290

 immutandi et codicillos conficiendi (zastawuiąc), a ieżeli się znaydzie iaki inuy móy Testament, tamten jako dawno pisany rejicio et annihilo; ten teraźniejszy aby miał robur proszę. A Imciotn Exekutorom każdemu ofiarnię co ze srebra y z koni, iako co komu sors offerret, y proszę, aby to per sortes było, a dziecię małe ma wyjmować z iedney czapki kartkę na sztukę srebra y konia albo klaczę, a z drugiey Ichmość, czyie się trafi, temu sztuka owa należeć ma. Haec condeo sanus mente et corpore w Łowiczu decima Februarii Anno Domini Millessimo Sexcentesimo octegesimo primo. Jan Stephan Wydżga, Arcybiskup Gnieźnieński, Paweł na Szydłowie Szydłowski, Kasztelan Sierpski, świadek wezwany. Joseph Albertus de Sienno Potworowski, Archidiac. et Official. Calissien., testis adhibitus. Albertus Andreas Szczawiński, Lancic. Lovic. Canonicus ad prae-missa rogatus. Nicolaus Szolc S. R. M. Stcretarius. Powyższy testament dostatecznie pokazuje prymasa Wydżgi żywą wiarę, skromność wzorową, szczodrobliwość Pańską i prostotę miłą. Krzywdę mu zatem czynią, którzy go przedstawiają jako człowieka bogatego i nader skąpego, nie chcącego skarbów swoich naruszać na gwałtowne potrzeby kraju ku obronie chrześciaństwa.1) Testament dostatecznie zarzuty te zbija.

 W pięć lat po sporządzeniu testamentu rozstał się prymas Wydżga z tym światem w Łowiczu dnia 6 września roku 1685.2) Na jaką właściwie chorobę umarł, dociec nie mogliśmy. Stosownie do życzenia jego w testamencie wyrażonego, sprowadzono zwłoki jego do Gniezna i pod kaplicą Bogorya zwaną na wieczny złożono spoczynek, którą później zrestaurowano i jako tako przyozdobiono. O pomniku, który mu wykonawcy ostatniej woli jego postawić mieli, nigdzie nie mogliśmy doczytać się wzmianki. Zwleczono widocznie sprawę, a potem o niej zupełnie zapomniano, chociaż na to były fundusze, gdyż ciż wykonawcy w porozumieniu z spadkobiercami oprócz legatów w testamencie wymienionych, wypłacili kapitule gnieźnieńskiej 50,000 za potwierdzenie testamentu i tyleż przekazali siostrze rodzonej nieboszczyka.3)

 Oprócz wspomnianych wyżej krótkich żywotów biskupów warmińskich wierszem napisanych pozostawił arcybiskup Wydżga pomnik pracy swej umysłowej w dziele pod tytułem: Historya albo opisanie wielu poważniejszych rzeczy, które się działy podczas wojny szwedzkiej w Królestwie Polskiem od roku Pańskiego 1655 w miesiącu lipcu aż do roku 1660 w miesiącu maju trwającey w sobie zamykające i do wiadomości potomnym wiekom podane (in 4-to bez wyrażenia nazwiska autora, miejsca druku i roku). Dzieło to stanowiące wielką osobliwość bibliograficzną, gdyż drukowane po zgonie autora w 80 tylko egzemplarzach, z których zaledwo kilka dotąd się przechowało, świadczy nie tylko o erudycyi

 1) Malinowski 1. c. IV, 200. 201. — 2) Acta decr. Capit. Gnesn. XIV, 39: „Peracerbo animi sensu acceperunt Perillres Domini ex literis Perillrium Dnorum Capi-tularium Celsissimurn Principem Illrmum et Rndmum Dnum Joannem Stephanum Wydzga Archiepiscopum Gnesnensem Legatom Natum, Requi Poloniae et M. D. Lith. Primatem Primumque Principem die sexta mensis Septembris (1685) in Arce Lomciensi... viam universae carnis ingressum... etc." — 3) Tamże XIV, 55. 66b. sqq.