solent. Prodiit 9a istius mensis Instructio Admodum Rdi P. Nostri circa litteras missa, 19 continens capita: lum De perspicuitate scripturae, 2llm De iis, quae in litteris curanda generatim; 3um De litteris Provincialium, 4um De litteris Consultorum; 5um De litteris Soli, 6um De triennalibus et annuis Catalogis, 7lun De informationibus et relationibus ad gradus; 8,,m De informationibus ad gubernandum; 9um De iudiciis examinatoruin ad Professionem; 10um De Suffragiis defunctorum; llum De Summariis defunctorum; 12um De aggregationibus Congregationum et Communicatione meritorum; 13um De iudiciis Censorum librorura ad editionem; 14um De formula Votorum, 15um De Congregationibus Provincialibus; 16um De tractatibus ad alienandum, de contractibus et aliis huiusmodi; 17um De informationibus ad dimissionem; 18um De litteris annuis, Historia vel supplementis Historiae Domorum et Collegiorum, 19um De modo et tempore soripturas Romam mittendi. Haec Instructio, sicuti ad omnes Provincias, ita et ad nostram missa fuit et quia in librum primura Ordinationum relata est, ideo de illa nihil hic amplius dicendum est Dedicationis templi nostri festum in 12am huius mensis inciderat. In eo R. D. Wilcogorski Sacrum cecinit et apud nos prandium sumpsit, cum R. D. Archipresbytero Trcinski et cum nostris a S. Petro ac a S. Stephano. Eadem die celebre martyrium Josaphati Konczewicii, Archiepiscopi Polocensis, fortissimi et zelosissimi unionis cum Ecclesia Romana inter schismaticos promotoris, qui Vitepscii a schismaticis. unio- 31. Irruptio Tartarorum in Mora- viam. Eleaemosyna Octo- bris. P. Mat- thaeus Bembus fit Praeposi- tus do- mus. P. Wieiewicki socius Provincialis. Episcopus concedit nostro Praeposito varia. Instructio circa litteras Admo- dum R. pris Nbstri continens 19 cupita. 32. Dedicatio tempti no- stri. Martyrium Josaphati Konczewi- cii.

150 Annus 1623. Eleaemosyna Novembris. Festum S. Xaverii et S. Barba- rae. 33. Missio Sadecensis. Adventus R. P. Provincialis. Missio Visnicensis. nem impugnantibus, crudelissime occissus est. In eius occisi cadaver cum barbari iidem schismatici deseviissent et ex iis una vetula tum puncturis linguae tum vellicationibus capillorum erudelem rabiem exsaturasset, illud tandem in aquas deiecerunt, ex quibus lumine mii-aculoso proditum. extractum deinde fuit et honorifice sepultum. Adeo atroci schismaticorum barbarie commotus Sigismundus III Rex, Commissarios suos, quorum Supremus erat Leo Sapicha, Palatinus Vilnensis, Vitepscium misit ad inquirendos et poena debita afficiendos iniquissimae caedis authores. Fecerunt illi libenter, quod iniunctum erat et non paucis extremo supplicio affeetis in totam Vitepscensem civitatem, quae etiam huius cladis complex erat, ita adverterunt, ut eam iure civitatis in perpetuum privaverint et in ordinem paganorum atque rus colentium cives eius redegerint. Sed de his fusius tum acta praedictae Comissionis, tum vitae et martyrii eius descripta historia, quae passim manibus teritur et brevi etiam imprimetur, sicut et concio de illis non ita pridem P. Fabiani Bierkovii Doctoris Theologiae est impressa. Mensis Novembris eleaemosyna pecuniaria erat fl. 240. A variis per P. Wagrowski fl. 100. A Virginibus mendicantibus fl. 19. A Mfco D° Castellano Ravensi 1) fl. 40. A Da Sremska fl. 10 A Da Wieloweiska fl. 10. Ab Abbatissa S. Andreae 2) fl. 15. Reliqui ab aliis. Prandia a Da Rakowa, Da Formankowicowa, Da Gortacka et ab aliis: panes, pisces, carnes, casei fl. 62 constabant. Festum S. P. Francisci Xaverii, 2a Decembris more consuelo solenniler peractum, sicut et festum S. Barbarae Virginis, 4a eiusdem, in utroque pontificaliter canente Rmo D° Thoma Oborski, Suffraganeo Gracoviensi, qui in festo S. Xaverii prandiurn nobis suo sumptu praebuit, quo etiam festo P. Jacobus Golemowski mane in Sacro cantato est concionatus. In festo autem S. Barbarae Sacrum Rorate cecinit R. D. Bobola Gaspar Canonicus, qui simul cum Rmo D° Suffraganeo, R. D. Andrea Lukomski, Erasmo Kretkowski, Stanislao Garwaski, Canonicis, peculiaribus nostra Societatis benefactoribus, in refectorio nostro cibum sumpserunt P. Melchior Sulkowicz profectus est Saczum, 6a huius, rogatu Monialium, ad earum confessiones excipiendas et ad alia subsidia spiritualia eis praebenda. Socium habuit Lucam Klein. Venit R. P. Provincialis Georgius Tyszkiewicz, 22a istius mensis, cum P. Joanne Wielewicki suo socio, et primo Domus S. Barbarae, postea Domus S. Stephani visitationem instituit. Redierunt Visnico, ab Illma Ducissa Ostrogiae, P. Stephanus Wagrowski et P. Petrus Kamocki, 23a buius mensis, ubi duobus fere mensibus degebant, eo enim ob pestem Ducissa sese contulerat, quae plurimas domos Cracoviae occupaverat. Ex civibus tamen Cracoviensibrus vix ali- 1) Philippus Wolucki. 2) Anna Szypowska.

Annus 1623 151 quis hanc ob causam discesserat, quia frigoribus brevi futuris sopiendam pestem iudicarant, quod et factum est. Mortuus erat concionator ordinarius Bmae Virginis Parochiae Gracoviensis R. P. Piekarski Dominicanus, et Consulares Cracovienses multi in aliquem ex nostris, praecipue vero in P Matthaeum Bembum, qui etiam in festo S. Stephani in aede eiusdem Sancti iussus erat ut concionaretur et avide a civibus auditus est. Sed armatae preces Dueis Georgii Zbaraseii, Casteilani Gracoviensis, et Comitis a Tęczyn, Palatini Cracoviensis, et Stanislai Lubomierski, Poccillatoris Regni, effecerunt apud Consulares, ne noster aliquis eligeretur. Itaque 29a huius, electus est R. P. Erasmus Dominicanus, qui Priorem tunc agebat. Venit ultima huius mensis P. Benedictus Sofo ex Hispania Cracoviam, ut hinc in Lituaniam pergeret et in Vilnensi Societatis iSrae Academia Scholasticae Theologiae Professorem ageret. Id enim ab Admodum R. Patre Nro Provincia Lituaniae pelierat. Hoc anno contigerat celebris quaedam visio Bi Stanislai Kostka, Danieti Bonikowski, idioteae, ostensa, quae in anno Dni 1627 in Septembri refertur, quia tunc primum de illa cognitum erat, ac propterea ibidem legonda. Per mensem Decembrem accopimus eleaemosynae in pecunia fl. 335. — A Ducissa Jaroslaviensi 110. A Rmo Cracoviensi Episcopo fl. 15. A R. D° Archipresbytero fl. 22. A R D. Bobola Canonico Craeoviensi fl. 17. A Regni Pocillatore fl. 24. A variis collecti fl. 70 A D° Philippo bibliopola fi. 12. A Dno Rab fl. 13. Reliqui ab aliis. Tam siligo, hordeum, tridcum, pisa, vinum, crematum, carnes, panes, pisces, haieces, butyrum, aromata, teia, a variis submissa, fl. 228 constiterunt. Iam templi eleaemosyna per hunc annum erat fl. 1198. In rebus autem: lampas argentea, casulae nigri holoserici et varia alia linea plusquam 100 fl. sunt aestimata. Quae ad certum anni mensem referri non poterant, illa inprimis sunt. Viginti aliquot haeretici ad Ecclesiam opera nostrorum redierunt, ut interim ordinaria omnia missa faciamus, qualia sunt sacramentorum Eucharistiae et Poenitentiae administrationes, carcerum et xenodochiorum vrsitationes, verbi Dei, tam in nostro templo, quam in aliis praedicationes. Ostrogiam hoc anno quatuor nostri Sacerdotes evocati, quod a multis catholicis pridem desiderabatur, ibique sedem fixerunt. Est autem Ostrogia celebris civitas ih Volhinia, Ducum quondam Ostrogiensium sedes; confluentibus tribus fluviis, mura, propugnaculis ac loci natura satis bene mundta. Ineolae quondam erant soli Rutheni iique sehismatici, nam Dynastae loci schismatis graeci erant tenacissimi promotores, unde hoc loco Academiam schismaticam exstruxerant, tanquam suae religionis arcem; sed iam tam catholici quam schismatici in ea morantur, quamvis Judaeorum colluvies utrosque fere et numero et opibus superet. Goeperant postremi Ducfes Ostro- Mortuo Concionatore Bmae Virginis Dominicano P. Pie- karski, Eligitaralter Dominicanus R. P. Eras- mus Adventus Pis Benedicti Sofo. Visio de B. Stanislao. Eleaemosyna Decembris. Eleamosyna templi annua. Haeretici conversi. Residentia Ostrogiensis hoc anno coepta. Qualis civitas 0-strogia.

152 Annus 1623. Ab Anna Ostrogien- si Ducis- sa Palati- na Vilnen- si evocan- tur nostri. Et Ostro- giae collo- cantur ac fundantur. Schismati- cis et Ju- daeis ini- que id fe- rentibus. giae, catholici facti, rem catholicam in hac civitate promovere, sed iis morte sublatis, soror illorum germana, Anna ab Ostrog (quae Carolo Chodkievicio, Palatino Vilnensi, supremo contra Osmanum Turcarum imperatorem, exercituum Duci, nupserat) eam totam curam obviis ulnis suscepit. Marito enim defuncto, cum quo non integro anno mansit, iustis persolutis, licet ingenti curarum mole pressa fortunarumque variis detrimentis affecta, nostris Ostrogiam evocatis et bona, pro Collegii sufficienti fundatione, offert et aream pro fabrica Collegii, plusquam 18 domibus coemptis et subrutis, offert. Molestus fuit valde adventus nostrorum tum schismaticis bene ominantibus, quod eorum iuventus, defunctis Ducibus schisma promoventibus, per nostras scholas a schismate esset deducenda, tum Judaeis, quorum domus non paucae pro area Collegii erant coemendae, qui etiam ingentem pecuniam offerebant ad nostros ex illo loco dimovendos, sed nihil effecerunt. Statim vero nostri collocati Ostrogiae, consueta Societatis munia exercentes, maximum catholicorum amorem sui excitarunt et multorum etiam schismaticorum, quem in dies magis augendum non dubitamus. I. Numerus Nostro- rum. Adventus Ducissae Jaroslaviensis. A. P. Melchiore Sulkowicz in missione Sadecensi Annus Domini 1624. Mutio Vitellesco Societatis Jesu Praeposito (lenerali, Georgio Tyszkiewicz Praeposito Provinciali, Matthaeo Benibo Domus Professae Cra- coviensis Praeposito. Viginti quinque ex nostris numerati in domo S. Barbarae per hunc annum; Sacerdotes videlicet quindecim, Goadiutores octo, duo Scholastici ad mensam legentes Festum Circumcisionis Domini more consueto, magna populi frequentia devotioneque solenniter peractum 2a Januarii prodiit Cracoviae liber de Perfectione P. Georgii Tyszkiewicz Sociefatis Jesu, S. Theologiae Doctoris. Venit Cracoviam Visnicis Illustrissima Ducissa Jaroslaviensis, 3a istius mensis, cum iam Dei gratia omnia a peste Cracoviae essent tuta. Venerat cum ea P. Hermolaus Buchowski cum suo socio et per aliquod tempus Cracoviae moratus est. Rediit Saczo P. Melchior Sulkowicz, 13a huius, optime navata opera monasterio Virginum illius loci. Viginti Virgines exereitationibus spiritualibus excultae omnes fere totius vitae confessionem fecerant, exhortationes de instituto religioso quotidianae per unam hebdomadam, clauso templo (praeter alias hebdomadarias) ad eas institutae, magno cum fructu et religiosae disciplinae ac praesertim votivae paupertatis reformatione. Vir nobilis, qui a monasterio graviter dissidebat, cum eodem in gratiam pristinam est restitutus. In festo B. Cu-

Amrus 1624. 153 negundis, Sadecensis monasterri Fundatricis et Patronae, ad maximam concurrentem plebem nobilitatemque ex Polonia vicinaque Hungaria de gravitate peccati mortalis in communi et deinde contra usuras, luxuriam, Sacramentorum abusum ac impudentem in Gonfessione pudorem, quo peccata reticentur, conciones institutae, ex quibus plures contractus illiciti correcti ot restitutio iis, qui iniuste lucrabantur, iniuncta, unaque multis annis peccata occultans, gemebunda integram Gonfessionem instituit, adiungens se auditae concionis memoriam nunquam deposituram et dolens, quod hucusque ab bominibus Societatis abhorruerit P. Matthaeus Bembus Praepositus per litteras Lucae de Bnin Opalinski evocatus ad concionandum in funere Andreae Opalinski Episcopi Posnaniensis, superioris anni 19a Decembris Ciazyni mortui, discessit Cracovia 16a huius. Caverat enim testamento defunctus, ut in eius funere dictus Pater concionaretur, quod et fecit in magna Illustrium virorum et Magnatum corona, 31a istius mensis eiusque concio sequenti mense, ut suo loco patebit, est impressa. Rebus Gracoviae in qualibet nostrorum domo ordinalis R. P. Provincialis discessit Cracovia Jaroslaviam versus, cum suo socio P. Joanne Wielewicki, 18a huius mensis, quem etiam postea Jaroslaviae ideo ad lam usque Martii relinquerat, ut Patribus tertianis, infirmante tunc P. Ghristophoro Angelo, praeesset. Mfca D. Lubomierska, Gastellana Voinicensis, 27a huius mensis, multis praesentibus, in templo nostro candelam cerae candidae cum serto floribusque deposuit super tumulum pientissimae Virginis Barbarae Langae et Sacrum de SSma Trinitate in gratiarum acttonem curavit fieri. Palam vero illud audientibus referebat, se genu ita habuisse obduratum, ut usum pedis habere non posset. Cumque frustra medici et chirurgi remedia adhiberent, se praedictae Virginis opem ac orationes invocasse et statim ex pede affecto sanie erumpente, intra aliquot horas sanitati restitutam fuisse, medicis id manifesto miraculo attribuentibus. Varii post homines piae huius Virginis auxilium invocare eiusque sepulchrum cereis ornare coeperunt. Hoc mense Jacobus Naiman, Academiae Rector, Joannem Rusel, Auditorem Theologiae, eam solam ob causam, quod nostros extolleret et addictus nostris esset, ex Bursa abire iussit, sed provocante ad Episcopum, iterum cum eo concordiam iniit. Alium similiter adolescentem idem Rector eandem ob causam ex praedicta Bursa expedivit. Ita iste homo, minima arrepta occasione, odium nostri patefaciebat. Sub idem tempus reliqui Academici variis modis conabantur avertere studiosos a Congregatione Bmae Virginis Assumptae. Zaportowicz etiam Collega maior asperis et iniuriosis verbis publice contra nostros debachabatur. Wielewicki IV. 20 multa pia facta. In funere Episcopi Posna- niensis conciona- tur P. Bem- bus. Discessit P. Provin- cialis Cra- covia. 2. Da Lubo- mierska sanatur miraculo- se, implo- rata ope Barbarae Langae, cui votum solvit. Jacobus Naiman eiecit ex Bursa quosdam, quod nobis fave- rent

Theologia Antilogica P* Tysz- kiewicz. Eleaemo- syna Ja- nuarii. Staniatkis concio fu- nebris per nostrum. 3. . P. Joannis Ponecii Patria, Aetas. Studia in saeculo. Tngressus in Societatem. Studia in eadem. Occupationes va- riae in Concioni- bus per annos 20. In guber- natione per annos 12. 154 Annus 1624. Hoc anno prodiit liber P. Georgii Tyszkiewicz contra haereticos tali titulo: Theologia Antilogica seu contradictiones Lutteranorum et Calvinistarum, impressus Cracoviae in 4. Pecuniariae eleaemosynae accepimus mense Januario fl. 434. Ab Episcopo Cracoviensi 100. A Marsalco Regni D° Wolski fl. 100, quos ab eo tulit P. Szembek 15 huius. A variis collecti per P. Wągrowski fl. 100. A quodam fl. 50. A Sądecensibus Virginibus fl. 24. A Palatino Cracoviensi fl. 28. A quodam fl. 10. Reliqui ab aliis. Frumentum a Mfco D° Oeconomol) et a Staniątkoviensibus Monialibus, quae eliam caseum ac butyrum miserunt et mappam. Lepores a D. Komorowska et ab aliis aliae carnes, vinum, casei, fl. 76 sunt aestimata. In funere Virginis Lodzinska, Monialis Staniatkoviensis, concionatus P. Joannes Sepielcius, rogatu Abbatissae illius monasterii2) 5a Februarii. Obiit diem suum P. Joannes Ponecius domi nostrae 6a huius mensis, post tertiam horam pomeridianam. Natus is honestis parentibus, in oppido Maioris Poloniae, Poniec dicto. Ex annis aetatis 71, in Societate 48 consumpsit, quam iam maturus et Artium Baccalaureus in Academia Cracoviensi creatus, ingressus erat. Post rudimenta enim litterarum Poneci et Crobiae peracta, humanioribus litteris tum in Collegio Lubransciano Posnaniensi (nondum enim nostri Posnaniam venerant), tum in Academia Cracoviensi, studens in eadem, Philosophiae dedit operam et lauream Baccalaurei, ut diximns, adeptus est, in pluribusque oppidis ac demum in schola cathedralis ecclesiae Posnaniensis iuventutem docuit. Iam enim sub illud tempus Collegium Lubranscianum desertum erat atque ita usque ad Andream de Bnin Opalenski, Episcopum Posnaniensem, perdurabat, sub quo iterum impensis Mfcorum DD. Rozrazeviorum restitutum, Academiae Cracoviensis Magistros habet et non exiguum discipulorum numerum recenset, etiam hoc tempore. Ingressus Societatem anno 1576,10a Augusti, Philosophiae tribus et Scholasticae Theologiae aliis tribus studuit et post docuit humaniora per tres annos et casus conscientiae per duos, quibus etiam resolvendis domi praefuit Calissii, per 6 annos. Concionatorem ordinarium agebat Calissii, Jaroslaviae, Sendomiriae, Cameneci, Premisliae, annis fere 20; ad id enim munus velut a natura videbatur formatus, ob vocem gravem, sonoram et ob oris totiusque corporis dignitatem. Diligentiam eius in parandis concionibus testantur aliquot tomi in folio, exquisito charactere propria eius manu conscripti, qui rerum copiam et multorum librorum lectionem demonstrant. Multum et haereticis et catholicis suis concionibus profuit, nec paucis in locis iucunda eius memoria, eo maxime nomine, quod multi ab haeresi liberati, fidem catholicam post Deum illi acceptam referant. Praepositum scholarum Pultoviae et Lublini aliquot annis egit. Collegium Jaroslaviense per sex annos, Residentiam Leopoliensem, Camanecensem, Premisliensem per alios sex gubernavit difficillimis temporibus. Et quidem sub eius rectoratu cum tota civitas Jaroslaviensis ( Witkowski Stanislaus. 2) Anna Caecilia Trzcinska.

Annus 1624 155 cum Collegio ac templo nostro conflagrasset, habebat pauper, quod ageret, in reparando templo et Collegio. Formatus coadiutor spiritualis factus anno 1595, die 22a Octobris. Senio ac variis morbis et ad extremum hectica febri lente consumptus, die supradicto, postquam Sacramentis consuetis sese munivisset, mortuus est, zeli proximorum, modestiae ac morum suavitatis, devotionis aliarumque virtutum specimina relinquens, et sequenti die more consueto in communi sepulchro est sepultus in sacristia. Prodiit Roma 7a huius declaratio Cardinalium de eligendis Conservatoribus, quae in Synodo Provinciali postremo impresso videnda est. Litterae Cardinalis Ludovisii ad Joannem Baptistam Lancellotum nomine Summi Pontificis Urbani VIII, 10a huius mensis datae de negocio inter nostros et Academiam componendo, permoverant praedictum Nuncium, ut Nostros et Academicos ad se evocaret Varsaviam, ut privilegia sua ostenderent utrique, quibus nituntur et nostri ad docendum Cracoviae et Academici ad prohibendas nostras scholas. Exhibuerunt nostri privilegia, etiam ipsius Academiae et plurima alia. Academici vero nihil attulerant. Vide ea de re datum testimonium Nuncii Apostolici Lancelloti 8a Aprilis, anno 1626, quod positum est in libello Antigratis fol. 908. Rediit Radlino P. Praepositus, 13a huius, quo se contulerat superiori mense cum Stanislao Piatkovio et P. Andrea Kanski, quem Calissio secum duxit, ut Procuratorem Domus ageret in acquirendis extra urbem eleaemosynis. Concio funebris a P. Matthaeo Bembo, Radlini habita in funere Episcopi Posnaniensis, impressa est Cracoviae 20a huius mensis et postea variis distributa. Ordinatio de amovendis externis a nostra sacristia coepit in praxim reduci, 23a huius, domi nostrae; tunc enim servitor externus ab ea amotus est. Res iucunda Cracoviae in uno puero hebraeo ad baptismum adducto, 27a huius contigit, quae ita processit. Parens praedicti pueri, Posnaniae1) conversus opera nostrorum et sacro fonte ablutus, in honorem S1 Patris Nostri Ignatii nomen acceperat, uxor vero eius Judaea cum filio quadrienni Cracoviae manebat. Cupiens ergo filium christianis sacris adiungere, Cracoviam venit, domi nostrae, ne Judaeis innotesceret, sese occultat et per R. P. Erasmum Koniuszewium, Ordinis Praedicatorum, primarii parochialis templi Cracoviensis Ecclesiastem, litteras ad Comitem de Tęczyn, Palatinum Cracoviensem, Gradus Formati Coadiuto- ris. Mors. 4. Declaratio de eligen- dis Gon- servatori- bus. Litterae Ludovisii Cardinalis ad Lancel- lotum de compo- nendo ne- gocio inter nos et A- cademiam. Concio funebris Bembi impressa. 5. Judaeus baptizatus facultatem repetendi a Judaeis filii a Pa- latino ob- tinet. 1) De Judaeo hoc invenitur quoque mentio in Mscr. Annales Colleg. Posn. fol. 95 »Eidem pecunia a Posnaniensibus Judaeis debita ut persolveretur, curatum est a nostris«.

Annus 1624. Deferuntur litterae Palatini ad Judaeos. Varie impediunt, ne puer extradatur. Pollicenturtandem sequenti die, se in manus Judicis Christiani pue- rum tra- dituros. Muneribus variis corrumpere tentant. 6. Adit No- ster cum Pre Domi- nicano Ju- dicem. Et post varia cum Iudice, pergunt in oppidum Iudaicum. obtinet, in quibus petebatur, ut parenti neophyto filium repetendi potestas fieret, nec Iudaei ullo ad id essent impedimento. Facit Palatinus, quod ab eo petebatur et litteras in hoc negocio ad Iudaeos dat. Cum autem difficultas in eo esset, qui litteras Iudaeis deferre vellet, ob varios respectus variis id detrectantibus, Pis Friderici Szembeci industria duo reperti viri nobiles, qui a Praelatis Gracoviensibus numeroso conquisito famulitio, neophyto parente in veste peregrini et uno oculo instar coeci velato praeeunte, oppidum Judaeorum ingrediuntur et non domum tantum, sed etiam cubiculum, in quo puer cum matre erat, intrant, primores Judaeorum advocant, mandatum Palatini in scripto offerunt. Hic parens pueri, cum velum ab oculo reiecisset, a filio gestiente agnitus, qui etiam ad eum, Judaea matre relicta, accurrere non dubitavit. Iudaei interim aliquid se facturos negare, Palatinum fraude circumventum vociferari, neophytum ingentibus contumeliis onerare, alii denique portas occludere oppidi contendunt, ne puer ex eorum manibus extorqueretur. Sed neophytus cum illo comitatu fortiter eorum impetum reprimebat et ut ignitus Ignatius se filii saluti omnia pericula posthabere palam ostendebat. Concertatione ad noctem perducta, eo res venit, ut Judaei in manus sui ordinarii Judicis, hominis christiani, se die postera puerum tradituros bona fide reciperent. Sequenti post die, pro sua iudaica astutia, nobiles illos viros puerum repetentes, imo et ipsum neophytum muneribus expugnare aggrediuntur, rerum irrito conatu. Fit certior de omnibus P. Fridericus Szembek et statim, exorato praedicto P. Erasmo Dominicano, ut se tam praeclari incepti exhiberet adiutorem, Hebraeorum adit Judicem et simul cum P. Dominicano urget, ut iuxta mandatum Palatini filius in patris veniat potestatem. Tergiversari ille1) afiirmans iuri naturali contrarium esse, puellum quadriennem, sui impotem, e sinu invitae matris abstrahere et baptismo initiare. Respondet noster, non se venisse cum P. Dominicano ob dubiitheologici resolutionem, de quo satis illis constaret, sed ut Palatini mandatum exequeretur. Pergebat ille cunctari, dum statim nostro suggerente P. Dominicanus illi denunciat, se eius tergiversationes Palatino per litteras significaturum. Metu hoc incusso, iubet iudex, ut puer ex oppido iudaico Cracoviam adduceretur; cumque Judaei tumultum praetenderent, ipsemet Judex Nostro et P. Dominicano comitibus, ad 1) coepit.

Annus, 1624 157 Iudaeos se confert et frustra iis munera offerentihus, puerum adduci iubet et adductum parenti tradit. Laetissimus parens, sublatum in brachia filiolum, comitante Judice inter Nostrum et Dominicanum incendens, ex oppido Iudaeorurn effert, matre interim pueri lamentis muliebribus omnia complente. Cracoviam cum ventum esset, iucundum omnibus exhibitum spectaculum, qui Nostrum cum P. Dominicano in hac re praeclara operas iunxisse suspiciebant. Varias calumnias contra nostrum Iudaei postea Palatino scripserant, sed totam mendaciorum nubem P. Dominicanus Palatino detexit illique abunde satisfecit. Detentus aliquantum parvulus in nostra S. Barbarae domo, traditus deinde piae matronae, cum omnia fidei rudimenta didicisset lingua polonica, cuius antea nullum usum habebat, ipsa Dominica Laetare, quae in 18am Martii inciderat, ab Episcopo Luceoriensi Suffraganeo Gracoviensi, Thoma Oborski, in primaria civitatis parochia gmae Virgmis baptizatus est, Patrino Civitatis Consule1) et Patrina Cristina de Gaiow Myszkowska, Castellana Oswiecimensi, assistentibus. In honorem S. Francisci Xaverii nomen Francisci accepit, erga quem parens ipse, sicut et erga S. Ignatium, praecipua devotione afficiebatur. Eadem 27a Februarii pro felici Comitiorum Regni exitu habita est in nostro templo oratio diurna cum triplici concione. Peragebantur enim tunc Comitia Varsaviae et in iis plurima ad defensionem fmium Regni, ad cohibendam licentiam militarem et ad contributiones decreta sunt. In fine huius mensis Nobilis D3 Duracz, Procurator, egressus e templo parochiali, a Dno Modliszewski, Capitaneo Lomzensi, primo aliquot vulneribus affectus, deinde crudeliter in coemeterio occisus. Fugerat ex civitate D8 Modliszewski et postea, reconciliato Episcopo, tanta res impune abiit. Per hunc mensem copiosa nobis a variis concessa eleaemosyna, tam in rebus quam in pecuniis. Et in pecuniis quidem accepimus fl. 925, nempe 500 fl. Adductum puerum Iudexred- dit Palri. Defertnr puer in Ci- vitatem. fnsiructus fidei rudi- mentis. Baptizatur iti templo Parochiali SSmae Vir- ginis. Oralio diurna in nostro templo pro exitu Comitiorum. Violatio templi pa- rochialis et coeme- terii. Eleaemo- syna Fe- bruarii. *) Consules pro hoc anno erant a palatino Cracoviensi, Joanne comite a Tenczyn, nominati: Alantse Sigism., Hippolith Paul., Conradt Stan., Naiman Christoph. med. dr., Biderman Georg., Gruszczynski Matth., Nagoth Ada., Blanki Ludov. (cfr. Acta inscriptionum Spect. Senatus Cracov. Mscrpt. Archiv. veter. Mon. urbis Crac. nr. 34 f. 336). Cum autem ex his solus Biderman saepius apud PP. Societatis versaretur, puto ipsum in mente habuisse auctorem nostrae Historiae. Ex libris baptisatorum ecclesiae paroch. B. M, in circulo Crac. facile id comperi possit, sed libri hi incipiunt demum ab anno 1630T

158 Annus 1624 7. Pro mortuo Lau- rentio Gembicki Archiepiscopo Sacra et orationes in- dictae. Malevoli effecerant, ut a nobis ante mortem esset alienus. Georgius Hungarus inextremo morbo per S. P. Ignatium iuvatur. Dux Zba- rascensis concionem Pis Bembi benigne accepit et legit. Missio Sta- niatkos. Festum S. Joachimi. legati a quodam. A D° Luca Opalenski Marsalco fl. 150. A Palatino Lanciciensi 1) fl. 100. A D° Zegocki iudice fl. 50. Legatum redditum per Dm Olbrichtum fl. 55. A Coniuge D1 Palatini Lanciciensis fl. 30. Reliqui ab aliis. Frumentum, carnes, casei, butyrum, panes, vinum et alia minutiora constiterunt fl. 161. Perlato nuntio Cracoviam de obitu Laurentii Gembicki, Archiepiscopi Gnesnensis et Regni Primatis, qui superiori mense contigit, in templo nostro Sacra ab omnibus Patribus habita funebria, cum Sacro cantato, exposito in medio cooperto feretro, supra quod mitra pontificia fuit imposita, la Martii. Fratribus etiam omnibus pro eodem coronae erant indictae. Magnus omnino is vir erat in Republica et post episcopatum Gulmensem, cum quo simul Regni Cancellarius erat, ac Vladislaviensem, ad archiepiscopatum praedictum pervenerat, singularibusque talenlis ad munia tanta obeunda egregie erat instructus. Societatis etiam nostrae fuit longo tempore amantissimus, nec immemor disciplinae, quam in nostris scholis Posnaniensibus, circa ipsum earum initium, hauserat. Sed nonnulli Praelati, Societati nostrae malevoli, eum non mediocriter contra nos concitaverant aliquot annis ante mortem et eo deduxerant ut Seminarium Calissiense, nostrae curae ex fundatione Stanislai Karnkovii eius antecessoris commissum, nobis per decretum in Synodo factum et deinde per Praelatos immissos eripuerit. Unde litem ei intendere debebant nostri, ex qua et ob quam plurimae alienationes sunt secutae. Dnus Georgius Hungarus, civis Cracoviensis, parum devotus et nostrae Societati minime affectus, dum ob fobrim gravissimam in extremo esset vitae periculo et a medicis iam esset derelictus, suasu confessarii votum S. P1 Ignatio mmcupasset, 12a huius mensis, statim a febri liberatus est et omnium opinione citius pristinae valetudini restitutus, tabellam argenteam ad aram S. Ignatii affixit ac de eo cum tota sua familia Sacrum audivit. Concionem suam funebrem, superiori mense impressam, cum P. Bembus Praepositus Domus per Dm Kotkowski Georgio Duci de Zbarasz, Castellano Cracoviensi, 13a istius mensis, misisset una cum litteris, benigne eam accepit ac legit, postea tamen nihil de odio, quod contra Societatem perpetuo habuit, remisit. P. Andreas Kanski cum P. Adamo Ustinio missi sunt Staniatkos ad Moniales, 18* huius mensis, ibique per unam hebdomadam et confessionibus excipiendis et concionibus faciendis vacabant. Festum S. Joachimi ex praescripto Gregorii XV1 Pontificis Maximi, 20* istius mensis, celebrari coepit. ( Adamus Czamkowski.

Annus 1624. 159 Missio Tinecum. et Bolechowicos. 8. Clepardiae dum suc- cessive in una domo 4 moriun- tur Ascrihitur id malefi- cio Et effosso primo cadaveri caput palla amputa- tur Sicque re- stituitur incolumitas domui. Quid in hac re li- ceat, quid non. Eleaemosyna Martii. - Ds Harvat Legatus Caesareus ad Regem. Ivit P. Praepositus pro festo S. Benedicti Tinecum cum P. Melchiore Sulkowicz, invitatu Stanislai Lubinski Episcopi Luceoriensis et Abbatis Tinecensis, ibique a Sulkowicz habita concio. P. Joannes Zegocki cum uno Scholastico missus Bolechowicos, 29a huius, ad iuvandum parochum. Sub fmem huius mensis Clepardiae, in platea longa vulgo dicta, apud fabrum ferrarium, dum in Februario quaedam mortua fuisset et sepulta et eam deinde brevi alia et tertio puer, vix aliquo morbo praecedente, secuti essent, a Magistratu chirurgi ac medici mittuntur, ut intelligerent, an aliqua essent pestis initia nec ne, et domum interim fabri clausam esse volunt. Renuntiant medici nulla pestis signa esse tam in foemina quam in puero. Et id dum fit, quodam loco alia foemina moritur illius domus, in qua etiam nullum prorsus pestis signum erat. Itaque dum varii ea de re consuluntur, concluditur per maleficium id fieri. Effoditur igitur illius feminae, quae primo mortua fuerat, cadaver, quod inventum est ore ad terram conversum et a capite ad cingulum totum rubeum ac mandens linteamina. Clepardenses ergo, suorum sacerdotum consilio, palla ferro acuto circumducta caput cadaveris truncant, unde media fere olla recentis cruoris effluxit, licet a tribus septimanis cadaver fuisset sepultum. Suspectae post domui, in qua nonnulli adhuc periclitabantur, incolumitas restituta est. Quae in hac re illicita fuerint et an aliqua ex iis licite fieri possent, considerent Theologi Morales, quorum in illa quaestione: An liceat maleficii signum destruere ad obtinendam sanitatem, communis est resolutio, quod liceat et malefico ipsi et cuicunque alteri, sive sit unicum pactum sive duplex, modo ille, qui destruit signum, habeat intentionem destruendi pactum initum, non autem servandi vel cofirmandi. Vide Fillucii tom. 2, tractatum 24, cap. 8, qu. 5a, ubi citat Lessium, Sanchez et Suarez. Eleaemosyna mensis Martii pecuniaria erat fl. 270. A D° Razik, ad rationem 200 fl. post mortem Catharinae Swietkowna, fl. 60. A D° Wizenberg fl. 40. Ab Episcopo Gracoviensi fl. 25 A Palatino Cracoviensi fl. 28. A D° Ozarowski fl. 10. A D° Bialobrzeski fl. 10. A variis collecti fl. 20 A reliquis alii. Frumentum, vinum, pisces, halecum duae tunnae, aromata submissa constiterunt fl. 217. Venit ad nos la Aprilis P. Mathias Hainal Hungarus, qui additus erat comes profectionis Mfci Di Horvat Hungari, ad Serenissimum Regem Caesarei Legati, qui Varsavia cum redirent Cracoviam, inde ad Caesarem redituri, nos inviserunt. Sumpsit prandium apud

160 Annus 1621 9. Die Parasceves in nostro templo se- puichrum Dominiin- cenditur. Extin- guunt no- stri in- cendium Et iterum extempo- raneum sepul- chrum a- Jiud po- nunt Magna o- mnium admiratio- ne et sa- tisfactio- ne. Declara- tiones de- votae in illo. 10. Christophori Ducis in Zbarasz litterae et eleaemosyna. In Miechoviensi solennitate nostri concionantur. eundem Legatum cum Patre praedicto, 2a huius, P. Praepositus et iterum cum eodem apud Dm Ważyński quarta huius, qua etiam D8 Harvat Cracovia discessit. Die Sancto Parasceves, qui in 6am huius mensis inciderat, a funesto casu divina benignilate sumus servati. Exstructum erat in templo nostro more recepto sepulchrum pro SSmo Christi corpore, opere eleganti. Tabulatum ligneum eius structurae tectum erat papyro, rupis cavatae similitudinem imitante. Ergo dum lampades extinctas Frater noster Sabbato Sancto accendit, improvidus papyro admovet candelam, quam manu tenebat. Papyrus oleo imbuta celerrime ignem corripit, qui tabulatum cum parte stucturae superiori subito inflammavit. Accurrerunt nostri cum aliis et elato inprimis SSmo Sacramento flammam extinguere, tabulatum deturbare, aquam affundere incipiunt, unde ingens ex fenestris, quae statim apertae erant, prodire coepit fumus, quo viso rumor percrebuit, templum nostrum incendio magnum damnum accepisse, altare maius exustum esse, fornicem ruisse et alia id genus, quae malevoli maiorem in modum amplificabant. Et sane maius altare vicinum flammae in summo erat periculo, sed divina providentia auxiiium evidens praebente, etiam linea tela, qua erat obductum, ignem non concepit Perfuncti tanto periculo, gratis Deo actis, raplim theatrum composuimus, nigro panno conteximus, inter insignia Passionis Dominicae SSum Sacramentum deposuimus, templum a fumo liberum, olenti thimiamate repletum, aperuimus, maxima bonorum gratulatione et malevolorum, qui plurima nobis falsa exprobrabant, confusione. Adeo vero extemporaneum illud veluti sepulchrum omnium oculis placuerat, ut nonnulli prius non tam ob imminens periculum, quarn de industria a nobis sublatum arbitrarentur, ut videlicet alterius spectaculo oculi multitudinis detinerentur. Plurimi ergo concurrebant ad lllud visendum. Augebant enim sepulchri Dominici celebritatem devoti de Gbristi morte et cruciatibus idiomate vernaculo threni. Inter hos pueros erat quoque ille parvulus Franciscus, nuper baptizatus, de quo in Februario diximus, qui suos quoque versiculos mira gratia non tam pronuntiabat, quam balbutiebat. Addit P. Petrus Kamocki, in sua templi historia, rupem papyraceam contra suam prohibitionem manifestam (erat enim Praefectus templi) inscio se per sacristianum factam eiusque inobedientiam hoc modo a Deo punitam. Peracta postea festa Paschalia ab octava huius mensis ad decimam inclusive more consueto. Christophorus Dux in Zbarasz, datis litteris ad P. Matthaeum Bembum, Praepositum Domus, lla istius mensis, testatus est, gratam sibi accidisse concionem funebrem impressam sibi mftsam et domui eleaemosynae 100 fl. adiecit. Quia in Miechoviensi monasterio, recepta aliqua consuetudine, Dominica 2a post Pascha festum Paschatis quotannis iterari solet ac eo modo prorsus celebrari, ut in ipso festo, ideo ad talem solennitatem Mathias Lubinski Episcopus Chelmensis et Praepositus Miechoviensis invitavit P. Matthaeum Bembum, Praepositum, et P. Melchiorem Sulkowicz fere 24a istius mensis, qua etiam die P. Praepositus mane et P. Sulkowicz post prandium sunt concionati.

Annus 1624 161 Circa finem huius mensis iterum praedictus P. Sulkowicz cum P. Adamo Ustinio, adiuncti Rmo Thomae Oborski Suffraganeo, aliquot parochias ohierunt magno cum fructu per conciones, doctrinae catechisticae explicationem et Poenitentiae ac Eucharistiae Sacramentorum administrationem, quod etiam sequenti mense factum. Pecuniariae eleaemosynae per mensem Aprilem accepimus fl. 322. A Christophoro Duce in Zbarasz fl. 100. A variis per P. Kamocki et P. Kanski fl. 66. A Virginibus, quae pro piscibus mendicabant fl. 32. A D° Rab fl. 13. A D° Suffraganeo fl. 10. A D° Lukomski Canonico alii 10 et a D° Bobola Canonico similiter 10. A Da Widoweiska fl. 10. A Do Gabriele Szembek fl. 10. A Monialibus S. Andreae fl. 10. Reliqui ab aliis. Iam res submissae, ut vini tunna a D° Zwolinski, ligna a Da Komorowska et D° Debinski, frumentum a D° Rogozinski, butyrum, casei, carnes, placentae et alia id genus aestimata sunt fl. 261. Sub finem praecedentis mensis inciderat in gravem morbum Episcopus Gracoviensis, in quo ad extrema fere deductus erat, quod tamen et ipse vix advertebat spe evadendi morbum et cubicularii, more recepto apud Magnates, partim celabant, partim extenuabant. Advertit periculum R. D. Georgius Tyszkiewicz Ganonicus Gracoviensis et statim la Maii P. Fridericum Szembek Gracovia evocat; nec is moratur et veniens ad Episcopum, eum in maximo periculo vitae amittendae comperit. Sed quia nocte insequente, ultro ac nemine cohortante, authore ipso Deo, votum S. Stanislao Regni et Ecclesiae suae Patrono nuncupavit se, si valetudini restitueretur, sepulchrum illius novis ornamentis adiectis illustrius effecturum et in id ad 50 millia florenorum expositurum, sensit illico gratam fuisse Deo suam devotionem, nam febris in sudores resoluta spem recuperandae valetudinis, quae iam vix aliqua erat, omnibus fecit. Gognita hac re P. Szembek Praesuli divinum beneficium gratulari et simul pro eius incolumitate pia ac religiosa remedia excogitare non destitit. Induxit peregrinationem ad sacellum S. Borromaei, quod non multum distabat, quam suscepere 20, inter quos undecim erant ex clero, omnes familiares Episcopi et splendore natalium clari. Totum illud iter piis colloquiis insumptum et in sacello preces pro aegro fusae. Post tutelari Divo a singulis aliquid oblatum in eoque sacello, necdum enim erat concameratum, ad eius fabricam promovendam relictum. Reliquo tempore sermonibus piis, tum ad profectum spiritualem, tum ad bonum dioecesis pertinentibus. Pater Szembek dabat operam, ad quos statis horis bis in die Episcopum accedebat. Infra octo dies ter Sanctissima Eucharistia, Sacro coram eo habito, refecit, Wielewicki IV. 21 Missio per parochias cum Rmo D° Sufira- ganeo. Eleaemo- syna Apri- lis. II. Evocatur noster ad infirmum Episco- pum. Qui facto voto exor- nandi se- pulchrum S. Stani- slai, me- lius incipit haberi. Peregrina- tio pro eius incolumitate suscipitur ad S. Borromaeum. Piis colloquiis et Sacramen- torum susceptione occupatur.

162 Annus 1624 Incertarum reli- quiarum cultum in- terdicit. De variis aliis cum Episcopo agit P. Szembek et disce- dit. 12. Egit Officialis cum Praeposito domus, ut a citatione liber sit, sed frustra. Iuramenti novam clausulam addunt A- cademici, Quam reiiciunt quam ille nonnisi genibus flexis et in lachrymas effusus suscipiebat Sub idem tempus persuasit P. Szembek Episcopo, ut interdiceret Religiosis S. Francisci conventualibus, ne corpus B. Salomeae, Boleslai Pudici Regis Poloniae germanae, publice populi cultui exponerent et tantisper illarum reliquiarum veneratione abstinerent, donec ipse sanitati restitutus, Cracoviae omnia diligenti examine investigaret et quid facto opus essel statueret. Morem gesserunt praecepto PP. Franciscani, cum magno suo bono, nam postea ob varias Episcopi, quae intercedebant, curas ac labores, quibus praedictum examen impediebatur, anno Dni 1530 per Gommissarios Episcopi verum corpus B. Salomeae inventum est, 6a Martii, de quo eodem tempore plura referemus. Kgit praeterea tunc temporis P. Szembek cum eodem Praesule, ut et scholas S. Petri promoveret et quam plurima sacra piacularia pro se mortuo fieri curaret. Demum discedendi impetrata potestate, donium rediit, 6a Maii, allata pro domo eleaemosyna 200 florenorum. Data erat Varsaviae citatio contra Dm Officialem Joannem Zerzynski a Nuncio Apostolico ob iniustam excommunica,tionem..contra P. Angelum latam anno superiori et reddita eidem Officiali. Ideo 2a huius mensis egit D. Officialis cum P. Bembo Praeposito per R. D. Malinowski Academicum de remittenda hac citatione. Responsum est a P. Praeposito, integrum nobis non esse sinere privilegia nostra violari, sed potius nos contra violatores ipsorum, ad posteritatis exemplum, iure agere teneri, curn maxime iubente Admodum P. Nro Generali haec citatio est procurata. Additurn et illud: D. Officialem, si causae suae confidit, non debere iudicem reformidare. Minabatur Malinowski multa, sed quia vana erant, quae proponebat ad terrorem, dimissus est re infecta. Superiori mense in Aprili iuramento, quod Studiosi 1), dum in AiV bum Universitatis inscribuntur, relata est per Academicos in Metricam illa additio : Quamdiu Gracoviae manebo, non dabo operam aliis praeceptoribus, nisi qui sunt sub obedientia Rectoris etc. Qua etiam clausula ab aliquot annis coeperant uti DDi Acadernici. Hac re cognita Nuncius Apostolicus Lancellotus, videns manifeste eam clausulam esse et contra privilegia Sedis Apostolicae, concedentis Societati etiam ibi, ubi sunt Academiae, docere et cum maxima iniuria 1) Praestant.

Annus 1624. 163 Societatis coniunctam, statim tales, 4a huius mensis, Varsavia ad Episcopum dat litteras : Illme etc. Academici Cracovienses nuper instituerunt novum quoddam iuramenti genus a discipulis, qui ibidem in studiis informantur, emittendum, nimirum: Iuro quod, quamdiu Cracoviae manebo, non utar aliis Praeceptoribus, nisi his, qui sunt de obedientia Rectoris. Id aperte Patribus Societatis adversatur eorumque privilegia de medio tolit. Quamobrem aequitati maxime consentaneum puto adversus eorundem conatus totis viribus obniti. Non dubito igitur, quin Illma D. Va auctoritati propriae insistens, huiusmodi iuramentum abolitura sit etc. Cohortabatur praeterea Episcopum, ut id quamprimum praestaret. Commotus graviter ea re Episcopus decreverat, ut a concionatoribus declararetur, hoc additum iuramentum et decretis Sedis Apostolicae esse contrarium et sine suo scitu fuisse inductum et conscientiam nullo modo ligare posse. Sed Patres Societatis, advertentes praeclare tali ex cathedra promulgatione DD. Academicos graviter perstringendos, effecerunt apud Episcopum, ut in aliud tempus differri posset et sufficere interim, dum nomine eius significetur omnibus, tale iuramentum nullum esse nec conscientiam ligare. Auditor Nuncii Apostolici Varsaviae nostram causam cum Officiali Cracoviensi limitaverat ad sequentem mensem, ob certas rationes. Hoc forsan nesciens D3 Laurentius Smolenski, 22a Maii, quae dies assignata erat, comparuit Varsaviae in monasterio PP. Bernardinorum coram D° Aemilio Alterio J. U. Doctore et Auditore Generali causarum curiae Illmi Nuncii Lancelloti [comparuit], protestans de diligentia contra Patres Societatis, qui eius Principalem citarunt et petens, eum a termino absolvi liberumque pronunciari, citantes vero in damnis et litis expensis condemnari, ut latius patet in mandato procuratorio ibi recitato. Sed responsum : limitatam esse causam. P. Melchior Sulkowicz cum P. Valentino Tarlovio ad monasterium Sadecense, postulante id plurimum Abbatissa illius loci 1), 23a huius, sunt missi ibique per duas septimanas in concionibus, exhortationibus Poenitentiaeque et Eucharistiae administratione occupabantur. Ipso die Pentecostes, qui in 26am inciderat, datum Leopoli signum consuetum ex arce superiori adventantium Tartarorum, qui iam in Regnum irruperant et obvia quaeque vastabant. Et Nun- cius apo- slolicus Tanquam iniustam contrari- amque Sedi Apo- stolicae Etiam ipse Episcopus, Qui etiam iubet de- clarare es- se nullam. 13. Lauren -tius SmolenskiProcuratorOf- ficialis protesta- tur contra nos, Sed causa nostra limitatur ad certum tempus. Missio Sadecensis. Tartaro- rum ir- ruptio in Regnum. ( Anna Rosalia Lipska.

164 Annus 1624 Cancelli ante al- tare. Adventus R. P. Pro- vincialis. 14. Conspira- tionem, contra se et suos factam, Rex co- gnoscens, Dissimu- lat et nul- lam poe- nam ex conspi- rantibus exigit, Sola pa- tientia vincens. Orationes indictae pro periculis instantibus amovendis. Eleaemosyna Maii. Consecra- tio Episco- pi Luceo- riensis. Novi cancelli, qui supererant ante maius altare et minora adiacentia, 29a huius, sunt collocati. Venit R. P. Provincialis cum P. Joanne Wielewicki socio suo Cracoviam divertitque ad domum probationis 30a isfius mensis, ubi varias de rebus Provinciae consultationes instituit et mansit Cracoviae ad 5am Julii. Hoc mense aperta erat conspiratio contra Regem, Reginam et totam prolem Regiam quorundam procerum Regni, inter quos duo dicebantur Spirituales fuisse, sive Episcopi, sive alii Praelati. Hi omnes constituerunt inter se, conscripto exercitu, occultissime Regem aggredi eumque captum cum coniuge ac liberis in custodia honesta ad mortem usque detinere. Res ista prius imperatori Ferdinando innotuerat quam Regi ideoque summa celeritate ab imperatore ad Regem erat perscripta. Post etiam ab aliquibus Regni incolis, inter quos etiam erant duo nostri, ad Regem erat delata. Cognitis his omnibus, Rex cum stupore omnium tantam proditionem nihili fecit et omnino dissimulavit, confidens videlicet Deo et suae innocentiae. Obtulerunt se non pauci ad istos proditores capiendos. Nuncius etiam Apostolicus Lancellotus obtulerat se ad illos spirituales, si fuissent convicti, degradandos, ut brachio saeculari tradi possent, sed nihil omnino voluit Rex tentare pientissimus et patientissimus. Sola enim patientia sua ac dissimulatione istos conspirantes, de quorum conspiratione iam perspecta et cognita ipsimet sciebant, volebat punire. Quod tamen multi in hoc Rege non laudabant. Iidem conspirantes iam decreverant, capto Rege, modo supradicto novi Regis electionem et coronationem indicere. Sed dissipata sunt impiorum consilia. In fine huius mensis pro avertendis Tartarorum incursionibus et simul pro peste amovenda, cuius iam signa non pauca ostendebantur, indictae orationes per Junium omnibus et saecularibus et religiosis. Percepta pecuniariae eleaemosynae per Maium mensem erat florenorum 541. Ab Episcopo Cracoviensi 215. Ab Episcopo Chelmensi Mathia Lubinski fl. 200. A. variis per P. Wagrowski fl. 40. A Do Wizenberg fl. 20. A fratre unius nostri fl. 20 A Do Suffraganeo 1) fl. 10; reliqui ab aliis. Iam vas vini a Mfco D° Lubomierski, Capitaneo Sendomiriensi, frumentum a variis et triticum, carnes, casei, butyrum, scandulae constiterunt fl. 168. In templo arcensi peracta consecratio in Episcopum Luceoriensem Stanislai Lubinski, Abbatis Tinecensis, 2a Junii. 2) Thoma Oborski.

Annus 1624 155 In negocio nostro contra Dm Officialem Gracoviensem comparuit 3a huius Varsaviae P. Gregorius Cislak, producens citationem contra partem adversam. Dumque obiiceret Smolenski, Procurator Officialis, nos sine facultate Generalis litem intendisse ideoquae admittendos non esse, respondit P. Cislak, et ex voluntate R. P. Generalis se esse Lituanicae Polonicaequae Provinciae Procuratorem et a Gregorio 13° concessam facultatem Societati omnes hostes ad quemcumque iudicem citandi. (Nondum tunc acceperat litteras Admodum Rdi Pris Nostri P. Cislak, in quibus iusserat nostros ob tantam iniuriam iure agere cum R. D. Officiali; per errorem enim tarde ad eum erant missae). Petiit deinde P. Cislak, ut frivolis eiusmodi exceptionibus reiectis ad causam veniretur, ob ingentem iniuriam nostris ab Officiali illatam. Itaque Perillustris D3 Auditor iurisdictionem in praesenti causa fundavit, reiectis omnibus protestationibus et allegationibus. Ds Smolenski post protestationem de gravamine et aliis, quae illi displicebant, petiit cautionem in forma iuris in et supra bonis in Dioecesi Cracoviensi consistentibus, quod actores ad finem litis sint perseveraturi (quia videlicet nunquam habent fixum locum) et expensas litis sint soluturi, si rei fuerint declarati. Reiecit P. Cislak, ut ridiculam, impertinentem et non necessariam petitionem cautionis. Reiecit et ipse Auditor praedictam petitionem et postea omnes protestationes et appellationes frustraneas refutavit. Eadem 3a die Junii R. P. Provincialis apud S. Stephanum suis Consultoribus et aliis, quos ad id vocaverat 1), an in S. Petro aliquae novae lectiones imminente renovatione studiorum essent inchoandae nec ne, eaequae lectiones an Philosophicae esse deberent, an Casuum Conscientiae. Nam et legatum Alberti Meczynski pro S. Petro admittebat Admodum R. P. Noster Generalis et afflictum Collegium a Tartaris Leopoliense libenter Auditores Casuum Conscientiae alicui alteri loco concederet et nos esse in posessione lectionum praedictarum aliarumquae ante litis contestationem, quae cum Academicis imminet, conveniret. Post varios ea de re discursus, illorum maior pars erat, qui censebant pro nostris solis, non vero pro externis, addi posse Philosophicum cursuni idque ea conditione, si redditus fuerint sufficientes. Externi enim eo tempore nullo modo admittendi videbantur, tum ne magis irritarentur contra nos Academici, tum quia 15. Causae nostrae dat initium Varsaviae P. Cislak Contra Officialem Cracovi- ensem, Cuius Pro- curator Laurenti- us Srno- lenski, fmperlinentes ad- fert ex- ceptiones, sed reiici- tur. An novae lectiones Cracoviae incboandae praeter coeptas,delinerat R. P. Provincia- lis cum suis. Ut pro nostrisPhilo- sophia inchoare- tur, non pro exter- nis, con- clusum. ( Proposuit.

166 Annus 1624. Casus cur tunc non logeren- tur? 16. In trans- latione os- sium B. Michaelis Gedrod Quae a P. Szembek facta et persuasa. A Rmo Do Suffraganeo sacra pignora obsignantur et po- stea ab aliis. Gradus Pis Alber- ti Rusz- kowski. Serenissimo Regi polliciti eramus, nihil hos ratione externorum docendorum inchoaturos, nisi tentata prius cum Academicis unione, tum ob alia plurima tunc adducta. De Gasibus etiam Conscientiae, ut legerentur tunc, proposuerat P. Szembek, ut Societas quamprimum aCciperet possessionem Seminarii, quod R. D. Lukomski fundafe constituerat. Sed quia conatum praedicti Praelati Capitulum impediebat et ex consilio Episcopi nihil voluit tentare idem D3 Lukomski, nisi prius pacem habeamus cum Academicis, ideo et haec res ad ipsum R. D. Lukomski reiecta. Sublevatio et translatio ossiuin Beati Michaelis Gedroc, Religiosi Ordinis S. Mariae de Metro de poenitentia seu patientiae SS. Martyrum, 4a huius mensis, in templo S. Marci Canonicorum mendicantium peracta est per Rmum D. thomam Oborski, Suffraganeum, praesente, adiuvante ac dirigente totum negocium P. Friderico Szembek. Imo dum dirueretur vetus sepulchrum et ossa aliquot in cistula palmari fuissent reperta eaque praedicti Beati a nonnullis existimata: restitit P. Szembek, expectandum censens, quousque ipsurn sepulchrum in ipso muro templb sub terra situm, aperiretur, quod eo in muro Beatum quiescere Polonorum Chronica testarentur essetque unus adhuc superstes religiosus eiusdem ordinis, qui patefacto sepulchro eodem ante plures annos ititerfuit et ossa Beati propriis manibus attigit, circa quae postea longiorem murum superstructum referebat. Hoc itaque sepulchro reserato, sacra pignora in eo reperta sunt, quae manibus P. Szembek in magna argentea pelvi et in cistula reponebantur et in unum collecta ornnia Rmo D° Suffraganeo, pontificio habitu ad maius altare sedenti, obsignanda sigillo traderentur ac postea in intimo templi sacrario, pluribus sigillis communita, tafndiu asservarentur, quamdiu novum sepulchrum pro illis non fuerit extructum. Haec dum peraguntur, accurrebat populus pignora sacra, ex terra levata, globulis attingens et aliquid saltem ex Beati veste vel loculo Reliquiarum loco postulans, cuius pietati utcunque satisfactum est. Habuerat etiam idem Pater Szembek ad praedicti Beati sepulchrum, antequam fuisset apertum, concionem ad populum, de omnibus, quae peragenda erant, eum iristruens. In festo Gorporis Christi, quod in 6am Junii inciderat, primus qui in S. Petro gradum accepit erat P. Albertus Ruszkowski, Coadiutor Formatus spiritualis factus, Sacrum celebrante P. Nicolao Lancicio Rectore Collegii.

Annus 1624. 167 Miserunt Academiei cura Alherto Mathiae Bolkowski Procuratore et cum nonnullis Magistris ac Studiosis, protestationem R. P. Provinciali 7a istius mensis [protestationem] contra scholas nostras, quod nirnirum loco Theologiae nostri in iis. Iurisprudentiam legant, eo quod de iure ac iustitia lectiones habeant et insuper, quod undique Studiosos congregent. Certe haec protestatio quoad lectiones de iure et iustitia aut ex summa ignorantia Theologiae Scholasticae, praedictam materiam continente, profecta est, aut ex summa malitia et libidine nostros vexandi. Erat inter hos, qui cum Protestatione venerant, M. Daniel Sigonius, qui petebiat a R. P. Provinciali, ne sibi et suis vrtio verteret, dupi ea, quae illis in iuncta iuncta erant a Superioribus, facerent et ut talem protestationem tolerarent. Respondit R. P. Proyincialis, non paucas eiusmodi stultitias iam se tolerasse et hano ipsami se toleraturum, sieque Academici sunt dimissi. Consilium nihilominus per P. Lancicium a Praeposito Corporis Christi 1), iussit expetere R. P. Provincialis, quomodo nobis post talem protestationem eum, Academicis essei propedendum. Comparentibus in nostro negocio Varsaviae, 12a istius; mpnsis, P. Gregorio Cislak et D° Laurentio Snaolenski coram Auditore Nuncii Apostolici, petebat Da Srnolpnski, ut produperetur deyolutio caur sae ad Illmum Nuncium, sed respondit P. Cislak, id praepostere peti post fundatam iurisdictionem. Qbiieienti deinfle quod nos, relipto orfdinario Episcopo, statim cansam, ad Illmum Nnnciuiii devolverimus, respondit P. Cislak, fuisse consensum Episcopi in. litteris daium, 9a Octobris anni superioris, Post haec D. Auditor litem contestari mandavit et procedere ultra. D8 Smolenski appellavit ad Sedem Apostolicam ab hoc interlocutorio et P. Cislak petiit, ut haec appellatio tanquam frivola et a, levi accessorio reiiceretur. Dante D° Auditore Apostolos refutarios, D8 Smolenski ab iis appelans coepit ostendere grayamen nostris nullum factum: fuisse, sed iurie processum, quia in Synodo dioecesana Cracoyiensi conclusum, erat, ut qui citatus. in primo termino non comparuisset, staiim possit reputari contumax et excommunicari ei ita. faptum Pi Angelo, qui nep per se nec per Procuratorem. comparuit. Ostendit P. Cislak, fuisse gravamen Protestatio Academicorum contra nostras scholas et stulta et iniqua. Quid ad eam P. Provincia- lis respon- derit. 17. Velitatio- nes Pis Cislak et Di Smp- lenski Coram Auditore Nuncii Varsoviae. Ostenditur 1) R. D. Martinus Kfocinski.

168 Annus 1624 nostris a Do Offici- ali illatum gravamen. Petit Smo- linski co- pias sibi extradi et iterum ap- pelatio- nem inter- ponit, sed frustra. 18. Ad ostendendaiura citantur et nostri et Academici a Nuncio. Nulla iura Academici adferunt. Nostri o- stendunt varia. Rex coram Nuncio decla- rat, se velle scho- las nostras Gra- coviae. et nostros per mandatarium comparuisse, licet a iurisdictione excepissent, tum quia contra ius commune et provinciale simul factus noster contumax et excommunicatus et cum ingenti scandalo excommunicatio fuit in illum promulgata et in praeiudicium privilegiorum Apostolicorum. Ad haec non respondens D9 Smolicki (sic) petiit sibi copias extradi, quod ut fieret iussit D3 Auditor et terminum assignavit ad producenda omnia iura, causam concernentia. Post haec nihilominus Ds Smolinski, pro parte sui Principalis, ab interlocutoriis et gravaminibus interposuit appellationem ad Sedem Apostolicam, petens eam admitti. Sed D3 Auditor stetit in decretis et appellanti dedit refutarios, sed ab his iterum appellavit Ds Smolinski. Gitati tam nostri Gracovienses apud S. Petrum manentes, quam Academici a Nuncio Apostolico Varsaviam, 14a illius mensis, ut comparerent et iura ac privilegia ostenderent, tam Academici ad nostras scholas prohibendas, quam nostri ad easdem inducendas. Res ita processit, ut ipsemet Lancellotus Nuncius Apostolicus refert in eo processu, quem anno 1626, 8a Aprilis scripsit et qui in libro Antigratis positus est a fol. 208. Gum ad tempus in citatione assignatum et Academici et nostri comparuissent et inprimis ab Academicis Nuncius quaesivisset, an aliqua privilegia scholas Societatis prohibentia haberent? Responderunt, ea privilegia se habere in Academia, sed secum ea non tulisse. Quaesiit postea Nuncius a nostris et imprimis a P. Nicolao Lancicio, Collegii Cracoviensis S. Petri Rectore, quae haberent nostri ad docendum Cracovie iura. Ostendit P. Lancicius et multorum Pontificum privilegia, concedentium Scholas Societati ubique ac etiam in locis, ubi sunt universitates, et Regem Augustum (sic) concessionem, qua permisit, ut in Regno libere exerceremus omnia instituti nostri munera et Regis Sigismundi III expressam ad Collegium Cracoviae erigendi facultatem et denique ipsius Academiae Cracoviensis consensum, anno Dni 1583, la et 4a Februarii datum coram Alberto Bolignetto 1) Apostolico Nuncio, Episcopo Massanensi. Praeter haec, quae a P. Lancicio allata sunt, ipse Rex Serenissimus, qui tunc Varsaviae morabatur, misit ad Nuncium R. D. Joannem Lipski. Cancellariae Maioris Regentem, declarans palam mentem suam esse, ut nostri scholas Cracoviae aperiant. Magnae fuit admirationi Academicis, dum ostenderetur ab ipsa Academia l) Bolognetto (nuntius 1581—1584;) erat episcopus Massae Maritimae.

Annus 1624. 169 consensus datus pro nostris scholis, nam de hac antecessorum suorum voluntate vel nihil sciverunt, vel se scire dissimulaverunt. Ostendebant itaque (an ficte an vere, illi viderint) non se abhorrere ab unione nostrorum cum Academia, sed rem prius omnem ad suos perlaturos et de ratione concordiae se deliberaturos, nam se modo missos a suis esse sine ulla potestate tractandae cum Societate concordiae ideoque se petere dilationem termini. Goncessit id illis non gravate Nuncius et diem utrique parti iterum Varsaviam veniendi praefinivit 15 Septembris, ut eo tempore de re tota statuerent ac definirent. Sed postea cognitum est, Academicos negocium hoc ad Sedem Apostolicam a D° Nuncio Romam revocasse, eo consilio, ut cum nostris iure experirentur. Sub idem etiam tempus mala fide nobiscum processerant Academici. Gum enim praeter illorum opinionem instrumentum publicum sub Bollognetto (sic) Nuncio Apostolico concessionis scholarum nostrarum, ab Academia factae, ostendissemus, petierunt a nobis mutuum. Dedimus illis, sed illi nunquam postea illud nobis volebant restituere, iam amissionem illius, iam varia alia praetendentes. Cumque post 7 annos in Gomitiis Goronationis in manibus Jacobi Naimani, coram Senatoribus Regni ad negotium nostrum deputati, cum nostris colloquentis, illud noster vidisset et hunc defectum candoris Academicis obiecisset, subrisit tantum Naiman et ad id, quod obiectum erat, non respondit. Eadem 14a die huius mensis comparens coram Auditore Nuncii P. Cislak, iuxta exigentiam termini, accusavit contumaciam partis adversae, nihil iuxta decretum ultimo latum facientis, nec documenta, quae habet, producentis, nec producere curantis. Produxit praeterea septem documenta gravaminum et iura et libros exemptionum ordinis sui et petiit admitti et partem adversam ad poenas in iis contentas, ad damna et expensa, ad revocationem protensae sententiae et publicationis eiusdem condemnari. Ad haec Ds Smolinski, stans sub tuitione appellationum et protestationum, copias productorum a parte adversa cum termino ad dicendum contra ad 8am iuris petiit. Iussit Auditor copias petitas extradi et terminum ad dicendum contra, ad secundam iuris assignavit. Eadem insuper 14a die Cracoviae in foro ad Lubas denunciatum de periculo a Tartaris imminente. Circa hoc tempus iterum Ds Wężyk Widawski, qui domi nostrae apud S. Barbaram hospitium habuit, egit cum R. P. Provinciali Wielewicki IV. 22 Petunt dilationem Academici, quam illis Nuncius assignat. Sed postea hoc negocium a Nuncio revoca- runt. Iidem ac- ceptum mutuum a nobis Instru- mentum nolunt re- stituere. 19. Accusatus Smolinski documen- ta non produ- cens, Dilationem iterum petit. Periculum a Tartaris. De residentia Pe-

tricovien- si iterum agitur. P. Bolcius Leopolim mittitur. Exequiae Supremo Regni Thesaurario, Benefactori. 20. Consulta- turde Ac- tore coram Nuhcio. De modo unionis cum Academia. Missa Rectori Acade- miae Re- protesta- tio duplex. Tartaricirca Premisliam et circa Jaroslaviam et alibi quae fa- ciunt. 170 Annus 1624. de Residentia Petricoviensi, ad quam offerebat 15 millia. Et facta est illi spes aliqua id obtinendi. Venit P. Crispinus Bolcius Gedano Cracoviam, 16a huius mensis, huc enim a R. P. Provinciali fuit evocatus. Postquam eius causa examinata et iudicata fuisset, non est amplius redire Gedanum iussus, sed Leopolim, ut conciones germanicas et curam Germanorum haberet, missus. Solennibus exequiis in templo nostro 17a huius parentatunl Nicolao Danieiowicz Supremo Regni Thesaurario, non ita pridem mortuo, tanquam insigni Societatis in hac Provincia et in domo S. Barbarae benefactore ac defensore. In festo B. Aloisi R. P. Provincialis ex parte citationis ad ostendenda iura coram Nuncio Apostolico, de qua 14a diximus, a suis Consultoribus et ab alds quaesivit, quis nam tunc apud Nuncium Actorem agere deberet, an nos, an Academici? Conclusum de Academicis, quia nos illi Romam detulerunt ad Congregationem propagationis fidei. De modo etiam unionis cum Academia nostrorum iterum tuho actum et conclusum, ut ille sit, qui sub P. Joanne Argento erat propositus. Ptmctum etiam de lectionibus solvendis, qui eas non audirent et de iis, qui gradus peterent, explicatum clare. Conclusum etiam tunc de Reprotestatione Rectori a Procuratore Provinciae danda contra protestationem 7a Julii oblatam, quae fuit data per Smeikowski notaritim. fotlta posita erant in hac Reprotestatione et de cohibitione Studiosorum et de nova clausula iuramenti. Et quia in Protestatione Academicorum vocati erant nostri externi studiosi, qui ad Theologicas lectiones nostrorum sponte veniebant Auditores notatissimi: ideo consilio inito cum eorum consanguineis conclusum, ut etianl nomine ipsorum fieret Protestatio contra Rectorem et eidem traderetur, quod et factum est. Venit Jaroslavia P. Stanislaus Pakosz 22a huius mensis et retulit serieni incursionis Tartaricae, paulo ante factae. Ad civitatem Preniisliensem castra fixerant. Unum ex Patribus Carmelitis, dum ad eos ob quendam redimendum pergeret, interfecerunt. Divisis agminibus circumiacentes pagos et oppida spoliabant exurebantque. Praedium Lowce Collegii Jaroslaviensis incenderunt. Pawtosiolum etiam tentabant, sed defendentibus studiosis re infecta abierunt, uhum tamen e nostris, rem strenue manu agentem, StanMaum Kuklinski vulnerarunt et pro mortuo spoliatum reliquerunt. Jaroslaviain etiam tentabant irrito conatu. P. Stanislaus Porembsfci, Residentiae Crosnensis Superior, vix eorirnl nianus fugiens, Brzozoviam evasit, et multa alia.

Annus 1624. 171 Eadem die virgo quaedam Cracoviae post gravissimam febrim et caducum morbum ad extrema deducta et iam agonizans, parentibus et aliis nonnulllis praesentibus, votum pro ea acl B. Aloisium facientibus, eadem die convaluit et postea vota reddidit beneficiumque Dei meritis B. Aloisii asscribens, non desinit praedicare. Discessit praeterea hac die P. Nicolaus Lancicius Varsaviam ad Nuncium Apostolicum ob citationem, de qua diximus 14a huius, et P. Lancicio subsiitutus tantisper P. Fridericus Szembek apud S. Petrum. Visitans R. P. Provincialis templum S Barbarae 25a istius ordinaverat, ut chorus superior nostrorum continuaretur usque ad chorum supra portam maiorem, sed id varias ob causas nonnisi post sex fere annos perfectum. Post tot controversias inter P. Cislak et Dm Smolinski agitatas, tandem 26a huius mensis latum decretum contra Dm Officialem Gracoviensem Varsaviae pro P. Wielewioki et pro P. Angelo, in quo inter alia talia sunt verba: Dicimus, pronunciamus, decernimus, sententiamus et deffinitive declaramus, nulliter et de facto iniuste perperam et sine maturitate ac male fuisse ac esse dictum P. Ghristophorum Angelum per dictum Admodum R. D. Officialem Gracoviensem excommunicatum, declaratum ac publicatum prpptereaque sententiam praemissae excommunicatioms una cum omnibus inde secutis revocandam, cassandam et annullandam, prput revocamus, cassamus et annullamus eundemque P. - Christophorum iam a quibuscumque ecclesiasticis sententiis, censuris et poenis contra eundem per dictum Admodum R. D. Officialem, occasione praemissorum quomodolibet fulminatis et publicatis in forma Ecclesiae consueta, absolutum penitus et liberatum omnino tanquam talem in omnibus et singulis ecclesiis, monasteriis et aliis locis publicis, ubi ipse excommunicatus declaratus et publicatus fuit, etiam ex ambqna et alias et ut moris est publice, alta et intelligibili voce intra Missarum et aharum divinarum horarum solennia denunciari et declarari ac quoscunque - cedulones forsan contra eundem, occasione praemissorum quomodolibet affixas passari et lacerari .volumus et omnino mandamus et quascumque litteras desuper necessarias et ppportunas deqernimiis, concedimus et relaxamus. Dictumque Admodum R. D. Officialem Ju^icem, qui iniuste, perperam, de facto nulliter et sine maturitate, non sine maximo populi Christiani scandalo, sententiam excommunicationis praedictae protulit et promulgavit, poenis contra tales temerarios iure sanpitis. et expresis, quarum tamen expres^ionem et moderationem Unius vir- ginis iam agonizan- tis libera- tioexmor- bo, patro- cinio B. Aloisii. P. Lanci- cii disces- sus Var- saviam ad Nuncium. Visitatro templi nostri. 21. Decretum contra Ofiicialem pro nostris, quo decerni- tur Iniusta et temeraria Officialis excommu- nicatio contra P. Angelum Eaque re- vocatur et annulla- tiir. Decernitur etiam D. Officialem Poenis subiacere, iure san- citis.

Annus 1624 Et litis ex- pensassol- vere de- bere. Caesi Tartari a D° Koniecpolski. Alienatio- nes sopi- tae. EleaemosynaJunii. 22. Renovatio votorum. Circa gubernationem Domus Pro- fessae Admodum R. P. Noster aliqua praescribit observanda: declarationem arbitrio nostro reservamus, puniendum fore et esse censemus et declaramus victumque victori in damnis et litis expensis, quarum taxationem nobis vel cui de iure imposterum reservamus, condemnamus etc. Publicata haec sententia fuit eodem die. Appellaverat Ds Smolinski ab hac sententia et permissa erat apellatio, praefixo termino sex mensium, de quo termino tanquam nimis arcto non erat idem Ds Smolinski contentus. Venit rumor laetus 27a huius mensis de caesis Tartaris ad Dniestrum fluvium a Stanislao Koniecpolski Campiductore Polonici exercitus, commisso praelio cum iisdem. Cantimir Dux illorum vulneratus, eques in fluvium desiliit, periculum declinans, reliquus exercitus in fugam versus, multi aquis absorpti plurimi ex captivitate liberati et maxime multa millia puerorum, quos Tartari fugiendo deseruerant, ad Campiductorem reducta, quae iterum ille ad loca, ad quae spectabant, remitti curavit. Non levis etiam praeda hostibus erepta. Non leves alienationes inter domum S. Barbarae et Collegium S. Petri intercesserant ratione eleaemosynarum, quas Collegium videbatur a S. Barbara data opera avertere, sed sunt sopitae per R. P. Provincialem. Accepimus eleaemosynae in pecunia per mensem Junium fl. 384. Ab Episcopo Posnaniensi D° Wężyk fl. 100. Ab Episcopo Luceoriensi D° Lubinski fl. 100. A Palatino Cracoviensi fl. 28. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 25. A variis per P. Wagrowski fl. 50. A Dno Widawski fl. 30. A D° Suffraganeo fl. 10 A R. D. Bobola fl. 10. Per P. Sulkowicz fl. 10. Frumentum, carnes, butyrum, caseus, panes, vinum, crematum constiterunt fl, 111. Peracta 2a Julii Renovatio Votorum in domus S. Barbarae sacello domestico, celebrante R. P. Provinciali, qua etiam die accepit P. Praepositus ab Admodum Rndo P. Nostro Generali litteras de nonnullis in Domus Professae gubernatione observandis, quarum tenor talis: Rnde in Christo Pater. Pax Christi etc. Cum conveniat Domum Professam, in qua tanquam in praecipuo Provinciae domicilio graviores plerumque Provinciae Patres commorari solent, reliquis Provinciae domiciliis accurata religiosae desciplinae observantia perfectaque Constitutionum, Regularum Ordinationumque ad institutum nostrum pertinentium exercitatione praeire, ut ab ea caeterae familiae, in quibus iuniores educantur instituanturque, exemplum vitae et morum petere possint: Officii mei esse duxi, eam suscepta nuper Domus istius gubernatione commonere, ut quantum humana infirmitas patietur ita illi praeesse studeat, ut ea reliquis omnibus in perfecta instituti nostri approbatarumque consuetudinum custodia exemplo esse possit. Quot cum omnibus, quae Constitutionibus et Ordinationibus, sive toti Societati communibus, sive Provinciae isti propriis fieri exoptem, tum praecipue in nonnullis, quae hisce subiicio; 1o) Ut ratio victus et vestitus Domus

Annus 1624. 173 istius sit plane conformis moribus et consuetudinibus in Provincia ista iam pridem receptis neque patiatur, ut novae aliquae exceptiones immunitatesve praeter eas, quas praecipua alicuius infirmitas exiget, introducantur. 2°) Ut si quae esculenta et poculenta certis personis ab externis missa fuerint, ea distribuantur in commune. Et quamvis conveniat, ut Superior iis, ad quos missa sunt, paulo ampliorem inde partionem dari curet, non sinat tamen, ut ulli eam quasi debitam sibi importune exigant. 3°) Ut sit frequens usus publicarum poenitentiarum in Refectorio. 4o) Ut Conferentiae Casuum diligenter fiant neque facile intermittantur, 5°) Ut recreationes a prandio et coena sint magis spirituales et religiosae. 6°) Et quoniam subinde non desunt qui existiment, commorantibus in domibus professis maiores corporis commoditates, quam iis, qui in Collegiis degunt, concedendas, R. Va omnino curet, ut si qui forte id sibi persuasum habeant, se in hac parte falli intelligant, cum non minus in domo Professa quam in aliis domiciliis consueta receptaque victus frugalitas sit observanda, Haec R. Va pro eo affectu. quo bonum Societatis prosequitur, valde cordi habeat et me subinde admoneat, qua ratione et fructu ea executioni mandavit. De caetero Sanctis suis Sacrificiis et Orationibus me commendo. Romae 25a Mai 1624 anni. Mutius Vitellescus. Ivit R. P. Provincialis cum P. Praeposito Matthaeo Bembo Wawrzyncicos ad Episcopum Cracoviensem 3"^ istius mensis, ut ei offenso satisfacerent. Scriptum ei erat Varsavia, P. Cislak Procuratorem Pis Angeli. constitutionem Dioecaesanam. ut sine praevia monitione una vice possit aliquis prae tribus citari et in primo termino excommunicari, non esse a Sede Apostolica approbatam et esse contra commune ius et contra Provincialem Synodum. Quia vero praedictae Constitutionis author erat Episcopus, a suis quibusdam persuasus, valde moleste tulit id a nostro coram Nuncio Apostolico dictum et scripserat ad R. P. Provincialem, graviter expostulans, quod hac ratione indigne ab hominibus Societatis tradetur, cuius ipse esset studiosissimus. Venientes nostros accepit benigne Episcopus et satisfactione accepta offensam remisit. Discessit R. P. Provincialis Cracovia Sendomiriam cum suo socio P. Joanne Wielewicki 5a huius. Joannes Baptista Lancellotus Nuncius Apostolicus illa instrumenta publica, quae illi de concessione Academiae Cracoviensis, ut nostri Cracoviae docerent, sub Boligneto Nuncio facta, ostensa erant et viva voce et scriptis litteris 9a Julii huius anni datis, vera et non duhia esse declaravit, quidquid moderni Cracovienses Academici contra eas debacharentur. Vide libellum Antigratis fol. 206. Albertus Zytek, Cantor templi nostri per 40 annos ab ipso fere nostrorum Cracoviam adventu, pestem hausit et intra tres vel quatuor dies, consuetis Sacramentis a nobis procuratus, 15a istius mensis obiit, homo industrius et in choro musico regendo simplicitatis ac probitatis antiquae. Non parum nos eius mors perturbavit, eo enim die, quo pestem hauserat, domi nostrae cum 23. Episco- pum of- fensum nostris ob Constitu- tionem Dioecesa- nam in iu- dicio re- iectam, nostri re- conciliant. Discessus pis pro- vincialis. Instru- menta pu- blica pro nostris scholis approban- tur a Nun- cio aposto- lico. Albertus Zytek Gantor templi no- stri peste moritur.

174 Annus 1624. 24. Translatio S. Rosa- liae Pa- normi. Duorum i nfirmitas in domo S. Bar- barae no- stros ter- ret. Apud S. Petrum mors Jo- annis Las- kowski Unde in- fecti no- stri apud S. Petrum et Las- kowski. Ad varia loca no- stri, apud S, Barba- ram raa- nentes, dispergun- tur ob pe- stem. Domi qui manse- rant. nonnullis nostrorum, nihil periculi suspicantibus, familiariter est collocutus. Id totum statim Magistratui a nostris est relatum fideliter et aliquanto tempore nostri domi sese conlinebant, expectanles aliquod signum pestiferae contagionis, si forte compareret in aliquo, sed per Dei gratiam in nullo comparuit. Eadem 15a huius mensis die, celebris translatio Corporis S. Rosaliae Panormi in Sicilia, ob pestem amovendam facta, quae etiam statim amota fuit Deo sic volente. Quotnodo vero Cracoviam postea eiusdem Corporis reliquia pervenerit, quae modo in templo S. Barbarae pie colitur, suo loco dicemus, Circa 18am huius mensis duo nostros domi perterrefecerant, Stanislai Mniszek febris, quam pestilentialem arbitrabamur, et externi subcoqui gravissimus morbus, in quo affirmabat se bubonem sub axilla et pustulas in manu habere. Et quiclem accersitus Ds Mathias Woienski Medicus Consularisque Cracoviensis censuit subcoquum esse infectum et statim domo expediendum ad hospitale S. Sebastiani, quod et factum est, sed aeger postera die convaluit nosque metu liberavit. Charissimus etiam Mniszek postquam convaluisset, datus erat socius P. Crispino Bolcio, Leopolim discedenti et discessit hinc, Jaroslaviae mansurus. In Coliegio S. Petri mortuus estpeste Joannes Laskowski Theologiae auditor 20a huius mensis. Irrepserat in Collegium S. Petri, ut existimatum est, pestis in solennitate SS. Petri et Pauli Apostolorum a duobus peste infectis ibidem celebrantibus et constabat de Capellano R. D. Archidiaconi, qui postquam ibi celebrasset brevi, post peste obierat. Ab his infectus credebatur Albertus Cortiscius, cui lamen remedium est adhibitum. Alii,putabant Joannem Laskowski a quodam religioso ex Skalka, Theologiae jbidem audilore, infectum fuisse. Quidquid tandem fuerit, ita nostris apud S. Barbaram degentibus mors Charissimi Laskowski timorem incussit, ut statim hac die ad yaria loca discedere coeperint, nempe P. Praepositus cum P. Stanislao Krzywokolski et Stanislao Piatkovio Karniewicos ad Dm Georgium Pipanum Medicum et Consulem Cracoyiensem. P. Fridericns Szembek cum P. Joanne Zegocki Luczycos ad generosum D Gabrielem Szerabek, germanum Patris Friderici. P. Petrus Kamocki cum Matthaeo Zberowski Kamykum ad Dm Borzykowski. P. Stepbanus Wegrowski cum Alberto Woinicense et cum nonnullis Cracoviensibus civibus Korcinum. P. Valentinus Rusconius, P. Simon Jurkowic, P. Andreas Kanski cum Luca Klein Staniatkos, quanquam inde postea P. Rusconius cum Luca ivisset Czaiewicos ad Dm Joannem Wizenberg et alii similiter domicilia mutaverint, ut P. Kanski cum Jacobo Szostak, qui ineunte hyeme manebant apud Mfcum D. Paulum Lesniowolski Gapitaneum Zatoriensem et Matthaeus Zberowski datus fuerit postea socius P. Melchiori Sulkowicz, qui Niepolomicis invitatu Di Witowski magni Procuratoris arcis Cracoviensis manebat, postquam ex missione Rmi Di Suffraganei rediisset. Porro ad obsequium peste infectorum domi manserant P. Michael Ponecius, qui Superiorem agebat, P. Andreas Adamus Ustinius concionator ordinarius, P. Martinus Kossowski operarius, P. Stanislaus Zabielski valetudinarius. Ex coadiutoribus autem Laurentius Struminensis, Laurentius Sebastianowicz, Albertus Squiernievius, Jacobus Szostak, quamvis iste non multum

Annus 1624 175 post socius Patri Kanski erat datus (fuit). — P. Albertus Ruszkowski ultima Julii, seu ipso S. Pis Nostri festo, peste extinctus est in CoJlegjo S. Petri, in quo sub. hoc tempus cum aliis nonnullis erat relictus ob auxilium infeclorum. Occasione huius festi non ommittendum id, quod hoc anno contigit. Ulustris foemina in gravissima partus difficultate, monita per nostrum, opem S. Ignatii implorat et votivam communionem eius die festo pollicetur, sed nullum levamen sensit* Noster postquam id cognovisset, thecam reliquiariam, in qua Si Patris erant reliquiae, submittit. Vix ea collo infirmae applicata fuit, et subito omnis pariendi difficultas sublata est. Viribus itaque pristinis reddita, votum ad altare Sancti in templo S. Barbarae exsolvit et se clientem S* Pairis nostri semper futuram pollicita. Non pauci etiam, Gracoviae sub tempus pestis degentes, ope eiusdem S. Patris invocata, a periculo contagionis liberati, argenteas tabellas ad eius altare in nostro templo appenderunt. Circa finem huius mensis P. Szembek excurrerat ad Episcopum Cracoviensem Kobierzynum (pagus is est uno milliari Cracovia ultra Vistulam distans), quo se Episcopus contulerat, ob metum pestilentiae urbem declinans. Hic inprimis obtulit ei litteras a P. Valentino nomine Regio scriptas (obtulit). in quibus petebatur, ut in festo gratiarum actionis, quod solet esse 10a Octobris ex permissione sedis Apostolicae, supplicationes Cracoviae ad templum novum a Rege extructum fierent, tum ut in Regio templo pro beneficio Regi ac Regno praestito gratiae Deo agerentur, tum ut inter tot praerogativas quas varia templa Cracoviensia habent, templum novum hanc quoque haberet et inde aliquod illi ornamentum accederet. Tergiversabatur initio Episcopus, ostendens se nuper offensum a nostris, ut 3a huius diximus et aiebat hoc negotium ad Venerabile Capitulum referri oportere, in quo cum valde pauci nobis sint bene affecti, verendum, ne ab hac re abhorreant. Tandem tamen victus persuasionibus cessit, licet hoc anno ob periculum pestis a praedicta supplicatione supersedendum fuerit. Dedit et alias litteras Episcopo Illustrissimi Nuncii de nova clausula iuramenti, quam Jacobus Naiman ad arcendos studiosos a nostris scholis excogitaverat et inscio Episcopo, Cancellario Academiae, nova onera iuventuti privilegiis aliorum cohtraria imposuerat, de quo supra 4a Maii huius anni egimus. Impetraverat insuper ab Apostolico Nuncio Lancelloto, Ordinis nostri studiosissimo, litteras ad novam Cardinalium fidei Congregationem, apud quam Academici nostros traduxerant (quasi in evertendam Cracoviensem Academiam, fidei Catholicae in hoc Regno magnum praesidium, conspiraverimus), quibus aperuit et nostrum dn scholis 25. P. Ruszkowski moritur. Auxilium Si Patris uni in partu, Aliis in peste. Proponi- tur Epis- copo, ut supplica- tiones in festo Gra- tiarum ac- tionis in templo S. Petri fie- rent. 26. Datae ei- d,em lit- terae Nun- cii de clausura iuramenti nova Aca- demko- rum. Litterae aliae Nun- cii ad Con- gregatio- nem Gar- dinalium de fide propa- ganda.

176 Annus 1624 Liber con- tra nos impressus supprimi- tur. Missiones Nostrorum per Decanatus cum Rmo Suffraga- . neo Quam la- boriosae Et quam utiles Et quam honorifi- cae Socie- tati. Quantopere in iis nostrorum labores excitavit D* Suffraganeus Labore et exempio pio. Eleaemosyna Julii. Cracoviensibus consilium et quid Societas in convellendis haeresibus fideque Catholica stabilienda in hoc Regno praestiterit. Denique cum cognovisset quemdam Academicum contra nostros in Germania librum edere, idem P. Szembek varias litteras a praedicto Nuncio ad Episcopum Cracoviensem, Posnaniensem 1), Chelmensem 2), impetravit quibus hortabantur, ut scandala, quae tali libello proseminanda erant, impedirent, quod etiam effecerunt, nam liber hic iam impressus suppressus est. Quia per Maium, Junium ac etiam Julium continuabantur Missiones nostrorum cum Rmo Thoma Oborski Suffraganeo Cracoviensi, quae hoc anno fere erant coeptae et reliquis postea annis fiebant, non abs re erit aliquid de illis hoc loco dicere. Obibat praedictus Suffraganeus varios dioecesis huius decanatus ob conferendum Sacramentum Confirmationis ad idque nullum admittebat nisi prius Confessione expiatum. Concurrebat ingens multitudo non solum paganorum, sed etiam nobilium ad nostros, qui poenitentibus magria laboris contentione a summo mane ad vesperam aures dabant, exhortationes interponentes, exiguo spacio ad cibum somnumque capiendum relicto. Innumerae Confessiones generaies excipiebantur et varii conscientiae nodi expediebantur et eadetn occasione indulgentia Missionum Societatis promulgabatur, cuius omnes participes fieri cum vellent, ingenti labore nostros distinebant. Ipso tempore messis rusticani palam a laboribus vacabant, ut longe uberiorem Sacramentorum messem colligerent. Vix sufficere poterat paucitas nostrorum studiis et pietati omnium, maxime cum multorum annorum confessiones essent retexendae, plurimi de restitutionibus instruendi, matrimonia male coalita ad Ecclesiae praescriptum redigenda. Nihil simile iaclum sua memoria omnes fatebantur. Multi ex parochis et ex nobilitate, qui praeter nomen Jesuitarum nihil de Societate cognoverant, magnam de eius industria in procuranda salute proximorum opinionem conceperant. Versabantur per praedictos menses in his Missionibus ex domo S. Barbarae alternis vicibus P. Melchior Sulkowicz, P. Simom Jurkowicz, P. Adamus Ustinius, P. Joannes Zegocki. Excitabat porro nostros ad indefessum laborem pius Praesul, qui itinera orania magna ex parte, etsi sexiga (sic) praesto esset, pedibus conficiebat etiam in maximo aestu, victu modesto admodum et frugali contentus, in sacco lineo stramine inserto, sine aliis culcitris, capere somnum solitus, sumptibus parochorum, in quorum Ecclesiis versabatur, parcens, salutis proximorum appetentissimus. in laborando strenuus, ut nostris exemplo et incitamento virtutis esset. Summa perceptae eleaemosynae pecuniariae hoc mense, quo nostri ob pestem in variis locis degebant, erat florenorum 56. A Rmo Do Suffraganeo fl. 10. A D° Nicolao Danielowicz alii 10. Reliqui ab aliis. Butyrum, carnes, caesei, panes, tela, crematum etc. submissa fl. 37 constiterunt. 1) Joannes Wezyk. 2) Mathias Lubienski.

