ROZDZIAŁ XVI. 109 XVI. Podstawa treści psychicznej człowieka jest interfizyologiczna, nic zaś fizyologiczna, jak u zwierząt. Realność D jest poznawalna dla nas inaczej niż realności w których skład nie wchodzimy, mianowicie tylko od wewnątrz. Nierównowaga psychiczności ludzkiej z fizycznością, bogactwo ducha w brudnym i poziomym zlepku, zwanem ciałem ludzkiem, pewien ostry antagonizm obu stron — po wsze czasy domagały się objaśnienia i w dociekaniach stosunku duszy do ciała biorą początek wszy stkie systemy teoryopoznawcze i metafizyczne (ontologiczne). Różne dualizmy a nawet pluralizmy współzawodniczą z różnemi monizmami, ale daremnie, bo żadnego obalić, ani uzasadnić nie można, a żaden nie uczynił jeszcze zrozumiałym stosunku ducha ludzkiego do ciała. Mnie się zdaje, ze dla zrozumienia tego stosunku nie trzeba jednak koniecznie zgłębiać az do dna zagadki świata i świadomości, zagadki najprawdopodobniej nie rozwiązalnej. Raczej trzeba zrezygnować z tych nieb osięznych szlaków, odwrócić się od nich, i w skromniejszym zakresie nauk realnych szukać wyjaśnienia tego stosunku. Tymczasem w dociekaniach filozoficznych zwykle odbiegano daleko od drogi, na której nie tylko ta zagadka, ale w części nawet i zagadnienie poznania mogło być rozwiązane.