III.

 Powyższe preliminarja będą nam pomocne w dalszym ciągu badań nad celowością. Tu czas przystąpić do przedstawienia dogmatycznego teorji celowości, by poznać twierdzenia i argumentację jej zwolenników. Nie mając zamiaru wyczerpywać rzeczy historycznie, musimy jednak poznać teorję celowości w jej nowoczesnym stanie, gdy, stojąc wobec metod i zdobyczy nauki spółczesnej, liczyć się musi z jej wymaganiami. I tu jednak będziemy się mogli zadowolić zapoznaniem się z niektóremi tylko przedstawicielami doktryny, bacząc na to, aby nic istotnego nie pominąć.

 Z pomiędzy filozofów spółczesnych najsystematyczniej opracował i wyłożył doktrynę celowości, nietylko pod względem dogmatycznym, lecz zarazem historycznym i krytycznym, francuski spirytualista PawełJanet*)w dziele swoim „Les causes finales" 1). Oddając należną sprawiedliwość erudycji i nieraz zręczności djalektycznej tego antora, musimy zaznaczyć, iż, podobnie jak inni spółcześni zwolen

1) Dzieło to po raz pierwszy ukazało się r. 1876; w r. 1878 w Edynburgu wyszedł jego przekład angielski, dokonany przez W i l l i a m a Aff 1 e c k'a, ze zmianami wprowadzonemi przez autora i przedmową prof. Flinta; wreszcie w r. 1882 wyszło drugie wydanie oryginału, 8-a, str. XI i 755, ze zmianami i dodatkami. Tu opieramy się na wyd. drugim.