— 252 —

 usuwa się z pod czynności przewidywania1). W podo-bnem znaczeniu pojmuje przewidywanie Mach. Wobec tak ciasnego pojmowania tej czynności nie można było podporządkować jej całego poznania, wszystkich nauk zwłaszcza takich, jak geologia, historya, matematyka, gdzie przewidywanie przyszłych zdarzeń jest stanowczo wyłączone. Te pozorne wyjątki zniechęcały do konsekwentnego przeprowadzenia w teoryi poznania zasady celowej przewidywania.

 Następnie chcąc oprzeć teoryę poznania na zasadzie celowej, należy cały przedmiot rozpatrywać wyłącznie ze stanowiska celowego; takie zaś stanowisko nie cieszy się dziś ogólnem uznaniem. Celowe rozważanie uchodzi za metodę nienaukową lub w każdym razie mało naukową i wskutek tego nie budzi zautania. Przytem metody teleologii nie są jeszcze dokładnie opracowane, co w pewnym stopniu utrudnić może konsekwentne rozpatrywanie celowe zagadnień, dotyczących tej sprawy.

 Z tych czy z innych jeszcze powodów zasada, że celem poznawania jest przewidywanie, jakkolwiek była już dość dawno znaną i uznawaną w teoryi poznania, nie została dotychczas wyzyskaną w sposób dostateczny dla ugruntowania poglądów epistemologicznych. Ażeby spełnić to zadanie, rozszerzyliśmy przedewszystkiem dotychczasowe zbyt ciasne pojęcie przewidywania. Podług przyjętego przez nas poglądu przewidywanie zdarzeń przyszłych jest tylko szczegółowym wyrazem ogólnego pojęcia przewidywania. Przewidywać możemy wszystko to, co jest nam nieznane, co nie mieści się w danych nam faktach, w obecnych naszych doznaniach; a zatem przewidujemy nietylko zdarzenia przyszłe, lecz także obe

1) E. Staram: »Przyczynowość a stosunek funkcyonalny«. »Przegl. filozof.«, 1912, str. 90.