koleniom w ich ciężkiej walce o niepodległość narodową. Legendową stała się postać Naczelnika w siermiędze chłopskiej. Zniesienie poddaństwa, zmniejszenie i uregulowanie pańszczyzny, ograniczenie władzy dziedziców szlacheckich — to minimalny program demokratyczny, nakreślony w Uniwersale Połanieckim.

 Program ten oczywiście nie mógł wystarczać późniejszym pokoleniom. W miarę rozwoju myśli demokratycznej, wymagania ich stawały się większe i głębiej sięgały. I dla tego często ci, co stali w swoim czasie na czele ruchu demokratycznego, w późniejszym wieku pozostawali w tyle, prześcignięci przez nowe postępowsze dążenia. Tak było z Niemcewiczem, Kniaziewiczem, demokratami 1831 r. i 186H r., a nawet z pierwszemi naszemi socyalistami. Ma się rozumieć, że nie mówię o tych, co się sprzeniewierzyli swej przeszłości, jak Szaniawski, Rożniecki, Górowski i mniej głośni przenie-wiercy z 1863 r.

Hist. Demokr. w Polsce 4 49