344      XV. ESTETYKA.

badamy. Te pojęcia ogólne wyrażają się już w określeniu każdej nauki, zaznaczającem jej przedmiot. Wszystkie dalsze specyalne poszukiwania stoją pod bezpośrednim wpływem takiego ogólnego poglądu. I tak w zakres estetyki wpada tylko to, co nazywamy pięknem, co do tego ogólnego pojęcia odnosimy. Zależnie tedy od treści tego pojęcia, zmienia się zakres i kierunek badań estetycznych. Dla kogo piękno jest tylko objawem psychicznym, ten nie będzie traktował o pięknie przedmiotowem natury ; kto znowu ogranicza piękno samą tylko sztuką, sprowadzi też całą estetykę do filozofii sztuki i t. d. Jednem słowem: ogólne pojęcie danego przedmiotu decyduje o charakterze wszelkich badań szczegółowych, specyalnych, i dla tego właśnie rozjaśnienie tych pojęć ogólnych powinno stać na czele każdej nauki.

 Kto tego nie robi, a rzecz swoję zaczyna od kwestyj szczegółowych, ten albo zginie w chaosie szczegółów, niby w lesie bezdrożnym, albo też kierować się będzie mimowolnie pewnemi pojęciami ogólnemi, z których nie zdał sobie należytej sprawy.

 Odpowiedź na pytanie: co to jest piękno? stanowi zasadę całej estetyki. Nie wdając się w krytyczny rozbiór rozlicznych w tym względzie poglądów, powiemy tylko, że najprostsze określenie piękna, obejmujące wszystkie jego objawy podmiotowe, przedmiotowe i wreszcie artystyczne, wyraża się w zdaniu : że piękno jest harmonią treści z formą. Określenie to znajduje swoje potwierdzenie zarówno w najelementarniejszym objawie piękna, t. j. w prostem zaprowadzeniu porządku, ładu wśród bezładnej mnogości szczegółowych czynników, jak i w najwyższem urzeczywistnieniu piękna, w utworach artystycznych geniuszu. Wszędzie, gdzie istnieje zgodność pomiędzy pewną treścią i jej ukształtowaniem; pomiędzy duszą i ciałem pewnej rzeczy; pomiędzy jej stroną podmiotową, idealną i jej stroną przedmiotową, zmysłową; pomiędzy duchem i materyą; pomiędzy wewnętrznym