Annus 1624 177 Septima huius mensis Virgo Felicia Zbilitowska et Cristina Koscianka, praesente P. Petro Birk, Notario Publico Givitalis Cracoviensis et cive eiusdem Civitatis, et Do Stanislao Haller et D. Alberto Zaralinski civibus Cracoviensibus, testibus ad hod specialiter rogatis, fide dignis, libere et sponte dederunt Imagi- nem quandam Beatissimae Virginis Lauretanae in charta tela subducta, altitu- dinis unius ulnae et trium digitorum, latitudinis vero tertia parte ulnae, pro tem- plo S. Barbarae, Patrum Societatis Jesu Domus Professae, eiusque donationis possessionem statim adiit P. Stephanus Wągrowski, prout latius patet in authen- tico instrumento ea de re dato, quod in archivio templi S. Barbarae servatur. D circa hanc imaginem1) P. Lucas Gladissius 18a Augusti in Collegio S. Petri peste est extinctus. Eadem die cum intellexisset P. Praepositus P. Nicolaum Szelski Posnania pro domo S. Barbarae venisse, statim eum in Kamyk ad Dm Borzykowski misit, ut P. Katnocki ibidem manentem in concionibus habendis adiuvaret, quamdiu Cracoviam ob pestem reditus non pateret. Hoc mense Collegium Calissiense R. P. Provincialis vifeitans, quia statim providendum de novo Patre Spirituali et Confessario Collegii certas ob causas adverterat, non habens tunc alium, socium suum P. Joannem Wielewicki praedicta munia ac insuper Praefecti Maioris tantisper obire iussit 27a huius mensis, donec alterum substitueret. Sed postea sine socio stabili usque ad mortem permansit, quae sequentis anni Augusto, ut videbimus, contigit. Non valde haec res placuit praecipuis quibusque in Provincia et ipse AdmodumR. P. Noster, ne hoc in posterum fieret, prohibuit. Pontifex Maxiraus Urbanus VIIIus 28a huius revocavit licentias erigendi monasteria et Collegia absque consensu ordinariorum. Hoc mense P. Matthaeus Bembus, Praepositus Domus, nostros per varia loca dispersos visitabat et singulis quantum fieri poterat tum consilia tum auxilia competentia exhibebat. Hoc eodem mense Joannes Bylina, qui ab uno fere anno, postquam ex Italia rediisset, statim in vocatione fluctuare coeperat et dimissionem a Societate ab Admodum Rndo P. Nostro iam procurabat, non exspectato eo in negocio responso, cum a P. Andrea Wachocio, ad quem tunc temporis diverterat, ad Matrem cum uno ex nostris socio missus fuisset, socium remisit ac vestibus religiosis abiectis, saeculares induit et impudenter apostata factus est. Quae cum illo postea gesta sunt, suo loco videbimus. Florenos 163 eleaemosynae pecuniariae per Mensem Augustum accepimus. A D° Wizenberg fl. 25. A Da Widermanowa fl. 26. A D° Szembek fl. 30. A D<> Suffraganeo fl. 10. A Virgine Apollonia fl. 10. A quibusdam fl. 13. A Da Wisniowska fl. 9. A D° Trcinski fl. 7. A reliquis alii. Panis, carnes, casei, butyrum, crematum, aromata, aestimata sunt florenis 36. Mors P. Lueae Gla- dissii. P. Szelski Kamykum mittitur. P. Provin- cialis so- cium su- um Sacer- dotem Ca- lissii re- linquens, sine eoad mortem mansit Licentiae erigendo- rum mo- nasterio- rum revo- cantur. Visitatio nostrorum per P. Bembum. Joannes Bylina a- postata factus. Eleaemo- syna Au- gusti. 1) Verba haec, ab auctore in margine adnotata, temporis iniquitate deleta sunt. Wielewicki IV. 23

178 Annus 1624. 28. Mors Elisabethae Sieniawska In itinere Dum Goris Ratnum per Lublinum ire vellet. Edita post vita eius Per P. Laurentium Surligam. Monet E- piscopus Naima- num de li- bello con- tra nos edito. Eleaemosyna Septembris. 29. Mortua est 20a Septembris, Lublinum proficiscens, in pago Radawce duobus tantum milliaribus Lublino distante, magna illa Societatis nostrae per hanc Provinciam Benefactrix et Gollegii Leopoliensis Fundatrix (et Monasterii Sendomiriensis Monialium S. Benedicti), Da Elizabetha de Lezenice Sieniawska, Regni Marsalca et Capitanea Ratnensis, cum vixisset annis 50 et mensibus 10 et post mortem viri, cum quo sex tantum annos vixit, 28 annos in viduitate consumpsisset. Quia enim consecrationi in Abbatissam filiae suae Sophiae, Goris tunc temporis cum Monialibus manentis, voluit interesse, quae postulante Episcopo Cracoviensi Martino Szyskowski, per Boguslaum Boxam Radoszewski Kioviensem Episcopum peracta fuit, ideo finito hoc actu Ratnum per Lublinum dum redire cogitat, in ipso itinere, uti diximus, vitam hanc mortalem fmivit. Prius tamen illa ipsa die, etiamsi in itinere esset, Sacro Missae Sacrificio audito, Poenitentiae et Eucharistiae sacramentis se ad mortem comparaverat, quod etiam antecedentibus diebus frequenter ob morbos fere continuos faciebat. Edita est post mortem eius fere sexto anno, id est Anno Dni 1629, vita illius Cracoviae per unum ex nostris, nempe P. Laurentium Surligam, Lublini tunc commorantem et Concionatoris munus peragentem. Ex hoc libro plurima scitu dignissima facile peti possunt de hac singulari Matrona, quae rarum et magnum singularium virtutum nostro saeculo huic Regno et Ecclesiae Dei exhibuit ornamentum. Hoc eodem mense postquam intellexisset Martinus Szyskowski Episcopus Cracoviensis librum contra Societatem iterum ab uno ex Academicis in Germania editum, gravissime id tulit et per litteras Jacobum Naimanum Rectorem Academiae serio monuit, ne res adeo turpes et omnibus piis exosas prodire ex Academia patiatur, deinde ut in authorem serio inquirat. Vide has litteras in libro Antigratis foL 291. Eleaemosyna mensis Septembris fuit in peccunia florenorum 72. A Rmo D° Suffraganeo fl. 10. A D° Mazurkowicz fl. 10. A Virginibus mendicantibus fl. 22, reliqui ab aliis. Butyrum, casei, carnes, cervisia, vinum, panis, aromata, quae erant submissa, aliis 71 fl. constiterunt. Peractum prima vice a nostris Gracoviae manentibus festum B. Francisci Borgiae 1a Octobris, quod superiori anno Pontifex Maximus eum in numerum Beatorum retulerit ac de eo Sacrum et officiuin fieri permiserit. Ab aliis vero nostris dispersis pro cuiusque notitia et opportunitate idem festum celebratum, refert P. Kamocki in sua historia, sed id sequenti anno primum factum, ut suo loco patebit, nempe 22a Novembris et alio. Ob febrim, in quam inciderat, P. Prae-

Annus 1624 179 positus Bemb«s rediit Cragqviam curandae valetudinis eausa et ad S. Stephani domum divertit 10a huius. Notebat enim domum S. Barbarae ingredi, quia nostri in ea degentes cum infectis communicabant. Haesit porro apud S. Stephanum ad 4am Novembris. Eadem die coram Capitulo Cracoviensi, Raciborowicis congregato, decretum Episcopi Gracovieusis promulgatum, ut in festo Victoriae seu Gratiarum actionis, de quo antea dictum est, supplieationes ex omnibus templis ad templum SS. Apostolorum Petri et Pauli fierent. Sentiens Ds Joannes Zerzynski decretum contra se ab Auditore Nuncii Apostolici datum, de quo 26a Junii istius anni diximus, curbat omnibus modis a sede Apostojica novam commjssiQnem, per quam ostenderet excommunicationem contra P. Angelum iustam fuisse etc. et eam acquisivit 29a huius mensis, cum Pontifex Maximus Tusculi moraretur, suumque Commissarium elegit Joannem Foxium J. U. D. Archidiaconum Ecclesiae Gathedralis Gracoviensis. Quid postea occasione praedictae commissionis factum fuerit, sequenti anno suo loco patebit. Ultima huius mensis in vivis esse desiit P. Stanislaus Zabielski in domo S. Barbarae. Erat is nobiiibns parentibus in Masovia natus anno 1550. Ex annis aetatis 74 dedit Societati 54, nam illi 20 aetatis anno se addixerat Ante ingressum Societatis humanioribus studiis in Gollegio Pultoviensi operam dabat ibique nostri instituti desiderium conceperat et tyrocium Societatis Bransbergae ingressus ac brevi inde Vilnam misgus, tum Rhetorica tum etiam Philpsophica studia de more percurrit. Mox per annos 12 in variis scholis humanioribus tum Magistrum tum Praefectum Studiorum agens, erudiendae iuventuti incubuit, laborum huius generis tolerantissimus. Vilnam iterum missus Theologiaeque Scholasticae per triennium auditor fuit et post missus Pqsnaniam, Ministri Collegii munus obiit per tres anpos. Ibidem Goadiutor spjritualis factus, eiat Anno 1593, 2a Februarii. Romam post accitus e&t a Claudio Aquaviva Praeposito Generali et ab Anno Dni 1593 ad Annum 1599 in domo Poenitentiariae morabatur, Polonis limina Apostolorum adeunfjjms et aliis confitentibus aures agcomodans. Roma Cracoviam ubi rediit, in ea urbe reliquum aetatis exegit, multarum virtutum exempla aliis de se praebens, maxime accuratae Regularum observantiae, despitientiae sui, amore paupertatis et patientiae, Otium adeo detestabatur, ut nuuquam interquiesceret, quin reliquo a Confessionibus excipiendis tempore vel scriberet aliquid vel precarios globulos in honorem Deiparae procuraret, quos circumferebat, quando vel prpdipat cubiculo vel illud repetebat, Rarissirne prodibat in publicum angustiis domesticis contentus. Mirus in eo zelus haereticos ad gremium Ecclesiae revocandi, praesertim Arianos, quibus ut scribendp prodesset, multos annqs laboravit, etsi irrito conatu, narn non ea fuit eruditione, ut elucubrationes eius in bop gen§re lucem aspicere permilterentur. Labor temen eius De Supplicatione apud S. Petrumexpedienda. Commis- sionem contra no- stros obti- net Ze- rzynski Officialis. typrs Pis Zapielski. Anni aeta- tis et So- cietatis. Studia ex- tra et in- tra Socie- tatem. Varia alia, quae exer- cebat munia. 30. Yirtutes eius va- riae. Labores contra haereti- cos

130 Annus 1624. Diligentia in audi- endis Con- fessioni- bus. Candor animi. Externi Sacerdo- tes eius funus de- ducunt. Eleaemo- syna Octo- bris. 31. Funus Elizabe- thae Sie- niaviae Leopoli. Mors P. Dabrow- ski. Quibus studuerit et quae docueritin Societate. Etaliaeius munia. Niepolo- micis eius funus Sta- niatkos1 deductum. et magnae fuit aedificationis et ut spes est, coelitibus admodum gratus. Libros, quibus aliquae haereses erant inspersae, ut legentium utilitati servire possent, indefesso studio repurgabat. Ad confitentes quotiescunque accersebatur, accurrebat alacriter et quia Canonum perpetua lectione non vulgarem iuris Canonici assecutus erat peritiam, plurimi ad eum et saeculares et spirituales imo et religiosi accurrebant, partim ut in dubiis consilium expeterent, partim ut sua crimina apud eum deponerent. Et quamvis in exigendis peccatorum poenis esset rigidior, non ideo tamen a se absterrebat confitentes. Discipiinae ecclesiasticae in his quos expiabat erat tenacissimus, sicut et perfectae Instituti nostri observationis, unde etiam leves nostrorum defectus non parvum ei dolorem adferebant. Superiores magna reverentia et obedientia prosequebatur, morum candore ingenuo omnibus placebat et perpetua animi pace in maximis etiam perturbationibus perfruebatur. Cum esset satis firma valetudine, ob caloris tamen noxii exuberantiam eius robur depascentem et ob scribendi contentionem in eam incidit aegritudinem (incidit), quae illi suprema fuit, in qua Sacramentis omnibus procuratus, pie et placide ipsa Sanctorum omnium vigilia in Domino obdormivit. Et quia nostrorum pauci domi erant, reliquis ob pestem dispersis (nam tempore pestis iste Pater nunquam domicilium mutare volebat, vel cum mortis periculo proximis inserviturus) ideo ab externis Sacerdotibus, qui eum parentis loco habebant, funus eius deductum est pomeridiano tempore festi Sanctorum omnium et in consueto nostro sepulchro sub maiori altari sepultus. Per mensem Octobrem accepimus eleaemosynae pecuniariae florenos 145. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 25. A Rm° Do Suffraganeo fl. 10. A D° Rab fl. 13. A D° Wizenberg fl. 25. Ab aliis reliquos. Res submissae in vino cremato, cervisia, panibus, caseis, pultibus, 16 florenis constiterunt. Mortuae superiori mense Benefactrici Nostrae Elisabethae Sieniawscae funus maximo apparatu 14a Novembris Leopoli peractum est. Qui in eo nostri fuerint, ex historia Collegii Leopoliensis petendum erit. In extemporaneo nostro sacello ligneo, ea lege erat sepulta, ut postea ad templum, quod magnificum extruebatur, transferretur, quod etiam post annos fere sex factum est. P. Agapitus Dabrowski 18» huius mensis, postquam diutius ex febri ardentissima decubuisset, in arce Niepolomicensi excessit e vivis, de quo in historia Collegii S. Petri plura sunt videnda, his tantum aliqua obiter innuemus. Erat is nobilibus natus parentibus in Palatinatu Lanciciensi, annos aetatis habuit 45. In Societate, quam 17 aetatis anno fuit ingressus, 28 annos consumpsit et postquam in ea studuisset Philosophiae annis tribus et Theologiae Scholasticae quatuor, docuit postea Philosophiam per 4 annos et Theologiam annis sex. Praefuit tribus annis maioribus studiis. In variis locis per novem annos concionabatur magna cum satisfactione. Egregie sese consuetis Sacramentis ad mortem comparaverat. Sepultus est in templo Monialium S. Clarae Staniatkoviensi, quod medio fere milliari Niepolomicis distabat. Abbatissa enim illius loci Cecilia

Annus 1624. 181 Trcinska 1) cum toto monasterio id vehementer urgebat, volens gratitudinem mortuo ostendere illi, qui vivus in illo Coenobio non raro in Concionibus et Confessionibus desudabat illudque ad disciplinam religiosam multis in rebus adduxerat. Plurimos Sacerdotes praedicta Abbatissa, sub illud tempus pestis, ex locis tutioribus ad funus huius Patris convocaverat, ubi etiam P. Melchior Sulkowicz est concionatus, rogatu eiusdem et postea certis diebus in anno funebribus exequiis ac parlicularibus orationibus cum toto monasterio non raro ei parentabat ac hucusque gratissimam eius memoriam habet. Prodiit 23a huius mensis Bulla Urbani VIII Pontificis Maximi Beatificationem B. Francisci Borgiae continens et permittens, ut de eo Sacrum ac Officium a nostris ubicunque dici possit; ab externis autem tam saecularibus quam religiosis nonnisi in Dominio Borgiano. Sed non multo post extensio huius privilegii facta est, ut suo loco videbimus. Ex bac re manifeste confutatur id, quod attulimus ex P. Petro Kamocki la Octobris huius anni. Si enim hoc mense primum praedicta Beatificatio facta, quomodo superiori Octobre eius Beati festum esse potuit? Novembri mense accepimus eleaemosynae in pecunia florenos 66. A D° Archipresbytero2) fl. 22. A Rmo Do Suffraganeo 3) fl. 10. A Dno Szembek fl. 20-Reliqui ab aliis. Iam siiigo, casei, butyrum, cervisia, panes, carnes et bos a Castellana Oswiecimensi 4) constiterunt florenis 95. Venerat R. P. Provincialis post visitatam Maiorem Poloniam et Prussiam Stepocicos circa initium Decembris, nam Cracoviam eum venire minus adhuc erat tutum, ideo ad eum consultationum de rebus Provinciae causa P. Matthaeus Bembus 7a huius se contulit. Hoc eliam mense P. Petrus Kamocki cum P. Nicolao Szelski, manens in Kamyk apud Dm Borzykowski, persuaserat Dae Lubomierska, ut inter Judaeos, qui sub tempus postis Cracoviensis ad eius pagum multi sese contulerant, aliquos iuniores (nam adulti ob scelerum consuetudinem in perfidia solent esse obstinati) consideraret et data occasione fidem Christianam pro captu instillaret. Non fuit irritus labor: una etiam puella Judaea 14 annos nata piis monitis locum dedit baptismoque se velle lustrari professa est, imo addidit, se ad Christiana sacra animo semper fuisse propensam, sed defuisse occasionem, qua eorum particeps esse posset. Ut ergo tutius res procederet et non statim in Judaeorum cognitionem veniret, mittitur catechumena ad Coniugera Di Borzykowski brevique doctrinam Christianam edocta et matura, baptismo in Parochia Soboloviensi, praesentibus multis nobilibus, magna cum alacritate et devotionis sensu, salutari fonte abluta est ab eademque Da Lubomierska, quae Christianismum primum suaserat, pro unica filia est accepta, quae etiam illi de omnibus necessitatibus providit. Honorifi- ceque ibi- dem se- pultum. Beatifica- tio B. Francisci Borgiae. Eleaemo- syna No- vembris. 32. Adventus P. Provin- cialis Ste- pocicos. Judaea parvula Ad fidem Christia- nam ani- mum adii- cit Et edocta catechi- smum Baptisatur. 1) Anna Caecilia Trzcinska (1619—1649). 2) R. D. Christophorus Trzcinski. 3) Thomas Oborski, episcopus Laodiceae i. p. i. 4) Christina de Gaiow Myszkowska.

182 Annus 1624 Eleaemosyna Decembris. Annua elpaemo- syna tem- pli. 33 Jahia Ot- tomanicus princeps, Agitans consilia de imperio adipiscen- do, Ad Cbanum Tar- taricum divertit ab eoque est agnitus. Oraculade illo Cha- nus con- sulit, Quae dum mala praetenderent, Percepta eleaemosynae pecuniariae mensis huius erat florenorum 237. A variis per P. Wągrowski fl, 117. A Serenissima fl. 60. A Mfco Do Henrico Firlei fl. 26. A Rmo Do Suffraganeo fl. 10. Reliqui ab aliis. Casei, butyrum, pisces, carnes, pisa, panes, cervisia, cremalum etc aestimata sunt fl. 51. Annua templi nostri eleaemosyna in pecunia erat florenorum 910. Res Sacrario submissae et votivae argenteae tabellae appensae cum nonnullis aliis plusquam 100 fl. constiterunt. Inter varia, quae ad certum mensem referri non poterant, ponendum hic imprimis illud memoratu dignum. Ottomano Turcarum imperatori, qui ante biennium bellum Polonis intulerat, patruus erat Mustafae ibidem imperatoris Turcici frater natu maior, Ghristiana matre Graeca natus, Jahia seu Johannes Baptista a Turcis dictus. Is ubi adolescens in Hetruriae Ducis potestatem venit, facta de eius natalibus exactissima disquisitione, splendide educatus est Christianisque initiatus Sacris, Simeonis nomen accepit et pro Ottomanico Principe a Paulo V° Pontifice et a Rudolpho II Imperatore et a Prorege Neapolitano est habitus nonnullisque in hoc Regno Magnatibus notus. Agitabat consilia de imperio Ottomanico vel in toto vel in aliqua parte adipiscendo eamque ob rem ad Ferdinandum II se coiiferre statuerat. Pergens ex Macedonia ad Chanum Tartarorum divertit, cui secreto cum se quis esset aperuisset, ad secretum Mecetum (delubri Mahometani id nomen est) deducitur. in quo plurimi libri Arabici servabantur. Hic Chanus percontatur ex Jahia, an aliquando oracula de rerum suarum successu consuluisset. Negat Jahia. Tum Chanus: Experiemur, an prosperam vel adversam sis habiturus fortunam. Tene modo clavum hunc ferreum uno digito, a quo ligneus dependet orbis (usualibus mensae orbibus is erat similis), ego vero interim ex libro quaedam verba secreto legam. Si ad mea verba orbis a tuo digito dependens ordinario solis motu a sinistra ad dextram versus fuerit seque agitaverit, signum erit omnia tibi ex animi sententia eventura. Si contra a dextra ad sinistram, scito te adversa fortuna usurum. Annuente experiendi gratia Jahia, submurmurat quaedam verba Chanus et ecce orbis a dextra ad sinistram convertitur idque toties, quoties ille verborum formulam repetiit. Tum exclamat Chanus actum omnino de salute Jahiae esse, infelix praesagium adversa omnia illi praetendere. Advertens id Jahia, coepit et ipse animo commoveri, metuens, ne Chanus praesagiis credulus et auxilia, quae illi ad Turcicum dominatum tentandum prolixe detulerat, miilata sententia negaret et vinculis constrictum Constantinopolim amandaret,

Annus 1624 183 benevolentiam Turcarum, caeso Ottomano per id tempus tumaultantium, sibi comparare volens; Fingit ergo Jahia fidem se habere praesagio ideoque cura imperii potiundi abiecta, rebus humanis valere iussis, raso capite Santonum (religiosi isti sunt Turcici) habitu Mecham ad sepulchrum Prophetae Mahometis se pergere ibique privatum ac soli contemplationi vacantem se velle vivere. Gollaudavit id mirifice Chanus et aureis mille donatum comitatuque ad aliquot dies instructum, fausta omnia illi precatus dimisit. Jahia vero oblata prima opportunitate, pro Asia cursum vertit in Europam, ad Imperatorem Ferdinandum II venire desiderans, magnis emensis itineribus Cracoviam venit hicque per aliquot menses expectans ab Imperatore, ad quem miserat, responsum morabatar apud Mercatorem, paucis admodum notus. Intellexerat de eo P. Fridericus Szembek et coepit se in eius familiaritatem insinuare, qua contracta, ventitahat Jahia ad Partheniam Studiosorum in domo nostra Sodalitatem et coetibus eius exhortationibusque libenter intererat palamque cum Sodalibus Sacramentum Eucharistiae usurpabat, cum prius Confessione Sacramentali apud P. Valentinum Rusconium animam expiasset, nemini tamen Sodalium erat notus. Non raro cum P. Szembek consilia et de promovenda Graecorum cum Ecclesia Romana unione et de Christiana religione in Turcicum imperium, si eo vel parte eius aliquando potiretur, inducenda secreto communicabat. Inductus a praedicto Patre, ut ob adoptandam sibi conatibusque suis Patronam Deiparam eius Sodalitati nomen daret, fecit id alacriter ac ipse nomen suum arabicis, italicis et latinis characteribus manu propria inscripsit. Accepto post ab lmperatore responso, quo Viennam accersebatur. acceptis Patentibus Congregationis litteris manu Rmi Di Suffraganei, qui tum agebat Praepositum, subscriptis, die S. Stanislai Regni Patroni Sacra Synaxi refectus, accepto praeterea a Congregatione pio munusculo, itineri se dedit. Tres viri nobiles, per nostros adiuti, haeresi abiecta Ecclesiae Catholicae se adiunxerunt. Unus itidem nobilis Schismaticus schisma abiuravit. Confessionum anteactae vitae certus numerus iniri non potuit ob multitudinem Maxima pars earum fuit, quae ob sacrilegum pudorem, cum integrao non fuissent, necessario repetendae erant. Meretricium quaestum abbcerunt decem. Data opera, ut multae maritatae, viduae et virgines contra mirabiles lascivorum artes egregie sese ac suam pudicitiam tuerentur. Matrimonia non pauca male coalitata, vel legittime adstricta vel omnino dissoluta. Inductus miles, ut mulierem, quam superstite sed domo longius absente marito, coniugis loco per septennium habuerat, Fingit Jahia, se deponere curam omni de im- perio Et susci- pere pere- grinationem Me- cham, Sed post in Euro- parn ver- tens- 34. Venit Cra- coviam. Inita cum P. Szembeco familiaritate, In oratorio Congregationis Sacramenta usurpabat. In album Congregationis se inscripsit. Patenti- bus litteris acceptis Viennam ad impe- ratorem pergit. Haeretici et Schis- matici conversi. Confessio- nes Gene- rales. 35. Matrimo- nia male coalita, e- mendata vel sub- lata,

Annus 1624. Veneficae conver- sae. Odia ex- tincta. Contra- ctus usu- rarii re- scissi. Timores a spectris illati. In Sodali- tate Bmae Virginis tolluntur. 36. Missio Corcinen- sis. Quam ci- ves ex- pectabant Et in qua munia So- cietatis consueta cum In- dulgentia Missio- num Nostri exercent. Templi fabrica iuvatur. Nostro- rum, tem- pore pestis Cracoviae manen- tium occu- pationes. liberosque ex ea susceperat, ad legitimum coniugem, quamvis invitam, ablegaret, prolis autem alendae curam ipse susciperet. Maritum suum obiisse mulier rata, nupserat alteri pluresque annos cum eo manserat, sed ad redeuntem postliminio ipsa quoque nostro hortante, posteriori deserto, revertit. Duae veneficae a pernicioso instituto deterritae et Sacramentis expiatae. Inter varia odiorum incendia opera nostrorum extincta, erat etiam illud, quo viri Nobilles. duello congressi acceptis utrinque vulneribus contra se exarserant, sed triduo post nostro suadente pristinae benevolentiae sunt restituti. Contractus usurarii multi rescissi et qui ex male pactis locupletiores evaserant, non pauca millia suis dominis restituerunt. In una Missione nostro contra usuras acriter et solide agente, unus 150008 florenos restituit et alii de restitutione admoniti, bona fide satisfacturos sese admonitionem receperunt. Nocturni timores et daemonis quasi ad infernum violenter abripientis spectrum ita unum iuvit, ut statim ad pedes Nostri vitae superioris noxas aperiens sese abiecerit et ineundae religiosae vitae proposito sibi consuluerit. Idem fere alteri adolescenti evenit, qui varia crimina ordinariae in Confessione reticebat et perpetuos daemonis terrores per quietem experiebatur, quotidianum tamen pensum precum Deiparae persolvere non ommittebat. Incidit is casu in unum Assumptae Bmae Virginis sodalem, ei dum omnia aperit, statim ab eodem ad Oratorium predictae Virginis adducitur, Confessione integra animam purgat et in sodalium numerum, quod pridem optabat, suscipitur sicque ab hostis vexatione est liber factus. Praeter Missiones, quarum loco suo mentionem fecimus, erat etiam illa celebris, quae Corcinum instituta fuit et quam ita cives expectabant, ut nostris venientibus obviam consulares viri cum Proconsule processerint, rara veneratione nostros excipientes. Non deerant etiam nostri eorum expectationi. Per aliquot menses concionibus habendis, Christianae Doctrinae explicationi et Confessionibus excipiendis totos se dederunt. Vix aliquis in oppido inventus, qui nostris confessus non fuerit, praeter colonos et multos nobiles ex pagis ob eandem causam accurrentes. lndicta erat in illam diem Indulgentia, Missionibus nostrorum a Sede Apostolica concessa, qua annua memoria B. Stanislai Kostka celebratur. Ante vero non pauca nostri pro concione de hoc Beato, huic loco adhuc ignoto, aliqua retulerant. Ingens igitur ad diem praefixum multitudo hominum convenit. Suplicatio solennis instituta. Beati Reliquiae circumlatae et in altari post propositae piis omnium occulis excipiebantur. Confessionibus omnium per totam diem et magnam noctis partem satisfieri non potuit, licet non pauci Sacerdotes in subsidium laboris venissent. Templi aedificium in eodem oppido aegre procedebat, quod necessarii sumptus non suppeterent. Suggessit noster, ut singuli patresfamilias singulis hebdomadis grossum unum, nullo suo incommodo conferrent, quod libenter consilium acceperunt et ad opus perficiendum sese accinxerunt. Nostri, qui Cracoviae apud S. Barbaram manserant, toto pestis tempore egregiam operam navarunt et peste infectis et aliis, perpetuo Confessiones excipientes, Eucharistiam ad aegros deferentes, conciones nunquam intermittentes, eleaemosynas a variis corrogatas iis, qui domi inclusi fuerant, deferentes. Ut autem studium nostrum civibus non defuit, ita et cives vicissim suam nobis

Annus 1624. 185 liberalitatem deesse nolebant, submittentes impigre, quae nobis sustentandis erant necessaria. Hoc etiam anno et alae maioris altaris ademptae in nostro templo, ut plus lucis templum habere posset et altare in Sacristia, ex Epitaphio antiquo ad parietem ultra Cathedram concionatoriam olim affixo, renovatum collocatumque est (Germanicae familiae Ghristophori id fuisse perhibetur, quae ante initam per nostros templi possessionem in eo sepeliebatur) et subselliorum muliebrium quadrum, ad altare S. Ignatii positum, scamnaque certis personis ita distributa, ut tamdiu ab illis possideantur, quamdiu templum frequentare nostrum voluerint; si vero per aliquot menses absentes fuerint, liberum relictum, ut aliis concedantur. Divisus insuper hoc anno chorus penes Sacristiam versus Cathedram concionatoriam, ut una pars eius nostris tantum Concionem audituris serviret, sed id non successit, externis indifferenter illam partem pro libitu ingredientibus. Varia in nostro templo facta: 2um 3um 4um Annus Domini 1625. Mutio Vitellesco Societatis Jesu Praeposito Generali, Georgio Tyszkiewicz Provinciali Praeposito, ac illo mortuo Matthaeo Bembo per aliquot menses eius vices obeunte, simul cum officio Praepositi Domus Professae. Aluit hoc anno Cracoviensis Professorum domus 24 ex nostris. Sacerdotes videlicet tredecim, Scholasticos lectores mensae duos, Coadiutores novem, ex quibus ad meliorem vitam vocatus est unus Laurentius Opoczno, de quo 28a Augusti, qua die pie obiit, fusius dicetur. Circa initium huius anni venerunt Academici Cracovienses ad Joannem Baptistam Lancellotum Nuncium Apostolicum Varsaviam eique significarunt, se nullam concordiam cum Patribus Societatis Jesu inire velle negotiumque hoc, Academia supplicante, a SSmo D° Nostro Urbano Papa VIII Romam evocatum eademque petente Tribunali Rotae commissum esse, ut via ordinaria iudicii decidatur. Quibus intellectis Nuncius a tractatu pacis, superiori anno inter nos et Academicos coepto, destitit. Remque ita et non aliter se habuisse idem Nuncius testatur in ea epistola, quam dedit Varsaviae 8a Aprilis Anni 1626, quae posita est in libro Antigratis fol 208 et supra scripta verba fol. 211. Et tamen non sine ingenti impudentia in Comitiolis districtuum, in Comitiis Regni Generalibus et passim in Congressibus coram omni fere hominum statu traducebant nostros Academici, quod eorum causam Romam evocaverimus. Wieiewicki IV. 24 Numerus Nostro- rum. I. Academici significant Nuncio A- postolico se Romam avocasse negocium cum no- stris ad Tribunal Rotae.

Annus 1625. Cur nostri nonnisi in fine huius mensis re- dierunt ex dispersio- ne. Donatio Palatini libris Vie- licensibus inscribi- tur Et D. Jo- annis Zebrzy- dowski. Eleaemo- syna Ja- nuarii. 2. Professio Pis Sulko- wicz. Reditus Pis Kon- ski. Apparitio mortui Di Mieszkowski Officialis Premi- sliensis. Constituerant nostri ad initium Januarii domum redire a Benefactoribus, ad quos superiori anno grassante Cracoviae peste, sese contulerant, uti 20 Julii annotavimus; sed ob Albertum Squiernievium Vestiarium, cui sub axilla et supra oculum ulcera proruperant, continuerunt sese et nonnisi circa finem huius mensis redierunt. Concesserat Joannes Comes a Tęczyn Palatinus Cracoviensis Anno 1620 in Septembri domui S. Barbarae stipendium in salifodinis Vielicensibus toto reliquo suae vitae tempore. Quia vero quolibet trimestri nova semper ab eo recognitio petenda erat, non sine molestia, ideo 13a huius mensis effectum apud illum est, ut hac donatione eius semel in libros Vielicensis Salifodinae inscripta, sine nova eius recognitione acciperetur a nostris. Palatini exemplum secutus est Ds Joannes Zebrzydowski Ensifer Regni, qui etiam 27a huius mensis vectigal Vielicense, sibi debitum, nobis ad vitam similiter donavit et libris Vielicensibus inscribi iussit. Percepta eleaemosynae pecuniariae hoc mense erat florenorum 380, nempe legati a Virgine Elisabeth fl. 100. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 44. Ex mendicatione P. Melchioris Sulkowicz fl. 80. A Da Paiatina Cracoviensi fl. 20. A Do Rab fl. 18. A R. D. Archipresbytero fl. 16. A nonnullis fl. 13. Reliqui ab aliis. Iam frumentum varium a variis cum braseis constitit fl. 183. Et butyrum, casei, carnes, vinum, cervisia, pisa 57 fl. sunt aestimata, ita ut omnia, quae in rebus submissa sunt 241 fl. aequaverint. Instituta more consueto Renovatio Votorum, celebrante P. Stanislao Krzywokolski 2a Februarii, qua etiam die admissus ad Professionem 4 Votorum P. Melchior Sulkowicz, excipiente Professionem P. Mathia Bembo Domus Praeposito, in templo S. Barbarae. Excepti prandio tunc Rmns Ds Suffraganeus Thomas Oborski et R. D. Archipresbyter Trcinski. Ante duos menses P. Andreas Konski cum Jacobo Szostak missus erat ad Dm Lesniowolski Capitaneum Zatoriensem et ad vicina loca rediitque 6a istius mensis, magno sui desiderio relicto, tum apud praedictum Capitaneum, tum apud vicinos, ob egregiam saluti proximorum navatam operam. Eadem sexta huius mensis memorabilis fuit apparitio Di Stanislai Mieszkowski Officialis quondam Premisliensis, qui la huius mensis erat mortuus. Res ita habuit. Redibat ex civitate noctu 6a istius mensis R. D. Niiowski, tunc Gantor et iam modernus Officialis Premisliensis, a D° Feliciano Grochowski Notario Terrestri Premisliensi, per quem disuaserat Samueli Bolestraszycki haeretico, ae Pseudominister ab eo inductus more suo contrahentibus matrimonium assisteret illudque confirmaret, tumultus enim contra haereticos inde oriturus omnino timebatur Premisliae. Nec disuasio fuit rrita. Haeretici enim cum suo Ministro Premislia abierunt et alibi mas nuptias celebrarunt. In reditu igitur, dumVersus templum S. Petri Draedictus D. Niiowski pergit, Dm Mieszkowski ante quatuor dies

Annus 1625. 187 mortuum ad fontanam aqua carentem, quae ibi hucusque est, stantem conspicit et ita se alloquentem: Unde D. Vestra venit? Respondente D° Niiowski se ab eo negocio venisse, in quo non permissum est, ut Minister haereticorum contrahentibus nuptias adesset, subiecit illa: Bene hoc D. Va fecit. Tum D. Niiowski: Tamen D. Va est mortua. Respondet: per quatuor dies hic debeo morari et sum absque aqua. Quaerit D3 Niiowski: Quam ob causam ? Quia, inquit, me ad iudicia non praeparabam et quia facile Palatinum Belzensem (erat is Adamus Stadnicki1) Gapitaneus Premisliensis et Striensis) facile ex gravioribus absolvebam. Petiit deinde D8 Niiowski, ut cum eo domum intraret. Respondet: Semel discessi, non amplius redibo. Sed Executores non mihi satisfaciunt, expediant iterum Tricesimam, adhuc enim habent 80 florenos. His dictis disparuit. Ds autem Niiowski statim vocat ad se R. D. Thomam Dąbrowski coniidentem mortui et unum ex executoribus, quaeritque, an illi aliquando R. D. Mieszkowski mortuus apparuerit et quantum adhuc ex legatis pecuniae restet. Respondet Ds Dąbrowski non quidem apparuisse mortuum, sonitum tamen deambulantis domi audiri, qui antea non audiebatur. Legati praeterea adhuc restare florenos 80. His auditis retulit Ds Niiowski ea, quae supra sunt relata, et statim pro mortuo iterum Tricesima peracta. Iterum 10a huius mensis eidem R. D. Niiowski, domo ad templum ex pergula versus gradus pergenti, idem mortuus apparuit et dixit: Eram contrarius Fraternitati Gorporis Christi. Promovete illam. His dictis iterum disparuit. Egit deinde hac de re D. Niiowski cum R. D. Korkiewicz Canonico Premisliensi, qui hoc confirmavit, quod R. D. Officialis, dum in vita esset, contrarium sese exhibuerit praedictae Fraternitati. A 9a Februarii ad llam inclusive Oratio triduana peragebatur in templo S. Barbarae consueta frequentia, devotione et fructu. Et quidem die Dominica Episcopus Cracoviensis interfuit summo Sacro, quod a Rmo Suffraganeo habebatur, et ipse nobis prandium praebuit, simulque nobiscum pransi Rmus Ds Suffraganeus et RR. DD. Garwacki ac Szypowski Canonici Cracovienses. Feria 2a excepti prandio R. D. Archipresbyter et R. Prior Mogilnensis cum socio. Feria 3» cecinit Summum Sacrum R. D. Tyszkiewicz Canonicus Cracoviensis, qui postea cum R. D. Archipresbytero, R. P. Nicolao Moscinensi Doctore Theologo Ordinis Praedicatorum et socio Concionatore Ordinario eiusdem Ordinis nobiscum prandium Et Collocutio eiusdem cum uno ex Praelatas Premisliensibus. Quas ol> causas poenas purgatorii sustineret Quae petebat. Iterum ap- paret ei- dem Prae- lato. 3. Oratio tri- duana cum soli- ta fre- quentia ac devotione. Conclusio eiusdem. 1) Nomen hoc atramento alio deletum, tamen legi postest. Adamus Stadnicki autem diem obiit supremum a. 1615.

Ne uniti permittantur ad latinum ritum transire. Eleaemo- syna Fe- bruarii. 4. Finis Comitiorum Varsaviensium. Privilegium Cantoris templi nostri. 188 Annus 1625. sumpserunt. Conclusit devotionem Rmus Ds Suffraganeus, antecedente Conclusionem concione a P. Matthaeo Bembo habita et praesente Episcopo Cracoviensi. Joannes Baptista Lancellotus Nuncius Apostolicus 24a istius mensis significavit R. P. Provinciali nostro, eam esse voluntatem Sanctissimi et Congregationis de propaganda fide, ne nostri permittant transitum ad ritum latinum unitis. Statim ea de re scriptum est Superioribus Provinciae huius, sicut et Provinciae Lituanicae. Sed non paucae ex hac re postea erant ortae difficultates. Percepimus eleaemosynae pecuniariae per hunc mensem fl. fere 900s (nam Legatum Virginis Elizabethae iam superiori mense positum est et venditi bovis ac vitulorum iam antea scriptorum summae hic ratio ponitur, quod utrumque in rationibus per errorem est positum). A DDis Gawronscis legati materni fl. 296. A Da Philippowa legati fl. 100. Aliud 100 itidem legati a Virgine Swietlichowna per Dm Razik. Ex vectigali Wielicensi retentorum a M. D° Ensifero ( fl. 72. A D° Palatino Cracoviensi pro duobus quartalibus fl. 56. A D° Jacobo Chrzanowski fl. 50. A D° Suffraganeo Cracoviensi fl. 40. A Capitaneo Zatoriensi2) fl. 40. A D° Wizenberg fl. 40. A variis per P. Ministrum fl 20. A D° Gabriele Szembek fl. 10. Ab aliis reliqui. Res submissae a variis 379 fl. constiterunt; nempe frumentum varium fl. 190, pisces fl. 50, haleces fl. 60, foenum fl. 30, vinum crematum fl. 20, casei, butyrum fl. 14, mel fl. 16, carnes fl. 9. Vini etiam missa tunna a Regni Pocillatore 3), a nonnullis scribitur fl. 60 aestimata, sed eam in rationibus domesticis huius mensis non invenio. Impositus fmis Comitiis Generalibus Varsaviensibus 4a Martii, in quibus inter varia contra petulantiam ac magis in dies crescentem licentiam militum constituta. Ds Aleksander Koniecpolski ab infamia, quam ob raptum Virginis Deo dicatae, violato monasterio S. Agnetis Cracoviae, de quo ante septem fere annos scripsimus, incurrerat, consensu omnium ordinum liberatus est in gratiam eius cognatorum et maxime D. Stanislai Koniecpolski Supremi equestrium copiarum Prefeeti, praeclare de Patria meriti. Ob varias tricas, quae intercedebant inter Magistrum scholae Parochialis Bmae Virginis et inter Cantorem templi S. Barbarae, cui nulli pueri parvi ad docendum permittebantur, impetratum privilegium ab Episcopo pro nostro Cantore, ut possit 20 pueros docere tam rudimenta quam alia ad Musicam spectantia, 10a istius mensis. 1) Joannes Zebrzydowski. 2) Paulus Lesniowolski. 3) Stariislaus Lubomirski.

Annus 1625. 189 Ne imagines Sanctorum non Canonizatorum nec Beatificatorum exponantur venerationi in templis, latum decretum ab Urbano VIII Pontifice Maximo Romae 13a huius mensis et simul iniunctum, ut eae quae erant expositae statim ex templis amoveantur, nec tabulae votivae ullae iis apponantur. Dicebatur occasio huius decreti ex Urbe Veneta accepta, in qua mortuis Theologis illis, qui Venetos contra Pontificem defendebant, vota varia erant appensa et imagines eorum in templo venerationi expositae. Quidam e regione domus nostrae in platea, 15a huius mensis, peste erat extinctus, non parum et nos et alios terruerat, sed lues per divinam gratiam ultra non processit. Mortuus est 22a istius mensis R. D. Joannes Prawicz et 24a in nostro templo sepultus, obtinuerat enim in templo nostro sepulturam dum viveret, quamquam alii 19a huius mensis scribunt mortuum. Erat is honestis Parentibus Cracoviae natus. Humanioribus litteris primum Cracoviae, postea Jaroslaviae usque ad Rhetoricam inclusive studuii impensis R. Di Nicolai Taranowski, cui postea ad mortem usque fidelissimam operam in omnibus obsequiis impendit. Sacris initiatus primo in templo Parochiali Bmae Virginis Mansionarius, deinde cura sui Patroni in templo Arcensi Altarista et Notarius Congregationis Misericordiae fuit, quibus officiis cum omnium satisfactione fungebatur. Senio interim et morbis frequentibus afflicto R. D° Taranowski ut commodius obsequeretur, Altaristae munus reliquit et totum se tum eius tum Fraternitatis Misericordiae obsequiis impendit. Mortuo post D° Taranowski, dum de statu religioso ineundo cogitat et varias corporis afflictationes suscipit experimenti causa, an oneribus religionis par esse posset, valetudinem destruit ac se inhabilem religioni reddit. Itaque ad alia pia opera animum convertit, nempe ad Sacrum Missae Officium quolibet die peragendum, orationibus variis diurnis et antecedentibus et subsequentibus, ad inopum cognoscendas et sublevandas necessitates aliaque pietatis opera magno virtutum profectu et magna apud prudentes pietatis opinione. In extremo morbo, qui quatuor vel quinque diebus eum lecto affixit, rebus suis per testamentum bene dispositis et consuetis Ecclesiae Sacramentis munitus, 56° aetatis anno, pie in Dno obiit, die huius mensis supradicto sepultusque est ad limen ostii versus forum in nostro templo. Legavit domui S. Barbarae 300s florenos, qui postea in Maio sunt redditi. Inhibitio, ne imagi- nes non Canonizatorum et non Bea- tificatorum venerationi exponantnr. Unus peste mortuus, nostros ex- terret. 5. R. P. Jo- annis Pra- wicz. Studia, Occupationes Et obse- quia. Gogitat de religione. Opera pietatis. Mors.

190 Annus 1625. Actio po- lonica in templo S. Petri. Bylinae Apostasia cur talis a Nuncio non sit de- clarata. 6. Magnum incommodum, quod acriora remedia ad eum redu- cendum non fuerint statim adhibita. Eleaemo- syna Martii. Primitiae R. D. Flo- riani Ty- minski. Multos ipse, in Collegio S- Petri ma- nens, invi- taverat ad prandium, quod eius sumptu erat com- paratum. In die Parasceves, qui in 28am huius mensis inciderat, in templo S. Petri devotus Polonicus Dialogus de Passione Domini est exhibitus. ln Julio superioris anni reliquerat Societatem per apostasiam Joannes 1) Bylina, uti ibidem annotavimus. Cum ergo ad eam redire nollot et omnem ea de re monitionem contemneret, scripserat P. Fridericus Szembek ad Nuncium Apostolicum Lancellotum sub hoc tempus, ut eius mandato tanquam Apostata et excommunicalus declararetur. Respondit Nuncius, se id propterea non fecisse, quod unus ex nostris contrarium sentiret et id nullo modo expedire iudicaret. Erat is P. Nicolaus Lancicius, quem tali inordinata2) compassione vel respectu aliquo alio non parvum errasse, ipsa res postea ostendit. Miser rnim Bylina, quia ipso initio oius apostasiae acriora media ad eum ad saniorem mentem reducendum defuerunt, aliquot annis in apostasia permansit et tunc primum ad cor rediit, dum iam et uxorem duxisset et prolem ex ea suscepisset. Ideoque Leopolim iussu Superiorum sese contulerat, habituque nostro lecepto, postquam ad indifferentiam sese composuisset et octo dierum collectione facta in Refectorio poenitentiam assignatam fecisset, per P. Mathiam Bielecki Rectorem Leopoliensem, cui id commissum erat, dimissus est ex Societate. Pecuniariae eleaemosynae per mensem Martium accepimus flor. 338. Ab Episcopo Cracoviensi strenae et quartualis fl. 150. A D° Belza fl. 70. A Virginibus mendicantibus et ab aliis variis fl. 40. A D° Suffraganeo fl. 10. A Da Dobroszewska fl. 16. Reliqui ab aliis In rebus diversis: ligna, pisces, carnes, panes, caseus, butyrum, vinum, aromata, pannus, tela fl. 206 aestimata sunt. Ordinatus erat extra tempora R. D. Florianus Tyminski, Roma diplomate acquisito per P. Lancicium (iussus enim erat, antequam Societatem ingrederetur, omnes ordines maiores suscipere) totoque illo tempore in Collegio S. Petri tanquam hospes manebat, quo sacris initiabatur et postea 3a Aprilis, quae in feriam quintam post Dominicam Paschae inciderat, in templo S. Petri, magna cum solennitate Primum Sacrum Deo obtulit. Instructum erat eius sumptibus convivium magno apparatu et plurimi ex Ecclesiasticis, ut RmU8 D. Suffraganeus, RRDD. Karnkowski, Garlinski, Sarnowski, Dambski, Kretkowski, Trcinski, et ex saecularibus, ut Pocillator Regni et Capitaneus Sendomiriensis D8 Stanislaus Lubomirski, D Marchocki, D. Kotkowski et alii non pauci erant invitati tractatique in communi hypocausto, nostris Scholasticis ministrantibus. Ipso qui Primitias cecinerat ultimo loco in mensa sedente praeter morem, quod displicuerat hospitibus, imo etipse D& Pocillator invitabat eum, ut sibi assideret. Sed ideo forsan, quia prandium eius sumptibus fiebat, locumprimum recusabat. Non in bonam etiam partem a nonnullis nostris acceptum fuit, quod ex aliis domibus nostrorum nemo prorsus fuisset invitatus. 1) Petrus erat primo scriptum, sed alia manu et alio atramento Joannes suprasciptum est. 2 ) In archetypo deletum alio atramento.

Annus 1625. 191 De variis tunc D. Pocillator cum P. Lancicio familiariter egit et tandem in fine prandii satis inconsulte, ut postea eventus docuit. attulit P. Lancicius instrumentum authenticum concessionis ab Academia olim nobis factae ad scholas publicas Gracoviae habendas. volens hoc modo instruere convivas de scholarum negocio. Lectum id est et ab ipso D° Pocillatore et ab aliis non paucis, sed eius occasione data ansa discursuum variorum et contra nostras scholas et pro iis. Disputabat contra scholas acriter R. D. Karnkowski, defendebat easdem acriter R. D. Garlinski, aliis diversos in hac re ostendentibus. Acta post prandium gratiarum actione, proripuit se Ds Pocillator eumque secuti sunt caeteri hospites. Deduxit eum P. Lancicius usque in plateam; sed abeunte P. Lancicio statim suos, qui penes eum erant, ita allocutus D8 Pqcillator: Vellent Jesuitae, ut ego quoque in scholas eorum dem assensum, sed hoc nunqnam faciam, quia per hoc ius alienum nempe Academicorum violaretur. Habent in Regno fere 50 collegia et non sunt contenti, ut pauperes Academici hoc unum habeant. Erant apud me plusquam 50 Sacerdotes petentes, ut me opponam scholis Jesuiticis, quia ob eas deseruntur templa et scholae parochiales ob defectum Gantorum, Jesuitis Musicam non docentibus. Et quid discent ex Musica? coepitque representare vocem unius discantistae nostri discipuli. Applauserant his dictis et Marchocki Gapitaneus Gzchoviensis, licet eius filius in nostris scholis esset, et quidam Zaduski, addebantque mortuum Dm Gembicki conquestum fuisse, quod Sacerdotes non possent habere personas necessarias, Jesuiticis scholis ad ordines religiosos subieeta dirigentibus. Addebat deinde D. Pocillator, per scholas Jesuiticas tumultus Cracoviae futuros, cumque D. Archipresbyter Trcinski dixisset, Patres cum Academicis concordiam inituros, respondit: Etiamsi ineant, ego ad has illorum scholas filium meum non mittam, quia per eas iura violantur Academiae. His dictis currum, se ibidem expectantem, consedit. Manifestum est inde talia negocia coram personis dubii affectus nullo modo publice, sed privatim tractanda fuisse, cum praesentibus Magnatibus multi ob certas causas id quod sentiunt dicere non audeant, alii autem iis sese accomodantes nimis multa audeant loqui, quod idem pene iisdem verbis affirmabat Rmus Ds Suffraganeus, cum biduo post P. Szembecum visitasset, licet nihil de iis ante scivisset, quae Ds Pocillator in platea dixerat. Eadem omnia oretenus et P. Praeposito et P. Szembek retulerat R. D. Archipresbyter Trcinski, Minuspru- denter in fine pran- dii allata Concessio authentica ab Acade- mia no- strarum schola- rum. Post dis- cessum D* Pocil- lator mul- ta contra scholas nostras loquitur. Applau- dentibus aliis. 7. Ostensio- nem con- cessionis tali tempo- re, nostros non pro- bantes,

192 Annus 1625. Moleste fert P. Lancicius, sed immerito. Vulnerat unus Aca- demicus nostrum studio- sum. Contra quem fa- cta prote- statio. 8. Pars tecti ad mu- rum Bur- sae Juri- starum, Ad instan- tiam Aca- demico- rum deii- citur. Citatio Di Foxii contra P. VVielewicki et P. Angelum. Gallus Ra- tiborenus primitias canit qui omnibus interfuit. Significaverat ea de re P. Szembek P. Lancicio, sed is litteris non credidit, imo eas in malam partem explicabat, nam illo tempore conceperat hanc opinionem, quod P. Praepositus et P. Szembek in negociis scholarum Collegii S. Petri essent illi contrarii. Ex eo etiam quod educente P. Lancicio Dm Pocillatorem in plateam. ubi tunc nihil eorum, quae attulimus dixerat, putabat P. Lancicius, quod cum abivisset ex platea nihil, illo iam absente, Pocillator dixerit, quod omnino falsum erat. Ita etiam pii homines in fervore non raro excedunt et sibi contrarios damnant. Eadem 3a Aprilis mane cuiusdam (sic) Academici Bandorkowicz obvium sibi unum nostrum studiosum lapide graviter in capite vulneravit in platea, illud obiiciens, quod ante Classes Academicas frequentasset et iam scholas Jesuiticas frequentaret. Protestati sunt contra hunc eadem die P. Simon Jurkiewicz, Praefectus et M. Daniel Siekierzecki ad acta Castrensia et vulnerum obductionem fecerunt. Quidam M. Gorski Senior Conturbenii Juristarum, 4a huius mensis Clementem Sacerdotem suum conturbenalem ad P. Nicolaum Lancicium misit, ut tecti partem, nuper extructi, eo quod murum conturbenii iniuriis pluviae exponeret, amoveri curaret et se maiorum suorum iussu (fuerant enim id revidentes Rector Krupka cum Jacobo Naimano et aliis) talem servitutem tolerare non posse et in mandatis se habere, ut illam disiiciat, nisi intra unam horam non amoveatur. Respondit P. Lancicius, se existimasse non servitutem, sed utilitatem muro Academico, tot annis pluviis exposito, paratam, maiorem praeterea se pati servitutem ob defluentem ex tecto Academico in suam aream aquam, amore tamen conservandae pacis se facturum, quod petebatur et statim iussit deiici illam partem tecti. Diximus superiori anno 29a Octobris contra duos nostros acquisitam Romae Commissionem per D. Joannem Zerzynski Officialem contra nostros duos. Ideo constituto Commissario R. D. Joanne Foxio Archidiacono Cracoviensi, 4a huius mensis missa citatio et ad P. Joannem Wielewicki, qui tunc Calissii aeger morabatur et ad P. Christophorum Angelum, qui in Russia erat, ratione cuius lis haec postea continuabatur, ut suo loco dicetur, nempe 25a Augusti. In festo Annuncialionis Bmae Virginis, quod hoc anno 8a Aprilis peragebatur, solenniter in novo S. Petri templo primum Sacrum cecinit R. D. Gallus Ratiborenus, auditor Theologiae apud nos isque primus ex discipulis nostris Cra-

Annus 1625. 193 De Coniuratione Academicorum contra unionem, Quam a Deo benedicendam ait Naiman. De practi- cis Pis Szembek cum Jani- dlovio ra- tione uni- onis. Putat Nai- man Jani- dlovium ideo puni- tum et mortuum quod vel- let unio- nem Ob maledictionem Jagelloni- cam. coviae factus erat Sacerdos. In eius Sacro omnes nostri Studiosi externi, qui iam erant plus quam centum, communicarunt. 9. Colloqui- um Jacobi Naimani cum P. Szembek Eadem die P. Fridericus Szembek per suum germanum Fratrem D. Gabrielem salutaverat D. Jacobum Naimanum et significaverat, se optare, ut in Rectorem Academiae deligeretur et sub eo viro docto unio inter Academiam et nostras scholas perficeretur. Respondit per eundem D. Gabrielem dubitare se, an ex animo id P. Szembek optet et si optat, non in rem Academiae optare. Academiam nunquam ad unionem venturam et se suosque coniurasse, ut non tractent de hoc negocio. Interim hac ipsa die eunti P. Friderico Szembek ad arcem, obvius fit D. Naiman praedictus statimque post salutationem et iocosa aliqua dicta, coepit confirmare D8 Naiman quod ante significaverat, se videlicet coniurasse cum aliis et aliquam coniurationem propriis manibus subscripsisse de nulla unione nostrarum scholarum admittenda et se omnibus modis impediturum res nostras. Respondente P. Szembek: se hac ipsa die in Sacro petiisse a Deo, ut hanc coniurationem in melius commutare dignaretur, cum non esset talis qualem fecerat Fridericus Exelector cum suis haereticis contra Ferdinandum; in hac enim Academicorum coniuratione nulli sunt haeretici et multi sunt pii viri; subiecit Naiman, Deum benedicturum suae coniurationi et defensurum eam contra nos, qui aliena iura violare volumus. Tunc P. Szembek: Imo vero vos nostra iura, quae habemus, violatis ideoque nos potius a vobis iniuriam patimur. Hic Naiman ferventius coepit: Modo ait patent fabricae Pis Szembek, quas cum Janidlo habuit de unione. Inveni modum unionis manu Janidlo scriptum ei a P. Szembek oblatum. Obiecit praeterea P. Szembek fidem non servare Academicis toties datam de nostris tantum docendis et non de aliis. Ad haec P. Szembek respondit et Janidlovium nihil mali machinatum contra Academiam et ego illi nihil obtuli in perniciem Academiae, imo hunc modum unionis non a me Janidlovio datum, sed ab Episcopo. Statim Naiman prorupit: Janidlo manu sua huic unioni talem dedit titulum: Infelix Unio ideoque est mortuus in poenam, quod coepisset agere de unione noxia Academiae. Reus est factus imprecationis Jagellonicae contra eos, qui vellent obesse Fundationi Academiae et P. Szembek est causa mortis illius, qui dedit ansam negocii talis tractandi, ob quod conscientia remordente est consumptus. Tunc P. Szembek: Quomodo Janidlovius mihi fuit infensus, vel quomodo causa mortis eius fui, Wielewicki IV. 25

Annus 1625. Reiicit id P. Szem- bek. Finitum post col- loquium amice Et piis iocis utriusque. Queri- monia de uno ex nostris. 10. Offensus nobis Comes a Tar- now ob certas cau- sas appre- hensas cum me vocaret iam moriturus, ut eius Cottfessioneni exciperem? licet hac in re a suis Academicis fuerit impeditus. Ad haec Naiman: Vocavit te, ut poenam a Deo per malediotionem Jagellonicam immissam videres et timeres, cernens tam cito auferi de vivis Academiae noxios. Imo vero Janidlovius, respondit P. Szembek, tantum abest, ut remorsum oonscientiae ob inchoatum negocium unionis habuerit, ut ipse sancte saepius mihi retulerit, Romae in templo S. Petri votum iuratum se fecisse, quod in hoc negocio nostro gloriam Dei maiorem impedire nollet. Obstupuit ad haeo Naiman cum aliis, qui aderant. Cumque de cormnodis et modis unionis inciperet P. Szembek agere, dixit Naiman, se omnino audire nolle. Per iocum tunc P. Szembek signo crucis utramque eius auriculam signavit dicens: Malignum spiritum in auriculis habetis, qui vos ea, quae gloriam Dei et animarum salutem concernunt, audire non permittit. Accepit iocum Naiman et tandem in fine, cum dixisset P. Szembek, futuram decisionem Pontificis, cui utraque pars morem gerere debebit, respondit: Deoidere Pontifex poterit, sed non facere pacem inter nos sicut inter duos catos in uno sacco. Tunc P. Szembek: Et Pontifex adiudicabit et Spiritus S. pacem faciet, quem quia nondum recepistis, haec utilia nec videtis nec audire vultis. Oraturum se, ut vos suo lumine repleat. Respondit Naiman, se quoque oraturum, ut vobis lumen Deus det, ob quod abstineatis ab hoc negotio. Atque ita discessum est. Inter colloquium conquestus erat de Patris Lancicii soripto quodam ad Comitiola Prosovicensia contra Academicos acerbo, de quo ut P. Szembek ageret cum illo petiit, quod illi est pollicitus. Addidit insuper, prima occasione se etiam praedictum scriptum D. Lancicio exprobraturum. Sub idem tempus cognitum a nostris, Comitem a Tamow Gabrielem Capitaneum Cracoviensem contra Societatem iterum (nam antea similis eius indignatio iam erat sopita) exacerbatum, occasione concionis P. Valentini Fabricii, qua coram Rege de excessu clementiae concionatus, ostendebat per eum et sibi et coniugi et liberis varios obesse obfuturosque esse. Quia enim tunc bannitionem, ad instantiam Capitanei Graboviensis Zarembae contra se factam, Comes tollendam curabat nec id effecerat, quia alia similia locum in Comitiis ob defectum temporis non habebant: ideo praedictam concionem contra se faotam querebatur. Addebat praeterea, Regem opera Pis Lancicii et Pis Szembek (quos suas correspondentias in aula habere

Annus 1625. 195 dicebat) pessime informatum de se, qui natura esset iracundior, humiliando(sic). Deinde eosdem Capitaneum Graboviensem in Comitiis subornasse contra se, ut ob eundem finem per bannitionem affligeret, ac ad expendendam magnam pecuniam adducens deprimeret. Sicque, aiebat, eos Machiavelli arte docere Regem modum, quo antiquas familias deprimat. Minabatur deinde, non se futurum nostrarum Scholarum Cracoviensium defensorem, sed eversorem et contra nostros (maxime vero contra P. Szembekum, quem esse dignum, ut e fenestra exiciatur, aiebat) plurima indignationis plenissima adferebat. His ergo cognitis nostri deliberabant, an statim ad eum Zborovum esset mittendus P. Szembek, qui eius, licet ita commoti, mores humoresque tolerare noverat, et quae ad praeconceptas opiniones praedictas efficaciter responderet, an vero adventus eius Cracoviam, qui brevi sperabatur, esset expectandus. Et hoc posterius factum. Nec parum laborandum fuit Pri Szembeco in homine isto, a tam pravis de nobis conceptis opinionibus abducendo. Rectoris ac Professorum Universitatis nomine datae litterae ad Episcopum Gracoviensem 9a huius mensis, quarum authenticum exemplar miserat nostris Episcopus, quod etiam hucusque extat. In his de extremo periculo Academiae per nostras scholas imminente, de scholis nostris privato arbitrio inductis, de Episcopo id dissimulante vel faeile his consentiente, de infamia Episcopi, si sub illo Academia ceciderit, futura, de impossibilitate huius, ut Academia cum his novis scholis consistere valeat, de nostris obeuntibus et nobiles et cives ob abducendam iuventutem ab Academia et adiungentibus varias Academicorum vituperationes, de solitudine brevi in Academiam inducenda. Protestantur deinde Academici se, si pereundum est, non perire taciturnitate nostra, sed defensorum dissimulatione. Denique et iam contraria experiuntur petuntque adhuc supplices auxilium etcCommotus non parum erat Episcopus his litteris, eo quod nostri humaniores litteras pro externis illo inconsulto inchoassent, cum tamen polliciti fuissent nostri, se tantum Theologiam ac Philosophiam pro suis lecturos. Et sane quamdiu nostri suos tantum docebant, tantas contra se tempestates non experiebantur. Verum quidem est P. Nicolaum Lancicium ideo scholis humanioribus dedisse initium, ut nos in possessione docendi tam superiora quam inferiora studia inhibitio, quam adversarii procurabant, inveniret. Longe tamen consultius fuisset, si ab ista acceleratione abstinuissemus. Unde et tunc temporis et Minae eius variae. II. Litterae nomine Rectoris et totius Uni- versitatis contra nos AdEpisco- pum Cra- covien- sem. Datumini- tium hu- maniori- bus litteris pro exter- nis a no- stris, PerP.Lancicium Nimis acceleratum.

12. Citatur Romam ab Academi- cis P. Lan- cicius. Adventus R. P. Pro- vincialis. Responsio Episcopi ad litteras Academi- corum, Quibus illi non aequieve- runt. Facultas alienandi revocata a Pontifice. 196 Annus 1625. postea multis annis moleste ferebant nostri istam P. Lancicii accelerationem, quae et asserebatur facta insciis Superioribus ideoque Divinam Benedictionem non merebatur. Respondit praedictis litteris Episcopus 14a huius, de quibus infra. Quod initio huius annni Academici Nuncio Apostolico significarant de negocio scholarum nostrarum ad Rotae Tribunal invocato, id etiam re ipsa ostenderunt lla huius mensis, qua P. Nicolaum Lancicium, tanquam Rectorem Collegii Cracoviensis, Romam citarunt et tamen, ut etiam initio anni fecimus mentionem, perpetuo ac impudenter, a nobis illos Romam evocatos, passim afiirmare audebant. Eadem die venit R. P. Georgius Tyszkiewicz Provincialis Cracoviam cum suis sociis et in domo S. Stephani diversatus est. Hoc etiam tempore P. Adamus Ustinius cum P. Joanne Zegocki ad Missionem profecti, in qua Rmus D. Suffraganeus varios decanatus Dioecesis Cracoviensis visitabat, in eaque non sine maximo fructu plusquam per duos menses sunt versati. Petierant Academici ab Episcopo Cracoviensi, ne evocationem nostrorum ad Tribunal Romanum impediret. Respondit illis 14a huius mensis, dum Kielcis maneret, ubi simul et iis litteris, quas 9a huius dederant, satisfacit. Facta ergo mentione sui erga Academiam animi et suorum meritorum, multa etiam in commendationem Societatis adduxit et probat variis modis, Scholas Societatis non obessse Academiae. Addidit deinde ad componendam pacem inter Academicos et nostros non malam esse viam, rem Romae prosequi et finire et pollicetur illis, quod si Patribus Societatis fuerint interdictae scholae Rotae sententia, eas Cracoviae non sit permissurus, si vero fuerint permissae, nullo modo mandatis Sanctissimi sit repugnaturus. Extant hae litterae in libello Antigratis p. 2, cap. 14, fol. 120. Acceptis his litteris nullo modo iis Academici acquieverunt, sed brevi post ad nobilitatis patrocinium, ut nobis invidiam conflarent, sese contulerunt, quod suo loco patebit. Sub idem tempus significavit R. P. Provincialis Superioribus per Provinciam de voluntate Pontificis Maximi, Romae 8a Februarii hoc anno declarata, qua revocat ad se facultatem alienandi aut oppignorandi bona Ecclesiastica, concessam olim quibusdam Religiosis et in eos, qui alienarent, decernitur maior excommunicatio, a qua nonnisi a Summo Pontifice absolvi possit. Addidit simul et formulam facultatis cuidam Collegio Societatis a Congregatione Concilii Triden-

Annus 1625. 197 tini, in qua tamdiu Rector suspensus decernitur a divinis, quamdiu census alienatus redemptus non fuerit. R. D. Joannes Zerzynski Officialis Cracoviensis acerbe ferens Nuncii Apostolici Lancelloti contra se, anno superiori 26a Junii, decretum et varia de nova commissione contra nos acquisita 29a Octobris cogitans, misit R. D. Malinowski ad P. Provincialem, tunc Cracoviae morantem, 19a istius mensis, ut cum eodem ageret de modo aliquo litis sopiendae inter se et nostros. Sed quia D3 Zerzynski iam 4a huius mensis per suum Commissarium R. D. Foxium citaverat duos ex nostris, P. Joannem Wielewicki et P. Christophorum Angelum, et quia nos decretum pro nobis latum per compositionem in dubium vocare non conveniebat, ideo nihil concludi potuit resque iure procedere debuit, ut magis in exitu huius causae, mense Augusto patebit. Abiit Romam P. Nicolaus Lancicius 27a istius mensis, ob promovendam causam nostram inter Collegium Cracoviense et Academiam. Et moleste quidem tulerat Admodum R. Pater Noster, quod non exspectato a se responso statim Romam iverit assignaveratque eo nomine tum Rdo P. Provinciali tum Provinciae Consultoribus poenitentiam; certum tamen omnes putabant, causam nostram contra Academicos nunquam nos obtenturos, si non P. Lancicius praesens Romae manens, et omni possibili humana diligentia per 6 annos circa illam laborans, illi attendisset. Nam Rdi P. Procuratoris diligentia et ob senium et ob tot Provinciarum negotia nunquam suffecisset. Quia tamen, post causam obtentam, Rex et Republica apud Pontificem obtinuerat (ut in Anno 1633 videbimus) silentium impositum nostris publicis scholis, tam multorum et diuturnorum laborum non bonum successum videbatur haec displicentia Admodum Rdi Pis Nostri praetendere. 13. Cur negocium inter nostros etDmOffi- cialem nonnisi iu- re termi- nandum fuit. Discessum Romanum P. Nicolai Lancicii moleste fert R. P. Generalis. Singularis Divina providentia circa aliquot nostros prandio, in domo peste infecta (de qua illi, qui invitaverant, nihil sciverunt) exceptos, hoc mense apparuit. Nostri enim, licet infectorum lectis assederint iisque, consolationes varias adferentes, nonnulla porrigerent, contagionem evaserunt. Percepta Aprilis mensis, computando nonnulla vendita, in pecuniis ascendit ad 1218 flor. Nempe pro Monstrantia argentea templo, nisi fallor, S. Petri vendita fl. 600. Pro bobus fl. 110. Ab IIImo Episcopo Chelmensi Mathia Lubinski fl. 200. Legatum Virginis Elizabeth fl. 100. Legatum a D° Josepho alii 100. Prandium in domo peste in- fecta no- stri su- mentesDei gratia con- servantur. Eleaemo- syna Amilis.

198 Annus 1626. A. R. D. Groehowski S. Micbaelis Praeposito fl. 30. A Capitaneo Zatoriensi 1) fl 20. A. D° Rab. fl. 13. A. Rmo D. Sufraganeo fl. 10. A Virgine Sophia fl. 10 Reliqui ab aliis. Iam triticum, carnes, panes, crematum, butyrum submissa fl. 49 sunt aestimata. W. De cohibendisdis- colis mo- net Nuncius Aca- demicos. Sed sine fructu. Variae in- inriae ab Academi- cis iilatae etfrequen- lantibus scholas nostras Et nostris ipsis. D8 Szcze- panski nos invisit. Ex funda- tione D.Abraha- mi floreni 30. Intellexerat Nuntius Apostolicus Lancellotus de summa Academicorum studiosorum insolentia, per quam varias iniurias tum nostris, tum iis qui frequentabant nostras scholas inferebant, ideo 3a Mai dederat ad Rectorem et Professores litteras, modestissimas quidem illas, efficassimas tamen, quibus eos hortabatur, ut suos studiosos ab eiusmodi petulantiis cohiberent. Extant hae litterae in libello Antigratis fol. 206. Sed et post has et post aliorum similes litteras nulla in discolis Academicis secuta emmendatio, maxime inter mendicos scholares, penes templa parochialia manentes, qui et a grassationibus nocturnis et ab invasionibus hortorum nostrae domus ac Novitiatus et ab iniuriis variis, illatis frequentantibus scholas S. Petri, non abstinebant, imo magis ac magis tam hoc mense quam sequentibus in iis procedebant impune, multis Baccalaureis instigantibus et Professoribus tacite approbantibus. Hinc P. Andreas Kanski cum Jacobo Szostak circa hoc tempus extra moenia certas ob causas dum exiissent et in duos Baccalaureos, nonnihil potos, casu incidissent, unus ex iis Jacobo Szostak nulla data causa in via publica colaphum impegit, a quo cum vicem recepisset et in angustias redactus esset, Sacerdos dum litem vult dirimere, ab eodem petulante BaGcalaureo pugno in facie exceptus est et Jacobus pileo spoliatus. Brevi etiam post P. Valentinus Rusconius evocatus ad infirmos, ab impudentibus Academicis et contumeliosis vocibus et lapidibus appetitus fuit graviusque percussus fuisset, nisi quidarn intervenientes tantam impudicitiam cohibuissent. Magnificus Ds Szczepanski ex Prussia veniens. ad pia loca tum Cracoviae tum alibi invisenda cum uno Patre ex nostris itincris comite, qui erat P. Josue Bruno, inter varia benevolentiae ac beneficentiae signa, 8a huius mensis omnes nostros apud S Barbaram prandio excepit. Fundato quodam censu pro Fraternitate Misericordiae, Spectabilis D. Abrahamus Ronenberk (sic) ProConsul Cracoviensis apud eandem confraternitalem effecerat, ut ex eo domui S. Barbarae quolibet anno fl. 30 darentur. Itaque 17a huius mensis datum initium huic rei et delati 30 fl. per Notarium Sodalitatis domum nostram idque sequentibus annis continuatur. 1) Magnif. D. Paulus Lesniowolski.

Annus 1625. 199 Sub idem tempus Altarista Corporis Cbristi et S. Longini in templo parochiali Bmae Virginis, privilegium ab Episcopo Cracoviensi concessum accepit, ut pro quinque Sacris, quae ex fundatione praedicti altaris in parochia celebrare tenebatur, tria tantum deinceps celebraret et ut a thurificationibus ac processionibus parochialibus abesse posset, quoties in templo S. Barbarae Sacris faciendis, vesperis canendis, vel etiam ad Sacra et vesperas inserviendo occuparettrr. Hoc ideo a nostris procuratum, quia et ius altaris praedicti conferendi habemus et Altarista, de quo agimus, Capellanum Congregationis Misericordiae ordinarie iuvare solet. Concessit praeterea Fraternitas Misericordiae eodem tempore, ut duo Sacerdotes, qui in templo S. Barbarae Diaconi Subdiaconique ad Sacra vices obire solent, in domo Confraternitatis locum habere possent, assignatumque illis statim unum hypocaustum cum vestibulo et nonnulla cubicula, quorum possesionem adierunt Non cessabat Magister Scholae Parochialis Bmae Virginis, tum a pueris, quos Gantor S. Barbarae erudiebat, tum a studiosis, qui scholas S. Petri frequentabant, vexandis, ideo 18a istius mensis gravissime Episcopus ad eum scripsit, minas varias addens, nisi suos cohibuerit. Territus nonnihil his litteris, cohibebat imposterum suos et apud Episcopum purgare sese tentabat. Pro negotio iuridico coram Rdo D° Foxio Commisario, ratione Di Zerzynski Officialis et Patrum duorum nostrorum, P. Joannis Wielewicki et P. Christophori Angeli, assignavit iuridice Procuratores R. P. Provincialis 21a istius mensis, nempe P. Gregorium Gislak Provinciae Poloniae et Lituaniae Syndicum, P. Valentinum Rusconium Provinciae Poloniae Procuratorem et P. Nicolaum Szelski, coniunctim et divisim unumquemque in solidum. Eleaemosyna in pecunia mensis Maii erat flor. 841, nempe a Rmo D° Suffraganeo fl. 200. A. R. D. Joanne Prawnicz legatum fl. 300. A Virgine Elizabeth fl. 100. A Fraternitate Misericordiae fl. 30. Pro bobus venditis fl, 92. A quodam lanione legatum fl. 25. A Da Rokoszowa fl. 10. A quibusdam per P. Kamocki fl. 21. Iterum a Rmo D° Suffraganeo fl. 10 et alii a reliquis. Vini tunna a Comite Gabriele a Tarnow et aliae duae tunnae aliunde, frumentum, carnes, pisces, casei, butyrum, a variis submissa, constiterunt fl. 239. Ab initio Junii ad decimum fere eiusdem diem ingens imindatio Vistulae ita permansit, ut non solum hortum nostrum vicinorumque, verumetiam templa et monasteria PP. Bernardinorum et S. Agnetis cum suis areis hortisque appleverit et suis sedibus praedictos religiosos ac rehgiosas migrare coegerit, praeter paucas personas, quae supremas monasteriorum contignationes incolebant Cracovia 15. Privilegia Episcopi concessa Aitaristae Gorporis Christi. Sacerdo- tibus in templo S. Barbarae ministran- tibusman- sio in do- mo Fra- ternitatis conce- ditur. Scholae Parochialis Magister cohi- betur. Procuratores causae contra Dm Zerzynski assignantur. Eleaemosyna Maii. Inundatio Vistulae cum ma- ximis da- mnis.

Annus 1625. 16. Ut scholas nostras tollant Academici Variis iniuriis publicis afficiunt nostros studiosos Et nostros ipsos. Tumultum excitant. 17. Quem Rector Naiman noluit co- hibere. etiam Casimiriam nonnisi naviculis veniendum erat. Quanta hinc damna sint secuta, aestimari magis potest, quam describi. Cum tanta aquarum eluvie effusa etiam ac effrenata hoc mense praecipue Academicorum studiosorum et contra nostros et contra frequentantes scholas S. Petri prorupit audacia, instigantibus multis Baccalaureis ac Magistris, Rectore vero cum reliquis Professoribus dissimulantibus et tacite approbantibus. Constituerant omnino scholas, quibus ante duos annos initium erat datum, perpetuis iniuriis ac vexationibus de medio tollere et modis omnibus exosas reddere, quod etiam magna ex parte sunt assecuti, dimminutis magna ex parte nostris scholis. Itaque eos, qui ad Collegii nostri scholas ibant, passim in plateis obviam procedere, iis libros ac pileos eripere, saxis eosdem impetere, sibillis, vociferationibus ac contumeliosissimis verbis excipere non dubitarunt. Semel cum plurimi Academici septem fere nostros discipulos in campis aggressi essent et eos, quoddam tuguriolum ingressos, capere non possent, iureiurando sunt polliciti indemnes a se servandos, si ultro exirent. Dum credunt iis et exeunt, statim ab iis eo solum nomine, quod nostri essent Studiosi, per suburbia et contubernia captantur, fustibus caeduntur, in tetrum contubernii carcerem compinguntur, diutius macerandi, nisi Arcensis Magistratus se interposuisset et iniquos invasores in ius vocasset. Alia etiam vice dum aggredientibus Academicis, ut aliquot Collegii S. Petri discipuli in campo pila ludentes sese subducerent, nostri duo, qui ad campos exierant, effecissent, ira in nostros conversa et applicatione scloporum ad latera et pugnis ac ludibriis scommatibusque variis toto tempore, quo in campis erant, illos sunt prosecuti. Convenerunt brevl post plurimi ad plateam arcensem, vario armorum genere instructi, nostrosque ex scholis redeuntes discipulos, nulla habita ratione Sacerdotum Religiosorum, quorum duo P. Jacobus Golemowski Theologiae et P. Stanislaus Phenicius Philosophiae Professores, ob eorum aliquam defensionem cum iis ibant, sunt aggressi, tumultu cum violatione pacis publicae facto. Portas domorum ac officinarum, ad quas tum praedicti Patres tum studiosi varii, periculi evitandi causa, confugerant, exciderunt. Studiosum unum nobilem in brachio vulnerarunt, plurimos fustibus lapidibusque concusserunt. Spectabat tragoediam istam R. P. Georgius Tyszkiewicz cum nonnullis nostris mirabaturque vehementer, Rectorem Academiae Jacobum Naimanum, de his turbis futuris ante praemonitum et instan-

Annus 1625. 201 tissime rogatum, ut iis pro ratione sui officii occurreret, nihil curare. Nam tantum ad sedandum tumultum homines duos vetulos nullius authoritatis, Bidellos seu sapientes dictos, idque tarde miserat, qui etiam nihil effecerunt. Nostri igitur in hoc negotio Serenissimum de tantis iniuriis informarunt, Episcopum Gracoviensem adierunt et protestationem contra Rectorem Academiae, suos sine ulla efficacitate cohibentem, fecerunt. Significavit statim Serenissimus Gabrieli Gomiti a Tarnow Gapitaneo Gracoviensi, sub sua tutela Studiosos Societatis esse Collegium S. Petri frequentantes, ideoque eum diligenter monuit, ut curaret, ne aliqua iis iniuria inferatur et ut obviam omnibus tumultibus eat. Episcopus similiter, datis ad Naimanum litteris, gravissime eum ob ea, quae facta intellexerat, reprehendit et ut in cohibendis studiosis suo officio satisfaciat, hortatus est, utque decretum Sedis Apostolicae in pace expectet. Omnia haec surdis auribus accepisse Naimanum vel illud ostendit, quod loco poenae in discolos constituendae et seriae alicuius animadversionis, maximum suorum studiosorum excessum extenuaverit et in Reprotestatione contra Superiorum nostrorum Protestationem, illam in publica platea violentam aggressionem nomine puerilium concertationum vocaverit; aiebat enim pueriles concertationes a nostris tumultus vocatos ob odium Academiae conciliandum. Haec advertens petulantissima Academica iuventus et considerans pedites Arcenses iussu Magistratus sub tempus dimissionis Scholarum ad plateam Arcensem, ob studiosos nostros defendendos accurrere solere, tam contra pedites, quam contra nostros studiosos novo modo sese armare constituit. Itaque convocationem sociis in campo indicit lla huius mensis, cui interfuit unus famulus Rectoris Naimani, qui ad omnes violentias contra nostros et scholas nostras efferatam iuventutem, satis per se incitatam, incitabat et omnes moras rumpere suadebat, immemor iuramenti Academici, quo tales conventus et conspirationes nunquam se facturum iureiurando pollicetur. Gonstituunt igitur stolidi ac scelerati iuvenes et conscribunt stolidos ac sceleratos articulos, maximam impudentiam et impietatem continentes et quos posteritas non poterit non mirari. lis autem talem inscriptionem dederunt: Puncta convocationis, factae a Generosa Magnificaque Almae Academiae Gracoviensis iuventute, per omnes provincias recepta atque comprobata ad laudem Dei honoremque Matris nostrae Almae Academiae Gracoviensis Anno 1625, lla Junii etc. In hac inscriptione plane quot verba, tot men- Wielewicki IV. 26 Sed tantum duos bidellos ad eum sedandum miserat. Et Rex et Episcopus monent Naima- num, Sed ipse nihil cu- rat Et tumul- tumpubli- cum vocat puerilem concerta- tionem. Juventus Academica convo- cationem seditiosam instituit, Impuden- tiae ac impietatis plenissi- mam men- dacissi- mamque. 18. Eius haec sunt puncta:

202 Annus 1626. dacia. Nam haec conspiratio ex solis fere plebeis Ribaldis conflata fuit, honesti enim non se illi immiscebant. Et quomodo ea hora, qua scripta erant in campis puncta, statim per omnes Provincias sunt recepta? Quomodo praeterea seditio in laudem Dei et honorem Academiae debet referri? etc. etc. Jam puncta talia sequntur. lum Statuimus omnes et singuli, uti honor Dei inter nos fratresque nostros, pariter Almae Academiae Cracoviensis Praeceptorumque nostrorum vigeat in diesque augeatur, iuramusque nos prius sanguinem effusuros, quam aliquid Respublica nostra Academica detrimenti capiat, aut libertatibus nostris derogetur. 2m Statuimus, uti amor inter nos concordiaque tanquarn inter fratres, pietas in Matrem nostram Almam Academiam, Magnificum Dm Rectorem et Magistros nostros vigeat et floreat in diesque magis ac magis magnificentia eorum augeatur, alias ipsimet ex officio nostro in nocentes animadversari. 3um Sapientem experiri magis decet rem consilio quam armis; nos libertatibus nostris privilegiisque celebres, tanquam contra rebelles adversariosque nostros statuimus per fas nefasque et tumultus varios scholas eorum dissipare exturbareque, eorum scholares tam consiliis quam armis impetere (quandoquidem surdis fabula canitur), minores flagellis more scholarum, maiores biconisl), sudibus praeustis onerando. Iisdem poenis subiacere volumus eorum Magistellos seu Hipodidascalos. 4m Neutralistas, quorum magnus numerus est, privatis bonis inhiantes votisque nostris non obedientes, convocationum tempore et consiliorum nostrorum spatio fictas inventiones suas spargentes, tanquam rebelles et ingratos cives Patriae de consortio nostro proscribimus eosque inter nos commorari nolumus lacessitosque a vilissimae conditionis hominibus non ulciscemur et de opprobriis illorum triumphabimus, quibus tamen ad consiliorum nostrorum consessum purgatos adesse volumus et obsecramus. 5m Si quis ex nostris studiosis in vindicanda libertate occubuerit aut laesus fuerit, eum nos tanquam fratrem nostrum splendide nostris sumptibus tumulari faciemus laesorumque vulnera curabimus, neque impune tam grande facinus abire omnibus nervis artubusque contendemus. 6m Decernimus quoque etquemlibet nostrum certiorem facimus, tanquam liberi libertatibusque nobiles, ne quid sibi sinistri a Patribus Societatis evenire vereantur. Quod si acciderit, aut aliquis nostrum ( Vocabulum hoc omnino barbarum significare puto fustes, qui ex vena taurina perficiuntur et in lingua nostra vernacula similiter appelantur.

Annus 1625. 203 minimus incarceratus fuerit, tanquam criminali facta violentia par pari reddemus atque duos e Patribus Societatis, cuiuscunque conditionis aut ordinis, incarceratos eo usque habebimus, quousque nostri liberi beneque contenti in suas sedes non revertentur. 7m De compescenda quoque audacia perfidiaque Lutheranorum, quorum mille sunt nunc, Canai, in platea S. Joannis habitans, Princeps et Praedicator eorum, uti capiatur, statuimus, illeque perfidus Judaeus Isaac cum laxa flavaque barba uti virgis solenniter excipiatur. Hac in parte strenuis fratribus nostris, in aede D. Stephani habitantibus, provinciam demandamus. Ad cuius rei fidem Gontubernalistae omnes Bursarum Jerusalem, Philosophorum, Pauperum, Juristarum, D. Stephani, Bmae Virginis, S. Spiritus, S. Floriani, S. Annae, SS. Omnium, omnesque extranei fidem suam ad occassionem proximam comprobabunt, Gonsilium nobis resque locosque dabunt. Gonfirma hoc Deus, quod iuventus nostra decrevit. IHS. MARIA. Hucusque blasphemi articuli, ad quos impie a Deo confirmationem petunt et Sanctissimis nominibus Jesus ac Maria tanquam sigillo consignant. Cognitis his omnibus, nostri ad Rectorem Naimanum statim miserunt, puncta suprascripta ostenderunt, 133, huius, conventicula in variis locis Academicorum, in arcensi platea, ante templum SS. Trinitatis et PP. Discalceatorum, in coemeterio SS. Omnium et in Gontubernio ac ante Gontuberninm Juristarum demonstrarunt. Obnixe et demisse petierunt, ut si non propter nostros, saltem propter communem pacem cohibeat tumultum, protestati etiam sunt, si id non fecerit, eorum omnium, quae contingent in tumultu, eum reum futurum. Ad haec omnia Naiman superbe et acerbe illa tria verba: De tota hac re nihil scire volo. Sitiistis sanguinem, saturamini eodem. Gumque noster adderet, ut saltem ad sedandum tumultum aliquem ex Magistris mitteret, exclamavit voce intensa: Nullo modo hoc faciam, ne videar hac re aliquam speciem unionis dare. Sic infelix homo, ne videretur dare speciem unionis, ingentem homicidii et tot vulnerum, quae nullo negotio impedivisset, si voluisset, dedit causam, Nostri igitur re infecta a Rectore abierunt et ob dispositos per plateam arcensem perditos Academicos, nostros Studiosos in Collegio detinuerunt, donec illi discoli minatores taedio victi abscederent. Convenerant autem nostri Studiosi satis exiguo numero, eo quod plerosque domi parentes ac instantis tumultus metus detinuissent. Dum ergo Sacro Missae Sacrificio interessent, audaciores aliquot (inter quos 19. Per summam blasphemiam Petunttam atrocia a Deo con- firmari. Referunt omnia praedicta nostriAca- demiae Rectori, Petentes, ut cohibe- at tumul- tum, Sed ille ni- hil voluit facere et superbe ac acerbe nostros expedivit. Nostri stu- diosos in Gollegio detinent.

Evocat eos adpugnam Prze- piorka. Nicolaum Grabow- ski aggre- ditur irrito conatu. 20. Tmpetunt lapidibus Academici domum nostram. Advocantur pedites Arcenses ad sedan- dum tu- multum. Deducun- tur studio- si a pedi- tibus. Effundunt sese Scholares Academici irruentes in pedites. 204 Annus 1625. praecipuus erat Bartholomaeus Przepiorka, qui se vocabat Ptaszynski, Piatkowi in Masovia natus, qui in Collegio Posnaniensi Societatis nostrae studebat et admitti ad Societatem petebat testimoniumque legittimi ortus a Magistratu Piatkoviensi datum nostris dederat, quod hucusque apud S. Barbaram servatur, et quia non erat admissus a nostris, Cracoviam venerat et in schola S. Stephani morabatur, aversus a Societate) ex Academicis scholaribus advolavere. Et praedictus Przepiorka ad gradus Basilicae consistens, magna verborum contumelia in Magistros et discipuios congesta, stricto gladio bipennique ornatus, e templo studiosos evocabat. Cumque ibidem e Basilica ad Collegium, cuius fores quatiebat, et a Collegio ad Basilicam recurreret, incidit in Nicolaum Grabowski Philosophiae in Collegio S. Petri auditorem eumque prius contumeliis, deinde fero est aggressus. Vehementior natura et conscius nobilitatis iuvenis manus cum eo conseruit non infeliciter, sed mox a Janitore nostro intro raptus est, ne affluentibus Academicis in extremum vitae discrimen veniret. Accurrerunt statim Academici, inter quos famuli Rectoris Naimani visebantur, magnam vim lapidum in domum et fenestras coniicientes, nostri etiam studiosi aliqui, superiorem domus partem coscendentes, nobis insciis, lapidibus vim vi repellebant. Fit concursus magnus hominum in platea ante Collegium, aliis ad spectaculum confluentibus. Spectabat id Magnificus D3 Jarzina et quamprimum significavit Magistratui Arcensi, ut pedites ad defendendos nostros studiosos et Collegium nostrum et ad cohercendum tumultum mitterentur, quod etiam praedictus Grabowski, nobis insciis, Arcensibus significaverat. Veniunt pedites arcenses 36 cum publico praecone, qui testaretur eos ad comprimendum tumultum ex officio venire et statim turbam nullo negotio fugarunt. Restabat, ut iuventus multo iam tempore intra Collegium detenta, tuto ad hospitia pransum redire posset. Mansere plures, vim et insidias veriti, et pauciores, qui se periculo minus obnoxios et praesidio publico satis tutos fore existimabant, deducentibus peditibus, quod alias feliciter evenerat, domum quisque suam revertebantur. Ecce vero tibi, dum ad coemeterium SS. Omnium accedunt, incipiunt sese scholares Academici effundere et impetum facere incipiunt. Pueri, qui ducebantur a peditibus, alii in fugam se dare, alii ad Collegium recurrere. Pedites vero etiam atque etiam testati, non se ad pugnam venisse, lento gradu retrocedebant. Sed omnia contemnentes scholares Aca-

Annus 1625. 205 demici, alii lapides e turri proiiciebant, alii sclopos exonerabant, et maxime Przepiorka, qui flexo genu adiurare caeteros est auditus, ut iam fortiter agerent et fidem iuramento sancitam Almae Matri Academiae exolverent. Sustinebant diu procellam pedites, etiam atque etiam monentes, ne vias publicas infestas redderent et domos suas sese conferrent, tandemque sursum ad terrorem incutiendum bombardas exonerabant. At dum scholares magis ac magis instant peditesque violenter adoriuntur, contra discolos explodere incipiunt; et primus Przepiorka, fax tumultus, globo traiectus concidit, laesi et alii, qui acrius instabant, circiter septem. Circumlatum post, ob invidiam nobis conflandam, per forum et plateas occisi cadaver, cum diu in feretro ante Juristarum Collegium e regione S. Petri mansisset, ductum est tnmultuaria manu ad Arcem, ut protestatio de caede patrata fieret. Progressus ad portam Ds Vicegerens 1), quid sibi tanto tumultu vellent, quaerit. Acerba scholares Academici convicia in nostros et in arcenses iacere et cum ipso D. Vicegerente iurgari incipiunt. Videns Vicegerens in contempto Magistratu Regiam Maiestatem violari et veritus, ne iterum res ad tumultum veniret, animo se agendum ratus, ferociores duos, Cracoviensem unum Varsaviensem alterum, in custodiam duci iubet, caeteros, quod armati venissent et vim inferre velle viderentur, repulit, ne scilicet ius homicidii, quod tumultuum authoribus caesis negatur, recepto cadavere approbaretur. His repulsis postea alii Academici tulerunt ad Officialem protestationem contra nostros, quam Officialis Ds Joannes Zerzynski subscripsit, contra inhibitionem Episcopi, qua illi interdictum erat, ne ullis rebus contra nostros se ingereret. Unde etiam Episcopus id moleste tulit, dum intellexit. Funesta hac, cuius sibi ipsi authores extiterunt scholares Academici, peracta tragoedia, quod vim minus feliciter successisse cernerent, totos sese ad calumnias contra nostros effutiendas converterunt et in summum odium apud omnes nostros inducere, omnibus quibus poterant modis per multos dies inducere contendebant. Erant tales, qui audebant dicere, se vidisse nostros pecuniam peditatui arcensi dantes, ut caedem praedictam curarent Alii aiebant, ebrios pedites per nostros factos et eo modo in pugnam concitatos. Non deerant asserentes, se audivisse nostros mandantes, ut Academici Occiditur Przepior- ka et alii 7 laedun- tur. Delatum ad arcem occisi cadaver non admittitur. Et duo in- carceran- tur. 21. Goram Of- ficiali pro- testantur Acade- mici. Variae contra no- stros ca- lumniae Academi- corum, oc- casione huius oc- cisi. 1) Vicegerens capitanei, seu praefecti arcensis, (iunc temporis Gabrielis comilis a Tarnow) erat vicecapitaneus Alexander Kożuchowski. Hoc loco autem Wielewicki nomine vicegerentis assignavit burgrabium Rozankam,

Edictum Naimani, pro illo tempore insuf- ficiens. 22. Pompa fu- nebris in sepultura Przepior- cae contra nos multa conti- nebat. Formula probrosissima proclamalionis contra nostros et contra ar- censes. 206 Annus 1625. occiderentur et eorum cadavera in cumulum colligerentur. Affirmabant nonnulli, nostros vestibus peditum arcensium indutos pugnae huius fuisse directores. Haec autem omnia superabat probrosissima praeconis contra nos proclamatio, de qua 19 huius statim agemus. Tantas calumnias non solum Cracoviae passim iactitabant, sed etiam perscriptas per totum Regnum spergebant, ingentem rabiem contra nostros effundentes. Prodiit edictum impressum Jacobi Naimani Rectoris Academiae 16s huius mensis, ut Professores diligenter lectiones legerent et studiosi a contentionibus abstinerent, addita illa particula: Pacem inter se et, si fieri potest, cum omnibus hominibus habentes etc. Verum quidem est, similibus edictis talem particulam addi solitam, hoc tamen tempore, consideratis circumstantiis rerum praesentium et tam efferata iuventute manente, ipsa prudentia dictabat aliquid efficacius cohibendaeque summae petulantiae accommodatius fuisse proponendum. Sexto post occisum Przepiorkam die, qui in 19am huius mensis inciderat, maximo apparatu deductum ad sepulturam occisi cadaver, multis extraordinariis adhibitis, quibus summum odium contra nos concitari posset. Inprimis enim occisum Przepiorkam Dni Academici (nam illos modum funeris efferendi praescripsisse, nullum est dubium) post mortem nobilem fecerunt eumque Bartholomaeum Ptaszynski, vel ut alii Ptaszkowski, vocarunt ac feretro, rubro panno contecto, sex ficta stemmata apposuerunt. Deinde in maxima frequentia Religiosorum, Clericorum et Academicorum aliorumque antecedentium et comitantium funus, peditatum etiam a D° Stanislao Lubomierski Pocillatore Regni copiosum impetrarunt, inter quem funus ad templum deduceretur, praetendentes eius necessitatem ob cohibendum tumultum, si aliquis oriretur. Tum mod insolito Processionem circa forum instituerunt et in qualibet parte fori subsistente processione ac sono campanorum silente, tubisque prius inflatis, per praeconem duos nostros occisores nobilis Ptaszkowski quinque vicibus proclamarunt. TaJis autem Proclamationis polonicae erat formula: Panowie, raczcie wiedziec, ze Jezuici podle S. Jedrzeia mieszkaiący, a mianowicie: X. Brzechffa, Siekierzecki Samotulius y wszyscy w tamtym domu, nie dosyc na tym maiąc, ze przeciwko prawom koronnym, zapomniawszy swoiey Vocaciey Zakonney y przeciwko świezemu zakazaniu Oica S. Papieza szkoły y nowe y niepotrzebne

23. Nostrorum innocentia post declarata. Sed ob impunitos calumniato-, res non eramus sine metu, Annus 1625. 207 Quinque vicibus 1 factae. otwierali: ale zmowiwszy się z urzędem zamkowym, kt6ry zawsze powinien pokoiu przestrzegać y każdego od ukrzywdzenia bronic, to jest z Rozanką, Vicesgerentem, z pomocą, tegosz urzedu zamkowego, zapłaciwszy, upoiwszy, wyraznim rozkazaniem bić y zabic rozkazawszy, zabili, zamordowali slachetnego Bartlomieia Ptaszkowskiego Studenta Krakowskiego, czego się Boze pozal. Niestetysz Niestetysz, na te nowe szkoły. Iam in templo S. Annae prope sepulchrum B. Cantii tanquam aliquem martyrem illum sepelierunt, qui Christiana sepultura indignus erat; cum praecessisset unius Carmelitae Calceati concio, in qua multa contra nostros effutiit. Et inter caetera Academicos ita solabatur in morte sui condiscipuli (adolescentis, ut ille dicebat, modestissimi), ut brevi polliceretur adfuturum Davidem contra Goliatos (id est contra nostros). Deinde ostendebat DD. Academicos valde multos habere, qui suae Matris Academiae libertatem et iura antiquissima fortissime sunt propugnaturi. Confirmavit non parum hoc totum quidam Nisinicki, nostrorum quondam Vilnae studiosus, qui post cadaver terrae commisum, dum more recepto in funeribus nobilium, gratias ageret infamis martyris sepulturam exornantibus oratione, sive ab aliquo Academicorum, qui putabatur. esse Petricius 1), sive ab illo ipso composita, atrocissimis calumniis ita nostros onerabat, ut eas ipse prorsus daemon vel dictasse vel scripsisse videatur. Denique et illud praetereundum non est, praeconem, proclamationem contra nos facturum, aliquot ante diebus diligenter Academicos exercuisse et in attollenda voce gestibusque faciendis et in faciei compositione, ad commiserationem occisi et ad odium nostri excitandum. Omnes quidem istae calumniae postea evanuerunt, dum sequenti mensae inquisitio ex praecepto Regio mixti fori facta ipsiusque Regis testimonium et altera etiam Episcopi separata post diligens examen testificatio nostram innocentiam declararunt et fraudes ac mendacia Academicorum aperuerunt; quia tamen adeo atroces diffamationes institutae contra nos impunitae manserunt et non parvo tempore multi de nobis haec omnia crediderunt, ideo nostris, non paucis post occisum Przepiorkam diebus, vix tutum erat foras prodire occulteque ab amicis monebamur, ut nobis ab incendio et ab invasione aliisque id genus periculis caveremus. Nec vani fuissent terrores, nisi 1) Joannes Petricius, medicinae doctor et academiae professor.

