117

Nadto, zwrócić należy uwagę na fakt, że odczyt mój w całości jest nie analityczny, lecz nawskroś syntetyczny. Niesłusznie zarzuca mi krytyk, jakobym nie wiedział o tym, że nauka rozpoczyna od danych konkretnych, od tych skomplikowanych wyobrażeń o rzeczach, osobnikach, duszach i t. p., które stanowią zasób wiedzy pospolitej : „W rzeczy samej — powiadam na stronie 80 — bezpośrednio za pomocą samoobserwacji poznajemy materjał faktów psychicznych w grubej i nadzwyczaj skomplikowanej postaci (jak np. wyobrażenia: rzeczy, osobnika, duszy)... są to fakty, od których w psychologji zaczynać musimy". Nauka przedewszystkim usiłuje rozłożyć te zawiłe całości na składniki możliwie najprostsze, ażeby je następnie napowrót ssyntezować już teoretycznie, albo w te konkretne całości, od których zaczęła, tylko poprawniej, na podstawie krytycznego przerobienia całego materjału doświadczalnego; albo w grupy klasyfikacyjne; albo w prawa, formułujące przyczynowe związki zjawisk; bo takie tylko trzy rodzaje syntezy teoretycznej są możebne, jak mnie się zdaje.

 Otóż w odczycie swoim pomijam właśnie całą analizę tej części doświadozenia naszego, którą uważamy za odpowiednik świata materjalnego, jak również i tej, którą uważamy za odpowiednik świata jestestw żywych i świata duchowego, przyjmując analizę tę za sprawę w pewnym stopniu załatwioną; natomiast zaś skupiam uwagę i usiłowania na tym, ażeby wykazać, w granicach przez odczyt dozwolonych, jak się dadzą ssyntezować napowrót te najprostsze składniki, które nauka w obecnym stanie swoim w każdej z wymienionych dziedzin odkryła. Oczywiście, o jakiejś syntezie transcendentnej mowy być nie może, tak, iż sądzę, że nawet mój krytyk nie zdoła ssyntezować w myśli realnego osobnika jakiegokolwiek gatunku; chodzi tu o metodyczną syntezę wyobrażenia osobnika, albo pojęcia osobnika. Wykazuję tedy, że stałość bytu (zasadę zachowania materji) i ciągłość przyczynową (zasadę zachowania energji) nauka spółczesna przyjmuje za podstawy syntezy świata materjalnego; następnie zaś niestały i nieciągły szereg biologiczny i psychologiczny syntezuje