EXHORATIO VISITATIONIS SYNODALIS z dyjecezyi Włocławskiej z wieku XIV wydal Dr WŁADYSŁAW ABRAHAM. Formularze pytań dla świadków synodalnych, instrukcyje dla wizytatorów mające służyć do pomocy w czasie odbywania wi­sytacyi są dla historyi prawa kościelnego danego kraju bardzo cennem źródłem, gdyż podają nietylko obraz wykonywania ustaw kościelnych i dyscypliny kościelnej tak nad klerem jak i świeckimi lecz także niejednokrotnie i wiadomości o normach prawnych zkąd innąd nie znanych. Wprawdzie główny plan takich instrukcyi wszędzie był jednakowym lecz zawsze w każdej prawie pro­wincyi kościelnej a nawet dyjecezyi w miarę wydania nowych ustaw czy to prawa powszechnego czy praktykularnego starano się je pomnażać i uzupełniać. Główny zaś w tym kierunku interes przedstawia właśnie ta część instrukcyi, która obejmuje pytania świeckim na synodach (sendach) zadawane i dotycząca występków osób świeckich przeciw wierze, obowiązkom religijnym, prawom i przywilejom kleru, w pytaniach tych bowiem znajdują się i uwy­datniają częstokroć rysy charakterystyczne obyczajów danego spo­łeczeństwa, tudzież stanowiska prawnego jakie kościół w niem zajmuje. Naszych tego rodzaju instrukcyi znamy bardzo mało, jedną niedawno ogłoszoną odnoszącą się tylko do wizytacyi kleru z XVgo wieku1) i drugą bez daty2) odnoszącą się wprawdzie do świeckich osób, lecz zbyt krótką i lakoniczną aby na jej podsta­wie szersze wysnuwać wnioski. 1) Ulanowski »Kilka uwag o statutach dyjecezalnych krakowskich z XIVgo i XVgo stulecia. Kraków 1888 str. 29—32. 2) Codex epist. saec. XV str. 250.