208 Annus 1625. Foventi- bus ma- gnisDomi- nis petu- lantiam A- cademico- rum, Et maxime Jacobo Naimano. Modeste in Contione refutata a nostro ob- iceta. 24. Mortua Da Dobro- szewska nostri Zie- lenicis possesio- nem accipiunt. Decretum Nuncii Apostolici Academici concidunt. Commibio a nostris Romae acquisita. Discedit P. Prapositus Calissium. EleaemosynaJunii. sparsum fuisset vulgo, in Collegio S. Petri magnam esse militium et armorum copiam, ex industria per nostros occultatam ad adversarios reprimendos. Manentes sub id tempus Gracoviae Georgius Dux in Zbarasz et Stanislaus Lubomierski Pocillator Regni, his quae spargebantur de nobis vel credentes vel se credere ostendentes, non modice tanlam Academicorum petulantiam fovebant. Sed potissimum eam promovit iuratus hostis noster Jacobus Naiman Academiae Rector, qui contumeliosissimam proclamationem nullo negotio si voluisset impedivisset, prout impedire tenebatur. Utinam vero ab illo ipso non fuerit scripta. Iam nostri pro impedienda hac proclamatione Episcopum, Wawrzyncicis tunc manentem, non adierant, quia Academicos ad tantam impudentiam posse devenire nunquam arbitrabantur. Post tantam acceptam iniuriam nostri proxima concione in maximo adversariorum concursu duo haec modeste tractarunt: Primo, non eo ipso quempiam esse convictum, quod multa mala de eo spargantur. Secundo vere prudentis esse non quibusvis rumoribus fidem habere. Qua contione modestia plena non pauci adversariorum, qui gravissimas querelas expectabant, plurimum sunt aedificati. Defuncta 20a huius mensis magna et antiqua tum domus huius tum domus probationis benefactrix Da Dobroszewska, post cuius mortem pagum Zielenice dictum (quem eius maritus, advitalitate uxori relicta, Novitiatui donaverat) cum pecoribus, frugibus ac tota domestica suppellectili nostri receperunt. Quia vero ista bona bonis Marcocisiensibus sunt contermina, valde utilia nostris accesserunt. Decem armati Academici 24a huius, Joannis Baptistae Lancelloti decretum, templo S. Petri affixum. frameis conciderunt, portam deinde Gollegii S. Petri pedibus pulsantur impune. Impetrata a nostris Romae nova Commissio contra Commissionem Di Zerzynski Officialis, 27a huius mensis, ob quam, ut suo loco dicemus, linem debuit habere suscepta cum D° Zerzynski controversia. P. Praepositus Matthaeus Bembus cum P. Stanislao Krzywokolski Calissium discesserunt ad Congregationem Provincialem 29a huius mensis. Sub hoc tempus vices Yia Praepositi obibat P. Szembek; iudicaverat enim R. P. Provincialis expedire tunc, ob tot tricas, ut domi maneret, quod etiam ipse Episcopus Cracoviesis suaserat. Per mensem Junium accepimus eleaemosynae pecuniariae fl. 387, nempe legati a Da Dobroszewska ll. 200. Post mortem Virginis Elisabeth fl. 100. Ab

Annus 1625. 209 Episcopo Cracoviensi fl. 25. Ex Wielicensi donatione fl. 36. Reliquos ab aliis. lam tunna vini allata a Mfco D° Karnkowski, 8a huius mensis,ligna, siligo, avena, lupulus, pisces, carnes, casei, butyrum, a variis submissa constiterunt fl. 226. Inveni insuper in uno libro, 27a huius mensis allatos 6 tomos Baronii domui nostrae, quos testamento legaverat R. D. Simon Doctor Academiae, nostri amantissimus. Hanc eleaemosynam in libro rationum, forsan per aliquem errorem, non inveni annotatam. Paraverat P. Bembus Apologiam brevem in nostro negocio contra Academicos et obtinuerat apud Episcopum, ut ab ordinario librorum Censore R. D. Sebastiano Nucerino relegeretur et approbaretur; reddideratque P. Szembek D. Nucerino litteras ab Episcopo in hoc negocio, sed 5a Julii, dum ipsemet P. Szembek cum D° Nucerino ageret, omnino negavit Ds Nucerinus, se vel lecturum vel approbatum illum libellum, eo quod esset alumnus Academiae, cui multa deberet. Attulit simul multas rationes contra nostras scholas Cracovienses P. Szembeko et litteris Episcopi fuse rescripsit, ostendens, se dictum librum non posse approbare, imo et legere. Alienatus factus erat a nostris ab illo tempore, quo cum Academia nobis intercesserunt 1) et mansit in illa alienatione usque ad mortem, quae post 10 annos, nempe 1635 23a Septembris contigit. Plurimis enim contra nos ab Academicis confictis, sicut multi alii, non audita altera parte credidit. Datum initium Congregationi Provinciali sub P. Georgio Tyszkiewicz Provinciali Calissii 9a huius mensis. Electusque hac die est in Secretarium Congregationis P. Joannes Szeczemski et in ViceSecretarium P. Georgius Trąpczynski et in Deputatos P. Joannes Wielewicki et P. Matthaeus Bembus. — Eadem 9a die R. D. Stanislaus Zberowski (qui interfuit Anno 1583 la et 4a Februarii illi concessioni, qua Academici concesserant nostris scholis coram Bologneto Nuncio Apostolico, tanquam testis ad id specialiter vocatus) Crusvicensis Vielunensisque Canonicus, exhibuit contra Academicos, praedictam concessionem negantes, pro nobis testimonium eiusmodi verbis: »Et ego Stanislaus Zberowski, Crusvicensis, Vielunensis Canonicus et Officialis praesenti manus meae scripto, Deum in testem vocando, testor me praesentem interfuisse et audivisse concessum esse Doctor Academicus legatnobis libros quosdam. R. D. Nu- cerinus non vult legere et approbare librum no- strum. Alienatus a nobis ob Academiam. 25. Initium Congrega- tionis Pro- vincialis Calissii. R. D. Sta- nislai Zbe- rowski te- stimonium de schola- rum no- strarum concessio- ne, olim facta ab A- cademicis. 1) Contentiones. Wielewicki IV. 27

210 Annus 1626. Cur hoc te- stimonium procura- tum. Regis litterae ad Magistratum Arcensem et Civilem Et ad Naimanum. 26. Judicii compositi inquisitio per Magi- stratum quadrupli- cem Per tres dies facta et postea Regi missa. Patribus Societatis Jesu, ut scholas 1) erigere possent, ita tamen, ut scholares Patrum sub obedientia Magnifici Dni Rectoris Academiae sint et ei pareant, in nullo Academiae iura violando. Haec ita esse et fuisse facta ego idem, qui supra, attestor et maioris roboris et certitudinis causa sigillum apposui et manu propria subscripsi. Datum Vielunii die 9 Julii, Anno 1625. Idem, qui supra, manu propria». Idem viso instrumento hac de re, quod illi ostensum erat, testatus est, manu Stanislai Schydlovii, Notarii Apostolici publici fuisse scriptum et simul descripsit signum Notariatus praedicti Notarii. Vide hoc utrumque in libro Antigratis fol. 213. Hoc porro testimonium ideo nostri tantopere procurabant, quia impudentes Academici nos in isto negocio tantum mortuos testes producere et non vivos affirmabant. Postquam cognovisset Rex tot iniurias nostris illatas et tantis diffamationibus nostros Iraductos, ferventes litteras ad Arcensem civilemque Magistratum dedit, quibus nostri Gollegii nostrorumque discipulorum defensionem, deinde post inquisitionem seriam in authores tumultuum poenam iniunxit. Cum Naimano etiam Rectore idem Rex separatis litteris gravissime expostulavit de supina eius negligentia et conniventia in cohibendis scholaribus et iussit, ut impudentes scholares, qui hos tumultus excitarunt vel promoverunt, quamprimum proscriberentur. Coepit ergo iudicii compositi inquisitio a Magistratu quadruplicis inquisitionis, nempe Arcensis, Venerabilis Capituli, Academiae et ipsius Civitatis Cracoviensis, 10a istius mensis et convenerunt ad Praetorium Alexander Kozuchowski, ViceCapitaneus Cracoviensis, Andreas Lukomski et Erasmus Kretkowski Canonici Cracovienses, Jacobus Naimanowicz, Canonicus et Rector Academiae Cracoviensis, Stanislaus Conradus ProConsul et Andreas Belza Civitatis Cracoviensis Secretarius. Hi omnes, post fundatam Jurisdictionem, citarunt omnes Plateae arcensis incolas et iuramento praemisso de veritate in omnibus, in quibus interrogarentur, diligentissime tribus diebus inquisitionem insituerunt et testimonia exceperunt. Cumque res fmita esset, eam legittime peractam ac manibus propriis subscriptam et sigillis obsignatam, Varsaviam S. Regiae Maiestati mise- 1) Testimonium hoc, in chartula papyria scriptum, adiunctum archetypo inter fol. 674 et 676, signo anuli in cera, armis Kosciesza expressis munitum, habet hoc loco duo verba, quae Wielewicki non transsumpsit: „tantum Gra- covienses",

Annus 1625. 211 runt. Comperta per hanc inquisitionem non tantum Societatis Personarum, verum etiam Collegii S. Petri studiosorum maxima innocentia, Academicorum vero, Rectoris et Professorum Scholarium, summa perversitas, impudentia, violentia omniumque divinorum et humanorum contemptus. Sperabamus post adeo publicam nostrae innocentiae testificationem compertam, eiusdem futuram doclarationem in templis ex suggestu, iussu Episcopi, qui etiam in separata inquisitione eandem compererat, sed nihil horum factum, mirantibus omnibus prudentioribus. Solus Rex, ut sequenti anno suo loco patebit, non pro hoc tantum Regno, sed etiam pro toto mundo testimonium publicum nostrae innocentiae dedit amplissimum. Electus Procurator Provinciae Calissii lla istius mensis P. Joannes Szeczemski et si aliquo casu impeditus post esset, substitutus in eius locum P. Andreas Gutteter. Iverat P. Fridericus Szembek ad Episcopum Cracoviensem Kobierzynum 12a huius mensis et plurima cum illo egerat de nostro negocio, sed parum effecit, omnia in eam inquisitionem, quae ad Regem erat missa, Episcopo reiiciente. Tunc etiam, dum P. Szembek ibidem maneret, acceperat Episcopus litteras a Duce Georgio de Zbarasz, qui pro Judicio Composito, de quo supra egimus, datos esse ex Capitulo Canonicos nobis faventissimos valde graviter ferebat et contra nos mullas calumnias congerebat, more sibi consueto. Impositus finis Congregationi Provinciali 16a istius mensis et statim nostri, qui aliunde venerant, coeperunt Calissio, ubi sub id tempus pestis grassari coeperat, discedere. Cantatus pasquinus contra nos carmine polonico compositus, atrocia quaeque contra nos continens et cantatus a mendicis Scholae gmae virginis 19a istius mensis, et in foro et in plateis et ante macellum lanionum prope aedem S. Barbarae, audiente Magistro praedictae scholae et audientibus e fenestris ac videntibus eius scholaribus. Ita omnia contra nos tunc impune fiebant. Postquam, ut in initio huius mensis diximus, R. D. Sebastianus Nucerinus noluisset legere et approbare librum nostri P. Bembi, detulimus illum ad R. D. Joannem Foxium Archidiaconum 21a istius ipensis et approbationem petiimus, sed respondit, se bona conscientia non posse approbare ob certos respectus petiitque, ne id illi vitio Comperta nostrorura innocentia et summa Academicorumperversitas. Nulla poena inflicta Acade- micis. P. Joannes Szeczem- ski Procu- rator elec- tus. P. Szem- bek parum apud Epi- scopum effecit Finis Con- gregatio- nis Pro- vincialis Calissien- sis. Cantatus pasquinus contra nos impune. R. D. Fo- xius non vult ap- probare librum.

212 Annus 1625. Mors R. D. Krupka. 27. Rediit P. Praeposi- tus Calis- sio. Oratio diurna. Auxilia S. Patris Ignatii: 3um Observanda Procu- ratoris Provinciae Et circa litteras Et circa negocia Et circa pecuniam. Eleaemosyna Julii. 28. B. P. Pro- vincialis debilis ex itinere, In mor- bum gra- vem inci- dit vertamus. Mortuus D8 Sebastianus Krupka Canonicus Cracoviensis et saepius Academiae Rector, 22a huius mensis, a quo etiam non raro varias habuimus vexationes. Rediit P. Matthaeus Bembus cum P. Stanislao Krzywokolski et Stanislao Piatkovio ex Gongregatione Provinciali Galissiensi, penultima istius mensis. In festo S. Patris erat in nostro templo Oratio diurna pro Regni necessitatibus et pro peste avertenda. Eandem solennitatem, addit P. Petrus Kamocki in sua templi historia, exornavit sua praesentia Antiochenus Patriarcha cum suo Metropolita, Roma ex Jubilaeo veniens. Huc spectant nonnulla auxilia a S. Patre quibusdam praestita Filiolus civis cuiusdam Stradomiensis, iudicio medicorum morti vicinus, voto S. Patri Ignatio a matre nuncupato, incolumis evasit. Insignis item matrona, viri primarii in hac urbe uxor, nimio dolere partus afflicta, nocte media e nostra domo Sancti imaginem ad se portari poposcit, qua cum debita veneratione conspecta, et prolem feliciter suscepit et e mortis pericuio emersit ac in grati animi signum, votum Divo appendit. Gravius in altera malum timebatur, quae cum emortuum foetum in lucem edere non valeret, ad Sancti patrocinium se conferens, in multorum praesentia inutili pondere levata, die octava gratitudinis indicium Sancto exhibens, ad nostrum templum eius imaginem venerabunda accessit. Ad hunc mensem videntur spectare ea, quae R. P. Provincialis Tyszkiewicz de ususigilli et pecuniae Procuratoris Provinciae ordinaverat etquae postea ab Admodum Rndo P. Nostro sunt approbata; ut nimirum Procurator Provinciae illas tantum litteras sigillo sui officii obsignet et aliunde missas aperiet, quae negotia continebant ad suum officium spectantia, iuxta morem Societatis. Nullas autem mittet litteras officiosas et nova continentes, nisi eas Superiori prius legendas tradiderit. Ut negocia ad Societatis domicilia vel personas spectantia non suscipiat sine expressa facultate loci, in quo habitat Idem intelligendum est de emptione et advectione rerum e locis extra Provinciam, etiamsi a Societatis personis postulentur, multo autem magis de mercatura rerum aliarum. Ut pecuniam omnem (ea excepta, quam pro necessitate Provinciae singulis circiter mensibus e deposito separabit, conscio et praesente Superiore) sub duplici clave occlusam servet, quarum una penes ipsum, altera penes Superiorem domicilii, in quo habitat, remanebit. Pecuniam istam non debet expendere, nisi iuxta mentem Superioris. Pecuniariae eleaemosynae hoc mense percepimus fl. 170. A Virgine Elizabetha fl. 50. A Virgine Cristina post mortem D. Nicolai fl. 40. A. Rmo D° Suffraganeo fl. 30. A Dno Rab fl. 13. Reliqui ab aliis. Iam vinum, carnes, panes, butyrum, casei, cervisia, quae sunt a variis submissa, fl. 64 sunt aestimata. Post expeditam Congregationem Provincialem, venerat circa initium Augusti R. P. Provincialis Wieclawicos ad pagum Domus probationis, valde debilis et deinde, ob quietem maiorem, Gracoviae, ad hortum Domus S. Barbarae sese contulerat, ibique valetudinem curare constituerat. Verum morbo magis ac magis invalescente, ad Novitiatum deferri se voluit 13a huius mensis. Advocati medici primarii nostros, de boni Patris mala valetudine valde sollicitos, se-

Annus 1625. 213 curos reddebant, sed morbi speciem, ut eventus ostendit, non erant assecuti. Sequenti enim die excitata in eo mediciriis datis ingeris humorum copia ac per os erumpens, violenter eum obruit oppresitque post quartam horam pomeridianam; cum ante tres dies et confessus fuisset et Sacramento Eucharistiae refectus. Nullam vero dispositionem vel de Successore, vel de aliis officii sui negociis, ob mortem insperatam reliquerat et omnes nostros, qui tunc Cracoviae aderant, maximo sui desiderio relicto, non mediocri dolore affecerat. Quia vero secundum iura nostra, dum moritur Provincialis Successore non designato, Domus Professae Praepositus eius vices tamdiu subire debet, quamdiu ab Admodum R. P. nostro Generali novus Provincialis non fuerit assignatus; ideoP. Bembus, S. Barbarae tunc Praepositus, munus ViceProvincialis statim obire coepit. Claves ergo ab iis, quae ad P. Provincialem mortuum spectabant, accepit, tertia noctis eiusdem diei mortuum ad aedem S. Barbarae deferre iussit einsque sepultura 16a buius mensis solenniter est peracta, cantante Sacrum funebre Rmo D. Thoma Oborski SufTraganeo Cracoviensi et concionante P. Friderico Szembek, praesentibus plurimis Praelatis, R. D. Lukomski, R. D. Drzewicki, R. D. Kretkowski, R. D. Lubinski, R. D. Gniewosz, R. D. Trcinski et plurimis ex Nobilitate ac nostris fere omnibus ex omnibus tribus domiciliis. Natus is erat in Podlachia ex pervetusta Madnidorum familia, (quae etiam cum Ducibus Russiae ex Serenissima Jagellonica prosapia procedentibus, agnationem habebat) Patre Palatino Brestensi, in quem Palatinatum filius, germanus nostri, postea successerat, Matre Wolowiczowa, Parentibus Senatorii Ordinis, schismaticis quidem, sed tamen ad omnem pietatem propensis. Post aetatem puerilem domi transactam et post scbolas triviales Smorgonii expeditas, ad Academiam Vilnensem nostrae Societatis missus erat, ibique aliquot annis studiis humanioribus, ad Rhetoricam inclusive, operam dedit non contemnendo profectu, Discessit post tum in Germaniam, ubi Graeci adhuc humaniora studia continebat, tum in Ttaliam, ubi variis locis peragratis, Patavii alibique, privatis praeceptoribus maxime usus, cum nonnulis Procerum Russsiae Lituaniaeqne filiis, Philosophiae cursum expediit. Romam deinde profectus, cum in gravem incidisset morbum, fertur votum fecisse eius Religionis, cuius primo hospitio eggressus personam conspiceret. Atque ita Deo illum Societati nostrae destinante, ubi primum in publicum pedem extulit, inR. P. Mutium Vitellescum, tunc in Collegio Romano versantem, incidit, dum ex domo probationis ad S. Andream sitae rediret. Statim ergo Divinam vocationem secutus, ad pedes praedicti Patris advolutus, suum propositum aperit et ad nostram Societatem eius opera admitti supplex petit. Erigit et benigne illum accipit P. Vitellescus, collaudato deinde consilio monet, ut tantisper vires ex morbo redintfgrare curet, donec Probationis Societatis oneri ferendo sufficiant. Morem gerit prudenti admonitioni et recuperata plene valetudine ac re Dno Deo multis orationibus commendata, in numerum Novitiorum ad aedem S. Andreae Romae cooptatus est Anno Dni 1593, cum annum aetatis ageret fere 22. Quae pietatis et perfectionis in domo probationis fundamenta iecerit, insignes eius virtutes consequentis vitae satis superque ostenderunt. Exacto per biennium tyrocinio, Theologiae Scholasticae Etmoritur, Successo- re non no- minato. P. Praepositus S. Barbarae eius vices obit ad certum tempus. Sepultura eius. 29. Eius familia. Parentes Schisma- tici. Studia Yilnae, Graeci, Patavii- Romae in morbo vo- to Deo facto . Societatem ut in- grederetur, petit. 30. Suscipitur ad proba- tionem, qua finita Theologiae Scho- lasticae dat operam.

214 Annus 1625. Legit Phi- losophiam Calissii, Thcolo- giam Scho- lasticam Posna- niae, Ca- sus Lubli- ni; Reclo- rem agit Torunii, Calissii, Posna- niae. ViceProvincialis constitu- itur. PP. Tertia- norum in- structor. Primus Superior Collegii S. Petri. Provinci- ali P Ar- gento suc- cessit. Eius virtutes variae. 31. Libri ab eo soripti. per 4 annos in Collegio Romano operam dedit, insigniterque in ea profecit et tunc etiam simul Sacerdos factus erat. Missus deinde Roma in Poloniam, post tertium probationis annum peractum, Calissii Cursum Philosophicum triennio legit. Vilnam deinde missus, cum Doctor Theologiae in Academia Vilnensi creatus esset et ad eandem ibidem docendam sese accingeret, gravibus iisque frequentibus morbis impeditus est, coelo Lituanico eius valetudini minime favente. Itaque remissus in Poloniam, postquam Calissii aliquanto tempore Maiorum Studiorum Praefectum egisset, Posnaniae Theologiam Scholasticam tribus annis et medio legit, Lublini deinde uno fere anno Casus legens, ad gubernandum Collegium Torunense evocatur. Ubi Rectorem agens, cum nostri a civibus haereticis, a quibus ante aliquot annos erant expulsi, gravissima quaeque paterentur, tu.m per se tum per cognatos suos effecit, ut scholae nostrae, quibus maxime haeretici eontradicebant, restituerentur, et fertur ipse per se aliquot diebus Grammaticam docendo, docendi initium fecisse. Triennio postea Calissii et alio triennio Posnaniae Rectorem egit et ad Congregationem Generalem discedente P. Stanislao Gawronski Provinciali cum P. Martino Smiglevio et P. Nicolao Lancieio Anno Dni 1615, ipse ViceProvincialis sex fere mensibus Provinciae praefuit, Deinde Rectoris Posnaniensis officio perfunctus, per duos annos Jaroslaviae Patrum Tertianorum Instructor fuit. Post aliquanto tempore, tum itinerum R. P. Provincialis Joannis Argenti socius fuit, tum nostrorum apud S. Petrum, antequam scholis daretur initium, primus Superior. Discedente vero in Austriam praedicto P. Argento eidem, iussu Admodum Rdi Patris nostri Generalis, in administratione Provinciae Polonae successit Anno Dni 1622,15a Aprilis in eoque munere usque ad mortem mansit, nempe ad 14am Augusti huius anni. In diffieiiia prorsus tempora eius Provincialatus inciderat, illum tamen magna et nostrorum et externorum satisfactione obivit. Inter varias virtutes, quae in eo elucebant, singularis inprimis erat animi modestia, proprio contemptui adiuncta, quae maxime eum, adeo illustri familia ortum, exornabat. Huc accedebat egregius paupertatis amor in victu, vestitu, lectisterniis toto Religionis tempore. Invictum animum in variis difficultatibus superandis, cum alias saepius, tum potissimum illo tempore, quo Provincialem agebat, ostendit coniunctamque cum suavitate egregiam efficaeitatem, zelum animarum, cum alias saepius, tum potissimum illo tempore, quo in scholis docuit et quo semper Sodalitatum Bmae Virginis curam gessit, ostendit eoque authorer ac directore plurimi Societatem sunt ingressi. Scripsit nonnulla opuscula et in defensionem fidei et in defensionem Societatis et ad profectum spiritualem pertinentia, quorum hi sunt tituli: lum Vindiciae doctrinae Societatis Jesu a calumniis Patroni Torunensium Anonymi. Impressae Cracoviae 1616 et dicatae Dacbogio Karnkowski 1), Palatino Derpatensi. 2um Responsio Georgii Tyszkiewicz Societatis Jesu ad libellum famosum cuiusdam Anonymi Torunensis, Patrocinium Veritatis litterarum Torunensium falso inscriptum. Impressum Cracoviae Anno 1615 et dedicatum Dno Fabiano Plemecki2) 3um Theologia Antilogica Lutheranorum et Antilogia Theo- 1) Dacbog seu Dadeus Karnkowski, palatinus Tarbatensis f 1617. 2) Plemiecki, de quo plura retulit Wiolewicki fasciculo IL p. 226.

logica Calvinistarum, seu Cotitradictiones de rebus Fidei, quas Lutherani et Calvinistae in suis propositionibus concordes, discordes admittunt. Impressum Cracoviae Anno 1624 4um De perfectione. fmpressum Cracoviae 1624 et dedicatum Admodum Rdo P. Nostro Generali. — Vixit annos 54, ex quibus in Societate consumpsit 32; Professus 4 Votorum factus Anno 1610, 10a Januarii Posnaniae. Sepultus in templo S. Barbarae, uti supra diximus, sub Maiori altari. Advertens Martinus Szyskowski famosorum libellorum, contra Societatem ab impiis Academicis scribendorum, nullum esse finem (prodierant enim hoc anno mirabiles pasquili tam scripti quam impressi sub illis titulis: Recepta, Gratis, Privilegium, Consensus, Prophetia Hildegardis), edidit 20a huius mensis ad totum suae Diocesis Gracoviensis clerum et ad omnes religiosos exemptos litteras impressas 1). In quibus inprimis confirmavit tum Antecessoris sui tum IIImi Nuncii Lancelloti aliorumque excommunicationes in eos latas, qui scriptis Societatem nostram aut eius certas personas quomodocunque prosciderunt, easque ipso facto incurrendas. Deinde novam prohibitionem cum censuris similibus contra eiusmodi infamatores instituens iussit, ut primo die Dominico post litteras acceptas in fine Concionum Concionatores populo eam promulgarent et gravem scrupulum iniicerent diffamantibus. Denique voluit, ut litterae praedictae per modum processus, per totam Diocesim mitterentur. Fecit nimirum, quod potuit^ bonus Episcopus in hoc genere et utcunque substiterant pasquillantes, sed non multo post, ut suo loco patebit, suas impudentias repetierunt. Joannes Przedboriensis Formatorum Coadiutorum Temporalium gradum suscepit, celebrante Patre Praeposito 24a huius mensis, qua etiam die consueta votorum renovatio more solito peracta, Sacro faciente P. Stanislao Krzywokolski. Eadem dies infausta fuit civitati Jaroslaviensi, quae tempore nundinarum cum incredibili tam incolarum, quam eorum, qui aliunde venerant mercatorum damno, incendio conflagravit, nec nostrum Collegium evasit, in quo et tectum templi et ipsum Collegium maxima ex parte sunt exusta. Procurarant Academici Cracovienses ii, qui Romae suam causam contra nos persequebantur, nobis insciis, litte- Aetas eius et Profes- sio. Contra scribentes famosos libellos Novum E- piscopi de- cretum Per totam Diocesim publican- dum 32. GradusJo- annis Przedboriensis. Incendio conflagrat Jaroslavia. 1) Exemplar litterarum, quae incipiunt verbis: „Omnis curae Pastoralis" datae sunt Kielciis die 10 augusti 1625 et constant 4 foliis in 8° , annexum est archetypo nostro inter fol. 678 et 679.

216 Annus 1625. Contra Remissorias Academicorum procurata inhibitio. Adit P. Krzywokolski Nai- manum Rectorem ex parto scholarum et unionis, Sed nihil effecit. Colloqui. um Pis Bembi cum Rec- tore Nai- mano Sine ullo fructu. 33. Facit idem Naiman Reprote- stationem contra Re- novatio- nem stu- diorum. ras Remissorias ad Episcopum Cracoviensem, ut hic eorum ius possessorium tractaretur. Sed postquam P. Nicolaus Lancicius id Romae intellexisset, statim impetravit inhibitionem iUarum litterarum eaque prius venit in Poloniam, quam illae litterae, sicque occulta machinatio Acadernicorum evanuit. Contigit id 25a istius mensis et exemplar inhibitionis servatur apud S. Petrum. Eadem 25a missus erat P. Stanislaus Krzywokolski ad Rectorem Academiae Naimanum, ut significaret amice, nos inchoaturos scholas nostras sine ullo praeiudicio causae et peteret ab illo, ut iret obviam tumultibus. Fecit utrumque P. Krzywokolski et humaniter a Rectore est exceptus, sed tale ab eo responsum habuit, sibi quidem gratum, quod ita cum eo procedamus, se tamen obviam non iturum, nisi suo modo, ne videlicet simus in pacifica possesione. Respondit P. Krzywokolski, Societatem nihil mali cogitare Academiae et unionem optare. Ad haec Naimanus ait, se unionem nolle et ostendit in libro decretum, ab omnibus subscriptum, in quo prohibentur tractare de hac re nobiscum et ob id et familiaritatem se dixit vetare suis cum nostris, ne occasionem habeant agendi de hac re. Sequenti die obvium casu habuit P. Matthaeus Bembus ad portam domus nostrae Dm Naimanum Rectorem et fere per mediam horam de iisdem cum illo egit, ob quae P. Krzywokolski ad eum miserat addiditque, nostros scholas continuaturos. Respondit Naiman, se non mirari nostros scholas continuaturos, cum male inchoata non semel continuari debeant, sibi tamen non vertendum vitio, quod iis resistat modis debitis. Addidit aUquid contra P. Nostrum Generalem, quod iam apertas scholas propugnat, cum antea eas non aperiendas invitis Academicis significasset. Rogabat eum P. Bembus, ut iure faceret, quidquid posset, modo scandalis obviam iret. Respondit Naiman: Idem vos ex vestra parte faciatis et non ponatis ibi ingenia nimis ferventia. Ita ille nimis fervens eos nostros, qui aUqua serio dicebant, valde ferventes iudicabat. Aliqua etiam coeperat agere circa pacificam possesionem scholarum et conclusit, nos de unione nullo modo debere agere, ad quod illi data opera nihil fuit responsum. Intererat eis omnibus Doctor Krosner, qui cum Naimano erat, et quem eorum, quae nobiscum loquebatur, Naiman testem esse voluit. Et ita quidem tunc Naiman a nobis discessit, statimque id reipsa declaravit, quod pollicitus erat, nempe quod resisteret schoUs nostris. Misit enim 27a huius mensis acerbam ad Collegium S. Petri repro-

testationem contra Renovationem studiorum, quam nostri erant inchoaturi. Mortuus est domi nostrae Laurentius Opocinensis 28a istius mensis. Hic Opocnae in Minori Polonia honestis parentibus natus, postquam in triviali schola eiusdem oppidi prineipia litterarum absolvisset, privato postea studio Ruthenicum idioma ita didicit, ut eo et perfecte loqueretur et illud legeret ac scriberet. Adolescens quorundam Regni Procerum et praecipue Di Kostka 1) Pomeraniae Palatini obsequiis se dederat in iisque fere 20 annos consumpsit. Deinde Anno Dni 1529 aetatis vero 37 Societati nomen dedit et in noviciatu Cracoviensi tyrocinio peracto, diversis in locis varia Goadiutorum munia non sine magna commendatione peregit maxime in Manuductoris officio per septem annos et in Janitoris, quod 15 annis obibat. Tribus etiam annis in Moschoviam cum P. Gaspare Sawicki (quem Palatjnus Sęndomiriae 2) secum duxerat) detentus est. In Poloniam reversus, reliquum vitae in domo S. Barbare transegit, officiis a Superioribus assignatis singulari cum diligentia et alacritate satisfaciens. Gum postremis annis astmate laboraret, extremis mensibus in ipso gutture tuberculo maiore in dies crescente, deglutire cibos non potuit et corpore toto exhaustus Janitoris tamen munus non deposuit, nisi plane ante mortem. Unde 27a huius mensis, cum se deficere sentiret, Extremam unctionem et SS. Viaticum accepit. Sequenti etiam die iterum postquam et Poenitentiae et Eucharistiae Sacramentum usurpasset, veluti mortis praescius, vestibus se induit, ne defunctus hunc laborem aliis relinqueret et in lecto se composuit, quasi placide quietem captaturus. Dimisso interim a se Infirmario extremum spiritum agere coepit et eo statim superveniente reque cognita Domesticos campanula convocante, inter eorum orationes placide hora matutina 9a eiusdem diei in Domino obdormivit. Vixit annos 69, in Societate 34, Coadiutpr temporalis formatus ab Anno 1602 28a Aprilis. Sepultus sequenti die in nostro templo in sepulchro nostro Sacristiae vicino. In mortificatione, humilitate, obedientia, simplicitate fuit conspicuus, sicut et in admirabili laborum tolerantia. Nunquam visus ociosus, quidquid enim a laboribus supererat temporis, totum aut piae lectioni, aut orationi dabat, cuius erat studiosissimus eamque frequenter etiam media nocte surgens peragebat. Solenne illi erat certis diebus singulorum hebdomadarum plateam ante domum nostram sitam scopis verrere, varia hominum turba praetereunte et admirante, quod et in senectute non deseruit, etiamsi cum ingenti defatigatione et sudore id esset peragendum. Volebant non semel Superiores id illi prohibere, senectuti eius compatientes, sed ille humilibus precibus ne id illi prohiberetur obtinebat, asserens id sibi nihil penitus obesse. In aliis etiam abiectioribus obsequiis tota vita sua erat frequentissimus et magnam tum apud nostros tum apud externos sanctitatis habuit opinionem. Penultima istius mensis missus erat P. Stanislaus Krzywokolski ad D. Naimanum Rectorem, ut cum illo ageret de acerba pro- Laureniii Opocinensis Patria. Occupationes in saeculo Et in Societate. Morbus eius Et pia mors. Aetas et gradus. Virtutes variae Et labores abiectio- res. 34. Iterum P. 1) Christophorus Kostka. 2) Georgius Mniszech. Wielewicki IV. 28

Krzywo- kolski adit Naima- num, sed nihil ef- ficit. Tabula In- dictionis avulsa ab Academi- cis et fo- rensi co- lumnaeaf- fixa. Quam avulsit unus ex no- stris. Promulgatio edicti contra pasquillos. 35. Oratio Pis Janczyn- ski de Ae- mulatione. Finis litis inter no- stros et R. D.Foxium. Occasio eiusdem. 218 Annus 1625. testatione contra nostras scholas facta. Respondit Naiman inprimis se conscio factam, licet eam non legisset. Deinde iussit dicere nostris, ne cogitent de scholis, se illis oppositurum fortissime et ne veniant amplius ad illum in hac materia nec mittant, se ad nos missurum, si necessum fuerit. Et sic dimissus P. Krzywokolski. Eadem tarnen die pomeridiano tempore per Bidellos in contuberniis Studiosorum prohibuisse dicitur sub poena arbitraria, ne ullus studiosorum audeat tumultus excitare. Eadem die tabula, in qua indicebatur Oratio et Promotio ad scholas, abrepta a S. Petro et ad columnam fori, ad quam sontes virgis excipi solent, per discolos Academicos affixa, spectantibus famulis civium. Dum nostri ad ProGonsulem in hoc negocio volunt mittere, Alexander Sokoiowski, qui tunc Posnania Gracoviam ad perficiendam Theologiam venerat, dum per fatum sub illud tempus iret et affixam tabulam cerneret, eam statim a columna abripuit, circumstantes scholares Academicos acerbe reprehendit et ad S. Petrum tabulam retulit. Ultima Augusti promulgata in templis Arcensi, SSmae Trinitatis, Beatissimae Virginis in foro, apud Garmelitas discalceatos edicta Episcopi contra scribentes famosos libellos, de quibus 24a huius mensis diximus. Eadem die pomeridiano tempore in maximo auditorio P. Raphael Janczynski Rhetor apud S. Petrum orationem habuit de bona aemulatione in aula maiori. Quidam ex Academicis argumentum orationis reprehendens: Egregium vero thema invenistis, ut videlicet Jesuitae semper cum Academicis contendant. Nolebat advertere quantum a contentionibus et rixis distet bona aemulatio. Girca finem huius mensis impositus finis liti inter R. D. Foxium, Gommisarium Sedis Apostolicae, et nostros, quae ab initio Aprilis coepta erat, cuius hic summam breviter perstringemus. Senserat D. Joannes Zerzynski Officialis Gracoviensis decretum Nuncii Apostolici Lancelloti, 26a Junii anni superioris latum, quo declarabatur excommunicatio ab illo facta contra P. Angelum nulla, temeraria, iniusta. Ideo ab hoc decreto per suum Plenipotentem ad Sedem Apostolicam appellaverat, novum Gommissarium iudicem pro hac causa D. Joannem Foxium impetraverat. Hic ergo Commissarius P. Joannem Wielewicki et P. Ghristophorum Angelum citaverat, ut vel per se ipsos, vel per legittimos Procuratores sese presentarent ad vi-

Annus 1625.. 219 dendas et audiendas Commissionis litteras et ad fundandam iurisdictionem. Assignati per R. P. Provincialem Georgium Tyszkiewicz pro praedictis nostris tres Procuratores, coniunctim et divisim et quilibet in solidum: P. Gregorius Cislak, P. Valentinus Rusconius, P. Nicolaus Szelski, quia de iure communi actiones iuridicae contra Religiosos non exercentur, nisi prius contra Superiorem dirigatur actio, vel fiat cum expressa eius licentia. His ita constitutis, agitabatur hoc nostrum negocium superioribus mensibus acriter. Nostri enim a decreto, quo se Ds Foxius Judicem constituerat, appellarunt et eum huius causae Judicem esse non posse ostendebant, tum quia esset suspectus, manens confrater Officialis, ius enim affirmat tales confratres iudices competentes esse non posse, tum quia electio iudicis fuit facta ab altera tantum parte, non citatis nec consentientibus partibus, cum tamen de iure et de communi praxi Judex de consensu utriusque partis sit eligendus. Deinde fuse nostri ostendebant D1 Zerzinski sententiam excommunicationis, contra P. Angelum latam, multis ex causis fuisse nullam et iniustam optimeque a Nuncio Apostolico fuisse revocatam et annullatam. Adversarii e contra omnia haec reiicientes, post fundatam Jurisdictionem, post citationem ad litem contestandam et alia varia, tandem citarunt nostros ad audiendam sententiam. Interim nostri 27a Junii Breve a Sede Apostolica impetrarant, ut coram Rmo D° Thoma Oborski Suffraganeo Cracoviensi et novi deligerentur ab utraque parte Judices in hoc negocio et inhibitio fieret totius processus a D° Foxio facti ad finemque deducendi. Accepto hoc Brevi Rmus Ds Oborski, 25a huius mensis facta praedicta inhibitione, utramque partem tanquam Commissarius Apostolicus ad deligendos novos iudices citat. Nostri parati erant ad Judices non suspectos deligendos, pars adversa se deliberaturam respondit. Sicque haec res terminata est. Sequenti enim anno 19a Aprilis Ds Zerzynski tot tricarum promotor et incentor mortuus est, cum eoque tot tricae sepultae. Copiosam per mensem Augustum eleaemosynam pecuniariam, nempe fl. 1388 domui nostrae Dominus submisit. Nempe a Da Catharina Gortacka fl. 1000. A Palatina Lencicensi fl. 100. A variis per P. Wagrowski fl. 212 A Rmo Do Suffraganeo fl. 30. Ex mendicatione Virginum fl. 19. Reliqui ab aliis. Iam carnes, vinum, casei, butyrum, panes, cervisia submissa fl. 52 constabant. P. Laurentius Pikarski, Calissio Cracoviam ad legendam Philosophiam vocatus, la Septembris insignem orationem habuit de laudibus Philosophiae ad Assignati pro nostris per P. Pro- vincialem Procurato- res. AppeUant nostria Judice iustas ob causas. lo 2° Ostendunt excommunicatio- nem iniustam. Adversarii reiiciunt omnia. Sed secuta inhibitione et citatione pro aliis iudicibus Res accipit finem. Eleaemo- syna Au- gusti. 36. Oratio Pis Pikarski.

220 Annus 1625. Discessus Pis Bembi. Poti duo Acade- mici Aggredi- untur por- tam S. Pe- tri. Egressi nostri aliqui Eos deiici- unt Et in ter- ram pro- sternunt. 37. Unum in Gollegium inducunt et eum postea praelatis red- dunt. Quantis calumniis hac occa- sione si- mus one- rati. initium suarum lectionum cum maxima Auditorum, qui multi et nobiles aderant, approbatione. Eadem die P. Bembus ViceProvincialis sub hoc tempus discedens Cracovia Sęndomiriam et ad aliqua alia nostrorum loca, ob certas quae intercesserant necessitates, P. Stanislaum Krzywokolski, ut interim vices Praepositi S. Barbarae obiret, iussit, quod per Septembrem et Octobrem mensem duravit. Duo Academici, Magistri Petrus Dąbrowski et Sebastianus Micius, sub hoc tempus ob certos excessus ex Academia proscripti, dum 5a huius mensis circa vesperam bene poti ex quodam hospitio redeunt, penes Collegium S. Petri subsistunt. Ex iis unus portam Collegii excutere, gladio evaginato nomen SSm Jesus in ea pro morei depictum, non haereticos tantum, sed etiam Judaeos imitatus, excindere, ac nos omnibus calumniis onerare, vociferatione ebriosa adiuncta, non dubitavit. Hoc dum fit, unus ex Fratribus nostris Adiutoribus, Andreas Solscensis, per portam templi apertam insciis Superioribus egressus, vecte arr^epto illum ebrium portam excindentem percutit. Reliqui nostri ante portam stantes cognoscentesque exvoce Andream et metuentes, ne vel ab eiTiisa multitudine, quae confluxerat, vel ab aliis duobus ebriis aliquid gravius illi immineat, portam aperiunt ob capiendos illos ebrios et Magistratui praesentandos acceptisque fustibus nonnulli praedictos ebrios aggrediuntur. Inter nostros unus ex Theologiae Auditoribus Alexander Sokolowski (qui non ita pridem ex militia ad Societatem vocatus erat) unius iuvenis ibidem assistentis ensem e vagina eximit et illo in planum converso illum ebrium portae excisorem percutit ac in terram prosternit, quae tamen prostratio ebrii a vino potius et metu, quam a violentia percussionis accidit. Tunc etiam unus ex nostris Adiutoribus eidem ebrio arma eripuit et iisdem eum excussit. Brevi post ille percussus proripuit sese ad contubernium Iuristarum, Collegio nostro vicinum, metuens ne a nostris caperetur profugit, nam socium eius, qui etiam eandem portam excutiebat, ad Collegium nostri duxerant et brevi Rmo D° Suffraganeo et Admodum R. Dno Kretkowski supervenientibus in manus tradiderant. Hac occasione concitantibus furibundis contra nos Academicis et falsissimas per varias Regni Provincias contra nos litteras spargentibus, ingens contra nos variorum, uni tantum parti, altera non audita, credentium, vociferatio. Alii enim nos Crucigeros seditiosos ac sanguinolentos vocabant. Alii illum percussum a nostris ex vulneribus esse mortuum asserebant et alterum

Annus 1625. 221 similiter ob vulnera iam esse morti proximum etc. Sed mentita est itiiqtiitas gibi. Uterque enim nullum vulnus incisum habuit, licet nonriihil concussus fiierit, uterque eodem die vias stiag abiit it multis post annis vixit. Utinain vero uterque mores correxisset et ea, quae patravit, poenitentia eluisset. Et non probarunt quideiri Superiores aliqtiortlm istoruffi fiostrorum fervorerri, quo et periculo se exposuerant et aliqua modestiae religiosae contraria admiserant, ideoque poenas certas illis imposuertffit: circumstantiae tamen plurimae hortim, quae praedicti ebrii cotitra rios machinati sunt, vel excusant, vel extenuant praedictuiri fervorem. Iverat 9a illius mensis P. Fridericus Szembek Zborovuffi ad D. Capitaneum Cracovieriseffi Coffiiteffi a Tarnow et varia illi retulerat de nonnullorum corispiratione contra eius pedites facta ab adversariis variisque eoruffi periculis, sed his non eredidit Comes et prudenter, nam cum postea domum rediisset P. Szembek, nihil horum inveiierat. De aliis item ad nostrum Collegium pertinentibus cum eodem Capitarieo tunc actuffi. Conceserat superiori anno 23a Novembris Pontifex Maximus Urbanus VIII Sacrum et Officium de Beato nostro Francisco Borgia pro nostris tantum et pro illis solis externis, qui in ditionibus Famiiiae Borgiae versarentur. Iam 11a huius mensis extendit praedictam concessionem ad omnes alios tam saeculafes, quam religiosos. Idem Pontifex concessit Missam et Officium de tribus nostris Martyribus Japoniis 15a eiusdem mensis pro omnibus. Eadem 15a istius mensis R. D. Laurentius Starczewski Custos Cracoviensis, praesente R. D. Kretkowski, reddidit litteras Episcopi Cracoviensis Naimano Rectori, et oretenus retulit eidem mandata eiusdem, quoruffi haec erant puncta: lum Aegerrime ferre Episcopum, quod suoS non contineat in officio et quod prospiciens tumultum non fuerit egressus ad eum sedandum, si non propter scholas Societatis, saltem propter stios Confratres Canonicos, tunc in periculo versantes, debuisset id facere. 2m Quod ex fenestra incitarit ad tuffiultuffi iuventutem meritoque credi posse, ipsius tacito cosensu haec omnia fieri, cum non impediat efficaeiter nec excludat. 3um An agrioscat Nowicki et Gomolinski pro suis et an inquisitionem fecerit gtatim, ut conveniebat. 4um An simihter Micium et Dąbrowski agnoscat pro suis. 5um Si concisa tabula cum nomine Jesu ad Romanam Curiam delata fuerit, merito suspicionem haeresis de Academia haberi posse. 6um Si in Comitiis auctor tumultuum inventus fuerit et Nostro- rum fervo- rem non probarunt Superio- res. P. Szem- bek Zboro- wum con- lendit. Extenditur Officium de B. Bor- gia ad omnes. [De tribus Martyri- bus Officium permittitur. 38. Proponit Episcopus Naimano Rpc.tori 1um 2um 3um 4um 5um 6um 

222 Annus 1625. 7um Respondet Ad lum 2um D. Abraha- mus Ro- nenberg moritur. Eius con- versio. Virtutes variae. 39. Beneficen- tia in no- stram So- cietatem. Micius et apud Episcopum accusatus, cavendum, ne Canonicatu privetur locoque deiiciatur. 7um Indignum esse, quod Societatis homines a suis colloquiis arceat et P. Krzywokolski, Academicum se antiquiorem, inhumaniter exceperit. Ad haec singula respondit more suo. Ad lum Se non egressum ideo, ne in suspicionem apud suos veniret, quod faveat Jesuitis. Ad 2um Negavit absolute, affirmans se etiam iuramento purgare velle neque se reum taciti consensus. Ad 3um Inquisitionem se facturum et qui rei inventi fuerint, eos pro suis non agnitururn, interim se eos non posse excludere, dum non constat de facto. Ad 4um Eos pro suis non agnoscere et scripto ostendere per statuta Academica reipsa exclusos. Ad 5um et 6um se operam daturum, ut omnia sint in pace, quamdiu fuerit Rector, noluisse se hoc officium, sed coactum ab Academia. Ad 7um Se benevole nostrum excepisse, sed cum de scholarum permissione ageret, audire noluisse. Mortuus 25a istius mensis Spectabilis D3 Abrahamus Ronenberg Consularis Cracoviensis et Pharmacopola, vir de Civitate Cracoviensi et de nostra Societate optime meritus. Habuit is Parentes Arrianos opulentos et pertinaces. in eademque haeresi ad annum aetatis 26 permanserat, sed privatis colloquiis Pis Martini Lascii et suavi ac simul efficaci eius procedendi modo, quem in disputationibus cum eo habitis servabat, magno cum dolore haeresim abiecit et tota deinde vita ferventissimum se Catholicum exhibuit. Boni communis semper erat studiosissimus, prudentia, modestia, affabilitate et mira cum hominibus agendi dexteritate omnes in amorem suum rapiebat. Pauperum perpetuus patronus et benefactor erat diligentissimeque singulis diebus Dominicis Confraternitatem Misericordiae frequentabat, consifia et auxilia iuvandorum pauperum praebens. Societate mnostram semper affectu tenerrimo complectabatur multaque eius in nos, in templum ac domum S. Rarbarae extant beneficia. Nam et Altaristam apud Beatissimam Virginem ita fundavit, ut obligationem haberet ad Sacra vesperasque per modum diaconi serviendi in nostro templo, et ut domui S. Barbarae annui floreni 30 pro eleaemosyna darentur, certam summam Sodalitati Misericordiae assignavit et plurima alia in nostri gratiam defensionemque nobis submittebat. Non parva etiam pro templo Bmae Virginis largitus est et in eodem templo, postquam praedicta die omnibus Sacramentis munitus pie obiisset, sepultus est. Cognitis iis, quae Sebastianus Micius (seu ut se ipsum vocabat

Annus 1625. Miciński) actu Presbyter et Petrus Dąbrowski Clericus contra nostros fecerant, Episcopus Gracoviensis eos ad se citaverat et cum non comparerent, aliam citationem in eos sese occultantes, sub excommunicationis poena dare iussit simul iniungens, ut ex suggestu citatio legeretur, quae 26a Kielcis data erat et manu Samuelis Halonae Notarii subscripta. Sed quia termino instante pestis pericula ingruerant et Nostri, ut executio fieret, contra istos suos hostes non urserant, ideo res eum effectum, quem debuit habere, non habuit. Prodierat ante aliquot annos unus liber sine nomine authoris cum tali inscriptione: Theologi cuiusdam epistola ad quendam etc, in qua occasione consilii, quod dabatur de deligenda religione, tractabatur fuse de eo, in quo perfectior religio consistat: An in asperitate victus et amictus et an vero in maiori Dei et proximi amore. Cum vero hoc posterius praeferebatur priori, multi arripuerunt occasionem authorem dictae epistolae traducendi tanquam eum, qui asperitates vestium,ieiunia, cantum in choro etc. damnaret et multa commoda ac vitam delicatam a poenitentia externa abducentem induceret. Quia vero sine nomine authoris liber erat in Germania impressus, a nostro omnino et non ab aliquo alio compositum, passim varii affirmabant. Nec sane eos fefellit opinio, author enim eius erat P. Nicolaus Lancicius et satisinconsulte eumin Germania edere curavit. Communis erat fama, eum id insciis Superioribus fecisse. Et verum quidem erat, forsan a P. Tyszkiewicz Provinciali hunc librum visum, antequam in lucem prodiret, an autem eum, vel ipse approbaverit, vel Censoribus ordinariis in hac Provincia examinandum dederit, prorsus non constat. Passim enim nostri conquerebantur de illo edito, modo insolito, nempe sine examine Censorum et sub tale tempus, quo Cracoviae Academici omnem possibilem rabiem contra nos depromebantur. ltaque hoc mense inprirnis PP. Carmelitae discalceati et Prior illorum Cracoviensis Monasterii S. Michaelis, deinde PP. Bernardini de Observantia privatim et publice librum istum tanquam haereticum damnare, etiam in concionibus, et per eum omnes asperitates, cum tanta laude a tot Sanctis susceptas, conculcari vitamque delicatam induci cum maximis exaggerationibus ostendebant ac ex professo e loco superiori eundem librum ita confutabant, ut licet nostrorum mentionem non facerent, auditores tamen omnia eorum contra nos fulmina dirigi clare adverterent. His clamoribus furores Academicorum, iam satis contra nos concitati, magis ac magis concitabantur, ob quos tum sanctarum Religionum nos calumniatores persecutoresque, tum delicatos religiosos passim vocabant. Haec ubi intellexit P. Bembus (nam, uti supra diximus, ad nonulla loca nostrorum discesserat) post suum ex itinere reditum, 10* Decembris, misit P. Szembek ad Superiorem Discalceatorum, expostulans amice de concionatore ita nostros perstringente et petens, ut in scripto haereses libri praedicti sibi daret, ut si verae sunt, a nostris etiam confutarentur, si vero non sunt, contra calumnias et calumniatores in foro competenti agere posset. Pollicitus est Prior suos brevi ad nos missurum et per eos responsum daturum, qui etiam post aliquot dies venerunt et ex montibus parturientibus Dabrowski citanturad Episco- pum, Sed ob pe- stem nego- cium non continua- tur. Liber Theologi cuiusdam Occasionem dat calumniis. Quis eius author. 40. Carmelitae discal- ceati et Bernardini de Obser- vantia contra eum deba- chantur Et contra nosmultos concitant. Petunt nostri a discalceatis, ut haereses, quas iactita- bant, in scripto da- rent. Veniunt sed nihil probant.

Annus 1625. Dimittun- tur cum fraterna correpti- one. Unus illo- rum Ro- mae li- brum refutat Et recudit in Polonia sed parum efficit. Gur Pater Generalis non per- misentde- fendi hunc li- brum a nostris. Inquisitio Episcopi inserta ac- tis. Eleaemo- syna Sep- tembris. 41. Festum B. Borgiae. Supplicationes ad templum S. Petri ex vanis tem- plis. natus est ridiculus mus. Ex eo enim, quod liber esset editus sine authoris no* mine, et ex aliis nullius momenti rebus volebant haereses inferre. Ostensum illis, si aliquis nomen suum reticeat et sine scitu ordinarii librum edat, posse eum in censura aliqua esse, non tamen ideo esse haereticum. Instabat ergo P. Bembus, ut in scripto istas haereses illi darent, alias se aggressurum id, quod illis iniucundum erit. Addidit idem, quam multa Societas pro illis Gracoviae, Posnaniae, Lublini, Lcopoli aliisque in locis fecerit et quam multa ab iis iam sine causa patiatur. Sic sunt (dimissi cum iterata petitione de haeresibus in scripto mittendis. Non comparuerunt postea nec in scripto quidtjuam dederunt. Sed unus ex iis Nicolaus.... 1) Romam sese conferens, contra praedictum librum, cum approbatione Magistri Sacri Palatii, edidit responsum et reversus in Poloniam illud recudere, Pocillatori Regni Stanislao Lubomierski dedicare ac Regni Proceribus, Praelatis, Nobilitati aliisque cum suis sociis ita distribuere non dubitavit, ut omnes intelligerent, eum contra nos fuisse scriptum. Sed parum huius libri distributione sunt lucrati, imo per eam non paucos ex amicis acquisiverunt hostes ideoque ab eo distribuendo cessarunt. Obtulerat se P. Bembus Admodum Rdo P. Nostro ad hunc librum, si in eo Magister Sacri Palatii nihil erroris invenisset, defendendum omnesque obiectiones confutandas. Sed id non concessit R. P. Noster, illam potissimum ob causam, quod librum sine nomine authoris editum nostros defendere non expediret. Hoc etiam mense Inquisitio, quae nomine Episcopi facta erat cirea tumultum, in quo Przepi6rka est occisus, relata est in acta Consistorii, ut videlicet esset perpetuum nostrae innocentiae testimonium. Dala nobis per mensem Septembrem eleaemosyna pecuniaria fl. 130. A D° Wizemberg fl. 15. Ex mendicatione pro piscibus et aliis fl. 36. Post mortem Di Mauritii fl. 12. A Rmo Do Suffraganeo fl. 10. A reliquis fl. fere 25 etc. Triticum, siligo, vinum, carnes, panes, casei, butyrum, quae sunt submissa, aestimata sunt fl. 87. Festum B. Borgiae Francisci 1a Octobris solenniter peractum in templo nostro cum utrisque vesperis et Sacro cantatis et cum concione matutina. Constituerat Episcopus Gracoviensis cum Venerabili Gapitulo superiori anno, ut in festo Gratiarum actionis ob victoriam de Turcis relatam sub Ghocimo, Anno 1621, supplicationes solennes ad templum SS. Apostolorum Petri et Pauli 10a huius mensis fierent ex templis aliis. Hoc igitur anno id ad praxim deduci coeptum, sed imperfecte Nam exceptis processionibus Gathedralis templi, S. Stephani, SS^ae Trinitatis, aliae non comparuerunt, quod nonnuli putarunt ex machinationibus Academicorum, nobis kifestorum, prodiisse. Sequenti tamen anno et reliquis aliis hic error correctus est. 1) Nomini postea, ut patet, inscnbendo spatium est relietum in Manuscripto.

Annus 1625. 225 Penultima istius mensis Mtterae Joannis Brzoscii Academici Medicinae Doetoris et Astrologi ad haereticum Pseudoministrum Wielkonocensem Andream scriptae, deprehensae sunt, cum quibus ex sumnao nostri odio miserat Prophetiam S. Hildegardis, antea occasione scholarum Cracoviensium impressam et per Poloniaim sparsam. Harum litterarum talis est tenor et inprimis talis inscriptio: Admodum Rndo in Christo Patri Domino Andreae Praedicatori Wielfconecensi amico charissimo. Deinde sequitur epistola: Admodum Rnde Dne et Patrone S. P. Quia Dominum Andream Petricovium cognovi famiMarem esse Rndae Dominationi Tuae, cuius opera nunc ufeor in nonnullis rebus pro Academia, nlaiorem in modum peto, ut iri istis rebus eium adiuvet consilio alnsque, quae opus requirat. Ego isto nomine obMgatus ero Admodum Rndae Dominationi Tuae, ac si qua in re potero inservire, habebit me promptissimum. Veniam aliquando illuc, ut humanitate R. D. T. frui possim ac vivas audire et reddere voces. Mitto R. D. T. prophetiam S. Hildegardis. Mirum est, quam depinxerit nostros Jesuitas. Non ovum ovo similius. Plura coram. Bene et fehciter valere cupio R. D. T. Cracoviae ex Collegio Maiori die 3 Octobris 1625. Admodum Rdae D. T. addictissimus Joannes Broscius Doctor Medicinae ordinarius in Acadenlia Astrologus manu propria. Haec epistola in hbros Castrenses est inserta et eius authenticum cum testimonio Gabrielis Comitis a Tarnow Capitanei Craeoviensis propria manu subscripto et sigillo munito, servatur hucusque in domo S. Barbarae. Porro llle Andreas Petricovius, cuius facit mentionemv non est hic Doctor Iuris, Consularis Civisque Cracoviensis ac Regius typographus, tot Sacrorum et variorum aliorum Mbrorum impressione praeclare de Ecclesia Dei et de Republicar meritus sed alius quidam haereticus, sive hoc nomen et cognomen ob fraudem oecultandam sibi imposuerit, sive antea illud habuerit. Iam Prophetiaift S. Hildegardis de verbo ad verbum in libro Antigratis fol. 422 vide, ubi. sequentibus multis Capitibus ostenditur, quam falso et impie applicetur Societati additurque simul, de quo probabiMter sit inteMigenda. Ita infelix Brzoscius infelicem Naimanum Jaeobum suum Reetorem, famosum libellum Reprotestationis apud haerefeum. typographum Torunensem imprimentem et unum e Magistris Aeademicis Piotrowicki dictum, ut operi attenderet eo mittentem, imitari voluit et Buccinatorem haereticum nulla ratione, vel status Clericalis, vel Academiae Cracoviensis Catholicae habita (ratione), Wielewicki IV. 29 Brzoscii litterae ad Ministrum haereticum con- tra nos. Tenor litterarum. Mittitur impressa prophetia S. Hilde- gardis. Inseritur epistola actis Castrensibus 42. Quomodo Broscius hac in re sit imita- tusNaima- num.

Quam diabolicum horum hominum odium. Missio cum D° Suffra- ganeo. Eleaemo- syna Oc- tobris. Compositio cum Kosacis. Juramen- tuin Su- premi eorum Praefecti et condi- tiones. 43. Typogra- phus hae- reticus ca- pitur. Cum libris, quos im- pressit, 226 Annus 1626. ideo Admodum R. D. Praedicatorem vocare est ausus, ut contra nos cum illo conspiraret. Diabolicum odium adeo istos miseros occupavit et excaecavit, ut non solum haereticos, sed et ipsos daemones contra nos evocassent iisque se coniunxissent, id enim non pauci ex iis dicere sunt ausi. Hoc etiam mense P. Adamus Ustinius et P. Joannes Zegocki cum Rmo D° Suffraganeo Cracoviensi Thoma Oborski iterum ad consuetam missionem sunt profecti in eaque solito cum fructu versati. Eleaemosyna Mensis Octobris in pecunia erat fl. 348. A Virgine Anna Nisczanka fl. 200. A Serenissimo Rege fl. 60. A Palatino Cracoviensi fl. 28. A Fraternitate Misericordiae fl. 15 post mortem Di Abrahami. A Rmo D° Suffraganeo fl. 10. Ab aliis reliqua. Iam duo magna vasa vini, missa ex Moravia a P. Jona Ladnicero, frumentum, aromata, carnes, casei, butyrum, prandium a Virgine Wieloweiska, pisces, olera, panes ab aliis submissa constiterunt fl. 339. Post varia bella satis molesta ac periculosa, quae intercesserunt hoc anno Regio ac Republicae exercitui cum Kosacis, tandem cruenta victoria ex iis reportata 6a Novembris, conditiones illis Regis ac Reipublicae nomine sunt variae propositae assignatusque est iis novus Supremus Praefectus Michael Dorosienko, qui statim iuramentum lidelitatis Regi ac Reipublicae praestitit et sancte inter caetera pollicitus, nec per se, nec per suos sine Regis ac Reipublicae scitu terras Turcarum imperatori subiectas ingressurum, vel novum exercitum convocaturum etc. Deinde omnes conditiones a Gommissariis Regis ac Reipublicae propositas, quoad omnia contenta diligentissime servaturum, non amplius, quam 6.000 numerum Kosakorum habiturum, qui singuli conscribendi erunt etc. Et multa alia Reipublicae incolumitati servientia cum illis sunt constituta in Gastris na Niedzwiedzych Lozach, vel Kamkowa. Vide litteras hac de re fuse scriptas. Non diu tamen miseri Kosaci hunc constitutum ordinem servarunl pro innata sibi inconstantia et rerum novandarum turbandarumque consuetudine. Gum litteris Brzoscii ad Ministrum haereticum datis, de quibus in flne praecedentis mensis egimus, deprehensus etiam erat ab officio Gastrensi Typographus haereticus, qui varios famosos libellos et maxime eum, cui Brzoscius titulum Gratis dederat contra Societatem, Wielkonocis Academicis diffamatoribus submittentibus materiam, impresserat ac se Andream Petricovium vocaverat. Deprehensa praeterea cum illo plurima exemplaria libelli Gratis aliorumque pasquillorum

Annus 1625. 227 et ex incarcerato cognitum manifeste de Brzoscio libri authore et de multis aliis. Examinabatur hoc negocium multo tempore, et constituerat omnino Comes a Tarnow, Capitaneus Cracoviensis, Typographum capitali sententia punire, tanquam famosorum libellorum disseminatorem, authorisque mentionem in proclamatione facere; sed tandem persuasum erat illi a nostris et ab aliis, ut et mitiori poena typographus puniretur et nec authoris libri aut Academiae nec nostri in decreto, sed solius tantum typographi mentio fieret, salva actione contra authorem pasquilli. Talis ergo 20a Novembris contra typographum fertur sententia, ut licet mortem fuerit promeritus, leviorem poenam subeat, nempe ut publice in foro manu carnificis flagelletur, ex civitate Cracoviensi proscribatur et ut omnes libri penes eum reperti in eodem foro exurantur per carnificem. Statim horum omnium, tribus fere ante meridiem horis, executio est facta in foro Cracoviensi, ad quod dum deduceretur typographus, praeferebantur simul illi libri famosi reperti, exurendi. Factum id est cum ingenti haereticorum Cracoviensium et Academicorum dolore et confusione. Et sane, quia in libello famoso, contra nos scripto, imitatus erat Broscius Naimanum, ideo etiam Deo sic disponente, sicut Naimani liber decreto Regio per carnificem in foro Varsaviensi publice est exustus, de quo Anno 1623 21a Mai diximus, ita etiam Broscii pasquillus contra nos in foro Cracoviensi per carnificem exureretur decreto Magistratus. Ob ita punitum typographum aliquid asperius locutus erat contra Capitaneum et contra Regem, uti ferebatur, Dnus Franciscus Caesarii, civis et typographus Cracoviensis. Relatum id est Capitaneo, qui statim ViceRegentenr Dm Martinum Rozanka cum 20 peditibus in eam domum, in qua manebat Caesarius et quae erat Academica, 22a huius, misit ac fustibus peditum graviter excussit, illa identidem inter verbera ViceRegente repotente: ne de magnis viris male loquatur. Redeuntem a tali facto ViceRegentem cum peditibus, lapidibus et clamoribus impetebant Academici, sed ipse prudenter omnia sustinens, ne sclopos pedites exploderent, prohibuit. Molestum erat Academicis in domo Academica ita tractatum domus incolam, de qua re etiam ipse Rector privatim conquerebatur. Licet porro totum id nobis insciis factum fuerit et si scivissemus, pro ea, quae nobis cum D° Francisco intercedit amicitia, modis possibilibus occurissemus, quia tamen occasione haeretici puniti ob pasquillos, contra Examinatur. Proscribitur Cracovia et flagellatur in foro. Libri ab eo impres- si exurun- tur. In quo eodem modo proceditur cum Broscio etNaimano. Goncutitur Francis- cus Caesa- rii manda to Capi- tanei. Totum id nostris scribitur.

44. Episcopus monet, ut respode- atur Brzo- scio. Restituuntur ob nostram intercessionem varia. Modi quibus nos defenda- mus inComitiolis proponuntur. 228 Annus 1625, nos impressos, hic casus contigerat D° Caesario, ideo nobis passim tribuebatur et contra nos non leye populi aliorumque murmur erat exortum. Sparsus etiam sub idem tempus, ad odium et contra Capitaneum et contra nostros concitandum, quod ex piagis D3 Caesarius fuerit mortuus, sed falsum fuisse res ipsa ostendit. Lecto libro Brzoscii contra nos, Episcopus Cracoviensis exhorruit tantas calumnias et statim nostros monuit 24a istius mensis, ut quamprimum ad eum raspondeamus. Quia dum iussu Capitanei libri famosi a peditibus in arcem accipiebantur, multi simul alii libri non haeretici et nonnulla alia cum libris ablata erant, itaque 26a huius mensis et aliis sequentibus diebus intercedebat P. Szembek apud Capitaneum pro variis, ut iis arrepta restituerentur, quod et factum est. Inter hos erant quidam Chuchwecki Baccalaureus putatus et Scotus Caecus Calvinista et alii non pauci. Circa idem tempus acceptis primis litteris P. Bembus ab Admodum Rdo P. Nostro, post notitiam de morte P. Provincialis, quibus illi negocium S. Petri singulariter commendabat, consultationem instituit cum antiquioribus Patribus et gravioribus, quos Cracoviae tunc habere potuit, de eo, an nos contra adversarios in Comitiolis Prosovicensibus (contra adversarios) defendere debeamus et qiiomodo. Deinde an respondendum sit pestilenti libello Broscii, contra nos edito et iam in multis locis sparso. Et quod nos defendere debeamus in adeo atrocibus iniuriis et eontumeliis, manifestum omnibus visum. Modi defendendi varii propositi. lus Ut ab aliquo ex Magnatibus amicis petamus, ut ab Nobilitate petat postulatum a Rege de modo inter nos et Academicos concordiae inveniendae et praeterea Nobilitati declaret, nos non subterfugere aequas conditiones pacis eum eis ineundae. 2us Ut nostri offerrent scriptum aliquod in Comitiolis, nostrum declarans negocium. 3us Ut Marsalco conventus litteras, a Societate de hac re scriptas ad Comitiola, in manum dent. 4us Ut Rex in Comitiis generalibus Regni Nunciis proponat deliberationem de modo componendae istius discordiae, ita ut pars utraque sua munia exercere possit. Conelusum hos omnes modos adhibendos, non tamen esse necesse, ut nostri in Comitiolis compareant, ne aliqua afficiantur contumelia. Conclusum praeterea de htteris scribendis ad varia Regni Comitiola et de instructione ad Nobilitatem pro iis, qui nomine nostro negocium hoc essent tractaturi. Conclusum denique

Annus 1625. 229 de conscribenda responsione ad conscribendum (sic) libellum Gratis inscriptum, in quo et iniqua modi agendi Societatis nostrae traduetio ac in pessimam partem interpretatio et plurjmae calumniae contra nos atroces continebantur. Assignatus hic labor responsionis P. Friderico Szembek, sicut epistolarum scribendarum ad Comitiola varia P. Stanislao Brzechffa. Gabriel Comes a Tarnow Capitaneus Craeoviensis 27a istius mensis ad Jacobum Naimanum Academiae Rectorem misit ViceRegentem D. Martinum Rozanka et Dm Kangowski ac (sic) aliis nobilibus simulque cum Ministeriali, petens, ut in seripto daret responsuno, velitne aut castigare aut defendere Brosciiim in causa famosi libelli Gratis dicti. Respondit Naiman, se in scripto non responsurum. Et ad Ministerialem conversus: Protestor — inquit — coram te, me haec, quae contra Jesuitas scripsit Broscius, approbare, Si in aliquo Magnificum P. Capitaneum etiam uno verbo laesit, vel etiam aliag personas, puniam illum, Quantum spectat ad litteras ad haereticos datas, mittat mihi Mfcus earuin copiam; ita eum puniam, ut tota Bcqlesia sit contenta, Mater enim Academia manens Catholica nunquam haereticis iungi volebat, idque etiam iam faciet. Haec eius responsio sequenti die rejata est in acta Castrensia, ut suo tempore extrahi possit. Sub idem tempus Joanne Herbort de Fulstin Castellano Camenecensi paralysi tacto, eius coniux afflictissima post varias eleaemGsynas, preces et templo rum visitationes, postremo in templo nostro ad altare B. Stanislai votum fecit certarum orationum, per singulos dios in honorem eius recitandarum et promovendi eius cultus, si maritus pristinam valetudinem recuperaverit. Postquam e templo S. Barbarae rediisset ad hospitium, invenit maritum et mariu, quam antea movere non poterat, non male utentem et liberius, quod ante non valebat, loquentem. Grata igitur tanti beneficii, Confessione praemissa, SSman Eucharistiam ad altare Beati sumpsit et tabellam argenteam affixit. Libellum Pis Bembi approbavit tandem Praepositus Corporis Cbristi Martinus Klocinski, sed viva voce tantum non scripto, ne videlicet sese exponeret invidiae, addebatque sufficere, dum illa clausula addatur:Cum scitu et consensu Ordinariorum. Dominicg, 1a Adventus, quae in 30am huius mensis inciderat, P. Melchior Sulkowicz pro concione, ea quae contra nostros ratione typqgraphi flagellati et Qaesarii percussi dicehantur, modeste refutavit et ostendit, cum primo iure proQessum, nobis nunquam instigantihus, de perecussine autem Caesarii nos nihil penitus scivisse, enumeransque varias Eclipses occasione Evangelii, inter quas Et de res- ponsione paranda contra Gratis. 45. Naiman iuridiceinterrogatus, Omnia in libro Broseii coutra nostros scriptaap- probat, Praeter litteras ad haereti- cum. Inserta ac- tis Castrensibus responsio Auxilium B. Stanislai in Dno Herborto. Approbatio libelli pis Bembi. Apologia nostrorum pro con- cione.

230 Annus 1626. Exequiae Ducissae Zaslavien- sis. Eleamosy- na Novem- bris. 46. Peste in- fectus u- nus pau- per scho- lae paro- chialis. Decretum Naimani de promo- ventibus scholas Societatis, quod sunt periuri A- cademiae. Festum S. Barbarae. Hospites apud nos. P. Henri- cus Pi- chertus fit Provin- cialis. famae denigrationem adferebat, cavendum esse a detractione famae, diligenter monebat. Eodem mense peractae in nostro templo funebres exequiae pro Virgine Susanna Ducissa Zaslaviense. Cantatum Sacrum funebre et alia privata lecta, Cenotaphio mediocri erecto ante altare, stemmatibus eius ac pileo Ducali exornato. Accepimus mense Novembri 127 fl. eleaemosynae pecuniariae. A D° Razik legati fl. 40. Legati ab uno lanione fl. 25. A Do Gabriele Szembek 12. A variis aliis fere 50. Triticum, siligo, pisa, pisces, aromata, pultes, casei, butyrum, vinum, prandium a Da Succameraria 1), carnes variae, mel, olera constiterunt fl. 310. Pauper mendicus ex schola Parochiali Bmae Virginis, qui plurimum nostram familiam domesticam vexabat, circa initium mensis, ob pestem ante haustam, in tugurium in silva Dabie extructum deductus, partim fame, partim frigore aliisque incommodis mortuus est, cum 15 diebus in tugurio praedicto supervixisset. Jacobus Naiman Academiae Rector, contendens semper aliquid novum contra scholas Societatis excogitare, cnravit Craeoviae, imprimi decretum 3 Decembris, in quo nomine suo et totius Academiae declaravit, omnes, qui promovent scholas Societatis Cracoviae, agere contra iuramentum, quod fecerant, dum ad Academiam admitterentur, et esse periuros. Mirabilis sane Theologus cum suis, qui rem maxime exornantem facit periurium, nec expectandum aliud erat ab homine Theologiae penitus ignaro. Et festum S. Xaverii 2a huius mensis et festum S. Barbarae 4a, consueto concursu ad Sacramenta Ponitentiae Eucharistiaeque peractum est. Et quidem in festo S. Xaverii interfuit in Collegio S. Petri declamationi in honorem Sancti praedicti Comes a Tarnow. In festo etiam S. Barbarae nobiscum prandium sumpsit cum Rndo Dno Erasmo Kretkowski, Canonico Cracoviensi, D° Kozuchowski ViceCapitaneo, D. Rozanka Vicegerente et D° Parocho Wieclaviensi. Multa tunc nobiscum contulit Comes de modo occurrendi iis, quae contra nostros in Comitiolis proponenda videbantur et approbabat ea, quae superiori mense a nostris erant conclusa. Miserat etiam unum ex suis velitem ad Generalem Maioris Poloniae Sandivoium Czarnkowski, Palatinum Lencicensem, cum nostrorum litteris eundem ob finem. Venerunt Roma litterae patentes 6a istius mensis, Patrem Henricum Pichertum Provincialem nostrae Provinciae declarantes, de quibus statim P. Bembus nostris significavit et ad ipsum P. Henricum, tunc Posnaniensis Collegii Rectorem, Bielawis in praedio Collegii Posnaniensis ob nostros propter pestem dispersos manentem, currum cum equis misit. Discesserat brevi P. Pichertus Bielawis Cracoviam versus, relicto sui loco in Rectoratu Posnaniensi P. Joanne Wielewicki 2), cui paulo post missae erant patentes a R. Patre Nostro. 1) Uxor Vladislai Jordan. 2) P. Wielewicki munere Rectoris Collegii fungebatur Posnaniae usque ad a. 1629, quo secutus est eum P. Jacobus Pawlowski. In Manuscripto: «Annales Collegii Posnaniensis S. J.», de quo supra mentionem fecimus, desideratur ma-

Annus 1625. 231 Quid factum cum Garmelita discalceato, librum Theologi cuiusdam pro concione tanquam haereticum refutantem (sic) 10a istius mensis, per P. Bembum et P. Szembekum, annotavimus supra 26a Septembris. Latrones quidam, sive fuerint mendici Parochialis scholae domui S. Barbarae vicinae, ut probabile putabatur, sive aliqui aiii, nocte llam istius mensis sequente fenestras cubiculi, in quo P. Praepositus noctabatur, aggressi sunt et varia machinabantur, nisi clamoribus praedicti Patris, quibus alios nostros excitabat, fuissent repulsi. Prodierat sub hoc tempus Polonicus liber Pis Matthaei Bembi suppresso nomine, cum consensu tamen Ordinarii et approbatione R. D. Martini Kłocinski, cui examinandus erat datus ab Episcopo. Guius talis erat titulus: «Krotka sprawa o nowym Collegium Oicow Jezuitow w Krakowie dla niewiadomych wydana». In hoc libello ea quae nostris sub hoc tempus obiiciebantur, modeste efficaciter tamen solvebantur. Quia vero erat Cracoviae impressus a quodam Woyszenski Typographo, furibundi Academici domuni praedicti Typographi invaserunt, characteres, libros, suppellectilem, omnia utensilia diripuerunt, damnum aliquot millium optimo viro intulerunt, famulum eius, Domino clam profugiente, male acceptum in vincula sui domicilii compegerunt, non paucis diebus vinctum detinentes, librum editum in quatuor fori partibus exusserunt et, ut simul alia complectar, omnes partes praedonum ac invasorum insigniter expleverunt, 14a istius mensis et quidem impune. Hac etiam die P. Melchiorem Sulkowicz templi S. Barbarae Concionatorem, per forum euntem, cachinnis et vociferationibus inconditis domum properantem sunt prosecuti. In Comitiolis Prosovicensibus, quae 20a huius mensis celebrabantur, et aliorum Palatinatuum districtibus, per se et per suos furiosi Academici infinitas calumnias contra nostros nobilitati proponebant et omnem lapidem movebant, ut per sequentia Comitia Regni generalia Scholae nostrae Cracovienses tollerentur. Intererat Episcopus Cracoviensis conventui Prosovicensi et gravissima oratione ostendebat, controversiam de scholis ad forum saeculare non pertinere iamque praesentem litem, ipsis Academicis actoribus, ad Rotam Romanam esse reiectam multisque aliis modis hortabatur nobilitatem ad hanc 47. Latrones nocturni fenestras aggressi cubiculi Superioris. Ob librum Pis Bembi impressum Cra- coviae, Typographum in- vadunt, spoliant variisque iniuriis af- ficiunt scholares Academici impune. 48. In Comitiolis Prosovicensibusmultas calumnias Academici contra nos propo- nunt Episcopus sua ora- tione pro nobis rnhil efficit gna pars anni 1624; et integer annus 1625, quorum acta pestilentiae furores credo abstulerunt» (fol. 96). Quo tempore P. Wielewicki Posnania discesserit, in Mnscrpto hoc non est annotatum, inferius tamen ipse in sua Historia narrabit, se sub finem mensis Augusti 1629 Cracoviam venisse.

Annus 1625. Ob ducem Zbarascensem. Multa con- tra nos diota et facta Et contra Romanum Pontifi- cem. Imago decidens et candelabra suis Ibcismota, turbirlen- tum hunc conven- tum declararunt. 49. Litterae Pontificis: ad Regem,, Societa- tem no- stram Iau- dantes. causam relinquendam. Habetur eius oratio in libello eontra Gratis scripto p. I, cap. 14, foL 124 Sed nihil hac oratione effecit bonus Episcopus ob Georgium Ducem Zbarascensem, acerrimum nostri ordinis hostem, contra nos declamantem, ingentia crimina nobis impigentem, tumultuum Cracoviensium causam in nos referentem, nobilitatem, quae ab eius ore pendebat, contra nos satis iam incitatam, magis incitantem. Itaque et articulus a nobilitate de nostris scholis tollendis seriptus, proponendus in Comitiis Generalibus, et vociferationibua contra nos et omnia erant plena et initio sequentis anni ad acta Castrensia. Cracoviensia protestatio contra nos a nobilitate facta, ut suo loco manifestum erit Plurima tunc non solum a nobilitate, sed etiam a Senatoribus saecularibus contra Sedem Apostolicam dicta et maximae illud,, quod regimen Pontrficis Romani non debeat se extra Romanam Civitatem extendere, aliaque id genus. Confirmatumque illud quorundam asserentium, qmod nullus possit esse hostis Societatis, nisi simul sit hostis. Romani Pontificis. Turbulentissimum istum conventum aliqua, quae comtigerunt, tanquam mala omina sunt consecuta. In egressu enim ex templo Prosovicensi Nobilitatis ac Procerum Regni magna tabula depicta, (quae uncis ferreis corumnae affixa multo anteacto tempore manebat) superius Imaginem Christi Resurgentis, inferius autem Epitaphium quoddam referens, decidit in mediam multitudinem. Candelabra etiam magna lignea, quae opifices in processionibus deferre solent, ex altera parte eiusdem columnae violenter ex suis locis erant mota et versus euntes inchnata. Dum tanta contra nos Prosovicis, fiunt, Romae eadem plane die, nempe 20a huius, litteras Pontifex Summus ad Regem Sigismundum III pro nobis dat, quarum talis est tenor: Urbanus Papa VIII; Charissime in Christo fili. Salutem et Apostolicam Benedictionem. Qui lacte pietatis iuventutem nutriunt et armis lucis haeresim aut profligant, aut exterrent, Sacerdotes Societatis Jesu digni sunt, qui in Polonia perfruantur benevolentia populorum et patrocinio Maiestatis tuae. In eorum enim Collegiis, quae Gymnasia sapientiae habentur, ii gladii ancdpites cuduntur, quibus fehciter solent contendi diabolicae legiones. Quare molestissimum accidit Pontificiae sollicitudini, tantum isthic licuisse Patri discordiarum, ut eos et Academieos Cracovienses, quos in domo Domini decet ambulare cum consensu, hr acerbas Iites coniecerit. Nos utrique parti credimus id gratum fore, quod iustitiae lex in Romanae Rotae Tribunali decreverit. Selecti

Annus 1625. 233 enim ex variis nationibus iudices tam grave negocium, quod tanto Regi graves conficit sollicitudines, unius rationis ponderibus pendent. Omnino dabimus operam, ne iniuria inferatur iis Sacerdotibus, quos Apostolicae authoritatis defensores armat patrocinium Maiestatis Tuae etc. Ne autem videretur Pontifex in negocio nostro ex gratia tantum et non ex iustitia procedere, vel Academiam despicere Cracoviensem, eodem plane die, quo superiores sunt scriptae, datae sunt aliae ad Principem Poloniae 1) talibus verbis: Cracoviensem Academiam, quam non modo officinam doctrinarum, sed etiam propugnaculum Religionis in Polonia esse voluit celeberrimus ille Jagello Regalis familiae Princeps, munire semper debet contra temporum iniurias beneficentia Regum et authoritas Pontificum. Proinde dum illam patrocinio iuvas, ipsos fulcire videris aggeres sapientiae. Ne ipsis iniuriam ullius potentia inferat, iussimus causam, quam tanto studio commendas, diligenter cognosci a Romanae Rotae Auditoribus, quos ex variis nationibus selectos Europa colere solet tanquam Antistites iustitiae. Nil ergo in ea lite ab eorum sententia expectandum, nisi quod gratum futurum sit omnibus, quicunque in Judicialibus Controversiis non sequuntur cupiditatem, sed rationem quaesitant. Nobis certe solatium additur, dum aliqua in re paternum affectum testari possumus. Ducentos septuaginta septem florenos eleaemosynae pecuniariae per mensem Decembrem accepimus. A Dno Alexandro Sangusko Palatino Podoliae fl. 100; a quibusdam, qui sciri nolebant, per P. Wagrowski fl. 100. A Capitaneo Zatoriensi Dno Lesniowolski fl. 30; a Dno Archipresbytero fl. 17; a Dno Suffraganeo fl. 10; ab aliis fl. 20. Res perceptae aestimatae sunt fl. 527. Nam medicinae aliquot annorum, per coniugem olim D1 Abrahami Ronenbergii viduam relictam nobis donatae, constiterunt fl. 288. Pisces per P. Kanski procurati fl. 100. Frumenta varia fl. 60. Carnes, butyrum, casei fl. 50. Vinum, panes, aromata fl. 29. Iam templi annua eleaemosyna pecuniaria erat fl. 1257. Res vero eidem templo datae, ut calix argenteus cum patina, tabulae argenteae, quatuor marcas argenti continentes, annulus cum adamante, novi folles ad organa, fenestrae post maius altarae et non pauca alia, plusquam 400 constiterunt. Ex Missionibus, quae hoc anno ad varia loca sunt institutae et ex iis, quae Cracoviae per nostros facta sunt, nec ad certos mensium dies reduci po terant, sunt inprimis 57, qui haeresim abiecerunt, inter quos erant tres ab Ana- Et com- mendan- tes Eiusdem Pontificis litterae ad Principem, Acade- miam Cra- coviensem commen- dantes Et Judicium Ro- tae permittentes. Eleaemo- syna De- cembris Annua templi Eleaemo- syna. 50. Haeretici conversi. 1) Ladislaus, rex huius nominis IV, filius Sigismundi III, qui causam Academiae craeoviensis summo pontifici litteris commendaverat ut ex Brevi sequenti patet. Wielewicki IV, 30

Annus 1625. Confessiones Gene- rales. Senex an- norum 130. Contractus cum daemone initi res- cissi. Baccalau- reus morte imminen- te nostros vocat. Abducti a luxuria et ab usuris ac iniustitiis. Odia sopi- ta et dis- cordiae. 51. Necem sibi inferre vo- lentes co- hibiti. Sagarum conatibus itum ob- viam. In Missio- ne cum D° Suffraga- neo 340 templa vi- sitata Magno fructu. baptistarum perfidia abducti et post doctrinam Ghristianam perceptam, salutari baptismo abluti. Confessionibus totius anteactae vitae expiati ducenti, praeter has, quae ob sacrilegum pudorem in confitendo admissum, per annos plurimos repetendae erant nec certo numero comprehendi poterant. Inventus senex 180 annorum sylvas a puero incolens, vix unquam confessus, qui audito nostrorum in viciniam adventu, e sylvis templumprope reptando adiit, e tota vita exomologesim instituit et in signum grati animi ecclesiam, in qua huius beneficii compos est factus, non mediocris summae pecuniariae haeredem fecit. Uni in peccatorum coeno haerenti, aliquolies in somnis obiecta minaci vultu species, monens, ut die certo ad confessarium accedat et minas intentans, si secus fecerit. Quidam, qui se daemonis servituti per chirographum, proprio sanguine scriptum, quinquies impie obligaverat, nefario contractu rescisso, per Poenitentiae Sacramentum in gratiam cum Deo rediit. Unus ex Baccalaureis Cracoviensibus tumultuum contra Collegium Societatis S. Petri auctor, maligna febri correptus, mortem vicinam sentiens, multis dissuadentibus, nostrum accersiri iussit eique crimina magno animi scnsu detexit, sodalibus diccns, malle se indignationem Rectoris Academiae ob accersitum Patrem incurrere, quam Dei iram et aeternae damnationis periculum adire. Vos, si sapitis bono vestro, o Sodales, idem facite. A turpi luxuriae vitio multi abducti, inter quos non pauci erant Sacerdotes. Detectus error non paucis, qui certis annis absentiae alterius coniugis evolutis, vinculum matrimonii non secus ac ipsa morte solvi et cum altero contrahi posse arbitrabantur. Qui lucra iniusta per usuras acquisiverant et qui decimas Parochorum violenter detinuerant, ad restitutionem sunt adducti. Multae discordiae sunt sopitae inter multa coniugum paria et inter alios. Non aeque ratio fuit facilis reconciliandi unius nobilis, cui fcanto altius acceptae iniuriae vindicta menti insederat, quanlo magis ab inferioris conditionis homine se laesum aiebat. Is nihilominus post multorum elusos conatus, nostri unius oratione persuasus, offensam multorum gratulatione condonavit. Quaedam daemonis consilia diu intra se premens, mortem sibi consciscere meditabatur, sed non obscura voce ad se coelitus delata et confessarii iudicio fraude impostoris detecta, ab immani proposito destitit. Alia item nobilis foemina, quae ad foetum nondum in lucem eitum, crudeliter enecandum scelestas manus parabat, in confessione peccati enormitate patefacta, facinus in seipsa condemnavit. Aliquid simile fecerunt aliquot personae, ultro sibi hausto veneno et unus ferro necem inferre deliberantes, quod nostri postquam intellexerunt, et atrocitatem rei declararunt et ne fieret, gravissime prohibuerunt. Insuper impios conatus sagarum aliquot per magicam artem nocere aliis volentium, seria nostrorum admonitio a meditato facinore deterruit. In Missionibus cum Rmo Dno Thoma Oborski Suffraganeo Cracoviensi 340 templa Parochialia sunt visitata, occasione Sacramenti Confirmationis conferendi, ad quod ordinarie nullus accessit, nisi praevia Confessione. Et quia tunc Indulgentiae Missionum, nostris concessae, promulgabantur, admirabilis undique ad Sacramenta Poenitentiae Eucharistiaeque multitudo confluebat, ita, ut non illi tantum, qui Gonfessionibus excipiendis et quater in die exhortationibus faciendis intenti erant, sed etiam ipsi Confirmationis Patrini saepe defatigarentur ob labores, qui ante lucem coepti in multam noctem dura-

Annus 162B. 235 bant, nostrorum indefessam constantiam omnibus admirantibus. Congregatio Civium sub titulo Deiparae natae, in locum pestifera lue sublatorum multos tam ex Nobilitate, quam ex Mercatoribus in socios eiusdem propositi sibi adiunxit exterioremque Oratorii apparatum insigni zelo ac devotione centum fere aureis auxit et praeter multa in Oratorio praeclare extructa, in choro templi nostri ad audiendum verbum Dei, a caetera plebe seiunctum locum habere coepit. Ex dictis et annotatis per hunc annum facile est colligere, quam celebris fuerit praedictus annus maximis persecutionibus Academicorum, Religiosorum Carmelitarum excalceatorum et Bernardinorum de Observantia, Praelatorum et Nobilitatis Cracoviensis, contra nos excitatis. Sicut vero in persequendis nostris a multis iam annis Georgius Dux Zbarascensis et Jacobus Naiman Doctor Juris, tam dictis, quam scriptis contra nos venenatissimis, omnibus palmam praeripuerunt, ita et hoc anno eorum, quae contra nos sunt acta, illi praecipui authores et promotores erant. Congregationis civium incrementa. Celebris hic annus nostrorum persecu- tionibus. Annus Domini 1626. Mutio Vitellesco Societatis Jesu Praeposito Generali, Henrico Picherto Praeposito Provinciali, Matthaeo Bembo Domus Professae Cracoviensis Praeposito. Manserunt per hunc annum in domo S. Barbarae ex nostris 25. Sacerdotes nimirum 13, Adiutores 10, Novitii ad mensam lectores 2. In festo Circumcisionis Domini, quod consueta solennitate et devotione peractum est, cecinit apud nos Sacrum Rmus Thomas Oborski Suffraganeus Cracoviensis, qui etiam nobiscum prandium sumpsit. Circa festum Epiphaniae, occasione conventus Nobilitatis huius districtus, diligenter nostri cum multis egerunt ac de tot calumniis de nobis per Academicos sparsis informaverunt. Multi opinionem malam de nobis conceptam ob mendacia Academicorum deposuerant, multi alii non deposuerant, magis Academicis, quam nostris credentes. Itaque venenatissimas et atrocibus mendaciis refertissimas ad Pontificem Maximum Joannes Zebrzydowski, Ensifer Regni, nomine totius conventus Gracoviensis, nona istius mensis, dat litteras, quarum tenor est talis. Beatissime Pater. Post beatorum oscula pedum. Non dubitamus ad aures Sanctitatis Vestrae, tam querelis Academicorum Gracoviensium, quam fama publica pervenisse, quomodo Patres Societatis Jesu, cum totam Poloniam replessent suis Collegiis, contra celeberrimam, antiquissimam et de Ecclesia Dei et Republica bene l. Numerus nostro- rum. Festum Circumci- sionis. Nobilitas ob men- dacia Aca- demico- rum a no- bis aversa. Joannis Zebrzydo- Wii Utterae contra, no- mineNobi- litatis ad Papam, Quae in- gentes ca- lumnias, maximis mendaciis adiunctis continent

236 Annus 1626. Et omnia, a perditis Academi- cis facta, nohis im- ponunt. 2. Aiunt se defensio- nem Aca- demiae suscipere contra nos et Acade- miae iniu- riam suam reputare. Petunt a Papa de- fensionem Acade- miae et prohibitio- nem nostri Collegii. meritam Universitatem Cracoviensem, unicam hoc Regno, Collegium erigere, iure, praerogativis exuere, vi armata disturbare ausi sunt et audent etiam nunc. Neque illud credimus ignorare Sanctitatem Vestram, quas tragoedias in hoc conatu suo dederint, cum tumultibus civitatem Regiam replessent, caedibus, submisso in pueros satellitio armato, omnia miscuissent, ipsi manibus religiosis vim inferre, ad necem prope ferro caedere conspecti in publico fuissent, nihii denique reliquissent, quod ad summam iniuriam dictae Universitatis et audaciam illorum demonstrandam facere potuissent. Quae res, omisso incredibili scandalo, quod ex temeratione Inhibitionis Apostolicae, ex minis et iactationibus dictorum Patrum, non nisi sanguinem spirantibus, ex apparatu bellico, turbata communi tranquillitate per viros Religiosos, consequi potest; omissis inquam his, cum Academia dicta iisdem praerogativis, privilegiis, ornamentis gaudeat, quibus nostra Respublica constituta et quasi conservata sit, cumque credamus imminutionem eius sine detrimento totius Reipublicae et ignominia Equestris Ordinis fieri non posse, in Comitiis Palatinatus nostri Cracoviensis, matura deliberatione habita, officii nostri esse duximus omni via, iure et modo defensionem eius et patrocinium suscipere causamque hanc oppressionis et iniuriarum, quas patitur a Patribus, pro nostra accipere, nec minus pro ea, quam pro communi nostra agere. Inde fiducia devotionis, quam erga Sedem Apostolicam habemus et eius paternae benevolentiae, quam semper erga gentem nostram in antecessoribus Sanctitatis Vestrae agnovimus, primum quidem rem gestam Sl Vae aperimus, demum pro Academia dicta, quae unicus quasi nidus institutionis ingenuae apud nos est, nec macula ulla tot seculis aspersam aliquis convincere possit, supplicamus, uti illam et , Professores eius, viros probos, de Ecclesia Dei, de bonis litteris bene meritos, tranquillitati antiquae restituere et prohibito inutili Patrum Collegio vindicataque tanta audacia ab importunitate et infestatione dictorum Patrum liberare dignetur. Faciet S. Va rem Paterna et Apostolica sua providentia dignam et nomini, quod a bonis litteris habet, convenientem, nobis vero eo gratiorem, quia de institutione liberorum nostrorum, privilegiis communibus, proborum et doctorum virorum innocentia et fama agitur et quia noster communis consensus (quorum res agitur) id a Se Va devotissime efflagitat. Beatissimos pedes Sis Vae osculamur. Datum Cracoviae 9a Januarii Anno 1626. Sis Vae devotissimi Joannes Zebrzydowski Ensifer Regni Poloniae,

Annus 1626. 237 nomine totius Conventus Palatinatus Oaeoviensis. Hucusque litfeerae acerbissknae. Sed his non contenti insani nobiles, a furiosis Academicis comcitati, de criminibus contra nos confictis contumeMosissimam et iniuriosissimam protestationem ad acta Gastrensia Cracoviensia instituerunt et, ut scholae nostrae omnino elaudantur ac tolantur, pro usurpata, quam non habebant, authoritate, iusserunt. Extat haee protestatio in actis praedictis, 14a huius mensis facta, cui subscripserunt Joannes Zebrzydowski Ensifer Regni, Vladislaus Jordan, Stanislaus Oraczewski, Joannes Pisarski, Andreas Petri de Morsko Morski et alter Andreas Stanislai Morski, Hieronymus Lukowski, Venceslaus Ghwalibog, Bernardus Gzerny, Sebastianus Grodecki, Abrahamus Latoszynski, Joannes Krupka. Hanc eorum Protestationem in sua informatione iuris et facti ad Summum Pontificem, Venetiis cura Academicorum impressa Anno post Dm 1629 in Novembri, de qua suo loco, posuerunt idem Academici. Unde perpetuum eorum impudentiae testimonium produci poterit. Et ut plurimis omissis aliqua tam in litteris, quam in Protestatione contenta attingamus: Quam impudenter aiunt, totam nobilitatem Gracoviensis Palatinatus eorum insaniae subscripsisse, cum nullus Senatorum, qui tunc erant praesentes in Comitioilis, subscripsit et aperte iis Episcopus Gracoviensis praesens cum plurimis aliis contradixerit ac restiterit et cum ex tanta Nobilitate, quae Prosovicos convenerat et postea Gracoviam, tredecim tantum invenerint, qui tantis calumniis subscripserunt? Quomodo oppressionem Academicorum Societati impingunt, cum Academici in oppressionem, expulsioiiem et eiectionem scholarum Gracoviensium Societatis coniurarint? Quomodo inhibitionem Apostolicam a nobis contemptam insinuant, cum eum statum scholarum, in quo nostros inhibitio invenerat, fidelissime nostri conservaverint et nihil novi, quod tantum inhibitio vetabat, aggressi fuerint? Magna etiam dementia Nobilitatis Gracoviensis, dum determinativam sententiam usurpans, nostras scholas dissolvens, claudens, interdicens, quod Universae Reipublicae in Comitiis Regni Generalibus, inscio Pontifice Maximo, non licet. Sed impudentia ac violentia tunc triumphabat, haec omnia incitante ac promovente Duce Georgio Zbarascio, iuratissimo Societatis hoste, aliisque illo adiunctis. Interim tamen brevi post, dum iudicium fori compositi de his fere omnibus, quae in praedictis litteris et protestatione continentur, inquisitionem anno superiori fecisset ac Regi misisset, luculentissimum Regis testimonium Protesta- tionem contra no- stros actis Gastrensi- bus inse- runt eique 13 sub- scribunt. 3. Inter varia ahsurda Protesta- tionis, 1m 2m 3m 4m Litterae Regiae contra haec om- nia no- stram in- nocentiam lestantur,

238 Annus 1626. Vexant Aeademici nostros studiosos. Adventus Pis Pro- vincialis. 4. Deliberant nostri, quomodo Commis- sio admit- tenda, quomodo non, in ne- gocio cum Academi- cis. Unionem cum iis esse necessariam. Pergens Varsaviam P. Szembek tempore Comitio- rum, Invisit E- piscopum Craco- viensem Bozantini. Cum eo de variis con- fert. Comitia Varsa- viensia. et in litteris ad Pontificem Maximum datis et in alio scripto ad totum Regnum, immo etiam ad totum Christianum orbem pertinente, omnia contra nos mendacia et omnes calumnias detexit hoc anno, ut non multum post videbimus. Post suprapositam protestationem et diffamationem nostram, non permittebant etiam hoc anno nostros et studiosos scholas S. Petri frequentantes in pace Academici manere; eos enim in plateis aggredi, libros, pileos, vestes iis eripere et omnibus modis a scholis nostris abducere non desinebant, fere semper impune. Venit P. Henricus Pichertus Provincialis Gracoviam 17a huius mensis cum P. Andrea Gutteter suo socio et octo tantum diebus Gracoviae permansit, varia negocia Provinciae disponens. Quia vero in Comitiolis Srodensibus, ante mensem celebratis, articulus talis erat scriptus, ut a Rege Commissarii assignarentur, qui inter nos et Academiam pacem constituant, proposuerat 21a P. Provincialis in Consultationem: An a nostris expediat talem Commisionem admittere, nec ne. Et post varia utrinque dicta conclusum est: Si Commissio esset ad cognoscenda iura nostra, nullo modo admittendam, cum ad aliud forum spectemus. Si tamen Commissio esset ad transigendum inter Academicos et nostros, permittendam esse. Quaesitum etiam erat, an concordia cum Academicis ratione scholarum cum unione, vel etiam sine unione admittenda esset. Et omnibus tunc visum, necessariam esse unionem, sine qua nullus fructus sperari posset in Iuventute Academica, abhorrente a nostris sine unione et variae perturbationes sequerentur. Eadem 21a huius mensis, iussu eiusdem R. P. Provincialis, discessit P. Fridericus Szembek Varsaviam, ob Comitia Generalia Regni brevi futura, ut in iis attenderet negotio nostro tam apud Regni Senatores, quam apud Nuncios terrestres, quorum plurimos Academici contra nos concitaverant, et ut informaret omnes de rebus nostris aliter, quam Academici informaverant. Ex itinere autem isto divertit P. Szembek Bozantinum 24a, ubi invisit Episcopum Cracoviensem infirmum, qui ob infirmitatem ad Gomitia non poterat ire, ubi etiam invenerat Episcopum Kiioviensem Rmum Dum Radoszewski. Contulit tunc cum Episcopo Cracoviensi P. Szembek de plurimis rebus et inprimis de libello Epistolae cuiusdam Theologi ac de Patribus Carmelitis discalceatis, qui hac in re minus recte Episcopum informarant, haeseratque ibi fere per duos dies. Datum initium Comitiis Generalibus Regni Varsaviae 28a huius et durarunt ad 10am Martii. Ultima huius mensis venit P. Szembek Varsaviam ibique plusquam duobus mensibus est commoratus.

