72       FILOZOFJA W POLSCE.

wyd. 3, 1908, — Wieczory nad Lemanem, 1896, wyd. 8 (z krytycznemi uwagami ks. Jakóba Overmansa T. J., tłumacza „Wieczorów" na język niemiecki), Kraków 1927 1).

 Całe życie swe wykazywał, że prawdziwa filozofja i rzetelna nauka godne są szacunku i pielęgnowania, a nigdy nie stają w sprzeczności z prawdami objawienia i katolickiej wiary. W stojącym zaszczytnie obok Wstępu Struvego dziele „Filozofja i jej zadanie" boleje ks. Morawski nad upadkiem filozofji w Polsce, a jedną z przyczyn widzi w ciemnem wysławianiu się filozofów oraz w przeciwstawieniu się ich zdrowemu rozsądkowi ludzkiemu. Na tle dziejów filozofji wyjaśnia, że prawdziwa filozofja może się rozwijać tylko w obrębie empiryczno-idealnej syntezy rozumu i zmysłów, którą to drogą kroczyli Sokrates, Platon, Arystoteles, Ojcowie Kościoła, scholastycy i wielu nowszych filozofów. Przytem poddaje głębokiej krytyce panteistyczny idealizm oraz materjalistyczny empiryzm XIX w. i podejmuje się, jeszcze przed ogłoszeniem encykliki Leona XIII „Aeterni Patris" (1879), obrony środkowej złotej drogi filozofji wieczystej, a w szczególności scholastyki, przeciw naszym także historykom literatury, którzy, jak Wiszniewski „nie mieli odwagi wejść do wnętrza gotyckiego scholastyki", a jednak bezwzględnie ją potępili. Następuje opis całokształtu filozofji, określenie jej zadania oraz kwestja metody w jej wykładzie. Kończy się dzieło omówieniem stosunku rozumu do wiary tak jasnem, że trudno znaleźć podobne. Zarzucono tylko, że ks. Morawski może zamało przyznaje praw rozumowi.

 W pracy „Celowość w naturze", studjum filozoficzno-przyrod-nicze, objawił ks. Morawski wielką znajomość nauk doświadczalnych, a w polemice, jaka się wywiązała na tle tej książki między nim a Adamem Mahrburgiem, pogłębił pojęcie celowości bodaj czy nie więcej niż Paweł Janet w swych sławnych „Causes finales". — W „Podstawach etyki i prawa" nie dał całokształtu systemu etycznego, poruszył jednak zasadnicze zagadnienia etyczne, jakie narzucało życie współczesne (Wolna wola a determinizm, etyka materjalistyczna i ewolucjonistyczna, liberalna a chrześcijańska nauka o państwie, wojna a etyka, pojedynek a etyka, etyka a sztuka). — W „Wieczorach nad Lemanem" dotyka pogranicza filozofji i teologji, zagadnienia powstania religij, rozbicia chrześcijaństwa, bezwzględnej prawdziwości

 1) Por. K s. Stan. Kobyłecki: X. M. Morawski T. J. wspomnienie pośmiertne, Kraków 1901. — St. Tarnowski: Hist. literat. 1907, t. VI, 274—277. — Struve: Hist. logiki, 481-487. — X. Gabryl: Pol. fil. rel. t. II, 256—287.