centralizacji i autonomji. Postulaty te uwzględniają różnice lokalne i narodowe, nie uwzględniają głębszych różnic ludzkich, Autonomja rasowa, nieterytorjalna także nie rozwiązuje kwe-siji, gdyż stoi na stanowisku przymusu rasowego i stwarza inne rządy większości. Rozstrzyga sprawę stowarzszenie jako dobrowolna organizacja wspólnych potrzeb. Stąd też wytyczną polityki demokratycznej powinno być zwężanie zakresu państwa. 5.      

 Skażenie socjalizmu przez państwowość, W polityce społecznej dąży do ograniczenia wolności życia — w dziedzinie moralnej wywarza obłudę i zanik ideałów wewnętrznych. 6.      

 Odrodzenie socjalizmu w demokracji stowarzyszeń. One biorą na siebie wypełnienie ideałów sprawiedliwości społecznej, nie gwałącąc wolności człowieka. One wprowadzają te ideały w życie prywatne, w sumienia i tworzą odrodzenie moralne, ucząc braterstwa i wolności twórczej. Trzy główne typy stowarzyszeń, tworzących kolektywizm, 7.      

 Wytyczne polityki dzisiejszej: l-o Walka o konstytucję demokratyczną nie wystarcza — obok niej odbywać się musi praca twórcza około stworzenia demokracji istotnej, zagarnięcie przez lud wszelkich spraw życia, przeprowadzenia ich samodzielnego w stowarzyszeniach — gdyż w ten tylko sposób daje się zdobytej konstytucji silne podstawy naturalne, biurokracji przeciwstawia się siłę ludu i zdobywa się' wolność istotną, której sama konstytucja jeszcze nie daje, 2-o Konstytucja autonomiczna jest niezbędnym warunkiem, lecz wobec rządu zarówno konstytucyjnego jak i autonomicznego należy zająć stanowisko walki przeciw upaństwowieniu: jak najmniej państwa, wszystko, co się da, zagarniać w stowarzyszenia, kwestje agrarne, robotnicze, oświatowe, W ten tylko sposób stworzyć można Polskę ludową. Słowem, w polityce: walka o konstytucyjne zabezpieczenie wolności autonomicznych, stowarzyszeniowych, jednostkowych, oraz — odbieranie od państwa na rzecz stowarzyszeń coraz dalszych dziedzin życia.

 253