Annus 1626. 239 Eleaemosyna pectmiaria huius mensis erat florenorum 142. A variis collecti fl. 38. A Do Rab fl. 13. A Dno Philippo Bibliopola fl. 12. A Do Suffraganeo fl. 10. Ab Abbate Olivensi 1) fl. 20. A P. Provinciali fl. 15. Ab aliis reliqui. Iam res submissae, ut asseres 120 fl. Siligo, triticum, pisa 80 fl. Vas vini fl. 70. Prandium datum pro festo S. Agnetis fl. 12. Bos fl. 18. Garnes et alia varia minutiora fl. 71 aestimata sunt. Sicque omnia in rebus hoc mense data constiterunt fl. 371. Instituta renovatio Votorum in festo Purificationis Bmae Virginis, praemissis iis, quae praemissi solent. Girca idem tempus salutavit Regem P. Szembek egitque gratias pro variis hucusque ab illo beneficiis erga nos continuatis. Significavit deinde Regi, se Varsaviam venisse ob informandos Nuncios, ut videlicet minus ab iis traducamur et ut sua Maiestas molestias propter nos habeat minores. Petiit deinde tria a Rege: curatellam pro Virgine Szydlowska, commissionem ad inquirendos Typographi invasores, quod utrumque concessit, et licentiam ponendi litteras illius in libello contra Gratis, de qua re conferre iussit cum Domino ViceGancellario 2). Princeps Vladislaus coram P. Joanne Lesiowski 14a istius mensis conquestus erat de uno ex nostris, quod per eum turbetur, sed quisnam ille esset, noluit dicere. Vehementer nostri ea re erant commoti et cavebant diligenter, ne in aliqua re daretur Principi per nostros occasio etiam minima accusationis. Quanquam non pauci suspicabantur iam tunc, Principem plurimos nostros hostes penes se habentem, qui eum perpetuo pessime de nobis informabant, valde malos de nobis conceptus habuisse, utpote eum, qui adversariis non audita altera parte credebat et sciens tam multos in Regno de nobis male persuasos, iisdem se accommodabat etc. Rediit Roma P. Joannes Szeczemski 15a istius mensis, quo Procurator Provinciae a Congregatione delectus iverat et aliquo tempore in domo S. Barbarae est commoratus. Facta a P. Szembek Protestatio coram Nuncio Apostolico Lancelloto contra Academicos 18a huius mensis, quod nostros ad forum saeculare, tam in Gomitiolis Prosovicensibus, quam in Gomitiis Regni Generalibus evocarint. Sequenti etiam die impetratae ab eodem Nuncio litterae ad Pontificem, in quibus omnium eorum, quae contra nos nomine conventus Prosovicensis scripta erant, falsitas ostensa est. Eleaemo- syna Ja- nuarii. 5. Renovatio Votorum. Salutat P. Szembek Regem. Princeps Vladislaus de nostris conqueri- tur. Roma re- dit P. Sze- czemski. Protestatio coram Nuncio et litterae ab eodem. 1) Adam Trebnic. 2) Venceslaus a Leszno Leszczynski.

240 Annus 1626. Quomn- dam rifr- strerum de seholis Cracovien- sibus Imprudentia dhsta. 6. P. Valen- tini Fa- bricii Patria, Studia, Munia varia. Concionibus ofifendebantur eius malae vitae homines. Reliqui eum ama- bant, rna- xime Rex cum sua Coniuge. Magnifici Domini Osolinii, Christophorus et Maximilianus, 20a huius, inter phirima, quae de nostro cum Academicis negocio cum P. Szembeco conferebant, illud etiam significarunt, iureiurando adhibito, unum ex nostris Rectorem coram illis affirmasse, quod moleste ferat talem rem procurare P. Szembecum, ac inde inferebant, non Communitatem, sed privatos scholas Cracovienses appetere. Sequenti etiam die Virgo Ursula 1), praesente P. Valentino Seidelio, retulerat Serenisssimis dictum unius Nuncii, affirrnantis, quod Jesuitae scholarum negocium in Regem reiiciant et quod dixerint, se scholas non curare, si eas Rex non urgeret. Refutata quidem ista sunt coram Rege a P. Seidelio et coram Dominis OsoMniis a P. Szembeco, sed tamen, si dicta erant a nostris, inconsiderate erant dicta. Unde et illud apparet, quantum saepe negocii facessent ea, quae imprudenter nostri interdum loquuntur. MortuuS Varsaviae 22a istius mensis, circa horain 9am antemeridianam, P. Vaientinus Fabricius, Concionator Regius celeberrimus. Et de vita quidem eius aliquid scribere ad Provinciam Lituaniae, in qua est mortuus, spectat, quia tamen longo tempore in nostra Provincia laboravit et Cracovia Varsaviam a 5 fere annis missus fuerat, nonnulla etiam de illo in nostra historia sunt inserenda. Erat is Ruthenus eiusque parentes primo Ticini, deinde Samboriae commorabantur, ubi etiam ipse natus est. Ex annis fere 70 aetatis consumpsit in Societate 48. Studuit in Societate anno uno humariioribus litteris, Philosophiae tribus, Theologiae 4. Docuit humaniora annis 8, Philosophiam tribus, Theologiam Scholasticam annis 4, Scripturam sacram anno uno. Concionatorem egit Vilnae, Leopoli, Cracoviae et demum in aula Regia, annis plusquam 18. Et quidem in concionibus faciendis rarum omnino talentum a Deo acceperat stupendosque animi motus in Auditonbus excitabat, in odium vitiorum et in amorem vrrtutum pertrahentes. Quia vero efficaciter vitia perstringere consueverat, ideo multis RegniProceribus,maxime iis, qui dissolutam vitam vivebant, exosus erat, inter quos praecipuus erat 2). Praecipui tamen quique eum et amabant et ob- servabant. Tnter hos autem potissimum Serenissimus ipse cum sua Coniuge erant, maxima illi benevolentiae et beneficentiae signa perpetuo ostendentes, qui etiam eum et tunc, dum visum per aliquot annos amisisset, nec ab aula dimittere, nec vacare a concionibus voiuerunt. Et postulanti instantissime ac frequentissime ab ista aulica occupatione liberationem, tum ob senilem aetatem, tum ob visum amissum, illud tantum respondit Serenissimus, eum etiam caecum optime posse concionari ex iis, quae antea vel legisset, vel didicisset. Et sic usque ad finem vitae (nam aliquot ante mortem annis iterum visum recuperaverat) in aula Regia concionabatur. Antequam ad aulam fuisset evocatus, celebris 1) Mayerin. 2) Nomen, quod sequitur, alio atramento deletum est, sed tamen Georgius dux Zbarascensis legi potest.

Annus 1626. 241 Instante morte ve- niam pre- catur. Triduana Oratio. Varia Nunciis machinan- tibus con- tra scholas nostras, Restitit haereticus D3 Jasin- ski Et obiecta eorum re- futat. Quae Mar- salco res- ponderit P. Szem- bek ratio- ne Com- missario- rum. 7. Cracoviae a Consuli- bus eligi- tur, Maxima satisfactione concionatur ad invidiam. Modestia animi eius mirabilis eius erat Lepoliensis, sed longe celebrior Cracoviensis commoratio. Gracoviae enim cum Cathedrae Parochiali P. Albertus Rosciszewski (ob morbum, in quem inciderat et ex quo postea ad mortem laboraverat) renuntiasset, Cracovienses Proconsules absentem P. Valentinum Concionatorem suum delegerunt et Leopoli proprio sumptu, equis curruque missis, Cracoviam evocarunt Anno 1615 in Septembri, uti suo loco notavimus. Ingens concursus ad eius conciones omnis conditionis hominum fiebat, non sine invidia Religiosorum et Academicorum, egregiosque animorum fructus tam Concionibus, quam religiosa conversatione bonus Pater proferebat et sibi et inprimis Societati maximum amorem concilians. Quae intercesserant illi cum Jacobo Naimano ob libellum Cathedrae, dictum est suo loco. Modestiae animi praeclarum in eo inter alia signum erat frequens cum iucunditate abiecti status parentum suorum mentio, unde etiam abiectissime de se et sentiebat et loquebatur. In zelo animarum, quantum vires suppetebant, nulli voluit cedere. Quia vero ob varios, qui eius concionibus offendebantur, non raro graviores etiam Superiorum accipiebat reprehensiones, ideo morte instante (ad quam se, aliquot mensibus ex morbo decumbens, egregie comparaverat) magno cum dolore coram omnibus, qui aderant, nostris culpam agnoscebat et veniam precabatur. Morluus est sub tempus matutinae concionis, loco et die supra notatis, maximo sui desiderio relicto et sequenti die in templo Domus Professae Varsaviensis sepultus. Ab eadem 22a istius mensis ad 24am triduana Oratio instituta, consueta solennitate et fructu. Rmus D. Suftraganeus Cracoviensis Die Dominica Sacrum cantavit et Confirmationis Sacramentum in vesperis multis contulit, quod etiam feria 3a Carnisprivii et la ac 2a Dominica Quadragesimae iteravit. Feria 2a R. D. Erasmus Kretkowski et ultimo die iterum Rmus solenniter Sacris sunt operati et Conclusio ab eodem Rmo facta. Iidem Praelati nobiscum primis duobus diebus prandium sumpserunt. Soli autem nostri per hoc triduum, nec Praelatis nec aliis invitatis religiosis, concionabantur. Acriter Nuncii contra nostras scholas 25a huius mensis egerunt, sed omnibus vehementer restitit Ds Jasinski haereticus, licet plurimis iocis aliorum perstringeretur, quod haereticus manens Jesuitas defendat, ad quos ille bene respondebat, se de religione iam non agere, sed de aequitate causae, quam Patres habent contra discolos Academicos, et de libertate non tollenda, cuius manens Nuncius constitutus sit custos. Plurima etiam falsa, quae contra nostros erant sparsa, maxime illud, quod 100 fuerint occissi ex Academicis et nostris studiosis, quod Ds Marsalcus Nunciorum D8 Sobieski acriter affirmabat, refutabat. Eadem die miserat praedictus Marsalcus ad P. Szembek (an vere an simulate, Deus scit) unum, qui inprimis referret dolere plurimum Dm Marsalcum, quod apud nos ac si inimicus causae nostrae esset traduceretur, cum sit constans fautor rerum Societatis; deinde quaereret an desideraremus Gommissarios in nostro negocio. Wielewicki IV 31

Annus 1626. 8. Senator unus reprehensus a Principe, quod scholas nostras defendat, Quid responderit. Putat nos idem Prin- ceps am- bitiosos. Jubilaeum pro Po- lonia. Mors P. Nicolai Gorski Eleaemosyna Februarii. Gratias egit illi P. Szembek pro declarata benevolentia et quantum ad Gommissarios respondit, se eos nec optare nec renuere, sed Divinae Providentiae totum committere. Addidit praeterea rogans, ut non proponat id, quod Jesuitae desiderent Commissarios, contrarium enim esset et rectae rationi, ut accusati, non actores postulent Commissarios, et dignitati Sedis Apostolicae, si illa hanc causam iudicante, novum tribunal postularetur. — Sub idem etiam tempus Georgius Dux Zbarascensis, qui tantas contra nos tricas fovebat et promovebat, accepit infaustum Nuncium de vastatis per Tartaros eius in tractu Zbarascensi amplissimis bonis, ex quibus plurima millia annua illi dabantur. Cuidam scholas nostras ex Senatoribus defendenti, cum Princeps Vladislaus privatim dixisset, 26a istius mensis, se vehementer mirari, quod susceperit Regulam Ignatianam, respondit: se ideo scholas Jesuitarum defendere, ne iugum servitutis Polonae nobilitati imponatur, si adigeretur Cracoviae ad solam Academicam scholam. Dicente Principe, extra Cracoviam ad scholas Jesuiticas posse mitti filium, subiecit ille Senator: Quis me exilio Civitatis Cracoviensis damnavit, qui bona in Cracoviensi Palatinatu habeo? Quare mihi Cracoviae pro filio non licebit deligere Praeceptores, quos volo? Haec discurrentibus Ds Osolinski dixit, asserere Jesuitas plus illos aestimare unum Collegium Cracoviense, quam omnia alia. Ad haec Princeps: Quam atrox haec est ambitio, Osoliriski autem subintulit: Nonne haec est oppressio Hispanica, ita velle evincere etc. Eadem 26a Pontifex Maximus Urbanus VIII pro Regno Poloniae concessit Jubilaeum, quod postea a 27a Septembris ad 27am Novembris Cracovia celebratum est, ut suo loco videbimus. Ultima Februarii mortuus P. Nicolaus Gorski, Maior Polonus, in domo S. Stephani, mense 6 sui tyrocinii, vir ingenii mitis et tractabilis omnibusque amabilis et in saeculo satis clarus bonisque fortunarum non exiguis cumulatus. Ante Sacerdotium enim, quod ingressurus tyrocinium susceperat, ViceGapitaneus Bigdostiensis et Notarius eiusdem Gastri erat. Vide plura de illo in historia Domus S. Stephani. Percepta eleaemosyna pecuniaria mense Februario erat florenorum 368. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 150. A Ducissa Jaroslaviensi ( fl. 100. A Dno Palatino Gracoviensi 2) et Do Ensifero3) ex Wielicka fl. 71. A Rmo D° Suffraganeo fl. 20. A reliquis fere 28. Iam triticum, haleces, vas mulsi, carnes variae, panis, pisces, scandulae,trabes, canales reliquaque lignea submissa fl. 213 sunt aestimata. 1) Anna de Sternberg Kostka, uxor Alexandri Ostrogski. (f 1635). 2) Joannes comes a Tenczyn. 3) Joannes Zebrzydowski.

Annus 1626. 243 Habuit iterum P. Fridericus Szembek audientiam apud Serenissimum la Martii de variisque cum illo contulit. Et quia intellexerat, tacuisse quidem Regem, moleste tamen tulisse, nos cum Nunciis circa scholas Gracovienses agere, ad quos eae non pertinent, ostendit: necessario id nobis agendum erat, qui apud eos traducimur, quod violemus iura Academiae et Regni, ut illis oculos aperiamus et tantam calumniam etiam illorum iudicio manifeste confutemus. Deinde cum passim dicant, in hoc negocio nostros soli Regiae Maiestati inniti, toto Regno reclamante, necessarium nobis erat non solum suam Maiestatem, sub cuius alis praecipue tecti vivimus, huic negocio favere, sed etiam plurimos Nobiles ac Senatores. Ad haec respondit Rex, relatum sibi esse nostros ita dixisse, quod inirent concordiam cum Academicis, sed Rex id non permittit. Ostendit P. Szembek figmenta ista fuisse et attulit scriptum modum concordiae, quem antea demonstrarat D° Osolinski, eoque lecto risit Rex. Egit deinde P. Szembek de cupula S. Petri, de pensione fabricae, de tempore Gonsecrationis templi et de aliis non paucis, ad quae benignum et efficax responsum accepit. Adierat Ds Jasinski Marsalcum Nunciorum Dm Sobieski in negocio nostro 2a Martii, monens, ut ad pacifica consilia rem dirigeret, et se Gommissariis non contradicturum, modo fiant ita, uti convenit. Respondit Marsalcus vix iam aliquid futurum in hoc negocio his Gomitiis, quod et tempus breve esset et Academici iura ac privilegia secum non habeant et nullos Gommissarios volunt, ne videantur Jesuitis aliquid iuris concedere ad scholas habendas, vel iura eorum approbare, et simplieiter nullam concordiam admittant cum Jesuitis, sed penitus scholas eorum habere nolunt. Ex his collegerunt multi Academicos conclusisse, ut hoc negocium ad Interregnum differatur, quo pellendos omnino Jesuitas arbitrabantur. A 4a Martii ad 6am, quia interim novi Academici supervenerant ad suorum causam sustinendam, obibat varios Regni Proceres P. Szembek et Nuncios, informando eosdem de nostro negocio, nam etiam Academici circumibant praecipuos quosque, plurima contra nos falsissima referentes. Urgebat quidem P. Szembek, ne ad Senatum res ista deferratur et multi id pollicebantur, sed contrarium evenit 7a huius mensis. Nam initio sessionis, ut quaedam petita Nuncii Regiproponerent, voluit...1). Et dum Nuncius Palatinatus Sęndomiriensis 1) Marsalcus, 9. Cum Rege P. Szem- bek collo- quitur, Ostendens causas, ob quas cum Nunciis a- gendum erat et alia. Nonnulla figmenta reiicit. Ds Sobie- ski putat Academi- corum ne- gocium non futurum in Comitiis, sed fallitur. Instruun- tur varii de nostro negocio.

244 Annus 1626. 10. An au- dientia danda Academicis Nuntii contendunt. Introdu- cuntur A- cademici et per- orant. An petita Academi- corum re- ferenda Regi, ite- rum con- tenditur Sed tandem referunt 3 eorumpetita, Petuntur sententiae Senato- rum. Besponsum Regis ad petita Ds Koryciński Andreas petiti Academicorum mentionem fecisset, respondit statim Ds Marsalcus, DDis Academicis audientiam dandam. Unde apparet ex composito rem factam fuisse, cupiente Marsalco utrique parti satisfacere. Exclamavit illico Ds Jasinski cum aliis, nullo modo audientiam permittendam, cum tam multa alia maximi momenti tractanda restent. Et durabat non modico tempore contentio inter Nuncios, sed tandem Fautoribus Academicorum ostendentibus, per audientiam nihil concludi et breviter rem posse expediri, permissa audientia. Introducti igitur Academici quatuor et in scamno praeparato ut sederent iussi. Statimque perorabat ex illis Opatovius, S. Annae Canonicus, voce lamentabili et ad commovendam commiserationem accommodata proponebatque tum iniurias a nostris illatas, tum postulationem auxilii et alia id genus. Post discessum Academicorum gravis iterum intercessit inter Nuncios altercatio, an hoc petitum Academicorum ad Regem et ad Senatum esset deferendum nec ne et quomodo id fieri debeat. Tandem post multa conclusum, deferendum esse. Turmatim ergo cum Marsalco omnes Nuncii contulerunt se et ad Regem et ad Senatum, non solum cum hoc Academicorum petito, sed etiam cum aliis et simul, ut audirent relationem Gommissionis cum Kosacis peractae, quam faciebat D3 Zamoiski Palatinus Kiioviensis, qui etiam inter Gommissarios erat. Expedita praedicta relatione, Marsalcus Nunciorum Ds Sobieski aliquot petita publica proposuit et inter privata de Academia illa tria: lm Ut penes antiqua privilegia conservetur. 2m Ut novis priviiegiis eam Regia Maiestas ornet et antiqua confirmet. 3m Ut tumultus, qui Gracoviae fiunt, cohibeat provideatque, ne fiant. Fecerat etiam mentionem in primo puncto Ds Marsalcus Antecessorum Regiae Maiestatis, qui Academiam fundarunt variisque privilegiis exornarunt necessariumque esse, ut illi e coelo aspicientes suum solatium habeant, illaesa privilegia a se data videntes. Audivit deinde Rex Senatorum sententias, inter quos Ds Wolucki, Gastellanus Ravensis, fabulam de lupo turbante aquam et contra arietem clamantem eique turbationem aquae adscribentem huic negocio applicavit ob Academicos tanquam lupos turbationes excitantes et promoventes et Societatis hominibus eas asscribentes. Tandem responsum nomine Regis dedit Venceslaus Lesczyriski de Leszno, Cancellarius Regni, tale: Regiam Maiestatem non videre, in quo detrimentum privilegiorum suorum patiatur Aca-

Annus 1626. 246 demia et in quo illis non satisfiat. Deinde novis privilegiis et iuribus antiqua confirmare non esse necessarium, cum sufficienter Gonstitutione Anni 1616 sint confirmata. Denique tumultus Cracoviae nullos futuros, si se in modestia continuerint DD. Academici et causam illis non dederint. Sicque negocium nostrum cum Academicis in his Gomitiis finem habuit nec assecuti tunc sunt Academici, quod volebant, ut videlicet scholae nostrae Cracovienses tollerentur. Msit Serenissimus 8a huius mensis P. Marquat suum Confessarium, qui significaret nostris, aliquos Senatores petiisse a se, ut Commissarios assignaret, qui inter nos et Academicos componerent. Quid ergo ea in re fieri nostri uesiderarent, cupere se intelligere. Re ista cognita P. Henricus Pichertus Provincialis, qui tunc Varsaviam venerat, instituit Consultationem, cui intererant P. Michael Ortizius Provincialis Lituaniae, P. Nakel Praepositus Domus Varsaviensis, P. Marquat Confessarius Regius, P. Cislak Provinciae Lituaniae Procurator, P. Gutteter socius Pis Picherti et P. Szembek. Et inprimis legit P. Pichertus litteras Admodum Rdi Patris Nostri, quibus diligenter monebat, ut omnino curemus unionem cum Academia, etiamsi decretum Romae in favorem nostrum feratur. Deinde voluntatem Serenissimi proponens quaesiit, an optandi Commisarii et qui, vel quales. Post rem varie agitatam ita conclusum: ut inprimis maximae gratiae agantur per nostros Suae Maiestatati pro paterna cura circa res Societatis et circa negocium praesens. Deinde circa Gommissarios illa ab illo petenda, ut eos non assignaret, nisi urgentibus Senatoribus, ut eos non nominaret, nisi finitis Comitiis, ne videlicet Nunciis in negocio utcumque sopito daretur occasio res innovandi; ut non nominarentur nisi soli Ecclesiastici; ut salvo iudicio suae Maiestatis illi sint: Episcopus Cracoviensis Szyskowski, Premisliensis Grochowski, Chelmensis Lubienski, Kiioviensis Radoszewski. Retulit hac ipsa die P. Marquat Serenissimo ea, quae in Consultatione erant, placueruntque ei omnia nec aliter se facturum pollicitus est. Obvius erat eadem die P. Szembek casu Georgio Nowodworski illi, de quo supra multa sunt allata 21a Maii Anno 1623, et statim salutato Patre dixit se redire ex campo ab exercitu et ex turri nostra. Respondente P. Szembek, turres ad Magistratum pertinere, non ad Jesuitas, subiecit Nowodworski: llle Valentinus mortuus me de- Academicorum. II. Consultant nostri de Commissariis. Volebat enim Rex intelligere nostram ea de re sententiam. Respon- dentnostri Regi. Collo- quium No- wodwor- ski.

Annus 1626. Gum P. Szembek. 12. Finis Comitiorum. Collo- quium P. Picherti Provincia- lis cum Rege. Manifesta- tio Acade- micorum, irrito co- natu. Professio collabat, Cislak ad turrim deducebat, Liesiewski criminaliter instigabat et Vestra Reverentia colaphizat Matrem (intelligebat Academiam Cracoviensem, cuius persecutorem censebat esse P. Szembek). Respondit P. Szembek, eum oblivisci debere horum, quae minus grata illi acciderunt, nec se colaphizare Matrem. Gumque adiungeret Nowodworski, ut attenderemus Posnaniaeet Calissio, subiecit P. Szembek: etiam Cracoviae. Quo audito Nowodworski, cathegorice, inquit, respondetis, sicque abivit. Idem Nowodworski miris modis vexabat Dm Jasinski in aula Nunciorum, retro eum sedens, exprobrans persecutionem Academiae et haeresim, sed eum bene expedivit. Impositus fmis Comitiis 10a Martii inter 10am et llam nocturnam horam et quidem pacate, praeter omnium expectationem, nec vel protestationes, vel exorbitantiae, aut recessus contra ea, quae erant constituta, ut timebatur, facta sunt. Sequenti etiam die a Gancellario Regni 1) petierat P. Szembek, ne aliquid in Constitutionibus Comitiorum poneretur, quod nobis obesset, quod fideliter a Cancellario factum. P. Henricus Pichertus Provincialis tempore sui Provincialatus 12a istius mensis primam habuit audientiam apud Serenissimum, decumbentem ex pede. Obtulit illi obsequia sua ac totius Provinciae, gratias egit pro defensione Societatis, petiit, ut in eadem sua Clementia nostros conservare dignaretur, commendavit denique ei nostros Benefactores ac Defensores et maxime Dm Gabrielem Comitem a Tarnow. Nolens denique fatigare Regem ita fatigatum, dixit se ideo relinquere ad aliquod tempus P. Szembecum, ut commodiori valetudine ac occasione cum sua Maiestate ageret. Grata haec omnia acciderunt Serenissimo et cum magna benevolentiae declaratione dimissit a se P. Provincialem. Ante finem Comitiorum coeperant Academici instituere quandam Manifestationem, in qua 7 Nunciorum nomina scripserant ex Palatinatu Sęndomiriensi et unius ex Cracoviensi, qui protestarentur, se non contentos responso Regio, quo ad scholas nostras Gracovienses dato. Significatum hoc erat Regi, sed id Rex contempsit et nihil curare nos iussit, sicuti et res ipsa manifeste idem ostendit, nihil enim ex his machinationibus Academicorum secutum erat. P. Blasius Ploszynius, praemissis iis, quae praemitti solent, in festo An- 1) Venceslaus a Leszno Leszczynski.

Annus 1626. 247 nunciationis Bmae Virginis Professionem 4 Votorum fecit in templo S. Barbarae, celebrante P. Matthaeo Bembo Praeposito. Praeclarum testimonium nostrae innocentiae contra tot Academicormn calumnias, superiori anno occasione caedis Przepiorcae factas, exhibuit huius mensis 27a Rex Serenissimus, litteris ad Pontificem Maximum datis, quarum tenor est talis. Sme ac Bme Pater Dne Clementissime. Post oscula pedum Beatorum meique et Regnorum ac Dominiorum meorum humillimam commendacionem. Societatem Jesu Gollegii Gracoviensis a nobis erecti iniuste apud Sanctitatem Vestram incusatam esse et caedis patratae atque tumultuum in eadem urbe anno praxime praeterito excitatorum insimulatam postquam intellexi, graviter pro eo ac par est molesteque tuli. Guius famae integrae bono publico adeo necessariae consulere quam optime cupiens, negocio indagandae veritatis gravibus quibusdam viris dato conperi, non solum per calumniam Societatem his criminationibus apud gem yram vexatam, sed etiam cum gravissimo omnium scandalo ab Academiae Gracoviensis alumnis authoritate privata per praeconem ad sonum tubarum aliquot in locis urbis eiusdem contra omne ius et fas proclamatam fuisse homicidii ream et prohibitionum Sedis Apostolicae in aperiendis suis scholis contemptricem, praetereaque opera eorundem non minus graviter, quam impie de eadem caede diffamatam oratione quadam funebri in funere discoli Academiae eiusdem discipuli, a custodia publica, dum eam violaret, occisi. Tantae audaciae atque temeritatis nefariarumque criminationum authoribus et adiutoribus meritas mandassem statim infligi poenas, si eorum pars praecipua a foro saeculari exempta et privilegiis Apostolicis munita non esset. Quapropter haec Sanctitati Vrae significare volui, maiorem in modum petens, ut pro suo Apostolico zelo in eos pro merito animadvertere velit, ne impunitas ansam aliis praebeat audendi similia et his. quae per summam iniuriam innocenti et piae Societati obiiciuntur, fidem nullam prorsus adhibeat. Illud quoque gtem Vram scire volui, Gracovienses Academicos, non contentos modo legittimo coram Tribunali Sis Vrae in Rota Romana cum eadem Societate Cracoviensis mei Gollegii de scholarum negocio rite experiri, ad auxilium quoque saeculare, lite Romae pendentae, confugisse et tam per se, quam per suos fautores studuisse efficere, ut meo imperio instantibus ordinibus Regni, ad Gomitia Generalia recens congregatis, adacta Societas in eodem Collegio a docendo omnino desis- Pis Ploszinii. 13. Litterae Regiae ad Pontifi- cem, Quibus ostenditur falso tra- ductam Societa- tetn et ma- ximis in- iuriis af- fectam Ab Academicis. Petitur praeterea ut punian- tur Acade- mici. Academici ad forum saeculare confu- giunt.

248 Annus 1626. In Comitiis generali- bus. Dissensio- num in Regno sunt causa. 14. Significa- turde com- missione institula. Quatuor Episcopi Gommis- sarii assi- gnati. Litterae Regis ad Academi- cos. teret, sed irritos hos eorum conatus fecisse et rei ipsius, quam impugnabant, aequitatem et plurimorum tam ex Senatorio quam Equestri ordine in Sedem Apostolicam (ad quam hoc directe spectare sciebant) observantiam, qui ne ista a me nomine publico peterentur, spiritu vere catholico restiterunt. Talia Academicorum molimina, quae non solum in vilipendium authoritatis Sis Vrae vergunt et publicae utilitati impedimenta obiiciunt, sed etiam dissensionis animorum inter Regni mei incolas occasionem non modicam praebent, ut Sas Vra authoritate sua Apostolica reprimat et his principiis, ex quibus graviora timentur scandala, obsistat, controversiam hanc quam primum in Rota definiri mandet atque sub poenis et Gensuris Ecclesiae eosdem Academicos a turbandis scholis Gollegii mei Societateque in libero usu privilegiorum, sibi ab Antecessoribus Sis Vrae concessorum, impedienda inhibeat, diligenter a Se Vra peto. Ego interim, dum haec, quae peto, expectantur a S° Va, Episcopis quatuor negocium dedi, ut in Gracoviam quamprimum se conferentes pacem inter utramque partem (salvo tamen Pontificio Sis Vrae iudicio ac Tribunali) per modum amicabilis compositionis tractent, id a me Ordinibus Regni petentibus. Deus Sem Vram Ecclesiae suae Sanctae diu incolumem servet, cuius ego me Apostolicae Benedictioni atque gratiae devotissime commendo. Datum Varsaviae 27a Martii Anno 1626. Eiusdem Sis Vrae Obsequentissimus Filius Sigismundus Rex Poloniae. Sequenti die post scriptas hasce litteras, nempe 28a istius mensis, prodiit Gommissio eiusdem Serenissimi pro 4 Episcopis: Martino Szyskowski Gracoviensi, Achacio Grochowski Premisliensi, Boguslao Boxa Radoszewski Kiioviensi, Mathia Lubinski Ghelmensi, ut videlicet pacifice inter nostros et Academiam componerent. Vide hanc Gommissionem in libello Gratis fol. 329 de verbo ad verbum positam. Insuper eodem die idem Serenissimus ad Academicos dedit litteras, iis de eadem Gommissione significans et eos ad pacem ineundam stimulans, quae etiam legi poterunt in supradicto libello Gratis fol. 333. Tam multa Pientissimus Rex in hoc negocio tentavit et fecit. Sed apud obstinatos Academicos et virulento animo contra nos imbutos nullum ista omnia locum habuerunt. Quarto enim post mense, ut inferius patebit, hanc Gommissionem repudiarunt praetextu quidem illo, quod expectare vellent Decretum Sedis Apostolicae et illud sine ulla antecedente compositione se acceptare, tamen

Annus 1626. 249 re ipsa ideo, ut dilationibus perpetuis negocium protraherent et mortuo Serenissimo Rege, suas machinationes ad effectum facilius deducerent. Cirea haec tempora plebs Civitatis Cracoviensis (alias nobiscum ante satis coniuncta) non parum a nobis coepit alienari. Cum enim causam, quam cum Magistratu habebat coram Rege, amisisset, quidam malevoli ei persuaserunt, quod Magistratus per nostros apud Serenissimum fuerit adiutus, licet nihil prorsus nostri de hoc negocio vel scirent, vel cogitarent. Ita male de nobis plebs persuasa facile coepit illis credere, quae de nobis Academici falsissime spargebant, nec parva erat difficultas ea omnia ex animo plebis evellendi, licet per Dei gratiam postea fuerint evulsa. In fine etiam huius mensis quidam Melchior Piotrowski Premialiensis, filiarum Di Marchocki paedagogus, duos torques aureos pro Domina sua, ut praetendebat, fraudulenter a P. Petro Kamocki mutuos acceperat et statim eos 250 florenis Judaeo vendens profugerat. Unde praeter damnum maximae tricae erant secutae apud varios. Finxerat perditus iste litteras a Da Marchocka ad P. Kamoeki eiusque characterem erat mentitus, sciens praedictam Dominam a nostris tanquam benefactricem obaervari. Gognita hac fraude D8 Marchocki ex compassione Pi Kamocki 250 florenos refudit. Reliquum templo periit. Eleaemosynae pecuniariae per mensem MarLium accepit Domus S. Barbarae florenos 373. A Rmo D° Suffraganeo fl. 210. A Serenissimo Rege fl. 50. A Mfco D° Gharzewski fl. 50. A D° Archipresbytero fl. 11. A Da Pipanova fl. 15. Reliqui ab aliis. Siligo, hordeum, avena, pisces, panes, fructus varii, amigdala, saccharum reliquaque submissa canstiterunt fl, 91. Non contentus Rex iis litteris, quas ad Pontificem Maximum 27a mensis superioris ob defensionem nostrorum dederat, separatim iterum litteris 3a Aprilis datis, non solum toti Regno, sed etiam toti Ghristiano orbi innotescere voluit, quam inique et impie impii Academici nostros caedis, superiori anno in tumultu factae, reos fecerint et vulnerum nonnullis inflictorum. Extant hae litterae in libello Gratis folio 159 et earum authenticum, manu Regis subscriptum ac sigillo munitum, servatum Domi et insertae sunt in acta varia terrestria, lis vero intentanda iis, qui nos adeo infamarunt, in aliud tempus dilata, multa enim impedimenta tunc nostris videbantur et in civili et in seculari Magistratu ratione iustitiae nobis administrandae. Scripserat P. Antonius Santarellus, Societatis nostrae, librum quendam de Potestate Pontificis, Romae manens, approbatum et a Magistro Palatii et a Wiolwieki IV. 32 15. Piebs Civitatis Cracoviensis Ob quo- rundam persuasio- nes nobis offensa. Melchior Piotrowski gravissime decipit P. Kamocki et tem- plum nostrum. Eleaemo- syna Mar- tii. Testimonium Regis de nostra inno- centia in rebus, qui- bus nos Academi- ci traducebant. Censura Parisien-

sium contra librum Antonii Santarelli. 16. Joannis Zerzynski mors. Nuncius Apostolicus frustra Academicos ad pacem hortatur. A Do Wa- czewski duo in tu- multu in- vasores A- cademici occidun- tur. Eleaemo- syna Apri- lis. Spina Christi pu- blicae ve- nerationi exponitur. 17. D. Rozan- 250 Annus 1626, nostris Theologis hoc anno. Quia vero in eo asserebat curn communi Theologorum multorum opinione, posse Pontificem Romanum poenis temporalibus Reges ac Principes punire, eos deponere, regnis privare ob certas causas, ideo Acadcmici Parisienses, accepta hac occcasione ad odium nostris conflandum, postquam in aula Sorbonensi la huius mensis relationem de iis, quae hoc libro continerentur, instituissent et hunc librum ob praedictam sententiam damnassent, eandem damnationem recognitam 4a Aprilis promulgarunt. Sed non multum post Romae eorum censura damnata similiter fuit et publice exusta. Joannes Zerzynski Officialis Gracoviensis, tot annorum Societatis nostrae hostis, uti ex his, quae de illo saepius relata sunt, manifestum est, 19a huius mensis mortuus est, cum superiori anno per Commissionem contra nos impetratam nihil efficere potuisset. Lancellotus Nuncius Apostolicus 22a istius mensis iterum dedit litteras ad Academicos Cracovienses, quibus eos hortabatur et rogabat ad concordiam nobiscum ineundam, maxime post Commissionem, ratione huius negocii a Rege institutam. Sed nihil apud pertinaces effecit. Generosus Ds Waczewski, arcensis peditatus Praefectus, cum eum 29a huius mensis, nihil de pugna cogitantem et in arcem pacifice euntem, insolenter Academici in arcensi platea circumdedissent et invasissent, acriter sese defendens unum Clericum Baccalaureum et alterum famulum Di Silnicki occidit ac turbam illam irruentem dissipavit. Cum hi occisi ad tumulum deducerentur et proclamationes fierent, nostri etiam notabantur et nonnulli Religiosi, praecipue vero Concionator Dominicanus in parochiali Bmae Virginis templo, graviter nostros ob istos occisos pungebat. Ita omnes occasiones etiam remotissimas infamandorum nostrorum isti homines non intermittebant. Per Aprilem mensem eleaemosynae pecuniariae accepimus florenos 171. Ab Episcopo Gracoviensi fl. 26. A Do Gapitaneo Zatoriensi1) fl. 30. A D° Bobrownicki fl. 30. Ex legato Di Petri Lischowic fl. 30. A Rmo Do Suffraganeo fl. 10. Reliqui ab aliis. Tritipum, bos, pisces, carnes, tortae, butyrum, casei, siligo, aromata ab aliis submissa, cum multis minutioribus, fl. 195 sunt aestimata. In festo Inventiouis S. Grucis Spina Domini, pyramidi cristallinae inclusa, hoc primum anno hominibus ad publicam venerationem est proposita. Citaverant Dm Martinum Rozanka 2) Academici infami citatione, lla Superioris mensis, ad iudicia tribunalitia, in qua omnes impu- 1) Paulus Lesniowolski. 2) Vicegerens arcis cracoviensis.

Annus 1626. 251 dentias, quae per iudicium fori compositi erant factae manifestissimae, et omnia mendacia, quae superiori anno ratione caedis Przepiorka dicti scholaris excogitaverant, repetierunt. Haec tamen omnia locum habuerunt magna ex parte in tribunalitio iudicio, ad quod circa initium huius mensis eundum erat Dno Rozanka. Nam et Gabriel Comes a Tarnow Capitaneus Cracoviensis, cuius vices obibat D3 * Rozanka, sive ex aliqua contra eum offensione, sive aliqua alia ex causa, nullum auxilium suo ViceRegenti dare voluit et inciderat sub hoc tempus in tales iudices tribunalitios eorumque Marsalcum D3 Rozanka, qui magna ex parte partes Academicorum tuebantur. ltaque multa contra miserum Dm Rozanka acerba sunt decreta, ut suo loco videbimus, cum tamen ille nihil aliud fecisset, nisi quod ad tumultus sedandos facere eum conveniebat, qui in loco Capitanei tunc constitutus erat. Tantum valet favor iudicum, sive in bonam, sive in malam partem. Missus 9a huius mensis P. Nicolaus Szelski cum Charissimo Petro Zagorski in Hungariam, ibique mansit ad finem usque Junii et advexerat vinum varium a variis, sed potissimum ab Archiepiscopo Strigonensi Pasmano donatum domui S. Barbarae. Quia vero non adeo fuit excellens et periculum erat, ne acesceret, ideo in celario cuiusdam externi, ut facilius venderetur, collocatum fuit a nostris. Significavit Cardinalis de Torres tum nostris, tum aliis, 21a istius mensis, de edicto Romae facto, ratione rerum ad Reguiares spectantium non alienandarum, quod intelligendum sit etiam de pecuniis ad cambium, vel ad mutuum ob lucrum cessans, aut damnum emergens datis. Qua de re scriptum erat ad Superiores huius Provinciae. Cum P. Fridericus Szembek ad hunc usque mensem Varsaviae mansisset, quia post Comitia Regni aliquoties, tam apud Regem, quam apud Principem audientiam babuit de variisque ad Collegium S. Petri spectantibus cum utroque contulit; et quia expectanda illi erant ea, quae in Cancellaria pro nobis expediebantur authentica, tum testimonii Regii de innocentia nostra contra calumnias Academicorum eaque non pauca, tum Commissionis a Rege assignatae quatuor Episcopis: ideo postquam haec omnia parata accepisset, 25a huius mensis Varsavia discessit et 27a Bozantinum ad Episcopum Cracoviensem venit eique et Commissionem et litteras Regias reddidit variaque cum eodem contulit de iis, quae illi Rex iniunxerat et Princeps. Inter caetera illud etiam illi ncmine Regis dixerat, ut quandoquidem Archiepiscopatum post mortem Laurentii Gembicki illi oblatum recusasset, saltem negocium hoc Collegii S1 Petri in suo Episcopatu perficiat. Obtulit se Episcopus alacriter ad omnia pollicitusque est, se propter Commissionem venturum Cracoviam, quamprimum a podagra et chiragra, ex quibus tunc laborabat, liber fuisset. ka relictus a Capita- neo Craco- viensi, Multa patitur in Tribunali Lublinensi. Ex Hungaria vinum advectum. Edictum de bonis Regula- rium non alienandis etiam de pecuniis intelligen- dum. P. Szem- bek Varsavia discedens, Divertit Bozanti- num ad Episco- pum. Varia cum illo con- fert.

050 Annus 1626. 18. Redit Craco- viam Et curam Collegii S. Petri sus- cipit. Eleaemosyna Maii. Litterae Commis- sionis red- ditae Aca- demicis et Consuli. Moleste eam ferunt Acade- mici. Prima decissio Rotae pro nostris scholis prodiit Romae. Rediit Cracoviam 29a istius mensis P. Szembek, de quo iam Academici antea rumorem sparserant, quod ob tot tricas Gollegii S. Petri ablegatus fuerit Varsaviam, ut ibi moraretur, sicut et de P. Lancicio, quod eandem ob causam iussus sit Romae manere, nec in Poloniam redire, sed utrumque falsum fuisse ipsimet Academici sunt experti. Sequenti die nempe 30a huius mensis, quae in Vigiliam Pentecostes inciderat, attulit P. Stanislaus Brzechffa Pi Szembek litteras Rdi P. Provincialis, quibus iubebatur suscipere Collegii S. Petri curam ad adventum Pis Lancicii, Pater Brzechffa vero alium in locum, nempe ad Gollegium Lublinense, erat destinatus. Accepimus per Maium eleaemosynae pecuniariae florenos 87. Ab Episcopo Camenecensi l) fl. 30. A Suffraganeo Cracoviensi fl. 10. A Virgine Anna pro piscibus fl. 20. Ab aliis 27. Butyrum, casei, triticum, siligo, carnes et alia minutiora aestimata sunt fl. 24. Postquam 2a Junii, quae in feriam 3am Pentecostes inciderat, P. Stanislaus Brzechffa Cracovia Lublinum abiisset, ut in illo Collegio superioris vices obiret, sequenti die ad Collegium S. Petri P, Fridericus Szembek venit eiusque curam gerere coepit. Redditae litterae Regiae Academicis et Givili Magistratui, nempe D° ProGonsuli Gonrado, 8a huius mensis, de Gommissione significantes. Intellexerant etiam antea Academici insertum esse actis publicis testimonium Regium de innocentia nostra pluribusque datum authentice, imo et a Nuncio Apostolico missum Romam, quae omnia illis non erant ad palatum. Unus ex illis, dum Gommissio fuisset data, illa verba dixit: «Wydano Pannę za Mąsz a ona niechce», significans Academiam invitam trahi ad concordiam. Totumque hoc P1 Szembeco asscribebant, tanquam ab illo procuratum. Unde et Jacobus Naiman Rector, postquam intellexisset, P. Szembek Varsavia rediisse et curam Gollegii S. Petri suscepisse, in illa verba proruperat: «Diabli go tu przynieśli». Cui alter ioco respondit: lmo vero iam cum illo tanquam amico e fenestris colloquia instituere poteritis, ob tantam viciniam. Post tot Controversias inter nostros et Academicos Cracovienses Romae institutas, tandem 19ft istius mensis prodiit Prima Decisio Rotae Romanae, unanimi consensu facta, in qua ostenditur, non posse Academicos prohibere, ne nostri Cracoviae doceant et ex iure 1) Mathias Lubienski.

Annus 1626. 253 communi et ex Privilegiis Societatis. Vide hanc decisionem in libeUo Gratis folio 100. Sed post hanc decisionem non quieverunt Academici, adeo, ut ad 6am decisionem et tria decreta ac litteras demum Executoriales tandem deveniendum fuerit, ut postea videbimus. Hisque omnibus peractis, occasione mortis Regiae, quae post 6 annos contigit, perstiterunt in sua pertinacia Academici, licet toties coram multis dixerint, se acquieturos decretis Rotae. Venit R. P. Provincialis 28a huius Cracoviam et plusquam duobus mensibus hic commoratus fst, singulas domos nostrorum Cracoviensium visitans. Summa pecuniae eleaemosynae nomine per Junium acceptae erat florenorum 264. A Rmo Episcopo Chelmensi fl. 200. A Rmo D° Suffraganeo fl. 10. A Confraternitate Misericordiae fl. 15. Reliqui ab aliis. Iam triticum, siligo, casei, butyrum, carnes, libri, pannus, mel, millium submissa constiterunt florenis 162. Expedita Renovatio Votorum in festo Visitationis Beatissimae Virginis more consueto. Irruperat superiori mense Gustavus Adolphus Svecus (cum ante 5 annos Rigam et cum ea postea totam Livoniam occupasset) post varias conspirationes cum haereticis in Prussiam et hoc mense maximam partem Prussiae occupavit. Venit imprimis Pilaviam, quae civitas est Electoris Brandeburgici, portum habens, exceptusque a Pilaviensibus, qui omnes sunt haeretici, non ut hostis, sed ut Dominus. Unde multi adventum Gustavi in Prussiam cum exercitu, conscio Brandeburgico Electore fuisse factum, non immerito coniiciebant et praedictum Electorem Proditorem Regis ac Reipublicae manifestum passim vocabant, quamvis Elector modis omnibus se ab ista suspicione purgare non desinebat. Substiterat aliquo tempore Pilaviae indeque tum Gedanenses tum varios alios ad defectionem a Rege et a Regno Poloniae, vel saltem ad impiam neutralitatem, sollicitabat. Non acquiescentibus autem Gedanensibus et in fide permanentibus, telonium certum illis ademerat. Usus post ingenti celeritate Puckum, Bransbergam, Varmiam, Ornetum, Elbingam, Marieburgum, Gniewum, Dersaviam 1). Et quidem praeter Bransbergam, quam aliqua vi accepit, reliqua omnia loca, per proditionem haereticorum in eius potestatem venerunt. Et, ut reliqua taceamus, certe Elbingenses adventanti Gustavo honoris causa obviam processerunt et honorificentissime eum exceperunt. Marieburgenses etiam, priusquam ad eos venisset, per litteras sese illi tradiderant, licet convenissent de aliqua Adventus P. Provin- cialis. Eleaemo- synaJunii. 19. Invadit Gustavus Prussiam. Per prodi- tionem haeretico- rum Capit plurima loca. Ab haereticis perhonorifice suscipitur. 1) Occupavit.

254 Annus 1626. Dissidiis et diffidentiis nostro- rum su- mebat vi- res Gusta- vus. Dimissus 20. Commissionem conantur suadere Academi- cis Episcopi, Sed eam reiiciunt et Tribu- nal Rotae volunt ex- pectare Ob suam coniura- tionem, Quae impia fuit. specie belli tunc, cum Marieburgum appropinquaret. Invasio ista Gustavi multorum annorum bella continuavit, ut suis locis patebit. Crescebant porro res Gustavianae in Prussia perpetuis Procerum ac Nobilitatis dissidiis et non levis erat suspicio de multorum haereticorum cum Gustavo conspiratione. Imo erant ii, qui vel Gustavum, vel Fratrem Regis Galliae, vel ipsum Gaborium Transylvaniae Principem ad Regnum vocare (Rege cum Coniuge, filiis ac filia prius in captivitatem reductis) contendebant, sed eorum omnium machinationes Rex, postquam cognovisset, contempserat, ut in Maio Anni 1624 nonnulla sunt annotata. Gliscebat tamen ad hoc usque tempus malum in multorum animis et hoc tandem anno prorupit, ex una parte Gustavo Prussiam invadente, ex altera Gaborio Minori Poloniae imminente; sicque tot diffidentiis ac dissensionibiirf nostrorum perpetua Gustavus sumebat incrementa. l) ob mores perditos et incorrigibiles dim issus est ex So- cietate 7a istius mensis, cum antea aliquol diebus in vinculis fuisset detentus, eo quod P. Ministrum invasisset et excusisset. Propter Commissionem, in Martio a Serenissimo datam, convenerant Cracoviam Martinus Szyskowski Cracoviensis et Boguslaus Boxa Radoszewski Kiioviensis Episcopi, 12a istius mensis, vocatisque Academicis multis rationibus persuadere sunt conati, ut morem gererent aequissimae S. Regiae Maiestatis voluntati et tot aliorum bonum commune amantium optimis desideriis. Sed Jacobus Naiman Rector Academiae, nomine eiusdem omniumque Professorum, qui aderant, respondit, se totamque Universitatem nihil prorsus agere velle de concordia cum Coliegio Cracoviensi Societatis Jesu, sed totum iudicium Tribunali Sedis Apostolicae commisisse et committere, paratissimosque esse, uti veros Ecclesiae Catholicae filios, eiusdem S. Sedis iudicio in hac controversia per omnia parere. Et sic ista Commissio nullum exitum habuit. Antequam autem ultimum responsum Academici dedissent, feruntur illud dixisse, quod 30 ex illis sancte iurarint de nulla cum Societate concordia ineunda. Quasi vero, vel inscio Academiae Supremo Cancellario, qui est Episcopus Cracoviensis, talis coniuratio facta aliquid valuerit, vel iuramentum cum iniuria aliorum et de re illicita ac per se mala obligare possit. Cum autem 1) Nomen hoc alio atraraento deletum, Lamen hgi potest: Jacobus Szostak, et in Indice, quem Wielewicki initio sui manuscripti posuit, etiam permansit

Annus 1626. 255 subiunxisset Episcopus Cracoviensis: «Quid vero facietis, si ad excommunicationes, beneficiorum spoliationes et captivationes ventum fuerit»? responderunt, se tale decretum toleraturos, si latum fuerit. Impressus erat Ordo supplicationum peragendarum in variis templis Gracoviensibus successive. 20a huius mensis, pro necessitatibus Regni. Pro his posita etiam erant trium nostrorum domiciliorum templa. Prodierat quidam liber impressus sub nomine Pis Marianae, Societatis nostrae, contra gubernationem Societatis et studiorum rationem valde venenatus et passim per Italiam, Hispaniam aliasque regiones a malevolis disseminabatur. Ideo Admodum R. P. Noster 25a huius mensis eum damnavit, exurere iussitet omnibus nostris per totam Sooietatem eius lectionem interdixit. Fertur P. Mariana, dum viveret, varias displicentias habuisse et scripto nolasse circa gubernationem P. Ctaudii Aquavivae et ordinationes varias ac modum litterarum sive humaniorum, sive graviorum docendarum. Post mortem, nescitur quo casu, ad manus externorum istae eius lucubrationes pervenerunt. Et his malevoli plurima addiderunt, de quibus ille non cogitabat, et in lucem ediderunt ad odium Societati conflandum. Dum Visitator esset post aliquot annos Provinciae Polonicae et Lituanicae P. Pompilius Lambertengus, palam retulit, se legisse illa scripta Pis Marianae et post eius mortem libelium inipressum ita ab aliis scriptis fuisse diversum, ut vix agnosceretur ob plurima addita et immutata. Excitatum incendium in Clepardia 29a huius mensis unam plateam absumpsit. Oratio diurna pro Regni necessitatibus in templo nostro fuit in festo S. Patris Ignatii, cuius Sancti hoc anno experta opem nobilis Sophia Brzechfianka. Cum enim extremum vitae periculum subiisset vixque spiritum traheret, post plurima media tentata, S. Ignatii auxilium implorat et vota concipit. Vix aliqua interposita mora primae sanitati restituitur et sequenti die integris viribus ad altare Sancti in nostro templo vota persolvit. Pervenit eleaemosyna pecuniaria Mensis Julii ad florenos 1462. Nempe pro vino vendito, quod eleaemosynae loco Archiepiscopus Strigonensis Pasman miserat, fl. 1262. A Rmo Do Sufifraganeo fl. 20. A R. D° Mosiazek fl. 30. A variis per P. Wegrowski fl. 70. Ab aliis reliqui . Iam res submissae, ut ligna, quae 150 florenis constabant, triticum, pisa, carnes, panes, millium, bos cum aliis minutioribus, aesimatae sunt in universum fl. 217. P. Gaspar Druzbicki 5a Augusti iniit officium Magistri Novitiorum et Rectoris Domus Probationis in domo S. Stephani. Nam P. Andreas Vachocius ob afflictam valetudinem omnino erat ab hoc officio liberandus, quod per septem fere annos gessit. In pervigilio S. Laurentii et in ipso festo Oratio 40 horarum in nostro templo pro Regni necessitatibus habita. Indictae supplica- tiones pro Regni ne- cessitati- bus. Prohibetur et damna- tur liber Marianae. 21. Quem ma- levoli qui- dam auc- tum et im- mutatum imprimi curave- runt. Incendium Clepardiense. Oratio diurna. Auxilium S. Patris Ignatii. Eleaemosyna Julii. P. Druźbi- cki Rector Novitio- rum fac- tus. Oratio 40 horarum,

Annus 1626. Testimonium Episcoporum Coramissionis ab Academicis non acceptatae. Quod Commissionis Regiae, de qua 12a mensis superioris actum est, nullus sit effectus secutus propter Academicos eam non acceptantes, luculentum testimonium illudque publieum dederunt Commissarii, Episcopi Cracoviensis Kiioviensisque, manibus propriis subscriptum et sigillis obsignatum, 13a istius mensis. Habetur hoc testimonium in libello Gratis, in quo tamen ad sequentem Annum nempe 1627 pertinere scribitur, licet videatur isto anno factum. Hanc porro ob causam testimonium praedictum erat procuratum, ne imposterum Academici reiectae concordiae in nos culpam reiicere possent, quod tamen imprudenter facere non cessant. Visitatio P. Provin- cialis. 22. Lucae Klein Patria, ingressus in Socie- tatem. Varia mu- nera in variis lo- cis Socie- tatis. Et multo- rum itine- rum so- cius. Praepara- tio ad mortem. Et ipsa mors. Aetas eius et Socie- tatis. Eleaemo- syna Au- gusti. A 22a huius mensis ad 6am Septembris mansit nobiscum R. P. Provincialis et domum S. Barbarae visitavit. Desiit esse in vivis Lucas Klein, 25a istius mensis. Pruthenus is erat anno 1656 Lubaviae in Prussia natus. Ingressus Societatem Bransbergae anno Domini 1577, aetatis vero suae anno 22, cum antea in scholis trivialibus aliquanto tempore versatus fuiset et praeter linguam germanicam ac polonicam, etiam latinam didicisset. Post quatuor menses in tyrocinio Bransbergensi expeditos, (nam dispersum tunc erat Collegium Bransbergense cum Noviciatu, ob incursiones Gedanensium, Regi Stephano rebellium sub hoc tempus) Pultoviam prius, deinde Jaroslaviam et Posnaniam missus fuit. Post biennium probattonis, votis simplicibus emissis, varia Coadiutorum munera obiit. Sacristianum egit in locis variis annis fere 20. Pis Antonii Possevini ad Imperatorem Rudolphum, ad Regem Stephanum, ad Regem Joannem Sveciae variosque alios Principes a Gregorio 13° Legati, socius fuit, cum eoque in Transylvaniam iverat. Aliquanto tempore Socius fuit P. Georgii Fredleri, Gonstantiae Reginae Poloniae, Sigismundi III Goniugis, Confessarii. Pri etiam Alberto Rosciszewski, ob curam valetudinis ad thermas in Germaniam eunti, datus est socius. Ex hoc itinere reversus, reliquam aetatem senilem in aede S. Barbarae consumpsit, varios Adiutorum functiones peragens magna cum diligentia Ob modestiam, qua inter externos versabatur, magni fiebat ab illis. Ultimis mensibus in magnum corporis languorem inciderat et postremis duabus septimanis prostrationem virium expertus, ad extrema devenit, cum pridie mortis Sacramentis Poenitentiae, Eucharistiae ac Unctionis extremae sese munivisset. Obiitanno aetatis 71, ex quibus in Societate consumpsit fere 49. Coadiutor formatus tempotalis ab Anno 1600, 25a Januarii. Sepultus sequenti post mortem die in sepulchro Sacristiae vicino. In locum R. D. Joannis Matruszowic, Capellani Congregationis Misericordiae, R. D. Stanislaus, qui Vicarii munus ad aedem S. Stephani ante obibat, a Pe Kamocki, templi Praefecto, eidem Congregationi hoc mense est praesentatus, ab eademque est receptus cum obligatione Sacra omnia consueta et vesperas canendi, nisi forte aliquis Praelatus aut Noster canere vellet. Mensis huius eleaemosyna pecuniaria erat florenorum 167, nempe; Ab Episcopo Cracoviensi fl. 25 A Suffraganeo fl. 10. A variis, procurante P. Wa-

Annus 1686. 257 growski, fl. 80. A. P. Starczewski fl. 10. Ab aliis reliqui. Iam panes, carnes, aromata, vitium, hordeum submissa ft. 22 constiterunt. Ob Gustavum, tam multa a mense Junio in Prussia sibi subiicientein et per deditionem accipientem, rtiaxima celeritate Rex Serenissimus eonvocabat variorum mmtum et pedritum? et eqtritum cohortes Toruniumque sese contulerat. Cuni ergo iustus exercitus ad eum confluxisset, statim 6a Septembris Torunio cum eo contra hostem processit et 17a eiusdem ad Gniewum castra posuit, ibique ad 2am Oetobris mansit, hoste aceedente quidem, sed m pugnam non procedente. Aliquot tamen minoris momenti proelia cum eo sunt commissa, nostris semper superioribus evadentibus. Confluebant interim in dies ad Serenissimum varii Regni Proceres cum suis cohortibus. Celeberrimus hic mensis fuit Jubilaeo magno, cui initium erat datum m festo Translationis S. Stanislai, seu 27a erasdem, et continuatum ad 27am Novembris. Cum enim superiori anno integre Romae celebratum fuisset, postea Regno Poloniae ad bimestre spacium cbncessum fuit. Quia vero praesente anno in Februario litterae Pontificiae, in hoc negocio datae, tardius venerunt, ideo hic Cracoviae et per alia Regni loca (Magnus enim Ducatus Lituaniae similem gratiam a Summo Pontifice peculiari scripto obtinuit) 15a Julii erant promulgatae, ut videlicet, sicut duobus mensibus ipsum Jubilaeum futurum erat, ita aliis duobus in notitiam omnium Regni incolarum commode veniret. Initium, progressum et finem huius Jubilaei egregie descripsit Admodum R. D3 Joannes Foxius, Archidiaconus Ecclesiae Cathedralis Cracoviensis, libello ea de re edito hoc anno, cuius tahs est inscriptio: Memoria Jubilaei Magni Regno Pofoniae ab Urbano VIII. Summo Pontifice concessi Anno Domini 1626 etc. Atque de illo pluribus hic non agendum. Illud peculiare nostris erat, quod cum 100 Confessarii pro excipiendis hoc tempore Confessionibus fuissent designati in templo arcensi (licet postea ob ingentem convenientium multitudinem alii fere 100 addendi essent), qui examine praevio approbati erant, nostros tamen sine examine vel ipse Episcopus approbabat, vel ut Superiores approbarent, concesserat. Erant tria templa designata visitanda, nempe: Arcense S. Stanislai, SS. Petri et Pauli Apostolorum et SSmae Trinitatis, in quibus coram altaribus, quae inscriptionem habebant Magni Jubilaei, orationes a visitantibus expediebantur et iisdem templis alligatae erant Confessiones, postea Wielewicki IV 33 23. Rex contra Gustavum cum exercitu progredi- tur et ca- stra ad Gniewum ponit. Jubilaeum magnum hoc anno Pro Regno Poloniae mittitur et pTomulga- tur. Descriptio eius per R. D. Jo- annem Foxium. Confessarii pro eo.

258 Annus 1620. 24. In templo SS. Petri et Pauli quam multi Confessarii. Vi Jubilaei an ab hae- resi possit esse ab- solutio. Quam varii hos- pites in Jubilaeo. Eleaemo- syna Sep- tembris. Castra Re- gia circa Peplinum. 25. Translatio Reliquia- rum sole- mnis Ex templo Arcensi tamen duabus septimanis ante finem Jubilaei, ut multitudini ad- venienti satisfieri posset et ad S. Barbaram et in aliis primariis tem- plis concessum erat, ut Gonfessiones exciperentur, cum obligatione visitandi tria templa praedicta. Ut autem in templo S. Petri Nostro- rum Gonfessariorum maior esset copia, praeter hos, qui Gracoviae in diversis locis erant, ex Patribus tertii anni Jaroslaviae erant de- cem evocati, qui aliis nostris adiuncti egregiam operam praestite- runt. Inter praelatos et variorum ordinum Religiosos, qui vel dubia circa Jubilaeum occurrentia solvebant, vel approbandos pro Confes- sione examinabant, erant etiam nostri deputati. Et ut alia missa faciam, iucunda erat initio Jubilaei disputatio, an vi Jubilaei possit esse ab haeresi absolutio, negante uno ex nostris, affirmante autem R. P. Nicolao Moscinensi, Doctore Theologiae Dominicano. Gumque hac de re ostensa fuisset resolutio Congregationis Concilii Triden- tini, mutavit P. Dominicanus sententiam. Confirmatum hoc postea fuit Jubilaeo Anni 1629, in quo expresse excipiebatur haeresis. Nu- meravit in hoc Jubilaeo Cracoviae praedictus R. D. Foxius Episco- pos 6, Palatinos 6, Maiores et Minores Castellanos 17, Officiales Re- gni 6, Ducissas, Comitissas et aliorum Senatorum Coniuges non pau- cas cum maxima nobilitate et ingenti plebis multitudine. Submissa eleaemosyna pecuniaria per Septembrem florenorum 225. Ab uno, qui sciri nolebat, fl. 100. Ex legato Dae Sulkowa fl. 50. Ab Abbate Mogilnensi 1) fl. 30. A Rmo Dno Suffraganeo fl. 10. Reliqui ab aliis. Res datae in cremato, panibus, carnibus, caseo, butyro, vino, ovis, farina, constiterunt fl. 98. Mota Castra Regia Gniewo 3a Octobris, circa Peplinum sunt fixa, ob variam occasionem rei bene gerendae contra hostem, quae illo ex loco expectabatur. Celebritatem Jubilaei et devotionem populi non parum auxit solemnis ad templum Regium Societatis Jesu translatio Corporum Sanctorum Petri, Victoris, Alexandri et Anastasiae martyrum, fideli ex Urbe testimonio allatorum, nec non Calvariarum S. Albinae, Ducis filiae et unius ex sociabus S. Ursulae, a Serenissimo Rege eidem templo donatarum. Decima ergo Octobris, quae dies anniversariae memoriae Turcarum ac Tatarorum a Regno Poloniae repulsorum dedicata est, ut suo loco diximus, Sanctorum praedictorum reliquiae ex templo Cathedrali (in eo enim mane, debito cum honore, erant depositae) solemni apparatu, duobus loculis auro gemmisque coruscantibus inclusae, humeris Patrum Societatis aliorumque Religiosorum, sacris vestibus indutorum, praecedentibus tum variis Religiosorum Ordinibus tum Ecclesiae Cathedralis Clero ac ipso Ca- 1) cfr. Mon. Pol. hist. V. 660. nomen hoc desideratur.

Annus 1626. 259 nonicorum Collegio, subsequente Thoma Oborski Laodicensi Antistite1), habitu Pontificali, cum ingenti numero Virorum illustrium, antecedente et concomitante, seu potius plateas replente, maxima omnis sexus multitudine et non campanis tantum, sed etiam tubis ac timpanis personantibus, deportatae sunt ad aedem SS. Petri et Pauli Apostolorum. Ad quam postquam ventum esset, idem Antistes Oborscius in theatro, ad finem hunc in medio templi exstructo, loculos deposuit. Ibi tunc admiranda multitudinis fidelium devotio enituit, flores loculis appositos loco benedictionis accipientis et globulorum precariorum contactu ossa sacra venerantis. Hoc cum per dies 16 continuatum esset, accedente semper maxima populi frequentia, tandem Gracoviensis Praesul, resumptis ex morbo, quo detinebatur, viribus, in praesentia plurimorum Senatorii Ordinis et Collegii Canonicorura ac variorum Religiosorum, sacris vestibus indutus, inter duos Suffraganeos, Thoma Oborscio Cracoviensi et Stanislao Starczewski Plocensi, ad theatrum praedictum accessit et postquam Sacras Reliquias veneratus, eas tum propriis, tum aliorum humeris, urnis duabus inclusas, ad altaria navis Ecclesiae sibi opposita detulit in iisque deposuit et consignavit. Sub hoc plane tempus Tartarorum, qui in Regni ditiones irruperant et extrema quaeque nobis minabantur, praesertim cum militiae robur contra Gustavum in Prussiam deductum esset, insignis et omni aevo memorabilis clades incidit Duce 2) Chmielecki, viro rei militaris peritissimo et patriae amantissimo, quem Regni Annales fusius extollent eiusque ex hoste victoriam praedicabunt. Hic sufficiet attigisse. Capta erant enim tunc Tartarorum castra, caedes hostium per quinque dies continuata, caesorum plurima millia numerata, inter quos 40 fere Mursae (Praefectos bellicos Tartari sic vocant) occisi ferebantur. Quoniam vero in tanto proelio nostri 5400 non excesserant et tantum 39 cum adeo numeroso hoste desiderati sint, nulli dubium erat, Dei potentis dexterae non humanis viribus, quod etiam ipsi hostes fatebantur, id totum peractum. Porro horis pomeridianis nonae diei Octobris, quo primae vesperae solemnes Deiparae et Sanctis Regni Patronis decantabantur Cracoviae, in tinibus Regni datum initium pugnae cum Tartaris, quae postea sequenti 10a die et aliquot aliis cotinuata adeo feliciter cessit. Hinc non immerito multi crediderunt hos Sanctos, quorum sacra ossa transferebantur, una cum Patronis Regni nostri contra Barbaros pugnasse et efficaci de coelo adfuisse praesidio, quando eorum mortales exuviae novo domicilio recipiebantur. Ad templum SS. Apostolorum Petri et Pauli Et earumdemincertis altaribus depositio. Insignis victoria ex Tartaris relata Du- ce D. Chmiele- cki. Sub idem tempus. Sanctis pro nostris pugnanti- bus. 1) Suffraganeus Cracoviensis. 2) Stephano. Nomen hoc ommissum a Wielewicki, serius inscribendum fuerat, ut facile coniici potest ex spatio relictu.

26. Memoria B. Stani- slai Ko- stka. Eleaemo- syna Oc- tobris. Decisio Botae 2a pro nostris scholis. Mors et vocatio ad Societatem Laurentii Ber- nacki. 27. Gustavo fraudulen- ter a- gente, Et in Sue- 260 Annus 1626. Domjnica 27a post Pentecosten, quae in 25am hyius mensis inciderat, annuam B. Stanislai Kosjka memoriam solemniter obiimns, cantante Sacrum pontuicauter Stanislao Starczewski Suuraganeo et Abbate Plocensi in templo S. Barbarae, Eleaemosyna Octobris mensis pecuniaria erat florenorum 361. Ab Episcopo Cracoviensi 131. A D° Palatino Cracoviensi1) et D° Ensifero2) quartalis ex Wielicka fl. 36. A Suffraganeo Plocensi Do Sfcarczewski fl. 30. A SuffVaganeo Cracoviensi fl. 10. A R. D° Mosiążek fl. 10. A D° Judiee Wielunensi 8) fl. 10. A D° Czerny fl. 10 A Virgine Agneta fl. 25. A quadam fl. 39. Reliqui ab aliis. Tam vinum, panes, carnes, triticum, siligo, butyrum, casei, quae submissa sunt et ceryisia, aestimata erant fl. 105. Post primam decisionem Rotae Romanae pro nostris scholis contra Academiam factam 19a Junii, iterum 2a decisio 6a Novembris mensis data est, priorem confirmans et privilegium Pii V. pro nobis factum maxime urgens ac explicans 4). Mortuus est in domo probationis S. Stephani, 9a istius mensis, Laurentius Bernacki Coadiutor Novitius, miri candoris et magnae humilitatis patientiaeque. Hic ille egt, quj dum Jaroslaviae superiori anno, adhuc externus, Collegio operam suam navaret, vidit in somnis P. Michaelem Becanum, aliquot ante annos defunctum et se admonentem, ut Societatem Jesu ingrederetur. Quod reipsa ille executus, in brevi explevit tempora multa. Circa 19am huius mensis ex Castris rediit Serenissimus Torunium ad Comitia trium hebdomadarum, quae indixerat. Gum enim circa medium superioris mensis Stanislaus Koniecpqlski ad Regem in Castra venisset et gubernationem exercitus suscepisset, maximopere curans, ut hosterri ad campestre proelium elicere posset, cum praesertim satis numerosus et egregie instructus noster esset exercitus: advertens Gustavus, se aperta vi tunc nihil amplius perficere posse eorum, quae designaverat, ad fraudes sese confert. Confinxit 1) Joannes comes a Teczyn. 2) Joannes Zebrzydowski. 3) Szyszkowski. 4) Exemplar huius decisionis, typis impressum, anuexum est nostro Ma- nuscripto, inter fol. 700 et 701, sub titulo: «Declaratio Sac. Rotae Rom. coram Rmo D. Jo. Bapt. Coccini Decano In causa Cracoviensi Juris legendi. Romae, Ex Typographia Rev. Cam. Apost. 1626 Cum licentia Superiorum». Ornatus est hic titulus armis Pp. Urbani VIII, quae tres apes in scuto habent, Decisio ipsa con- tinetur duabus paginis, quarum prima in fronte habet datum: «Veneris 6 No- vembris 1626». Incipit vero: «Fuit iterum unanimiter resolutum, quod Praece- ptoribus Societatis Jesu liceatin eorum Collegio Cracoviensi, ultra humaniores literas, legere etiam liberales artes, Theologiam et alias facultates» etc.

Annus 1626. 261 enim, se ad pacis tractatus descendere velle, qui cum fiunt millo operae pretio, ille interim iis, quae ceperat locis, maximis praesidiis et variis fossis munitis, fugit ex Prussia in Sveciam, ut sequenti anno cum maiori exercitu in Prussiam rediret. Cognitis eius hisce machinationibus Rex, relicta magna parte exercitus penes Stanislaum Koniecpolscium, qui prope Marienburgum aHasque munitiones ab hoste captas hiemaret, Torunium, ut diximus, se contulit et quomodo cum hoste sequenti anno continuandum esset proelium, in Comitiis indictis varia cum Republica constituit. Postquam Jubilaeo finiendo praefixus dies 27 huius advenisset. in Cathedrali Ecclesia SSmae Eucharistiae Sacramentum ad aram maiorem delatum fuit (qua etiam die omnium Ecclesiarum Clerus cum sodalium coetibus et populo numerosissimo ab ortu solis ad occasum eandem Eccleswm cum aliis duabus visitabat) a Vicario Generali Erasmo Kretkowski, a quo etiam maximo apparatu Sacrum peractum est Tum post vesperas et concionem in fine habitam (quae tamen ob ingentem multitudinem, instar fluctuum inundantium huc et illuc sese commoventem, vix audiri poterat) Hymnus Te Deum Laudamus coeptus, campana maxima pulsante et tormentis bellicis in aggere arcis Cracoviensis aliquot vicibus explosis, praesentibus vero omnibus in gratiarum actionem sese effundentibus. Percommode autem accidit, ut finem accipiente Jubilaeo amplae aliae indulgentiae visitantibus septem Civitatis Cracoviensis templa, instar illorum, quae Romae totidem Ecclesias accedentibus dantur, a Paulo olim V concessae ad annum transacti Jubilaei, iterum ab Urbano VIII. moderno, ad spacium 12 annorum concederentur et hoc tempore promulgarentur. Qui enim Jubilaei participes esse non potuerunt, facile iacturam praedictis indulgentiis resarcire poterant. Obiit 29a istius mensis, quae in 1am Dominicam Adventus inciderat, P. Valentinus Rusconius. Erat is Maior Polonus Bucoviae (quod oppidum Episcopi Posnaniensis non ignobile est) natus honestis parentibus Anno 1563. Principiis litterarum in Patria expeditis Posnaniam concessit, ibique in schohs Grammatices ac Poetices litteris operam dedit. Romam postea concessit anno 1581, ubi postquam Stanislao Rescio Abbati Andrzeioviensi (qui Bucoviensis erat eiusque compatriota) animum ineundae religionis aperuisset et ab eo plurimum Societatem Jesu laudatam audivisset, eidem nomen dedit eodem anno Exacto vero Romae uno probationis anno, ad Collegium Maieratense missus est, ut ibidem et reliquum probationis expediret et simul Rhetoricae operam daret. Romam iterum reversus, vota Scholasticorum anno 1584 mense Aprili emisit, Rhetoricaeque aliquot menses totidemque Logicae vacavit. Pataviam post missus, ut Rhetoricam repeteret, cum Martino Smiglecio et P. Jacobo Harto Anglo in Poloniam venit. Jaroslaviae aliquanto tempore Syntaxen docuit; Casibus post Conscientiae per unum annum studuit; Cracoviae socius Magistri Novitiorum uno similiter anno erat. Inde missus Vilnam per alterum annum sub P. Adamo ciam abeunte, Relicto Koniecpolscio in Ca- stris Rex To- runium ad Comitia venit. Jubilaeo finis imponitur. 28. P. Valen- tini Rus- conii Patria, Ingressus in Societa- tem, Studia in Societate, Reditus in Poloniam, Varia munia et ma- xime Ministri,

262 Annus 1626 Procuratoris praediorum, Et Procu- ratoris Provin- ciae. Prudentia. Mors. Aetas. Sepultura. Eleaemosyna Novembris. 29. Tertid De- cisio in Rota Ro- mana Pro scho- lis Craco- viensibus facta. Broio Anglo, Theologiae moralis auditor fuit. Factus Presbyter Anno 1589 Niesvisii curam praediorum habuit ac in schismaticis in aliquot pagis oppidoque ad Catholicam Ecclesiam reducendis felicem operam navavit. Vilnam anno 1595 reversus, Ministrum Colegii egit et typographiae domesticae curam habuit. Ibidem eodem anno in manibus Pis Bernardini Confalonerii 21a Maii Coadiutor formatus spiritualis est factus. Craeoviam iterum evocatus anno 1597 ad S. Stephani aedem Ministri procuratorisque pagorum officio per aliquot annos est perfunctus. Tandem anno 1607 ad S Barbarae domum venit et Procuratoris Provinciae officium curamque fabricae S. Petri sustinuit, quorum primum nonnisi duobus fere ante mortem annis deposuit ob senium ac debilitatem. Confessarii tamen munus in templo nostro ad finem vitae retinuit. Mediocrem doctrinam pietate et munerum sibi iniunctorum exacta observatione egregie compensavit; rara enim in rebus factivis a Deo talenta acceperat. Prudentiam et amorem fraternum cum alias saepius tum potissimum anno 1622, quo domi relictus nostrorum, qui ad iuvandos infectos manserant, Superior erat, luculenter ostendit, ut ibidem perscriptum est. Astmate et cordis oppressione ea die, qua Sanctissimam Eucharistiam sumpserat, ad obitum se comparans, praeter expectationem mortuus est die praedicto sub occasum solis, nam iam meliuscule haberi videbatur. Ex annis aetatis 62 consumpsit 43 in Societate. Sepultus sequenti die in templo nostro sub maiori altari. Pecuniaria eleaemosyna Novembris erat florenorum 187. A R. D° Zfotnicki fl. 50. Ab alio, qui sciri nolebat, alii 50. A Da Opalinska Marsalca 1) fl. 20. A Palatina Russiae 2) fl. 10. A D° Suflraganeo fl. 10. A Confraternitate Misericordiae fl. 15. Reliqui ab aliis. Carnes, panes, vinum, frumentum, pisces, butyrum, casei, ova, olera submissa fl. 74 sunt aestimata. Post duplicem decisionem Rotae Romanae in Junio et superiore mense pro nostris scholis contra Academicos latam, asseverantibus Academicis istas decisiones in contumaciam tantum obtentas et affirmantibus coram variis, Procuratorem suum non fuisse bene informatum, petierunt iterum, ut melius informare possent Tribunal Apostolicum, quod illis liberaliter concessum fuit. Cum ergo praecipuos patronos adiissent et qua poterant diligentia suum negocium pertractassent, post plurimas causae ventilationes tertia decisio pro nostris scholis Cracoviensibus ab eadem Rota data est 18a Decembris, in qua et dubia contra lam ac 2atn decisionem sunt sublata et nostrum ius confirmatum 3). 1) Uxor Marsalci curiae, Lucae Opalinski. 2) Sophia Ostrogska, uxor Stanislai Lubomirski. 3) Amiexum est iterum exemplar huius decisionis nostro Manuscripto, mter fol. 701 et 702, eodem formate, Romae in typographia Camerae aposto- licae a. 1627 impressum.

Annus 1626. 263 Ea, qtiae ad certum mensem reduci nonpoterant, haec sunt. Reducti ad Ecclesiam haeretici 20 et ad Christi Vicarii obedientiam tres schismatici. Gontractus illiciti plusquam 40 rescissi. Redditus Ecclesiasticos pingues, multis annis pessima fide usurpatos, ut unus restitueret, persuasum est. Tempore Jubilaei per duos menses et in Missionibus tum cum Rmo D. Thoma Oborski, quae fere 6 mensibus, licet interpolatis, durabant, tum in aliis ingens numerus eorum, qui totius vitae pecata absolutioni subiecerunt. A dissidiis, a concubinatu, a veneficiis plurimi sunt abstracti. Percepta mensis Decembris pecuniaria erat fl. 284, nempe a variis, opera Pis Wqgrowski fl. 186. A Virgine Anna pro piscibus fl. 30. Quartualis a Rmo Cracoviensi fl. 25. A R. D° Archipresbytero 10. Reliqui ab aliis Carnes, pisces, vinum, panis, aromata, poma, pruna, butyrum, hordeum, triticum, pisa constiterunt fl. 138. Iam annua templi eleaemosyna in pecunia pervenit ad fl. 1134 Calix vero argenteus cum patena, tabellae argenteae 15, torques parva aurea, casulae duae, albae aliquot, mappa auro picta, vela, corporalia fl. fere 400 sunt aestimata. Fructus a- nimarum hoc anno. Eleaemosyna Decembris. Annua templi e- leaemo- syna. Annus Domini 1627. Mutio Vitellesco Societatis Jesu Praeposito Generali, Henrico Picherto Praeposito Provinciali, Matthaeo Bembo Domus S. Barbarae Praeposito et postea aliquod tempus succedente illi P. Stanislao Krzywokolski ac tandem P. Joanne Liesiowski. Viginti quatuor nostri tantum hoc anno in domo S. Barbarae morabantur. Sacerdotes tredecim, Coadiutores novem, Novitii Scholastici lectores ad mensam duo. Festum Circumcisionis Domini magna cum devotioneexpedivimus. Cantavit in ea Sacrum Officialis et Vicarius Generalis Cracoviensis, Erasmus Kretkowski, qui etiam nobiscum prandium sumpsit cum Christophoro Trciriski Archipresbytero, Stanisiao Witowski magno arcis oeconomo, Petro Borzykowski, Stanislao Rabo, Georgio Pipano, Joanne Wizembergero, D° Celesta Consulibus Cracoviensibus, D° Bonikowski Medicinae Doctore, Andrea Belza Notario Consulari Cracoviensi, D° Elia genero Do Pipani. Circa initium huius mensis liber, superiori anao Romae impressus, Nicolai a Jesu Maria Carmelitae discalceati, Poloni, cum tali titulo: Apologia perfectionis vitae spiritualis etc. recusus est Cracoviae, cuius mentionem fecimus 26a Septembris anno 1625. Ita vero distribuebant hunc librum Carmelitae discalceati variis et maximae iis, qui nobis male affecti erant, ut notum facerent contra nostros esse scriptum, non sine scandalo multorum. Cognita hac re Episcopus Cracoviensis Martinus Szyskowski, graviter repivhensis Carmelitis, eam I. Nostrorum numerus. Festum circumci- sionis. Liber Nicolai Car- melitae discalceati recudi- tur Cracoviae et distribui- tur. Prohibetur distributio.

Annus 1627. Circa do- nationem Georgii Mlodecki Agi coep- tum eum R. D. La- cki. Qui initio nonnihil tergiver- satur 2. Sed postea varia in hoc nego- cio retulit. Ad haec respondente P. Szembek Et litteras Episcopi dante, Ad mitiora descendit Et suam aperam pollicetur. distribvitionem interdixit et publicam libri combustionem est comminatus, si non desinerent ab ea distributione. Plus tamen sibi incommodi, quam nostris tali distribmtione intulerunt et multos ex amieis acquisiverunt inimicos. Geougius Mlodeeki, Societatis Bostrae, filius olim Nobilis Stanislai Mlodecki, donaverat Collegio Cracoviensi S. Petri omnia bona sua immobilia, quomodocunque ad eum pertinentia, in Casteo Sendomiriensi anno superiori circa iniUum Augusti et eodem anno praedictam donationem factam confirmaverat Cracoviae 19a Novembris coram Notario publico Alberto Mafchiae Bolkowski, aliisque testibus ad id vocatis. Quia vero R. D. Joannes Łącki, Decanua Omnium Sanctorum, eius cognatus, sive propter se, sive propter alios cognatos hanc donationem aut tollere, aut saltem dimminuere conabatur, 15a huius mensis P. Fridericus Szembek volebat cum eo hoc negocium paeifice transigere significaveratque illi, et Serenissimum intelligere velle, an hoc legatum Collegio suo factum redditum sit, nec ne, et Episcopum Cracoviensem tanquam primarium piorum legatorum defensorem idem scire velie. Quaesivit D. Lacki, quibus instrumentis usuri essemus ad se convincendum in iis, quae legavit Mlodeeki. Respondit P. Szembek instrumentum nostrum praecipuum esse ipsius R. D* L$-cki conscientiam, de qua nobis optime persuademus. Tum Ds Lacki subiecit, se habere aliquid argenti, de summis autem pecuniariis se nescire et eas per acta castrensia inquirendas esse. Ad hoc P. Szembek: Quandoquidem D. Vra tutorem egit demortui, curam habuit omnium sive in argento, sive in aliis pecuniis et bonis relictorum. Caepit tuaie refepre Ifc Lacki de 12 millibus, quae manserant, de tribus millibus a se expensis rationeque expensorum a se reddenda: de 1> Starski affine nostri Mlodecki irrpediente, ne nostri adeant noc legatum et asserente illud ad se iure naturali pertinere; de patruo mortui CanoniGo Varsaviensi, addente testamento illud, ut si mortuus nepos non obediret tutoribus, nempeR. D° Lajeki et Generoso D° Sosnowski, liberum iis esset ad libitum de legato disponere. Ad haec omnia respondit P. Szembek, se cum D° Starski nihil negocii velle habere, sed tantum cum R. D° Lacki, tauquam tutore et Ecclesiastico, a quo magis quam a saecularibus favor Ecclesiae expectandus. Clausulam testamento appositam dixit intelligendam de inobedientia quo ad malos mores, non deinito statu religioso. His dictis litterasEpiscopi Cracoviensis, quas habebat penes se in hoc negocio, P. Szembek tradidit R. D° h%-Gkh Lectis litteris constanter asseruit R D, Lacki, se ex legato nihil pro se optare. Gredo, subiecit P. Szembek, et simul rogo, ut optime id, quod est, ostendat. Fecit etiam tunc mentionem summae pecuniariae in Mastowiaca Cracoviao viGina. Subrisit ad haec R, D. Lacki et fassus est, ibi summam 5 millium esse ac in argento quatuor vei tria millia reperiri; adiunxit tamen. optaxe se ex bono in Societatem affectu, ut cum D° Starski affine mortui res pacifice transigatur et ut aliqua particula. ad eum deveniat. Respondit P. Szembek, non» sa esse alienum, si bonis modis Ds Starski nobiscum, processerit, ut aliquid consolationis habeat inde. His dictis acquievit R. D. Lacki et dixit, se cum D° Starstei hoc negocium accomodaturum brevi; sicque discessit. P. Szembek interim ad Joannem Fontaninum dedit Zerzynam litteras, quibus eum iussit quamprimum

Annus 1627. 265 Varsaviam et ad alia quaedam loca discedere, diligenter inquirere in actis variis de his omnibus, quae ad hoc negocium Mlodecki quoquomodo pertinebant. Venerat Gracoviam D3 Lubieniecki celebris minister Arianorum sub hoc tempus, quo varios inter se contractus nobiles concludere solent. Eum Academici studiosi diligenter observabant et tandem 19a huius mensis in platea S. Floriani inventum verberibus variis affecerunt, frustra aliorum nobilium, qui aderant, auxilium implorantem, hi enim ob concursum studiosorum nihil sunt ausi. Ita concussum immergere in Rudawka inprimis constituerant, sed mutata sententia penes scholam Bmae Virginis et penes templum SS. Omnium et postea per forum eum cum clamoribus ac irrisionibus versus Bursam Hierusalem ducebant. Sed in foro dum essent, ex manibus eorum se proripiens, veste superiori, pileo et gladio relictis, in lapideam D1 Celarii profugit. Insecuti eum erant Academici, sed accurrentibus multis nobilibus haereticis armatis, retrocesserunt. Ex praedictis nobilibus multi vicinam domum Georgii Ducis Zbarascii Castellani Cracoviensis adeunt, querimoniam contra tantam insolentiam instituentes. Gravissime id fert Dux et studiosos, ante domum stantes, ad se evocat; verum nullo ire volente ad Rectorem mittit, impudentiam tantam exaggerat, iustitiam ut administretur postulat. Verum dum haec fiunt, alii Academici ex schola S. Annae unum haereticum nobilem, Rupinowski dictum, comprehensum ad scholam suam trahebant; tantum abest, ut aliquid de sua impudentia ob comminationes Ducis Zbarascensis remiserint. Itaque sequenti die plusquam triginta nobiles haeretici Gabrielem Comitem a Tarnow, Capitaneum Cracoviensem, in arce adeunt, iniurias Nobilitati illatas referunt, ne tanta audacia sit impunita, rogant. Respondit Comes, se plurimum tantis iniuriis, quae illis erant illatae, condolere et acerbissime ferre tantam audaciam, sed ipsos quoque causam esse horum, eo quod in Tribunali per Deputatos ad id concurrerunt, ut ViceRegens Rozanka et Wacewski 1) Praefectus Militiae infamiae notarentur ob id, quod suo officio in comprimendis talibus impudentiis functi essent. Consilium igitur suum esse, ut procuretur Constitutio in Generalibus Comitiis de captivandis omnibus tumultus facientibus, sive sint Academici, sive non sint. Assenserunt omnes propositioni Gomitis, qui etiam eodem tempore statim Generosum Dm Maximilianum Jarzinam Judicem 3. Lubienie- cki mini- strum A- rianorum compre- hensum academici variis in- iuriis affi- ciunt. Fugit ex illorum manibus. Iterum Rupinow- ski nobi- lem haere- ticum ca- piunt. Alii nobiles haeretici adeunt Gapitaneum Craco- viensem. Quae illis respodeat. Mittit Ga- pitaneus ad Recto- rem. 1) Waczewski. Wielewicki IV. 34

Annus 1627. 4. Polliceba- tur Rector satisfac- tionem. Citatus Cherubin- ski (sic) ut Principa- lis Ostendit se non es- se reum. Differtur iudicium. Et nulla post ad- ministatur iustitia. Eleaemo- syna Ja- nuarii. Sochaviensem (sic) et Notarium terrestrem Gracoviensem cum Vicesgerente et nonnullis aliis ad Rectorem Academiae misit, ut omnem convenientem satisfactionem peteret et ingratitudinem Academiae contra Regem nobilitatemque, a quibus omnia haberet, ostenderet in tantis tum Magistratus arcensis tum duorum nobilium iniuria. Fecit egregie, quod illi iniunctum erat, Ds Jarzina apud Rectorem, apud quem plurimos nobiles haereticos et quosdam alios, a Regni Pocillatore Stanislao Lubomierski missos, in eodem negocio invenerat. Ad haec omnia illud tantum respondebat Rector, se vehementer dolere, quod iuvenum levitates sint exsorbendae senibus, curaturum tamen se, ut omnis satisfactio fiat laesis. Gitari ergo statim fecit tum seniorem Bursae Hierusalem, tum quendam Cherubinowski, quem ut Principalem et caeterorum ducem haeretici detulerant. Quia vero ex illa aula, in qua haec res fiebat, studiosi, qui erant plurimi, nolebant iussi discedere, ad aliam habitationem Rector cum praecipuis haereticis illisque, qui ex arce venerant, in Gollegio maiori contulit sese. Ibi comparuit Cherubinowski rubea damascena veste indutus, quam forsan in vita sua ante nunquam induerat, multis modis probans, se reum non esse, eo quod suum cognomen capto Lubieniecki in media turba aperuisset et quod casu in tumultuantes inciderit ac diligenter curaverit, ne quidquam mali inferret aliquis Lubieniecio, testemque appellabat fratrem praesentem absentis Lubieniecki ideoque nullo modo censeri debeat author tumultus. His auditis dilata res in 22am huius mensis, sed nihil tunc factum et mane et a prandiis, ob Academicos armatos congregatos et ob Rectorem qui, eo quod tardius venirent haeretici, studiosos dimiserat ad prandium, qui postea post prandium ex omnibus contuberniis et ex civitate, conspiratione facta, ad plateam S. Annae in maximo numero dum convenissent, explosionibus scloporum et variis cachinnis caniUisque implebant omnia. Atque ita in tanta violentia et pacis publicae violatione nulla administratur iustitia, triumphantibus impune turbulentis Academicis, cum tamen et Palatinus et Gastellanus et Gapitaneus Cracovienses tunc Cracoviae essent simul cum Pocillatore Regni, penes quem maxima erat nobilitas. Eleaemosyna pecuniaria huius mensis erat florenorum 361. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 100. A Dno Zagorski legati fl. 100. A Mfco D° Szyskowski Judice Vielunensi fl. 50. A Rmo D° Suffraganeo fl. 20. A D° Palatino Cracoviensi et Regni Ensifero ex Wielicka quartuale fl. 36. A D° Philippo Bibliopola fl. 12-

Annus 1627. 267 A Do Stanislao Rabo fl. 13. Reliqui ab aliis. Res in frumento, foeno, carnibus, piscibus, caseis, butyro et in prandio, in festo S. Agnetis domui dato, constiterunt fj. 151. ln festo Purificationis Bmae Virginis erat dotni nostrae Votorum Renovatio, praemissis iis, quae praemitti solent. — Hac ipsa die institutus in Collegii Ostrogiensis Societatis nostrae templo solennis actus, quo ex una nobili energumena per unum ex nostris daemon est eiectus; quae res, quia in hoc Regno valde erat notabilis, breviter hic perstringenda videtur. Erat haec nobilibus parentibus, sed haeresi Calvini imbutis nata, ipsa etiam eandem perfidiam complexa. Varie explorabant parentes cum plurimis aliis haereticis, an vere vel ficte fuerit obsessa nec ne; sed tandem fateri debebant vere obsessam. Cum enim simplex esset et vix legere sciens, occupata a daemone variis linguis loquebatnr et plurima occulta se visentibus pandebat. Postquam varie a daemone exagitaretur, mittunt haeretici ad Collegii Rectorem (is erat hoc tempore P. Stanislaus Witwinski) petentes, ut nostri in praesenti afflictione opem ferrent. Adiit ille afflictos parentes eosque postquam fuisset consolatus et bene sperare iussisset, interrogavit de nonnullis. An videlicet fateantur esse daemoniacam vere; et affirmative responserunt. Cur nostram opem implorent, cum caeremonias catholicas rideant et exorcismos superstitiones vocent? Ad haec dixerunt, se aliam opinionem de nostra fide habituros, si hanc infirmam curaverimus. Subiunxit deinde noster, ut suos Ministros prius vocent ad hunc eiiciendum daemonem, vel si illi id non potuerint, Popos Schismaticos et si nec hi quidquam fecerint, tunc primum nostros accersant. Rosponderunt illi, Ministros suos abesse et talium rerum praxim non habere. Ingressi post nostri cubiculum obsessae, quorum conspectum daemon statim detestari et aversari coepit. Verum nostri, facto signo sanctae crucis, aqua benedicta lectum obsessae aspergunt et ei occulte Reliquias S. Patris Ignatii admovent. Tremere statim et vociferari daemon incipit illa verba proferens: «Os Ignatii calvi me premit et torquet». Monuerant nostri haereticos, ut librum suum haereticum, quem habebant, super pectus obsessae ponerent, quod dum faciunt, spiritus nequam ridere et librum amplecti coepit. Imposita deinde a nostris occulte imago B. Patris in eundem librum dum porrigeretur daemoniacae, ululare coepit ac detestari. Quaesita, quid timeret, respondit: Timeo imaginem S. Ignatii libro impositam. Haec audientes haeretici, qui astabant, nonnulli quidam admirabantur et silebant, nonnulli vero id pacto, quod Papistas cum daemone habere putant, asscribebant; quam contumeliam cum nostri efficaciter reiecissent, discesserunt ex illa domo, bonam spem facientes Parentibus brevi eiiciendum daemonem, modo eorum incredulitas hunc effectum non impediat. Indixit igitur Rector Collegii triduanum ieiunium, multas orationes, mortificationes, eleaemosynas, Sacrificia Missae ad hanc intentionem fieri curaverat et pro concione ut res ista populo commendaretur, effecerat ac diem exorcismis destinaverat: secundam huius mensis Purificationi Bmae Virginis dicatam, et locum: templum Collegii nostri. Licet enim cuperent haeretici, ut id privatim domi fieret, nostri tamen expedire iudicarant, ut hic actus nonnisi in templo fieret publice, tum ob aedificationem populi, tum ob testimonium catholicae fidei inter haereticos et schismaticos exhibendum. Invi- 5. Celebris actus eie- cti d.aemo- nis ex una hae- retica. Parentes haeretici post rem explora- tam A nostris opem pe- tunt. Veniunt nostri et aliqua prius in- quirunt. 6. Ingressi nostri cu- biculum obsessae, quae fa- ciant Quomodo se ad ex- orcismos compa- rent.

