É.

 Na schyłku trzywiekowego okresu, w którym się rozwinęła filozoficzna spekulacja grecka, występuje wielki klasyfikator i systematyzator zasad, pojęć, metod i rzeczy poznanych—Arystoteles. On to po raz pierwszy usiłował w Metafizyce swojej ująć systematycznie zagadnienie przyczynowości; wyróżniwszy zaś czworaką przyczynowość, wytknął kierunek w tej kwestji, któremu nietylko hołdował scholastycyzm, lecz od którego nawet nowoczesna spekulacja wolna nie jest. Jak wiadomo, cztery rodzaje przyczyn według terminologji, przez scholastycyzm przekazanej, są następujące: formalna, czyli pojęcie pewnej rzeczy, która ma być jako skutek osiągnięta; materjalna, czyli substancja, z której pewna rzecz ma powstać; sprawcza, czyli czynnik ruch wywołujący; celowa, czyli cel, dla osiągnięcia którego dany ruch powstaje 1). Tak, np. dom każe przypuszczać plan zrodzony w czyimś umyśle, materjał budulcowy, budowniczego i cel, dla którego się przeznacza; podobnie, jak po

1) 1) Causa formalis — ďőóßá, ĺßäďň, ôü ôß Ţv ĺßíáé; 2) m at e r i a 1 i s—űëç, űđďęĺßěĺíďí, čÝ ďű; 3) e f f i c i e n s — äőĺí Ţ Üń÷Ţ ôŢň ęéíŢóĺůň; 4) f i n a 1 i s — ôü ďű Ýíĺęá ÷áß ôáăáíüí, ôÝëďň ăáń ăĺíÝóĺůň ęáß ęéíŢóĺůň đÜóçň. Tak sam Arystoteles oznaczył konkretnie cztery wymienione rodzaje przyczyn: Metaphysica, I, 3; Physica, II, 3, 7.