ROZDZIAŁ I. Wiedza, nauka i umiejętność. Wiedza nie jest umiejętnością, jakkolwiek jest jej warunkiem i materyałem. Wiedzę posiadać też mogą ludzie niemyślący, biorąc ostatnie to wy­rażenie w nieco wyższem znaczeniu. Nawet rozszerzać wiedzę ludzką potrafią ludzie bez myśli umiejętnej. Umiejętność atoli na podstawie wiedzy wyprowadza wnioski, łączy zjawiska, zwią­zek ich bada, szuka reguł i praw wzajemnego z sobą stosun­ku i oddziaływania. Nauka jest tylko udzieleniem wiedzy, jest jej formą czynną. Dlatego mówimy o nauce języka, administracyi, o nauce lekarskiej i t. p. Umysł ludzki ma wro­dzony popęd do nabywania wiedzy, ma ku temu skierowaną organizacyą. Na wyższym szczeblu rozwoju umysłu ten sam popęd, ta sama organizacya dąży do umiejętności. Nasyciw­szy się bowiem pewnym zasobem wiedzy, umysł ludzki pra­gnie zdać sobie z niej sprawę, pragnie dotrzeć do tajnego związku między zjawiskami świata, stanowiącemi treść jego wiedzy. W nabywaniu wiedzy panuje zawsze i wszędzie wsku­tek jednakiej wszędzie natury ludzkiej jednaki porządek. Są przedmioty w naturze i w otaczającym nas świecie, które pierwej,—są inne, które nas później uderzają. Tamte pierwej wchodzą w zasób wiedzy naszej, te później.