Annus 1627. Quae dae- mon con- tranostros loqueba- tur. Adducta obsessa ad nostrum templum. In exorcis- mis, quae daemon fatetur. 7. Eiicitur tandem daemonex obsessa Magna omnium gratula- tione. Academici vexant studiosos sebant interim varii daeraoniacam, quae haereticos continuo ridericto excipiebat tanquam amicos, nostrorum vero Patrum aspectum semper abominabatur, quanquam adiuratus daemon nostrorum vocibus, eam semper liberam relinquebat. Varia sub id tempus daemon invisentibus referebat et de odio, quo nostros persequeretur et de suo conatu, quo incendere Collegium Ostrogiense voluit et quo cubicula nostrorum ingredi tentabat, sed se prohibitum a Bma Virgine et a S. Ignatio. Imo uni ex nostris retulit ordinem rerum in cubiculo dispositarum. Dum etiam in templo nostro in Sacrificio Missae elevatio fieret, ululare solebat et illa verba clamans, proferebat: «Ecce elevatus altissimus». Praefixo igitur tempore adducitur daemoniaca ad nostrum templum, adiurato daemone, ut eam per illud tempus liberam relinqueret. Interfuit Sacro et Concioni quieta, quanquam dum Gloria in excelsis caneretur, daemoniaca ad instar leonis irrugiit, non sine terrore populi, qui frequentissimus aderat. Finito Sacro, ante altare Bmae Virginis et S. Tgnatii adducitur obsessa et post brevem exbortationem, qua spectatores ad dolorem de peccatis, orationem pro obsessa et ad fidei actum eliciendum commonebantur, dat initium unus ex nostris Sacerdos, cui id Superior ex obedientia imposuerat, exorcismis. Inquirente inprimis de nomine daemonis, post longam tergiversationem respondet, se esse simplicem Ruthenum dictum Hericho. Causa post quaesita ingressus, fatetur se a vetula Ruthenae fidei per veneficia adstrictum ad ferri filum et per ferrum ex invidia quorumdam immissum. Urgebatur, quis esset in coelo, quem maxime post Deum timeret, respondit Beatissimam Virginem et vestrum Ignatium ac duos vestros Franc. Adactus a Sacerdote, ne verba mutilaret, correxit et dixit duos vestros Franciscos Xaverium et Borgiam. Ultimo quaesitus, cuius auxilio ab hoc corpore pellendus esset, respondit contentissima voce: Mariae et Ignatii. Pergebat deinde in exorcismis noster fere per duas horas et fatigatus, conversa oratione ad populum edicit, ut si quis forsan peccati mortalis esset conscius, actum contritionis eliceret cum proposito confitendi, ne per occultum alicuius peccatum egressus mali daemonis impediatur. Populo cum lachrymis id de quo monebatur peragente, continuabat noster exorcismos tandemque daemonica e manibus fortium, qui illam tenebant, erepta in terramque deiecta, per merita SSmae Virginis et S. Ignatiii liberata est in terraque iacens quasi semimortua relicta. Levata post a terra coram SSm0 Sacramento et imagine Bmae Virginis ac Sancti Ignatii professionem fidei catholicae, audientibus omnibus, fecit ac tandem in fine Canticum Simeonis «Nunc dimittis servum Tuum Domine» etc. magna cum devotione recitavit. Tngens post laetitia, acclamatio et gratiarum actio omnium est secuta, iteratis illis vocibus: «Magnus Dominus et laudabilis nimis, Magna Mater eius Sanctissima Maria, Magnus S. Ignatius». Conclusus demum hic actus brevi exhortatione ad populum, ex illis verbis desumpta: «Suscepimus Deus misericordiam tuam in medio templo tui», cui successit hymnus Te Deum laudamus cum campanarum omnium pulsu, abeuntibus schismaticis ac haereticis compunctis et Catholicis exhilaratis. Quirita et sexta huins mensis impudentes Academici plurimis modis studiosos S. Petri externos vexabant, pugnis percutientes, pileos

Annus 1627. 269 et libros diripientes, itinera quibus ex Collegio ituri erant obsidentes. Missi erant varii ad Rectorem Academiae, ut cohiberet tantam petulantiam et iustitiam administraret ac libros pileosque acceptos restituere iuberet, sed nihil factum. Ipsimet tamen Academici mutuis dissidiis inter se, maxime vero inter Alexandrum et Martinum Nieborowski et Adamum Gizycki ac Martinunl Zaluski 8a et 9a huius mensis excitatis, satis vexabantur. Quo etiam tempore Dux Zbarascensis Georgius ob iniuriam famulo suo per Academicos illatam, ad eos cohibendos martus apposuit, quos hucusque tantopere defendebat. Postquam P. Matthaeus Bembus suum triennium in gubernatione Domus S. Barbarae expedivisset, antequam Admodum R. P. Noster novum Praepositum designasset, R. P. Henricus Pichertus Provincialis ad certum tempus in eius locum P. Stanislaum Krzywokolski VicePraepositum domus constituit 10a istius mensis. A 14a ad 16am huius mensis Oratio triduana more recepto in templo nostro magna omnium frequentia peragebatur, in qua a Rmo D° Suffraganeo et Ecchsiae Cathedralis Praelatis Sacra et Vesperae solenniter celebrabantur et a nostris ex omnibus tribus domiciliis conciones fiebant. — Ab initio quadragesimae Patres huius domus successive recollectionem per Spiritualia exercitia expediebant ob Jubilaeum a Sumrao Pontifice per Admodum R. P. Nostrum pro nostris impetratum, quos etiam postea Fratres Coadiutores in eadem pia occupatione sunt subsecuti. Sub idem tempus Academici pugnabant inter se et Gherubinowski in facie notabile vulnus accepit et cum inter Nieborowski et Zaluski sedari non possent discordiae ac alios, discedendum Cracovia erat Nieborovio. Eleaemosyna huius mensis in pecunia erat florenorum 207. A quibusdam» qui sciri nolebant, fl. 110. A Da Pipanowa fl. 15. A Rdo D° Bobola fl. 10. Ex Wielicka fl. 36. Reliqui ab aliis. In rebus vas vini a Regni Pocillatore (, triticum, siligo, pisa, hordeum, pisces, haleces, vinum, mulsum, pruna, cepe, oliva, sal: aestimata sunt fl. 299. Pro Duce Christophoro de Zbaras, circa hoc tempus mortuo, in nostro templo funebre Sacrum decantatum 9a Martii aliaque sacra lecta; excitatum praeterea erat Cenotaphium. Postquam id cognovisset germanus eius frater Georgius Castellanus Cracoviensis, gratum id sibi accidisse significavit suis, etiamsi alias valde infensum nobis se demonstrare soleat et varia contra nos loqui coram aliis non desinat. Dati mutuo 500i floreni Domui probationis a P. Stanislao Krzywokolski ob quoddam solvendum debitum 13a istius mensis. S. Petri. Ipsi fetiam inter se conten- dunt. P. Stani- slaus Krzywo- kolski fit VicePrae- positus. 8. Oratio triduana. Collectio nostrorum pro Jubi- laeo. Pugna A- cademico- rum. Eleaemo- syna Fe- bruarii. Funebres exequiae Christophori Mucis Zbarascensis. Mutua pe- cunia pro domo pro- bationis. 1) Stanislaus Lubomirski.

Annus 1627. Ob Mans- feldium et Baldis tre- pidatio. Unius religiosi exercitia spiri- tualia. Communicatio me- ritorum D° Borzy- kowski et eius con- iugi. Eleaemo- syna Martii. 9. Stanislaus Glovacius dimittitur ex Socie- tate. R Druzbicki succedit P. Va- chocio. Stanislaus iMesiowicz ad vota admittitur. Stanislaus Koniecpol- ski Dyrschovia versus Puckum venit Et capit. Trepidatio non exigua fuit Cracoviae 28a huius mensis ob Mansfeldii et Baldis varias copias circa Silesiam et Hungariam dispositas, non multum Gracovia distantes. Postea tamen eae per Maiorem Poloniam in Pomeraniam evaserant et Gustavo se adiunxerant. R. D. Cyprianus Sacerdos ex monasterio S. Spiritus spiritualibus Sancti Patris commentationibus domi nostrae vacabat per hunc mensem, petente id a nobis istius Praelato. — Eodem mense reddita Communicatio meritorum, ab Admodum R. P. Nostro missa, Generoso D° Petro a Kamylc Borzykowski et eius coniugi Dorotheae a Gumin. Accepimus per hunc mensem eleaemosynae in pecunia florenos 453. A Virgine Sophia fl. 200. A Da Gortacka fl. 80. A quadam al a, pia femina alios 80. A Do Wizemberg fl. 40. A Rmo D° Suffraganeo fl. 10. A Do Szydłowski fl. 10. Reliqui ab aliis. Iam res, ut plumbum, quod 100 floronis constabat, frumentum, tortae, vinum, crematum, milium, pisces, carnes, butyrum, casei, ova, aromata, nuces, cervisia 269 fl. constiterunt. Initio Aprilis Feria 5a Magna et duabus sequentibus diobus consuetae ceremoniae iuxta usum Ecclesiae in nostro templo peractae usum Ecclesiae cum magna populi frequentia, quae etiam per festa Paschalia non desiit. Stanislaus Glovacius Coadiutor arcularius, cum in conversatione liberior et in vocatione inconstans permaneret et varia remedia sibi adhibita irrita essent, dimissus est a Societate 7a huius mensis, ita ordinante Admodum Rdo P. Nostro Generali. — P. Andreas Wachocius a S. Stephano ad S. Barbaram aeger transiit 9a istius mensis, succedente sibi in Rectoratu Domus Probationis P. Gaspare Druzbicki. — Stanislaus Piesiowicz, finito suae probationis biennio, cum per spiritualia exercitia sese collegisset, admissus est ad vota simplicia 11a huius mensis, celebrante Sacrum in sacello domestico P. Andrea Vacbocio. Insignis victoria ex Gustavianis ad Hamerstinum reportata 16a huius mensis per Illmum Dm Stanislaum Koniecpolski, Palatinum Sęndomiriensem et Gampiductorem Regni Poloniae, quam hic altius repetemus. Praedictus Ds Gampiductor tota hieme in castris sub Dyrschovia 1) manens, cum minus feliciter ob incommoda hiemis rem sub civitate Pucensi 2) agi intellexisset et simul ad eum perlatum esset de hostili exercitu, in Saxonia Mehilburgo Pomerania collecto ad solvendum obsidione Puckum magnis itineribus pergere, relicta 28a Martii ad Dyrschoviam parte copiarum, cum exercitu versus Puckum movit et admotis 2a Aprilis huius machinis cuniculisque actis et moenibus civitatis prostratis, hostem ad deditionem, propositis arbitratu suo conditionibus, adegit. Post per exploratores cognoscens, 1) Trzczew (Dirschau). 2) Puck.

Annus 1627. 271 hostem in confiniis Pomeraniae consedisse, relicto in civitate Pucensi peditatu, cum equestribus copiis et dragonibus ob hostem celerius assequendum in Pomeraniam 6a Aprilis contendit, compellato per litteras Duce Pomeraniae, se hostem Sacrae R. M. et Reipublicae in ditionibus ipsius persecuturum, quandoquidem ille nollet, vel non posset eum ditionibus suis arcere. Interim hostis, accepto nuncio et de Pucko capto et de Campiductore cum suis copiis adventante, relictis plurimis impedimentis celeriter Amerstinum se contulit, ut inde facilius aut Sluchoviam 1) aut Choiniciam vi vel terrore occupare posset. Dnus vero Campiductor statim etiam Choiniciam venit, cui minus fidebat (nam Sluchovia et arte ac natura et praesidio a Palatino Culmensi 2) imposito, non male erat munita ) ibique dum comperit, hostem Amerstino non se movisse, eo 12 Aprilis copias inopinato admovet, caesis qui in adiacentibus pagis consederant et qui medio ante oppidum milliari excubabant, ex quibus unus duntaxat evasit, qui nisi de adventu Di Campiductoris suos praemonuisset, eodem impetu hostiles copiae oppressae fuissent. Nam aliquot turmas equitum, quas hostes, ut nostros morarentur, praemiserant, nostri partim ceciderunt, partim fugarunt et tergis fugientium ita institerunt, ut si peditatus cum tormentis eo die adfuisset, omnes eorum copiae deletae fuissent. Multi tamen equites et dragones, dum peditum munia alacriter obeunt, magno hostem in suis munitionibus, quas extemporanee fecerant, affecerunt detrimento. Nox proelium diremit, quam et posteram diem obsessis viis, ne hostis fuga evaderet, in equis exercitus noster egit, pedestres copias et tormenta expectando. Haec ubi 15a Aprilis ante vesperum adfuissent, noctu munitionibus circumcirca actis et tormentis dispositis iisque summo mane in oppidum explosis, consternati hostes supplices tractatum de pace a D° Campiductore petierunt. Quem vix tandem, exercitu nostro id aegre ferente et praedam sibi eripi querente, impetrarunt hasque conditiones acceptarunt: la Ut tres Officiales, nempe Obersten Streiff, Obersten Taiffel, Obersten Leuthnanth Kiedritz captivos redderent, quorum salus clementiae S. R. M. relinquenda esset. 2a Ut apparatum totum bellicum, tormenta, sclopeta, pulveres, globos, vexilla, tympana, tubas Commissariis deputatis reddant et trophea ad pedes ipsimet proiiciant. 3a Ut spolia, captivos, nobilium et subditorum Post in Pomeraniam contendit 10. Per Choinicam Amerstini hostes conclusos obsidet Et oppu- gnat et expugnat Sub certis conditioni- bus. 1) Czluchow. 2) Weiher Melchior.

272 Annus 1627. II. Quas hos- tes acce- ptant et exequun- tur. Turmae equitum hostilium erant 14. Turmae peditutn erant 13. S. R. M. bona ablata, equos, pecora etc. Gommissariis restituant statim. 4a Ut equestres milites, qui sponte voluerint, pedestres vero et dragones omnes iuramento se astringant servitiis Regis Poloniae, quibus novi Officiales designabuntur, et stipendia talia, qualia habent, caeteris promittuntur. 5a Qui exercitui S. R. M. annumerari renuerint et in suas regiones reverti voluerint, praestabunt iuramentum, quod per unum annum et sex hebdomadas contra Regem ac Regnum Poloniae arma non sint sumpturi et quod absque mora, relictis propriis curribus, sunt discessuri per designatam sibi viam, in qua transeunda nullas iniurias Regno ac finitimis ditionibus inferent, victu libere sibi concesso contenti. Has omnes conditiones acceptarunt statimque sunt executi, vexillis ad pedes D* Gampiductoris per ipsosmet Ductores proiectis et iuramento pro servitiis S. R. M. facto. Et ex equitibus quidem tantum 250 abierunt in suas regiones, reliqui obsequiis S. R. M. se per iuramentum astrinxerunt. Erant in universum turmae equitum seu corneti quatuordecim et peditum cohortes tredecim. Et quidem Oberster Streiff cum Oberstero Taiffel cum 27 vexillis ad Regem erant missi, nam Oberster Kiedric, Supremus locum tenens, fugitivus, in Pomerania fuit comprehensus postea. Supremus alius locum tenens *) Kolembach, cuius corneti vexillum hahuit pictum leonem ferientem gladio Polonum, cum tali inscriptione: Deus Svecorum et Pomeranorum amicus, Polonorum inimicus. Reliqui turmarum equestrium Praefecti hi erant: Rothmagister Ludovicus Kingae, Capitaneus Bekert, Gohortis Praefectus Pichl, Joannes a Brechweldt, Von Arnim Joannes, Bachardt a Stymbert, Maior Kluczynk, Jacobus Borckstorff, Joannes Gros, Joannes Ghristophorus a Borckstorff. lam peditum Praefecti hi erant: Supremus locum tenens Joannes Fridericus Spar, Maior Bulfft, Capitaneus Ewerdt ab Arnem, Gapitaneus Leopoldus Herre, Gapitaneus Gotfridus ab Arnem, Gapitaneus Valtman Dhanxa, Capitaneus Christophorus Siedlinch, Capitaneus Liber baro a Graudentz, Capitaneus Menck, Supremi locum tenentis Kiedryc cohors, Capitaneus Comes ab Eberstayn, Capitaneus Henricus Hiemcke, Ambrosius Laurentius. Hucusque de victoria Hamerstinensi, quae omnia accepimus ex relatione eiusdem victoriae impresa Varsaviae hoc anno, ultima Aprilis. Eadem 30a Aprilis contigit, post vitam sanctam, sancta mors Alphonsi Rodriguez Coadiutoris Societatis Jesu Maiorcae. 1) erat.

Annus 1627. m Submissa per hune mensem eleaemosyna in pecunia erat florenorum 173. A Palatino Russiae fl. 50. A Mfco Do Jacobo Charzewski fl. 50. A Rmo Do Suffraganeo fl. 10. A Virgine Anna pro piscibus fl. 12. Reliqui ab aliis. Iam ligna, scandulae, triticum hordeum, panes, carnes, vinum, crematum, acetum, ova et alia minutiora per Aprilem nobis data, 259 fl. sunt aestimata. Hoc etiam mense quaedam vetula pauper, nostris vix nota et attorum magis devota, 100 fl. pro calice comparando ad nostrum templum dedit, eam tamen ob causam, quod sibi in eodem templo ordo ac pietas placeret. Funus celebre peragebatur Cracoviae 5a Maii Ducis Christophori de Zbarasz, pro quo in tribus templis nostris, quae Cracoviae habemus, Nostri Sacerdotes funebria Sacra habebant et Fratres coronas recitabant. Quia per tempus Jubilaei, superiori anno a 27a Septembris ad 27am Novembris celebrati, ingenti multitudini, quae convenerat, satisfieri nullo modo poterat, ideo Episcopus Cracoviensis Martinus Szyskowski prorogationem eiusdem Jubilaei ad alios duos menses a Sanctissimo Urbano VIII. petierat et obtinuerat. Ideo a 7a huius mensis Maii ad 7am Julii iterum Jubilaeum indictum et assignatum cum iisdem declarationibus, quae superiori anno erant et cum eorundem trium templorum: Cathedralis, SSorum Petri et Pauli Apostolorum et SSmae Trinitatis visitationibus. Addita etiam erat ob resolvendos casus difficiliores per tempus Jubilaei certa Congregatio, quae singulis septimanis semel vel bis die et hora per schedulam denunciata fiebat. Huic praesidebat ipse IUustrissimus, adscitis: Joanne Foxio Archidiacono, Andrea Lukomski et Sebastiano Nucerino Doctoribus Theologiae, nec non Religiosis: Nicolao Moscinensi Ordinis Praedicatorum, Friderico Szembek Societatis Jesu, Stanislao a Jesu Carmelita discalceato, Alexadro Koslicki Carmelita mitigato aliisque viris piis ac doctis. Ad initium huius Jubilaei celebris erat a praedictis deputatis mota disputatio: An videlicet hoc Jubilaeum pro iis tantum sit prorogatum, qui illud superiori anno consequi non poterant, an vero pro omnibus sive illud fuerint consecuti sive non. Iussus primo loco noster dicere sententiam, tum authoritate Doctorum variorum, tum rationibus probabat, pro omnibus esse prorogatum. Idem sensit Carmelita discalceatus et nonnulli Praelati. Contrariam sententiam tuebatur Doctor Dommicanus cum nonnullis aliis, quod nimirum lllis tantum serviret Jubilaeum, qui anno superiori illud non poterant obtinere. Joannes Foxius Archidiaconus, qui tunc Congregationi loco lllustrissimi Episcopi praefuit, utriusque partis sententias cum eorum fundamentis in scripto sibi dari postulavit et datas ad Episcopum, ut ex iis quam vellet deligeret et confirmaret, misit. Confirmavit Episcopus affirmativam priorem, quam deinde omnes sunt secuti Per totum etiarn Jubilaei tempus quaterni Sacerdotes ex domo S. Bar- Wielewicki IV. 36 Eleaemo- syrm Apri- lis. 12. Funus Du- cis Zba- rascii. Jubilaei hoc anno prorogatio impetrata. Deputati dbcti viri ad resolu- tionem dif- ficihorum. Sententia asserens proroga- tum Jubilaeum etiam illis serviie, qui anno supenori illud habebant, Acceptata ab omni- bus. 13 Nostri in

Annus 1627. templo ar- censi per totum Ju- bilaeum audiunt Confessio- nes. Quarta decisio Romanae Rotae pro nostris scholis. Monaste- rium S. Andreae nostri con- fitentur. Liber hae- reticus de- creto Tri- bunalN publice Lublini exuritur. Senserant id graviter haeretici. Eleaemo- barae quotidie ad templum arcense ob audiendas Confessiones ibant. Accersiti insuper erant septem Patres Tertiani Jaroslavia, qui iisdem audiendis Confessionibus occuparentur, nam sicut anno superiori ita et hoc augendi ob multitudinem poenitentium erant Confessarii. Post tres decisiones factas Romae pro nostris scholis, quia Academici instabant, se ab immemorabili tempore et per consuetudinem privilegium obtentum habere, ut possint aliorum scholas Gracoviae non permittere, ideo iussi erant tale privilegium probare ac ostendere. Sed quia sola tantum assertatione id ab iis, non vero rationibus declarabatur, ideo quarta Decisio pro nostris a Sacra Rota est lata 21a huius mensis 1), in qua ostenditur, Academiam nullum habere privilegium prohibendi scholas illorum, qui potestatem a Summo Pontifice docendi acceperunt. Si enim haberent privilegium, vel esset a Summo Pontifice et iam illi derogavit Pius V., vel a minori aliqua potestate et haec nulla est cotra Pontificem, vel est a consuetudine et haec, quia est contra charitatem et iniqua ac irrationabilis, dum idoneis ad docendum non permittit docere etc, nihil etiam valet. Circa 23am huius mensis, seu circa festa Pentecostes, ob petitionem Abbatissae Monasterii S. Andreae duo Sacerdotes ex nostra domo per 12 dies Confessiones excipiebant Virginum eiusdem monasterii, magna cum satisfactione. Gallicus liber Molini haeretici conversus in Polonicum et impressus opera Samuelis Bolestrasicki Calvinistae, Lublini 28a istius mensis per decretum tribunalitium publice in foro a carnifice est exustus et ex Regno proscriptus. Ipsi etiam Bolestrasicki, ab Achacio Grochowski Episcopo Premisliensi convicto, variae poenae sub infamia erant assignatae. Sub idem tempus eiusdem Tribunalis edicto Synodi haereticorum ex Regno sublatae. Quae omnia in Actis Tribunalitiis extant. Senserant maiorem in modum ista decreta haeretici per totum Regnum et iam direete, iam oblique in variis Regni conventibus ac potissimum post mortem Regis in Comitiis electionis et coronationis acheronta etiam movebant ob ea tollenda multaque iis similia. Nec parum effecerunt, ob suum tantum fervorem et ob Catholicorum tepiditatem. Per mensem Maium accepimus pecuniariae eleaemosynae florenos 166. Ab 1) Exemplar huius decisionis iterum annexum est nostro Manuscripto inter fol. 708 et 709, eodem formate impressum Romae in typographia Camerae apostolicae a. 1527, constans ex duobus foliis, quorum tres paginae sunt typis plenae.

Annus 1627. 275 Episcopo Cracoviensi fl. B5. A quodam fl. 20. A Gonfraternitate Misericordiae fl. 15. A Do Boguslawski fl. 14. A Rmo Do Suffraganeo fl. 10. Reliqui ab aliis. Carnes, pisces, panes, triticum, siligo, hordeum, pultes, casei, butyrum, acetum fl. 94 constiterunt, hoc mense submissa. Adamus Gizycki, qui plurima contra nostros S. Petri Collegii studiosos et contra religionem nostram cum suis malis sociis mala faciebat ac promovebat. in morbo gravi a suis derelictus, nostrum pro Confessione vocavit et per eum ad mortem dispositus, prima Junii vivere desiit. Agnovit gemebundus errorem et veniam cum lachrymis petiit. In festo Corporis Christi gravis erat orta controversia inter Sodalitatem Misericordiae et Compassionis ob praecedentiam in Processione devolutaque res est ad Officialem R. D. Erasmum Kretkowski, qui pro Fraternitate Misericordiae tulit sententiam conformem illi, quam in eodem negocio ante multos annos tulerat Georgius Cardinalis Radivilus, Episcopus Cracoviensis. Paulus senex, horti nostri custos et procurator multo tempore, moriens 14a istius mensis, legavit nostris florenos 300OB, quos a multis annis labore ac industria sua acquisiverat. Venit P. Joannes Lesiewski Varsavia, aula relicta, Cracoviam 22a huius mensis, in domo S. Barbarae mansurus. Advecta est Varsaviam 27a istius mensis imago miraculosa, quam in suburbio Bransbergensi collatam perditi Sveci aliique Gustaviani milites, tanquam Calvinistae, dum ter sclopis per summam impietatem traiecissent, sanguinem copiosum fudisse certis testimoniis constat, quamque Rex cum Regina variisque aliis diligenter hac die considerabat. Hoc mense tantum sacrilegium a perditis baereticis factum probabile est. Edita hac de re post Concio P. Fabiani Bierkovii Doctoris Theologi Dominicani, habita 13a Octobris anni sequentis. Hoc eodem mense pluribus ex hostibus virgo quaedam uno proelio palmam reportavit. Haec ab ancilla vicina in cubiculum impuri amatoris clam illic agentis introducta et inclusa sollicitabatur ad facinus. Obstitit animose procaci iuveni, sed cum vim inferenti resistendo tandem non esset, forte in effigiem Deiparae parieti affixam oculos convertens, opem Sanctissimae Matris voce intensa inclamavit. Opem optima coeli terraeque Regina attulit addiditque vires, quibus nequam homine fortior facta, prius scelestas iuvenis manus reserato cubiculo, postea et oculos evasit et securitati suae deinceps, tali casu edocta, diligentfr prospiciebat. Eleaemosyna pecuniaria huius mensis praeter legatum 300 florenorum Pauli senis, quod non statim erat redditum certas ob causas, erant fl. 246. Ex quartuali Wielicensi fl. 36. Ex venerabili Capitulo fl. 38. A D° Suffraganeo fl. 10. A Da Balcerowa fl. 10. A Virgine Sophia legati fl. 36. A P. Melchiore fl. 12. A P. Starczewski fl. 14, A R. D. Mosiazek fl. 10. Exvenditis rebus nonnullis Pauli senis et aliis fl. 32. A quodam fl. 18. Reliqui ab aliis. In rebus accepimus: vas vini a D° Alagi et varia alia minutiora ab aliis, quae aestimata sunt fl. 126. Invenio a nonnullis annotatum (licet id in libro rationum non inveniatur) sex decades partim trabium, partim aliorum lignorum nobis donatas, quae 170 fl. aestimabantur et quas varii Benefactores contulerunt. syna Maii. 14. Adami Gizycki mors. De praece- dentia contentio sopita. Paulus se- nex nostri horti cu- stos mori- tur et no- bis legat, quod ha- buit. Imago a Svecis sclopis traiecta advehitur Varsa- viam. Virginis unius e- gregia de impuro iu- vene vic- toria. Eleaemosyna Junii.

276 Annus 1627. 15. Finis Jubilaei. Quomodo qui negle- xit Jubi- laeum, in fine pos- sit eum lucrari Solemni- tales ad- hibitae in fine Jubi- laei. 16. Sententia post 4 de- cisiones pro nobis duplex data. Adventus Pis pro- vincialis. Lucas Or- gananus adig tur ad organa pa- randa. Renovatio votorum. PP. Fran- ciscani duos suos incarcerarunt ob re- Impositus finis Jubilaei 7a Julii, cui datum erat initium 7a Maii. Ante eius finem convocaverat R. D. Joannes Foxius, Archidiaconus, omnium Religionum, qui sunt Cracoviae, Superiores cum suis Theologis et in loco Venerabilis Capituli proposuerat illam questionem: An hi, qui vel per suam negligentiam, vel alias ob causas non obtinuerunt Jubilaeum aliqua ratione, non specificata in Bulla, possint illud consequi in fine, etiamsi iam desit tempus adimplendi conditiones requisitas. Conclusum affirmative, quia tali casu possunt illae conditiones post finem impleri, vel a Confessariis in alias mutari. Illud etiam nobis hac sessione honorificum accidit. Cum enim P. Fridericus Szembek in loco consessus post omnes Religiosos sedisset, R. D. Archidiaconus, qui tum in loco Episcopi erat, invitum et reluctantem sibi assidere fecit, eo quod in eiusmodi dubiis solvendis ille esset ab Illustrissimo Episcopo tanquam Commissarius constitutus Timebatur, ne id molestius ferrent alii Religiosi, sed nihil tunc factum. Conclusum autem erat Jubilaeum in templo Cathedrali oratione 40 horarum et tormentorum bellicorum explosione. In templo autem S. Petri solenni nostrorum Processione ac Musica singulari, in aliis vero templis coniuncto et diuturno ommum campanarum pulsu et ex omnibus tam Parochialibus, quam Religiosorurn templis institulis ad templum Cathedrale processionibus. Eadem die 7a Julii Romae post quatuor decisiones pro nostris Cracoviensibus factas, sententia data est contra Universitatem Cracoviensem praedictis decisionihus conformis per Joannem Baptistam Coccinum Rotae Decanum. Et quia ab ea Aeademici appellaverant et novum Judicem delegerant seu Comm ssarium, ideo eodem mense Anno 1629 eadem sententia confirmata a Joanne Queipo Dellano. Utramque hanc sententiam impressam hic apponimus). Veniens R. P. Henricus Pichertus Povincialis Stepocicog octava istius mensis, evocavit ad se P. Stanislaum Krzywokolski, P. Matthaeum Bembum, P. Andream Wąchocium, cum irsque de variis Provinciae rebus contulit. Cum quodam Luca Organario Praefectus templi nostri P. Petrus Kamockicontractumfecerat de reficiendis nostns organis, sed quia a contractu postea resilierat Lucas, ideo ei litem intendere debuit P Kamocki, nam privatim rogatus nihil facere voluit Compulsus ergo est a R. D. Officiali sub poena excommunicationis circa 18am istius mensis ea perficere, de quibus convenerat Ultima huius mensis in festo S. Patris cantatum Sacrum in nostro templo a R. D. Erasmo Kretkowski Officiali et transacta devotio ac solennitas eius diei more consueto. Renovatio insuper Votorum hac ipsa die in sacello domestico expedita. Hoc mense Patres Franciscani, tumultu excitato contra P. Antonium, qui apud illos ante Custodem agebat, et contra Concionatorem, eo quod eos suspectos haberent, ne ad Reformatos Franciscanos ob vitam strictiorem transirent, utrumque in tetrum carcerem coniecerunt in eoque per aliquot hebdomadas de- 1) »Sententiae Sacrae Rotae Romanae, pro Collegio Cracoviensi Societatis Jesu, contra Universitatem studii generalis Gracoviensist, quae duobus foliis constant, impressae Romae a. 1629, annexae sunt hoc loco. Quarum secundae inferius a. a. 1629 nr. 12. Wielewicki mentionem faciet.

Annus 1627. 277 tinuerunt. Nec tam facile eos liberassent, si non Episcopi Martini Szyskowski severae ad eos datae litterae intercesissent. Magnum inde scandalum externorum secutum erat, apud quos tam P. Antonius, quam Goncionator in magna erant opinione et doctrinae et pietatis. Valde etiam id moleste tulerunt varii Praelati, postquam cognovissent. Et quia ex carcere occultissime ad nostros dederant litteras, non defuerunt nostri quantum poterant in eorum liberatione procuranda. Hoc praeterea mense subita morte ex hac vita sublato D° Simone Jasinski illo, qui bona Marcociensia domui probationis vendiderat, ingentes tricas circa eadem bona nostri sunt experti. Uxor enim mortui Chrzastowska haeretica, a cognatis suis et ex seipsa satis contra nos incitata, ius suum in illa bona praetendens, collecta manu variorum militum, Marcocicos est ingressa 6a sequentis mensis et vi omnia occupavit, non mediocriter laeso uno ex nostris P. Floriano Tyminski, qui a porta aulae, penes quam clausam stabat, violenter aperta reiectus est. Obtulerat suam operam ad vim vi repellendam Marchio Myszkowski nostris, quibus ex animo compatiebatur. Sed nostri religiosae modestiae memores ad pacatiora consilia descendere maluerunt. Itaque per P. Valentinum Tarlovium, Pocillatorem Regni Stanislaum Lubomierscium adeunt, afflictionem suam referunt et simul consilium auxiliumque ab eo petunt, imo totum negocium eius favori et prudentiae committunt. Accepit ille rem cordi, patrocinium suum libentissime obtulit et brevi effecit, ut Da Jasinska et Marcocicos reliquerit, certa summa per amicabilem compositonem accepta, et se omni iure ad eadem bona in perpetuum abdicaverit. Eleaemosynae pecuniariae per hunc mensem accepimus florenos 321. Ab Episcopo Posnaniensi Mathia Lubinski fl. 100. A Da Olbrichtowa fl. 50. Post mortem Di Amandae fl. 24 A quodam per P. Wagrowski fl. 20. A variis in fine Jubilaei fl. 24. A Do Suffraganeo fl. 10. A D° Stanislao Rab fl. 13. Reliqui ab aliis. lam ligna, frumentum, vinum, carnes, lacticinia, pisces aliaque minutiora fl. 166 consiterunt, nam ea, quae ipse Episcopus Posnaniensis praedictus in rebus dederat, fl. centum constabant. In templo SSmae Trinitatis Carmelita discalceatus Prior S. Michaelis in concione plurimis, tacite quidem, 4a Augusti in festo S. Dominici nostros perstringebat, ita tamen, ut omnes ea quae dicebat contra nos dicta adverterent. Dissimulanda censuerunt nostri haec omnia. P. Joannes Lesiewski ex aede S. Barbarae ad Collegium S. Petri 6a huius mensis transiit et ibidem ViceRectorem agere coepit, P. Friderico Szembek ad pristinam in domo S. Barbarae commorationem redeunte. Martinus Szyskowski Cracoviensis et Boguslaus Radoszewski Boxa Kiioviensis Episcopi, Commissarii Regii ratione compositionis pacificae inter Academiam Cracoviensem et nostros, cum nihil apud Academicos efficere potuissent, iuxta ea quae superiori anno in Julio sunt annotata, transactionis huius publicam relationem fecerunt 13a istius mensis Kieleciis, cum propriis subscriptionibus et sigillorum ap- formatio- nem. Liberan- tur ad in- stantiam Episcopi. 17. Mortuo D° Jasinski, uxor eius bona Mar- cociensia invadit violenter. Suscipit nostri patrocinium Da Lubomierski et rem componit. Eleaemosyna Julii. Carmelita discalceatus nostros perstringit pro con- cione. P. Lesiew- ski fit ViceRectorS.Petri. Relatio Commissionis per Episcopos, impeditae ab Academicis.

278 Annus 1627. 18. Acadomici tecta S. Petri Col- legii con- cutiunt. Novus Procurator Provinciae et Mi- nister. Novus Nuncius Apostoli- cus San- ctacrucius hortatur Academi- cos fru- stra. Accipit protessum nostri ne- gocii. Academici Prosowicis cum no- stris hosti- bus haec conantur: 1m 2m 3m positionibus, ut videlicet omnibus manifeste constaret, Academicos in causa fuisse, ne res ista pacifice transigeretur. Ponitur haec transactio ad verbum in libello Gratis a fol. 339. Academici postquam a suis cognovissent sententiam pro nobis Romae latam, odio contra nos maiori exarserunt et ex iis illi, qui in Contubernio Juristarum degunt, 16a huius mensis facto initio per aliquot post dies lapidibus ac ruderibus tecta Collegii Sancti Petri concutiebant et varios nostros, dum illis essent obvii, ingentibus convitiis exagitabant. In locum ac in officium Pis Nicolai Szelski 26a istius mensis successit P. Joannes Borszynski ac munus Procuratoris Provinciae obire coepit, sicut eadem die P1 Andreae Kanski successit in officio Ministri P. Gaspar Krzizanius. Sub idem tempus Joanni Baptistae Lancelloto in munere Nuncii Apostolici per hoc Regnum successit Antonius Marchio Sanctacrucius Archiepiscopus Seleuciensis 1). Hic postquam in Regnum venisset et intellexisset Academicos velle, ut negocium, quod iam cum nostris Romae agitare pridem coeperant, per forum saeculare in Comitiis Generalibus terminaretur, gravissimas ad eos 23a huius mensis litteras dat, quibus eos ab ea re dehortabatur. Vide eas positas in libello Gratis fol. 392. Sed eas illi nihil curarunt et tam in particularibus, quam in generalibus Regni conventibus mirabilia contra nostras scholas efficere conarentur2), licet non eo successu, quem optabant, ut infra patebit.— Idem Sancticrucius (sic) et modum unionis scholarum nostrarum cum Academia, quem optabamus, et totum nostri negocii processum 27a huius a P. Friderico Szernbeco accepit in scripto, utrumque enim ab eo vehementer postulabat. In Comitiolis Prosovicensibus, quae circa finem Augusti peragebantur, Borovius Academicus contra nostros perorabat conniventibus multis, qui intererant, Regni Proceribus et articulos illos statuere volentibus : Ut privilegium Serenissimi de domibus vicinis coemendis aliisque necessariis pro Collegio S. Petri irritum foret. Ut Nuncii apud Legatum Pontificium, ne nostri Cracoviae docerent, efficerent. Ut nomine Nobilitatis ad Pontificem Maximum de prohibitione docendi nostris facienda scriberetur. Verum tum Rus D. Thomas Oborski Suffraganeus, tum R. D. Erasmus Kretkowski Officialis, qui 1) Santacroce munere hoc fungebatur a. a. 1627—1630. 2) conabantur.

Annus 1627. 279 nomine Episcopi Cracoviensis conventui intererant, istis reclamarant et Academicos graviter reprehenderant, quod negocium in rota Romana agitari coeptum huc in forum incompetens introduxerint. Adiuvit hos non parum Castellanus Oswiecimensis Ds Zborowski et alii non pauci ex equestri ordine. Imo haeretici, qui intererant, asserebant convenientius esse, ut nostri potius doceant Cracoviae quam Academici, ob summam, quam in suis studiosis vel fovent, vel permittunt, petulantiam impudentiamque. Sparserant etiam tunc Academici per varia Regni Comitiola Minoris Poloniae, nostros solo privilegio S. Regiae Maiestatis innixos aperuisse scholas Cracoviae, ut nos videlicet in odium inducerent. Nolebant advertere, aliud esse accipere potestatem docendi, cuius vigore scholae Catholicae aperiuntur, haec enim cum sit spiritualis et terminos Politicae potestatis excedat, a Rege dari non potest; aliud autem, potestate hac a Sede Apostolica obtenta, petere a Rege, ut usum huius potestatis sine impedimento et cum eius patrocinio exercere possemus. Et hoc a Rege obtinuimus, cum non excedat terminos eius potestatis sitque unum ex Regalibus. Pecuniae pro eleaemosyna hoc mense accepimus florenos 238. A Virgine Anna fl. 100. Legati a D° Lang fl. 50. Ab Episcopo Gracoviensi fl. 25. A Do Suffraganeo fl. 10. A Parocho Szecignievensi fl. 10. A D° Martino fl. 10. Reliqui ab aliis. Garnes, lacticinia, vinum, acetum, pisces, tela, vitra et alia minutiora fl. 78 computata sunt. Impudentes Academici, dum in aula Collegii S. Petri initio Septembris Joannes Chomentowski pro felici studiorum exordio peroraret, praesentibus Rmo D. Thoma Oborski Suffraganeo, R. Erasmo Kretkowski Officiali, R. D. Garwaski 1) cum aliis, supervenerunt plurimi ductore quodam ,Przeręmbski et sub fenestris aulae, uno tibias inflante, saltus cum insanis vociferationibus exercebant. Quod quidem omnibus, qui transibant, improbanttbus statim finem habuit, illi tamen gloriabantur, quod nostri orationem aliquomodo impediverint. Sub idem tempus, sicut et circa finem superioris mensis, multi Academici ductore Kopyciriski et quodam Clerico ex schola Bmae Virginis, hortum domus S. Barbarae invadebant fractis sepibus et fructus nondum maturos excutiebant ac rapiebant fere omnes eosque, qui ad custodiam horti erant relicti manu armata aggredieban- Reclama- tur illis a variis. 19. Quid Rex possit aut non possit in scholis. Eleaemo- syna Au- gusti. Orationem pro initio studiorum Academici tibiis et saltibus turbant. Academi- ci, fractis sepibus, hortum nostrum invadunt et spoliant. 1) Ganonicus cathedralis cracoviensis.

Annus 1627. Revisores damno- rum irrito conatu mittuntur. 20. Adventus Pis Provincialis. Exceptio Di Rako- cii. Picturae Culmensis Bi Sta- nislai oc- casio Danielis Bonikowski visio Ante An- nos 4, Per 5 no- ras, In qua post para- dysum, Deum Patrem indignantem et scelera punire volentem vi- dit Et Chri- stum, Bea- tam Virgi- nem Pro omni- bus mter- cedentes. tur. Id intelligens Admodum R. D. Kretkowski, Officialis, retulit 11s huius mensis ad Venerabile Gapitulum Cracoviense. Unde Jacobus Naiman apud suum Germanum, qui tunc Academiae Rectorem agebat, effecit, ut tres Professores Academici ab eo mitterentur ad hortum nostrum, qui damna in fructibus et sepibus facta reviderent. Sed id nobis nihil profuit, nam et restitutio damnorum nulla facta te ex invasoribus nulla iustitia administrata. Imo Rector Academiae, dum de tantis damnis ad illum esset relatum, illud dixisse fertur: Etiam mihi a studiosis damna inferuntur et si Patres ea nolunt habere, non doceant. Quasi vero Patres S. Barbarae ad Collegium pertineant, quibus talia damna inferuntur. Venit R. P. Provincialis Cracoviam 20a istius mensis et visitationem instituit domus ac templi. — Sub idem tempus D. Paulus Rakoci, ex Hungaria Czestochoviam ad Aedem Bmae Virginis pergens, divertit Cracoviam domique nostrae prandio est exceptus. Versabatur per Septembrem mensem in Prussia P. Fridericus Szembek ob certa negocia et dum venit Culmam, in templo Patrum Franciscanorum ingressus Sacrarium incidit in imaginem ibidem ab aliquot annis affixam, in qua praeter alios B. Stanisiaus Kostka inter novem sustentantes Angelos aeterno Patri supplex cernebatur. Huius rei mysterium exquirente nostro, loci praeses autori imaginis relationem iniunxit. Is erat Daniel Bonikowski, Ordinis S. Francisci Fratrum Minorum conventualium laicus et idiota ex districtu Plocensi in Starekosiny oriundus, qui visionem suam, quam adhuc saecularis habuit, fuse retulit, cuius authenticum P. Nicolaus Oborski, rerum ad Canonisationem B. Stanislai spectautiam curam gerens, iam ante acceperat Succus rei est: Torunii agebat praedictus Daniel adhuc saecularis anno 1623, frequentibus tum de Deo tum de Bma Virgine cogitationibus mentem pascens, nihil tamen de B. Stanislao cogitans. Sic occupato nocte quadam quinque horarum quies extasi persimilis accidit. Erat in prato floribus odoriferis pulcherrime convestito. Ver amoendssimum oculis et iucundissima tempe blandiebantur. Palatium ille Paradysus peramplum habebat, magna vi hominum ingenti laetitia triumphantium refertum, quibuscum ipse sibi, versari, gaudere, triumphare videbatur. Cum ecce sereno coelo locus a meridie splendidissimus et amplissimus quadrata figura patuit, unde Pater aeternus, summa verendus Maiestate, vultu sereno obtulit sese. Neque tamen diu benigna fronte Patris aeterni frui licuit. Vertitur in indiguationem benignitas, lenitas in furorem, sublata dextera angelis annuit, descenderent in terras, scelera hominum meritis poenis castigarent et igne ferro orbem depopularentur. Audiit haec misericordiae Mater et ad Filium suum Jesum: »Vides — iuquit — periculum et imminens orbi exitium ? At quorsum haec vulnera tua, de quibus copiosissima profluxere sanguinis fluenta? Per ergo hunc tuum innoxium cruorem et per haec etiam materna ubera, precor et obtestor, intercede paterno furori, eripe genus humanum poenae; nec enim desunt etiamnum probi homines, qui nos debitis honoribus prosequuntur«.

Annus 1627. 281 Valuit supplicatio Virginis et statim filius Aeternum Patrem placare coepit. Quod dum fit, Virgo Sanctissima ad B. Nostrum Stanislaum a tergo Divinae Maiestatis, atque si unus e cubiculariis intimis esset, conversa; »Serve, ait, sponsi mei, quin Dominum tuum pro fratribus tuis aliisque caste pieque viventibus adeoque etiam pro toto cordis obdurati hominum genere precarisc? Nec mora descendere super nube quadam visus B. Adolescens et provolvi ante Divinam Maiestatem infra pedes Christi, sustentantibus ex imperio divino novem Angelis, quaternis a dextra sinistraque, uno ad genua. Porrexit Virgo SSma precarios globulos, in quibus, ut olim dum vita maneret, gratissimum superis implorationum pensum decurreret. Et flexere tandem Christi, Bmae Virginis Beatique Stanislai vota divinam severitatem ac illud responsum non mediocrem fiduciae causam obtinuerunt: «Dabo tuis, fili mi, tuisque sponsa mea hisque serve mi supplicationibus iramque meam severam, si homines a suis resipuerint sceleribus, continebo. Puniam tamen eos in misericordia, quo se poenas commeruisse intelligant». Ut audita vox Misericordiae, statim a duodecim nubibusltotidem Angeli, duas in partes veluti choros divisi, prodierunt variis musicis instrumentis psalmum »Laudate Dominum omnes gentes« admirabili suavitate decantarunt. Hucusque praedicta visio, qua Daniel hic commotus et colorem vestium Christi subcinericium D. Francisci Familiae usitatum, incitatum nomen dedit eidem Ordini, in quo etiam nunc singularis virtutis omnibus est exemplum. Haec omnia sibi ostensa, aliquoties sancte affirmavit et curavit eandem apparitionem eleganti pictura exprimere. Tractatus de pace cum Gustavo per hunc mensem fiebant in Prussia, sed nullo operae praecio, homine astutissimo semper nostros ludificante. Pro D° Joanne Popowski, pie defuncto, omnes nostri funebres exequias in templo S. Barbarae expediverunt circa finem istius mensis. Florenos 163 in pecunia pro eleaemosyna per Septembrem accepimus. A D° Formankowicz fl. 50. A Do Wisemberg fl. 38. A Da Cehina fl. 25. A Rmo D° Suffraganeo fl. 10. A Mfco D° Karnkowski fl. 10. Reliqui ab aliis. Res submissae, nempe carnes, panes, vinum, fructus varii constiterunt fl. 40. Illmus Ds Melchior Alaghy Comes de Behony, Partium Superiorum Regni Hungariae Generalis Judex, Curiae Consiliarius et Cubicularius S. Cesareae ac Regiae Maiestatis nec non Comitatus Zemplinensis Comes, praesente R. P. Provinciali prima Octobris cum aliquot suis domi nostrae prandio est exceptus. Inter varia benevolentiae signa, quae nobis declaravit, erat etiam eius pollicitatio de vini decem vasis quotannis, durante eius vita Domui Sanctae Barbarae mittendis pro eleaemosyna. An huic poliicitationi satisfecerit postea, vel quamdiu supervixerit, non satis constat. Circa initium huius mensis P. Joannes Liesiewski ex Collegio S. Petri Varsaviam profectus erat ob negocia illius Collegii contra Academicos in Comitiis Regni Generalibus (quibus hoc mense datum erat initium) promovenda et defendenda. Substitutus in eius locum ad aliquod tempus erat P. Andreas Vachocius in Collegio praedicto. Wielewicki IV. 36 21. Ac simili- ter B. Sta- nislaum, Qui sup- plex su- stentanti- bus Ange- lis praeca- batur. Placatus Deus Pa- ter. Decantant Angeli Di- vinas iau- des. Confirma- tur haec visio. Gustavus nostros lu- dificat. Exequie pro D° Popowski. Eleaemo- syna Septembris. Ds Alaghi excipitur a nostris. 22. Discessus Varsavien- sis Pis Liesiew- ski.

Annus 1627. Redditu suo ex Prussia P. Szembek confutat rumores de se sparsos. Liber Po- lonicus contra Gratis Pia Szembek. Cur pro- prium no- men non posuerit. Contra Brzoscium est direc- tus. Eius 3 partes: 1a 2a 3a Pupugit A- cademi- cos. 23. Multis valde probatur, ex qui- Absoluta Visitatione Domus S. Barbarae R. P. Provincialis 11a istius mensis ad visitandam domum Probationis se contulit. Reversus ex Prussia P. Fridericus Szembek Cracoviam 16a huius mensis eo ipso suo reditu multarum calumniarum et falsitatum Academicos convicit. Quia enim fere per duos menses domo abfuerat, sparserant Academici apud plurimos, eum ideo Gracovia ablegatum, ne amplius Academiam turbet et quod ipsis Patribus Societatis esset intolerabilis. Ita vero id creditum erat a multis, ut etiam D8 Joannes Zebrzydowski Ensifer in Comitiolis Prosovicensibus, superiori mense celebratis, palam idem affirmare non dubitaverit. Sed tanta falsitas adventu Patris evanuit. Prodiit hoc mense Posnaniae impressus liber Polonieus tali titulo: Gratis Plebanski gratis wycwiczony w Jezuickich szkolach mędrszym niz przyszedl do domu się wracający. To jest Respons na dyskurs Plebanski o Collegium Jezuickim Krakowskim, Gratis nazwany y na dwa inne tegosz autora w teyze materiey. Author huius libri erat P. Fridericus Szembek, qui tamen ob certas causas, quas hoc tempus suggerebat, expressum suum nomen non posuerat, sed sub nomine Josephi Pieknorzecki consciis Superioribus eum in lucem ediderat. Displicuit non parum hoc fictum nomen et externis et nostris, qui convenientius fore arbitrabantur, si nomen proprium et cognomen positum fuisset. Directus porro liber hic erat contra famosum Joannis Brzoscii libellum inscriptum Gratis, cuius anno 1625 in Octobri mentionem fecimus (ideoque similis titulus Gratis illi datus) et in tres partes divisus. In la vanissimae Brzoscii obiectiones contra scholas nostras Gracovienses dissolvuntur. In 2a ostenditur, nulla privilegia Academiae scholas nostras prohibere. In 3a et crimen falsi, quod nostris Brzoscius impudentissime imponebat, et plurima alia contra nos false dicta ostenduntur, ac simul quatuor deeisiones pro nostris Sacrae Rotae cum primo decreto, variae litterae Regiae, Nunciorum Apostolicorum, Episcoporum, Praelatorum adducuntur ingentiaque Academicorum mendacia manifeste declarantur. Pupugit ea res Academicos, qui in suis impudentissimis pasquillis triumphantes, nullum a nostris responsum dandum arbitrabantur et iactitabant quidem se statim librum hunc confutaturos, sed nullus hactenus id fecit, etiamsi non pauci postea ab illis contra nostros libri sint scripti. Multi porro Senatores tam Ecclesiastici, quam saeculares sicut et alii Praelati Religiosique avidissime hunc librum legebant et satis laudare non poterant. Apud nostros etiam per Gollegia ad mensam

Annus 1627. 283 in variis locis legebatur, ut nostri causam, quam Academici tot falsitatibus intricatam reddebant, extricatam et manifestam agnoscerent. Certe Joannes Wężyk, Episcopus Posnaniensis et iam tunc Nominatus Archiepiscopus Gnesnensis, cum ei hic liber adhuc scriptus Ciążyni per Joannem Wielewicki Rectorem Collegii Posnaniensis fuisset oblatus, toto diligenter lecto, a solida refutatione, rerum varietate et eruditione eum plurimum laudavit et libentissime, ut imprimeretur, concessit. Andreas similiter Lipski, Episcopus Cuiaviensis, asserebat, se eius libri lectione satiari non posse eumque mirifice laudavit. Jacobus Maximilianus Fredro, Venator Leopoliensis et Regius Secretarius, postulans hunc librum a P. Szembek, postulationis illam causam attulit, quod eum in tota aula Regia Episcopus Cuiaviensis canonizaverit. Christophorus Slowikowski Consularis Cracoviensis, libro hoc lecto, aiebat Patres Societatis nihil utilius in rem suam edere potuisse. Mitto plurimos alios Nobiles, Parochos ceterosque, qui sibi hoc libro apertos oculos in tot, quae nostris falso imponebantur, affirmabant. Unum addo Arrianum Dm Cichocki, qui hoc libro lecto, ita Pi Szembek significare voluit: »Si ita evidenter solveretis argumenta Arrianismi, sicut solvistis argumenta Academicorum, statim essem Catholicus«. Non advertit miser homo, longe clarius et antiquorum et novorum Arrianorum pridem solutas nugas, si obstinatio communis omnibus haereticis non impediret. Haec ideo adduxi, quia non pauci ex nostris eum librum improbabant et supprimendum censebant, imo nonnulli coram externis impudenter ac falso referebant, eum ipsis nostris Superioribus non probatum; id enim aliqui Ordinis Senatorii P1 Szembek obieeerunt. Sed commune malum est, ut nulli magis libros nostrorum persequantur, quam ipsi nostri, quod utinam non tam frequenter experiamur. Certum autem est P. Friderico Szembek iniunctum fuisse a P. Matthaeo Bembo, dum post mortem Pis Tyszkiewicz munus ViceProvincialis obiret, ut hunc lihrum scriberet, deinde Censores eiusdem hbri fuisse P. Matthaeum Bembum, P. Joannem Wielewicki, P. Joannem Roguski et P. Simonem Perovium, nec facultas istius libri imprimendi ab aliis Superioribus erat revocata, sed approbata. Vide quae diximus anno 1625, 24a Novembris de assignato P. Szembek ad respondendum Brzoscio. Tam tarde autem liber hic fuit a P. Szembek editus, quia et decisiones et decretum Roma expectabantur, sine quibus non vi- bus aliqui numeran- tur: 1us 3us 4us 5us Nostris quibus- dam non probaba- tur. Iussus erat P. Szem- bek hunc librum scribere. debatur imprimendus.

Annus 1627. 24. Alter liber Polonicus Pis Bembi. Quae in eo conti- nebantur. Sparsus per Re- gnum. Hostes no- stri duo religiosi mortui. Nicolaus Carmelita discalcea- tus. Qui sti- gmata fic- ta habuit. Et Koczanovius Bernardinus. 25. Discessus R. P. Pro- vincialis. Eleaemo- syna Octo- bris. B. Caroli officium. Oratio 40 horarum. Hoc eodem mense prodiit alter, Polonicus etiam liber, suppresso nomine, authore P. Matthaeo Bembo, talem habens titulum: Obrona Collegium Krakowskiego Patrum Societatis Jesu Stanom Koronnym na Seimie walnym Warszawskim Anno Domini 1627 Zgromadzonym do uważenia podana. Impressus erat Varsaviae, nam Gracoviae ob Academicos nulla scripta nostrorum audebant typographi imprimere. In hoc autem imprimis ostendebatur Societatem posse Cracoviae docere idque nullum ius Regni prohibere. Deinde Academicos Romae nihil contra id ostendere potuisse. Ad haec producebantur causae ex ipsis decisionibus Rotae Romanae, ob quas expedit, ut Societas Cracoviae doceat et postea ipsamet pro nobis facta sententia. Denique obiectiones, quas Academici facere poterant, breviter dissolvebantur. Sparsus hic liber et in Comitiis publice, quia sub tempus eorum erat editus, et per totum fere Regnum miram satisfactionem omnibus adferebat in iis omnibus, quae ad nostrum negocium cum Academicis pertinebant. Quid autem ad eum iuratus noster hostis Jacobus Naiman responderit, patebit sequenti anno. Mortui circa hoc tempus duo magni nostri hostes iique religiosi, Nicolaus a Jesu Maria Carmelita discalceatus, de cuius libro Apologiae perfectionis aliqua initio Januarii anni huius diximus. Tanto gravius iste nostros persequebatur, quanto maiorem externam praeferebat sanctitatem. Sparsum erat de illo, quod stigmatibus nominis Jesu et Mariae fuerit insignitus. Sed R. D. Erasmus Kretkowski, Officialis, pro officio suo dum cum chirurgis cadaver intueretur, deprehendit eum adolescentem curasse sibi haec nomina, more in Germania recepto, in balneo per chirurgum incidi, quae certa pinguedine illita nunquam exterminari solent. Alter erat Bernardinus Koczanovius Lector, qui tam scriptis, quam colloquiis privatis et publicis nostros perstringere non cessabat nec superiores eum, ut abstineret, graviter monentes curabat. His adiungi potest Adamus Gizycki saecularis, de quo initio Junii diximus, qui tamen ante mortem errorem gemebundus agnoverat; quod utrum fecerint praedicti religiosi, non constat. Ad finem huius mensis discessit Cracovia R. P. Provincialis, relictis pro novo Praeposito domus Professae P. Joanne Liesiewski penes Pm Krzywokolski patentibus a R. P. Nostro missis. Eleaemosyna buius mensis in pecunia erat florenorum 122. A D° Szczepanowski fl. 30. A fraternitate Misericordiae fl. 15. A Rmo Do Suffraganeo fl. 10. A Do Rab fl. 13. A Virgine Sophia fl. 11. A variis per D. Wagrowski fl. 19. Reliqui ab aliis. Carnes, panes, lacticinia, ova constiterunt fl. 16. Festum S. Caroli Borhomei hoc anno in rubricas huius dioecesis relatum erat cum officio semiduplici, sed postea sequentibus annis id non continuabatur. Sexta et septima Novembris erat in templo nostro quadraginta horarum supplicatio pro felici successu Comitiorum Regni. Summum Sacrum habuit Rmus D. Suffraganeus Cracoviensis Thomas Oborski, qui etiam conclusit Orationem,

Annus 1627. 285 magna hominum frequentia ac devotione. Noctu nostri per horas assignatas orabant, succedentes sibi. Toto vero tempore Comitiorum fiebant orationes per varia templa distributae, apud nos vero diebus Sabbathi. Mfcus D. Joannes Szydłowski venerat 8a huius mensis ad nos et depositum, quod domi nostrae habebat, volebat accipere; sed ille, qui tum in loco superioris erat, nempe P. BMdericus Szembek, ob absentiam Superioris, tum ob summam 60 millium Collegio S. Petri a praedicto Dno inscriptam, cum illa conditione »Si uxorem non duxisset«, non permisit id. Pessimam in partem id accepit Ds Szydtowski et gravissime nobis offensus, coram officio Castrensi traducere nostros constituit miseratque ad nos Rmum rj. Thomam Oborski Suffiraganeum et R. Dm Garlinski Canonicos, expostulatum. Redeunte ergo P. Krzywokolski, post consultationem ea de re factam, redditum illi est depositum, cum obligatione illius summae, quae evanuit eo brevi uxorem ducente. Mansit nihilominus a nobis alienatus et eleaemosynam, quam ordinariam domui quolibet mense dabat, dare desiit eamque ad PP. Carmelitas discalceatos transtulit. Dolebant multi ex nostris ita eum aspere initio expeditum, cum nullo negocio baec res suaviter transigi potuisset et facile ad id adductus fuisset alio modo, ut tantisper adventum Superioris expectare vellet. Girca finem huius mensis finis Comitiis Generalibus Regni Varsaviae fuit impositus in iisque potissimum actum de prosequendo et continuando bello contra Gustavum in Prussia et non pauca circa id constituta. In iisdem Comitiis cum omnem lapidem movissent Borovius Rector Academiae et Brzoscius, ut nostras scholas Cracoviae impedire possent, nihil pulice vel apud Senatum vel apud Nuncios effecerunt; privatim tamen a quibusdam Nunciis emendicaverunt subscriptiones litteris ad Pontificem, in quibus petebant, ut decretum pro nobis iam datum irritum fieret. Et iterum in conventu Prosovicensi, in quo rationem reddebant Nuncii eorum, quae in Comitiis generalibus peracta sunt, a variis nobilibus similes subscriptiones petebant easque a quibusdam obtinuerunt. Di Joannis Szydlowski, Ob deposi- tum non statim red- ditum, Gravis contra nos offensio Et eleae- mosynae, quam da- bat, sub- tractio. 26. Quae Academici in Comitiis contra nostras scholas machi- nantur. Sexaginta tres florenos in pecunia hoc mense pro eleaemosyna accepimus. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 25. A Suffraganeo fl. 10. A P. Ravensi fl. 10. Reliqui ab aliis. Res submissae ut tritici metretae 13, siliginis metretae 10, hordei metretae 7, carnes variae, pisces, rapae, caules, casei, panes, vinum, aestimata sunt fl. 116. Solennitas S. Francisci Xaverii 2a Decembris et 4a S. Barbarae consueta hominum frequentia ac devotione transacta. Et quidem in festo S. Barbarae Summum Sacrum a Rmo D° Suffraganeo, Rorate vero a R. D° Sarnowski sunt decantata. Postquam 7a huius mensis Varsavia P. Joannes Liesiewski rediisset, rebus pro quibus iverat non male confectis, redditae sunj; illi sequenti die Paten- Eleaemosyna Novembris. S. Francisci et S. Barbarae solennitas. P. Lesiewski fit

Annus 1627. Praeposi- tus S. Bar- barae. Eleaernosyna Decembris. 27. Eleaemosyna tem- pli. Haeretici conversi. Sacellum praesenta- tionis Bmae Vir- ginis in domo Dae Czeska. tes litterae Ataodum Rndi Patris Nostri Generalis, 28a Octobris Roma datae, quibus Praepositus Domus S. Barbarae renunclabatur et eadem die munus hoc obire coepit. Eleaemosyna traius mensis in pecunia erat florenorum 394 A Serenissimo Rege fl. 100. Ex legato R. D. Szypowski Canonici Cracoviensis fl. 166. A Rmo D° Suffraganeo fl. 20. A Rdo D° Archipresbytero fl 19 A P. Liesiewski fl. 24. AR. Do Bobola Canonico Cracoviensi fl. 12. A quibusdam ignotis fl. 11. Reliqui ab aliis. lam vasa tria vini a D° Paulo Rakoci missa et unum vas a Da Forgacowa, aromata a D° Mazurkowic, siliginis metretae tres et faordei aliae tres, similiter tres ciceris, tunna salis, carnes variae, panes et alia minutiora aestimata sunt fl. 269. Iara templi annua eleaemosyna in pecunia erat fl. 1026. Calix praeterea argenteus deauratus cum patina a Da Pipanowa, contineus marcas 4. Ab una Casimiriensi femina, cuius eleaemosynae in Aprili fecimus mentionem, alius calix cum patina, similiter quatuor marcarum. Duo mappae auro et serico pictae, 2 tobaliae, 2 superpellicea, casula viridis serici, argentca tabula unius marcae etc. plusquam 300 florenis constiterunt. Ex iis, quae ad certum anni tempus vel mensis diem referri non poterant, erant inprimis varii haeretici conversi, sed per errorem non sunt notati, vel scripta de iis perierant. Uuius tantum schedula inventa, cuius opera sex haeretici ad fidem Catholicam et unus Schismaticus ad obedientiam Christi Vicarii sunt adducti nec pauci nuitantes in fide confirmati. Plurimi talos sine dubio erant et occasione Jubilaei, iterum hoc anno per duos menses durantis et occasione missionum cum Rmo D° Suffraganeo aliarumque, non sine maximo fructu animarum, sed ex scriptis de illis non constat. Cum domum pro virginibus orphanis Mfca D. Sophia Czeska sufficienter acco modasset, petierat hoc anno ab Episcopo, ut eam approbaret. Misit igitur Episcopus R. Dm Kretkowski Officialem et R. D. Lubinski Caraonicos, qui domum praedictam diligenter lustrarent et ad se fideliter de ommibus referrent, quod exacte ab iis est factum. Approbavit igitur domum Episcopus et ut coeptum opus in ea promoveretur, permisit, sacelli similiter domestici sub titulo Praesentationis Bmae Virginis, quod optabant, usum concessit, et in eo primum Sacrum R. D. Kretkowski Officialis solenni ceremonia Deo obtulit. I. Numerus Annus Domini 1628. Matio Vitellesco Societatis Jesu Praeposito Generali, Porapilio Lambertengo Provinciae Poloniae Visitatore, Henrico Picherto Polonicae Frovinciae Provinciali, Joanne Liesiowski Domus Professae S, Bar- barae Praeposito. Viginti octo ex nostris in domo S. Barbarae per istum annum morabantur. Sacerdotes 17, Coadiutores novem, Novitii scholastici duo.

Annus 1628. 287 In solennitate Dominicae Circumcisionis consueta ad Sacramenta Poenitentiae et Eucharistiae frequentia. Gecinit Summum Sacrum et secundas Vesperas Rmus D. Suffraganeus Thomas Oborski idemque cum nonnullis Praelatis nobiscum est prausus. Dna Agnes Skopkowna vidua 7a huius mensis. deposuit apud nos fl. 200 ea conditione, ut si illis ante mortem indiguerit, posset eosdem repetere, si autem mortua fuerit, ut domui S. Barbarae cederent. Eadem die venerat domum nostram unus Religiosus Monasterii Chebdoviensis Ordinis Praemonstratensis exercitiaque Spiritualia S. Patris Nostri est aggressus et ea quindecim ferediebus, nonsinemagno spirituali fructu continuavit. Undeeima istius rhensis insolentes ac impudentes Academici, impulsu nonnullorum Baccalaureorum et contubemii Hierusalem alumnoTum, ex quibus plurimi nostri antea erant discipuli, dignum consuetae impudentiae suae facinus sunt aggressi et perfecerunt. Liber P. Friderici Szembek contra Pasquinum Brzoscii, anno superiore editus, a variis legebatur avide et mirum in modum probabatiir, ob evidenter confutatas ineptias, tam Brzoscii, quam aliorum Academicorum. Academici igitur, quos agnita veritate praeconceptas de nostris opiniones deponere conveniens erat, odio veritatis perciti, inter se concludunt, ut liber Pis Friderici Szembek publice in foro exureretur et pro hac re conventum maiorem nobilitatis ac diem fori expectabant. (Dederat non paucam occasionem tantae audaciae Carmelita discalceatus, in festo S. Stephani non pauca imprudenter contra hunc librum locutus). Advocant autem carnificem eumque cremato exceptum, omnibus modis inducere ad exustionem praedicti libri contendunt. Nullo modo se id posse ,facere sine scitu Magistratus ille dixit, post plurimas tamen instantias unum ex suis sociis (quod tamen nullo modo facere debuit) concessit. Praedicta igitur die 11* Januarii, quae in feriam tertiam infra octavas Epiphaniae inciderat, circa horam 17am 1), egressis ex classibus Studiosis et in fine publicarum lectionum, tali apparatu alumni contubernii Hierusalem ex platea S. Annae procedebant. Tubicen inprimis antecedebat, inflans tubam, hunc comitabatur socius carnificis, portans perticam, chartis in summitate et variis philuris obvolutam sexternionibusque, sive illi ex libro Pis Szembek fuerint sive non. Sequebatur magna turba Studiosorum, quorum agmen dirigebant Gawlowic clericali veste, Radlic Lovicensis, Baccalaureus Vieiski, Gosmigiel Leopoliensis, Tomaszewski et alii non sine maximis vociferationibus, quibus indicabant li- Nostro- rum. Festum circumci- sionis. Depositum Agnaetis Skopko- wnae. Praemonstraten- sius unus exercitia peragit. 2. Academici librum Pis Szembek Publice exurere costitue- runt. Advocant Carnifi- cem Et cum eius socio Ex contu- bernio Hierusa- lem Cum tubi- cine et cum voci- ferationi- bus pro- cedunt 1) Quartam post meridiem.

Ad columnam Proclama- tionem in- stituunt. 3. Exurunt. Prospi- ciente e fenestra D° Lubomierski. Tunna etiam picea accensa et dissecta sarcasmos instituunt. Rector Academiae prae se tulit, id sibi molestum, sed forsan ficte. 288 Annus 1628. brum Jesuitarum Gratis dictum ignibus absumendum esse. Directa infamis processio ad saxeam columnam fustugationis, ad quam cum perventum esset, iussus eius gradus conscendere praedictus socius carnificis et proclamare, praeeunte uno ex studiosis, hoc modo: Wiadomo czynię ze się pali ksiąska od Jesuitow wydana przeciwko Academiey. Cumque ad illa verba venisset: przeciwko Academiey, eloqui ea non potuit, etiamsi sexies fere illi suggererentur. Et sic aliquid aliud balbutiens clamavit: Czynie co muszę. Addunt alii, studiosos circulis ferreis, ex columna prominentibus, impositas 1) varias chartas, ut prius virgis exciperentur ante ignem, sed P. Szembek id totum describens, nullam virgarum facit mentionem. Face deinde accepta praedictus carnificis socius ignem subiiciebat chartis, quae dum eum tarde concipiebant, inclamabat populus: Niechce gorzec. Prospexerat tunc ex fenestra D. Stanislaus Lubomierski, Pocillator Regni, cum Niewiarowski et Dajnbski Canonicis (tunc enim in eius domo, columnae opposita, peragebantur nuptiae inter Dm Palcewski et filiam Di Stanno Capitanei Sandecensis), sed cum ardere coepissent, desiit prospicere, clausa fenestra. Interim volantibus chartis per aerem alii studiosi inclamabant: Gratis Jezuicki do nieba leci, alii: Gratis Jezuicki do piekla leci, bo krzywo leci. Tunnam postea pice illitam, variis chartis ac stramine impletam succendunt, quam quinque vel sex studiosi evaginatis frameis discindebant, clamantes; Pali si§ Gratis Jezuicki. Quia vero tunna praedicta nigra erat, ideo quidam sparserant statuam alicuius nostri stramine impletam et veste nostra indutam exustam, sed nihil fuit praeter dictam tunnam. Iactitabant etiam tunc Academici, se tunnam librorum Gratis intercepisse et exusisse. Ultimo tandem aliquot folia socio carnificis a studiosis data, ut ferreis annulis insererentur. Rector Academiae Borovius totum id molestum sibi accidisse praesetulit et dicitur tunc, dum per plateas iam Studiosi irent ad librum comburendum, misisse quendam, qui moveret Seniorem, ne id fieret; sed multi id illo vel conscio vel saltem connivente factum arbitrabantur. Quomodo enim rem cum tanto apparatu factam vel non scivisset vel impedire non potuisset? Quomodo Senior Contubernii Hierusalem, in cuius conspectu et tractatus cum carnifice et tantae praeparationes fiebant, istis omnibus non occurrisset et Rectori Academiae aliisque, ad quos id spectabat, non significasset, si voluisset? Imo ex iis, qui quinque 1) Imposuisse.

Annus 1628. 289 vicibns illa ipsa die, qua librum exurere constituerant, iam nomine Bursae Jagellonicae, iam nomine ipsius Rectoris et nomine Parohi Niklaszowski ac iterum Doctoris Petricii et Niewiarowski Canonici exemplaria istius libri a P. Szembeco petebant (nec tamen obtinuerunt, quia eorum machinationes iam erat praedictus Pater subodoratus) manifeste apparet, quam multi fuerint conscii tantae impudentiae. Tanta impudentia Academicorum more perscripto transacta, iussu R. Pis Provincialis instituta inter nostros Consultatio, an tanta iniuria, non solum nostra, sed etiam Summi Pontificis, Regis, Nunciorum Apostolicorum, Episcoporum Regni, quorum omnium in hoc libro iam decreta, iam litterae erant positae, iure per nostros vindicari debuit, nec ne? Pro affirrnativa sententia valde efficacia erant argumenta et fere praecipui authores huius tragediae sciebantur, pars tamen negativa praevaluit, in iniquitatem temporum omnia referens et defectum executionis, contemptum iurium, maiora mala futura, si lis intendatur, proponens. Quanquam non pauci haec allata ex pusillanimitate fuisse profecta, forsan non immerito censebant. Atque ita in tanta iniuria nostri tacuerunt et ab omni iure abstinuerunt, multis externis admirantibus, imo id molestissime ferentibus. Gerte Andreas Lipski Episcopus Guiaviensis et de exusto isto libro et de nostrorum sententia, qua non prosequendam iniuriam censuerunt, postquam cognovisset, illa pro suo fervore verba protulit: Si essem author huius libri in Societate manens, pro zeloque ordinis talia scribens et non experirer zelum ordinis ratione mei honoris, eo modo quo hic factum est, relinquerem ordinem etc. Givilis etiam Magistratus Gracoviensis, diligenti inquisitione facta, in carnificem suum socium talia permittentem graviter advertit, longe gravius puniturus socium, si fuga sibi non consuluisset. Quanquam multi e contra censebant, tantam impudentiam magis Academicis obfuturam, quam nostris. Et sicut infanticidium ab Herode institutum, ob Ghristum perimendum, magis Christum manifestavit orbi, ita exustus hic liber maiorem ardorem omnibus iniecit eius acquirendi ac legendi, ut bene sumus experti. Dum P. Fridericus Szembek 13a huius mensis varios nobiles, qui Gracoviam convenerant, salutaret et libellum suum Gratis multis ex iis offerret, qui avidissime acceptabant et combustionem eius dolebant ac improbabant, casu incidit in Ensiferum Regni Joannem Wielewicki IV. 37 Ob combu- stionem nonnulli librum po- stulabant. 4. Nostri deliberantes, an tanta iniuria esset vindicanda, ne- gativam partem eli- gunt Quam mo- ieste id tu- lerit Lip- ski. Civilis Ma- gistratus Craco- viensis so- cium car- nificis pu- nire vo- luit. Hac exu- stione multi ex- citati ad legendum librum «loannis

Annus 1628. Zebrzidowski Acerba dicta con- tra P. Szembek, Et contra Societa- tem, Sed ex affectu malo et sine ulla veritate. 5. Ratione nostri MIo- decki fru- stra tenta- tur com- positio. T umultus contra Judaeos ab Academicis. Zebrzydowski, qui solus librum improbans multa acerba contra P. Szembek protulit. Aiebat enim, quod noster Provincialis librum praedictum improbaverit, quod contra Academicos tres solum negocium promoverent, quod unus ex nostris dixerit: X. Lancicius y X. Szembek, nadrwiwszy odbiegli tey sprawey! quod primus motor in hac re sit P. Szembek. Addidit etiam contra Societatem illud ob incarceralum Nowodworski Varsaviae: Rzuciliscie się na slachtę, rzucicie się potym na Papieza. Impune scribuntur libri contra SSmam Trinitatem, contra vos autem si aliquid scribatur, tantas poenas exigitis. Respondit ad haec omnia P. Szembek, ut necessum erat, sine responsione tamen omnia haec dicta et stultissima et mendacissima nimis se ipsa refutant. Offerebat tamen ipse Dominus tunc suam operam Societati in rebus licitis, et cum illi revocaret P. Szembek epistolam ad se datam, in qua aiebat Ensifer tamdiu se Academicos defensurum, quamdiu ius illis opitulabitur: Ecce iam ius, ait P. Szembek. non opitulatur, cum Rotae Romanae sententia sit pro nobis. Hic exarsit Ensifer et iterum in librum Pis Szembek coepit invehere et in excommunicationes in eos datas, qui contra nos scripserunt et quod ea, quae contra nos scribuntur, statim pasquinos esse dicamus. Respondit ad haec P. Szembek: Si prodirent contra nos scripta sine mendaciis, sine scandalis, sine aculeis et sarcasmis, nunquam damnarentur, dum aliter prodeunt, et damnantur et damnabuntur semper. Et sic finis collocutioni impositus. Tentata amicabilis compositio 15a istius mensis ratione negocii mortui Charissimi Mlodecki, inter nostros et inter Dm Starski. Exparte nostra seu Collegii S. Petri erat R. D Andres Lukomski et R. D. Garlinski Canonici, ex parte altera erant Ds Kazanowski olim Notarius Castrensis et Ds Lugowski Notarius terrestris. Sed nihil potuit effici. Cum enim Ds Starski se legittimum assereret successorem et nos fortissime id negaremus et praeterea nos bona conscientia iuri nostro, antequam iudicium aliter decernat, renunciare non posse asseremus, denique dum ob pacem et quietem prius quartam, postea et tertiam partem e bonis Mlodecii concederemus, Ds autem Starski vix aliquid concederet, discessum est rebus infectis. Iterum nullum finem petulantiarum facientes Academici inter Judaeos 23a huius mensis tumultum excitarant, Judaeos nonnullos vulnerarunt, illi etiam a Judaeis aliquot vulnerati et unus in cloacam deiectus; et processisset tumultus ad multo graviora, nisi satelhtium tum Arcense, tum Gastellani Gracoviensis intervenisset et inter utramque partem iurgia caedesque diremisset.

Annus 1628. 291 A 26a ad finem huius mensis loca communia domestica purgabantur, ita ut a qualibet urna quinque grossi solverentur. Ultima huius mensis quidam Athanasius Graecus Archiepiscopus, ut ipse aiebat, Imbriensis, habens et Cardinalium nonnullorum et Admodum Rdi Patris Nostri Generalis litteras commendatitias, Varsavia huc venit et hospitio a nostris exceptus, ad 10am Februarii apud nos mansit. Data illi discedenti vestis superior et 20 taleri. Hic etiam nonnulla ex Collegio Posnaniensi (nam ex Germania pro festis Natalitiis venerat) et pro eleaemosyna et mutuum acceperat, nempe lectisternia aliaque nonnulla, quae Varsavia se remissurum erat pollicitus, sed nec remisit nec unquam postea restituit. Non multo post aliqni nostri Leopoli deprehenderunt, eum vere fuisse Schismaticum ac partes Schismaticorum contra unitos fortiter promoventem ideoque impostorem. Utinam autem plures talia fingentes et tot litteras commendatitias acquirentes ac ex Graecia in has partes venientes non fuissemus saepius experti, postquam tam nos quam multos alios egregie decepissent. Mense Januario eleaemosynae pecuniariae accepimus florenos 200. Ex legato Pauli fl. 70. Ex quartuali Vielicensi fl. 36. Ab Episcopo Camenecensi fl. 30 A Rmo D° Suffraganeo fl. 13. A Do Rab fl. 13. Reliqui ab aliis. lam tritici metretae 30, siliginis metretae tres, pisorum coreti 4, carnes variae, panes, vinum, crematum, casei constiterunt fl 100 In festo Purificationis Bmae Virginis Athanasius ille Graecam liturgiam in sacello Congregationis Assumptae, nostris illi ministrantibus, celebravit. Primam festivitatem Nostrorum trium Japoniorum Martyrum Jacobi Ghisai, Pauli Michi, Joannis Goto (qui Anno 1597, 5a Februarii pro Christo sunt passi? ut suo loco annotavimus) 5a huius niensis celebravimus cantatis Sacro et utrisquae vesperis Contioneque de iis habita. Expositae erant in altari maiori imagines horum Sanctorum, torquibus ac lampadibus exornatae. Tumultu excitato inter Academicos et aulicos Ducis Georgi1 Zbarascensis 8a istius mensis Kałuski Academicus vulneravit Kresz Thesaurarium Ducis, abscisso uno digito et altero in eadem manu vulnerato, vulnerati etiam aliquot Academici, imo et in carcerem arcensem postea nonnulli erant compacti. Gravissime vero ferens Dux Zbarascius istam abscisionem digiti sui thesaurarii, ad Rectorem Academiae dedit litteras, instantiae et indignationis plenas, quarum haec erant puncta: lm Ut clarum est, solis claritatem obfuscari non posse, sic clarum et notum esse, quo favore et labore Academiam esset prosecutus et ferme solus res eius in Comitiolis sustinerit. 2m Quam gratitudinem experiatur et quot iam modis indignis sui ab Academicis tractati fuerint, notum esse omnibus. 3m Nisi hac ocasione iustitia administrata non fuerit, se penitus non solum relieturum Academiam, sed etiam ea contra eam dicturum in primis, quae instant, Comitiolis, quae est merita. 4m Petere se, ut omnibus studiosis arma Cloaca do- mestica purgatur. Athana- sius Grae- cus Archi- episcopus hospitium habet do- mi nostrae per 10 dies. Probabile est fuisse imposto- rem. 6. Eleaemo- syna Ja- nuarii. Athanasii missa. Festivitas prima Martyrum Japonio- rum. Academi- cus Kalu- ski vulne- rat Dm Krzesz. Litterae DucisZba- rascii hac de re ad Acade- miam ex- postulan- tis.

Annus 1628 Respondit Rector A- cademiae ad singula. 7. Andreae Solecensis mors sub- ita. Quae ob eam ortae difficulta- tes, Contra P. Lancicium et alios in Provincia. Rationes Pis Szem- beci, de scholis nostris non ad- mittendis. interdicantur nec ea unquam gestent, deinde ut KaJuski statim excludatur, ut videlicet ex eo Academiae privilegiis spoliato facilius curare possit iustitiae debitae administrationem. Respondit. Rector nomine Academiae, se agnoscere favores et beneficia dolereque vehementer ex tot amaritudinum causis datis; mandasse, ut omnes arma deponant, sese etiam ante illius requisitionem (mandarat hoc ante Rector, sed vix aliquis ex Academicis morem illi gesserat); KaJuski se excludere non posse ab Academia, nisi reum esse constiterit. Se enim legibus teneri Academiae et insuper Sacramento se obligasse ad easdem leges servandas nec quidquam ultra modos praescriptos agendi in iustitia administranda facere posse. Non valde Duci placuit haec responsio propter Kałuski non statim eiectum. Andreas Solecensis Coadiutor, in Collegio S. Petri manens, apoplexia correptus 16a huius mensis, sequenti die mortuus est et 18a in templo eiusdem Collegii sepultus. Quia vero discedens ante aliquot annos Romam P. Lancicius varia secreta huic Andreae commiserat, maxime circa colligendam et conservandam occulte pecuniam (ita ut de ea nec Provincialis ipse sciret) et ad se certis modis tunc mittendam, ideo hac subita morte ingentes tricae inde ortae. Nam ubinam ab Andrea pecuniae fuisset conservata non mediocris summa, nullus sciebat et ea, quae restabat, cum occulte ac inscio ViceRectore Collegii S. Petri P. Joanne Korczewski ad P. Fridericum Szembek fuisset delata et postea eius pars ab eodem Romam P1 Lancicio transmissa, molestissimum id erat tum praedicto ViceRectori, tum etiam ipsi R. P. Provinciali, qui expostulatorias ea de re litteras ad P. Szembek dederat. Iste etiam modus Pia Nicolai Lancicii, quo discedens ad aliquot annos ex Provincia secreta cum certis subditis talia constituerat, qualia etiam ipsi Provinciali non essent nota, valde toti Provinciae displicuerat. Unde et in Congregatione Provinciali, quae hoc anno peragebatur, plurima contra eum dicta erant. P. Fridericus Szembek, tam multas difficultates advertens, quae Collegio S. Petri cum Academicis intercedebant nec finem habiturae putabantur, scripsit ad Admodum R. P. Nostrum 22a istius mensis, proponens varias rationes, ob quas perplexus erat an sententia, quae in favorem nostrarum scholarum Cracoviensium esset,. uti debeamus nec ne. la erat Rex titubans in suis dictis et, ut nonnulli dicebant, animans contra nos ,quosdam, 2a Clamores Nuntio- .

Armus 1628, 293 rum Regni contra nos. 3a Si Episcopi in causa sui Coepiscopi Achacii Grochowski contra Bolestrasicki haereticum ita erant languidi, ut et Rex miraretur et haeretici dicerent, se plus obtinuisse quam obtarent, quid erit in causa nostra? 4a Gontrarius sensus et Prhnatis Regni et multorum Episcoporum nostro. 5a Episcopus Craeoviensis Martinus Szyskowski negative se habens et Vicarius eiusdem inefficax. 6a Nostrorum diversae sententiae, seu divisio linguarum in hoc negocio. 7a In aula Regis non est, qui hoc negocium ita ut par est promoveat et Regem ad constantiam urgeat, Cancellario Regni 1) et ViceCancellario 2) minus faventibus. 8a Effrenis insolentia iuventutis Academicae, quam nullus hactenus cohibere potuit. 9a Nullus possibilis modus moraliter administrandae iustitiae ex Academicis, dum iniuriam inferunt. Unde et Dux Zbarascius in tot iniuriis, suis famulis illatis, non potuit habere iustitiam. 10 Nulla spes fructus, qui fieri solent in Collegiis, si illis invitis scholas habeamus. Explicat has rationes fusius P. Szembek in suo diario et postea alias his contrarias opponit, sed minus satisfacientes. Itaque in hac re, quam ipse cum aliquot nostris cum tanto fervore et rumore promovere non dubitavit, tandem advertit multas difficultates, quas utinam pridem cum suis asseclis advertisset. Variae sub idem tempus erant simultates inter ipsos Academicos, inter Naimanum Jacobum et Brzoscium, ratione responsionis ad libellum P. Friderici Szembek Gratis et ratione impensarum pro typo huius libri. Inter Kaluski, seu ut alii scribunt Zatuski, qui citatus ad arcem excepit forum cum aliis studiosis, et inter reliquos Academicos, inter Rectorem et caeteros studiosos, qui eum arma prohibentem audire nolebant. P. Petrus Sterglerus 26a huius mensis Graecio P. Andreae Vachocio Cracoviam inter caetera illud scripsit, magna considrratione dignum ex relatione P. Assistentis Lusitaniae de B. Consalvo Silveira, sive ut alii scribunt Sylveria, qui anno 1561, 15a Martii Monomotapae pro fide Christiana necatus est. Huius enim corpus vestibus Societatis indutum, &eparatum hucusque manet a trunco, qui corpori eius dum demergeretur alligatus fuit Et quidem ad truncum in quadam parte insulae apparere perpetuo aves quasdam albi coloris, suavissima melodia concinentes et sibi in cantu succedentes. fuisseque Romae Sacerdotem ex illis Indiae partibus, qui ex navi, prope illud litlus aliquo tempore baerente 8. Simulta- tes inter Academi- cos. Mirabilis volucrium cantus cir- ca trun- cum, cum quo de- mersus est P Sil- veria. Et croco- 1) Venceslaus a Leszno Leszczynski. 2) Thomas Zamoyski,

Annus 1628. dilli, cu- stodientes corpus. Eleaemo- syna Fe- bruarii. 9. Oratio triduana. Virgo Su- sanna A- manda, Stanislai Amandi filia, Ut publice castita- tem vove- ret, obti- nuit Et votum emittitma- gna cum caeremo- nia. Formula voti ln mani- et viderit eas aves et melodiam audierit. Idem Sacerdos dicebat, se non vidisse corpus. Beati ex navi, sed se narrantem audivisse unum, qui ascenderat altam arborem ex eaque visum fuisse corpus Beati tectum veste Soeietafcis et custodiri ab aliquot crocodillis. Huic rei praedictus Sacerdos testimonium dedit cum iuramento Romae coram Tribunali Congregationis Sacrorum rituum. Quid Deus hac re velit, tempus ostendet. Accepimus eleaemosynae pecuniariae per mensem Februarium florenos 258. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 122. A Serenissimo Rege fl. 50. A D° Charzewski fl. 50. A D° Sufifraganeo fl. 10. Reliqui ab aliis. In rebus tritici metretae tres, pisorum metreta una, carnes variae, oliva, vinum etc. constabant fl. 40. A 5a Martii ad 7am inclusive Oratio triduana consueta devotione et maxima hominum eaquae perpetua frequentia expedita est. Licet enim et Patres Carmelitae discalceati et Patres Bernardini Reformati aemulatione nostrorum in suis templis Orationes similes instituissent, nihil tamen id Nostro templo obfuit. Porro primam Orationis diem, seu Dominicam Quinquagesimam, exornavit insignis actus Susannae Amandae, quo in templo nostro in manibus Rmi Thomae Oborski Suffraganei Cracoviensis, Summum Sacrum cantantis, obtenta prius ab Episcopo Cracoviensi facultate, votum castitatis emisit. Aderat Parens Virginis D3 Stanislaus Amanda, Italus, Vir industrius et in aula Maxiimiliani Imperatoris Romani clarus, a quo etiam ob praeclara merita inter nobiles et equestris ordinis homines relatus fuit. Et post cum eiusdem Imperatoris Legatis ad Solimanum Turcarum Imperatorem ivisset, usus tali occasione Graeciam, Cappadociam, Aegyptum, Palestinam in eaque loca Christi mysteriis insignita obivit. Tandem in Poloniam venit et filia Stanislai Frezeri in matrimonium accepta ex ea praedictam Susannam cum nonnullis aliis liberis suscepit praefectusque manens longo tempore Olkusiensium fodinarum, egregia sua industria maximas opes acquisivit, quas in varia pia opera liberaliter distribuebat. Tali ergo Parente haec virgo nata, post aliquot sorores magnis viris in matrimonium collocatas, multis precibus, ut votum castitatis publicum et ob maiorem cum Deo coniunctionem et ob spem omnibus procis praescindendam emittere posset, cum Parentibus egit ac obtinuit. Deducta ergo solenniter ad nostrum templum per suos cognatos est et post concionem de eius voto futuro factam, ad altare maius cum iisdem cognatis honorificentissime progreditur, praeferentibus nonnullis tum sertum gemmis ac unionibus contextum, tum annulum sponsalitium et cor aureum cum tali inscriptione: Christo immortali sponso Susanna Amanda se per haec signa dicat sacratque in perpetuum. Haec omnia in genua provoluta manu propria in manus Antistitis celebrantis porrexit, quae ille accepta supra ferculum SSmae Eucharistiae deposuit. Deinde virgo ante Sanctissimam Eucharistiam vernacula lingua tali formula votum fecit: Wschecbmogacy wiecny Boze. Ia Zuzanna Amandowna, aczkolwiek z kazdey miarey Maiestatu twego Boskiego naniegodnieisze stworzenie, ufaiac iednak dobroci y mielosierdziu twemu nieskonczonemu a pobudzona bendąc laska twa. osobliwa do pragnienia sluzenia doskonalszego tobie: Slubuie Maiestatowi twemu Boskiemu przed Przeczysta Bogarodzica Maria Panna y przed wszystkim dworem niebieskim y przed toba Naiwielebneyszy Oicze Tomaszu Oborski Biskupie Laodycki na miescu Pana Chry-

Annus 1626. 295 stusowym y Namiestnika iego a mego Pasterza J. M. Xiędza Biskupa Krakow­skiego Marcina Szyskowskiego będącym, Czystość wieczną. Przetosz Boskiey twoiey dobrątliwosci niepoiętey y łaskawości niewypowiedzianey przez krew nadrozszą Jezusa Christusa proszę pokornie, abyś tę ofiarę od małości mey nie­godnego stworzenia twego wdzięcznie przyiąc raczył. A iakos mi dal łaskę do pragnienia doskonalszego życia y ofiarowania się tobie, tak racz teyże łaski y pomocy do doskonałego wykonania tego comci obiecała mnie niegodney póki źyc bęnde bez przestanku dodawać. Amen. Hoc modo voto castitatis einisso, Sanctissimam Eucharistiam suscepit, omnibus qui aderant et admirantibus et felicissima omnia xlii auspicantibus. Gognati post eius (praeter alia quae alibi pro pauperibus et variis hospitibus instruebant convivia) domi nostrae Praelatos varios; Rm D. Suffraganeum, R. Dm Kretkowski Officialem, R. D. Łukomski, R. Dm Bobolam, R. D. Lubiński, R. D. Skarszewski Canonicos, R. D. Nucerinum Concionatorem Arcensem, R. D. Constantinum Custodem Regii thesauri et alios saeculares consanguineos egregio convivio exceperunt. Goncio vero Pis Adami Makowski in hoc actu habita, postea in Decembri anni huius edita est in lucern. Reddidit P. Rector S. Stephani 9a istius mensis fl. 500, quos superiori anno in Martio mutuos a nobis acceperat recepitąue argentum, quod pignoris loco deposuerat. Ius patronatus in altare certum apud Bmae Virginis parochiale templum, quod nobis donatum erat anno Domini 1617, 5a Junii a D° Foxio, uti ibidem annotavimus, per Patrem Gasparum Rezlerum, cuius mater soror erat Di Foxii ad idemque ius pertinebat, confirmatum est 15a huius mensis coram R. D° Erasmo Kretkowski, Officiali Gracoviensi. Unus ex studiosis Gollegii S. Petri, Skicki vocatus. a petulantibus Academicis 39a istius mensis vulneratus est. Accusati ea de re apud Borovium Rectorem et convicti, sed nulla iustitia administrata censebatąue Rector se administrasse iustitiam ideo, quod moniti essent ab eo, ne freąuentantes Collegium S. Petri vexarent. Eleaemosyna pecuniaria erat florenorum 136 per mensem Martium. Ex quartuali Vielicensi fl. 36. A D° Stanislao Rab fl. 24. A D° Suffraganeo fl. 10. A Do Nucerino fl. 10. A D° Pipano fl. 10. A D° Satanowski fl. 16. A Procuratore Provinciae fl. 10 Reliqui ab aliis. lam tritici coreti 3, siliginis coreti 10, seminum canapis coretus unus, prandium a Castellana Oswiecimensi Cristina Myskowska, carnes, panes, pisces, oliva, aromata fl. 62 aestimata sunt. Ipsa die prima Aprilis venit ad nos Cracoviam e Hungaria P. Martinus Caldi Societatis Nostrae, a Pasmano Archiepiseopo Strigonensi et Primate Regni Hungariae missus, ut a Serenissimo Regę Nostro ąuoddam monasterium dirutum in Scepusio pro loco Collegii Societatis Jesu ab eo fundandi impetraret. Et nulla quidem fuit dif- bus Tho- mae Obor- ski, Suf- fraganei facti. 10. Cognati (rius domi nostrae multos convivio excipiunt. Debitum restitu- tum. Ius Patro- natus con- firmatum altaris in aede Bmae Virginis. Skicki vul- neratus ab Academi- cis. Eleaemo- syna Mar- tii. II. Martinus Kaldi a Pasmano Archiepi- scopo Stri- gonensi missus.

