Przedmowa. I. Lauda wiszeńskie poprzednich tomów. Lauda wiszeńskie tego 23 tomu z okresu upadku sejmików. Zamykamy niniejszym tomem, z porządku 23-cim, „Aktów grodzkich i ziemskich" dział Laudów sejmikowych wiszeńskich, t. j. generału województwa ruskiego. W tomie 20 (I) wydano lauda wiszeńskie od r. 1572-1648; w 21 (II) lauda od 1648-1673; 22 (III) lauda od 1673— 1732, a w tomie niniejszym czwartym i końcowym wiszeńskie lauda od 1731 — 1772 r. Jeżeli rzucimy okiem na treść tych setek aktów, objaśniających życie sejmikowe w Wiszni, głównym sejmiku całego obszernego województwa (prócz wiszeńskiego sejmiku od­bywały się równocześnie prawie sejmiki w Haliczu i Chełmie), musimy już na podstawie liczby aktów zaznaczyć wzrost życia sejmikowego począwszy od pierwszego okresu. Większy od pierwszego zaznacza się wzrost sejmików w drugim okresie, niepomierne rozwielmożnienie spotykamy w trzecim, a duży spadek życia sejmikowego w tym ostatnim czwartym okresie. I tak na pierwszy okres przypada 231 aktów, wśród tego 46 laudów z 37 instrukcyami dla posłów, czyli 83 numery, stanowiące prawie trzecią część wszystkich aktów tomu, podczas gdy w okresie drugim mamy 130 laudów, które wraz z 29 instrukcyami poselskiemi stanowią 159 numerów czyli połowę wszystkich tego tomu, których jest 230. W okresie trzecim na 296 numerów liczymy 122 laudów i 36 instrukcyi, razem 158 numerów; uznając, że wszystkie inne numery są wprost korespondencyami sejmiku lub aktami najściślej złączonymi z laudami, przyj­dziemy do wniosku o nadzwyczajnym rozwoju sejmikowych laudów, gdyż tylko kilkanaście numerów pochodzi od komisyi wyszłych z łona sejmików, zwanych komisyami skarbowemi czyli boni ordinis, wszystkie inne są właściwie laudami sejmikowymi. Tych zaś mamy w ni­niejszym tomie końcowym wiszeńskich znikomą ilość, gdyż główny zrąb aktów stanowią nie lauda, lecz uchwały komisyi boni ordinis. Na 261 numerów tego tomu, 74 numery, są uchwałami komisyi boni ordinis, czyli że zwyż trzecią część bo 35 aktów obejmują nie lauda, lecz uchwały owych komisyi boni ordinis. Są to uchwały skarbowej komisyi, z łona sejmikowego wyszłej w sprawie poborów ziemskich: czopowego i szelężnego. Gdy na ten okres przypadają cztery konfederacye, na nie przypada 30 aktów, gdy nadto 1764 r. rozdzielono sejmik wiszeński na trzy sejmiki: lwowski, przemyski i sanocki, przeto właściwych aktów wiszeńskich mamy skąpą liczbę i dopiero z laudami ziemi lwowskiej, przemyskiej i sanockiej przedstawia się liczba laudów pokaźniej, — a z liczby ich ogólnej można mieć dokładniejsze wyobrażenie o zupełnem rozpadnięciu się i upadku sejmików wiszeńskich. Już z samej liczby uchwał ziemskich, ziemi wowskiej, żydaczowskiej, sanockiej i przemyskiej wypływa rozpadnięcie się generału wiszeń-