ROZDZIAŁ XIII. 89 XIII. Co łączność podmiotów daje osobnikom. Łączność podmiotów pozwala osobnikom przyswajać sobie czucia i doświadczenie cudze, zdobyte przez obce zmysły zwykłe. Przez mową (zrozumiałą) mogę brać w siebie tyle doświadczenia cudzego, ilebym nie zdobył osobiście przez żywot stokroć dłuższy. A ponieważ było ono zdobywane w bardzo rozmaitych warunkach i to takich, w których sam nie znajdowałem się i nie znajdą zapewne nigdy, przeto stają sią tak bogatym w doświadczenia ludzkie, jakbym sam wszystkiego doświadczył, czego dowiadują sią przez branie w siebie poznania cudzego, (przez mową). Co wiącej. Łączność podmiotów pozwala mi przyswajać sobie i to doświadczenie, które płynie nie od zmysłów zwykłych, ale i od narządzi sztucznych, które ludzie wciąż zmieniają i doskonalą. Gdy te narządzia odgrywają rolą bądź doskonalszych zmysłów (np. mikroskop, teleskop) bądź nadzwierząco wzmożonych sił (machiny i t. d.), to używanie ich daje poznanie o wiele szersze i wielostronniejsze od płynącego z wrodzonych zmysłów i zwykłych sił zwierzęcych. Uzupełnieni fizycznie najrozmaitszemi narzędziami, funkcyonujemy niby tłum jestestw, morfologicznie i funkcyonalnie rozmaitych, ale ponieważ jesteśmy wzajem dla siebie zrozumiali, przeto, gdy i ten rodzaj cudzego doświadczenia sumuje sią, lub może sumować sią do mego osobi-