Annus 1628. Id guod impetrat a Rege impeditum habet a Praefecto. P. Szembek varia cum iuramento deponuit de sanctitate Bi Cantii. P. A Jathaei Bembi Concio in funere Pa-łatini Lenciciensis. Gabrielis Comitis a Tarnów mors. Eius Coniunx sine causa no­bis offensa. 12. Missio Bolechowicenfeis. Cristina Grochow- ficultas in hac re a Serenissimo impetranda, sed Praefectus et Capitaneus Scepusius, qui tunc erat Ds Stanislaus Lubomierski Pocillator Regni, variis pretextibus omnia impedivit. Fama erat Scepusienses haereticos tum apud ipsum tum apud eius famulos plurimis muneribus procurasse, ne in Scepusium homines Soeietatis inducerentur. Adferemus in Septembri litteras Regias ad Pasmanum Archiepiscopum in hac re datas. Cum fuissent obtentae Remissoriae ab Academicis in ordine ad Canonizationem B. Cantii, coeperunt 3a huius mensis varios evocare pro testimoniis de hoc Beato adferendis. Inter caeteros evocarunt etiam P. Fridericum Szembek, qui alacriter eo venit et plurima de vita, sanctitate, miraculis huius Beati per ordinem questionum, in Remissorialibus fieri solitarum, cum iuramento deposuit. Unde non solum gratias egerunt Academici P1 Szembeco, sed etiam ex eius depositione adverterunt modum, quo in hoc negocio res essent exami- nandae, quem deinde sunt secuti. Mortuus erat Calissii in fine superioris anni Adamus Sandivoius Czarn­kowski Palatinus Lenciciensis et Maioris Poloniae Capitaneus Generalis. Ad funus eius, quod 5a Aprilis Czarnkoviae summo apparatu celebratum est, pro concione a Coniuge vidua relicta P. Matthaeus Bembus Cracovia evocatus fuit, quam summa omnium prudentium approbatione fecit, Nam discoli milites, qui plurimi in eius funere erant, non valde libenter ea audierunt, quae de malis militibus in ea adferebantur. Edita post haec Concio in lucern mensę Junio. Gabriel Coraies a Tarnów, Generalis Cracoviensis Capitaneus, multorum quidem locorum Soeietatis sed potissimum S. Petri maximus Benefactor et De­fensor 12a istius mensis fere subita morte (nam alienationenr sensuum passus, vix duos dies supervixit) extinctus est sine Sacramentis. Coniux eius ingrata et nobis valde offensa (falsissime putans, simultatum quae inter eam et eius virum intercedebant, nostri essent authores (sic), cum lamen pro nullo magis nostri laboraverint, quam pro ea cum manto serio reconcilianda) ad funus eius nulla nostrorum opera uti voluit, non sine multorum admiratione. Erat is vir maximis a Deo talentis exornatus et ad summa quaeque natus, si non concilaiori cholerae saepius deditus et apud Serenissimum et apud alios prudentiores omnia destruxisset. Feria 6a ante Dominicam Palmarum, quae in 14am huius mensis incidit, missus pro festis instantibus Boiechowicos P. Stanislaus Krzywokolski cum P. Andrea Skibicki, qui in Collegio S. Petri Theologiam finiebat, ibique tum concionibus faciendis tum verbi Dei praedicatione egregiam operam proximis impendebant Da Cristina Grochowska a Rytwiany, testamento in praetorium CracoTiense porrecto, 17a istius mensis, 4000 fl. templo et domui nostrae post suam

Annus 1628. 297 mortem legavit, usum tamen eius liberum, quamdiu viveret, sibi reliquit. Eius vero pecuniae, cista inclusae, templi Praefectum P. Petrum Kamocki, conscio Domus Praeposito, custodem esse voluit. Sed postea statu vitae mutato, ingressa Religionem S. Francisci in monasterio S. Agnetis, voluntatem mutavit et pro 4 rriillibus unum domui nostrae attribuisse scfibit in sua historia P. Kamocki. An hoc tamen hoc anno vel aliis factum sit, nihil in rationibus domus et templi invenio. Generosus Ds Joannes Lezynski certorum bonorum Palatinae Vilnensis Chodkieviciae Fundatricis Nostrae Ostrogiensis et aliorum locorum maximae Benefactricis administrator, cum Gracoviam ob curandam valetudinem suae coniugis venisset, Annam filiam quadriennem morte sublatam ammittit magno cum mOerore. Concessa igitur fuit illi postulanti, tum ob multa alia tum potissimum ob Palatinae Vilnensis et eius Matris Ducissae Ostrogiensis ac Jaroslaviensis immortalia erga Societatem promerita, in nostro templo filiae sepultura, quae peracta est 29a huius mensis, cantante Sacrum de Angelis P. Joanne Borzynski et funebres caeremonias peragente, cenotaphio praeterea albo serico et 40 fere candelis exornato. Sepulta est inter gradus nostrorum sepulchrorum e regione maioris altaris. Recreatus eo loco sepulturae nonnihil Parens, quod in eodem templo eius avia Da Dorothea Lezinska anno 1588 vel potius Anno 1601 esset condita. Quidam Parochus penultima huius mensis domum nostram venit ob spiritualem collectionem, quam etiam non sine fructu expedivit. Ultima huius mensis, operante Sacris Rm0 D° Thoma Oborski Sufiraganeo, Mfca Da Sophia Gorecka vidua in templo nostro votum non nubendi, seu castitatis vidualis, magna hominum frequentia praesente, eadem ceremonia, qua in Martio Susanna Amandowna Deo fecit, cum id antea requisitus Episcopus Cfacoviensis concesisset. Quadraginta duos florenos Mense Aprili in pecunia accepimus. A Rmo Suffraganeo fl. 20. Reliqui ab allis. Res constiterunt fl. 117. Nempe farinae siliginis metretae 11, tritici metretae tres, hordei aliae tres, butyri vasa tria, caseorum sexagena, ovorum sexagenae 13, tortae, carnes variae, vinum, pisces, panes et alia minutiora. lus domui S. Barbarae donatum, ut altaristam Corporis Christi ac S. Longini praesentare possit, cum obligatione cantandi Sacra in tempio nostro, cum 15a istius mensis iterum confirmatum fuisset coram R. D. Officiali, moleste id coepit ferre R. D. Christophorus Trcinski Archipresbyter, praetendens nescio quod praeiudicium inde Ecclesiae Parochiali Bmae Virginis imminens. Non paucas molestias iuridicas cum eo debuimus subire, sed tandem iuridice ostensum, nullum eum pati praeiudicium et immerito offensum fuisse P. Petro Kamocki templi Praefecto, qui iure cum eo agebat. Mortuus est domi nostrae 20a huius mensis P. Michael Ponecius Societatis nostrae. Ponecii (quod oppidum est Maioris Poloniae) honestis parentibus is natus Anno Dni 1575. Ex 53 aetatis annis 30 in Societate consumpsit. In patria humanioribus litteris non male instructus ad Gollegium Posnaniense venit et in eo uno anno Rhetoricae et tribus Philosophiae studuit non malo profectu. Wielewicki IV. 38 ska pro 4 millibus legatis no- bis,mutata sententia, dat unum. Annae Le- zinska quadrien- nis sepul- tura apud nos Parentibus eius id pe- tentibus. 13. Parochi unius collectio spi- ritualis. Sophia Gorecka votum vi- duitatis emittit. Eleaemo- syna Apri- lis Ius Patronatus alta- ris mole- ste fert Archipres- byter Bmae Virginis. Mors P. Michaelis Ponecii. Eius pa- tria et ae- tas. Studia.

298 Annus 1628. Ingressus in Socie- tatem. Labores in Societate Schola- stici. Gradus. Munia va- ria. 14. Maxime in officio Mi- nistri. Eius vir- tutes et animarum zelus. Mors et sepultura. Aurificum Craco- viensium Informatio contra quemdam eos traducentem. 15. Synodus Petrico- viensis Provincia- lis. Quae in ea contra nos acta, sed fru- stra. Tngressus Societatem, post exactum biennium probationis in domo S. Stephani Cracoviae, in scholis Grammatices octo fere annis docuit. Deinde scholasticae Theologiae duobus annis et Casuum Controversiarumque uno anno in Societate auditor fuit. Sacris initiatus, operarii Societatis munus in variis locis egregie obiit et anno 1610, 4a Octobris gradum Coadiutoris formati spiritualis suscepit. Ministri munere Posnaniae annis tribus, Cracoviae vero fere 12 est perfunctus, magna nostrorum satisfactione. Tribus annis Concionatorem pomeridianum egit. Saepius etiam variorum Concionatorum vices supplebat. In Confessionibus excipiendis singularem gratiam et dexteritatem habebat poenitentesque tam in corrigendis moribus quam in usu rerum spiritualium dirigebat egregie, maxime vero eos, quos commentationibus S. Patris Nostri excoluerat In regularum institutique observatione excellens fuit eamque in aliis, dum Ministrum ageret, fortiter et suaviter promovebat, modestia morumque compositione et religiosa conversatone in sui amorem multos attrahebat. Orationi spiritualique lectioni plurimum addictus fuit et ocium semper exosum habuit. Mortificationem et internam et externam ex animo coluit, cui diuturna phtisis magnam occasionem dabat, quam ille non minori animi fortitudine quam aliorum aedificatione pationtissime tolerabat. Extremis vitae suae diebus vix pedibus haerens, excipiendarum Confessionum causa ad templum venire in eoque diutius morari non dubitabat. Denique postquam vires prostratae eum lecto affixerunt, consuetis Ecclesiae Sacramentis munitus in medio nostrorum, qui convenerant, extremum diem vitae clausit, magno sui desiderio relicto, supradicta 20 huius mensis die, quae in Sabbatum inciderat ideoque ob impedimentum diei Dominicae tertio post mortem die in sepulchro Sacristiae vicino, mane, magno hominum concursu conditus est. Ediderat quidam Aurifex haereticus Oacoviensis ex quodam rancore privato quamdam relationem contra Aurifices, quasi Reipublicae noxios ac damna inferentes in iis, quae ex auro argentove confecta vendunt vel emunt. Ideo seniores Aurifices Cracovienses 20a istius mensis ediderunt Gracoviae polonico idiomate Informationem necessariam omnibus res ex auro huius Regni confeclas aut ementibus aut vendentibus, quae extat et non parum prodest ad intelligendum valorem et pondus multiplex tam auri Hungarici Polonicique, quam argenti. Joannes Wężyk Archiepiscopus Gnesnensis et Primas Regni indixerat Synodum Provincialem Petricoviae varias ob causas, quae 22a huius mensis inchoata ad 26am eiusdem est protracta. Valde multa Academici proponere curabant et efficere, ut publico totius Synodi nomine peteretur a Sanctissimo, ne scholas Gracoviae haberemus. Quia vero in eadem Synodo inter caetera agebatur de contribuendo donativo pro Regni necessitatibus, ideo non pauci Praelati

Annus 1626. 299 nobis infensi eidem contributioni nos addicere volebant. Sed per Dei gratiam nec Aeademici nec dicti Praelati quidquam etfecerunt. Dum enim a Synodo peterent Academici, ut Privilegiorum Academiae curam habere vellet et attendere, ne per nostras scholas violarentur idque apud Summum Pontificem efficere non graverentur ob tot turbas, quae occasione nostrarum scholarum fiunt, Rd8 P. Henricus Pichertus Provincialis (qui Petricoviam cum P. Matthaeo Bembo tunc venerat) petiit etiam obnixe a Synodo, ut privilegia Societatis Nostrae tum alia tum potissimum illud de scholis habendis etiam in iis locis, in quibus sunt Universitates, inviolata maneant. Ostendit deinde multis, turbas hactenus ortas non per nostros sed per Academicos factas. Audita utraque parte Synodus, cum partes more consueto secedere iussisset, instituit de nostro negocio consultationem, in qua multi pro Nostrorum defensione multa dixerunt et inprimis Andreas Lipski Episcopus Cuiaviensis, qui postquam causam nostram efficacissime defendisset, invectivam in Academicos Decretis Pontificiis non acquiescentes et causam scholarum Ecclesiasticam ad forum saeculare evocantes instituit. Idem etiam de Ganonizatione B. Stanislai Kostka, post instantias in praecedentibus Synodis factas, ut iterum ab hac Synodo instantia fieret, multis egit et effecit. Venerat enim ad eandem Synodum P. Nicolaus Oborski, cui rerum ad Ganonizationem praedicti Beati pertinentium cura demandata fuit, ad hoc negocium promovendum. Tandem ratione Nostrorum et Acadmicorum illud solum constitutum erat, ut utraque pars pacifice S. Rotae ultimam determinationem expectaret et ut nulla, pendente lite, scripta contra se ab utraque prodirent. In hac Synodo etiam illud conclusum, ut si determinatio a Pontifice pro nobis fieret, eam omnino se recepturum Archiepiscopus pollicebatur cum aliis Episcopis et maxime Andrea Lipski Episcopo Cuiaviensi. Deinde dum de Conservatoribus facta esset mentio, Noster P. Provincialis declaravit nostros non deligere alios Conservatores nisi Ordinarios, seu ipsos Episcopos in suis Dioecesibus. Ediderat sub finem superioris anni Jacobus Naiman, suppresso nomine, libellum Polonicum cum tali titulo: »Zniesienie Obroney Collegium PP. Societatis Jesu«, in quo Patris Bembi Apologiam pro nostro Collegio se refutaturum susceperat et simul nonnulla se reiecturum addiderat, quae P. Szembek in suo libello Gratis dicto attulerat. Sed infelix Naiman pro refutatione argumentorum solam ca- Academicis contra nos quaedam petentibus, P. Henri- cus Pi- chertus Provincia- lis respon- det. Andreas LipskiEpi- scopus Guiavien- sis pro no- bis inulta dicit. Canoniza- tionem B. Stanislai a Synodo petit. Quidratione nosto- rum et Academicorum in ea consti- tutum. Novus li- ber Jacobi Naimani contra no- stros.

Annus 1628. Idem liber recusus auctus. 16. Eleaemosyna Maii. Concio funebris P. Bembi impressa. Rmus D. Tyszkiewicz celebrat in no- stro tem- plo. Discedunt nostri primo Wielopolum propter con- sultationes lumniarum et mendaciorum congeriem more consueto edidit. Paraverat responsionem ad hunc pasquinum Naimani P. Matthaeus Bembus iamque imprimenda erat Varsaviae, sed ob constitutionem praedictam Synodi ab ea imprimenda abstinuit. Hac constitutione contempta Naiman, non contentus praedicto pasquino, novum edidit, tum contra P. Bembum, tum contra P. Szembecum similem priori, sed fere duplo auctum, in titulo illud addens: Z przydatkiem niektorych punktow do nowego Gratisa. Et sane multa addidit mendacia, sine quibus miser iste homo nunquam contra nos scribere potest. Quoniam vero liber hic nonnisi circa Februarium sequentis anni comparuerat, ideo in eum locum de suppressione eius narrationem reiicimus. Ascendit eleaemosyna pecuniaria Mensis Maii ad florenos 906. A Palatina Lenciciensi1) fl. 350. A Palatino Posnaniensi2) fl. 100. Ab Abbate Paradisiensi R. D. Lentowski fl. 100. Quae omnia P. Matthaeo Bembo, dum in Maiori Polonia esset, pro domo nostra erant data. A Mfco D° Lezinski 11. 100. A Da Sophia Gorecka fl. 80. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 75. Ab Archiepiscopo Gnesnensi fl. 50. A Suffraganeo Gracoviensi fl. 10. A Fraternitate Misericordiae fl. 15. Reliqui ab aliis. Res etiam per hunc mensem submissae aestimatae sunt fl. 267. A D° Alaghi vini tres tunnae. A Da Palatina Lenciciensi telae ulnae ducentae et ab Abbatae Obrensi8) ulna3 50. Ab aliis siliginis metretae 26, vasa duo butyri, carnes variae, vinum, ova et reliqua minutiora. Quam concionem P. Matthaeus Bembus 5a Aprilis Czarnkowi habuit in funere, uti annotavimus, eam 4a Junii in lucem edidit Cracoviae. In hac tum origo Czarnkovianae familiae, tum eius per aliquot annorum centurias de Republica Polona egregia merita referuntur. Deinde ipsius mortui laudes non sine variis instructionibus proponuntur. Commode vero impressio huius concionis sub hoc tempus inciderat et per diversa Regni loca sparsa erat, quo eam malevoli per Maiorem Poloniam mirabiliter traducere coeperant, quibus hoc modo os obstructum est Georgius Tyszkiewicz, Suffraganeus Vilnensis ipsa Dominica Pentecostes, quae in llam huius mensis inciderat, Summum Sacrum in nostro templo pontificaliter habuit prandiumque simul apud nos sumpsit cum Abbate Sciricensi4) et cum D° Lezinski. P. Joannes Liesiowski Domus Praepositus cum P. Matthaeo Bembo et P. Friderico Szembek 21a huius mensis discesserunt Cracovia versus Jaroslaviam propter Congregationem Provincialem, quae lla sequentis mensis erat inchoanda. Ideo vero maturius se itineri dederunt, ut cum Rdo P. Provinciali, qui illis Wielopoli obvius esse debuit, varias consultationes de rebus Provinciae 1) Vidua Sandivoi Czarnkowski. 2) Stanislaus Przyjemski. 3) R. D. Andreas Chlewski. 4) R. D, Stanislaus Drohojowski.

Annus 1628. 301 ante initium Congregationis instituerent, quod et fecerunt quarta post die, dum Wielopolum venissent et R. P. Provincialem cum P. Gaspare Drużbicki iam ibidem invenissent per aliquotque ibidem commorati fuissent. Reliquerat P. Liesiowski domi nostrae sub hoc tempus sui loco pro Superiore P. Adamum Makowslri, quod quam male factum fuerit, statim patebit. Venit ex Italia Oacoviam 26a istius mensis P. Pompilius Lambertengus et Nostrae et Lituanicae Provinciae Visitator designatus ab Admodum R. P. Nostro Generali. Quia vero tam cito adventus eius non sperabatur et ipsemet Vienna de se nihil significaverat et ideo de eo Jaroslaviam ad Congregationem Provincialem invitando nihil constitutum erat, litterae etiam eius ad P. Provincialem tarde Jaroslaviam venerant, ideoque currus pro illo cum equis tarde missus erat eumque Cracoviae non invenerat, nam Varsaviam occasione Comitiorum Generalium Regni, quae tunc celebrabantur, ad salutandum Regem sese contulerat et inde, postquam Cracoviam rediisset, ibidem adventum P. Provincialis expectabat. Quia vero P. Makowski Adamus, qui ob amorem commodorum propriorum et ob defectum candoris astutumque procedendi modum, sermonis suavitate externaque modestia tectum, non bene in tota fere Provincia audiebat, vices Superioris tunc, uti diximus, in domo S. Barbarae agebat: mirum est, quam male P. Lambertengus ab eo de praecipuis quibusque Provinciae personis fuerit instructus. Tanto vero magis P. Lambertengus illi eredebat, quanto illediligentius et exquisito victu, Italico modo praeparato, eum reficiebat et blando sermone eum, in quamcunque partem optabat, inclinare contendebat. Maximam proinde conceperat opinionem de P. Makowski P. Lambertengus eumque statim Collegii Leopoliensis Rectorem consituere voluit, nec deposuit post id, quod conceperat, etiamsi illa essent ei relata, quae parum religiose a P. Makowski erant acta. Alios etiam Patres iuniores, qui tunc Cracoviae erant et illi varia in partem sinistram explicantes referebant, libenter audiit et sic non parum incommodi Provincia experta ob informationes privatorum a P. Lambertengo prius acceptas, quam cum P. Provinciali contulisset, multorumque erat opinio de eo quod apud eum potissimum locum haberet primo referens et informans, nec facile patiebatur se a tali prima informatione abducere. Imo hac ratione non levis alienatio ab eo Provincialis et aliorum seniorum orta. Accepimus per Junium mensem eleaemosynae pecuniariae florenos 300. A Ducissa Jaroslaviensi fl. 200. Ex iegato Pauli fl. 50, Ab Episcopo Cracoviensi fl. 20. A Suffraganeo fl. 10. A reliquis 15. Tritici metretae 5, siliginis aliae 5, milii unus coretus, caseorum duae sexagenae, carnes, vinum, pisces fl. 46 computata. P. Adamus Ustinius cum P. Joanne Smetnio iterum 9a Julii cum Rmo D° Suffraganeo, Parochias varias ob Confirmationis Sacramentum visitante, discesserunt ubique Confessionibus excipiendis et Concionibus faciendis ac explicanda Christiana doctrina vacantes. Irrandacio Vistulae ac variorum aliorum fluminum sicut alibi, ita et Cracoviae ingentia damna non in domibus, agris, hortis, pratis tantum, sed etiam in hominibus intulit Quantum ad homines Postea Ja- roslaviam ad Con- gregatio- nem. 17. Venit P. Lamber- tengus Vi- sitator Craco- viam. Cur non invitatus ad Congre- gationpm Provincia- lem. Quanta in- commoda ex P. Ma- kowski,re- licto tunc in loco su- perioris. Qualis opinio de illo P. Lamber- tengi. Informa- tiones prius a privatis, quam a Provincia- li, obfue- runt. EleaemosynaJunii. Missio cum D° Suffra- ganeo. 18. Vistulae inundatio et fluvio-

Annus 1628. rum alio- rum cum magnis da- mnis. Congrega- tio Provin- cialis Ja- roslavien- sis. Ducissae Jaroslaviensis benevolentia ac beneficentia erganostros, multiplex. Electus Procurator P. Bem- bus. Quae in occasione P. Lanci- cii sint proposita. Mutua pe- cunia pro domo Pro- bationis. spectat, eos circiter 50 variis occasionibus demersos aqnis fama ferebat. Iam in agris fruges sive demessae sive non, quaeeunque viciniores erant Vistulae, omnes vel undarum impetu abreptae, vel limo eodem impetu inducto illitae ac penitus destructae. Hortus similiter S. Barbarae totus in aquis natabat cum domo ipsa, unde tam in fructibus, quam in leguminibus, quae iam excreverant, ingentia saecuta sunt damna. Datum initium Congregationi Provinciali, quae erat decimanona sub R. P. Picherto Provinciali lla istius mensis duravitque ad 21am eiusdem. Electus Secretarius Congregationis P. Andreas Brzozoviensis et eius locum supplens P. Jacobus Golemowski, electi praeterea deputati P. Joannes Wielewicki et P. Matthaeus Bembus ac eligendo Procuratori indicta dies 14a huius mensis. Anna de Stemberg Kostkowna Ducisa Ostrogiae et Palatina Volhiniae admirabilem toto tempore Congregationis Jaroslaviensis benevolentiam ac beneficentiam nobis ostendit. Non solum enim omnibus nostris saepius prandium dedit, sed etiam iis, quae praeparaverat simul cum utraque filia sua, Palatina Vilnensi1) et ViceCancellaria Regni2) aliisque nonnullis, et nostros omnes et familiam ac equos omnium munificentissime sustentabat. Denique post finem Congregationis singulos Superiores Viatico pecuniario donavit. Insuper 13a huius mensis in aula sua Collegio vicina, quam non ita pridem penes Monasterium Virginum S. Benedicti extrui curaverat, omnes 40 ad Congregationem spectantes, quibus non paucos Collegiales adiunxerat, Ducali prandio excepit cum maxima sua voluptate. Perpetua praeterea, quamdiu nostri Jaroslaviae morabantur, cum suis in templo, tempore matutino praesertim, morabatur. Quarto scrutinio electus in Procuratorem Provinciae P. Matthaeus Bembus 14a huius mensis et ei substitutus, si quo casu impediretur, P. Andreas Gutteter. Inter varia, quae in ista Congregatione sunt proposita Admodum Rndo Pi Nostri, erant etiam illa propter P. Lancicium, Romae per aliquot annos commorantem et varia secreta insciis Superioribus certis personis committentem. lum An sit res dispensabilis a Rectore diu et remote manente, ut inscio ViceRectore, a Provinciali vel Generali constituto, pecuniam penes Coadiutorem relinquat. 2um An possit talis Rector absens gubernationem per litteras exercere. ln eadem Congregatione conclusum, ut Domus Professa Domui Probationis ob aes alienum contractum 3000 fl. mutuo daret et alia tria Collegium Posnaniense ex depositis. Unde his tribus adiuncto quarto, quod R. P. Visitator 1) Uxor Leonis Sapieha. 2) Uxor Thomae Zamoyski.

Annus 1628. 303 2a Augusti dari Cracoviae iusserat, 7a post Septembris Posnaniae Dno Krzeciewski soluta sunt 4 millia debiti, quod Novitiatus contraxerat Mfca Da Sophia Maniecka 17a istius mensis in nostro templo sepulta in sepulchro recens erecto sumptibus Dae Jordanovae Matris suae, inter gradus nostrorum sepulchrorum ante altare S. Barbarae. Erant exortae non parvae difficultates cum Rdo D. Archipresbytero circa hanc sepulturam, quia hac die 40 horarum supplicationes in eius templo peragebantur, sed tamen postea sunt sopitae. Finita Gongregatio Provincialis nostra Jaroslaviensis 21a huius mensis sicuti supra retulimus. Promulgatum Jubilaeum duarum hebdomadarum 23a istius mensis, in quo nostri consuetis Jubilaei laboribus more solito dabant operam. Assignata erant 3 altaria visitanda in uno templo, aut tria templa: Cathedrale, SS. Apostolorum Petri et Pauli et S. Francisci. Confessio et Communio nulli certo loco nec designato Confessario erat affixa, sed liberum cuique relinquebatur, modo esset Confessarius approbatus. Ad initium Jubilaei campanae omnium templorum media hora pulsatae, idem factum ad eius finem. In templo S. Petri post Conclusionem Jubilaei processio per templum in maxima hominum frequentia a nostris est instituta. Idem Jubilaeum per oppida et pagos successive celebrabatur. Antecedente die Dominico festum Si Patris et in ipso festo peracta quadraginta horarum Oratio in nostro templo pro Regni variis iisque urgentibus necessitatibus et pro peste ac fame avertendis, quae post tantam aquarum eluviem timebantur. Gustavus etiam cum magno exercitu in Prussia morabatur et vix aliquo damno affectus nostris insultabat. Eadem die domi nostrae cum Rdo P. Visitatore aliquot Praelati cum Rmo D. Thoma Oborski Suffraganeo, qui hoc festo nostro Sacrum in templo nostro cecinit, prandium domi nostrae sumpserunt. Eleaemosyna Julii erat in pecunia florenorum 548. A Rmo D° Suffraganeo fl. 100. A Mfco D° Borek fl. 100. Ex solutis viaticis in Congregatione Provinciali fl. 128. A Ducissa Jaroslaviensi fl. 30. A R. D° Nosarzewski fl. 30. Pro Alvaris venditis fl. 49. A R. D° Lukomski fl. 15. A R. D° Bobola fl. 10. A Dno Stanislao Rab fl. 13. Ab Abbate Chebdoviensi 1) fl. 10. Ab Abbatissa S. Andreae2) 11. 10. Ab aliis variis fl. 42. Res submissae aestimatae sunt fl. 274, nempe lignorum decas una ab Episcopo Cracoviensi, taflae duae eorunden a Da Komorowska. Una tafla a Generoso D° Debinski, una similiter a D° Capitaneo Zywecensi. Salis tunnae 8 ex Wielicka, pisorum una metreta, boves duo et 4 porci a Da Plazina, carnes aliae variae, casei, vinum mulsum, aromata et alia minutiora ab aliis. Post molestissimum iter ob aquarum eluviem, quae non solum circa Cracoviam, sed etiam in plurimis aliis Regni locis erat et ob quam saepius haerendum erat, saepius longo per aquas tractu, praecedentibus conductis ductoribus, eundum non sine periculis, tandem 3a Augusti rediit P. Joannes Liesiowski 19. Sepultura in nostro templo Dae So- pbiae Ma- niecka. Jubilaeum duarum hebdoma- darum quomodo peractum. In templo nostro Oratio 40 horarum. Eleaemosyna Julii. 20. Redit cum suis P. Le- siowski Jaroslavia. 1) R. D. Martinus Piecznowski. 2) Anna Szypowska.

304 Annus 1626. Venit Cra- coviam P. Provincia- lis. Incipit visitationem templi et domus P. Visitator. Gur Domus Orphanellarum ilii displicuerit. 21. Partem ex manu S. Gathari- nae prae- sente pu- blico No- tano ab- scindere curat pro DomoPro- fessa Nea- politana. Vide An. 1596 n. 32 etAn.1603 n. 27. Nonnulla quae de hac reli- quia refe- runtur. Missio Gzaievicensis. Discedit Romam P. Berribus. Provincialis Lituaniae cum P. Cislak venit Cra- coviam. Cracoviam cum suis sociis ex Congregatione Provineiali. Tertio post die secutus est eum R. P. Pfovincialis, qui ofriries tunc pfimum R. P. Visitatorem salutarunt cum eoque sequentibus diebus varia de rebus Provinciae coritulerunt. Dedit initium Visitationi et templi et domus nostrae R. P. Visitator 8a istius mensis. Et quidem in templum illud (ordinaverat) inter caetera ordinaverat, ut in ciborio inferius parva porta pGnefetur, clausa antiqua stiperiori, ut facilius pixis cum SSmo Sacrarriento exponeretur ac imponeretur sine suppedaneo, quantum fieri potest. Displicuirsimul eidem P. Visitatori quo ad multa Domus pro Orphanellis cum aditirieto sacello Praesentationis Bmae Virginis, quam P. Petrus Kamocki mirum in modum promovebat. Aiebat enim PVisitator eum locum piuin quidem esse et utilem posse fore, negocium tamen circa eum suscepturri plenum difficultatibus futurum. Satius esse, ut virgines ad templum nostrum ob Gonfessiones veniant, quam ut nostri in earum sacello Confessiones excipiant. Ad hoc non posse nostros earum externam gubernationem ad iristar Seminariorum et Gonvictuum suscipere, sed Confessionibus tatttum ac piis consiliis eas iuvare, quod et ceteris faciunt. Frustulum unius digiti longum et pene duorum crassum ex reliquia seu manu S. Catharinae Virginis Martyris, quae in nostro templo in argentea cistula conservatur, idem P. Visitator, praesente Notario Publico et testibus ad id specialiter vocatis variisque nostris, abscindi curavit 13a istius mensis pro domo Professa Neapolitana, ut tantumdem ex reliquiis S. Barbarae inde nostro templo per commutationem mitteretur. Abscissa autem particula sufficienter est obsignala et P. Matthaeo Bembo, qui Romam brevi iturus erat, reddita, ut per eum Roma Neapolim tideliter transmitteretur. De his omnibus extat publictitn instrumentum, in quo inter caetera (quod etiam suo loco notavimus) illa asseruntiir, quod manus haec S. Catharinae una cum cubito ad humerum usque carne adhuc integra et incorrupta ab Orientalibus Ecclesiis e ditione Turcica ex Syna monte Arabiae, Serenissimae Annae Jagelloniae, Vladislai Jagellonis Pronepti, Casimiri Jagellonidis Nepti, Sigismundi Primi et Bonae Sfortiae filiae, Sigisrriundi Augusti sorori, Stephani Primi Coniugi, pro singulari dono oblata fuerit. Quod eadem Anna Regina P. Bernardo Golinski Societatis Jesu, Sigismundi III Regis Poloniae Confessario, praedictam manum donaverit, qui eam approbante suo Superiore Joanne Paulo Gampano, per Regnum Poloniae Provinciali, templo S. Barbarae dedit. Quod anno 1603 sub tempus Magni Jubilaei in Polonia, conscio loci ordinario Bernardo Macieiowski Gardinali, inter varias Sacras reliquias, quae Gracoviae habentur et de quibus liber prodierat, numerata fuerit ac fidelium cultui publico proposita etc. Discessit P. Stanislaus Krzywokolski Czaiewicos 14a huius merisis pro laboribus sequentis festi P. Matthaeus Bembus, rebus ad iter cornparatis, curri Mathia Wawrowicz 17a istius mensis Romam se contulit, accepta simul uti insinuavimus S. Catharinae reliquia pro Domo Professa Neapolitana. P. Jamnialkowski Provincialis Lituaniae cum P. Gregorio Cislak venerunt Cracoviam ad R. P. Visitatorem duobus post diebus et per sex fere dies surit hic commorati.

Annus 1628. 305 Academici petulantes hortum nostrum violenter ingressi 22* huius mensis die, unum ex nostris vulnerarunt impune. P. Lachowski Procurator Romam electus a Provincia Lituana eadem 22a Cracoviam ad nos venerat et 25a Romanum iter est ingressus.. Judaeus unus 27a istius mensis in templo nostro fonte est ablutus, cum antea ea didicisset, quae ad Christianam doctrinam pertinebant. Ultima huius mensis migravit R. P. Visitator ad domum Probationis eamque visitare coepit. Eleaemosyna pecuniaria huius mensis erat fl. 224. A Rmo D° Suffraganeo fi. 116. Pro equo donato et veudito fl. 73. Reliqui ab aliis. Res submissae, nempe metreta pisorum una, caseorum sexagena una, butyri vas unum, carnes variae, vinum, pisces, olera constabant fl. 45. Per Septembrem et Octobrem in variis templis distributis diebus continuabantur supplicationes, iussu et ordinatione Episcopi Cracoviensis pro felici successu belli contra Gustavum instituti. Nobis in templo S. Barbarae feria quinta ex ordine contigerat, qua pomeridiano tempore exposita in pixide SSma Eucharistia, litaniae communes decantabantur cum variis aliis precibus, Sacerdotibus duobus incipientibus et musicis prosequentibus. R. P. Visitator a S. Stephano 15a huius veniens ad nos, exhortationem fecit et in fine eius Indulgentiam plenarium, more post Visitationem recepto, concessit omnibus. Eodem etiam ad Collegium S. Petri visitandum sese contulit. Annotavimus initio Aprilis huius anni postulationem Petri Pasmani Archiepiscopi Strigonensis ad Regem Poloniae de Collegio fundando in certa parte Scepusii; iam litteras, quibus Rex ei responderat 15a istius mensis, non abs re visum, ut hic ponamus. Tenor earum est talis: Sigismundus III Dei Gratia Rex Poloniae etc. Rndme in Ghristo Pater syncere nobis dilecte. Pium ac dignum veteri Ungarica pietate Synceritatis Vestrae desiderium ex litteris illius intelleximus simulque in eo coeleste beneficium agnovimns, quod ad eruendam e tenebris in illis partibus sanctae et purae religionis doctrinam, nova quotidie per eos potissimum, quos gregi suo custodes ac pastores instituit, subministret instrumenta. Porro ipsi ita iudicavimus nullum genus hominum in Ecclesiae militantis negocio vel disseminandae vel oppressae fidei restituendae aptius esse Patribus Societatis Jesu, quod infiniti illorum hac in parte non frustra suscepti in variis mundi partibus labores declarant. Proinde magna spes est, eandem illos diligentiam iis in locis, ad quae cura ac beneficio Synceritatis Vestrae vocantur, adhibituros esse. Nos quidem pro eo studio, quo propagationi Sanctae fidei favemus, libenter huic praeclaro Synceritatis Vestrae desiderio ac petitioni annuimus et consentimus, quod Religioni Catholicae bene vertat illorumque saluti prosit, ut Synceritas Vestra Praefatos Patres illo quem scribit loco constituat. Damus praeterea ad Mfcum Capitaneum Territorii Scepusiensis litteras, ut rem salutarem auspiciis Synceritatis Vestrae institutam nulla re impediat, imo vero, qua est ipse pietate et fervore in fidem Gatholicam, omni studio ac conatu pro posse promoturum negocium et aucturum certo confidat. Praeterea incolae oppidi illius severe mandato nostro ad omnem modestiam et observantiam Patribus exhibendam stringentur, ut nihil futurum sit, quod illos in vinea Wlele^ricki IV. 39 Academici in horto unum no- strum vul- nerant. Procura- tor Litua- niae it Ro- mam. Judaei ba- ptismus. Eleaemo- syna Au- gusti. 22. Supplica- tiones duorum mensium. Post visi- tationem indulgentia P. Vi- sitatoris. Litterae Regiae ad Pasma- num Ar- chiepisco- pum, Quibus eum Rex laudat Et conce- dit, quod postula- bat. Ad Scepusiensem etiam Capitaneum dat litte- ras, ne im- pediatur Archiepi- scopus.

Annus 1628. Inscriptio litteris data. 23. Impedi- tum ta- men to- tum. Venit Cra- coviam E- piscopus Craco- viensis. Exigenti- bus contri- butionem ex domi- bus no- stris quid respon- sum. Exercitia spiritualia Abbatis Chebdo- viensis. Adventus Ducissae Jarosla- viensis. Eleaemo- synae Sep- tembris. Festum B. Borgiae. 24. Academicus ebrius nostros in- illa laborantes deterreat ac retardet. Augeat Divina bonitas in mente Synceritatis Vestrae nominis sui amorem et fervorem omnique felicitate faciat abundantem. Cui nos quoque Regium favorem nostrum pollicemur et offerimus. Datum Varsaviae 15a Mensis Septembris anno 1628 Regnorum Nostrorum Poloniae 40 Sveciae 35 etc. Sigismundus Rex. lnscriptio talis erat: lllmo ac Rmo Dno D. Petro Pasmany Archiepiscopo Strigonensi et loci eiusdem Comiti perpetuo, Primati Hungariae, Legato nato, Caesareae Regiaeque Maiestatis intimo Consiliario ac Supremo Cancellario. Ex his litteris manifeste patet, quam ferventer Rex voluerit promovere Collegium Scepusiense et quam audacter impeditum id fuerit a Gapitaneo Scepusiensi 1), sive ob haereticos tam famulos eius quam eum ipsum prensantes, sive ob Ducem Zbarasium, a cuius ore pendebat tunc Capitaneus et qui libenter ea omnia impediebat, quae cum aliquo honore Societatis coniuncta essent, imo honori sibi ducebat, dum ab aliis hostis Societatis nostrae dicebatur et putabatur. Venit Cracoviam 18a huius mensis Martinus Szyskowski Episcopus Cracoviensis, quem nostri varii salutarunt. D8 Cichocki Capitaneus 2) cum duobus civibus Cracoviensibus 26a istius mensis venerunt ad praepositum Domus S. Barbarae et exigebant a nostris contributionem, ratione trium domorum, quas inbabitamus. Quibus responsiim est, prius nos ab Episcopo Cracoviensi intelligere debere, quid nos facere conveniat et ita sunt dimissi. Martinus Piecznowski Abbas Chebdoviensis ob spiritualia exercitia venit ad nos 28a istius mensis et eaque ad decimam sequentis continuavit maximo suo spirituali fructu. Eadem die venerat Ducissa Jaroslaviensis Cracoviam, quam statim P. Praepositus et alii nostri salutarunt. Per Septembrem fl. 93 eleaemosynae pecuniariae accepimus. Ex quartuali Vielicensi fl. 38. A D° Suffraganeo fl. 10. A Da Furmakowicowa 10. A Virgine Anna, quae ab aiiis collegit fl. 20. Reliqui ab aliis. Iam butyri vas, caseorum sexagena, succi cerasorum unum vas, brasei metretae sex, carnes variae, vinum, mulsum caeteraque minutiora fl. 29 sunt computata. Die festo B. Francisci Borgiae, quod in lam Octobiis incidit, Rds D. Erasmus Kretkowski Officialis in templo nostro Sacrum cecinit, cui interfuerunt et Episcopus Cracoviensis et Ducissa Jaroslaviensis et LituaniaeMarsalcus Ds Sapieha. Cum rediret P. Adamus Makowski cum Socio Laurentio Sebastianowicz ex horto D1 Atavanti Civis Cracoviensis, in quo Marsalcum Lituaniae inviserat 7a huius mensis, incidit casu in quendam 1) Stanislaus Lubomirski. 2) ViceCapitaneus Cracoviensis.

Annus 1628. 307 Academicum studiosum ebrium, qui nostris conspectis statim eosdem stricto gladio est insecutus per suburbium. Et Pater quidem Makowski fuga evadens illum declinavit, Laurentium vero assecutus est eiusque caput gladio in planum converso aliquoties percussit. Ita nullum isti homines finem petulantiae faciebant, quia nullus erat, qui eos cohiberet. Processiones ex praecipuis templis, quae sunt Cracoviae, 10a istius mensis ad aedem SS. Petri et Pauli Apostolorum ob memoriam victoriae ex Turcis relatae more iam consueto institutae sunt et simul continuabantur per hunc mensem indictae in variis templis. Orationes pro cohibendis Gustavi Adolphi Sveci conatibus, qui proditione cuiusdam Galli Brodnicam et ante Novam coeperat. Discessit P. Pompilius Lambertengus Visitator Cracovia 12a istius mensis, qui circa finem Junii eo venerat, absolutis et trium domiciliorum Cracoviensium Societatis nostrae visitationibus et variis de rebus Provinciae Consultationibus. Nonnulli hunc eius discessum in 18am huius mensis retulerunt. Annotarunt quidam in supplicatione Varsaviae instituta pro Regni necessitatibus 13a huius mensis factam concionem per R. P. Fabianum Bircovium Dominicanorum Theologiae Doctorem, qua exaggerabat sacrilegium Svecorum impudentium, ob quam Imaginem Aeterni Patris Christum Crucifixum tenentis sclopis explosis aliquoties traiecerunt, ex qua sanguis miraculosus prosiliit. Haec imago ex suburbio Bransbergensi per quosdam railites nostros, insciis vel dis" simulantibus hostibus, abrepta fuit, ut diximus anno superiori 27a Julii et Varsaviam ad Regem Reginamque deportata. Votum facere decreverat sub hoc tempus (ob victoriam ex Gustavo celerius reportandam) Episcopus cum Praelatis et Canonicis Cracoviensibus de Festo Conceptionis Bmae Virginis cum Octava per totam Cracoviensem Dioecesim in perpetuum celebrando. Quia vero in Rubricellis Anni 1527 et 1629, quae iam ante voti praedicti nuncupationem typis vulgatae fuerant, id non fuit adnotatum, ideo 16a huius mensis prodiit impressa indictio tali modo praedicti festi celebrandi per R. D. Erasmum Kretkowski Officialem modusque additus Officii per Octavam expediendi. Circa idem tempus allata domui nostrae Citatio ratione contributionis, de qua superiori mense nobiscum Ds Cichocfcie gerat, sed eam non curavimus, sicut et alii Ecclesiastici non curant. Per 21am et 22am huius mensis, quae in 19am Dominicam post Pentecosten inciderat et qua votum de festo Conceptionis cum octava celebrando in templo Parochiali Bmae Virginis emittendum erat, valde solennis Processio cum sequitur et unum per- cutit. Processio- nes ad templum SS. Petri et Pauli Apostolo- rum. Gustavus capit Bro- dnicam et Novam. Discedit Cracovia P. Visita- tor. ConcioPis Fabiani Bircovii contra Svecorum sacrile- gium. Decernunt de voto faciendo Episcopus cum Capi- tulo. Indicitur celebratio cum Octa- va festi Conceptio- nis. 25. Citanlur nostri ob contribu- tionem ir- rito co- natu. Processio

308 Annus 1628. solennis cum imagine Bmae Virginis, quae est in templo S.Mathiae Inprimis ad tem- plum Ca- thedrale. Deinde sequenti die Imago iterum a nostris defertur maxima pompa ad templumBmae Virginis. 26. Frustra protestan- tibus Reli- giosis de fpraece- dentia. In cemete- rio templi Parochia- lis tres no- stri con- cionantur. Annua Comme- moratio Bi Stani- slai. In Sacro de Conceptione Votum Officialis nun- cupavit. ea imagine Beatissimae Virginis, quae est in maiori altari templi S. Mathiae, est instituta, quam iam breviter describemus. Antequam discessisset Cracovia R. P. Visitator, petierat ab illo R. D. Officialis Kretkowski, ut in processionibus duorum dierum, quae propter votum de festo praedicto Conceptionis faciendum suscipiendae erant, imaginem SSmae Virginis, eam quae est in templo S. Mathiae, deferri permitteret unumque ex nostris tum apparandae imagini tum ordinandis circa eam deferendam nonnullis attendentem designaret. Utrumque libenter concessit R. P. Visitator. Sabbato igitur circa vesperas accommodata ut par est imago a decem nostris delata est, Clero Cathedrali (praeter Praelatos) et Bmae Virginis ac S. Stephani obviam praecedentibus et R. D. Officiali in pluviali subsequente (qui etiam initio Processionis accommodatam ad rem habuit exhortationem) candidis facibus multis collucentibus et campanis variorum templorum personantibus. Ob ingentem vero populi praecedentis et comitantis concursum nonnisi prima noctis hora imago in templum arcense est illata et ante maius altare supra sepulchrum Friderici Cardinalis est collocata concioque ab uno ex nostris habita, nempe a P. Friderico Szembek. Sequenti die totus Clerus regularis saecularisque cum Confraternitatibus suis ad templum Cathedrale convenit. Habita devota concio a R. D. Sebastiano Nucerino, qua incitabat, ut omnes in tanta necessitate ad praesidium Bmae Virginis confugerent. Summa pompa delata imago a decem (nostris) circumferentibus nostris, aliis plurimas faces candidas subsequentibus (aliis) Sacras varias Reliquias templi Arcensis portantibus et claudente agmen Rmo D° Suffraganeo, pontificaliter induto et ingenti populo cum maxima devotione comitante antecedenteque. Quidam Religiosi (PP. Dominicani) nostros in hac processione se antecedere advertentes, protestationem fecerunt de praecedentia coram Praelatis contra nostros, ne videlicet essemus in possessione. Sed unus ex Canonicis, noster hostis Jacobus Naiman, ioco quidem, sed tamen vere eos expedivit. Sicut baiuli — inquit — aliquid portantes sive antecedant sive non, nullum vestrae praecedentiae faciant praeiudicium, ita nec isti imaginem deferentes. Postquam ad templum Bmae Virginis ventum esset, ob maximum hominum concursum magna cum difficultate Praelati iliud sunt ingressi, Imago vero collocata in maiori altari. Habitum Sacrum de Immaculata Conceptione a Rmo D° Suffraganeo, in cuius medio concionatus R. D. Ostrowski. In coemeterio vero, quod totum populo erat refertissimum, tres etiam nostri tunc temporis, rogatu Archipresbyteri, concionabantur: P. Adamus Ustinius et Joannes Plaski ac Daniel Zaleski, Theologi nondum Sacerdotes, quo etiam tempore in templo S. Barbarae Sacrum cantatum et concio peragebatur. (Nam tunc ob annuam B. Stanislai memoriam Orationem diurnampro Regni necessitatibus habebamus). Quamdiu concio in templo Parochiali erat, nostri 20 astabant imagini in altari collocatae, Praelatis in gradibus altaris humiliter sedentibus. Miserat tum unus ex iis ad quendam nostrum, ut aliquem sermonem ad Clerum in Presbiterio considentem haberet, sed ne inde aut turbatio aut offensio aliqua R. D. Ostrowski sequeretur, excusavit noster. Finita concione, circa finem Sacri votum solenniter a R. D. Officiali nuncupatum, cuius formula ad imitationem eius, quam nos habemus, petente Capitulo erat confecta. Finito Sacro, Reliquias varias, quae

Annus 1628. 309 ex templo Arcensi erant allatae (inter quas etiam erant quaedam ex vestibus Deiparae), Praelati cum universo Clero in templum Cathedrale deduxerunt, imagine in templo Cathedrali ad vesperum uaque relicta. Post prandium, finitis vesperis, concionem habuit R. P. Christophorus Dominicanus. Post eius concionem Clerus Bmae Virginis et S. Stephani, cum maximo hominum concursu, noctu iam imaginem, quam nostri portabant, eo modo quo antea, aliis candidas faces circumferentibus, deduxerunt ad templum S. Stephani, ubi expositum fuit SSm Sacramentum et concionatus est P. Bartholomaeus Paprocki. Reposito post concionem SSmo Sacramento in Ciborium per Rum Dm Suffraganeum, delata ultimo imago ad templum S. Mathiae et iterum benedictio ab eodem D° Suffraganeo data populo, varios hymnos de Beatissima Virgine decantante. Et sic tandem finis impositus huic festivitati ac devotioni, cui Dominus non parum favisse multorum iudicio visus est. Nam sub hoc plane supplicationis tempus, cum Stanislaus Koniecpolski Gustavum, capta Brodnica versus portum Bielavensem contendentem, insequeretur cum suis ac in eius copias equestres, quarum Ductor erat Baldis Gustavo valde charus, incideret, commisso cum iis fortiter proelio felicissime eas prostravit, plurimis caesis et captis. Inter captivos primus erat ipse Baldis, qui cum Stanislaum Koniecpolski stricto gladio fuisset aggressus, cum manus, qua gladium gerebat, ab eo sclopo fuisset traiecta, captus est. Novense etiam oppidum et eius arx, a Gustavo proditione capta (omnia enim in Prussia haeretici haeretico Gustavo prodebant, quae poterant), opera et industria Di Moczarski noctu sub idem tempus hosti fuit erepta, caesis in ea Svecis, qui inventi erant. P. Adamus Ustinius cum P. Joanne Smetnio Rmo D° Thomae Oborski Suffraganeo adiuncti ad consuetos labores in Sacramentis Poenitentiae Eucharistiaeque administrandis et in concionibus faciendis ac doctrina Christiana imbuendis, 22a huius mensis abierunt et in iis ad 22am Decembris magno cum fructu permanserunt. Sub finem pariter huius mensis P. Sebastianus Scarga cum P. Joanne Kretkowski hv parochia R. D. Erasmi Kretkowski, ad quam erant invitati, egregiam operam saluti proximorum impenderunt. Percepta eleaemosynae pecuniariae per Octobrem erat fl. 109. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 25. A D° Rab fl. 13. A Rm° D. Suffraganeo fl. 10. Quidam fl. 12. Ex viaticis fl. 20. Reliqui ab aliis. Tam butyri vasa 8, casei, carnes variae, pisces, mulsum, olera computata sunt fl. 72. Impetraverat ante duos annos P. Albertus Męczynski ab Admodum Rdo P. Nostro Generali Missionem Indicam et Japonicam et iam Ulissiponem eam ob causam venerat et integro fere anno occasionem commodam in Japoniam per mare navigandi expectabat. Hac re cognita eius cognati, inter quos praeci- Post ves- peras Con- cio Pis Domini- cani Deducitur Imago ad S. Stephanum Et ad S. Mathiam. 27. Sub hoc tempus Baldis capitur. Nova recuperatur. Missio cum D° Suftra- ganeo. Missio ad quamdam Paro- chiam. Eleaemo- syna Octo- bris. Patre Me- czynski in Indiam pergente

Cognati eius Atrocia contra nos spargunt, 28. Judicibus nobis tunc infensis. Ob quod revocatus ex Lusi- tania in Poloniam, Venit Cracoviam Et postea Petrico- viam Confu^isque suis cognatis, Causam lucratur et lites componit. Prandia duo nobis parata. 29. Thomae Zamoiski ingressus in Capita- neatum 310 Annus 1628. puus erat Kurdwanowski, qui Pis Męczynski sororem germanam coniugem habuit, putantes eum amplius in Poloniam redire non posse et molestissime ferentes, eum bona sua Collegio nostro Cracoviensi inscripsisse, ut vulgo dicitur, contra nos movere coeperunt et atrocia quaeque confingere ac per totum Regnum spargere. Affirmabant per nostros vi adactum ad inscriptionem faciendam. Probabant variis modis, inscriptionem esse invalidam et aetatem sufficientem ad alienationem faciendam P. Męczynski non habuisse. Addebant eum iampridem mortuum et nostros de eius Japonica missione omnia fingere ob bona retinenda. Inciderant haec omnia in illud tempus, quo Judices Tribunalitios, Lublini degentes, in hoc negocio habuimus infensissimos. Passim etiam Nobilitas, quae contra bona Ecclesiasticorum debachatur, ingentes in nos contumelias per totum Regnum spargebat, avaritiam nobis imponebat eoque rem deduxerat, ut communiter omnes expectarent privationem bonorum nobis inseriptorum per sententiam tribunalis. Itaque nonnulli amici nostri Rdo P. Provinciali aliisque nostris efficaciter ostenderunt, omnino causam nos amissuros, nisi ipsemet P. M^czynski praesens sit in Tribunali vel Lublinensi vel Petricoviensi et suaserunt dilationem nostrae causae ad adventum eius. Significatum hoc totum R. P. Nostro Generali, qui rationum momenta expendens, statim datis Ulissiponam littteris ad P. Męczynski, eum in Poloniam revocavit ad omnes lites in hoc negocio finiendas, iisque sopitis dabat ei spem iterum in laponiam eundi. Accepit litteras P. Meczynski uno die ante navigationem in Japoniam instituendam, ad quam iam erant parata omnia et morem gerens iis, quae erant iniuncta, ex Lusitania Cracoviam veniens 5a huius mensis, postquam Varsaviae cum Serenissimo Rege aliisque Regni Proceribus variis in locis de iniquitate suorum cognatorum in hoc negocio egisset, Petricoviam praeter omnium opinionem (simili omnino modo, quo secundum Polonicos Annales per S. Stanislaum excitatus Petrinus suorum cognatorum iniquitatem in Regiis iudiciis in causa bonorum Ecclesiasticorum confutaverat) ad tribunal venit ita opportune, ut si tardius una hora venisset, causa omnino cecidissemus. Exceptus omnium admiratione, causam praesens egit, egregie eam singulari nostro Patrono Mfco D. Lisiecki, qui dum haec scribimus Regni Instigatorem agit, promovente, feliciter illam lucratus est cum maxima perditorum cognatorum confusione, praecipue vero Kurdwanowski ita bonis eius inhianti, in quem certae insuper poenae erant decretae, quas tamen post multas variorum intercessiones P. Meczynski dimisit, contentus ea re, quod eius et nostri hostes tot falsitatum fuerint convicti. Sicque omnia, quae ad hoc negocium pertinebant, sopita sunt. D. Pipani Proconsulis coniux una die, nempe 19a huius mensis, in honorem S. Elisabethae, cuius nomen gerebat et altera die Da Baierowna 2ia eiusdem mensis prandium domui nostrae appararunt solemne, quod etiam aliis annis superioribus facere consueverant. Die 22 huius mensis, qua festum S. Ceciliae solet celebrari, Thomas Zamoiski ViceCancellarius Regni venit Cracoviam et Capitaneatus Cracoviensis, post mortem Gabrielis Comitis a Tarnow a Rege sibi collati, adiit possessionem magno comitatu suorum alio-

Annus 1628. 311 rumque, qui illi obviam processerant. Statim vero post suum ingressum illud maximopere curabat, ut petulantes tam Academici. quam quicunque alii pacem publicam turbantes Cracoviae, cohiberentur et in ordinem redigerentur et cum Rectore Academiae, cum ad eum salutandum cum suis venisset, de adeo dissoluta iuventute Academica, de recens per eos occiso Kozaco Ducis Zbarascii, Gastellani Cracoviensis, et de tot iniuriis Gollegio S. Petri illatis expostulavit et peculiariter sibi a Rege commissum significavit, ut res eiusmodi nullo modo permittantur, vel sine debita poena transeantEtiamsi vero Rex id non commisisset, ipsa rei aequitas et pacis conservatio publicae id a me, ait, suo iure exigit. Statim res ad praxim erat deducta, diligenti custodia noctu ac interdiu disposita, per quam eiusmodi dissoluti capiebantur ac in carceres tam arcenses quam praetorii compingebantur. Submissa eleaemosyna pecuniaria per mensem Novembrem fl. 96. A ViceCancellario Regni 1) fl. 50. Ab Abbate Chebdoviensi 2) fl. 10. A Virgine Zalanska fl. 10. A Confraternitate Misericordiae fl. 15. A reliquis fl. 11. Iam tritici coreti 24, siliginis metretae 8, carnes variae, caseorum duae sexagenae, vinum? olera, aromata, pisces, butyri vasa 3 etc. constiterunt fl. 198. A 2» Decembris ad 4am inclusive peracta in templo S. Barbarae triduana Oratio pro Regni necessitatibus, maxima hominum frequentia ac devotione. Et ipso S. Barbarae festo postquam Sacro concionique ViceCancellarius Regni cum sua Coniuge interfuisset et nos variosque Praelatos domi nostrae convivio excepisset, ipse etiam nobiscum cibum sumpsit. Prodierat sub hoc tempus Relatio quaedam historica (relatio) de novo Regno Tybet, recens invento, de nostris ob Christianam religionem in illud introducendam eo penetrantibus et de vario in eo rei Christianae successu ac processu. Hunc libellum ex Italico in Polonicum conversum per P. Fridericum Szembek ac ViceCancellario Regni inscriptum, idem P. Szembek ante prandium domi nostrae in praesentia multorum illustrium virorum, brevi prolocutione adhibita, ViceCancellario obtulit. Recepit eum libentissiine et ipsemet respondens magnam animi gratitudinem ostendit ac impensas in typographum compactoremque refundere statim iussit. Missus idem liber Serenissimis Regi Reginaeque, Principibus ac multis Regni Proceribus omnesque non parum recreavit et eo non parum restaurata opinio de laborum per nostros in novo orbe susceptorum continuatione, quae iam non parum labefactata videbatur ob intermissam a tot annis editionem vulgari lingua eorum, quae inde adferebantur. Ad initium etiam huius mensis typis vulgata est concio P. Adami Ma- Cracoviensem. Expostulat cum Rec- tore de dissolu- tione Aca- demico- rum. Cohibet eosdem. Eleaemo- syna No- vembris. Triduana in nostro templo Oratio. 30. Historia de Regno Tybet im- pressa Per P. Szembek oblata Re- gni Vice- Cancella- rio Et multis aliis. Concio Pis 1) Thoma Zamoyski. 2) Martinus Piecznowski.

312 Annus 1628. Makowski impressa. Cum octava festum Conceptioonis cele- brari coeptum. 31. Rector A- cademiae exclusis tribus,vult placare Ducem Zbaras- cium, sed irrito conatu Duce per- multa A- cademicis obiiciente. Apud eun- dem Nai- man nihil efficit. 32. In Comi- tiolis Pro- sovicensi- bus nihil dictum contra nos. kowski, quam 5a Martii, votum castitatis Susanna Amandowna publice emittente, in templo S. Barbarae Gracoviae habuit. Festum Conceptionis Bcatissimae Virginis cum octava celebrari coeptum hoc anno per totam Cracoviensem Diocesim, iuxta votum ea de re in Octobri factum l). Exclusit Rector Academiae tres studiosos ob occisum Kosakum Castellani Cracoviensis Georgii Ducis Zbarascii et 9a istius mensis adiit cum 10 Professoribus praedictum Ducem, intercedens pro studiosis Academicis, ut iis condonare dignaretur et referens se fecisse, quod poterat; nam ob immunitates, aiebat, quas habent, non poteram eos alio modo iudicare. Indigne tulit totum id Dux et postquam fecisset mentionem sui boni affectus erga Academiam et maximae Academicorum ingratitudinis, ostendit atrocia facinora Academicorum, ob quae et Sacerdotes et Nobiles et cives ac artifices et Judaei tuti esse non possunt, deinde exclusiones eorum fieri tantum ad formam, ex una bursa in aliam, nec per eas iustitiae satis fieri posse adiecit. Adiecit deinde, non ideo a Maioribus data illis privilegia, ut iis abutantur, nec ea esse maiora illis, quae Nobilitas habet, cum quatamen in iustitia administranda minus est negocii; se sinon status Senatorius constituisset (sic), istos homicidas quaesiturum fuisse, non in bursis et hospitiis, sed in cubiculis Academicorum; se praeterea in Comitiis futuris curaturum, ut eorum privilegiis cornua deterantur; studiosos non cum armis, quibus omnia volunt debellare, sed cum libris incedere debere etc. Ad haec omnia nihil fere responderunt Academici et confusi abierunt. Venit ad eundem Ducem Zbarascium Jacobus Naiman eo plane tempore, quo currum conscendebat Prosovicos ad Comitiola pergens lla huius mensis. Volebat enim ab illo petere, ne contra Academiam in illo conventu aliquid ageret, sed eum Dux ad CoUoquium non admisit. Erant etiam in praedictis Comitiolis Legati Academici, quae 12* istius mensis habebant initium, in quibus per varios curantes, ne Dux Zbarascius contra illos ageret, penitus nos relinquerant; habebant enim, quod agerent cum Duce sibi offenso. Nobilitas etiam ad- 1) Annexae sunt Manuscripto nostro litterae, typis impressae, Erasmi Kretkowski, Canonici, Vicarii in Spiritualibus et Officialis Generalis in Civitate ac Dioecesi universa Cracoviensi, quibus clero universo tam Saceculari quam Regulari celebrandam hanc octavam, nomine Lociordinarii Martini Szyszkowski, mandat. Datae sunt Cracoviae die 16 Novembris A. D. 1628.

Annus 1628. 313 vertens Ducem ita offensum Academicis, nullam nostrarum scholarum fecit mentionem. Sparsus rumor erat inter externos sub idem tempus et postea inter nostros, de decreto ultimo pro nobis Romae facto, sed tamen adhuc duae decisiones restabant, quas sequenti anno videbimus. Jacobus tamen Naiman, hostis noster, ita hanc rem extenuabat, ut Bullam Pii V. pridem factam, sublatam et revocatam esse, asserere non dubitaverit. Rdus D8 Strembosz Praepositus Mstoviensis 1) egregie nos in festo Natalis Domini iuvit, cantans in templo nostro Matutinum et duplex Sacrum, nostris interim more consueto in plurimorum Confessionibus excipiendis occupatissimis. Ultima huius mensis erat diurna oratio in nostro templo pro Regni necessitatibus, quae postea sequentis anni prima die, seu per festum Nostrum Gircumcisionis Domini continuabatur. Percepta eleaemosynae pecuniariae Mensis Decembris erat fi. 79. A D° Wizemberg fl. 40. A RmoDo Suffraganeo fl. 10. A R. D. Bobola fl, 10. Ab aliis fl. 19. Res submissae constiterunt fl. 173. Tritici metretae 5, hordei tres, siliginis 12, pisorum metreta una, boves tres, vituli sex, capones 50, anseres 20, vinum, panes, pisces et alia minutiora. Annua templi eleaemosyna ascendit ad fl. 1041 in pecunia. Calix vero cum patena auratus, torques et cor aureum, casulae duae, mappae aliquot reliquaque minora, plusquam ducentis fl. sunt aestimata. His accesserunt tum ciborium in parte inferiori reformatum, tum sacellum S. Annae parvum plumbo tectum; hoc enim utrumque isto anno perfectum est. Ex iis, quae ad certum mensem referri non poterant, haec sunt. Ab haeresi ad Ecclesiam redierunt 19. Ex Arrianis sacro fonte lustrati sex et ex perfidis Judaeis tres. Mulier imprecationibus assueta, mariti quodam tempore crapulam perosa, eidem cibum imprecationibus fartum apposuit. Adhibuit maritus pro more, cibum sumpturus, crucis antidotum et ecce sibili prorumpentes ex obsonio mortem inibi latentem prodiderunt. Inopinato eventu territa mulier ad pedes nostri Sacerdotis accidit, confessione crimen expiatura. Erat alia perditae vitae, cui visio cuiusdam ad aeterna supplicia damnati erat occasio damnandae superioris licentiae et post institutam peccatorum Confessionem ad meliorem frugem redeundi. Praeposuit quaedam castam paupertatem copioso argento, quo pudor eius tentabatur. Quidam ab annis teneris voluptatibus immersus, eo iam progressus erat, ut ludibriis daemonum ad vitae praecipitia protraheretur, sed ope tandem divina saniorem ad mentem conversus, accedens ad nostrum Sacerdotem, per Poenitentiae Sacramentum remedium malo postulavit et accepit. Duorum consciscendae sibi necis consilmm, ob continuos blasphemi spiritus assultus, dissolutum est iidemque ad pacem conscientiae reducti. Ex missionibus variis hoc anno factis, praeter illam, quae erat cum Rmo Do Suffraganeo aliquoties, in qua 11 oppida et 153 pagi lustrati et de qua ali- 1) Mstoviae erat abbatia Canonicorum regul. Lateranensium. Wielewicki IV. 40 Rumor de ultimo de- creto pro nobis. Rdi Di Strembosz labor in nostro templo in Natali Do- mini. Eleaemosyna Decembris. 33. Annua templi eleaemosyna. Ex haere- si conver- si. Signum crucis contra im- precatio- nes. Variae aliquorum conver- siones. 34. Missio Zywecensis.

Annus 1628. Quales ho- mines in territorio Zywe- censi. Quid in iis sit auctum. quot in locis diximus, non contemnenda1 eftiam fuit Missio Zyvecensis. Est Lywecense territorium inter montes Carpatios, Foioniam ab Hungaria nonnullisque aliis Moraviae ac Silesiae partibus dividentes, situm. In eo plurimi incolae in summa divinorurn inscitia vitam degunt, maxime vero illi, qui ovium gregibus in montibus et sylvis attendunt et per sylvas praedas agunt, Getas veteres, aut Marcomanos et Galactophagos referunt. Nullo enim fere alio cibo praeterquam caseo et lacte vivunt, statura procera, robusto corpore, animo int Martem et praedas incitato celebres. Ad hos cum nostri venissent, post multos susceptos labores, eo rem per Dei gratiam deduxerunt, ut sufficienter de rebus divinis instructi ad Sacramenla Poenitentiae Eucharistiaeque accesserint, spesque in Domino eos maiores in rebus salutem animae concernentibus progressus facturos, maxime si frequentiores ad eos missiones imposterum instituantur, quibus illi ob maximum Sacerdotum defectum maximopere indigent. I. Numerus nostrorum Festum Gircumci- sionis. Renovatio Votorum. Nobilitas Craco- viensis non ita ut antea offensa. Supplica- Annus Domini 1629. Mutio Yitellesco Societatis Jesu Praeposito Generali, Pompilio Lambertengo Provinciae Poloniae Visitatore, Henrico Picherto Praeposito Provinciali et illi officio functo, succedente Gasparo Druzbicki, Joanne Liesiowski Domus S. Barbarae Praposito et illi, Collegii S. Petri gubernationem suscipienti, succedente P. Joanne Wielewicki. Triginta duos socios Domus Professa Cracoviensis hoc anno numeravit. Sacerdotes viginti. Rei familiaris administros decem et tyrones, ad mensam legentes, duos. Consueta hominum ad Sacramenta Poenitentiae et Eucharistiae frequentia Circumcisionis Dominicae festum expeditum. Cantante Suffraganeo Cracoviensi Thoma Oborski Summum Sacrum, Concionante Jacobo Ostrowski Theologiae Doctore et Canonico Gracoviensi. Qui etiam simul cum R. D° Kretkowski Officiali ac nonnullis Praelatis prandium nobiscum sumpserunt. In festo Epiphaniae Domini Votorum Renovatio in domestico sacello, more solito peracta. Girca idem festum Nobilitas Palatinatus Gracoviensis, propter solitos contractus Gracoviam veniens, licet tantopere contra nos ante per Academicos fuerit concitata, tamen, postquam intellexisset scholas S. Petri iudicio Rotae Romanae approbatas esse, ne tantillum quidem ea re commovebatur. Imo palam aiebat, quemcumque finem lis nostra cum Academicis sit habitura, se parum curare et se ad placitum, sive ad scholas Patrum sive ad Academiam filios studiorum causa missuram. Per hunc mensem et sequentem indictae erant supplicationes

Annus 1629. 315 variae ab Episcopo Cracoviensi pro felici successu Comitiorum. Et inter caetera, ut annotat P. Petrus Kamocki in sua templi historia, iusserat per duas hebdomadas certa hora in singulis Cracoviensibus ecclesiis Sacrum de Conceptione Bmae Virginis fieri. Datum initium Comitiis Generalibus Regni Varsaviensibus ,9a istius mensis, in quibus de modo belli contra Gustavmn continuandi potissimum actum. Nullus tunc, data opera, ob nostrum negocium cum Academicis, Varsaviam erat missus. Nam P. Visitator satis esse arbitrabatur, eos nostros, qui erant in aula, huic negocio attendere, quod etiam illis diligenter commend.averat. Academici in fine huius mensis miserant Varsaviam Brzoscium et Piotrawicki, qui varia quidem contra nostras scholas apud varios tentarunt, sed irrito conatu. lmo cum ad Principem Vladislaum, qui eorum semper patrocinium suscipiebat, venissent et tam auxilium quam consilium contra nos postulassent, ita illis fertur respondisse: Quandocunque in vestro negocio aliquid volo loqui, semper mihi vestrorum petulantiae, quae perpetuo committuntur, os claudunt. Urgebat in iisdem Comitiis Georgius Dux Zbarascensis, ut Constitutio sub Rege Stephano Torunii facta de insolentibus ac tumultus excitantibus, sine ullo respectu aut nobilitatis aut libertatis Academicae alteriusve, capiendis ac puniendis ad praxim reduceretur. Sed quia ibidem ostensum fuit, id sine ingenti sta^tus ecclesiastici praeiudicio fieri non posse, ideo ab ea confirmanda Constitutione Ordines Regni tunc abstinuerunt. Rediit Roma Cracoviam, 25a istius mensis, P. Jacobus Lachowski Lituaniae Procurator et aliquot diebus nobiscum commoratus, in suam Provinciam abiit. Venerat cum eo Gharissimus Casimirus Vrowiecki, qui ex Austria, in qua Societatem erat ingressus, ob certa negocia in hanc Provinciam erat remissus et in ea postea post aliquot annos mortuus. Pecuniaria eleaemosyna huius mensis erat fl. 318. A Rmo D° Suffraganeo fl. 110. A Palatino Russiae Stanislao Lubomierski fl. 100. A nonnullis fl. 45. Ex quartuali Vielicensi fl. 35. A D° Stanislao Rabo fl. 13. Reliqui ab aliis. Iam in rebus: siliginis metretae 10, vinum, carnes variae, pisces, panes, casei aliaque minutiora fl. 73 sunt aestimata. Jacobus Naiman Synodi Petricovensis Proviricialis constitutionem de non scribendis ullis libris in negocio Academiae et Scholarum S. Petri, quamdiu Romae lis non fuisset decisa, nihil curans, circa finem anni superioris contra ea, quae vel P. Szembek in libello suo Gratis dicto, vel P. Bembus in sua defensione Collegii S. Petri in lucem ediderant, novum librum typis mandarat, plenissi- tiones pro felici Comitiorum successu. 2. Comitia Generalia Varsaviae. Academici frustra in iis contra nos agunt. Quae Prin- ceps illis responde- rit. Constitu- tio Ste- phani cur non con- firmata in Comitiis. Adventus Pis La- chowski et Casimi- ri Vrowie- cki. Eleaemo- syna Ja- nuarii. 3. Jacobi Naimani liber no- vus famo- sus.

Annus 1629. Colligitur et suppri- mitur. Festum Nostro- rum Mar- tyrum. Memoria fundatio- nis Domus et Bene- factorum. Discoli iu- venis, so- dales B. Virginis perse- quentis, poena. 4. Sophiae Marsalko- wnae mors. Et sepulta nostro templo. Quali la- mum mendaciis, calumniis, mordacitatibus, eumque valde occulte spargere coeperat. Cognita ea re Episcopus Cracoviensis (id enim ei primo R. D. Kretkowski Officialis, deinde alii significaverant) omnia impressa exemplaria, quae inveniri poterant et quae adhuc palam non distrahebantur, colligere ac supprimere iussit hoc mense, quod et factum est. Naimanum praeterea ad se vocatum et graviter reprehensum, ad iuramentum adegit, quod de pluribus illis libris, qui erant collecti, non sciret et quod eos nulli esset communicaturus. Dignus erat longe maiori poena, qui et Synodi praeceptum tam audacter violasrerat et famam aliorum, toties iam aliis temporibus laceratam, iterum laceraverat. Sanctorum Martyrum nostrorum Japonensium: Pauli, Jacobi, Joannis, 5a Februarii consueta celebritate, cantato Sacro et utrisque vesperis, concione praeterea medio Sacro habita, festum peractum est, imaginibus insuper eorum in maiori altari expositis. Sequenti die (ex ordinatione R. P. Visitatoris) pro vivis ac defunctis Domus S. Barbarae Fundatoribus ac Benefactoribus cantatum Sacrum de SSma Trinitate, a religuis omnibus Sacerdotibus similia Sacra lecta. Concio praeterea, medio Sacro cantato, habita cum enumeratione primariorum Fundatorum ac Benefactorum. In quendam iuvenem discolum, olim nostrum Vilnensem discipulum, qui a Congregatione Assumptae Beatissimae Virginis quos potuit variis modis retrahebat et vexabat, Divina iustitia circa hoc tempus non mediocriter advertit. Postquam enim Academicis suis condiscipulis mordaci lingua et factis superbis iurgiorum occasionem dedisset, ab aliis fustibus exceptus fuit ita, ut et brachio confracto et voce illico amissa, Nostro celeriter advocato, per nutus confiteri debuerit et multis hebdomadis lecto affixus, ad extremam fere egestatem devenerit. Paucis post mensibus furti a condiscipulis accusatus, coram Rectore purgare sese debuit et magna notatus est infamia, qui iniuste ob frequentatam Congregationem confundere alios consueverat. Sophia Marszalkowna, in oppido Skawina honestis parentibus nata, 13° aetatis anno Cracoviam veniens, in variis domibus famulabatur et tandem apud Dominam Wisembergowam. A qua deinde ad obsequium pientissimae Virginis nostraeque Benefactricis Barbarae Langownae transierat, in eoque decem annis permansit ac nonnisi mortuam suam Dominam reliquit. Haec — inquam — mortua 16a huius mensis, quia et vivens variis eleaemosynis ordinariis Domum S. Barbarae iuvabat et ante mortem 800 florenos nobis legaverat testamento, qui post sesquimensem erant redditi domui, quarto post die in nostro templo erat sepulta in curritoriolo, inter subsellia ad Sacellum S. Annae ducente. Post mortem suae praedictae Dominae honestum victum sibi per aquarum distillationem, cuius singulare artificium et aliis non obvium noverat, ita sibi parabat, ut non parum pecuniae colligerit. Nam et nobis fl. ut diximus 800s et templo

Annus 1629. 317 Parochiali 200s et singulis monasteriis ac templis xenodochiisque notabilem pecuniae summam testamento legavit, nec minor summa post mortem eius fratri illius uterino cessit, ut communis erat opinio. Pietatis et devotionis variis exercitiis, maxime frequentationi Sacramentorum Poenitentiae et Eucharistiae, audiendis Sacris concionibus totam se dederat, sed circa finem vitae ex his omnibus non parum remittere, imo vitae licentiosae aliquantum vacare coeperat, sive naturae fragilitate, sive daemonis artibus, et in graviora forsan fuisset prolapsa, nisi Deus gravi morbo eam in officio retinuisset. Gravissima ad extremum patiebatur maleficia, sive melancholiam, ob quam nullam personam pro nocte secum in triclinio ferre poterat. Unde etiam nullo praesente morte extincta est, postquam ante unam et mediam hebdomadam Gonfessione sacramentali et sacra synaxi munita fuisset. A 27a ad 29am triduana Oratio Dominica Quinquagesimae et duobus sequentibus diebus more iam recepto peragebatur, magna populi frequentia ac devotione. Vesperi Dominicae Quinquagesimae concionatus R. D. Sebastianus Nucerinus, Cathedralis Concionator. Submissae eleaemosynae mense Februario in pecunia fl. 383. A Palatina Vilnensi 1) fl. 100. A Da Turzina fl. 100. A quodam 120. A Rmo Do Suffraganeo fl. 30. A D° Alaghi fl. 15. Reliqui ab aliis. lam res datae, nempe tritici coreti 15, ciceris metretae tres, siliginis coreti 8, carpionum duae sexagenae, butyri vas unum, porci duo, carnes aliae variae, casei, vinum, panes et alia fl. 162 sunt aestimata. Inter mendicos studiosos scholae Parochiali Bmae Virginis erat quidam Cwikla dictus. Hic eos, qui scholas S. Petri frequentabant, quibuscunque modis poterat, persequebatur. Factus deinde praedo nocturnus, cum saepius manus custodum effugisset, tandem ab arcensi satellitio, non sine magna difficultate, captus est et in carcerem publicum coniectus et questionibus subiectus, cum multa latrocinia et sua et complicum prodidisset, capitalem subiit sententiam. Advocans ergo nostrum, qui illum ad sequentem vitam consuetis Sacramentis disponeret, cum ea quae ad hoc negocium pertinent absolvisset, insolito hominum concursu ob celebre nequitiae crimen, ex arce ante praetorium in forum est deductus, nostro semper comitante, et 2a Martii capite truncatus est. In quo misero Deus scelerum vindex ostendere voluit, se tunc potissimum illatas iniurias punire, quando ii, quibus inferuntur, patienter sese gerunt ac illi totum committunt. Instituta Missio in Silesiam ad pagum Mokre dictum, Di Eliae Kozecko, per Quadragesimam, ad quam P. Lukas Wociechowicz et P. Joannes2) 7a huius mensis sese contulerant, egregieque consuetis Societatis Nostrae muniis, inter populum agrestum et a Sacerdotibus derelictum, vacabant. Abiuravit publice haeresim in nostro templo 18a istius mensis quidam Calvinista Minister, quae res, quia fuit notabilis, altius hic repetenda videtur. Hic ergo natione Gallus Ludimagister ac simul Calvinianae perfidiae Minister, bore ac- quisiverit non par- vam pecu- niam. A vita Liberiori morbo abducitur. Ex quo moritur. Oratio triduana. Eleaemo- syna Fe- bruarii. 5. Cwikla mendicus scholae Parochia- lis, Ob latro- cinia capi- te plecti- tur. Missio Mo- krensis in Silesiam. Minister Calvinia- nus ex 1) Dna Sapieżyna. 2) Smetnius.

Transsylvania Venit Cracoviam. In platea a Vectore re- linquitur. Timore correptus ad Colle- gium S. Petri pul- sat. Inde re- mittitur ad S. Bar- barae do- mum. 6. Hospitium illi mon- stratur. Confert de Religione. Converti- tur et publice hae- resim abiurat. Adventus pis Provin- cialis. Sacrum primum R. D. Skar- szewski. Mors Pis Borzynski. Aetas eius et studia in Socie- tate. Occupationes variae. Talenta egregia. 318 Annus 1629. Transsylvanam iuventutem et nobilitatem, qua in scholis, qua in Synagogis pe -stiferis doctrinis imbuehat. Ob cerlas simultates, quae illi cum suis asseclis frequentes erant, suasu quorundam amicorum secedere Gracoviam instituit, rediturus postmodum, ubi adversariorum animi conquievissent. Venit ergo Cracoviam et in media platea a vectoribus (qui eum tanquam haereticum exosum habebant) relinquitur et e curru pene deiicitur ac ut sibi hospitium prospiceret, monetur. Vesper erat, linguae polonicae ignarus, hominem qui ad hospitium deduceret non habens, circumspicit omnia et stupentis instar timore concutitur, veritus, ne a studiosis Academiae Cracoviensis tanquam Minister cognoscatur >et capiatur. Ecce interim Divina eaque paterna ei non defuit providentia. Figit oculos in nomen SSm Jesu, quo Collegii Sancti Petri ianua insignita erat, ad eandem ianuam accedit, pulsat ac a Janitore qui prodierat petit, ut sibi hospitium aliquod, in quo secure pernoctare possit, monstraret. Janitor, qui tunc ipse hospitem agebat, ignarus locorum, suadet, ut nostram Domum Professam adeat ibique ex aliquo nostrorum de hospitio commodo intelligat simulque illi viae ductorem assignat. Venit noctu ad S, Barbarae domum evocatoque uno ex Patribus, de hospitio cognoscit et in illo secure illa nocte quiescit. Postridie iteruin domutn nostram adit, aliquem sibi ex Sacerdotibus concedi postulat, qui secum de fidei Controversiis conferat. Concessum id liberaliter et quamdiu placuit, cum eo actum. Tandem serio et ex animo suos errores detegit, difficultates aperit iisque dissolutis resipiscit. Itaque reditum ad S. Ecclesiae gremium parans, commentationibus piis S. Pis Nostri vacat, conscientiam discutit, totius vitae exomologesim instituit, publice maximo hominum concursu, facta prius fidei professione in manibus Vicarii Generalis Cracoviensis Dioecesis R. D. Erasmi Kretkowski, haeresim eiurat ac sacra demum Synaxi maxima omnium gratulatione reficitur, die supradicto. Eadem 18a die R. P. Pichertus Provincialis venit Cracoviam et Collegium S. Petri visitare imprimis coepit. In festo S. Josephi R. D. Skarssewski Canonicus Cracoviensis, post praeviam domi nostrae habitam collectionem, primum Sacrum in templo nostro Deo obtulit. Tertio post die mortuus apud nos P. Joannes Borzynski. MaiorPolonus is erat ex Palatinatu Lanciciensi et ex annis aetatis 42 consumpsit in Socjetate 23. Studuit in Societate Rhetoricae anno uno, Philolosophiae tribus, Theologiae Scholasticae quatuor, egregio profectu. Docuit controversas cum haereticis quaestiones annis 4, Concionatorem pomeridianum duobus egit annis. Erat ,Minister Collegii per quatuor annos et per alios quatuor Residentiam Ostrogiensem gubernavit. Uno anno ante mortem Procuratoris Provinciae munus egregiae sustinuit iamque, si ex morbo convaluisset, ad Professionem 4 Votorum admittendus erat. Praestantia in eo ad docendum, conversandum, concionandum, gubernandum et maxime ad res difficiles expediendas talenta reperiebantur, religiosae modestiae aliisque virtutibus, homine Societatis dignis, coniuncta. Obiit, Ecclesiae Sacramentis munitus, cum non integros duos dies ex morbo decubuisset eoque gravissimo ex summis internis torsionibus procedente, quibus nullum remedium adferri potuit et quas ingens humorum malignitas corruptioque effecerat. Fama erat eum in Hungaria, ad quam 25a Januarii missus fuerat et ex qua

Annus 1629. 319 27a superioris mensis redierat, sive malitia haereticorum sive aliquo alio casu, venenum vel in cibo vel in potu porrectum hausisse. Sepultus sequenti post mortem die in templo nostro in communi nostrorum sepulchro. Significaverat Admodum R. P. Noster per Provincias de quibusdam nostris quatuor Patribus in Aethiopiam ob rem Christianam propagandam missis et in itinere a Turcis captis Cairique in atroci carcere detentis ac tandem 6 millibus aureofum redemptis. Quia vero Goana Provincia, a qua pendet Aethiopica missio, tam grande aes alienum (quod etiam per foenus augetur) nullo modo potest dissolvere, ideo iussit petere Admodum R. P. Noster a Principibus Christianis eleaemosynam hoc nomine, qua tanta summa solveretur. Cognita hac re R. P, Henricus Pichertus Provincialis 28a huius mensis datis ad superiores litteris diligenter iis commendavit, ut omnem operam adhiberent ad procurandum subsidium pecuniarum pro hoc debito. Missi autem erant hi Patres quatuor sub finem anni 1627 et brevi post capti. Lata pro nobis in Rota Romana Decisio quinta 30a huius, quam impressam apponimus1) et in qua non solum sententia pro nobis prius data confirmatur, sed etiam varia Academicorum fundamenta solide refutantur. Itum obviam hoc mense variis machinationibus Academicorum, quibus efficere conabantur, ne ulli studiosi Sodalitatem Deiparae Assumptae frequentarent. Et privatim enim et publice Professores Bacalaureique inculcabant iuventuti, inconveniens esse cum Jesuitis, Academiae Adversariis, etiam in rebus pietatis conscientiaeque agere, cum non desint tot alii Gracoviae, maxime vero PP. Dominicani cum Gongregatione Rosarii, quibus directionem animarum posset concredere. Addebant alii, frequentationem earum Congregationum, quarum curam Societas habet, non posse convenire cum iuramento de promovendo bono Academiae facto. Haec et alia similia confutabantur a nostris; ac inprimis ostendebatur studiosis, praedictas machinationes non publico Academiae nomine fieri, sed privatis quorumdam odiis. Praeterea frequentationem Congregationum ad tot pia opera ordinatam, nullo modo cum iuramento de promovenda Academia pugnare. Insuper indignitas rei proponebatur ex eo, dum iuvenibus et maxime nobilibus Polonis iugum imponitur, non adeundi diebus festis ea templa, quae vellent, nec concedendi iis conscientias, quibus placet. Addebatur et illud: Si iam, o iuvenes, non audetis resistere togatis, a bono vos retrahentibus, quomodo postea audebitis Accelerata mors forsan ob venenum, ut putabatur. 7. De subsi- dio pecu- niario pro nostris captivis, magna summa re- demptis, conqui- renda Litterae ad Supe- riores. Decisio 5a prono- bis Ro- mana. Machinationes Academicorum con- tra frequentantes Soda- litatem Bmae Vir- ginis. Refutatio a nostris. 1) Inserta est haec »Decisio quitita s. Rotae Romanae coram R. P. D. Queipo« etc, Romae in typographia R. Camerae apost. 1729 impressa, inter fol. 734; et 735 nostri Manuscripti. Constat quatuor foliis.

Annus 1629. 8. Non cura- bant iuve- nes Aca- demico- rum ma- chinatio- nes. Collectio monialis cuiusdam. Eleaemo- syna Martii. Missiones variae. Visitatio domus a R. P. Pro- vinciali. 9. Unus iuve- nis saluta- ria monita spernens, Homicidii ab aliis pa- trati fit reus. Alter socii manum sclopo traiicit. resistere turbulentis civibus, in factionibus perniciosis et in conventibus publicis contra Regem et Patriam aliquid machinantibus ? Non surdis auribus haec accepta. Nam iuvenes nobiles, quo magis a Sodalitatis exercitiis evocabantur, eo magis illa frequentabant etiam illi, qui nunquam in scholis nostris studuerant, et Gonfessarios nostros deligebant, etiamsi varii alii ab Academicis propositi fuissent. Hoc mense unus ex Bonfratellis domi nostrae Exercitia Societatis peragebat magno cum fructu. Eleaemosyna pecuniaria mensis huius ascendit ad fl. 1192. A Virgine Sophia Marsalkowna legati fl. 800i. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 150. A Ducissa Jaroslaviensi fl. 133. Ex quartuali Vielicensi fl. 36. A D° Gharzewski fl. 50. A D° Suffraganeo Cracoviensi fl. 10. A reliquis fere 12. Res submissae 321 fl. aestimatae, nempe duo vasa vini a D° Alaghi, unum a Da Turzina, unum et medium a D° Paulo Rakoci. Una tunna mulsi. Vasculum melis. Olivae 30 librae. Husonis (sic) librae fere ducentae. Panus pro veste, hordei una metreta, pisorum unus coretus, pisces, panes et alia minutiora. Ad initium Aprilis Ds Slatkowski suam spiritualem collectionem, quam superiori mense fuit aggressus, finivit. Circa 4am huius mensis ante Dominicam Palmarum nonnullae institutae sunt missiones, Pis Stanislai Krzywokolski Karniewicos, P. Joannis Zaluscii Bistriciam, P. Joannis Kretkowski cum R. D° Officiali eius germano ad varia loca, praeter P. Lucam Wociechowicz et P. Joannem Smetnium, qui nonnisi 22a huius mensis ex Silesia redierunt. Ex Collegio S. Petri venit domum nostram R. P. Provincialis mansitque nobiscum ad 13am eiusdem, visitationem peragens, postea vero ad S. Stephanum commigraverat. Notabilis poena neglectae Congregationis et salutarium monitorum duobus iuvenibus 7a et 8a istius mensis a Deo est immissa. Unus nobili loco natus, cum alibi paulo ante noster discipulus fuisset et hic tam modesliae quam ingenii laude floreret, Cancellariae vacans, dum Patri Congregationis, ab occasionibus malorum familiarium retrahenti, morem non gerit, ab iis nihil minus cogitans, ad lupanar publicum, ipso sabbato ante Dominicam Palmarum, deducitur. Hic socii eius, dum in scelere iuvenem alium inventum, rixa orta, interficiunt et fugiunt, ipse homicidii fit reus et in iudicio absens tanquam principalis accusatus ac denunciatus, cum interim in monasterio delitescere ad certum tempus debuerit, metuens ne comprehenderetur. Alter Senatore Patre natus, a scholis nostris non pridem Cracoviam missus, dum se dirigi per nostrum non sinit, duellis pluribus cum vitae periculo infamis, adhaerens malo familiari, post varias per quadragesimam insolentias, ipsa Dominica Palmarum, dum suspecta mulier domus suae portam pulsanti aperire nollet, monente praedicto familiari, in portam sclopum explodere volens, in consuitorem explosit eumque a iunctura manus dexterae usque ad cubitum traiiciens, vix non occidit. Unde ingentes difficultates ei subeundae erant.

Annus 1629. 321 Festa Paschalis a 15a huins ad 17am inclusive more consueto solenniter cxpedivimus ingenti ad Sacramenta Poenitentiaeet Euchavistiae hominum concursu. Expedita trium nostrorum domiciliorum visitatione R. P. Provincialis discessit Cracovia 20a huius. Quidam Bernardinus Biskupski in festo S. Adalberti, quod 23a huius mensis celebrari solet, in templo Patrum Carmelitarum mitigatorum (quod etiam in aliis templis non raro faciebat) variis verborum ac similitudinum involucris nostros perstringebat. Re ista cognita R. D. Erasmus Kretkowski Officialis, tum istum tum alios Religiosos similia facientes, ad se vocatos, graviter corripuit poenasque certas assignavit, quamquam illi partim negatione, partim suae in dictis intentionis interpretatione sese tuebantur, sed frustra. 25a donavit Ducissa Ostrogiae Anna de Stembergh Palatina Volhiniae templum Bmae Virginis in campis Societati nostrae, assignatis bonis longe maioribus Parocho Jaroslaviensi in compensationem offertoriorum, quae ex templo Bae Virginis accipiebat, cum consensu et approbatione Episcopi et Capituli. Ultima huius mensis P. Gaspar Rezler, post collectionem spiritualem in Domo probationis factam, venit ad nostram S. Barbarae aedem et munus Procuratoris Provinciae obire coepit. Eodem die externus quidam Sacerdos apud nos spiritualia exercitia aggressus, quae postea continuavit. Relatio de Tunquin insula explorata et ad suscipienda Christiana sacra disposita, polonico idiomate hoc mense a P. Friderico Szembek est edita et Rmo D° Thomae Oborski Suffraganeo Cracoviensi dicata. Percepta eleaemosynae per Aprilem in pecunia erat fl. 292. A Serenissima Regina fl. 50. A Rmo Suffraganeo fl. 110. A D° Lesniowolski Capitaneo Zatoriensi fl. 20. A Dno Rab fl. 13. A R. D° Lukomski fl. 10. Collecti a variis fl. 20. Reliqui ab aliis. Res submissae constiterunt fl. 161, nempe metretae seu dolia (nam haec duo pro uno accipimus) tritici 5, siliginis etiam 5, lardi partes 6, butyri vasa 4, carnes variae, casei, tortae, bos, vituli, agnelli et alia minutiora. Habuimus 6a Maii domi nostrae varios hospites. Ex Provincia Lituaniae P. Leier cum P. Skorulski, qui Varsavia ad nos venerant et ad 17am huius mensis ob certa negocia morabantur. Ex Provincia Bohemiae P. Volfangum cum P. Leandro, qui 8a huius mensis venerant. Gum P. Leier visitavit Academiam P. Fridericus Szembek et publicae lectioni Theologiae intererat. Magno honore exceperunt utrumque Professores, inter quos etiam erat celebris ille Brzoscius, libri famosi contra nos scripti author, de quo supra multis in locis egimus. Hic finita lectione, postquam nostros humanissime salutasset, ad suam mansionem, deinde ad Academiae Bibliothecam, denique inde nostros discedentes cum aliis ad portam usque deduxit. Quae res, quia a septem annis ob lites cum Academia intercedentes non erat visa, omnibus qui aderant admirationi fuit. Et quidem praedictus Brzoscius hoc mense Ordines Sacros suscipiens, quia per nostros Wielewicki iv. 41 Festa Paschatis. Discessit R. P. Pro- vincialis. Biskupski Bernardi- nus, cum aliis no- stros per- stringens, reprehen- ditur. P. Gaspar Rezler fit Procura- tor Pro- vinciae. Ralatio de de Tun- qain insu- la impri- mitur. Eleaemo- syna Apri- lis. 10. Nostris A- cademiam visitanti- bus, Ostendunt Academici humanita- tem, Inter quos etiam erat Brzoscius.

