ROZDZIAŁ XII. Początki i rozwój dotychczasowy socyologii. Socyologia w tem ściślejszem znaczeniu nie wyrosła z filozofii historyi; myśl jej tkwi bezwątpienia w systematach materyalistycznych, które zdawien dawna starały się wytłómaczyć wszystkie zjawiska tak psychiczne jako i spo­łeczne z zasad materyalistycznych a nie uznając oddzielnego od materyi pierwiastku duchowego, chciały wszelkie objawy umysłowe wyjaśnić za pomocą własności materyi lub działania sił materyalnych. Encyklopedyści francuscy 18-go wieku nie wypo­wiedzieli pod tym względem nowych myśli; duchowi przodko­wie ich żyli już w Grecyi starożytnej. Nawet przenoszenie sił działających w materyi i na materye, na dziedziny moral­ne i społeczne znanem było już grekom. Empedokles porównał działanie siły przyciągąjącej i odpychającej w świe­cie fizycznym do działania miłości i nienawiści w świecie mo­ralnym i społecznym, jak to w wieku 18-ym we Francyi uczynił autor „Systemu natury" Holbach (pod pseudonimem Mirabaud). Ale encyklopedyści francuscy mają zasługę szczegóło­wego przeprowadzenia i ujęcia tej myśli. Doprowadzili Oni filozofia materyalistyczną do ostatecznych konsekwencyi, i tem samem pierwsi umożliwili dopiero pozytywną tego systemu krytykę, jakiej dokonał wiek 19-ty. Między temi systematami materyalistycznemi 18-go wieku słusznie pierwszorzędne miej­sce zajmuje wspomniony „System natury" Holbacha. Znakomity ten filozof z wielką zręcznością stara się wykazać, jak taż sama siła przyciągania i odpychania nie tylko porusza całym światem fizycznym, ale także moralnym i społecznym; jak nietylko krążenie ciał niebieskich ale tak­ie krążenie krwi, życie roślin i zwierząt, przeobrażenia spo­łeczne i polityczne nie są niczem innem, tylko objawem tejże