354      XV. ESTETYKA. 

się. Jest to stan wyjątkowy, gdyż w zwyczajnym biegu życia umysłowego: sfera wrażeń zmysłowych, dotycząca formy rzeczy, i sfera uczuć z treścią idealną, nie łączą się harmornijnie, lecz są albo obojętne względem siebie, albo też nawet naprężone disharmonijnie. Nastrój estetyczny doprowadza dopiero zasadnicze czynniki bytu podmiotowego do wewnętrznej równowagi, harmonizuje, że tak powiem, człowieka z samym sobą, podnosi wszystkie czynniki jego życia umysłowego, i na tem polega właśnie to zadowolenie wewnętrzne, czyste, jakie się łączy z nastrojem estetycznym.

 Smutek, przygnębienie, ból,' łagodzą się, gdy znajdują swój wyraz w smętnej dumce; radość, miłość, zadowolenie i cały szereg innych uczuć dodatnich, uszlachetnia się,» wynosi ponad ciasnotę czysto osobistych stosunków, gdy się harmonijnie łączy z formą; jako z czynnikiem współrzędnym, bo forma z natury swojej uogólnia treść indywidualną, nadaje jej charakter ogólnie ludzki, humanitarny. 

 Podobnież odwrotnie, forma, która sama przez się w najlepszym razie wywołuje tylko wrażenie przyjemności zmysłowej, staje się czynnikiem piękna, powoduje wrażenia estetyczne, gdy się napełnia odpowiedniem uczuciem, gdy się przedstawia jako wyraz pewnej głębszej treści, która z nim się harmonijnie jednoczy. Wyzwalamy się wtedy znowu z pod dualizmu składowych czynników naszej istoty, a poczucie ich wewnetrznej zgodności, równowagi i harmonii nastraja nas estetycznie, przedstawia się nam jako piękno, urzeczywistnione w zakresie naszego ducha.

 Wyobraźnia, obejmując, jak widzieliśmy, imaginacyą i fantazyą, reprezentuje na polu estetycznem ową zdolność umysłu, która wytwarza harmonią pomiędzy treścią i formą piękna. Ona to, stosownie do zasobów umysłu, wynajduje dla danej treści odpowiednią formę, albo też dla danej formy wynajduje treść odpowiednią i, harmonizując oba te czynniki, wytwarza samodzielnie piękno.