Annus 1629. Collectio spiritualis aliquorum externorum. Hortum nostrum defendit R. D. Offi- cialis. Missiones pro festis Pentecos- tes. II. Quidam retrahens a scholis nostris et a Congre- gatione gmae Vir- ginis, spoliatur omnibus a suLs fa- mulis. P. Gaspar Druzbicki fit Rector S. Petri. Eleaemosyna Maii. Susanna Amandowna casulam tem- plo dat. Occasione Jubilaei variae missiones. in iis suspiciendis non erat impeditus, tanquam famosi libri, cooperante ministro haeretico, contra Societatem scriptor, in alium videbatur iam mutatus nostra patientia. Sed quamdiu ea quae scripsit non revocaverit et famam quam sustulerat non restituerit, viderit ipse, quomodo in conscientia tutus sit futurus. Casimirus Romer Parochus Brescensis ab 11a ad 18am huius mensis Collectionem spiritualem domi nostrae instituit, sicut et in fine huius mensis D8 Gebart et D8 Konarzewski studiosi Academici eandem sunt aggressi et ad octavum diem sequentis mensis continuarunt. R. D. Erasmus Kretkowski Officialis et Vicarius Generalis ad nostrum hortum venit 16a istius mensis et in eo per duos dies haesit, ostendens se futurum eius defensorem contra omnes variorum insolentias, quae superioribus annis fiebant, de qua re saepius cum Academicis egit et effecit, ut per aliquot tempus ab iniuriis inferendis studiosi Academici abstinerent; nam brevi post ad jmpiam aliena rapiendi consuetudinem redierunt. Pro festis Pentecostes varii erant missi, 29a huius mensis, P. Stanislaus Krzywokolski cum Joanne Bajtolic Czaiewicos ad D. Wizemberg, P. Adamus Makowski cum P. Joanne Sm§tnio Karniewicos ad Dm Pipanum Doctorem; P. Adamus Ustinius cum P. Petro Kamocki ad Dnam Jordanovam. Circa finem huius mensis iuvenis quidam nobilis, ex nostris scholis ad Academiam Cracoviensem veniens, per aliquot annos variis modis tam a nostro Collegio quam a Sodalitate Bmae Virginis iuventutem retrahebat ac deterrebat. Tandem ipsismet Academicis et de fide catholica et de nocturnis caedibus ac rapinis coepit esse suspectus et semel sive ex maleficiis, ut probabiliter putabatur, sive ex remordente conscientia, furiis palam agitari coepit, videntibus et stupentibus non paucis. Reditus sibi et advertens se in tot suspiciones vocatum, relicta Cracovia, sumptu parentum non modico, ad militiam sese contulit. Vix Cracovia egressus cum quodam adolescente coaetaneo similis farinae, a famulis propriis equis et omnibus, quae habuit, spoliatus est et domum redire coactus, Deo rapinas eius ac iniurias, rapinis similiter ac iniuriis puniente. In fine praeterea huius mensis P. Gaspar Druzbicki factus est Rector Collegii S. Petri Cracoviensis et munus Magistri Novitiorum ac Rectoris Domus Probationis P1 Uacobo Lichonski resignavit. Hoc insuper mense in eleaemosyna pecuniaria submissi nobis fl. 46. A Confraternitate Misericordiae fl. 15. A Rmo D° Suffraganeo fl. 10. A reliquis 21. Res datae constabant fl. 171, nempe tritici metretae 15, siliginis metretae l3, butyri vasa duo, caseorum sexagena, lignorum tafla ut vocant una, husonis librae 30; carnes variae, panes aliaque minutiora. Accessit templo nostro 15a Junii elegans casula 200is constans fl. a Virgine Susanna Amanda. Post Jubilaeum duarum septimanarum Cracoviae expeditum, ob eundem in variis locis expediendum, seu Parochos in eo expediendo iuvandos, missi nostri ad varia loca. P. Lucas Wociechowicz cum P. Joanne Stepbanide Bolechowicos, P. Stanislaus Krzywokolski cum P. Andrea Lanicio Czaiewicos, P. Se-

Annus 1629. 323 bastianus Skarga cum Joanne Bąkalic Hebdowum. P. Joannes Zaluscius cum P. Joanne Smętnio ad varias Parochias cum Rmo D°, SuftraganeQ, cum quo a 28a istius mensis ad 18am Augusti morati sunt. Sequenti etiam mense P. Petrus Kamocki cum P. Luca Wociechowicz ob eandem causam Soboloviam erant missi, sicut et P. Makowski cum suo socio ad Gastellanam Cristinam Myskowska. Harum missionum, occasione Jubilaei factarum, hic simul mentionem facere voluimus. Venit Cracoviam R. P. Provincialis 16a huius et tum manens hic, tum ad viciniora loca excurrens, adventum R. Pis Visitatoris ac renuntiationem Successoris sui ab Admodum R. P. Nostro expectabat. Quia hucusque unicum tantum habuimus ex Sacerdotibus, qui certum proventum ex fundatione habuit assignatum, cum onere serviendi in templo nostro Sacris solennioribus ac vesperis, ideo P. Petrus Kamocki magno labore effecerat, ut pientissima Matrona Da Margarita Cellara alterum Sacerdotem per novam fundationem nobis procuravit, ut videlicet Cantatis Sacris ac vesperis in nostro templo perpetuo ministraret et lecta duo Sacra pro se ac marito suo in templo Parochiali Bmae Virginis certis temporibus haberet. Pro hac autem re ex dote sua pro censu fere 100 florenorum in certis bonis inscripsit. Hac re cognita R. D. Christophorus Trcinski Archipresbyter, praetextu nescio cuius praeiudicii templi Bmae Virginis, hanc fundationem modis omnibus impedire conatus est. Agitata igitur causa coram R. D. Officiali Erasmo Kretkowski 22a huius mensis et decretum pro templo nostro est datum impositumque D° Archipresbytero silentium in perpetuum. Porro executor testamenti praedictae Dae Cellarae Generosus D. Petrus Boguslawski fundationis summam 1300 in bonis suis certis Suchcin dictis inscripsit in Castro Sadecensi, ut quotannis sine ulla difficultate census Capellano redderetur. Collationis ius certis successoribus est assignatum et iis deficientibus ad nostros in S. Barbara manentes devolvi debet idque est ab officio approbatum. Valde moleste tulit talem rei huius progressum D. Archipresbyter et ad mortem usque aequis oculis non potuit aspicere P. Petrum Kamocki. Non semei alias idem R. D. Trcinski, licet tantum amicum et Benefactorem nostrum se esse praedicet, ea quae vel ad ornamentum vel augmentum templi S. Barbarae spectant, quantum potuit persequebatur et impediebat et vanum metum praeiudicii templi Bmae Virginis, etiamsi manifestissime illi ostendebatur contrarium, ob naturam melancholicam et iudicii tenacitatem nullo modo deponere voluit. Ducentos viginti quinque fl. eleaemosynae pecuniariae mense Junio accepimus. A Rm° Do Suffraganeo fl. 110. Ex quartuali Vielicensi fl. 26. A D° Wizemberg fl. 30. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 25. Reliqui ab aliis. Res perceptae 231 fl. constabant, nempe lignorum duae taflae, siliginis metretae 15, butyri duo vasa, caseorum tres sexagenae, braseae metretae 5, carnes variae, panes, pisces, pultes, aromata, feni currus tres et minutiora alia. Post quintam decisionem, 30a Martii huius anni pro nostris scholis Cracoviensibus Romae latam, quam suo loco et tempore posuimus, secundam sententiam pro iisdem scholis 4a Julii huius tulit Adventus P. Provincialis, qui expectabat Successorem. Fundatio- nem Dae Cellarae pro Sacer- dote in templo no- stro ser- viente, 12. Vult impe- dire D. Archipres- byter Trcinski sed fru- stra. Petrus Bo- guslawski summam fundatio- nis inscri- bit. Ius patro- natus cui inscri- ptum. Augmento et orna- mento templi no- stri resi- stit D* Trcinski. Junii ele- aemosyna. 2a sententia Rotae Roma- nae pro nobis data,

Annus 1629. 13. Martinus Szyskow- ski mira- culo se ab incendio liberatum Angelo cu- stode ut putabat se excitante. Idem libe- ratus a praecipitio beneficio S. Garoli Borrhomaei, ut ille arbitrabatur. Pro victoria ex Gustavo relata Gratiae Deo actae. Sed brevis haec laetitia ob pestem et ob inducias cum Gustavo. Joannes Queipus Dollanus, S. Rotae Auditor et Judex Commissarius, in qua per omnia confirmavit priorem. Quia vero utraque haec sententia in eadem charta impressa postea erat, ideo utramque fol. 710, n. 6 1) posuimus, ubi videnda est haec secunda. Episcopus Cracoviensis Martinus Szyskowski 5a huius mensis, in arce Lipovecensi dormiens, sono extraordinario, quasi sclopi explosi et voce (licet surdus esset) clare audita, de incendio exorto monente, excitatus, dormientes cubicularios aliosque surgere iubet et incendium, quod nemo praeter illum prior adverterat, prohibere: quod si factum statim non fuisset, ob lignea aedificia, feno sub tectis repleta et aurigarum incuria incensa, et ipse et omnes cum eo absumpti incendio fuissent. Attribuit hoc beneficium praedictus Episcopus S. Angelo custodi se concitanti, in cuius et omnium simul Angelorum honorem Sacrum quotidie cantatum in templo Cathedrali ad Mausoleum S. Stanislai, a se exstructum maximis sumptibus, insigni fundatione pro decem fere Sacerdotibus adiuncta, fieri curavit in perpetuum. Non dissimile aliud beneficium idem Episcopus S. Carolo Borrhomaeo attribuebat. Extruxerat huic Sancto templum in monte, marmoribus ac plumbifodinis celebri oppido, Kielce dicto, adiacenti et ad illud reliquias praedicti Sancti solenni apparatu deferri curaverat. Dum autem domum rediret ac in signum triumphi pedites eius sclopetarii, quos tunc ducentos habebat, sclopos exploderent, equi territi una cum rheda, qua vehebatur, tanto impetu ex monte sese proripuerunt, nulla ratione aurigis retinere valentibus, ut per unam ex profundis mineralium fodinis, simul cum rheda ac Episcopo, mira providentia intacti ac illaesi transilierint, cunctis qui aderant attonitis. Circa idem tempus Cracoviam et totum Regnum repleverat rumor laetus de felicissimis initiis belli contra Gustavum, in quo Stanislaus Koniecpolski Supremus Copiarum Ductor, caesis plurimis Gustavianis et ipso Gustavo cum exercitu fugato, victoriam obtinuerat. Actae Deo solennes gratiae in variis templis Cracoviae. Sed non diuturna haec fuit laetitia. Sequentibus enim mensibus, ob pestem in castris exortam et ob defectum commeatus, magnus noster exercitus ex Polonico et Germanico milite conflatus, rebus infectis dissipatus est et demum induciae sex annorum cum Gustavo factae, conditionibus ex parte nostra satis duris ac minus honorificis. 1) Nr. 16.

Annus 1629. 325 Missus Czaiewicos P. Stanislaus Krzywokolski cum suo socio 7a istius mensis ibique ad 16am Augusti morabatur, ad viciniora loca identidem excurrens. Mortuus 20a huius mensis Generosus D. Joannes Wilski in Domo probationis, annos natus quinque supra octoginta, quorum septuaginta cumvitae politiori togae sagoque dedisset, albo sociorum nostrorum inscribi petiit. Quia tamen ob talem aetatem id fieri non potuit, ea ratione (suis bonis in domum probationis transfusis, quae 7 millibus tunc aestimabantur) cum novitiis manebat, ut ad Superiorum arbitrium totum se conformaret et eximia orationis submissione, mortificationis publicae aliarumque solidarum virtutum exempla per 15 annos exhibens, maturus coelo vitam finivit. Celebris Gonsultatio Episcopi Cracoviensis Martini Szyskowski cum suis Praelatis et Theologis, inter quos etiam erat unus ex Patribus Dominicanis et alter ex nostris, instituta est circa Talmud Judaeorum 23a huius mensis tali occasione. Impresserant Judaei in hac Dioecesi, nempe Lublini, seu recudi illud curarant, charta et charactere insigni, valde occulte, impensis hanc in rem plusquam 40 millibus florenorum. Rex ista re cognita et libri exemplaria et typum obsignari facit ac Episcopum certiorem facit inquiritque, quomodo ea in re sit procedendum. Consultis nonnullis viris doctis Episcopus, inter quos etiam erant Nostri Patres Lublinenses (nam prope Lublinum tunc morabatur), respondit Regi secundum ea, quae Concilium Tridentinum in Indice librorum prohibitorum de Talmud Judaico decernit. Sed hac responsione non erat contentus Rex ob novum decretum Clementis Octavi contra Talmud factum (de quo et nostri Lublinenses et ipse Episcopus tunc non scivit). Itaque Episcopus Cracoviam veniens cum iis, quos supra diximus, conclusit secundum decretum Clementis idque totum Regi significavit. Plurima sunt, quae Judaei contra tentarunt. Aiebant enim Talmud se habere Basileense reformatum nec aliud nisi hoc velle recudere. Nescivisse se de reformatione Concilii Tridentini, Clementis Bullam in solis dominiis Papae valere, non alibi. Cabalam aliam esse speculativam, quae Deum solum contemplatur, aliam practicam, quae variis magicis est refertaeta Sed Episcopus ab ea sententia, quam tulit, nunquam passus est se dimoveri. A 25a istius mensis ad 18am Novembris institutae in hac civitate et per totam Dioecesim quadrimestres supplicationes, tam dinrnae quam horarum 40, pro Regni necessitatibus (in quibus disponendis sicut et in aliis antecedentibus P. Friderici Szembek Episcopus utebatur opera). Initium porro Orationum ha- Joannis Wilski mors. Quomodo 70 aetatis anno per- missus manere in Novitiatu. 14. DeTalmud Judaeo- rum Lublini impresso Rex signi- ficat Epis- copo. Episcopus primo Lu- blini, de- inde Cra- coviae consultat. Et conclu- dit contra Judaeos. Supplica- tiones quadrime- stres in- dictae.

336 Annus 1620. Oratio diurna in templo S. Barbarae. Redit Ro- ma P. Bembus. 15. Adfert secum Reliquias S. Barbarae ex Domo Professa Neapoli- tana. Et aliam ex urbe Romana A Pontifi- ce conces- sam. Varia ad S. Barbaram pertinentia col- ligit P. Szembek. Solennis Processio Cathedrale ad tria templa. Cum Reli- quiis. Oratio 40 horarum in nostro templo. Duo privilegia data Orphanellis irrita. asservatione Eucharistiae. rum sumptum a tempio S. Barbarae, in quo et praedicta 25a Oratio diurna peragebatur sicuti et singulis Feriis quintis; haec enim dies nobis obtigerat et quadraginta horarum suplicatio saepius transacta, ut suis temporibus videre erit. Rediit Roma P. Matthaeus Bembus 29a huius mensis cum P. Abrahamo Ronenberg et Mathia Wawrowicz, quo ante annum fere Procurator Provinciae missus fuerat, certasque ob causas redditum in hoc usque tempus distulerat. Attulit P. Bembus templo S. Barbarae duplices eiusdem S. Virginis ac Martyris reliquias Roma et Neapoli. Et quidem Domus Professa Neapolitana, conscioAdmodum Rndo P. Nostro, pro parte brachii S. Catharinae Virginis ac Martyris, ex Domo S. Barbarae Gracoviensi superiori anno transmissa, per commutationem partem brachii S. Barbarae remisit imprimis Romam. Ubi R. P. Noster Lancicio Nicolao, Romae tunc manenti et inter alia hoc etiam negocium promoventi, in manus praedictas reliquias dedit. Quas postea P. Bembus secum Cracoviam devexit. Tdem factum de parte maxillae eiusdem Sanctae, quam ad instantiam Pis Szembek Friderici per Cardinales Torres et Ludovisium (quae ad templum Cancellariae Romanae S. Laurenti inDamaso cum parte cranii eiusdem Sanctae in argenteo antiquo reliquiario, instar capitis fabrefacto, intacta et fere ignota servabantur) Summus Pontifex concesserat, magnis difficultatibus superatis per praedictos Cardinales. Ea etiam pars P. Lancicio in manus fuit tradita et Cracoviam per P. Bembum advecta. Plurima eodem anno scripta graeca et latina, ex variis Provinciis maximo labore collecta, ad hanc Sanctam pertinentia P. Szembek transmissa accepit, quae suo tempore lucem videbunt. Circa idem tempus Cracoviae in honorem Immaculatae Conceptionis Bmae Virginis cum reliquis vestium eiusdem Deiparae et Sacris ossibus Regni Patronorum ex templo Cathedrali ad templa D. Virginis in foro, S. Francisci et SS. Apostolorum Petri et Pauli (eo quod in iis essent altaria ad honorem praedictae Conceptionis erecta) solennis instituta processio cum universo clero ac ingenti hominum concursu, ob graves Regni necessitates. Et quidem cum die antecedente in templo Cathedrali, nempe 28a huius, solenni ritu praedictae reliquiae ad Summum altare fuissent expositae, unus noster circa solis occasum ob excitandam sequentis diei devotionem ibidem concionatus est. Dum etiam sequenti die ad templum SS. Apostolorum Petri et Pauli praedictae reliquiae portarentur, obviam nostri linteati, candidas faces gestantes, prodierunt et in theatro ad id sub tholo excitato collocarunt. Conclusit mensem hunc Oratio 40 horarum in templo S. Barbarae 30a et 31a huius peracta, quo die simul Festum S. Patris magna devotione transactum. Duo hoc mense concessit privilegia Episcopus Cracoviensis Domui Orphanellarum. Primum, ut in sacello domestico earum asservari possit SSma Eucharistia, cum illa conditione, ut quotidie Officium de Immaculata Conceptione Bmae Virginis, quod olim in usu B. Alphonsus Rodriguez habuit, sive cantando sive recitando coram eodem SSmo Sacramento absolverent. Sed in hoc privilegio quia error commissus erat, nam asservationem talem SSmae Eucharistiae Episcopus sine Pontifice Maximo concedere non potest, quod non adverterat bonus Episcopus, parum utilitatis fuit; brevi enim post mortem Episcopi, quae in fine Aprilis anni sequentis, ut videbimus, contigit, haec facultas sublata fuit.

Annus 1629. 327 Alterum privilegium erat, ut duos Sacerdotes, unum pro concionibus suo tempore Habendis, pro Confessionibus excipiendis alterum, habere possent et uterque illorum loci ordinario immediate subiectus esset. Quia tamen fundatio sufficiens pro his Sacerdotibus tunc non erat, nec facile futura putabatur, ideo multi de duratione et executione huius privilegii dubitabant. Eleaemosyna Mensis Julii in pecunia erat fl. 44. A R. D. Bobola fl. 18. A D° Rab fl. 13. A reliquis fere 12. lam frumenti metretae 5, bos unus, vas butyri, casei, carnes, vinum, pisces et alia minutiora fl. 75 sunt aestimata. Quales turbas 5a Augusti fuerint nostri Lublinenses perpessi a Patribus Dominicanis, dum in processione ad honorem Immaculatae Gonceptionis Bmae Virginis (cuius Imaginem praecipui ex Tribunali Regio deferebant) ob impetrandam ex Sveco victoriam instituta nolebant loco cedere, nec cesissent nisi a Praelatis, qui aderant, iis iniunctum fuisset, et quam multi tunc ab iis contra nostros dicta fuerint et acta, videnda Lublinensis Gollegii historia. Evocatus Posnania Stanislaus Stamirowski, qui a multis mensibus dimissionem a Societate urgebat et non pauca se comisisse fatebatur, ob quae in Societate detineri non potuit, ex ordinatione R. P. Pompilii Lambertengi Visitatoris a P. Joanne Liesiowski, qui tunc Praepositum Domus S. Barbarae agebat, 16a istius mensis Cracoviae e Societate est dimissus. Passim coram variis affirmabat, se votum castitatis servare non posse et vitam scecularem in matrimonio se acturum, sed eodem fere quo erat dimissus anno sacros ordines suscepit et Canonicus Leopoliensis factus erat concionibusque faciendis, ad quas bonum talentum habebat, vacabat brevique post admitti iterum ad Societatem petebat, sed non obtinuit. Ita homines tentati ordinarie aliud loquuntur, aliud praestant, licet eos statim facti poeniteat. Iterum Biskupski Bernardinus Concionator 18a istius mensis, dum in aede SSmae Trinitatis, durante S. Hyacinthi octava concionatus, de nigro colore discursum faciens, nostros perstringebat, sed eare sibi magis quam nostris obfuit. Venit R. P. Lambertengus Visitator Cracoviam 20a huius mensis plurimaque cum R. P. Provinciali ac Provinciae - Consultoribus contulit et varias Superiorum mutationes, acceptis ab Admodum R. P. Nostro patentibus, promulgavit. Inter ceteros P. Jacobum Pawlowski, ut Rectorem ageret Collegii Posnaniensis, Posnaniam 25a huius misit equis domus S. Barbarae, ut iisdem P. Joannes Wielewicki Posnania ad Praeposituram S. Barbarae veniret, quod sequenti mense factum est. Sodales Congregationis SS^ae Virginis Assumptae cum suo, qui iis praeerat, Patre in uno iuvene ad pietatem inducendo variis modis laborabant irrito conatu. Iuvenis enim, ut molestis hortatoribus careret et vitia, quibus assueverat, licentius patraret, Cracovia discessit, sed brevi post, non sine propinati veneni suspicione, in morbum et in delirium incidit, in eoque post triduum hoc mense vivere desiit. 16. 2um De duobus Sacerdoti- bus. Eleaemosyna Julii. Turbae Lublinen- sium PP. Dominica- norum cum no- stris. Stanislaus Stamirow- ski urget dimissio- nem ex Societate et dimitti- tur. Vanum praetex- tum ha- buit. 17. Biskupski Bernardinusiterum contranos debacha- tur. Venit R. P. Visita- tor. Variasmu- tationes Superio- rum facit. Quidam obstinatus a Deo pu- nitur.

Annus 1629. Eleaemo- syna Au- gusti. Dae Agne- tis deposi- tum mu- tuo acce- ptum. Albertus Karasie- wicz, e So- cietate di- missus, Furatur argentum in Colle- gio Calis- siensi. 18. Cracoviae cum eo capitur Et in car- cerem fu- rum con- iicitur. P. Jacobus Golemowski Rector Calissiensis Repetit ablatum argentum, Sed res ad 5 menses differtur. 19. P. Gaspar Drnzbicki fit Provin- cialis. Varios hospites toto hoc raense, ex variis Gollegiis Cracoviam transeuntes, singulis fere diebus habebamus apud S. Barbaram. Accepimus per hunc mensem eleaemosynae in pecunia fl. 126, seu potius magna ex parte id, quod ante datum erat, vendidimus, nempe pro siligine vendita fl. 40, pro vino vendito fl. B9, pro sale item vendito fl. 12. A Rmo D° Suffraganeo fl. 20. Reliqui ab aliis. Iam tritici metretae 6, ceparum duo coreti, carnes et nonnulla minutiora fl. 34 constiterunt, quae submissa sunt. Dnae Agnetis Skopkownae antiquae Benefactricis fl. depositos 300s accepimus mutuos 2a Septembris, ipsa libenter consentiente. Mirabilis casus Alberti Karasiewicz 3a huius mensis Gracoviae contigit, quem hic breviter perstringemus. Erat hic Albertus ante biennium Galissii ob varios defectus, sed potissimum ob defectum candoris e Societate dimissus totoque biennio per Poloniam et Lituaniam discurrebat, iterum admissionem petens a Poloniae et Lituaniae Provincialibus, sed nihil obtinuit. Venit ergo Calissium ibique duabus septimanis ita delitescit, ut nullus nostrum de eo quidquam sciret. Tum noctu per murum Gollegium ingreditur, Procuratoris Collegii bene sibi notum ingreditur cubiculum et ex eo depositi argenti orbes 10 scutellasque 12 furatur ac, ad iter iam ante bene dispositus, fugit et Gracoviam venit. Judaei, quibus scutellas vendebat, ex stemmatibus insculptis faciie deprehenderant, rem esse alienam et eum data opera occupantes, ViceCapitaneo significant omnia, a quo immissi satellites statim captum ad arcem deducunt. Dum eum ViceGapitaneus examinat et ille omnia negat seque nobilem Hermanowski simulat ac in ViceGapitaneum varias minas effundit, adferuntur ex eius hospitio variae res cum aliquo argento, unde manifesti furti est convictus proindeque carceri, furibus communi, addicitur. Hoc statu advertens miser omnia esse prodita, quae ille occulta volebat, metuens, ne questionibus subiiceretur, fatetur palam, se argenteas patinas et orbes ex Collegio Calissiensi Societatis nostrae sustulisse. Significat haec (nostris) ViceGapitaneus (is erat D. Komorowski), qui etiam iam de deposito Calissii sublato cognoverant et de eo Cracoviae invento Calissiensibus scripserant. Venit ergo P. Jacobus Golemowski Calissiensis Collegii Rector, argentum sublatum repetens, sed ViceCapitaneus volebat prius, ut instigatorem contra furem sisteremus. Nostro instante, ad ViceCapitaneum pertinere, ut assignet instigatorem et fure ultro fatente et re sublata manifesta, respondebat, tunc se tantum debere dare instigatorem, dum constat de iis, quibus res est sublata, quod in praedicto casu locum non habet. Et sic post raulta utrinque acta et dicta, a 15a huius mensis, qua venerat Cracoviam P. Golemowski, ad 19am manens, hic sine argento redire debuit et non nisi post 5 menses huic negocio finis impositus, nempe 23a Januarii, ut suo loco patebit. Karasiewicz toto hoc tempore in turri furum manente ac modicam sustentationem a Procuratore Provinciae (quae tamen postea Provinciae est soluta) accipiente. Expleto triennio sui Provincialatus P. Henricus Pichertus accepit Successorem P. Gasparum Druzbicki 6a istius mensis, cui P. Lambertengus Visitator patentes litteras ab Admodum Rdo P. Nostro in manus dedit.

Annus 1629. B29 Judaeus quidam Lewkowicz nostrorum opera 9a huius mensis baptisatus est et nomen Michaelis illi impositum. Venit Posnania P. Joannes Wielewicki (ubi antea Rectorem agebat) 10a istius mensis eodemque die officium Praepositi est aggressus et sequenti die Patentes litteras, Roma 30 Junii datas, P. Lambertengus in manus ei dedit, qua etiam die P. Liesiowski ad Coliegium S. Petri ahiit eiusque Rectorem agere coepit. P. Pompilius Lambertengus Gracovia Brestam 13a huius mensis discessit, ut inde in Lituaniam abiret et sequenti post die P. Henricus Pichertus Sendomiriam sese contulit, ut penes iufirmam Abbatissam 1) Benefactricem nostram maneret, quod etiam fecit ad mortem eius, quae 12a Novembris contigit. Venit novus Provincialis R. P. Gaspar Druzbicki ex Collegio S. Petri ad nostram S. Barbarae domum, 15a buius mensis, quatuorque diebus hic moralus est. Dimissus Joannes Rozycki ex Societate 16a istius mensis, qui Posnania huc evocatus erat et qui talia se ultro fassus erat patrasse, qualia in Societate tolerari non possunt. Quarto post die idem faclum cum Paulo Desnonio (qui se postea Paulum Barikam vocavit) et qui apud P. Visitatorem importunas de se dimittendo instantias fecerat, nonnullaque eidem retulerat, ob quae non debuit in Societate detineri. Prodiit in lucem vita maximae Nostrae Benefactricis et Collegii Leopoliensis Fundatricis Elisabethae de Lezenice Sieniawska 21a istius mensis edita lingua vernacula per P. Laurentium Susligam et impressa Cracoviae ac dicata eius filiae Sophiae Sieniawska Abbatissae Sendomiriensi. Redditum depositum R. D. Georgio Szabrinski 1000 fl. 25a huius mensis, quod initio eiusdem mensis deposuerat. Reddita etiam ante duos dies erat communicatio meritorum Societatis Mfcae Annae Komorowska. Da Catharina Furmankowicowa 500s fi. nobis pro eleaemosyna submisit 29a huius mensis, quo tempore in magnis eramus negociis. Ultima huius mensis et sequentis mensis la Oratio 40 horarum in templo S. Barbarae peracta pro Regni necessitatibus. Eleaemosyna pecuniaria mensis huius, praeter illam quam dedit Da Furmankowicowa, erat fl. 144 Ex Wielicka fl. 36. Ab Episcopo Camenecensi2) fl. 20. Pro piscibus fl. 20. A Da Furmankowicowa fl. 20. A Rm,° D° Suffraganeo fl. 10. Reliqui ab aliis. Carnes, panes, vinum, crematum, casei, nuces fl. 23 constiterunt. Quia vero per Octobrem et Novembrem impresserunt Academici Gracovienses Venetiis contra nos Informationem iuris et facti, in qua et plurima contra nos mendatia et refutationem decisionum et omnia, quae ad laudem suae Academiae spectant, congerere non dubitarunt, ideo iam impressam hic reponimus. Apposuimus porro huic Reformatiom (sic) tam foliorum, quam Baptismus Judaei. P. Joannes Wielewi- cki fit Praeposi- tus S. Bar- barae. P. Lie- siowski Rector S. Petri Col- legii. P. Picher- tus penes infirmam Abbatis- sam Sen- domirien- sem ad mortem manet. 20. P. Susliga edit in lu- cem vitam Dae Sie- niawska. Depositum R. D Szabrinski re- stituitur. Da Furmankowicowa 500 florenos nobis dat. Oratio 40 horarum in nostro templo. Eleaemo- syna Septembris. Informatio Academi- corum Ve- netiis im- pressa 1) Sophia Sieniawska. 2) Nowodworski Adamus. 

Annus 1629. Festum B. Borgiae. 89. Synodus Unitorum indicta Leopoli, ad quam duo nostri hinc missi. Tartaros, qui in Regnum irru- perunt, Da Palati- nus Russiae et D8 Chmielecki in re- ditu profligant. marginum consuetos numeros, ut facilius omnia, quae in ea continen- tur in Indicem referri possent 1). Festum B. Borgiae non parum exornavit continuatio Orationis quadraginta horarum, quae antecedenti die sumpserat initium. Indixerat Metropolita Russiae 2) unitis Vladicis Synodum in Givitate Leopoliensi ad 28am huius mensis, ad quam etiam omnes non unitos sive Vladicas sive nobiles invitaverat. Quia vero postulatum erat a R. P. Provinciali, ut aliqui nostrorum, qui unionem iuvare possent, tunc Leopolim venirent, ideo 6a huius mensis P. Matthaeus Bembus cum P. Mathia Szczawinski eo sese contulerunt, ut ante initium Synodi varios disponere ac de multis informare unionem concernentibus, deinde ipsam unionem modis omnibus promovere possent. Quid hac in re effecerit P. Matthaeus Bembus, dicetur sequenti mense. Circa 22am Superioris mensis irruperant Tartari in districtum Belzensem, Leopoliensem, Premisliensem ingentesque hominum et pecorum praedas abegerunt ac plurimos pagos exusserant. Sed in reditu occurrerunt iis cum exercitu Stanislaus Lubomierski, Palatinus Russiae, et Stephanus Ghmielecki feliciterque cum iis conflixerunt, multis millibus eorum caesis (inter quos etiam erat filius Cantimiri), plurimis captis et tota fere praeda adempta, 9a huius mensis. Non multo post hanc cladem Tartaris illatam, praedictus Stephanus 1) Informatio haec constat 14 foliis et numeratis paginis 28, quas tamen Wielewicki numeris Manuscripti sui foliorum 741—768 et numeris marginum 21—88 obsignavit. Titulus impressus est talis: D. 0. M. SS. DD. N. Urbano VIII. Cracovien. luris Legendi pro Sereniss. olim D. D. Vladislai Jagellonis Regis Polon. et Hedvigis Reginae Universitate Generalis Studii Cracovien. contra PP. Societatis Jesu Cracoviae. Referente in signatur. SS. R. P. D. Andosilla Informatio Juris et Facti. Venetiis ex typographia Nicolai Misserini. Superiorum permissu. Charta tituli ornata est clypeo Papae Urbani VIII, qui tres apes, et clipeis Universitalis, quorum unus imginem S. Stanislai, aquilam polonam tenentis in scuto, altera sceptra Universitatis cum corona regia habet. Fol. (13) 753 afferunt professores cracovienses argumentum, privilegium suum probando: »si Cracoviae publice docere cuivis idoneo fuisset licitum, ex illo tempore cum Cracovia, quippe vicina et obvia regionibus haeresi infectis, habuisset scholas cathedrasque haereticorum, ad quas quidam haereticorum Magistri, catholicismum simulantes, aspirabant et obtinuissent, nisi universitas nostra cum ista sua prohibitione sese opposuisset. (Orechovius Roxolanus5 in libro cuius titulus Chymera et Jacobus Gorscius in Apologia contra Franken, novae haeresis authorem)« — Contra quod in margine annotatum est: »Atque saepe ipsemet Orichovius in Chimera tanquam Haereticus in Cracoviensi Academia docuit aliquando et ante adventum Jesuitarum publicas Synagogas" erexerant Haeretici Cracoviae«. 2) Josephus Welaminus Rutski (1613—1631).

Annus 1629; 331 Chmielecki factus erat Palatinus Kioviae, sed tertiofere post mense, nempe 16a Februarii sequentis, ex hac vita decessit, toto Regno ingemiscente ob immortalia huius et pientissimi et fortissimi viri in Patriam promerita et ob varias per quatuor annos ex Scythis felices relatas victorias. Postulante Palatino Gracoviensi Comite de Tęczyn, Orationes nostrorum pro filio suo maximo natu, in Belgio mortuo, indicta erant lla istius mensis omnibus nostris Sacerdotibus Sacra funebra et Fratribus Coronae. Post Canonizationem B. Andreae Corsini, Ordinis Carmelitarum Mitigatorum, Romae factam, PP. Carmelitae ad Aedem Bmae Virginis extra civitatem manentes, solenni supplicatione 15a huius mensis cum Processionibus Cleri. Religiosorum et Confraternitatum ex templo S. Thomae, in platea S. Spiritus sito, vexillum imagine S. Andreae exornatum, extulerunt et per forum ad suum usque femplum deduxerunt solennitatemque in eodem templo per totam octavam continuaverunt. Idem in proprio S. Michaelis templo Patres Carmelitae discalceatx fecerunt. P. Melchior Bonikowski a tribus fere annis penes Stanislaum Koniecpolski, Palatinum tunc Sendomiriensem et Supremum equestrium Copiarum Praefectum, in Castris manens, praetextu egestatis Matris suae et sororum, insciis Superioribus, pro se parochiam apud praedictum Palatinum impetraverat et sine socio ex Castris discesserat, dimissionem a Societate apud Superiores sese obtenturum dictitans. Cum ergo Brestam ad R. P. Visitatorem, iam in Lituaniam euntem, in hoc negocio venisset et ab eo sicuti conveniens erat ob talem procedendi modum acriter reprehensus fuisset, nihil obtinuit, sed ad P. Provincialem, qui adhuc Cracoviae morabatur, remissus est, ad quem etiam 8a istius mensis venerat. Postquam igitur omnes matris suae et sororum necessitates proposuisset aliaque omnia pro sua a Societate dimissione argumenta et coram et in scripto, 15a istius mensis cum Consultonbus Provinciae P. Joanne Wielewicki, P. Joanne Liesiowski, P. Matthaeo Bembo, P. Friderico Szembek, R. P. Provincialis examinavit omnes eius rationes, an tales essent, ut ob eas informatio de eo dimittendo ad Admodum R. P. Nostrum esset scribenda: omnes nemine excepto iudicarunt, nullam penitus Societatis deserendae habere eum rationem. Nam et parens eius sub id tempus iam erat mortuus et mater cum sororibus non erant in tanta necessitate, quantam iuxta Theologos eggressus e Religione requirit, et fratres maturi superstites matri ac sororibus providere poterant ac obligati erant. Nec deerant multa alia, ob quae vani istius Patris praetextus manifeste confutarentur. Non erat contentus tali resolutione P. Bonikowski nec desinebat ab Admodum Rdo P. Nostro dimissionem postulare, cuius expectans responsum manebat in aede S. Barbarae plusquam per medium annum satis inquietus; nam 4ft Aprilis s,equentis anni dimissusest, ut suo loco patebit. Praepositus Visnicensis Suchodolski in concione, quam apud PP. Carmelitas mitigatos 16a istius mensis habuit et in qua poenas Dei, quibus Regnum Funebres exequiae Comitis de Teczyn. Solennitas Canonizati B. Andre- ae Corsini apud PP. Carmeli- tas. Melchior Bonikowski ob varios prae- textus, Dimissio- nem a So- cietate pe- tit, Sed nulla eius rei causa in- venitur. Ille tamen obstinate eandem urget A Rdo P. Nostro. Suchodolski contra

Annus 1629. Regem et contra nostros con- cionan- tem, ob in tercessio- nes Offi- cialis non punit. Oratio diurna. 91. Desiderium Di Lesniowolski de Collegio in Kenti. Missio cum D° Suffraga- neo. Ab eodem eleaemo- syna. Eleaemo- syna Oc- tobris. Ob mor- tem P. Christo- phori Chrza- stowski, in obsequio infectorum sus- ceptam Graudenti, Exardescit contra nos Mater eius vidua Ob rela- affligitur, in eos referebat, qui sunt hostes Academiae, multa contra Regem et contra nostram Societatem, praesente R. D. Kretkowski Officiali effutierat. Commotus rei indignitate R. D. Kretkowski statim eum civitaverat et ad poenas illi infligendas sese comparaverat, sed ob intercesiones Palatini Russiae eiusque matris liber factus est. In festo B. Stanislai Kostka, quod in 21am huius mensis inciderat, in templo S. Barbarae Oratio diurna pro Regni necessitatibus peragebatur. Hac etiam die discessit R. P. Provincialis Cracovia Grosnam versus et inde in Volhiniam et Ukrainam. Excurrerat 24a istius mensis Praepositus Domus S. Barbarae 1) Bielawos ad Mfcum Dm Lesniowolski Capitaneum Zatoriensem cum eoque varia contulit circa eius desiderium de Collegio nostro in oppido Capitaneatus Zatoriensis Kenti dicto (patria haec est Beati Cantii) fundando. Et postquam in utramque partera plurima dicta fuissent, tandem totum in adventum R. P. Provincialis reiectum est. Zatoro inviserat idem P. Praepositus et Dm Czarnecki Zyweci et Dam Komorowskam, inde duobus milliaribus distantem. Penultima istius mensis P. Adamus Ustinius cum P. Joanne Smetnio ad Missionem consuetam cum Rmo D° Suffraganeo abiexunt in eaque usque ad festa Natalis Domini manserunt. Eadem die ab eodem Rmo 100 floreni eleaemosynae Domini nostrae sunt dati. Mensis Octobris percepta pecuniaria erat florenorum 311. A Rm0 Suffraganeo Cracoviensi fl. 130. A Palatino Cracoviensi fl. 50. A Palatino Russiae fl. 20. A Fraternitate Misericordiae fl. 15. A D° Rabo Stanislao fl. 13. A Rdo D° Archipresbytero fl. 10. A D° Jadamczewski fl. 10. A Zberowski fl. 15. Ex Collegio Posnaniensi fl. 14 Reliqui ab aliis. Res submissae, ut frumentum a variis, vinum, carnes, panes, butyrum, casei, legumina computata sunt fl. 146. Inter nonnullos Nostros superiori mense in Prussia peste ob obsequium infectorum mortuos, erat etiam P. Christophorus Chrząstowski Cracoviensis, qui sicuti in promovenda Dei gloria et salute proximorum erat ferventissimus, ita Graudenti tunc Superiorem agens et extremam necessitatem plurimorum infectorum advertens (ab omnibus enim derelicti erant) totum se in auxilium et animarum et corporum eorum effudit. Itaque conquisitis plurimis eleaemosynis et in pecunia et in victualibus, sexcentos fere pauperes infectos collegit unum in locum, quem illis per raodum Castrorum penes Graudentum diviserat et in quo Sacramentis Poenitentiae et Eucharistiae, deinde etiam cibo ac potu eos reficiebat maxima cum charitate. Quod dum ille strenue prosequitur, non multo post tempore pestem hausit et Confessione coram uno ex nostris, qui ad eum triduo ante mortem in campum venerat, peracta Sanctissimoque viatico accepto, fortissime vitam pro proximis profundens occubuit et in templo Graudentensi Beatissimae Virginis sepultus est. Inteliexerat confuse circa 6am huius mensis de morte eius mater vidua Da Tlokinska (quae unicum hunc filium cum priori marito D° Chrząstowski habuit et quem non solum tamquam unicum, sed etiam tanquam magnum Dei servum unice diligebat). Et quia unus ex nostris 1) P. Joannes Wielewicki,

Annus 1629. 333 sive imprudens sive impudens sive utrumque (communis autem Superiorum sensus erat hunc fuisse 1) cui usitatissimum fuit personas Societatis in odium inducere), qui falsissime ei dixerat, Posnania Graudentum in poenam fuisse missum, ingentes contra nos vociferationes, euliatibus muliebribus adiunctas, per aliquot dies coram nostris et externis effundebat, quod videlicet eum data opera in locum infectum, ut qnamprimum moreretur, ablegaverimus et occiderimus. Non parum negocii cum ista foemina habuimus, antequam adeo malam opinionem de nobis ex animo eius evelleremus, eo quod longo tempore nihil certi de circumstantiis mortis optimi Patris sciremus. Et ita frequenter quod unus ineptus de nobis falso refert, cum ingenti labore vix multi possunt contrarium verum persuadere. P. Abrahamus Ronenberg cum aliquot millia ex sui patrimonii sorte Domui S. Stephani applicasset, Domui etiam nostrae 7a hnius mensis 100 florenos eleaeraosynae dedit. Perillustris Virgo Sophia Sieniawska Abbatissa Sęndomiriensis, insignis Societatis Nostrae et maxime Collegii Leopoliensis Benefactrix, 10a istius mensis Gorys ex hac vita decessit. Pro ea tanquam pro Fundatrice (nam tantum ex sua parte nobis dederat, quantum non mediocri Collegio fundando sufficeret) suffragia ubique erant indicta. Peractum apud nos funus in templo S. Barbarae 12a istius mensis Nobilis Virginis Sophiae Bienkowska. Haec postquam a teneris annis ad 30nm in obsequiis Mfcae Dae Herburtowao versata fuisset, postea Craooviae tum Mfcae Dae Dorotheae Czarnkowska Succamerariae Posnaniensi, tum Dnae Vaierownae plusquam decem annis famulabatur. Insignis in ea erat puritas conscientiae, mortificatio externa et.interna, amor piae lectionis et piorum colloquiorum ac orationis, quibus totum tempus, quod illi ab obsequiis et somno naturali reliquum erat, libentissime tribuebat. Reliquit nobis eleaemosynae florenos 100, ex quibus templo 50, allii 50 domui nostrae cesserunt. Sepulta est in fine muliebrium scamnarum ad ultimum Confessionale sub choro magno. Incidit in 16am huius mensis mors Betlemi Gaborii Transsylvaniae Principis, tot rebellionibus et bellicis stratagematibus ac astutis consiliis celeberrimi, quem cum Gustavus etiam inter eos haberet, qui cum eo contra Regem Poloniae conspiraverant, ideo toto tempore eius Principatus Transsylvanici satis erat eidem Regno formidabilis. Et vixit quideni sine Deo, nam iuxta certiores relationes Atheus erat, ante mortem tamen suam optime Transsylvaniae et illi Hungariae, quam subiectam habuit providit, ut videlicet sine ullo bello pacifice tionem falsam u- nius no- stri. Et cum difficulta- te est pla- cata. 92. Pis Ronen- berg eleae- mosyna. Mors Abbatissae Sendomiriensis Sophiae Sie- niawska. Funus So- phiae Bienkow- ska in no- stro tem- plo. Betlemi Gaboris mors. 1) Nomen alio atramentu deletum, tamen legi potest: P. Makowski ildamum.

Annus 1629. Cur politice bona, non theologice, vo- cabatur. 93. Gonventum VIadicarum Nobilitas Russiae procurat ob unionem. Venit Leo- polim Me- tropolita cum suis ad hunc finem. Archiepi- scopus Leopoliensiseandem promovet. Ad eum conven- tum ex nostris Mittitur P. Bembus. 94. Vladicae non uniti. contra fi- sese legittimo suo Regi et Imperatori Christiano Ferdinando II subderet post eius mortem. Sicque non male quidam de illo affirmabant, quod politice optime sit mortuus, theologice pessime, quia sine ulla cura suae animae, cui ujt provideret durn moneretur a variis, omnium monitiones reiiciebat. Rediit Leopoli P. Matthaeus Bembus cum P. Mathia Szczawinski 21a istius mensis, quo 6a Octobris sese contulerat, ideoque non abs re erit ea, quae in hac missione fecerit, breviter insinuare et Synodi indictae a Metropolita seriem referre. Intellexerat R. P. Provincialis Cracoviae manens, Russiae Nobilitatem Schismaticam diuturnarum discussionum pertaesam impetrasse a Serenissimo Rege nostro, ut ii Vladicae, qui sub obedientia Pontificis Maximi sunt, cum reliquis, qui in schismate adhuc permanent, convenire possent et in Synodo Provinciali adhuc modos tentare, quibus ad unionem suaviter et efficaciter perducerentur. Cognoverunt et illud, Josephum Rucki Metropolitanum totius Russiae, peritissimum ac fervejitissimum praedictae unionis Promotorem, post celebratas Synodps Dioecesanas cum suis septem Coepiscopis unitis et non paucis Archimandritis seu, Coenobiorum S. Basilii Abbatibus aliisque suis Praelatis, Leopolim contendere, in qua totius Russiae, primaria eivitate. Regi Poloniae subiecta, Provincialem Synodum ad 28 Octobris indixerat. Denique ipsemet Joannes Andreas Pruchnicki Archiepiscopus Leopoliensis eidem R. P. Provinciali significaverat, se cupere, ut sub tempus talis conventus aliqua per nostros Leopoli ad unionem pertinens disputatio institueretur. His omnibus consideratis R. P. Provincialis et sciens omnes Vladicas unitos cum suo Metropolitano nostros discipulos fuisse nobisque etiam iam valde esse addictos, magnum operae praecium futurum coniiciebat, aliquem ex nostris Leopolim mittere, qui non disputationibus publicis (nam his Rutheni magis exarcebantur), sed aliis suavibus modis fundamenta Schismaticorum clare proponere ac dissolvere et privatis colloquiis praecipuos quosque, tam spirituales quam saeculares, dirigere posset. Delectus ad eam rem P. Matthaeus Bembus, qui Cracovia 8a Octobris discedens Leopolim se contulit et tempus Synodo designatum certas ob causas aliquot diebus antevertit. Venit interim Metropolita cum suis 7 Vladicis unitis ac variis Praelatis ritus Graeci Leopolim. Sed ex Vladicis Schismaticis nullus penitus comparuit, licet bona fide polliciti fuissent, se venturos in propriis personis, delegatos tamen miserunt cum excusationibus ab-

Annus 1629. 335 sentiae et quibusdam conditionibus impertinentibus. Nobilitas schismatica non parvo numero convenerat tertio die post tempus assignatum. Dux Zaslaviensis Palatinus Kiioviensis, qui vices Regis in hoc conventu agere debuit et tam unitos quam non unitos ad unionem efficaciter promovere, postquam infirmus Leopolim venisset, in maiorem incidit morbum, quo etiam extinctus est. Et ob haec aliaqua non pauca impedimenla non potuit habere Synodus optatum exitum, per privata tamen et publica colloquia non pauca sunt faeta, futurae suo tempore unioni conducentia. Et inter caetera in templo Cathedrali Leopoliensi, praesente Archiepiscopo cum suis Praelatis, cum ingenti Catholicorum, Schismaticorum ac Armenorum multitudine, Sacrum more graeco, maximo eoque gravissimo apparatu Metropolita, assistentibus ac ministrantibus reliquis Vladicis unitis, peragebat, quod etiam in aliis templis iteraverat. Antecesserat vero hoc Sacrum egregia P. Matthaei Bembi concio, varia incitamenta ad unionem proponens, quae statim, multis id petentibus, Leopoli typis mandata est et variis distributa. Colloquia deinde cum schismatica Nobilitate a Metropolita, ab unitis Vladicis, a P. Bembo instituta ac ab aliis nostris, omni benevolentiae sermone erant suscepta. In quibus inter caetera illa duo efiicaciter sunt probata: Primum, quod modernus Patriarcha Constantinopolitanus Calvini perfidiam sit secutus idque ex eius scriptis, dictis, actis, quorum Nobilitas ipsa Russiae optime erat conscia, evidenter erat ostensum. Unde etiam atque etiam monebantur, ut adverterent errorum et confusionum pelagus, propter quod Vicarii Christi odio perditum hraereticum pro visibili Eeclesiae capite venerari non detrectant. Alterum erat de horrenda Schismaticorum Vladicarum et Poporum calumnia contra Metropolitanum et Vladicas unitos, quos passim iactitabant exosum habere ritum graecum et Liturgias nec ritu graeco nec lingua sclavonica celebrare, sed latino tantum. Ipsimet enim Nobiles Schismatici, exquisitissime observantes Liturgiam a Metropolita factam, falsissimam hanc esse calumniam et in odium unionis excogitatam deprehenderunt. Denique ut ostenderet Metropolita, se Schisma tantum et vitia illi annexa, non autem ritum graecum odio habere, visitavit ipse cum omnibus unitis Vladicis templum Leopoliense non unitorum et in eo genibus flexis cantionem de Bma Virgine Ruthenis consuetam, cum iis qui secum venerant praecinens, mirabilem sui concitavit amorem apud plurimos non unitos, tunc Leopoli manentes. Nobiles etiam ipsi Schis- dem da- tam, non veniunt. DuxZasla- viensis, promotu- rus Syno- dum, Leo- poli mori- tur. Metropolita in templo eatholico celebrat. Gonciona- tur P. Bembus de incita- mentis unionis. Variis colloquiis cum Schismaticis, quae perfecta. Patriarcha Constanti- nopolita- nus Cal- vinista. Calumnia contra Me- tropolitam depre- hensa. 95. Adit Metropolita cum suis templum non unitorum et in eo canit. Nobiles

Annus 1620. Schismatici quomo- do his commoti. Cum Ar- menis Sa- cerdotibus in eorum templo- discepta- tum a P. Bembo. 98. Pia moliva nonnullorum ingre- diendae Congrega- tionis, lm 2m 3m Quatuor vicibus hoc men- se prandia solennia data. Eleaemo- syna huius mensis Novem- bris. Translatio matici, his omnibus permoti, polliciti sunt publice, si modernus Patriarcha haeresim non abiuraverit (in quo negotio statim ad eum Legatos expedierant), se et Pontifici Maximo debitam obedientiam exhibituros et in nova Synodo, quam finita legatione indici cupiunt, omnia unionem impedientia ut tollantur, pro sua parte curaturos. His cum Ruthenis Schismaticis, qui antea ipsum nomen unionis non tolerabant, transactis, cum Armenis etiam, qui Leopoli suum Episcopum habent, aliqua non infeliciter coepta. Nam praedictus P. Bembus per duos dies cum Armenis Sacerdotibus, in eorum templo, praesentibus praecipuis quibusque et ipso, prima die, Episcopo, de eorum erroribus, ob quos Concilium Ghalcedonense non tam verbis, quam reipsa reiicientes, Eutichianam haeresim amplectuntur, cum omni charitatis declaratione disceptavit auditusque est et acceptus humanissime, nec sine magna spe conversionis brevi futurae ad Religionem Catholicam inde discessit. Nonnulli adolescentes ad danda Sodalitati Bmae Virginis Asumptae nomina hoc mense nonnullis per somnum obiectis excitati fuere. Primus cum quasdam praeces Deiparae saepius offeret, conscientiam graviter intricatam habens, Deiparam facie sanguinea videre sibi visus et male tractatam. Qua specie non parum commotus et per se male tractatam Sanctissimam Virginem explicans, ut postea illi melius servire posset, Sodalibus adhaesit et in alium mutatus est. Alter in offerendis Dei Matri salutationibus Angelicis saepius persistens et tamen malos socios non relinquens, cum vidisset in somnis, sibi in templo Deiparae assistenti et Eucharistia refici cupienti, a daemone oculos velari cereosque ad Sacrificandum accensos ob eodem extingui, caecitatem mentis suae et tenebras a claemone offusas bene interpretatus, Deiparae, quae fons lucis est, in eius Sodalitate servire instituit. Adnumerandus his tertius, a pluribus annis aulicus, cui familiares aulici persuaserant, ut sicuti iliis, sive ob iactantiam, sive ob aliquum alium malam finem, sua scelera aperuerat, ita eadem optimo fine Patri Congregationis in confessione aperiret. Summa enim Dei gratia id perfecit et ab ipsis inferni faucibus ereptus, vere poenitens nomen Sodalitati dedit. Quater hoc mense quatuor Benefactrices nos solenni prandio exceperunt, nempe Da Elisabetha Pipanowa, Da Catharina Gortacka, Da Catharina Furmankowicowa, Da Anna Baierowna in festis S. Elisabethae et S. Catharinae et in aliis. Eleaemosyna pecuniaria huius mensis erat florenorum 206. A D. Abrahamo Ronenberg fl. 100. Post mortem Virginis Bienkowska fl. 50. Ab Episcopo Cracoviensi fl. 25. A quodam fl. 11. Reliqui ab aliis. Res, quae nobis sunt submissae, constiterunt fl. 378. Nam triticum, siligo, hordeum, pisa, pultes a variis 203 fl. constabant, bos et aliae carnes fl. 50, pisces fl. 54, casei et butyrum fl. 40, vinum, mel, panis cervisia fl. 31. Quia 2a Decembris hoc anno in primam Dominicam Adventus inciderat,

Annus 1629. 337 ideo in tertiam eiusdem festum S. Xaverii Francisci transferri debuit, in quo apud nos R. D. Sebastianus Nucerinus concionatus est. Sequenti vero post die, seu in festo S. Barbarae, cecinit apud nos Sacrum Rorate R. D. Jacobus Ostrowski Canonicus et Doctor Theologiae et Summum Sacrum R. D. Petrus G§bicki Decanus, qui etiam nobiscum prandium sumpserunt, institutaque hac die erat in nostro templo diurna Oratio pro Regni necessitatibus. Porro tertia huius mensis Romae pro nobis contra Universitatem 6a et ultima decisio est lata, a qua et sententiae pro nobis antecedentes confirmantur et Remissoria, quam adversarii surnmopere urgebant, fortiter reiicitur. Imo in hac decisione fortiter reiiciuntur, quae Academici in sua Venetiis impressa Informatione (quam a Folio 741 posuimus) contra antecedentes decisiones conabantur adferre. Quae quidem eorum informatio non erat grata Auditoribus Rotae, postquam ad eos pervenisset, tanquam ea, quae praeter iactantiam vix aliquid solide habebat et in qua aliquis Academicus Gracoviensis (nam eam non profectam ex capite Ustinii, qui negocium Academiae Romae tractabat, communis erat opinio) plus capiti suo tribuens, quam iudicio Rotae, ausus erat aggredi refutationem decisionum, pro nostris scholis datarum, ineptissimo conatu magnam eius imperitiam nionstrante. Hoc tamen effecerat praedicta informatio, ut et 6a decisio citius fieret et litterae executoriales in Aprili sequentis anni promulgarentur. Apponimus hoc loco impressam Romae 6am decisionem, sicuti et caeteras apposuimus 1). Depositum variarum materiarum, in cista clausarum, ab uxore Di Ludovici Blanki mortui, debitum 10a huius mensis, ob instantiam nonnullorum Proconsulum suscepimus domi nostrae, qnod postea in Februario anni sequentis intactum ac integrum reddidimus. Quarto post die delatum funus praedicti D1 Blanci noctu ad templum SSmae Trinitatis, more Italico, multis ad sonum campanarum perterrefactis et moleste ferentibus morem hunc exoticum in Polonia usurpari, in qua honesta funera interdiu et tempore Sacri fieri consueverunt. Missus P. Joannes Zaluscius cum P. Tyszka Zywecum 21a huius mensis ibique per festa natalitia strenue laborarunt. Eadem die iterum P. Adamus Makowski cum Gallo Koc missus erat in Hungariam. Quia enim eo se confe- festi S. Xaverii. 97. Decisio 6a pro nobis Romae. Confutaturhac de- cisione Informatio Academi- corum. Depositum Di Blanki. Nocturna eius sepul- tura dis- plicuit. Missio Zywecensis. 1) »Decisio sexta S. Rotae Romane pro Collegio Cracovien. Societatis Jesu Contra Universitatem Studii Generalis Cracovien. coram R. P. D, Chisilerio Cracovien. Iuris legendi. Lunae 3 Decembris 1629. — Romae, ex typographia Rev. Camerae Apostolicae M. D. C. XXIX de licentia Superiorum« — ornata armis Urbani PP. VIII, constans 2 foliis, annexa est nostro Manuscripto inter fol. 772—773. Wielewicki IV. 43

Annus 1629. Missio in Hungariam Pis Makowski iterata. Mors P. Gorski. 98. Cuiusdam, qui a no- strorum conversatione ar- cebatur, piusdolus. Picturae emblema- tice in Ora- torio. R.D.Kwasnicki mors. 99. Eleaemosyna Decembris. Annua templi ae- leaemo- syna. Haeretici conversi. rens 21a Novembris non adierat Alaghi, sicut erat iussus, externorum negociis implicans sese et contentus ea eleaemosyna, quam Da Turzina cum nonnullis Praelatis Scepusiensibus dederat, redierat Cracoviam 15» huius mensis; ideo iterum peculiariter ad Dm Alaghi sese contulit. Sub idem tempus, ante mediam noctem, mortuns est in Gollegio S Petri Theologiae Professor P. Adamus Gorski et quatuor Votorum Professus, vir magnae doctrinae et singularis mortificationis, de quo videnda historia Collegii S. Petri. Notabilis affectus unius iuvenis erga nostros hoc mense apparuit. Erat is illustri et Regni Senatore Patre natus, unicus, opulentus et iam Praefectura quadam a Rege ornatus, aliquotque annis in Academia (ex scholis nostris ob metum, ne Societatem ingrederetur, acceptus) studuerat, nullam nobiscum conversationem habens, Directore in id peculiariter intento Ab isto ergo Directore obtinet, ut Oratorium Sodalitatis in pervigilio Natalis Domini inviseret, quo praecipui sese conferebant. Finitis Congregationis exercitiis, clam scriptum suum, quo animae suae statum ac deliberationem de vita deligenda declaraverat, in Missale ad latus altaris positum includit et Patri Congregationis valedicens secreto id, quod fecerat, rotulit. Ad scriptum relictum responso accepto, animosior factus, sua constantia id effecit, ut deinde palam coetibus Sodalitatis adesset et in fine eorum cum Patre Congregationis de animae suae negociis pertractaret. Hoc eodem mense Sodalis moriens certam pecuniae summam Sodalitati reliquit, ob aliquam imaginem emblematicam in Oratorio comparandam, quae iuvenes ad pietatem excitaret, et ob nonnulla pia munuscula inter Sodales distribuenda. Optabat enim iis, quibus aliquando ad varia mala incitamento erat, post mortem propriam varia incitamenta ad optima quaeque relinquere. — Imposuit etiam hoc mense fmem vitae Joannes Kwasnicki J. U. Doctor Sadecensis Archidiaconus, Voinicensis Praepositus et Causarum Curiae Episcopi Cracoviensis Generalis Auditor, vir pius, gravis et Societatis nostrae constans amicus, qui sub Annum Domini 1602 ex iis primis erat, qui Congregationi Assumptae Bmae Virginis initium dederant. Hic etiam pro similibus emblematicis picturis, in oratorio Sodalium ponendis, certam pecuniam assignaverat. Accepimus per Decembrem mensem eleaemosynae pecuniariae florenos 237. A Da Turzina fl. 100. A Do Wizemberg fl. 70. A Da Blankovva fl. 15. A nonnullis per P. Rezler et per P. Zaluscium fl 24. Reiiqui ab aliis. Res aestimatae sunt fl. 226 Nempe vinum a Da Turzina et Praeposito Scepusiensi et aliis, triticum, siligo, hordeum, pultes 117, aromata a D° Mazurkowicz fere fl. 40, butyrum, casei, panes, pisces, foenum, fere 70 fl. Annua eleaemosyna templi erat in pecunia florenorum 1224. — Fn supellectili sacra haec accesserunt: navicella cum cohleari argenteo, poculum pro danda ablutione argenteum. In votivis tabellis et aliis ex argento ad altaria appensis, argenti marcae 37. Casuia ex albo talet aureis floribus distincta. Casula holoserici nigri. Annulus aureus cum lapillo. Mappae aliquot et nonnulla alia minutiora. Iam ex iis, quae ad certos mensiura dies vix revocari poterant, haec sunt. Haeresim qui abiurarunt erant 23, inter quos etiam erat unus ex Ministris, de quo 18a Martii egimus. Schismate abiecta, Vicario Christi se subdidit unus. Ex

Annus 1629. 339 iis, qui Confessionibus excipiendis in nostro templo vacabant, unus per 10 menses 4382 aures dedit, inter quos plusquam tertia pars eorum erat, qui totius vitae crimina Sacramentali absolutioni subiecerunt. Non minus ab aliis laboratum, maxime iis, qui cum Rmo Do Suffraganeo in Missionibus peregrinabantur. Dissidia inter quatuor paria coniugum et alios plurimos magni momenti homines sunt sopita. Maledictis assuetus dum sibi imprecaretur, ut raperetur a daemone, extemplo turbine excitato altius cubito a terra sublevatus, quo facto exterritus et a Deo supplex veniam petiit et id quod fecerat poenitentia expiavit. Juvenem per biennium daemon in forma talis feminae, qualem cum suo Domino saepius invisere solebat, apparens sollicitabat, ut illi violentas munus inferret. Diu tergiversanti tandem quadam die persuasit, ut cultro cuius manubrium parieti inclusum erat pectore incumberet, sed quae Dei bonitas fuit, vuinus non lethale accepit agnitoque statim crimine illud cum reliquis, quae tota vita patraverat, expiavit. Atrocius quidam Academicus in morbo imaginationibus exagitatus, ense primo, cultello deinde servitorio pectus aliquoties transfixit et totus sanguine madens non prius Dei singulari gratia moritur, quam retroactam vitam Sacerdoti nostro detegeret et Sacrosanctum viaticum perciperet. Huc spectat mulier, cuius vir in militiam sese contulerat, quae extrema inopia laborans, cum parvulo filio seipsam in flumen deiicere ac demergere constituerat; iamque ad ripam fluminis eam ob causam venerat, sed nostro interveniente remque cognoscente, a tanto scelere abducta et eleaemosynis a quibusdam conquisitis adiuta Non deerat, quae ob similem inopiam et sui et filiarum prostitutionem cogitabat, sed per unum ex nostris a turpi consilio revocata impetrataque pro ea a nonnullis auxilia. Quidam nobilis Arrianus Catholicos subditos ad fenum die festo colligendum et in horreum congregandum adegerat, sed sequenti die fulmen decidens horreum ac totam aulam exussit advertitque miser haereticus, quantum Deo festorum violatio displiceat. Spiritualibus S. Patris Nostri commentationibus excoluerunt sese nostrorum opera tum foris Moniales fere 30, tum domi varii Sacerdotes, Religiosi, Academici, non sine fructu. Denique hoc anno difficillimo et ob summam rei frumentariae penuriam ex trium annorum praecedentium sterilitate et ex tot militum spoliationibus provenientem, non defuit Divina providentia Domui nostrae. Suppeditaverunt enim Benefactores sufficientissime ea, quibus non tantum 32 nostri, qui in hac domo morantur, sed etiam perpetui fere hospites alerentur, ut ex eleaemosynis ad singulos menses annotatis facile est colligere. Poeniten- tes pluri- mi 100. Dissidia sopita. Imprecationibus assuetus corrigitur. A manibus violentis abducti: 3a A turpitudine ab- ducta. Poena Ar- riani, festa violantis. Exculti commentationibus piis. Providen- tia Dei circa do- mum no- stram. 

INDEX PERSONARUM, LOCORUM et RERUM, quae fasciculo IV Wielewicianae historiae, nempe ab a. 1620—1629 occurrunt. (Numerus arabicus significat paginam). A. Abraham, benefactor, vide Ronenberg. Academia Cracoviensis, 25,30, 57, 60, 75, 77, 86, 87, , 93, 103, 114, 115, 123, 124, 127, 129, 130, 131, 132, 133, 135, 138, 139, 140, 141, 143, 147, 154, 155, 162, 168, 169, 170, 173, 175, 178, 185, 191, 193, 194, 195, 196, 197, 201, 202, 206, 209, 210, 216, 220, 221, 222, 225, 227, 229, 230, 233, 236, 238, 242, 243, 244, 245, 246, 247, 248, 252, 254, 260, 266, 274, 277, 280, 282, 288, 291, 292, 299, 312, 314, 315, 318, 319, 321, 322, 328, 332, 337. Academiae crac. Bibliotheca, 321. — Supremus Cancellarius epp. crac. 254. — Rector, vide Naiman Jacobus. — » » Borovius. — Statuta, 222. Academici Gracovienses, 5,9, 17, 25, 39, 48, 53, 54, 55, 58, 72, 74, 76, 86, 88, 97, 99, 102, 103, 106, 114, 121,122, 123, 126, 129, 130, 131, 133, 134, 135, 137, 138, 139, 140, 142, 143, 144, 145, 146, 147, 153, 155, 162, 163, 165, 166, 167, 168, 169, 170, 173, 175, 176, 178, 185, 191, 193, 194, 196, 198, 200, 201, 203, 204, 205. 206, 207, 208, 209, 210, 211, 215, 216, 218, 220, 222, 223, 224, 225, 226, 227, 228, 231, 232, 235, 237, 238, 239, 240, 241, 243, 244, 245, 246, 247, 248, 249, 250, 251, 252, 253, 254, 256, 262, 265, 266, 268, 269, 274, 276, 277, 278, 279, 282, 283, 284, 287, 288, 289, 290, 291, 292, 293, 295, 296, 299, 305, 307, 311, 312, 313, 314, 315, 315, 316, 319, 320, 322, 329, 337. Academici Parisienses, 250, A c t a Castrensia Cracoviensia, 136,192, 229, 232, 237. — Inscriptionum Senat. crac. 157. — Consultationum Collegii Posn. 12. Adalberti S. festum, 321. Aegyptus, 294.

Aethiopia, 319. Agnes Sta, (festum) 239, 267. Agnes Virgo, benef. 13, 260. Alaghi Melchior, Gomes de Behony, Judex Hungariae, benef. 11, 275, 281, 300, 317, 320, 338. Alaghy v. Alaghi. Alagus, v. Alaghi. Alans Sigismundus, Proconsul crac. benef. 110, 116, 118. Alantse Sigismundus, 157. Albina Sta. (reliquiae) 258. Alexander, Princeps Valachiae, 24. Alexandri Sti. Martyris corporis trans- latio, 358. Ali, Aga, 22. Alma Mater, (Academia crac.) 202, 250. Almandi, Hungarus, Praefectus pedi- tum, 24. Aloisius Gonzaga Beatus, 50, 57, 70, 96, 98, 140, 170, 171. Altarista in templo Bae Virginis 222. Alterius Aemilius, J. U. Doctor et Au- ditor Generalis curiae Illmi Nuncii Apost. Lancelloti, 163. Althan ab, Comes, legatus Ferdinandi regis, 1, 2, 45. Alvar, Grammatica latina, 303. Alvarez, S. J., 96. Amanda Stanislaus, Italus, 294. — Susanna Virgo, 294, 297, 312, 322. Amandowna Susannna, v. Amanda Susanna. Amandus, benefactor, 16, 31. Amerstinum, oppid. in Pomerania, 270, 271. Anabaptistae, 234. Anabaptistica haeresis, 94. Anastasia Sta, (reliquiae) 258. Andreae Sti. aedes Romae, 213. — Abbatissa, v. Szypowska Anna. — Domus Probationis S. J., v. Proba- tionis Domus S. J. Andreoviensis Math. typograph. 122. Andreioviensis Abbas v. Res- cius St. Angelus Christophorus, S. J. 142, 144, 145, 153, 162, 167, 171, 173, 179, 218, 219. Anglia, 32. Anna Jagellonia, Regina Poloniae, 95, 304. - de Sternberg Kostka, Ducissa Ostro- giensis et Jaroslaviensis, Palatina Volhiniae, 47, 143,144, 145,146, 148, 150, 151, 152, 242, 297, 301, 302, 303, 306, 320, 321. — Virgo, benef. 45, 252, 273, 279, 306. Annales Regni Poloniae, 259. — Collegii Posnanien. S. J. 12, 94, 230, 231. Antali Joannes, S. J. 45. Antigratis, libellum, 168, 173, 178, 185, 196, 198, 210, 225. Antiochenus Patriarcha, 212. Antonius, P. Franciscanus, 276, 277. Antverpia, 56, 108. Apollonia Virgo, benef. 85, 177. Apologia S. J. contra Academicos crac. 209. Apostasiae factum 190. Apostolica Gamera, 144. Apostolica Sedes v. Urbanus VIII. Apparitio mortui, 186, 187. Aquaviva Claudius, Praep. Gen S. J. 179, 255. — Rudolphus, Beatus, 57. Aquitanus Georgius, S. J. 45. Arabia, 304. Arcense templum, v. Cathedr. eccl. Archidiaconus eccl. cath. crac. 257. Archipresbyter B. M. Virginis v. Trzcinski Christophorus. Argentus Joannes, S. J. Praep. Provincialis per Poloniam, 1, 7, 13, 15, 17, 34, 39, 42, 44, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78, 83, 86, 87, 90, 91, 93, 97, 98, 99, 104, 105, 115, 170, 214. Arias, S. J. 96. Armeni, 335, 336. Arnem ab, Gotfridus, Capit. Gustavi Adolphi, 272. A r n i m von, Joannes, 272. Arriani, 80, 179, 222, 283, 313. Asia, 183.

Assumptae Bmae Virginis Congre- gatio, 4, 45, 60, 73, 74,131,153, 291, 316, 319, 327, 336, 338. Athanasius, Graecus Archiepp. Im- briae, 291. Atavantus, civis crac, 306. Auditor Nuncii Lancelloti, v. Alterius Aemilianus, 169. Augustiani PP. 78, 102. Aula Regia, 240. Austria, 33, 45, 51, 53, 62, 83, 89, 91, 105, 214, 315. B. Bachanalia, 86. Baierowna Anna, benefac. 310, 336. Bąkolic Joannes, S J. 322, 323. Balcerowa, benefac. 275. Baldis, Dux Gusiavi Adolphi, 270, 309. Balduinus Junius, Ordinis Mino- rum, 65. Bandorkowicz, Academicus crac. 192 Baptismus pueri hebraei, 155, 181. Bar, 30, 31, 32. Baranowski Adalbertus, Primas Regni Poloniae, 3. Barbara Sta. Martyr, 92, 98, 104, 117, 150, 230, 285, 311, 337. Barbarae Stae. reliquiae, 304, 326 — Domus Professa crac. S. J 1, 4. 6, 7, 11, 18, 26. ,31, 35, 39, 40, 43, 46, 48, 49, 53, 56 70, 73, 76, 78, 79, 83, 86, 90, 91 92, 97, 101, 104, 105, 110, 113, 115, 116, 120, 121, 122, 125, 128, 129, 133, 134, 137, 141, 143, 144, 145, 149, 150, 152, 157, 169. 170, 172, 174, 176, 177, 179, 184, 185, 186, 189, 198, 204, 212, 213, 217, 219, 220, 222, 225, 231, 235, 239, 249, 251, 256, 262, 263, 269, 270, 273, 275, 277, 279, 280, 281, 282, 286, 287, 296, 297, 301, 302, 306, 307, 314, 316, 318, 321. 326, 327, 327, 329, 331, 332. — templum crac. 33, 36, 43, 53, 54, 60, 64, 66, 73, 89, 90, 92, 93, 98, 100, 101, 102, 104, 105. 123, 137, 148, 171, 174, 175, 177, 186, 187, 188, 199, 211, 215, 222, 229, 231, 247, 258, 260, 270, 281, 303, 304, 305, 306, 308, 311, 312, 313, 323, 326, 332, 333. 339. Barbarae templi historia, 36, 39, 49, 71, 98, 119, 160. Barberinus, Cardinalis, 144. Barensis Residentia S. J. 29, 32. Bargel Augustinus, S. J 31. Barika Paulus v. Desnonius Baionius Cardinalis (opus eius) 209. Barzina, Palatina crac. 47, 91. Basilius, Imperator Mosohoviae, 30. — Stus, 334. Bavaria, 123 Becanus Michael, S. J. 99, 260. Bednarska Barbara benef. 108. Behony de, Comes v. Alaghi Melch. B e k e r t, Capitan. Gustavi Adolphi, 272. Bellarminus Robeitus. Cardinalis, S. J. 5, 65, 116. Belza Andreas, Secretarius civitatis crac. 210, 263. — benefactor, 129, 190. B e 1 z e n s is Palatinus v Stadnicki Adam. Belzensis districtus, 330. B e m b u s Matthaeus, S J. Praepositus Domus S. Barbarae, 100, 102, 120, 137, 138, 149, 150, 152, 153, 155, 158, 160, 162, 173, 177, 179, 181, 185, 186, 188, 208, 209, 211, 212. — idem, qui supra: ViceProvincialis, 213, 216. 220, 223, 224, 228, 231, 235, 243, 263, 269, 276, 283, 284, 299, 300, 302, 304, 315, 326, 330, 331, 334, 335, 336. Benedictus Stus. 159. Benedicti Sti. Monasterium Monia- lium Jarosl. 302. Berlicz Daniel, S. J. 51. B e r n a c k i Laurentius Novitius S. J. 260. Bernardini P. P. 15, 18, 78, 100,148, 163, 199, 235. — de Observantia, 223, 294. Bernardmi Sti. eccl. Patrum de Ob- servantia, 42, 43. Bescus Michael, S. J. 45. Bialobrzeski, benefac. 159. Bialogrod, oppid. 42.

Bibliopola crac. Philippus, benef. 121, 239. — Franciscus. benef. 12. Bidellus, famulus Univer. crac. 201, 218. Biderman Georgius Consul. crac 100, 113, 116, 157. Bielavensis portus in Prussia, 309. Bielawy, praedium Collegii Posnanien- sis S. J. 230, 332. Bielecki Mathias, S. J. Rector Coll. Leopoliensis, 190 Biecensis Castellanus v. Firlej. Nicol. Bieniaszewicz Baltasar, S. J 78,106. Bienkowska Sophia, benef. 323, 333, 336. Bierkovius Fabianus, Dominicanus, 8, 150, 275, 307. Biesiekierski Joannes, S., J. 51, 52. Bila de, eques, 50. Birk Petrus, S. J. 177. Bircovius, v. Bierkovius Biskupski, Bernardinus, Concionator, 321. 327. Bistricia, 320 Bistricensis Joannes, Hungarus S. J. 11, 42. Bizantium, 29. Blanki Ludovicus, Consul crac 157, 337. Blankowa, benefactrix, 337, 338. Blasowski, benef. 106. Bobola Gaspar, Canonic. crac. benef. 31, 37, 39, 45, 48, 72, 80, 83, 106, 150, 151, 161, 172, 269, 286, 295, 303, 313, 327. Bobrek de, Anna benef., 14. Bobrownicki, benef. 13, 47, 52, 80, 90, 112, 129, 146, 147, 148, 250. Bobrzykowski, benefac. 107. Boguslawski Petrus, benef 274. Bohemia, 33, 35, 89, 91. Bohemiae Provincia S. J. 321. Bolcius Crispinus, S. J. 170, 174. Bolechowice in Archidiaconatu crac. 44, 126, 159, 296. 322. Bolechovicensae Missiones, S J. 46. Boleskaszycki Samuel, Calvinista, 162, 274, 293 Boleslaus Pudicus, Rex Poloniae, 162. Bolestrasicki v. Boleskaszycki. Bolignetti vide Bolognetti. Bolkowski Jonnnes, altarista, 106. — Adalbertus Mathias, Procurator Aca- demiae crac. 134, 167, 264. Bolognetti, epp. Massae, Nuncius Apost. in Polonia ab a. 1581-1584, 168, 169, 173, 209. Bona Sfortia, Regina Poloniae, 304, Bonacaniensis Jacobus, Generalis P. P. Franciscanorum, 83, 87. Bonfratelli, S. J 320. Bonikowski Daniel, Novitius Ordinis S. Francisci, 280. — Daniel, Doctor Medicinae, benef. 151, 263 — Melchior S. J. 331. Bonkowski Thomas, S. J. socius In- firmarii Domus S. Barbarae, 107, 110, 116. Borastus Gregorins, Regius Sacellanus, Secretarius et Bibliothecarius, 114, 121, 123. — Borek Nicolaus, benefac. 11, 52, 58, 80, 85. 98, 125, 303. Borkstorff Jacobus, 272. — a, Joannes Christophorus 272. Borgias Franciscus, Beatus, S. J. 57, 94, 178, 181, 221, 224, 268, 306, 330. Borhomeus Carolus v. Borromeus St. Borovius, Rector Acad. crac. 278, 285, 288, 289, 291,292, 293, 295, 311,312. Borromeus Carolus Stus. 284, 324. Borromei Sti. sacellum, 161. — templum in Kielce, a Martino Szysz- kowski epp. crac. exstructum, 324. Borszynski Joannes, S J. 278, 297, 318. Borzykowski Petrus a Kamyk, bef. 110, 112, 174, 177, 181, 263, 270. Borzynski Joannes v. Borszynski. Bosius, 65. Bozantin, residenlia eppi. crac. 238, 251. Brabantia, 120. Brandenburgensis Elector, 71, 253. Bransberga, 4, 94, 114 116, 117, 121, 179, 253, 256.

Bransbergense suburbium, 276. Bransbergense Collegium et Novitia- tus S. J. 256. Brasilia, 108. Braxator Felix, S. J. 107. Brechweldt a, Joannes, Saecus, 272. Brescensis Parochus v. Romer Casi- mirus. Bresta, oppidum, 329, 331. Brestensis Palatinus, 213. Breve Urbani VIII, 219 Brodnica, oppidum in Prussia, 307, 309. Brodowski, benefactor, 69, 85. Broius Adamus, Anglus, S. J. 262. Bronowice, pagus, 114. 115. Broscius, v. Brzoscius. Bruno Josue, S. J. 11, 44, 50, 198. Brunsberga, vide Bransberga. Brzechffa Stanislaus, S. J. 83, 84, 137, 206, 229, 251. Brzechfianka Sophia, benef. 255. Brzoscius Joannes, Medicinae Doctor et Astrologus, 225, 226, 227, 228, 229, 282, 293. B r z o s c i i liber contra Jesuitas, 282, 283, 285, 287, 315, 321. . Brzozovia, oppid. 170. Brzozoviensis Andreas, S. J. 16,302. Budonetc Baro, 50. Buchowski Hermolaus, S. J 142 152. Bucki, benefac. 7, 16, 36. Bucovia, oppid. 261. Bulfft, Maior copiarum Gustavi Adolphi, 272. Bulla, 66. 144, 145, 181. Bursa, 111, 153 — Hierusalem, 134, 203. — Juristarum crac. 134. 203. — Pauperum, 134, 203. — Philosophorum, 203. — S. Annae, 203. — S. Floriani, 203. — SS. Omnium, 203. — Spiritus Sti, 203. — S. Stephani, 203 Bycina, in Silesia, 30. Bylina Joannes, apostata, 177, 190. C. Caesar, v. Cesar. Caesarius Franciscus, civis et typo- graphus crac. 227, 228, 229. Cairo, in Aegypto, 319. Caldi Martinus, S. J. 295. Calimachia, 115 Calissium, 14, 18, 47, 49, 86, 87, 96, 123, 137, 149, 154, 155, 192, 208, 209, 211, 214, 219, 296, 328. Calissiense Collegium S. J., 4, 47, 116, 177, 328. — historia Collegii, 47. — Seminarium, 47, 158. Calvaria Zebrzydov., 15, 18, 37. tlalviniana haeresis, 94. Calvinistae, 80, 148, 154, 215, 275. Camenec (Kamenec), 30, 59, 61, 66, 67, 70, 154. — Episcopus v. Lubienski Mathias. — Collegium S. J. 29, 115. — Residentia S. J. 154 Camerae apostol. typographia, 262, 274, 319, 337. Camiili, S. J. 113. Campanes Joannes Paulus, S. J. 116, 304. Campiani, S. J. Beatus, 15 Campiductor Regni Poloniae, vide Koniecpolski Stanislaus. C a n a i, Princeps et Praedicator Luthe- ranorum, 203. Cancellarius Regni, v. Leszczynski Vencesl. Canisius Petrus, S. J. 94. Canonici Arcenses cracov. 103, 259, 307. — Regulares crac. 51, 52, 101, 120, 122. — mendicantes S. Marci, 166 Cantius Beatus, 207, 296, 332. Gantimir, v. Kantimir. Cappadocia, 294. Capitaneus cracoviensis, v. Gabriel, Comes a Tarnow. C a p i t u 1 u m cracoviense, 16, 43, 99, 175, 179, 210, 211, 224, 275, 276, 280, 308 Carmelitae PP. mitigati v. calceati, 16. 102 103, 170, 207, 321, 331.

Carmeiitae discalceati, 15, 43, 60, 102, 103, 203, 218, 223, 231, 235, 238, 263, 331. Carolina Universitas, 51. Carpati, montes Poloniam ab Hunga- ria dividentes, 314 Casimirus Jagellonides, Rex Poloniae, 304. Casimiria, suburbiumcrac. 13, 58, 200. Casimirienses cives, 74. Casimiriensia acta, 71, 83, 91. Castellanus crac. v. Zbarascius Georg. Castitatis votum emittitur, 294. Castra na Niedzwiedzych Lozach, vel Kamkova, 226. Castrense officium, 285. Castrenses libri, 225. Castrensia acta, vide Acta Castrensia. Catharina Sta. Senensis, 96, 336. — Regina Sveciae, 95. — Virgo, benefactrix, 116. Catharinae S. Martyris reliquiae,304. Cathedra, liber Najmani contra Jesui- tas, 49, 241. Cathedralis ecclesia (templum) crac. 42, 43, 44, 60, 85, 106, 128, 179, 218, 258, 261, 273, 274, 276, 303, 308, 309. insuper v. Stanislai Sti. templum. Ceciiia Sta. (festum) 310. Cecora, 23,27. Cehina, benefactrix, 281. Celarius, civis cracov. 265. — Paulus Proconsul crac. benef. 48, 73. Celesta, Consul crac. 11, 263. Cellara Margarita benefac. 323. Celosta, vide Gelesta. Cerkiesz, Bassa turcic. 67, Cesarius, typogr. crac. 122, 227, 229. Chalcedonense Concilium, 336. Chan Tartaricus, 68, 182, 183. Charzewski Jacobus, benefac. 249, 273, 294, 320. Chebdoviensis Abbas, v.Piecznowski. Chebdoviense monasterium, Ordinis Praemonstratensis, 287. Chelmensis episcopus v. Lubinski. CheZmski, Vexilifer crac. 46, 98. Cherubinowski, scholaris, dux in Wielewicki IV- oppugnandis haereticis anno 1627. 266, 269. Chimura Sebastianus, Japonius S. J. 109. Chlewski Andreas, Abbas Obrensis,300. Chluinski Kunesz, 50. C h m i e 1 e c k i Stephanus, Dux, 259, 330. Chobrzewicz Mathias, S. J. 78, 79, 83. Chocim, 22, 58, 59. 224. Chocimensia castra, 50, 68, 70. Chodkievicius Carolus, Palatinus Vilnensis et Generalis Dux per Litua- niam, 32, 53, 58, 61, 67, 152. Ghodkievicia, uxor Garoli Chodkie- wicz, Palatina Vilnensis, 297,302,317. Choinicia, 271. Chomentowski Joannes stud. Collegii S. J. 279. Christophorus Angelus v. Angelus Christophorus, 143, 146, 147, 192, 197, 199. — Dominicanus, concionator, 309. — Dux de Zbarasz v. Zbarasz de, Christophorus. Ghrysostomus, Theol. Doctor, Ordi- nis Praedicator. 101, 132. Chrzanowski Jacobus, benefac. 188. Chrzastkowska, haeretica, 277. Chrzastkowski Petrus, Canonicus Luceoriensis, 142. — Cristoporus, S. J. 332. — benefactor, 89. Chuchwecki, Baccalaureus crac. 228. Chwalibog Venceslaus, 237. Chwinotyma, in Japonia, 109. Chymera (Chimaera) liber Orechovii Stanislai; 330. Ciazyn, 153, 283. Ciazynensis curia epp., 130. Cieciora, vide Cecora. Cichocki Gaspar, Canon. et Parochus Sandomir. v. Sawicki S. J. 5. — Arrianus, 283. — ViceCapitaneus crac. 306, 328. Cinitnai Georgius, Frater S. J. 45. Cislak Gregorius, S. J. Procurator Pro- vinciae Lituanicae, 146, 147, 165, 167, 169, 171, 173, 199, 219, 245. 246, 304. 44

Glara Sta. Staniątkoviensis, 180. Glemens VIII, Summus Pontifex, 325. — Bulla circa Talmud, 325. Clepardia, suburbium crac. 159, 255. Glepardenses, 159. Clericus Baccalaureus, occisus, 250. Goccini Joannes Bapt. Decanus Rotae Romanae, 260, 276. Coenae Domini, Bulla, 126. Gollegium Maius, Academiae crac 225, 266. — Minus Arademiae crac. 137. — ad S. Petri Basilicam S. J. 37, 40, 76, 77, 221, 247, 251, 252, 254, 260, 284, 290, 295, 296, 305, 310, 314, 315, 318, 322. Insuper vide Petri Sti. Gollegium (Scholae). — Romanum, 213, 214. Colloquium P. Szembek cum Rectore uiiiv., 57. C o m b u s t i o libri pubhca, 274, 287, 288. Commisio ad cognoscenda iura inter Academicos crac. et Jesuitas, 238, 248, 250, 251, 252, 254, 256. — ad pactum cum Kozacis, 244. Commissarii in lite Academicorum crac. cum Jesuitis (4 Episcopi), 245, 277. Comitia Generalia Regni Polon. Varsaviae, 120, 121, 122, 125, 126, 157, 185, 188, 238, 251, 285, 301, 315. — generalia Regni Polon., 25, 30, 31, 53, 137, 228, 231, 232, 237,238, 239, 245, 246, 247, 260, 265, 278, 281, 284.. — electionis et coronationis, 274. Comitiola, 291, 312. Confalonerius Bernardinus S. J. Pro- vincialis, 4, 262. Confoederati milites, 88, 89. Gonfraternitas Misericordiae, 15, 55, 56, 91, 98, 189, 198, 199, 222, 226, 253, 256, 262, 275, 284, 300, 311, 322, 232. — domus confraternitatis, 53, 110. Congregatio de propaganda fide, 170, 175, 188. — Assumptae Bmae Virginis vide Assum- ptae B. V. Congregatio. Congregatio Studiosorum v. Assumptae B. V. C. — Provincialis Patrum S. J. 209,211212. Gonradus Stanisl. v. Conradt. Conradt Stanisl. Gonsul crac. 157, 210, 252. Consalvo Silveria (Sylveira) Beatus, 293. Consensus, liber pasquillus contra Jesuitas, 215. Gonsistorii crac. acta, 224. Gonspiratio contra regem Sigismun- dum et reginam, 164. Constantia, Sigismundi III. Regis Po- loniae uxor, 256, 307, 321. Constantinopolis, 20, 182. Gonstantinus, custos regii Thesauri, 295. — Camillus, Italus, S. J. 109. Consulares cracovienses, 71, 151. Gontuber nalistae crac. 203. Contubernium Juristarum, 203. Conventus Nobilitatis crac. 235. — Palatinatus crac. 237. Corcinum, 184, Insuper v. Korcin. Corneri Ludov. tractatus, 121. Corporis Christi ecclesiae, Altarista, 199, 297. — Ecclesia, 51, 52. — Fraternitas, 187. — Praepositus v. Klocinski Martinus. Corsini Andreas Stus. Garmelita Miti- gatus, 331. Cortin Rudolphus, mercator crac. 90. Gortiscius Albertus, S. J. 174. Cosmigiel, Leopoliensis, Stud. Acad. crac. 287. Gracovia, 2, 3, 4, 7, 8, 13, 15 18,19, 26, 31, 33, 35, 36, 37, 40, 43, 44,45, 47, 50, 51, 52, 53, 55, 58, 64, 66, 70, 72, 73, 74, 77, 79, 81, 83, 86, 87, 89, 90, 91, 93, 96, 99,104,106,107,108, 117, 119, 121, 122, 123, 124, 127, 128, 129, 130, 133, 135, 137, 138, 139, 140, 141, 142, 143, 144, 146, 147, 148, 149, 150, 151, 152, 153, 155, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 162, 163, 164, 168, 169, 170, 171, 173, 174, 175, 177, 178, 179, 181,

183, 184, 186, 189, 191, 193, 195, 196, 197, 198, 199, 204-, 206, 208, 212, 213, 214, 215, 218, 219, 220, 223, 224, 225, 228, 230, 231, 236, 237, 238, 240, 241, 242, 244, 245, 248, 251, 252, 253, 254, 257, 258, 259, 260, 261, 262, 263, 264, 265, 266, 269, 270, 273, 274, 275, 276, 278, 279, 280, 282, 284, 285, 289, 293, 295, 297, 298, 300, 301, 303, 304, 305, 306, 307, 308, 310, 811, 312, 314, 315, 316, 318, 319, 320, 321, 322, 323, 324, 327, 328, 329, 330, 331, 332, 333, 334, 337. Cracovia Agnetis S. Monasterium monialium, 188, 199, 297. — Andreae S. Monasterium monialium, 14, 52, 126, 126, 137, 161. — Annae S. platea, 266, 287. — » sacellum in templo S. Bar- barae, 313, 316. — » schola, 265. — » templum, 39, 42, 43, 207. — arx. 205, 261. — civitas, 222, 227, 242, 249, 261. — Collegium S. J. v. Petri S. schola (collegium). — Collegium v. Petri S. Collegium. — dioecesis, 215, 307, 312. — Domus probationis S. J. vide Probationis Domus S. J. — forum, 227. — episcopus v. Szyszkowski Martinus. — novitiatus S. J. v. Stephani St. Novitiatus. — Officialis v. Kretkowski. -— Palatinus v. Teczyn a, Joannes. — Palatina, 186. — Palatinus, 237, 242, 314. — Praetorium, 296. — Senatus, 157. — Suffraganeus v. Oborski. Cracovienses, 315. Cremonensis missio S. J. 108. Cristina Martyr, 98. — Virgo, benef. 212. Crobia, oppidum, 154. Crosna, oppidum, 332. Crosnensis Residentia S. J. 170. Crucigeri (vocabantur malitiose Jesui- tae), 220. Curia Romana, 221. Cujaviensis episcopus v. Wolucki Paulus, v. Lipski Andreas. Culma, civitas in Prussia, 280. Culmensis Palatinus v. Weiher Mel- chior. Curlandia, 59. Custos cracoviensis v. Starczewski Laurent. Cwikla, studiosus medicus, propter furta capite truncatus, 317. Cynthia Cervia, soror Marcelli II. Pont. Max., 65. Cyrus Samuel, benef. 85. Czaiewice, pagus, 107, 108,118, 174, 304, 322, 325. Czaplic, eques octogenarius, 50. Czarnecki, 332. Czarnkow, oppidum, 300. Czarnkowska Dorothea, Succamera- ria Posnaniensis benef. 44, 333. Czarnkowski Sandivoius Adam, Pa- latinus Lanciciensis, 158, 180, 230, 296, 300, 318. Czerminensis parochus, benef. 45, 46, 93. Czerniakowski Albertus, S. J. 22,105. Czernin, eques, 50. Czerny Bernar. nobil. polon. 237, 260. Czeska Sophia, benef. 44, 45, 71, 91, 286. Czestochovia, 74, 119, 280. Czhoviensis Capitaneus v. Marchocki. Czluchow vide Sluchovia. Czomofai Paulus, S. J. 26, 51. Cyprianus, sacerdos ex monasterio S. Spiritus crac. 270. D. Dabie, silva apud Cracoviam, 230. Dabro wski Agapitus S. J. 107,147,180. — Petrus, Clericus, 223. — Petrus, Magister Univ. crac. 220,221. — Thomas, executor testam. Officialis premisliensis, 187. Dąbski, Canonicus crac. 190, 288. Daemon eiectus, 267.

