58       FILOZOFJĄ W POLSCE.

darni Comte'a, na którego się powoływali. Szerzyli te idee filozoficzne: Juljan Ochorowicz (1850—1917) w licznych artykułach i w pracach : Wstęp i pogląd ogólny na filozofję pozytywną, 1872, — O zasadniczych sprzecznościach, na których się wspiera cała nasza wiedza o wszechświecie, 1875 1), — Bolesław Prus (Al. Głowacki, 1846—1912), głównie w swych powieściach, — Piotr Chmielowski (1848—1904) w swej historji literatury, Władysław Kozłowski (1832—1899) w swych „Pismach filozoficznych i psychologicznych", — Antoni August Eger w swych „Zasadach pozytywizmu", 1876, — a na polu pedagogiki Jan Władysław Dawid. (1859-1914).

 2.     



Krakowska szkoła historyczna nie podzielała zapatrywań filozoficznych pozytywistów warszawskich. Na łamach „Czasu" i „Przeglądu Polskiego" walczyła o realne cele narodowe, o porzucenie niepotrzebnych marzeń, ale głosiła idee, że należy się trzymać wiernie-Kościoła katolickiego i chrześcijańskiej moralności, a pielęgnowaniem ducha narodowego, oświaty, literatury, rozwoju potęgi narodowej na wszystkich polach przygotować krajowi lepszą przyszłość. Poglądy takie głosili: Józef Szujski (1835—1883), Stanisław Tarnowski (1837—1917), Michał Bobrzyński (ur. 1849), ks. Wale-rjan Kalinka (1826—1888). Nie wyrzekali się oni nadziei naszych mesjanistów, że nadejdzie kiedyś chwila wyswobodzenia ojczyzny z pod władzy zaborców, ale w swej historjozofji podawali środki do realnej pracy nad zbliżeniem tej chwili.

 3.     



Gdy prądy socjalistyczno-materjalistyczne zaczęły zanadto brać górę, podnosząc sztandar międzynarodowego ideału socjalistycznego, odezwał się silnie z przypomnieniem ideałów wychowania narodowego Stanisław Szczepanowski (1846—1900), w szeregu odczytów, przemówień, artykułów (Pisma i przemówienia, 3 tomy,. Lwów 1907 — 1912), w pracy: O polskich tradycjach w wychowaniu,, Lwów 1912 i w programowej rozprawie: „Idea polska wobec prądów kosmopolitycznych".

 4.     



Zabarwienie pozytywistyczne mają prace przyrodników tego okresu, zajmujących się filozofją przyrody i teorją poznania przyrodoznawstwa. Należą do nich: Wincenty Szyłło: Przegląd dziejów przyrody. Studja filozoficzne, 2 tomy, 1872. Jest on dobrym.

 1) Ochorowicz znany był w kraju i zagranicą ze swych badań nad hipno-tyzmem i medjumizmem, które go odwróciły od pozytywizmu. — Odczyty o magnetyzmie i hipnotyźmie, Piotrogród 1890, — Zjawiska medjumiczne, cz. I—IV. Warszawa 1913, — Pierwsze zasady psychologji, Warszawa 1916.