II. OBJAWY PIĘKNA.        43

człowiek w imię prawdy walczy z fałszem; jeżeli w imię doskonałości i piękna dąży do wyrównania wszelkich kontrastów, disharmonii, do zgody z samym sobą i ze światem; jeżeli nareszcie w imię sprawiedliwości i dobra potępia złe i nikczemność w tragedyi dziejów ludzkich i domaga się ich przezwyciężenia: to wszystkie te cele ludzkiej działalności przestają być czczemi utopiami lub bawidełkami fantazyi, nabierają poważnego znaczenia, stają się istotnemi dźwigniami postępu dziejowego jedynie w takim razie, gdy istnieje Bóg, najdoskonalszy i zarazem wszechwładny Duch, jednoczący w sobie całą tę treść idealną i dający rękojmię jej ostatecznego zwycięztwa nad wszelkiemi przeciwnościami. Bez pomocy rozumnego ustroju świata, najwznioślejsze dążności człowieka pozostaną na zawsze bezsilnemi i uledz muszą ostatecznie czynnikom nierozumnym, bezmyślnym.

 Czem jest słońce dla świata fizycznego, tern jest Bóg dla świata duchowego, t. j. źródłem światła dla myśli i ciepła dla uczucia. Z zaprzeczeniem Boga ogarniają umysł człowieka ciemności skeptycyzmu i wkrada się w serce rozpaczliwy chłód pesymizmu. Z ideą Boga stoi i upada życie duchowe człowieka. Jak niebo nad ziemią się unosi i bierze ją w swoją opiekę, włączając ją w harmonijny ustrój świata fizycznego, tak Opatrzność boska staje się wyrazem wyższego porządku moralnego, obejmującego wszystkie dążności ducha ludzkiego, ożywia je swą potęgą, nadaje im godność prawdziwą i znaczenie wieczne.

3. Piękno sztuki.

 Taką jest świątynia piękna, do której człowiek, przeznaczony przez Opatrzność na pośrednika pomiędzy niebem a ziemią, jako kapłan wstępuje.