Obok poglądów, ściśle etycznych, będących niewątpliwie spadkiem po ekonomice kanonistycznej, widzimy tu już bardzo wyraźnie wpływy zagranicznych merkantylistów. Jest to je­dnakże po części także skutkiem zmienionego stanu rzeczy w gospodarstwie społecznem, nie tylko zaś wypływem no­wych prądów nauki Zachodu: stanowcza przemiana gospodar­stwa naturalnego w gospodarstwo pieniężne musiała wywołać z natury rzeczy jednakie objawy w nauce wszystkich krajów czy narodów (o ile oczywiście specyficzne ukształtowanie sie stosunków tegoż kraju nie spowodowało pewnych, dość zna­cznych modyfikacji). I w Polsce, kierunek merkantylistyczny doznał pewnych zmian pod wpływem innego ustroju państwo­wego i pod wpływem innych stosunków i; ideałów społe­cznych. A wszystkie poglądy ekonomiczne tej epoki, to myśli wypowiedziane właśnie pod wpływem i z punktu widzenia stosunków krajowych, wypowiedziane ze stanowiska — że tak powiem — obywatelskiego. Nie są też te pisma ekonomiczne wcale jakimiś systematycznymi traktatami, nie są też ekonomicznemi pismami nawet, we właściwem tego słowa znacze­niu. Gdy w wiekach średnich ekonomika była częścią teologii, względnie etyki chrześcijańskiej, to obecnie sprawy ekonomi­czne traktuje sie bądź to z tego dawnego jeszcze stanowiska, bądź to w połączeniu i równocześnie z innemi sprawami publicznemi, zwłaszcza skarbowemi. Chcąc zbadać przeto, jak się w. XVII. zapatrywał na sprawy gospodarstwa społecznego, należy uwzględnić pisma o treści wcale różnej i z nich do­piero wydobyć to, co się odnosi do spraw natury gospodar­czej; tem bardziej, że pisarze, którychby można nazwać eko­nomistami, nie są w tej epoce przynajmniej, z małymi wy­jątkami, zbyt wybitnymi. I tak znajdujemy garść poglądów ekonomicznych u Sebastyana Fabiana Klonowicza w jego utworach poetyckich p. t. „Worek Judaszów: To jest, złe nabycie maiętności Joan. XII. Judas fur erat et loculos habens ea quae mittehantur portabat w Krakowie Roku od narodzenia syna Bożego 1600", tudzież, w dziełku „Flis albo spuszczanie statków do Gdańska y nauka żeglarska, w którey się pokazuie sposób nietylko że-