54 Przypisy do dyaryusza sejmu krak. 1553. 55 ryusza, odziedziczył po ojcu wielką ilość zaległych spraw sądowych, a w r. 1553 wisiało kilkanaście tysięcy procesów czekających rozstrzygnienia królewskiego sądu. Namnożyło się ich szczególniej od czasu, gdy Colloquia generalia, wieca senatorskie, upadać poczynały, a konstytucya 1532 pozwoliła obejść je, jako drugą instancyę i wprost do sejmu, jako trzeciej się odwołać 2). Szlachta, w coraz gorszych z senatorami zostająca stosunkach, nie miała zaufania do Colloquiów, a skłonna do pieniactwa, do sejmu królewskiego apellowała. Było rzeczą wprost niemożebną podołać ogromowi spraw, które się gromadziły z obszernych ziem Małopolski i Wielkopolski. Przymuszonym był zatem król limitować sądy przy końcu sejmu i naznaczać im inny termin, w czasie międzysejmowym, co mieszało trzecią instancyę z rokami zadwornemi, przeznaczonemi wyłącznie dla spraw między urzędnikami dóbr królewskich, starostami grodowymi a stronami i było w istocie naruszeniem prawa. Jak nieśmiało dochodził do tej ostateczności Zyg. August, świadczą umieszczone poniżej limitacye z lat 1550 i 1551, które jako ciekawy pomnik do historyi sądownictwa naszego z pominięciem powtarzających się formuł tutaj podajemy 3). Terminorum regalium Cracoviensium transpositio in conventione generali Pyotrkoviensi facta. a) Petrus Kmita, Comes in Wiśnice, Palatinus et Capitaneus cracoviensis generalis, Regni Poloniae supremus Maresschalcus etc. Significamus......oblatam esse nobis minutam authenticam sigillatam ex actis conventionalibus Pyotrkoviensibus.... tenor est talis. Sacra Mts Regia cum senatu suo propter magnitudinem et multitudinem negociorum regni publicorum, quae in hoc conventu multum diuque satis tractantur, tum et propter instantes ferias messis, causas omnes et actiones omnium hominum, quae ex quacumque causa et quomodumque ad suae Mtis iudicia et terminos regales ex terra dumtaxat cracoviensi et districtibus eius devenerant hactenusque pendebant indecisae in quocumque gradu iuris et puncto existant; eas omnes et singulas Mtas sua prorogare et transferre limitareque dignata est, prout prorogat transfert et limitat hinc ad feriam quintam post festum Sanctae Hedvigis instans proximam. Qua die litigantes omnes et singuli locorum praefatorum coram Mte sua ubi tunc Deo volente feliciter cum curia sua (intra tamen limites terrae crac.) constituetur, habent, habebuntque terminos tales, quales interim habere debuerunt quisque et singuli litigantium secundum statum et processum suarum actionum et causarum nullius eorum iure laeso sed in suo totali vigore conservato. Exceptis tamen causis et actionibus omnibus criminalibus officiorum et Mtis suae Regiae et quae ad instantiam instigatorum officii essent, quae omnes et singulae per suam Mtem interim expedientur et secundum exigentiam illarum iudicabuntur. Actum in conventione generali Pyotrkoviensi feria quarta post festum Scti Joannis Baptistae proxima. Anno domini millesimo quingentesimo quinquagesimo. Joannes de Gomolyn notarius terrae Syradiensis propria indies cupiditate hominum, nullaque aut exigua certe, temere litiganti et provocanti et injusto judici poena imminente. Unde capitales existunt inter necessarios quoque et cognatos imicitiae, caedes innumerae patrantur, coactisque hominibus et justis prope exercitibus nonnunąuam confligitur, dum offensus longa judicii comperendinatione, armis jus suum quisque persequi ac tueri contendit. — 2) Itaque indiscriminatim provocari solet ad colloquia vel ad comitia. (Tenże 175). — 3) Wyszukanie i odpis tych limitacyi z Libri inscriptionum Castri cracov. zawdzięczamy p. Bobrzyńskiemu, doktorandowi praw a gorliwemu pracownikowi na polu historyi i prawa polskiego.