76 V. PRAWDA I IDEAŁ.

źnego rozróżnienia rzeczy, pomimo ich naturalnej ze sobą łączności.

 Na polu objawów życia umysłowego to zamiłowanie w przeciwstawnościach jeszcze jest silniejsze, niż w zakresie codziennych pojęć o przyrodzie. Większość sprzeczności naukowych i filozoficznych, wzajemne wyłączanie się różnych poglądów na świat i życie wszystkich szkół, z owemi doktrynerskiemi nazwami—jak realizm i idealizm, empiryzm i racyonalizm, pesymizm i optymizm i t. d. i t. d. wypływają tylko z dążności umysłu do silnego uwydatnienia rozlicznych zasad przez ich jednostronny rozwój aż do ostateczności, i to zupełnie niezależnie od stosunków rzeczywistego bytu poza podmiotowemi tendencyami umysłu. Dla wyłącznego rozwinięcia tej lub owej pojedynczej zasady, wielu myślicieli przynosi chętnie w ofierze samą prawdę, istotny stan rzeczy, który owych abstrakcyjnych wyłączeń wcale nie zna, lecz na pozór największe sprzeczności ze sobą organicznie łączy i w życiu wyrównywa.

 Tego rodzaju przeciwstawieniem zajmuje się w zakresie estetyki kwestya o prawdzie i ideale w sztuce. Na wyłączności tych dwóch pojęć opierają się zarówno w nowszej estetyce jak i w całym nowszym rozwoju sztuk dwa różne, a często nawet sprzeczne kierunki, z których jeden przyjmuje za hasło prawdę, a drugi podnosi wysoko sztandar ideału.

 Estetyka realistyczna i pozytywistyczna nowszych czasów utrzymuje, że sztuka w istocie swojej polega tylko na odtworzeniu natury, a co najwięcej na uwydatnieniu rysów charakterystycznych różnych jej objawów. Naturalizm, nie tylko w zakresie najnowszego powieściopisarstwa, lecz i w zakresie dzisiejszej sztuki plastycznej, szczególniej malarstwa, wtóruje tej estetycznej teoryi i stara się o jej praktyczne urzeczywistnienie w najrozliczniejszych utworach sztuki. To też z nietajoną pogardą i lekceważeniem zarówno estetycy,