sność Ostrorogów. R. 1786 spaliło się tu 12 domów i 11 stajni. Pozostały tylko zabudowa nia jednego 2 sołtysów, 2 zagrodników i kar czmarza ob. der Schmitt, jako wś szlach. w ręku Potulickich, o 14 dy mach str. 268. Wizyta Trebnica z r. 1653 opiewa, że mesznego pobierał prob. ztąd od 10 włościan po 1 kor. żyta i tyleż owsa mensurae Bydgost. id 3 corros alias rzeszetniki aut ut alii wiertele str. 123. R. 1896 znów wielki pożar zniszczył pół wsi. 2. Z. Nowe, niem. Neu Zbose, os. niegdyś, w pow. złotowskim, dziś już nie istniejąca ob. Schmitt Der Kś. Fr. Zbożenna, w XVI w. Zborzonna, Zborzona, wś i fol nad rz. Radomką, pow. opoczyński, gm. i par. Skrzyńsko, odl od Opoczna 29 w. , od Skrzynna 1 w. , ma 29 dm. , 364 mk. , młyn wodny, stary pałac z parkiem. W 1827 r. było 25 dm. , 192 mk. W r. 1885 fol Z. rozl. mr. 871 gr. or. i ogr. mr. 477, łąk mr. 92, past. mr. 152, lasu mr. 89, w osad. czynsz. mr. 11, w odpadkach mr. 2, nieuż. mr. 48; bud. mur. 12, drew. 6, las nieurządzony, pokłady kamienia wapiennego i piaskowca. Wś Z. os. 40, mr. 315; wś Wydrzyn os. 27, mr. 156. Jest tu stary pałac, okolony dzikim parkiem, nad rz. Radomką, i zwierzyńcem, z którego już i śladu nie zostało. W pałacu mieścił się niegdyś teatr i utrzymywaną, była nadworna orkiestra; oboczne zaś oficyny mieściły liczne grono dworzan i młodzieży, która pod okiem Karola Szydłowskiego, starosty uszyckiego, dziedzica Z. , przygotowywała się do publicznych posług. Magnat ten por. Skrzynno miał i w innych województwach znaczne dobra ale rezydował w Z. , gdzie też i zmarł w początkach naszego stulecia, pochowany w Skrzyńsku. Na początku XVI w. łany kmiece należą do parafii w Skrzyńsku Magna Skrzyn a części szlacheckie do Skrzynna. Łany kmiece z dwu pól dają dziesięcinę, wartości do 3 grzyw. , kościołowi w Skrzyńsku, z trzeciego zaś pola na stół arcybiskupi do tenuty łęgonickiej. Za konopną zaś dają po 2 gr. z łanu Łaski, L. B. , I, 689, 690 2. Według reg. pob. pow. radomskiego z r. 1579 wś Z. , w par. Stary Skrzyn, własność Pawła Zborzeńskiego, miała 41 2 łan. , 3 zagr. , 1 przekupnia Pawiń. , Małop. , str. 316. Por. Komorów 11, Skrzynno i. Br. Ch. Zbrachlin, Z. Stary i Nowy, wś, pow. nieszawski, gm. Straszewo, par. Zbrachlin, posiada kościół par. murowany, szkołę początkową. Z. wś ma 137 mk. , 614 mr. włośc. , Z. Stary 108 mk i 427 mr. , Z. Nowy 123 mk. , 255 mr. W 1827 r. Z. holendry, własność rządowa, 15 dm. , 162 mk. W liczbie posiadłości arcyb. gnieźnieńskich wymienia akt z 1136 r. Bralin cum sociis vineis Słownik Geograficzny T. XIV. Zeszyt 163. earum, cum una Plocensis castelli leżała do opactwa P. Maryi w grodzie łęczyc kim Kod. Wielk. , 7 i 1406. W r. 1349 Ma teusz, bisk. włocławski, na prośbę Jana, kaszte lana łęczyckiego, ustępuje dziesięciny ze wsi Zbrachlin na miejscowego plebana, w zamian za ustąpioną mu dziesięcinę tegoż plebana we wsi Łęg Lang. Zapewne tenże sam Jan, już jako wojewoda łęczycki, zamienia z biskupem Mateu szem wieś swą Z. na wsi biskupie nad Bzurą położone w ziemi łęczyckiej Sobocice i Zagniszowice, których nazwy zniknęły już w XVI w. Kod. dypl. pol, , 286, 727. Według reg. pob. pow. brzeskiego z r. 1557 wś Sbrachlino miała 9 łan. km, , 2 sołtysie łany, 13 czynsz. , 2 zagr. Pawiń. , Wielkop. , w księdze metrycznej miejscowej, kościół muro wany, p w. św. Jakuba, wystawił w r. 1566 Andrzej Duchnicki, archidyakon włocł. , zape wne na miejscu dawniejszego. W r. 1584 ko ściół ten został sprofanowany, gdy zamieszkały w tej parafii dziedzic dóbr Waganiec Bartło miej Waganiecki, protestant, dla pogrzebania zmarłego syna swego na miejscowym cmentarzu sprowadził z kościelnej wsi kaznodzieję kalwiń skiego. Z. par. , dek. nieszawski, około 1200 dusz. Br. Ch. Zbrachlin, dok. Brechelin, Brechlyn 1400 i 1415, Sbrechlin 1440, Zbrachlino 1649, Brachlin 1676, dawniej dobra ryc. , pow. świecki, st. pocz. i kol. Pruszcz, o 4, 3 klm. odl, agentura poczt. w miejscu, par. kat. Niewieścin, szkoła Iranda. Dwie szosy krzyżują się w Z. bydgoska i chojnicka; 362 ha 297 roli or. , 32 łąk, 1 lasu; 1885 r. 8 dm. , 17 dym. , 117 mk. kat. , tylko 1 był wyzn. ew. Za czasów krzyżackich należał Z. do komturstwa świeckiego. W XVII w. był dziedzicem Jan Przywicki, 1668 Jan Krzepocki. R. 1767 sprzedają te dobra Stan. Korytowski i Maryanna Korytowska z Proczyńskich, podwojewodzie pomorskiemu Michałowi Lniskiemu za 14000 zł. prusk. monety. Później posiadał je Jan Pr. Dębiński; r. 1801 nabył je za 16500 tal. wójt Michał v. Meusel. Potem dzierżył je major Fr. Michał. Wedelstaedt; r. 1858 zaś kupił je za 47000 tal Marek, r. 1860 pani Jeżewska za 40000 tal, r. 1868 Teofil Rożycki, który r. 1889 sprzedał komisyi kolonizacyjnej ten majątek z fol Cieleszynek obszar 1439 mr. . Komisya w r. 1893 zamieniła Z. na gminę wiejską, nadając jej nazwę Brachlin. Według taryfy pobor. z r. 1648 płacił tu Jan Przywidzki 2 fl. 8 gr. ob. Roczn. T. P. N. w Pozn. , 1871, str. 178. Sympla wynosiła 1717 r. 4 gr. ob. Cod. Beln. w Pelplinie, str. 88. Wizyta Szaniawskiego z r. 1710 opiewa, że z Zbr. dawano mesznego 11 korca żyta i tyleż owsa str. 250. W topogr. Goldbecka z r. 1789 wymieniane ja84

Zbożenna

Zbożenna

Zbrachlin