310

sąd (Książka, 1905, No 9) Mahrburga, wydany o filozofji monistycznej Haeckla w roku 1905, czyli w piętnaście lat po ogłoszeniu rozprawy o monizmie: „Kiedy dziś, przeniósszy się myślą na tło okresu materjalizmu, wczytujemy się w pisma Haeckla, chociaż zdajemy sobie sprawę z jego dogmatyzmu naiwnego, z braku wszelkiej krytyki i z tego, że się bezradnie wikła w pętach urojeń metafizycznych, jednakże jego szczery entuzjazm, poparty talentem pisarskim, udziela się mimowoli i budzi współczucie historyczne dla ówczesnych dążeń i nadziei. Ale oto po czterdziestu latach Haeckel, już starzec, na tle do gruntu zmienionych warunków naukowych, zaprasza nas raz jeszcze do wysłuchania swej starej piosenki. Nad wyraz jest przykry widok tego umysłu, kiedyś dzielnego, który się przywykło cenić za jego zasługi naukowe w dziedzinie przyrodoznawstwa..., obecnie goniącego w piętkę. Pół wieku ewolucji myśli filozoficznej, potężny i wielostronny rozwój krytycyzmu— wszystko przeszło bez śladu dla tego umysłu"... „Die Welträthsel" uważa Mahrburg za gruby anachronizm i dodaje: „nie dziwmy się, że Fr. Paulsen, oceniając tę książkę, powiada, że przy jej odczytywaniu doznawał wstydu palącego, wstydu za stan ogólnego i filozoficznego wykształcenia narodu niemieckiego, że odczuwał ból na myśl, iż podobna książka wogóle jest możebna, że mogła być napisana i wydrukowana, że kupowano ją i czytano, że wywołała zachwyt i znalazła uznanie wśród narodu, który może się poszczycić Kantem, Goethem i Schopenhauerem. Rozumiem Paulsena i współczuję mu, i we mnie książka Haeckla budzi tylko obrzydzenie i żal, że jakaś ręka opiekuńcza nie powstrzymała starca przed tak chybionym krokiem, nie oszczędziła mu tej skazy na jego zasłużonej pamięci".

 Str. 74. Rozprawa ta wydana była w r. 1891. Jest to odczyt wygłoszo

ny na zebraniu ogólnym VI Zjazdu przyrodników i lekarzy w Krakowie w d. 20 lipca tegoż roku.

 „ 115, I. Przedruk z Bibijoteki Warszawskiej, 1892, t. I, str. 631

 i nast.

 „ „ II. Struve (pseudonim Florjan Gąsiorowski) (1840-1911).

 Profesor Szkoły Głównej a następnie Uniwersytetu Warszawskiego. Ważniejsze prace: „Wykład systematyczny logiki" (1868— 1870). „Synteza dwuch światów- (1876), „Wstęp krytyczny do filozofji" (1896—1903), „Historja logiki jako teorji poznania w Polsce" (1911). Stanowisko filozoficzne Struvego daje się określić jako naiwny realizm, eklektyzm i dogmatyzm.

 „ 132. Przedruk z Przeglądu filozoficznego, 1897, zesz. I.