Danielicova, (Danielowiczowa) be- nef. 50. Danielowicz Nicolaus, Supremus The- saurarius Regni, benef., 89, 170, 176. Dangiel Erasmus, benefac. 140. Daurobius Antonius, S. J. 96. David, rex, 207. D§binski, benef. 161, 303. — Matthaeus, Frater S. J. Infirmarius, 106, 110, 113, 116. Deiparae natae, congregatio civium crac. 235. Demetrius frater Basilii Imperatoris Moschoviensis, 30. Derpatensis Palatinus,v. Kamkowski Dadb6g. Dersavia, oppidum in Prussia, 253. Desnonius Paulus v. Barika, 329. Dinamundum, 56. Dinophius, praef. milit. polonor., 23, 24, 29. Disputatio philosophica, 102. — theologica, 103, 273. Dniestr, fluvius, 172. Dobokai Alexander, S. J. 19, 121. Dobroszewska, benef. 89, 93, 99, 125, 190, 208. Dobrzinensis districtus, 113. Doctorius, canonicus crac. 78. Dominicani Patres, 9, 10, 16, 17,59, 60, 74, 76, 78, 84, 102, 129, 148, 308, 319, 327. Dominicus Stus, 144, 277, Dorosienko, praef. Kosakorum, 226. Dorothea a Gumin, uxor Borzykowski Petri, 270. Drohojowski Stanisl Abbas sciricen- sis, 300. Drugeth Georgius, comes de Homona, 18, 97. Druzbicius, legatus ad Turcas, 27. Druzbicki Gaspar S. J. Rector Domus Probationis crac, postea Rector Col- legii S. Petri, dein Provincialis, 103, 255, 270, 301, 314, 322, 328, 329, 330, 331, 332, 334. Drzewicki, praelatus crac. 213. Duracz, nobilis polon. occisus, 157. Dvina, flumen, 69. Dworzecki, Pragae capite trunc. 50. Dyrchovia v. Trzczew (Dirschau). E. Eberstayn ab, comes, capitaneus Gu- stavi Adolphi, 272. Elbinga, oppid. in Prussia, 253. Elbin- genses, 253. Elias, civis crac. 263. Elisabeth Sta, 310, 336. — Virgo, benef. 186,188,197, 199, 208, 212. Ellesus Franciscus, S. J. 1. Ensifer Regni v. Zebrzydowski Joannes. Equestris ordo, 236. Erasmus, 16. Eremus, pharmac. benefactor, 77, 90. Europa, 183, 233. Eutichiana haeresis, 336. Ewerdt ab Arnem, capitaneus Gustavi Adolphi, 272. Exclusio ex Academia crac. 312. Expeditio in Valahiam, 20. F. Fabianus P. concionator Vladislai principis, 79. Fabianus et Sebastianus SS. MM. 121. Fabricius Petrus, S. J. Provincialis, 12, 115. — Valentinus, S. J. Concionator Regis, 8, 9, 10, 11, 194, 240, 241. Fames ingens Cracoviae, 91. Farureus, benefactor, 107. Faustoviensis residentia S J. 44. Ferdinandus II imperator, 32, 50, 51, 111, 164, 182, 183, 334. Fernandez Ambrosius, S. J. 2, Ferus Georgius S. J. 45. Fillucius theologus, 159. Firando, urbs in Japonia, 109. Firlej Nicolaus, castell. Biecensis, 46. — Henricus, benef. 182. Firlejowa, Palatina cracoviensis, 41. Flagellatio haeretici crac. 227. Flandrobelga Berchmanus Joannes S. J. 56.

Floriani Sti, platea crac. 265. Fontaninus Joannes, S. J.264. Forgacova benef. 286. Forgacz, Palatinus Hungariae, 26. Formankowicowa, benef. 150. Formankowicz, benefactor, 90, 281. Forum regium mixtum, 207. Foxius Joannes, J. u. D. Archid. eccl. cathedralis crac. 78, 179, 192, 197, 199, 211, 218, 219, 257, 258, 273, 276, 295. Franciscani Patres, 43, 60, 78, 83, 87, 101, 102, 118, 162, 276, 280. Franciscus Xaverius, Beatus, S. J. 36, 76, 77, 89, 93, 97, 98, 100. 109, 141, 150, 157, 230, 268, 285, 337. Francisci Sti, ecclesia crac. 42, 43, 303, 326. Francofurtum ad Oderam, 4. Francowic Jacobus, benef. 118. Fraternitas Misericordiae v. Confra- ternitas. Fredler Georgius S. J. confessarius Constantiae Reginae Polon. 256 Fredro Jacobus Maximilianus, Venator Leopolien. et Secretarius regius, 283. Frezer Stanislaus, 294. Fridericus, rex ficticius, 32, 123. Fryionski M. praepositus Collegii minor. Acad. crac. 137. Fudila Antonius, S. J. martyr, 109. Furmankowicowa, benef. 306, 329, 336 G. Gabriel, Comes a Tarnow, Capitaneus general. crac. 11, 20, 36, 37, 40, 45, 46, 47, 48, 49, 54, 55, 58, 72, 74, 77, 83, 86, 89, 90, 91, 99, 100,101, 103, 147, 194, 199, 201, 205, 221, 225, 227, 228, 229, 230, 246, 251, 266, 310. Gabor, Transylvaniae princeps, 126, 149, 26l, 333. — invasio in Poloniam, 254. — milites, 26. Galactophagi, gens vetus, 314. Galga, Chani frater, 23, 28, 29, 41. Garlica, pagus Dni Szydlowski, 107. Garlinski, canonicus crac, 190, 191, 285, 290. Garvaski v. Garwacki. Garwacki Stanisl. canonicus cracov. 45, 150, 187, 279. Gawlowic, studiosus Acad. crac 287. Gawronska Catharina, uxor Danielis, benef. 20, 3L 93, 104. Gawronski Daniel, nobilis polon., 104. — Stanisl. S. J. Provincialis, 214. Gdansk v. Gedanum, Gebart, studiosus Acad. crac. 322. Gębicki Laurentius, Archieppus Gne- snen. et Pnmas Regni Polon. 46, 47, 145, 158, 191, 251, 298. — Petrus, Decanus crac. 337. Gedanum, 170. Gedanenses, 253, 256. Gedanensis Residentia S. J. 4, 115. Gedroc Miehael, Beatus Ordinis S. Ma- riae de Metro, 166. Gembicki Laurentius v. Gebicki Generalis Praepositus S. J. v. Vitelle- scus Mutius. G e o r g i u s, Dux de Zbarasz, v. Zbarasz de, dux Georgius. Germani, 50, 59, 61, 85, 141, 170. Germania, 22, 35, 99, 176, 178, 213, 223, 256, 284, 291. Gerranus Jacobus S. J. 1. Gessenius, Doctor, Rector Universita- tis Carolinae, 51. Getae, gens vetus in Panonia, 314. G h i s a i Jacobus, Martyr in Japonia, 291 Gerlakowski Simon, sacristianus pa- rochialis Bmae Virginis crac. 7, 40, 85, 112, 127. Gizycki Adamus, Academicus crac. 269, 275, 284. Gladissius Lucas, S. J. 36, 129, 177. Glovacius Stanisl., dimissus ex Soc J. 270. Gnesna, 47. — Archiepiscopus v. Gebicki. G n i e w, oppidum in Prussia, 253,257,258. Gniewek, benefactor, 89. Gniewosz, Praelatus crac. 213. Gninski Tracz Joannes, Suffraganeus posnanien. 147.

Goana, Provincia, 319. Golemowski (Golimowski) Jacobus, S. J. Rector Colleg. Calissien. 100, 103, 107, 147, 150, 200, 302, 328. Goliati scil. Jesuitae, 207. Golinius (Golenius) Basilius, canonic. crac. et prof. Acad. 72, 75,114,115, 120, 121, 122, 123, 124, 125, 126, 131, 132, 133, 134, 135, 137, 139. Golinski Bernardus, S. J. 304. G o 1 u b s k i Joan., pseudon. Sawicki S. J. 5. Gomolinski, academ. crac, 221. G o r e c k a Sophia, vidua, benef. 297,330. Gorlecka, benef. 7. Gorscii Jacobi Apologia, 330. Gorski Adamus, in Collegio S. Petri Theologiae Professor, 338. — Nicolaus, ViceCapitaneus Bidgostien- sis, novitius S. J. 242. —M., Senior contuber. Juristar, Collega minor, 132, 192. — Thesaurar. curiae, reg. benef. 16. Gortacka Catharina, benef. 36, 77, 150, 219, 270, 336. Gortaski, benefactor, 11. Goslicius, Primipilarius, 24. Gostomski Joannes, Palatinus Bre- stensis 36, postea Calissiensis, 42. Goto Joannes, S. J. Martyr Japonius, 291. Grabowski Nicolaus, Philosophiaeau- ditor crac. 204. Graboviensis capitaneus v. Zaremba. Graeca liturgia, 291. Graecensis Academia, 112. Graecorum unio, 183, 213. Granatensis Ludovici Speculum, 96. Gratianus, dux Valachiae, 20, 21, 22, 23, 24, 25. Gratis libellum, 215, 226, 229, 232, 239, 248, 249, 253, 256, 278, 282, 288, 289, 293, 399, 315. — Plebanski, respons P. Szembek, 282. — nowy, pasquill. Naimani, 300 Graudentum, oppid. in Prussia (Grau- dentz) 272, 332. Gregorius XIII Summus Pontifex, 55, 95, 96, 165, 256. Gregorius XV. 53, 56, 66, 70, 88, 89, 93, 141, 144, 145, 148, 158. Gregorius M. Speculum, 96. Grochowski Achacius, Secretarius Regis, postea episcopus Premisliensis, 32, 70, 245, 274, 293. — Sti. Michaelis praepositus, 198. -— benefactor, 11, 106. — Felicianus, Notarius terrestris Premi- sliensis, 186. Grochowska Cristina, a Rytwiany benef. 141, 296. Grodecki Adrianus, S. J. 17, 18, 44. —Sebastianus, nobil. Polon. 237. Grodek, monaster. monial. crac. 148. Gros Joannes, Svecus, 272. Gruszczynski Matthaeus, consulcrac. 157. Gruszewski Joannes S. J. Procurator Provinciae Lituanicae, 122. Grzybowski, academ. crac. 74. Gumin, pagus, 270. Gustavus Adolphus, rex suecus, 56, 59, 68, 69, 253, 254, 257, 259, 260, 270, 281, 285, 303, 305, 307, 309, 315, 324, 333. — invasio in Prussiam, 253, 254. — victoria ex Gustavianis, 270, 307, 324. Gutkowski Hieronymus, Altarista B. Mariae Virginis crac. 106. Guttenbergium, 51. Gutteter Andreas, S. J. 137,211, 238, 245, 302. — evangelicus, benef. 126,131. Gutteterowa, benef. 14, 31, 47, 72, 85, 106. H. Hagen Melchior, Coadiutor S. J., 40. Hahali, Bassa turcicus, 66. H a h o k Joannes, S. J. Japon. martyr, 109. Hainal Georgius, Hungarus, civis crac. 158. Halicia, 30, 140. Halicius Simon, Ord. Praedic. 60. Haller Stanislaus, civis crac. 177. Halon Samuel, notarius, 223. Hamerstinum, oppid. in Prussia v. Amerstinum. Hamerstinensis victoria, 272. H a n s e 11, Doct., Pragae capite trunc, 51.

Hansknecht Albertus, S. J. 107, 109. Harant Baro, Pragae capite trunc. 50. Hari Ambrosius, S. J. 62. Hartus Jacobus, S. J. 261. Hebdow, pagus, 323. Hebraei, 156. Hectica morbus, 49. Hedvigis Regina Polon. 330. Herbipolis, 99. Herbort, de Fulstin Joannes, castell. Camenecensis, 229. Herburtea Regina, coniux Zokiewski, 20, 333. Hericho Ruthenus, daemon, 268. Hermanowski v. Karasiewicz, 328. Herre Leopoldus, capitan. Gustavi, 272. Hetruria, 182. Hiemcke Henricus, capitan. Gustavi, 272. Hierosolyma urbs, 37. Hierusalem, Bursa crac. 265, 266. — Contubernium crac. 287, 288. Hildegardis S. Prophetia, pasquil. contra Jesuitas, 215, 225. Hippolith Paulus, Consul crac. 157. Hispania, 151, 225. Hispanica oppresio, proverbium, 242. H o m o n a i Georgius, comes, 1, 2, 6,19, 121 v. Drugeth. Holandiae Status, 32. Homonense Collegium, S. J. 18. Hopffenmiller Gaspar,Frater S. J. 45. Horvat, Hungarus, legatus caesareus, 159, 160. Hosius Stanisl. Cardinalis, 94. Hosstialek, Primas Ziatecensis, 51. Hostia cruenta (miraculum), 80. Hozlauer, eques, Pragae damnat. 51. Hugon Hermanus, S. J. 108. Hungaria, 13, 35, 36, 153, 251, 270, 280, 281, 295, 306, 314, 318, 333, 337. Hungari, 18, 61, 149. Hyacinthus Stus. 327. I. Ignatius St. Loiola, S. J. 64, 66, 81, 88, 89, 93, 96, 97, 100,106,109, 117, 119, 141, 142, 144, 155, 158, 175, 185, 212, 255, 267, 268. Ignatyis Martinus, S. J. Coadiutor, 51. Ignatii Sti. reliquiae, 267. Incendium Cracoviae, 128, 254. Index librorum prohibitor, 325. India, 293. — missio, S. J. 309. Indictio generalis expeditionis contra Turcas, 57. Inundatio Vistulae, 199. Inquisitio episcopi crac. 224. Invasio Gustavi Adolphi, 253, 257. Isaac, Judaeus, 203. Isidorus, Beatus, 89. Italia, 177, 213, 255, 301. J. Jacobus, Rex Magnae Britanniae. 65. Jadamczewski, benef. 332. J a g e 11 o Vladislaus, Rex Poloniae, 304, 340. — Regalis familiae princeps, 233. Jagellonica bursa crac. 289. Jahia, Mustafa, 182, 183. Jamialkowski, S. J. Provincialis Li- tuaniae, 304. Janczynski Raphael, stud. rhetor. in Collegio S. Petri crac, 218. Janidlo v. Janidlovius Jacobus. Janidlovius Jacobus, Rector Academ. crac. 49, 87, 193, 194. Janiczeri (Janizeri), 26, 59, 66. Japon Michael, S. J. martyr. Japon. 109. Japonii Martyres, S. J. 108, 109, 113. Japonia, 108, 109, 112,309. — missio S. J. 309, 310. Jaranowski Joannes, S. J. 61. Jarczyce, 82. Jaroslavia, 4, 31, 33, 49, 140, 142, 153, 154, 170, 174, 189, 214, 215, 256, 258, 260, 261, 274, 300, 301, 302, 303. Jaroslaviense Coilegium, S. J. 116, 154, 155, 170, 215, 320. -templum B. M. V. S. J. 321. — Ducissa, v. Anna de Sternberg. Jarzina Maximilianus, Judex crac. 85, 204, 265, 266. Jasinska, v. Chrzastowska,

Jasinski Simon de Markocice, haereticus, 85, 241, 243, 244. 246, 277. Jaskolski, benefactor, 48 Jazowski Joannes, benefac. 116. Jesuitae Patres, 68, 72, 75, 88, 123, 124, 125, 176, 191, 218, 222, 225, 229, 240, 241, 242, 243, 245, 288, 319. Jesna, Stanisl. Carmelita discalc. 273. J e s u s, nomen symbolum S. J. 203, 220, 221. Jezuici, 206, 231. Jedrzeja sw. kościol krak. 206. J o a c h i m, comes a Tarnow, 45, 47, 83. Joachimus St. 158. Joannes Rex Sveciae, 256. — frater Basilii, Moschoviae imperat. 30. Joannis Sti. platea crac. 203. Jordan Vladislaus, Succamerarius re- gius, benef. 11, 37, 54, 106, 125, 127, 146, 230, 237. Jordanowa uxor, benef. 303, 322. Jubilaeum, 11,53,55, 56, 73, 82, 242, 257, 258, 261, 263, 269, 273, 276, 277, 286, 303, 322, 323. Judaei. 82, 128, 151, 155, 166, 157, 181, 220, 249, 290, 312, 313, 325, 328. — baptismum, 305, 329. Judaicum suburbium Casimiria, 156, 157. Judicium fori compositi, 211. 237. Juristarum Coliegium Acad. crac. 205. — Contubernium, 278. J u rk o w i c (cz) Simon, S. J. 173,176,192. K. Kaczorowski Simon, S. J. 12. Kaldi Martinus S. J. 19. Kalinscius Joannes, nobil. polon. 34. Kaluski, Academicus crac. 291, 292, 293. Kamocki Petrus, S. J. Praefectus templi S. Barbarae, 36, 39, 49, 71, 91, 98, 107, 112, 119, 150, 160, 161, 174, 177, 178, 181, 199, 212, 249, 256, 276, 296, 304, 315, 322, 323. — historia templi s. Barbarae v. Barbarae templi hist. Kamyk, pagus, 107, 119, 174, 177, 181, 270. Kangowski, nobil. polon., 229. Kanski Andreas S. J. 155, 158, 161, 174, 175, 198, 233, 278, Kantimir, Dux Tartarorum, 23, 28, 29, 172, 330. Karakan, Bassa turcicus, 62. Karas stud. Academiae crac. 58. Karasiewicz Albertus, ex S. J. di- missus, 328. Karniewice, 107, 174, 322. Karnkowski Dadbog, Palatinus Der- patensis, 214, 281. — Stanislaus (Karnkovius) Primas, 47, 158, 190, 191, 209. Kasanovius, praef. cohortis, 24. Kazanowski, capitaneus Kokenhausensis, 79. — Notarius castrensis, 290. Kazhemeli Franciscus, S. J. 42. Keczkowski Franciscus, S. J. 11. Kenti, oppidum, 332. Kerestei Stephanus S. J. 51. Kesegi Joannes S. J. 51. Khobez, civis Pragensis, 50. Kiedritz, Leuthnanth Gustavi Adolphi, 271, 272. Kielce, oppidum, 87, 89, 196, 215, 223, 277, 324. Kiiovia, 21, 32. Kiioviensis episcopus v. Radoszewski. — Palatinus v. Zamoiski. Kingae Ludovicus, Rothmagister Gu- stavi Adolphi, 272. Kisiolek, benef. 16. Klein Lucas, S. J. 78, 106, 150, 174, 256. Klausznik Gregorius, Proconsul crac. 110. Klocinski Martinus, Praepositus ecl. Corporis Christi, 15, 129, 130, 132, 134, 167, 229, 231. KIoszow, praedium, 92. Kluczynk, captivus ad Hamerstinum, 272. Kluznic (Klauznic) Consularis crac. benef. 45, 48, 61, 89, 100. Kobacznik, civis Pragensis, 51. Kobierzyn, pagus, 175, 211. Kobilta (Kobolta) fluvius, 28.

Rocaus, civis Pragensis, 5i. Kochan, civis Pragensis, 50. Kochanowski, benefactor, 20. Koczanovius Bernardinus, 284. KoZaczkowska Elisabeth, Abbatissa Sadecensis, benef. 16. Kolembach, Officialis Gustavi, 272. Komorowska, benef. 137, 148, 154, 161, 303, 329, 332. Komorowski, Vice - Capitaneus crac. benef. 48, 72, 328. KompioJki, bona S. J. 85. Konarzewski, stud. Acad. crac. 322. Konaszewicz, Praefectus Kozako- rum, 21. Konczevius Josaphat, Archiep. Polo- censis, martyr, 149. Koniecpolski Alexander, 188. — Stanislaus, Supremus equestrium co- piarum praefectus, 3, 23, 29, 128, 172, 188, 260, 270, 271, 272, 309, 324, 331. Koniuszevius Erasmus,Dominicanus, 155, 156, 157. Konski Andreas S. J., 186. K o n s k a wola, oppid. Minor. Polon. 35. Kopycinski, stud. Academ. crac. 279. Korcin, oppidum, 174. Korczewski Joannes S. J., ViceRec- tor Gollegii S. Petri crac. 292. Korkiewicz, Canonicus Premisl. 187. Korycinski Andreas, Palatinus Sedo- miriensis, 243, 244, 246. Koryczinski, benefactor, 93. Kosaci Dunenses, 70, 226. v. Kozaci. Koscianka Cristina, benef. 177. Kosciesza, arma, 210. Koslicki Alexander, Carmelita miti- gatus, 273. Kosmatka Stanislaus S. J. 109. K o s s o w s k i Martinus S. J. 106,109, 174. K o s t k a Christophorus, Pomeraniae Pa- latinus, 217. — Stanislaus, Beatus S. J. 47, 57, 71, 94, 98, 100, 104, 148, 151, 184, 229, 260, 281, 299, 332. Kostkowna de Sternberg Anna v. Anna de Sternberg. Kotkowska, benefactrix, 148. Wjetewicki IV- Kotkowski, 158, 190. Kotula Joannes, 89. Kovalskovius, Primipilarius, 24. Kozaci, 20, 21, 28, 30, 59, 61, 68, 85, 121, 244. Kozeczko Elias, 317. Kozuchowski Alexander, Vicegerens arcis crac. 205, 210, 230. Kraiecensis Math., aurifex crac. 106, 107. Krakow, 230. K r z e s z, Thesaurar. Ducis Zbarasc. 291. Kretkowski Erasmus, canonic. crac, ab anno 1626 Vicarius in spiritualibus et Officialis generalis eppi. crac. 39, 71, 77, 101, 122, 140, 150, 190, 210, 213, 220, 221, 230, 241, 261, 263, 275, 278, 279, 280, 286, 295, 306, 307, 308, 312, 314, 316, 318, 320, 321, 322, 323, 332. — Joannes, S. J. 309, 320. Krosner Doctor, Jurista et prof. crac. 135, 216. Krosnowski Alexander, 105. Krowczyna Anna, hortulana, benef. 137. Krupka Joan., adversar. S. J.. 237. — Canonicus crac. 127, 133, 192, 212. Krynicki, occisus ad Chocimum, 69. Krzeciewski, civis Posnanien., 303. Krzizanius Gaspar, S. J. 278. Krzywokolski Stanislaus, S. J. Vice- praepositus Domus crac. S. Barbarae, 107, 174, 186, 208, 212, 215, 216, 217, 218, 220, 222, 263, 269, 276, 284, 285, 296, 304, 320, 322, 325. Kuklinski Stanislaus, S. J. 170. Kunegunda S., Sadecensis Patrona, 153. Kurdwanowski, cognatus P. Meczynski, 310. Kurzany, pagus, 93. K u i t n e c z, civis Pragensis, 51. Kwasnicki Joannes, J. U. Dr. Sadecensis Archidiaconus, 338. L. Lachowski, S. J. Provinciae Lituanicae Procurator, 305, 315. 45

Lacki Joannes, Decanus crac. Omnium Sanctorum, 264. Ladislaus Princeps, v. Vladislaus. Ladislawski, instructor Vladislai Principis, 75. Ladnicerus Jonas, S. J. 40, 226. Lambertengus Pompilius, Visitator Provinciae Polonicae et Lituanicae, S. J. 255, 286, 301, 303, 304, 305, 307, 308, 314, 315, 316, 323, 327, 328, 329, 331. Lamchius Sebastianus S. J. 97. Lanciciensis Palatinus v. Czarn- kowski. — Palatinus, 180, 318. Lancicius Nicolaus, S. J. Rector Col- legii S. Petri crac. 74, 86, 87, 90, 130, 137, 147, 166, 167, 168, 171, 190, 191, 192, 194, 195, 196, 197, 214, 216, 223, 252, 290, 292, 302, 322, 326. Lancillot (cellot) Joannes Bapt. epp. Nolae, Nuncius apostolicus, 123, 124, 125, 127, 128, 129, 132, 141, 155, 162, 164, 173, 185, 188, 190, 197, 198, 208, 215, 218, 239, 250, 278. Lang Joannes, Proconsul crac. 62, 279. Langowna Barbara, Virgo, benef. 19, 20, 36, 37, 52, 54, 58, 62, 69, 70, 77, 109, 153, 316. Lascius Martinus, S. J. 222. Laski, pagus prope Sambor. 18. Laskowski, Instigator Regni Polon. 7. — Joannes, Theologiae auditor crac. 174. Laterna, S. J. 19, 63. Latoszynski Abrahamus, adversar. S. J. 237. Laurentius Ambrosius, Suecus capti- vus, 272. . — Sti, festum, 255. Lavicius Andreas, S. J. superior Resi- dentiae Barensis, 32. Lazowski Stanislaus, parochus villae Barcicae, 79. Leander, S. J. 321. Leier, S. J. 321. Lenciciensis Palatina, uxor Sandivoi Czarnkowski, benef. 219, 300. Lentowski, Abbas Paradisiensis, 300. Leo Georgius, Frater S. J. 45. Leopolis, 30, 31, 33, 49, 57, 71, 72, 73, 89, 93, 163, 170, 174, 180, 190, 224, 240, 241, 291, 330, 334, 335, 336. — Collegium S. J. 29, 78, 165,178, 180, 301, 329, 333. — Residentia S. J. 154. Lępicki Jacobus, Abbas Lubinensis, 105. Lesiewski v. Lesiowski Joannes. Lesiowski Joannes S. J. 77, 99, 100, 106, 239, 246, 263, 275, 277, 281, 284, 285, 286, 300, 301, 303, 314, 327, 329, 331. Lesniowolski Paulus, capitaneus Za- toriensis, 174, 186, 188, 198, 233, 250, 321, 332. Lessius Leonardus S. J. 120, 159. Leszczynski a Leszno, Venceslaus, ViceCancellarius Regni Poloniae, 136, 239, 244, 246, 293. Lewkowicz, Judaeus baptisatus, 329. Lezinski, v. Lezynski. Lezinska Dorothea, benef., 297. — filia Lezinski Joannis, 297. Lezynski Joannes, 297, 300. LiberBaro a Graudentz, Capitan. Gu- stavi, 272. Lichonski Jacobus, S. J. Rector Do- mus Probationis crac. 322. Liesiewski Joannes, S. J. v. Lesiowski. Ligeza Spytek, Castell. Sędomirien. benef. 13, 14, 37, 39. Ligezina, soror Kretkowski, 146. Linowski Lucas, v. Sawicki S. J. 5. Lipoviensis arx, residentia episco- porum crac. 324. Lipovienses carceres, 72. Lipscius Andreas, eppus Luceoriensis, postea Cuiaviensis, Cancellarius re- gius, 32, 283, 289, 299. Lipska Anna Rosalia, Abbatissa S$- decen. 163. Lipski Joannes, Regens cancellariae maioris, 168. Lischowic, benefactor. 250. L i s i e c k i, Regni Jnstigator, 310. Lissoviani (Kosaci) milites, 2, 3, 67, 69.

Lituania, 32, 34, 59, 69, 94,141, 151, 213, 245, 328, 329, 331. — Magnus Ducatus, 257. — Marsalcus v. Sapieha Leo. — Provincia S. J. 146, 240, 255, 301, 305, 321. — Provinciae S. J. Procurator, v. Cislak et Lachowski Jacobus. — Provincialis S. J. v. Jamialkowski. Litterae regiae in re Jesuitarum cum cum Academicis crac. 252. Livonia, 56, 59, 68, 69, 253. Lobzinski Bartholomaeus S. J. 14. Lodzia, arma, 130. Lodzinska, mouialis Staniatkoviensis, 154. Longinus Stus. 199, 297. Lovaniensis Academia, 120. Lowce, praedium Collegii Jaroslav.S. J. 170. Lubavia, oppidum in Prussia Regali, 256. Lubieniecki, Arrianorum minister, 265, 266. Lubinski Albertus, canonicus crac. 56, 213, 286, 295. — Mathias, Praepositus Miechoviensis, postea eppus Ghelmensis et dein Camenecensis, 7, 14, 36, 56, 57, 99, 100, 131, 160, 164, 176, 197, 245, 248, 252, 253, 277, 291. — Stanislaus, Abbas Tinecensis et episcopus Luceoriensis, 36, 41,100,128, 129, 130, 132, 133, 134, 142, 159, 164. 172. Lublin, 35, 95, 96, 154, 178, 214, 224, 252, 274, 310, 325. — Collegium S. J. 15, 91,117, 252, 327. — Collegii historia, 327. Lubomierska, Castellana Voinicensis, benef. 91, 146, 153, 181. Lubomirscius Stanisl. comes in Visnic, capitaneus Sendomiriensis, 32, 75, 76, 78, 164, 190, 206, 208, 262, 277, 288. Lubomirski Stanislaus, Russiae Palatinus, Supremus Dux copiarum equestrium, 3, 58, 62, 67, 148, 151, 266, 273, 296, 305, 315. 330, 332. Lubowiecki, benefactor, 11. Lubowla, oppidum Scepusiense, 11. Lubranscianum Collegium Posna- niense, 154. Lucas, organarius, 276. Luceoria, 30, 117. — Capitulum, 117. — Gollegium S. J. 115, 117. — Episcopus v. Lubinski Stanisl. Luczice v. Luczyce. Luczyce, praedium D. Szembek, 107, 174. Ludovisius Gardinalis, nepos Gregorii XV, 145, 155, 326. Lugowski, notarius terrestris, 290. Lukomski Andreas, canonicus crac. ac Theologiae Doctor, 7, 16, 17, 36, 71, 79, 101, 106, 127, 128, 129, 130, 131, 142, 145,146,150,161,166, 210, 213, 273, 290, 295, 303, 321. Lukowski Hieron., adversar. S. J. 237. Lusitania, 108, 310. Lustratio Nobilitatis Gracov. 13,46, 90, 129. Lutherana haeresis, 94, 154. Lutherani, 203, 214, 215. Lutherus, 16. M. Machiavelli, 195. Macedonia, 182, Machomet, 38, 183. M a c i e i o w s k i Bernardus, Cardinalis eppus crac. 5, 47, 304. — Stanislaus, 71. Maciejewska, benefactrix, 36. Madnidorum familia, 213. Magdalena Beata Japoniae, 57. Magistelli seu Hipodidascali, 202. Magister Palatii Pontificis Rom. 249. Magistratus cracoviensis, 45, 148, 200, 201, 204, 210. 220, 227, 249, 266, 289. Magnerus Zacharias, S. J. 51. Mahometanus, 182. Mahona, mulier auxilium S. Ignatii experta, 19. Maier Joannes, Secretarius Rigae, 68, 127.

Maieratense Collegium S. J. 261. Majestas Regia v. Sigismuudus 1X1. Maiorca, insula, 272. Majthenyi Ladislaus, eppus Sirmien- sis, praepositus Agriensis, 1, 18, 35. Makowski Adamus, S. J. 295, 301, 306, 311, 312, 322, 323,333,337. Malachowski, aulicus regius, 39. Malinowski, Academicus crac. 162 197. Maniecka Sophia, benef. 303. Manifestatio Academicorum contra Jesuitas, 246. Mansfeldus, Dux Gustavi Adolphi, 270 Marcellus II., Pontifex Maximus, 65. Marchio Sanctacrucius (Santa- croce) Antonius, Archiepus. Seleu- ciensis, Nuncius in Polonia (a 1627-— 1630) 278. Marchocka, Capitanea Czhoviensis, 249. Marchocki, Capitaneus Czhoviensis, 190, 249. Marci Sti. templum crac. Canonicorum mendicantium, 166. Marcocice, pagus, v. Markocice. Marcomani, gens vetus, 314. Marcus Stus, 144. Mariana S. J. 255. Mariae Magdalenae Stae. templum Po- snaniense 94. Marienburg, 253, 254, 261. — Marienburgenses, 253. Markocice, 85, 104, 105, 208, 277. Marquat S. J. confessarius Sigismundi III. 245. MarsalcusR. P., vide Opalinski Lucas. Marszalkowna, virgo benef. 316, 320, Mascherowski, civis Pragensis, 61. Masovia, 4, 179, 204. Mastowiąca, villa Cracoviae vicina, 264. M a t e r A1 m a, Academia crac. 201, 207. Mathiae Sti. templum crac. 146, 147, 308, 309. Mathiae Valentinus, S. J. 35. Mathiades Vitus, S. J. 51. Mathias, aurifex crac. 54, 80, 106. Matruszowic Joannes, Capellanus Congregationis Misericordiae, 256. Mauritius, benefactor, 224. Maximilianus, Dux Bavariae, 123. — Imperator, 294. Mayerin Ursula, virgo, 240. Mazurkowicz (wic) Joannes, 80, 148, 178, 286, 338. Mecha, sepulchrum Mahometis, 183. Meczynski Albertus, Novitius S. J. 122, 165, 309, 310. Mehilburg, 270. Melklerius Valentinus, benef. 72. Menck, capitaneus Gustavi Adolphi, 272. Mendicantes Religiosi, 99. Miaskowski, benefactor, 106. Michaelis Sti. monasterium crac. Car- melitarum discalceat 223. — bmplum crac. 102, 331. — Prior Carmelitarnm discal. 277. Michalowicz,Pragae capite trunc, 50. M ichi Paulus, S. J. Martyr Japonius, 291. Micinski Sebastianus, Magister Uni- versitatis crac. 220, 221, 222. Miechovum, 11. — Praepositus, 48, 80. — inonasterium, 160. Mieraszewic Martinus S. J. 31. Mieszkowki Stanisl., Officialis Premi- sliensis, 186, 187. Ministerialis, 229. Misericordiae Congregatio v. Con- fraternitas Misericordiae. Misserinus Nicolaus, typographus Ve- netiis, 330. Missiones Patrum S. J. 11, 82, 126, s 176, 184, 233, 263, 317, 320, 322, 323. Mitkowska Anna, benef. 49. Młodecki Georgius, benef. 264, 265,290. — Stanislaus, benef. 264. Mniszech Georgius, Palatinus Sędo- miriensis, 217 — Stanislaus, 174. Mociazek, v. Mosiazek. Moczarski, miles, 309. Modliszewska Anna, virgo benef. 90,91. Modliszewski, capitaneus Lomzensis, 157.

Mogilnensis Abbas, 258. — Abatia, 115. — Prior v. Wolucki Paulus. Moguntia, 99. Moiecki, benefactor, 31. Mokre, pagus in Silesia, 317. Moldavia, 61, 62. Molini haeretici liber, 274. Moneta proscripta, 79 Monomotapa, 293. Montelupi, benefactor, 90. Moravia, 33, 35, 40, 89, 149, 226, 314. Morski Andreas Petri de Morsko, 237. — Andreas Stanislai, adversar S. J. 237. Moscha Margareta, benef. 149. Moscicki Paulus S. J. 102, 103, 147. Moscinensis Nicolaus, Dominicanus, Theologiae Doctor, 78, 132, 148,187, 258, 273. M o s c o v i a (Moschovia), 21,68,110, 217. Moschovitica moneta, 142. — missio S. J. 4. Moses Georgius S. J. 45. Mosiązek, parochus Bozantinen. benef. 7, 48, 89, 255, 260, 275. M s t o v i a, abbatia can. regul. 313. Mursa, Praefectus Tartarorum, 259. Myszkowska de Gaiow, Cristina, Ca- stellana Oswiecimen. 99, 157, 181, 295, 323. Myszkowski de Myrow, Marchio, 101, 277. N. N a g o t Adamus, Consularis crac, benefactor, 133, 141, 157. Naj m an Christophorus, Gonsularis crac. 157. Najman Jacobus (Najmanowicz) Canonicus crac. J. U. D. Rector Academiae crac. 9, 26, 30, 39, 48, 49, 54, 55, 57, 59, 60, 72, 74, 102, 103, 106, 121, 127, 130, 131, 133, 134. 138, 139, 141, 143, 147, 153, 162, 163, 169, 170, 175, 178, 192, 193, 194, 195, 198, 200, 201, 202, 203, 204, 206, 208, 210, 211, 212, 216, 217, 218, 221, 225, 227, 229, 230, 234, 235, 240, 241, 252, 254, 265, 266, 269, 280, 284, 293, 299, 300, 308, 312, 313, 315, 316. Nakel, S. J. Praepositus Domus Var- saviensis, 245. Nangasachi, in Japonia, 108. Navarreus Petrus Paulus S. J. 113. Neapolis, 304, 326. Neapolitana Domus Professa S. J. 89, 100. Nester, fluvius, 29. Niclevicius Simon S. J. Procurator Provinciae Lituaniae, 4. Nicolaus a Jesu Maria, Carmelita dis- calceatus, 263, 284. — benefactor, 212. Niconius Simon S. J. 96. Nieborovium, vicus, 269. Nieborowski Alexander, Academicus crac. 269. — Martinus, Academicus crac. 269. Niedzwiecki Martinus, S. J. 122. Niepolomice, arx reg. Polon. 46, 174, 180. Niesvisium, residentia S. J. 116, 262. Niewiarowski, Canonicus crac. 288, 289. Niiowski, Officialis Premisliensis, 186, 187. Niklaszowski, parochus, 289. Nisczanka Anna, virgo benef: 226. Nisinicki, Studiosus crac. 207. Nobilitas Polona, 242. No1a, in provincia Neapolitana, 108. Nosarzewski, benef. 303. Nova, oppidum in Prussia, 307. Novense oppidum, 309. Novemiasto, oppidum, 33. Novitiatus cracov. S. J. vide Stephani S. Novitiatus. Nowicki, Magister acad. crac. 221. Nowodworski, epp. Camenecen. 290, 329. — Georgius, Aulicus Regius, 129, 130 135, 136, 139, 245, 246. Nucerinus Sebastianus, concionator cathedralis crac et censor librorum, 7, 13, 17, 19, 41, 78, 85, 87, 104, 209, 211, 273, 295, 308, 317, 337. Nunciug Apostolicus (vjde Lancillot)

143, 146, 162, 167, 168, 170, 171, 173, 175, 176, 219, 252, (vide Mar- cbio Sanctacrucius, 278). Nuncii Apostolici auditor Varsaviae vide Alterius Aemilius, et insuper p. 163, 165, 167, 168, 179, 196. Nuncii delegati ad cognoscendam cau- sam inter Jesuitas et Academicos crac. 241, 244, 245, 246. Nuncii terrestres, 238. Nykovic Thomas, Novitius S. J. 112. O. Obornicensis Bartholomaeus, S. J. 44. Oborski Nicolaus S. J. 280, 299. — Thomas, eppus Laodiceap, Suffraganeus crac. 7,33,36, 64, 77, 78, 87,100, 103, 104, 105, 106, 110, 125, 128, 131, 138, 142, 147, 148, 150, 157, 161, 164, 166, 172, 174, 176, 177, 178, 180, 181, 182, 183, 186, 187, 189, 190, 191, 196, 198, 199, 212, 213, 219, 220, 224, 226, 233, 234, 235, 239, 241, 242, 249, 250, 252, 253, 255, 256, 258, 260, 262, 263, 266, 269, 270, 273, 275, 277, 278, 279, 281, 284, 285, 286, 287, 291, 294, 295, 297, 300, 301, 303. 305, 306, 308, 309, 313, 314, 315, 317, 320, 321, 322, 323, 328, 329, 332, 339. Obrensis abbas v. Chlewski Andreas. Obricius Sigismundus S. J. 83, 86, 87, 100, 105, 106, 107, 108, 110, 117, 121. Odrzivolscius, praefectus milit. ad Chocim. 23. Oecolampadius, 16. Oeconomus Magnus regius, vide Witkowski Stanislaus. Officialis episcopi crac. v. Zerzynski Joann. Ojciec sw. Papiez, v. Urbanus VIII. Okraglicki, aurifaber crac. 54. Okreglicki Frat. Credentiarius S. J. 106, 110, 112, 113, 116. Olbrichtowa, benef. 277. Olbrycht (Olbrictus) benef. 110, 158. Olivensis abbas v. Trebnic Adamus. Olkusienses fodinae, 294. Olomutium, 8, 40, 42, 45, 62, 92. — Academia, 112. Olszewski Melchior, Abbas chebdo- viensis, 105. Omnium Sanctorum coemeterium cracoviense, 203, 204. — templum crac. 265. Onda Augustinus, S. J. 109. Opalinski de Bnin, Andreas eppus. Posnaniensis, 105, 116, 117, 130,153, 154. — Joannes, Gastellanus Calissien. 73. — de Bnin Lucas, Marsalcus R. P. 33, 130, 135, 136, 153, 158, 228, 262. — uxor, Marsalca, 262. Opatoviensia Comitiola 54. Opatovius, S. Annae canonicus, 244. Opocinensis Laurentius, S. J, 217. Opocna, oppidum in Polonia Minori, 217. Opoczno Laurentius S. J. janitor, 106, 185. Oraczewski Stan. adversar. S. J. 237. Orechovius Roxolanus, 330. Ornetum, oppid. in Prussia, 253. Orphanellarum Domus crac. 304, 326. Ortizius Michael S. J. Provincialis Lituaniae, 245 0smanus, Turcarum imperator, 20. 98, 152, v. Ottomanus. Osolinius Christophorus, 240. — Maximilianus, 240. Osolinski Georgius, Palatinus Sendo- miriensis, 32, 242, 243. 0 s t r o g ab, Anna v. Anna de Stemberg. Ostrogia, 142, 151, 152. — Academia schismatica, 151. — Collegium S. J. 252, 267, 297. — Ducissa, Anna de Stemberg. — Residentia S. J. 318. Ostrogska Sophia. Palatina Russiae, uxor Lubomirski Stanislai, 262. Ostrogski Alexander, 242. Ostrowski Jacobus J. U. D., Canoni- cus crac. 1, 54, 77, 100, 308, 314, 337. Oswiecimense castellum, 181.

0 s w i e c i m e n s i s Castellanus v. Zbo- rowski. 0 s w i e c i m s k a, bencfactrix, 80, 106, 127, 137. Otta, eques, Pragae capite plexus, 50, Ottomanicum imperium, 182. 011 o m a n u s, Turcarum imperator, 182. 183. Otwinowski Hieronimus, Nuntius ad Turcas, 20. Ozarowski,, benefactor, 159. P. Paczek, benefactor, 52, 116. Pakosz Stanislaus S. J. 170. Pakoszanka, benef. 41. Palatii Sacri Magister, 224. Palatinus crac. v. a T§czyn Comes. Palestina, 294. Palcewski, gener. Gapitan. Sandec. 288. Pallavicinus (Valentinus) Fabricius S. J. 35. Panormium in Sicilia, 174. Paprocki Bartholomaeus S. J. 309. Paradisiensis Abbas, v. Lentowski. Parisiensis Academia, 139. Parnaviensis Paiatinus v. a Tarnow Gomes Joachim. Parszewka, praedium S. J. 85. Pasmanus (Pasmany) Archieppus. Stri- gonensis, benef. 251, 255, 295, 296, 305, 306. Pasnik Paulus, 134. Patavia, 213,261. Patres a S. Marco, Crac. 102. — tertiani, 153. Patronus Regni Polon. v. Stanislaus S. Martyr. Pauli S. Eremitae, Religiosi, 100, 102. Paulus V, Pontifex Maximus, 4, 32, 41, 182, 261. Pawlosiolum, praedium S. J. 170. Pawlowski Jacobus S. J. Rector Coll. Posnan. 147, 230, 327. Peplin, oppid, in Prussia, 258. Percussio haeretici Lubieniecki per scholares crac. a. 1627, 266. Perovius Simon S. J. 283. P e s t i s Cracoyiae, 8i, 106, 107, 108, 148, 164, 181, 186, 303, 332. P e t r i et P a u 1 i SS. Apostolorum solennitas, 174. — templum crac. 14, 15, 38, 39, 40, 42, 43, 44, 57, 71, 77, 78, 98,100, 101, 103, 126, 179,186, 190, 192, 197, 208 224, 243, 257, 259, 273, 276, 303, 307, 326. — Residentia crac. S. J., 86, 90, 97, 98, 149, 168, 214, 262. — Gollegium (scholae) S. J. 30, 72, 73, 74, 75, 83, 101, 102, 147, 162, 165, 168, 171, 172, 174, 175, 177, 180, 190, 192, 197, 198, ,199, 200, 201, 203, 204, 208, 211, 216, 218, 220, 230, 231, 234, 238, 242, 245, 246, 262, 264, 269, 275, 277, 278, 281, 282, 285, 292, 311, 317, 318, 320, 329. — — studiosi, 268. Petricius Joannes, Medicinae D. prof. Acad. crac. 121, 207, 289. Petricovia, 117, 298, 298. — Residentia S. J. 170. — Synodus Provincialis, 315. — Tribunalitia iudicia, 105, 310. Petricovius Andreas, Doctor Juris, regius typographus, consularis crac. benef. 19, 20, 47, 110,116, 129, 137, 225, 226, v. Piotrowczyk. Petrinus, a Stanislao S. Epp. crac. excitatus, 310. Phenicius Franciscus S. J. 103. — Stanislaus, Philosophiae prof. crac. 200. Philadelphia, 99. Philippowa, benef. 188. Philippus, bibliopola crac. benef. 80, 151, 266. Piatkow, oppidum in Masovia, 204. — Magistratus, 204. Piatkovius Stanisl. S. J. 104, 155, 174, 212. Pichertus Henricus S. J. 41, 100, 104, 137, 138. Provincialis, 230, 235, 238. 239, 245, 246, 252, 253, 256, 263, 269, 276, 280, 281, 284, 286, 289, 290, 292, 299, 300, 301, 302, 304,

310, 314, 318, 319, 320, 321, 323, 327, 328, 329. Pichl, Gohortis praefect. Gustavi Adol. 272. Pieczynowski Georgius, S. J. Frater, 45. Piecznowski Martinus, Abbas Chebdo- viensis, 303, 306. Piekarski, Dominicanus, Concionator in eccl. B. V. M. crac. 9,16, 60, 150, — Michael, Sigismundum 111 vulnerat, 33. Pieknorzecki Joseph. pseudon. P. Szembek S. J. 282. Pieniazek Nicolaus, miles, benef. 92, 93, 127. Piesiowicz Stanislaus, Clericus S. J. 270. Pietiperski Baro, Pragae ad caicnres darnn. 51. Pikarski Laurentius S. J. 219. Pilavia, oppid. in Prussia, 253. Pinelli liber a P. Wysocki S. J. in polon. convers. 96. Piotrowicki, magister Academiae crac. 127, 225, 315. Piotrowicz Eustachius S. J. 31. Piotrowczyk, Bibliopola crac. bene- factor, 7, 12, 148. Piotrowski Melchior, paedagogus filio- rum Dni. Marchocki, 249. Pipan Georgius, Medicus et Consul crac. benef. 98, 107, 174, 263, 295, 310, 322. Pipanova Elisabeth, benef. 14, 36, 45, 77, 80, 90, 93, 131, 249, 269, 286, 310, 336. Pisarski Joannes, adversar. S. J. 237. Piskorzewska Dorotbea, virgo benef. 110. Pistor Georgius S. J. 107, 113. Pius V. Summus Pontifex, 55, 260, 274, 313. Plaski Joanes S. J. 308. Platus Domitius, liber a P. Wysocki S. J. in polon. convers. 96. Plazina, Magna Oeconoma, benef. 7, 11, 36, 46, 48, 89, 303. Plemecki (Plemiecki) Fabianus, 214. Plocensis Abbas v. StarczewskiStanisl. Plocensis districtus, M8. — Suffraoaneus v. Starczewski Stanisl. Ploszynius Blasius S, J. 79, 246. Poccillator Regni Pol. 151, 188,190, 191, 192, 224, 269 (v. Lubomirski Stan.) Pocucia, (Pokucie) provincia Polon. 22, 93, Podchristophor, domus crac. 108. Podlachia, provincia Polon. 4, 213. Podlescensis Martinus S. J. 31. Podolia, provincia Polon. 59, 233. Podolonicum, oppidum in Scepusia, 11. Poloni, 21, 59, 66, 179, 182, 319. Polonia, 56, 58, 90, 93, 94, 96, 113, 128, 153, 214, 216, 217, 224, 225, 232, 233, 235, 252, 261, 294, 304, 305, 310, 314, 328. — Maior, 48, 73, 91, 104, 112,116, 130, 154, 181, 270, 300. — — Capitaneus Generalis v. Czarnkowski Adamus. — Minor, 217, 279, 297. — Rex, vide Sigismundus III. Polono.rum Chronica, 166. Pomerani, 272. Pomerania, 217, 270, 271, 272. Ponecius Joannes S. J. 106, 107, 154. — Michael S. J. 121, 174, 297. Ponecium v. Poniec. Poniec, oppid. in Maiori Polonia, 154, 297. Pontifex Maximus v. Urbanus VIII. Popowska, benef. 52. Popowski Joannes, benef. 281. Poppelius, Baro, Pragae ad carceres damn. 51. Porembski Nicolaus benef. 48. — Stanislaus S. J. Superior Besidentiae Crosnensis, 149, 170. Portoricco, insula, 108. Portugali, 148. Posnania, 5, 12, 48. 49, 94, 97, 108, 130, 137, 147, 154, 155, 177, 179, 214, 215, 218, 224, 231, 256, 261, 282, 298, 303, 327. — Collegium S. J. 5, 12, 48, 137, 155,

158, 203, 230, 283, 291, 297, 302. 327, 329, 332, 333. Posnania, Collegii Annales, 12. — Episcopus v. Wężyk Joannes. v. Opalinski Andreas. — Palatinus v. Przyjemski Stan. — Suffraganeus v. Gninski Tracz. Possevinus Antonius S. J. 256. Postnamargyci Andreas S. J. 11. Pozdzieracki Joannes S. J 42. Praeclaide S. T. Baccalaureus et prof. Acad. crac 122. Praelati Capituli crac 44, 49, 54, 60, 70, 89, 92, 97, 100, 103, 104, 128, 139, 156, 307, 308, 309 Praesentationis Bmae Virginis Sacel- lum in Domo pro Orphanellis crac. 304. Praesul Leonardus S J. 45. Praga, 32, 36, 50, 51. — Academia, 112, — Collegium S. J. 33, 51 Prawic (Prawnicz) Joannes, altarista templi cathedr. cracovien 106, 189, 199. Premislia, 140, 154, 186, 330. — Civitas, 170. — Episcopus v. Wężyk Joannes. — » v. Grochowski Achacius. — Residentia S. J. 154. Premisliensis Janowa, benef. 106. Primas Regni Polon. v. Gnesnensis archieppus. Primitiae, 13, 45, 128, 190. Prior Carmeltarum discalceat. 222. Pnvilegium, pasquillum contra Jesui- tas, 215. Probationis Domus crac S. J, ad S. Andream, 4, 35, 44, 84, 91, 97, 116, 128, 133, 146, 208, 212, 313, 255, 269, 270, 281, 298, 302, 305, 321, 322, 325. Processio pro impetranda victoria ex Gustavo Adolpho, 307, 308. Proconsul crac. 218. Professa Domus crac. S. J. v. Barba- rae S. D. Prof. Proelia cum Gustavo Adolpho, 257, 258, 309. Wielewicki IV. Prophetia, pasquil. contra Jesuitas, 215. Prosovice, 232, 237, 312. — templum, 232. Prosovicensia (Prosoviensia) Comi- tiola, 53, 54, 194, 228, 231, 237, 239, 278, 282, 285 Protestatio nobilitatis polon. contra scholas crac. S. J. ad Pontif. Max. a. 1626, 235, 236, 237. P r o v i n c i a Lituaniae S. J. v. Litua- niae Prov. — Poloniae S. J. 146. Provincialis Congregatio S. J., 292, 301, 302, 303, 304 Provincialis S J. Lituaniae v. Ja- mialkowski. Pruchnicki, Joannes Andreas, Archi- eppus Leopoliensis, 334, 335. Prussia, 181, 198, 253, 254, 256,257, 259, 261, 280, 281, 282, 285, 303, 309, 332. — Ducatus, 71. Prut, fluvius, 24, 66. Przeczslawka, praedium S. J. 85. Przedbo riensis Joannes, S. J. coad- iutor, 215. Przepiorka Barthoiomaeus vocatus Ptaszynski, 204, 205, 206, 207, 224, 247, 251. Przerebski, studios. Acad. crac. 279. Przerembscius Maximilianus, Ca- stellanus Siradiensis, 32. Przyjemski Stanislaus, Palatinus Po- snaniensis, 300. Ptaszkowski v. Ptaszynski. Ptaszynski vide Przepiorka. Puck, oppid. in Prussia, 253, 270, 271. Pucensis civitas. 270, 271. Pultovia, 116, 154, 256. — Collegium S. J. 116, 179- Q. Quieppus Dellanus, Joannes, Decanus et Judex S. Rotae Romanae, 276, 319, 324. R. Rab Joannes, 55, 72. — Stanislaus, Proconsui crac. henof. 14. 46

20, 37, 45, 55, 80, 90, 106,125, 142, 148, 151, 161, 180, 186, 198, 212, 239, 263, 267, 277, 284, 291, 295, 303, 309, 315, 321, 327, 332. Rabova, benef. 37, 77. Raciboriensis tractus, 141. Raciboriensis custos, 141. Raciborowice, pagus, 179. Radawce, pagus, 178. Radivil Christophorus, Dux, Campiductor in Lituania, 59. — Georgius, Cardinalis Eppus. cracov. 96, 275. Radlic Lovicensis, stud. Acad. crac.287. Radlin, oppidum, 155. Radoszecki Boguslaw, v. Radoszewski. Radoszewski Boxa Boguslaus, eppus. Kiioviensis, 44, 178, 238, 245, 248, 254, 256, 277. Radula, Palatinus Moldaviae, 61, 62. Radziechowski, iurista crac. 85 Radzinski Stanislaus S. J. 18, Rakoci Paulus, Hungarus, 148, 250, 286, 320. Rakowa, benef. 150. Raphalowicz Lucas, parochus in Wielopole, 54. Ratiborenus Gallus, auditor S. Theo- logiae, apud S. J. Crac. 192, 193. Ratnensis Capitan. v. Sieniawska. Raucher Venceslaus S. J. 45. Ravense Collegium S. J. 115. — Comitiola, 139. — Castellan. v. Wolucki Philip. Ravensis, Pater S. J. 285. Razik, benefactor, 49, 159, 188, 230. Recepta, pasquilum contra Jesuitas. 215. Reformati PP. Franciscani, 276. Reformatio dioecesana eppi. crac. Szyszkowski, 79. Regina Poloniae, Constantia, coniux. Sigismundi 111. v. Constantia R. P. Regnum Poloniae, 141, 175, 176, 178, 206, 211, 212, 217. 220, 236, 238, 239, 242, 243, 248, 249, 255, 257, 258, 259, 267, 272, 274, 278, 284, 289, 298, 303, 306, 307, 310, 311, 313, 324, 331, 334. R e s c i u s Stanislaus, Andrzeioviensis Abbas, 261. Respublica Poloniae, 139, 142, 197, 225, 236, 235, 236, 237, 253, 261, 271, 298, 300. Rex Poloniae, v. Sigismundus III. Rezler Gaspar, S. J. Procurator Pro- vinciae polonae, 295, 321, 338. Ribaldi, plebei studiosi crac. 202. Riga, 56, 57, 59, 68, 69, 253. — Collegium S. J. 69. Rimer Myszka, nobilis Polon. 79. Ripel, Doctor, Pragae capite trunc. 61. Rituum sacr. Congregatio, 294. Robakowski, nobilis Polon. 39. Rodriguez Alphonsus S. J. 272, 326. Rogascius Bonaventura, nobil. Polon. 34. Rogozinski, benefactor, 161. Roguski Joannes S. J. 183. Rohatinum, oppid. 30, 93. Rokoszana rebeilio, 6, 15. Rokoszanorum seditio, 5. Rokoszowa, benefactrix, 199. Roma, 3, 4, 40, 44, 47, 55, 56, 65, 70, 73, 74, 88, 89, 90, 94, 96, 97, 107, 108, 113, 117, 121, 122, 142, 143, 144. 149, 155, 170, 179, 185, 188, 190, 192, 194, 196, 197, 208, 212, 213, 214, 215, 216, 224, 230, 232, 239, 245, 247, 249, 250, 251, 252, 257, 260, 261, 262, 263, 274, 276, 278, 283, 284, 286, 292, 293, 294, 302, 304, 305, 313, 315, 323, 326, 329, 331, 337. — Cancellariae rom. templum, 326. — Domus Professa S. J. 57. Romanowski Georgii, uxor benef. 108. Romer Casimirus, Brescensis paroch. 322. Ronenberg Abrahamus, Proconsul crac. et Pharmacopola, 48, 85, 98, 100, 108, 129, 130, 198, 222, 226, 233, 326, 333, 336. Rosaliae S. corporis translatio, 174. Rosarii Congregatio apud PP. Domi- nicanos crac. 319. Rosel Henricus, Pragae decollatus, 51. Rosciszewski Albertus S. J.241, 256.

Rosianka Dorothea, virgo benef. 40, 73, 77, 110. Rossowski Joannes, typograph. crac. 130. Rota Romana, 231, 248, 262, 276, 279, 282, 284, 290, 299. 314. — Auditores.,233, 337. — Decanus, v. Coccini Joannes Bapt. — Decisiones in iite Academicorum crac. cum Jesuitis, 252, 253, 260, 262, 274, 276, 319, 323, 337. — Tribunale, 185, 196, 232, 247, 254, 262. Rozrazevii, restauratores Collegii Lu- bransciani Posnaniae, 154. Rozrazewski Stanislaus S. J. 134. Rozanka, burgrabius crac. 205, 207, 227, 229, 230, 250, 251, 265, 266. Rozycki Joannes, ex S. J. dimissus, 329. Rubinkowski, benefactor, 80. — Nicolaus S. J. 106, 128, 129, 131. Rudawka, rivus crac. 265. Rudkowski Gregorius S. J. 117. Rudnicki, benefactor, 20. Rudolphus II. Imperator 182, 256. Rumer Petrus, S. J. 45. Rupella crac. 100, 174. Rupinowski, haereticus, 265. Rusconius (Rosconius) Valentinus, S. J. 78, 105, 106, 108, 109, 110, 113, 117, 121. 127, 183, 198, 219. Ruscovius Valentinus, v. Rusconius. R u s e 1 Joannes, auditor Theolog. Acad. crac. 153. Russia, 20, 33, 49, 90, 192, 213, 334, 335. — Palatinus v. Lubomirski Stan. — Palatina v. Ostrogska Sophia. Ruszkowski Albertus S. J. 166, 175. Rutheni, 151, 334, 335, 336. Ruthenia, 21. Ruthenicum idioma, 217. Rutski Welaminus Josephus, Metropo- lita, 330, 334. Rytwiany, pagus, 296. Rzeczan, Baro, Pragae ad carceres damnat. 51. Rzeczicki iunior, Pragae decollatus, 51. S. Sachinus Franciscus S. J. Secreta- rius, 2. Sacz, (Sandec) 126, 150, 152. Sadecense castrum, 323. — Castellanus v. Tarfo Sigism. — monasterium monialium, 153, 163. — monasterii Abbatissa, vide Lipska Anna Rosalia. — — Virgines religiosae, 154. Salesius Jacobus, 57. Salifodinae Vielicenses, 186. Salomaea Bta. Boleslai Pudici germa- na, 162. Samboria, 6, 18, 140, 240. Samerzewo (Samarzewo) Michael S. J. Frater, 107, 112, 113, 116. Samotulius S. J., 206. Samuelowa, benef. 11. Sanchez, Theologus, 159. Sanctorum Omnium eccl. crac. 92, 104. Sandai Petrus, S. J in Japonia Mar- tyr, 113. Sanday Dionisius S. J. in Japonia Mar- tyr, 113. Sanguszko Alexander, Palatinus Po- doliae, 233. Santarellus Antonius S. J. 249. Santones, religiosi turcici, 183. Sapieha Leo, Palatinus Vilnensis, Mar- salcus Lituaniae, 150, 302, 306 Sarcandrus Joannes, Presbyter, Paro- chus Olomutii, Martyr, 8. Sarnowski, Canonicus crac. 60, 190, 285. Satanowski. benefactor, .295. Satelitium arcense, Castellani crac. 290, 317. Sawicki Gaspar S. J. 3, 4, 5, 35, 217. Saxonia, 270. Scarga Sebastianus S. J. 309, 323. Scepusium, 295, 296, 338. — Scepusienses, 296. — Collegium S. J. 306. — Capitaneus v. Lubomierski Stan. Schaboveus Jacobus, Sacristianus eccl. 00. Sanctor. crac. 92.

Schlig de, comes, Pragae capite ple- xus, 50. Scholae crac. S. J. v. Petri S. Colle- gium S. J. Scholter, civis Guttenbergensis, Pra- gae capite plexus, 50. Schonfels Georgius, typograph. Bruns- bergensis, 114. Schydlovius Stanisl. Notarius Apo- stolicus, 210. Sciricensis Abbas v. Drohojowski Stan. Scotus Caecus, Calvinista, 228. Scutellanus Joannes S. J. 51. Scultetus Mathias, S. J. 62. Scytae, 25, 331. Sebastiani Sti. hospitalecrac. 113,174. — templum crac. 121. S ebastianowicz Laurentius S. J. Frater, emptor, 106, 174, 306, 307. Sedes Apostolicav. Urbanus VIII. Sędomiria, 140, 154,173,217,220, 329. — Capitaneus v. Lubomierski Stan. — Collegium S. J. 91. — Monasteriummonial. S. Benedicti, 178. — Palatinus v. Koniecpolski Stan. » v. Korycinski Andres. » v. Mniszech Georgius. Seidel, benefactor, 86. Seidelius Valentinus S. J. 240. Seligowna, virgo, monialis in Grodek crac. 148. Seminarium cracoviense, 166. Senatores Regni Polon. 238,244,245. Sendomiria, v. Sedomiria. Sepielcius Joannes S. J. 107, 123, J54. Sepultura Palatini crac. 78. Serebinski, Canonic. crac. 78. Serenissimus Rex Polon. v. Sigis- mundus III. Sicilia, 174. Siedlinch Christophorus, capitaneus Gustavi Adolphi, 272. Siekierzecki Daniel, S. J. 192, 206. Siemek, discantista, S. J. 110. Siemichow, pagus, 107. Sieniawska Sophia, Abbatissa Sendo- mirien. 329, 333. Sieniawska de Lezenice, Elisabeth,, Marsalca Regni Polon. 178, 180. 329. Sigisrnundus Augustus, Rex Polon. 304. — I, Rex Polonia,e, 304. — III, Rex Poloniae, 3, 4, 21, 26, 30, 33, 34, 44, 53, 55, 66, 57, 68, 69, 70 71, 72, 73, 74,75, 76, 78, 85,88, 91, 95, 99, 101, 130, 131, 135, 138, 139, 141, 148, 160, 168, 182, 194, 197, 201, 207, 210, 211, 226, 227, 228, 232, 233, 237, 238, 239, 240. 243, 244, 245, 246, 247, 248, 249, 250, 251, 253, 254, 256, 257, 258., 259, 260, 2(51, 264, 266, 272, 278, 279, 286, 289, 292, 293, 294, 295, 296, 301, 304, 305, 306, 307, 310, 311, 320, 325, 332, 333, 534, 338. — Princeps Sueciae, 95, 96., — Pater Carmelita mitigat. Doctor, 87. Sigonius Daniel, Magigter Acad. crac. 167. Silesia, 33, 35, 91, 140,270,314, 317, 320. Silnicki, nobilis Polon. 250. Simpn, Doctor Acad. crac 209. Simon, Sacristianus Bmae Virginis, 98. Simonis et Judae SS. festum, 73. Sixtus Theodorus, civis Pragensis. 51. Skalka crac. v. Rupella. Skarga Petrus S. J. 53, 93, 94. — Sebastianus S. J, v. Scarga. Skarszewski, Canonicus crac. 295, 318. Skawina, oppidum, 316. Skibicki Andreas S. J, 296. Skicki, stud. Collegii S. Petri S. J. 295. Skinder Bassa, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 28, 29, 41. Skopkowna Agnes, benef. 41, 287, 328. Skorczewski, benefactor, 20. Skorulski S. J. 321. Skuiernievius Albertus, (Squiernie- vius) Frater S. J. 174, 186. Slabinus Georgius S. J. 45. Slatkowski, sacerdos, 320. Slocianka Dorothea, benef. 47. Sloszarzewa, benef. 121.

Slowikowski Christopborus, Consu- laris crac. 85, 106, 129, 283. Slucensis Dux, concio P. Warszewi- cki, 96. Sluchovia, 271 v. Czluchow. Slupska Barbara, virgo benef. 122, 127. Smetnius Joannes S. J. 301, 309, 317, 320, 322, 323, 332. Smeikowski, Notarius, crac. 170. Smieszkiewicz, Academicus crac. 139. Smiglecius (Smiglevius) Martin. S. J. 214 261. Smirzicky Stephek, Pragae capite et manu trunc. 50. Smolenski Laurentius, Procurator Of- ficialis crac. 163, 165, 167,168, 169. 171, 172. Smolinski, v. Smoienski. Smorgonium, oppidum, 213. Sobanski Petrus, S J. 107, 128. Sobieski Jacobus, Marsalcus, 69, 241, 244, 244. Sobolovia, pagus, 323. — Parochia, 181. Sochaczeviensia Comitiola, 141 Sochaviensis ludex v. Jarzina Max. Sodalitas Bmae Virginis, 81, 82, 214, 322. — Misericordiae, 63. 82, 91, 96, 108, 110, 113, 222. Sofo Benedictus S. J. 151. Sokolowski Alexander, S. J 218, 220. Solscensis (Solcensis) Andreas S. J. 220, 292. Soliman, Turcarum imperator, 294 Sophia, virgo benef, 109, 110, 118,125, 198, 270, 275, 284. Sorbona, Academia parisiensis, 250. Sosnowski, nobil Poion. 264. Spar Joannes Fridericus, Praefectus Gu- stavi Adolphi m Pomerania, 272. Speculum magnum, liber P Wys cki S. J. 147. Spina Domini reliquiae, 250. Spinola Carolus S. J. 2, 108. — Fabianus Ambrosius S. J. 108. Spiritus S. monastenum crac. 270. — platea crac. 31. 365 Sremska, benef 150v Srodensia Comiliola, 238. Stadnicki Adamus, Palatinus Belzen- sis, 187. Stamirowski Stanislaus, Exiesuita, Canonicus crac. 327. Staniątki, 106, 107, 108, 109, 118, 126, 146, 174. — Abbatissa v. Trcinska Caecilia. — Monasterium rnonialium, 11, 36, 112. 118, 149, 154, 158, 180. Stanislaus S. Martyr, Epus. crac. 100, 131, 140, 167, 183, 310, 330. — Mausoleum in cathedr. eccl 324. — templum arcense v. Cathedralis eccl. 257. Stanno, Capitaneus Sadecensis, 288. Starczewski S. J. 257, 275. — Laurentius, Custos crac. 221. — Stanislaus, SutTraganeus Plocensis, et Abbas, 259, 260. Starekosiny, villa in districtu Plocen. 280. Stareski Andreas ex Maiori Polonia, benefactor, 14. Starski,affinisP.MIodeckiS.J.264,290. Starssi Nicolaus, Pragae punitus, 51. Staskowski, 18. Stembergde Anna v. AnnadeStemberg. Stephanus St. 151, 287. — templum crac 208, 224. — Novitiatus (Probationis) Domus S J. crac 4, 106, 107, 112, 113, 137, 149, 165, 179, 196, 198, 208, 212, 217, 242, 260, 262, 270, 295, 298, 309, 320, 333. — Parochus, benefactor, 37. — schola, 204. Stephanis Joannes S. J. 322. Stephanus I, Batory, Rex Poloniae, 256, 304, 315. St§pocice, pagus, 105, 106, 181, 276. Sterglerus Petrus, S. J. 45, 293. Stopkowna Agnes, benef. 122. Stradomienses cives, 74. S t r e i f, Officialis Gustavi Adolphi Amer- stini in Pomerania, 271, 272. Strembosz, Praepositus Mstoviensis, Canonicorum Lateranensium, 313.

Strigonensis Archieppus v.Pasmanus. Struminensis Laurentius, coadiutor temp. S. J. 174. Strusius, praef. cohortis ad Cecoram, 24. Stymbert a Bachardt, praef. peditum, 272. Suarez, Theologus S. J. 159. Succamerarius R. P. v. Jordan Vla- dislaus, uxor eius, v. Jordanowa, Sueci, 56, 59, 63, 68,59,272,275,307, 309. Suecia (Svecia), 11, 34, 95, 96, 256, 261, 306. Suchcin, pagus, 323. Suchodolski, Visnicensis praeposius, 331. Sulkowa, benefactrix, 258. Sulkowicz Melchior S. J. concionator S. Barbarae crac. 150, 152, 159, 160, 161, 163, 172, 174, 176, 181, 186, 229, 231. Sulowski, 139. Surliga Laurentius S. J. 44, 45, 77, 178, 329. Susanna, ducissa Zaslaviensis, benef. 230. Sussicki. Pragae suspensus, 51. Swietlichowna, Virgo benef. 188. Swie,tkowna Catharina, benefac. 159. Syna, mons Arabiae, 304. Synagoga Calvinistarum, 148, 330. Synodus dioecesana crac. 41, 73, 167. — provincialis, 298, 299, 300, 334. — — Gnesnensis, 46, 47. — — Petricoviensis, 66. Synodales Constitutiones Regni Po- loniae, 66. Szabrinski Georgius, R. D. 329. Szczawinski Mathias S. J. 330, 334. Szczepanski, Magnif. D. 198. Szczepanowski, benefactor, 284. Szczerbicowa Anna, vidua. 91. Szecignievensis parochus, benef. 279. Szeczemski Joannes S. J.209,211. 239. Szeflerus Theodorus, Frater S. J. 45. Szelagowa, 14, 48. Szelesi Joannes S. J. 51. Szeligowa benef. v. Szelagowa. Szelski Nicolaus S. J. 177, 181, 199, 219, 251, 278. S z e m b e k Fridericus, S. J. 6.9,39,43, 44, 57, 64. 65, 70, 73, 75, 83, 84, 85,86, 88, 107, 124, 127, 128. 130, 131,132, 137, 138, 140, 154, 156. 161, 162, 166, 171, 174. 175. 176, 183, 190, 191, 192, 193, 194. 195, 208, 209, 211, 213, 221, 223, 228, 229, 231, 238, 239, 240, 241, 242, 243, 245, 246, 251, 252, 264, 273, 276, 277, 27«, 280, 282, 283, 285, 287, 288, 289, 290, 292, 293, 296 299, 300, 308, 311, 315, 321, 325, 331. — Gabriel, benef. 37, 89, 107, 116, 161, 174, 181. 188, 230. — Hieronymus, benef .27, 177. Szerer. Gallus, S. J. 45. Szołdra, benefactor, 13. Szołdrski Andreas, Cancellarius Vla- dislai Principis, 76. Szostak Jacobus, Frater S. J. 174,186, 198, 254. Szumowski Praeslaus S. J. 31. Szydlowska Anna, virgo benef. 7, 19, 54, 99, 106, 121, 141, 142, 239. Szydlowski Joannes, benef. 19, 37, 39, 45, 70, 90, 102, 106, 107, 116, 125, 147, 270, 280. Szkrzypkowa, Regina, civis crac. 109. Szypowska Anna, Abbatissa monasterii S. Andreae crac. 31, 70, 93, 150, 274, 303. Szypowski, canonicus crac. 187, 286. Szyszkowski Martinus, Episcopus crac. 10, 16, 26, 30, 34, 41, 42, 44, 45, 49, 52, 53, 54, 55, 56, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 85, 86, 87, 88, 91, 97, 98, 103, 104, 110, 123, 125, 126, 127, 128, 129, 130, 132, 134, 135, 137, 138, 140, 141, 143, 145, 146, 149, 151, 153, 154, 157, 159, 161, 162, 163, 164, 167, 172, 173, 175, 176, 178, 179, 180, 186, 187, 188, 190, 193, 195, 196, 199, 201, 205, 208, 209, 211, 215, 216, 218, 221, 222, 223, 224, 228, 231, 232,

237, 288, 242, 245, 248, 250, 251, 254, 255. 256, 257, 263, 264, 266, 273. 275, 277, 279, 285, 286, 293, 294, 295, 297, 300, 301, 303, 305, 306, 307, 309, 312, 315, 316, 320, 323, 324, 325, 336. — Judex Vielunesis, 260, 266. T Taiffel, Officialis Gustavi Adolphi Amerstini in Pomerania, 271, 272. Talmud Judaeorum, 325. Taranowski Nicolaus, canonicus crac. 42, 45, 46, 53, 56, 77, 105, 189. Targowski Samuel, Praelatus cracov. 92, 106. Tarlovius Valentinus S. J. 163, 277. Tarlo Sigismundus, castellanus Sande- censis, 41, 46, 55. Tarnow, 11, 199, 201, 205, 225, 310. — a, Comes Gabriel, Capitaneus crac. vide Gabriel comes a Tarnow. — a, Joachim, comes, Palatinus Parnaviensis, 46. Tartari, 20, 21, 22. 23, 25, 28, 30, 31, 34, 58, 59, 61. 62, 66, 67, 68, 69, 82, 140, 142, 149, 163, 165, 172, 241, 258, 259, 330. Tartarorum irrupliones in Poloniam, 163, 164, 169, 170, 259. 330. Tęczyn a, Joannes comes, Falatinus crac. 22, 36, 41, 45, 46, 72, 89, 93, 121, 146, 151, 154, 155, 156, 159, 172, 186, 188, 226, 236, 242, 260, 266, 331, 332. Theologia Antilogica, liber P. Tyszkiewicz S. J. 154. Theophanes, Graecus, 21. Tertiani Patres, 214, 274. Teresia Sta, 89, 102, 104. — Monasterium monial. crac. 15. Ticin, oppidum, 240. Tinec, 11, 70, 159. — Abbas Tinecensis, 37, 70, 98, 131. — monasterium, 80. Thomae Sti, templum crac. 331. Tlokinska, vidua, 332. Tomaszewski, studiosus crac. 287. Torres de, Cosmas, Cardinalis, Nun- cius Apdstol. in Polonia, 70, 71, 72, 73, 74, 76, 78, 251, 326. Torunium, 17, 18, 116, 127, 129,135, 257, 260, 261, 280, 315. — Collegium S. J. 116, 214. — Residentia S. J. 116. Transylvania, 35,126,149, 154, 156, 318, 333. Trapczynski Georgius S. J. 209. Trcinski Christophorus, v. Trzcinski. Trcinska Caecilia v. Trzcinska! T r e b n i c Adamus, Oliviensis Abbas, 233. Tr evirum, 99. Tribunal Rotae R. v. Rotae Rom. Tri- bunal. Tribunalitia acta, 274. — iudicia, 250, 251, 310. Tribunalitii iudices, 310. Tridentinum Concilium, 73, 78, 92, 325. — Congregatio, 166, 258. Trigedinowa Apollonia, benef. 141. Trinitas Sma. 290. — templum, Ordinis Praedicatorum, 9, 16, 42, 43, 144, 146, 203, 218, 224, 257, 273, 277, 327, 337. Trzcinski Christophorus, Archipresbyter crac. B. Mariae Virginis, 37, 39, 54, 56, 83, 98, 121, 149, 154, 177, 181, 186, 187, 190, 191, 213, 233, 249, 263, 286, 297, 303, 308, 323, 332. Trzcinska Anna Caecilia, Abbatissa Staniafeoviensis, 14, 106, 145, 148, 154, 181. Trzczew (Dyrschovia), 270. Trzebnicki Christophorus, S. J, 45. Tumultus inter studiosos crac. et Jesuitas, 203, 204, 224. Tunguin, insula, 321. Turcae. 20, 21, 22, 23, 25, 28, 53, 57, 58, 59, 60, 61, 62, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 73, 78, 81, 85, 148, 152, 182, 183, 224, 226, 258, 294, 307, 319. Turcia, 87. Turowski Joannes S. J. 31. Turzina, benef. 317, 320, 338. Tusculum, 179. Tybet, 311.

Tyminski Florianus S. J. 190, 277. Tyra, fluvius, 22, 28, 58, 59, 60, 61, 67, 68. Tyszka, S. J. 337. Tyszkiewicz Georgius, Canonicus crac. Sufiragan. Viln. 161, 187, 300. — Georgius S. J. Provincialis, 47, 75, 77, 78, 83, 84, 85, 86, 87, 90, 120, 122, 133, 137, 138, 139, 141, 146, 149, 150, 162, 153, 154, 159, 164 165, 167, 169, 170, 171, 172, 173, 177, 181, 185, 188, 196, 197, 199, 200, 208, 209, 212, 214, 219, 223, 228, 283, 300. — Palatinus Brestensis, 39. Tyzenhaus Gothardus, Castellanus Vendensis, 68. U. Ukraina, 332. Uienbrochius, Proconsul Rigae, 68. Ulissipona, oppidum, 310. Ulricus, Syndicus Romanus, 68. Universitas crac. 54, 55, 72, 75, 76, 88. 127, 131, 132r 133, 143, 195, 236, 254, 276, 299, 330, 337, insuper v. Academia crac. — Album, 162. — Rector v. Najman Jacobus. Urbanus VIII. Summus Pontifex Rom. 155, 162, 163, 167, 168, 175, 177, 179, 181, 184, 185, 189, 196. 201, 206, 218, 219, 221, 232, 233, 235, 236, 237, 238, 239, 242, 247, 248, 249, 250, 254, 257, 260, 261, 273, 274, 278, 279, 285, 289, 299, 326, 330, 336, 337. — Joannes S. J. 36, 40. Uscie (Usciensia bona) 84, 85. Ustiensis, Collega maior et Procura- tor Universitatis crac. 121. Ustinius Andreas Adamus S. J. 158, 161, 174, 176, 196, 226, 301, 308, 309, 322, 332, 337. V. Vachocius Andreas, Rector Domus Probationis S. J. crac. 44, 84, 85, 104, 146, 147, 177, 255, 270, 276, 281, 293. VaieroWna, 333. Valachi v. Walachi. Valachia, 20, 21, 22, 30, 31, 32, 41, 78. Valachiae Princeps v. Alexander P. V. Valaska Anna Virgo, 71. V a 1 a s k i Joannes, 71. Valentinus Martyr St. 98. — Mathias S. J. 19, 85, 175, 245. Valtman Dhauxa, Capitaneus Gustavi Adolphi, 272. Vapowska Gatharina, Vita, liber P. Wysocki S J. 96. Varmia, 253. Varsavia, 8, 10, 25, 26, 31, 33, 34, 45. 54, 71, 74, 75, 78, 86, 91, 95, 99, 121, 122, 126, 129, 130, 131, 135, 136, 141, 147, 155, 157, 159, 162, 163, 165, 167, 168, 169, 171, 173, 185, 210, 238, .239, 240, 245, 248, 251, 252, 265, 272, 275, 281, 284, 585, 290, 291, 300, 301, 306, 307, 310, 315, 321. — Domus Professa S. J. 42, 99, 241, 245. — Forum, 227. Vasarhelini Daniel S. J. 26, 42, 121, Vendensis Castellanus v. Tyzenhaus Gothardus. Veneta urbs, 189. Veneti, 41, 189, 237, 329, 330, 337. Venceslaus St. Martyr, 140. Vexilliferus crac. v. Chelmski. ViceCancellaria Regni Polon. v. Zamoyska. ViceCancellarius Regni Poloniae, vide Leszczynski Venceslaus, » Zamoyski Thomas. ViceCapitaneus crac. v. Cichocki. ViceRegens crac. v, Rozanka. Victoris Sti. Maftyris corporis trans- latio, 258. Vieiski, Baccalaureus cfac. 287. Vielunium, oppidum, 210. Vielunesis Cyprianus, S. J. 107. Vienna, 50, 111, 121, 124, 183, 301, — Academia viennensis, 111, 213. — Coliegium S. J. 33, 111. Vilcusius Petrus S. J. 33, 35. Vilna, 4, 94, 95, 96, 116, 179, 207, 2l4, 240, 261, 262.

Vilna, Acridemia S. J. 151, 214. — Collegium S. J. 116, 262. — Palatina v. Chodkievicia. — Palatinus v. Chodkievicius Carolus, » v. Sapieha Leo. — Suffraganeus, v. Tyszkiewicz Georg. V i r g i n i s Bmae templum (parochia) crac. 9, 16, 42, 43, 63, 71, 98, 100, 101, 102, 106, 112, 131, 151, 157, 189, 199, 218, 222, 295, 297, 307, 308, 323, 326. — Cantor, 188. — Coemeterium, 107, 113, 116. — Concionator Dominicanus, 250. — Schola parochialis, 188, 230, 231, 265, 279, 317. — Schblae Magister, 199, 211. Visio et extasis v. Bonikowski. Visitator Provinciae Polon. et Li- tuan. v. Lambertengus. Visnicz, oppidum, 150, 152. Vistula, 57, 74, 85, 175, 199, 302. — inundatio extraordinaria, 57, 301. Vitellius Jacobus, prof. Acad. crac. et Decanus Facultatis philosoph. 122. Vitellescus Mutius S. J. Praepositus Generalis, 1, 39, 47, 52, 81, 83, 94, 120, 152, 155, 160, 162, 165, 172, 173, 185, 213, 215, 216, 235, 263, 270, 286, 291, 301, 310, 314. Vitepscium, urbs,149, 150. Vladislaus, Princeps, filius Sigismundi III. 33, 50, 53, 58, 59, 60, 66, 67, 69, 70, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 100, 233, 239, 242, 251, 315. Voinicensis Albertus, S. J. 41. Vokacz, Pragae decollatus, 51. Volberius Bartholomaeus S. J. 31. Volfgangus S. J. 321. Volhinia, 117, 151, 332. —Palatina v. Anna de Stemberg. V o t u m non nubendi v. Gorecka et Li- gezina. Vratislavia (Vladislavia, Wloclawek), 116. — Praelati vratislavienses, 116. Vrowiecki Casimirus, Frater S. J. 315. Wielewicki IV. W. Wąchociusv Vąchocius. Waczewski, Praefectus peditatus ar- censis crac. 250, 265. Wągrowski Stephanus S.J. 107, 150, 154, 164, 172, 174, 177, 182, 219, 233, 255, 256, 263, 277.-284. W a 1 a c h i (Valachiy) 22,23,25 28, 29,59. Warszawicki (Warszewieki) Stan. S. J. 95. Wawrowicz1 Mathias, Frater S. J. 304, 326. Wawrzynczyce, pagus in decanatu Prosovicen. 39, 173, 208. Wawrzynowicz Nicolaus S. J. 113. Wązinski (Wazynski) 85, 160. W e i h e r Melchior, Palatin. Culmensis, 271. W e w e 1 i u s Baptista, legatus Wezyri, 68, 69. W e z y r, campiductor Turcarum, 68. W ę ż y k Joannes, Archieppus Gnesnensis, 19, 41, 66, 72, 100, 101, 103, 106, 137, 139, 141, 142, 161, 172, 176, 277, 283, 298, 299, 300. Widawski Weiyk Mathias benefactor, 146, 169, 172. Widermann, Proconsul crac. 93. Widermanowa, benef. 177. Wieclawice (Wieclawice) 46, 126, 212. — Parochus 127, 230. W i e 1 e w i c k i Joannes S. J. Praepositus Domus ad S. Barbaram, 1, 2, 9, 12, 21, 39, 44, 45, 46, 47, 55, 64, 74, 83, 86, 92, 94, 100, 102, 105, 107, 108, 120, 121, 122, 130, 137, 147, 149, 150, 153, 164, 171, 173, 177, 192, 197, 199, 209, 210, 214, 218, 230, 231, 254, 259, 276, 283, 302, 314, 327, 329, 330, 331, 332. Wielicka, oppidum, 242, 260, 266, 269, 303, 329. — Quartuale wielicense S. J.187, 188, 275, 291, 295, 306, 315, 320, 323. — Salifodinae, 22, 186. — donatio 209. Wielkonocensis Andreas, Pseudo- minister haereticus, 225. 47

Wielopole, pagus in decanatu Ropczycensi, 54, 300, 301. — Parochus benef. 106. Wieloweiska virgo benef. 148, 150, 161, 226. Wielunensis Judex v. Szyszkowski. Wieruszyce, pagus, 119. Wilcogorski, Can. crac. 149. Wilczek M. adversarius S. J. 131. Wilski Joannes, Novitius S. J. 324. Wisniowska, benef. 177. Wisenberg Joannes, Proconsul crac. benef. 64, 77, 85, 89, 98, 107, 108, 112, 118, 121, 159, 164, 174, 177, 180, 188, 224, 263, 270, 281, 313, 322, 323, 338. Wisenbergowa, benefactrix, 316. Wisnicensis arx, 142. Witkowski Stanislaus, Magnus Oeco- nomus Regni Polon. 19, 36, 47, 91, 140, 154. Witowski, Magnus Procurator arcis cracov. 174, 263. Witwinski Stanislaus S. J. Rector Collegii Ostrogiensis, 267. Wladislawski (Ladislawski) 129, 135. Wnuczkowna Anna, benef. 147. Wociechowicz Lucas, S. J. 317,320, 322, 323. Wodnanski Nathanael, Pragae in ,pa- tibulo suspensus, 51. Woienski Mathias, Doctor, Vicecan- cellarius Academiae crac. 131, 174. Woinicensis Albertus, S. J. 174. Woinicki, Doctor Medicinae, Procon- sul crac. 108. Wolski Nicolaus, Supremus Marsalcus Regni Poloniae, 130, 131, 154. Wolowiczowa, mater P. Tyszkiewicz S. J. 213. Wolucki Philippus, Castellanus Raven- sis, 150, 244. — Paulus, Prior Mogilensis, postea Ep- pus Luceoriensis, Cuiaviensis 4, 20, 41, 54, 89,106, 115,116,117,137,187. Woyszenski, Typographus cracov. 231. Wroniawski Albertus S. J. 79, 90. Wrzescius, primipilarius, ad Cecoram occisus, 24. Wybiczek Simon S. J. Sl. Wydra Venceslaus S. J. 45. Wysocki Simon S. J. 13, 14, 83, 93, 94, 95, 96, 97, 147. X. Xaverius Franciscus Stus. S. J. v. Franciscus. Xistus, Martyr, 98 Z. Zabielski Stanislaus S. J. 106, 174, 179. Zaborowski Paulus S. J. 47. Zacharia, benefactor, 106. Zaduski, adversarius S. J. 191. Zadzim, pagus in Polonia maiori, 116. Zaglic Daniel, Scabinus altioris ordi- nis crac. 134. Zagorski Petrus, benef. 251, 266. Zaierski, Praelatus crac. 41, 78, 79. Zakrzewski Stanislaus, Canonicus re- gularis et T. D. 114, 120, 122, 123, 129. Zalanska, virgo benef. 311. Zalaszewski, benef. 54. Zaieski Daniel S. J, 308. Zaluscius Joannes S. J. 79, 107, 320, 323, 337, 338. Zaluski Martinus, Academicus crac. 269. Zaluski vide Kaluski. Zamoyska, Vicecancellaria, Palatina Kiioviensis, 93, 302. Zamoyski (Zamoscius) Thomas, Vice- cancellarius, Palatinus Kiioviensis, 32, 244, 293, 302, 310, 311. 330, 332, 335. Zamoscius Joannes, campiductor exercit. pol. 23, 30. Zampo Petrus, S. J. martyr Japon. 109. Zaporovienses Kozaci, 58, 61,62, 66, 67. Zaportowicz, Collega maior crac. 153. Zaralinski Albertus, civis crac. 177. Z a r e m b a, Graboviensis Capitaneus, 194, 195. Zasanska Catharina, virgo benef. 118, 141, 148,

Zator, 174 332. — Gapitaneus v. Lesniowolski Paulus. Zbarasz, 160. — de, Dux Christophorus, 160,161, 269, 273. — de, Dux Georgius, Castellanus crac. 8, 9, 10, 46, 57, 74, 75, 76, 78, 87, 88, 101, 104 127, 135,151,158, 208, 211, 232, 235, 237, 240, 242, 265, 266, 269, 291, 292, 293, 306, 311, 312, 315. Zberowski Canonicus Crusvicensis, 209. — Matthaeus S J. 174, 209, 332. Zbilitowska Felicia, virgo, 177. Zborow, 36, 195, 221. Zborowski Matthaeus, Castellanus Oswiecimen. 105, 107, 122, 279. Zebrzydowski de Zebrzydowice, Nicolaus. palatinus et generalis capitan. cracov. 1, 2, 5, 11, 16, 52, 121. — Joannes, Capitaneus Lanckoronen- sis, Ensifer Regni Poloniae, 1, 19,52, 121, 186, 188, 235, 236, 237, 242, 260, 266, 282, 290. Zegocki Joannes S. J. 107, 159, 174, 176, 196, 226. — Judex, benefactor, 157. Zelecki Jacobus, 97. Zemplinensis comitatus in Hungaria, 281. Zeronscius Petrus, Secretarius Regius, 32. Zerzinski S. J. 16. Zerzyna. villa, 264. Zerzynski Joannes, Officialis cracov. hostis S. J. 17, 18, 92, 103, 129, 130, 143, 144, 145, 146, 147, 162, 163, 165, 179, 192, 197, 199, 205, 208, 218, 219, 250. Ziatecium,oppidum, 51. Zielenice, pagus, 208. Zielinski, legatus ad Turcas, 62, 67. Zienowicz Nicolaus, Boguslaus Plo- cen. castellanus, 59. Zlotnicki, benefactor, 262. Zolkiewski (Zolkievius) Stanislaus, Supremus Dux exercituum et Regni Cancellarius, 3, 21, 22, 23, 26, 27, 29, 31, 32. Żolkiewska, Cancellaria Regni, 106. Zolkva, 26, 30. Zorawinski Stanislaus, Belzensis Ca- stellanus, 69. 2orawski Nicolaus S. J. 48. Zostanski Florianus benef. 31. Zurkiewicowa Catharina, benef. 14, 79, 83, 91, 122, 149. Zwancum, oppidum, 58, 68. Zwolinski, benef. 148, 161. Zwierzynecense Monasterium mo- nial. 46, Zytek Albertus, Cantor templi crac. S. Barbarae, 173. Zywec, (Żywiec) oppid. 332, 337. Zywiecensis Capitaneus, 303. — missio S. J. 313, 314. 

WYDAWNICTWO KOMISYI HISTORYCZNEJ AKADEMII UIMEJĘTNOŚCI W KRAKOWIE. I. Monumenta medii aevi historica, res gestas Poloniae illustrantia. Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej św. Wacława. Wyd. Dr Franciszek Pie- kosinski. Tom I, 1874, 15 zlr., Tom II, 1883, 5 zlr razem Codex epistolaris saeculi XV. Tom I, 1876. Wyd. Dr. August Sokolowski i Józef Szajski. Tom II, 1891, Tom III, 1894. Wydal Dr Anatol Lewicki po Kodeks dyplomatyczny malopolski. Wyd. Dr. Franciszek Piekosiriski. Tom I, 1876, Tom II, 1886, Tom III, 1887 po Najstarsze ksiegi i rachunki m. Krakowa od r. 1300 do 1400. Wyd. Dr. Fr. Pieko- siriski i J. Szujski, 1878 . . . . Kodeks dyplomatyczny m. Krakowa. Wyd. Dr Fr. Piekosiriski. Tom I, 1879, 10 zlr., Tom II, 1882, 5 zlr razem Codex epistolaris Vitoldi M. Ducis Lithuaniae 1376—1430. Wyd. Antoni Procha- ska. 1882 Index actorum saeculi XV, ad res publicas Poloniae spectantium. Wyd. Dr Anatol Lewicki, 1888 Acta capitulorum nec non iudiciorum ecclesiasticorum. Wyd. Dr B. Ulanowski» Tom I, 1894 Rationes curiae Vladislai Jagellonis et Hedvigis regum Poloniae. Wyd. Dr Fr. Pieko- siriski, 1896 II. Scriptores rerum Polonicarum. 20 złr, 5 złr. 5 złr. 5 złr. 15 złr. 10 złr. 5 złr. 5 złr. 5 złr. Dyaryusze sejmdw koronnych 1548, 1553, 1570. Wyd. Józef Szujski, 1872 . . . Kroniki Bernarda Wapowskiego częśc ostatnia. Wyd. Józef Szujski, 1874 Stefana Franciszka Medekszy księga pamietnicza. Wyd. Dr Wladyslaw Seredyriski. 1875 Pamietnik zjazdu historycznego imienia Dlugosza. Wyd. Dr M. Bobrzyriski i Dr. M. Sokolowski, 1881 Ks. Jana Wielewickiego T. J. dziennik spraw Domu zakonnego OO. Jezuitdw u sw. Barbary w Krakowie. Tom I, 1881. Wyd. Dr Józef Szujski. 2 zlr. Tom II, 1886, 2 zlr. Tom III, 1889, 3 ztr. Tom IV, 1899, 3 złr. Wyd. Dr W. Chot- kowski razem Archiwum domu Radziwilidw. Wyd. Dr A. Sokolowski, 1885 (wyczerpane). Dyaryusze sejmowe r. 1587. Wyd. Dr August Sokolowski, 1887 Analecta Romana. Wyd. Dr Jdzef Korzeniowski, 1894 Stanislai Temberski Annales 1647—1656. Wyd. Dr. W. Czermak, 1897 3 złr. 3 złr. 3 złr. 1 złr. 10 złr. 2 złr. 7 złr. 3 złr. III. Archivum Komisyi historycznej. Tom I, 1878, Tom II, 1886, Tom III, 1886, Tom IV, 1888, Tom V, 1889, Tom VI, 1891, Tom VII, 1894. Tom VIII, 1898 po IV. Acta historica res gestas Poloniae illustrantia. Andrzeja Zebrzydowskiego, bisk. włocław. i krakow. korespondencya. Wyd. Dr Wla- dystaw Wislocki; 1878 Pisma do wieku i spraw Jana Sobieskiego. Wyd. Fr. Kluczycki. Tom I, 1880, Tom II, 1881 po Archiwum spraw zagranicznych francuskie do dziejdw Jana III. Wyd. Dr K. Wali- szewski. Tom I, 1879, Tom II, 1881, Tom III, 1884 po Stanislai Hosii s. R. e. cardinalis epistole. Wyd. Dr Franciszek Hipler i Dr W. Za- krzewski. Tom I, 1879, Tom II, cz. 1. 1886, cz. 2. 1888 razem Akta do dziejdw Jana III, sprawy roku 1683. Wyd. Franciszek Kluczycki. 1883 Prawa, przywileje i statuta m. Krakowa. Wyd. Dr Fr. Piekosiriski. Tom I, zeszyt 1 i 2, 1885. Tom II, zeszyt 1, 1890, zeszyt 2, 1892 razem Lauda sejmikdw ziemi dobrzynskiej. Wyd. Fr. Kluczycki. 1887 Sprawy wojenne krdla Stefana Batorego. Wyd. ks. Ignacy Polkowski. 1887 V. Monumenta Poloniae historica. 3 złr. 5 złr. 5 złr. 5 złr. 15 złr. 5 złr. 20 złr. 5 złr. 3 złr. Tom III. Lwów 1878, 12 złr., Tom IV, Lwdw 1884, 14 zlr., Tom V. Lwdw 1888, Tom VI. Kraków 1893, 10 złr. 15 złr., Bibliografia historyi polskiej, ułozył Dr L. Finkel, cz. I, Lwdw, 1891, 6 zlr., cz. II, zeszyt I, Krakdw, 1895, zeszyt 2, 1896, po 1 złr. 80 ct.