— 29 — IV. Co to jest praca? Co to jest praca w ogólności jako pojęcie przyrodnicze, o tem poucza nas fizyka. Pokonanie jakąś siłą jakiegoś oporu nazywa się w fizyce pracą. Praca będzie tem większą, im większy pokonała opór. Może ona być mierzona iloczynem siły i drogi*). W mechanice za jednostkę do mierzenia pracy wykonanej przyjęto ilość siły (pracy), pokonywającej opór jednostki siły (kilogram) na długość jednostki drogi (metr). Taką jednostkę pracy nazywa się kilogramometrem. Przeprowadzając odpowiednie zamiany sił na siły, można za pomocą tej jednostki wyrażać i mierzyć pracę nie tylko martwych sił przyrody (np. ciśnienie wody na koło młyńskie), ale i pracę zwierząt, a nawet człowieka, zajętego pracą niemal czysto fizyczną. Można np. wyrachować średnią ilość pracy, którą zdolny jest wydać człowiek w określonym czasie. Absolutne np. maximum pracy mężczyzny, ważącego 70 kilogramów, idącego po równej drodze z ciężarem 18 kilogramów z szybkością 1 metra na sekundę, wynosi w ciągu 8-iu godzin 43.200 kilogramometrów pracy użytecznej, to znaczy pracy czystej, zostającej po potrąceniu pracy, niezbędnej do unoszenia własnego ciała. Zbytecznem byłoby podkreślać, ze mowa tu o pracy fizycznej ludzkiej, czyli o sile ciała, pokonywającej opory fizyczne. *) Energię mechaniczną określa się za pomocą pracy, która jest iloczynem z siły (mechanicznej) przez drogę, przebytą w stosunku do kierunku tej siły.