opis procesu, jaki monaster wolniański prowa dził w r. 1649 z obywatelem Rymszą o wyrą banie lasu. Bazylianie wolniańscy utrzymywa li szkołę dla dzieci szlacheckich, w której uczo no nawet filozofii; w niej teź pobierał pierwsze nauki rzeźbiarz, rysownik, architekt i estetyk Rafał Slizień, który mieszkając później w dzie dzicznej Wolnej zgromadził zbiory artystyczne i tu umarł 20 maja 1881 r. Przebywał tu chwi lowo Jan Czeczot, kiedy po śmierci Adama Chre ptowicza, 1846 r. usunął się z posady biblietekarza w Szczorsach. Obecnie W. należy do Henryka Sliźnia, syna Rafała. A. Jel. Wolna, wś nad rzką Konką, pow. aleksandrowski gub. ekaterjnosławskiej, na płd. wsch. od Orjechowa. Wolne, wś i folw. nad rzką Wisłą, pow. nieszawski, gm. Lubanie, par. Nieszawa odl. 3 w, , ma 124 mk. W r. 1827 było 14 dm. , 127 mk. W r. 1890 folw. Wolne rozl mr. 511 gr, or. i ogr. mr. 349, łąk mr. 5, pastw. mr. 29, nieuż. mr. 128; bud. mur. 3, drew. 15; płodozm. 12 poL; pokłady torfu, wiatrak. Wś W. 03. 15, mr. 66. W r. 1557 we wsi Wolne, w par. Przypust, Jan ze Służewa, kaszt. brzeski, płacił od 8 lan. km. Pawiń. , Wielkop. , II, 5. Wolne al. Kozacza, słoboda nad Worskłą, pow. bohoduchowski gub. charkowskiej, gm. Wolne, o 30 w. od Bohoduchowa, 453 dm. , 2936 mk. , zarząd gminy, cerkiew, szkoła, szpital, jarmark. Wolneragi, dwór, pow. szawelski, w 3 okr. poL, gm. Żagory, o 75 w. od Szawel. Wolnica 1. Grabowska, kol. , pow. sieradzki, gm. Majaczewice, par. Burzenin, par. ew. Wieluń, o 17 w. od Sieradza. Kolonia ta powstała na gruntach odprzedanych od dóbr Grabówka. Ma 26 dm. , 340 mk. ewang. , 9 izr. , 240 mr. roli, 52 mr. łąk. W r. 1827 było 18 dm. , 157 mk. 2. W. Niechmirowska, wś i fol. , pow. sieradzki, gm. Majaczewice, par. Stolec, odl. od Sieradza 30 w. Wś ma 14 dm. , 190 mk. ; folw. 3 dm. , 18 mk. W r. 1827 było 14 dm. , 104 mk. W r. 1887 folw. Wolnica, oddzielony w r. 1877 od dóbr Niechmirów rozl. mr. 674 gr. or. i ogr. mr. 550, łąk mr. 27, pastw. mr. 12, lasu mr. 257, nieuż. mr. 28; bud, mur. 5, drew. 10, las nieurządzony, pokłady torfu. Wś ma 25 os. , 135 mr. 3. W. Majdan, pow. lubelski, ob. Majdan 28. . Wolnica, wś na płdwsch. krańcu powiatu borysowskiego, przy samej granicy powiatu mohilewskiego, w 1 okr. pol. chłopienickim, gm. Je śmany, odl. o 15 mil od Borysowa. Miejscowość dość leśna, grunta lekkie. A. Jel. Wolnica, rzeczka, lewy dopływ Raby, wypływa wśród nizkich pagórków z Działów 379 mt. , w Byszycach, w pow. wielickim, dalej płynie przez Czechówkę, Stojowice, w części wije się granicą Stojowic i Zakliczyna, w BrzozowiWolfmamtorf, wś, pow, bolkowicki, par. kat. iew. Bolkowice. W r. 1885 dobra miały 343 ha, 3 dm. , 38 mk. 1 kat. ; wś 415 ha, 51 dm. , 325 mk. 26 kat. . 3. W. Staedtisch, wś, tamże, miała 138 ba, 6 dm. , 48 mk. 3 kat. . 4. W. Ober, dobra, tamże, miały 308 ha, 2 dm. , 22 mk. 4 kat. ; wś 335 ha, 49 dm. , 308 mk. 17 kat. . 5. W. Wilmsdorf, 1260 Susnowo, 1307 Villa Volvrami, 1317 Wolderamisdorf, wś, pow. ząbkowicki, par. kat. Raichenau, ew. w Kamieńcu. W r. 1885 miała 473 ha, 99 dm. , 487 mk. 5 ew. . Kaplica katolicka, wzniesiona na miejscu walki Husytów ze Szlęzakami r. 1428, odbudowana na nowo r. 1880. Szkoła katol. Do r. 1810 wieś należała do klasztoru w Kamieńcu. Wolna, wś, pow. augustowski, gm. Sztabin, par. Krasnybór, odl. od Augustowa 21 w. , ma 17 dm. , 106 mk. Wolna, wś i dobra nad Rudzicą, lew. dopł. Dźwiei, pow. nowogródzki, w 5 okr. po. , snowskim, gm. Czernichów, o 49 w. od Nowogródka, w miejscowości lekko falistej, małoleśnej, ma 28 osad. Cerkiew paraf. , p. w. św. Trójcy, z muru wzniesiona w r. 1768 przez miejscowych ks. bazylianów, przy niej istnieje obecnie monaster żeński. Przeszło 2600 parafian. Filie w Czernichowie św. Paraskiewii, fundacji Chaleckich, posiada około 4 włók ziemi, i w Stajkach, p. w. Podwyższenia św. Krzyża, fundacyi Judyckich, z zapisem 1 włóki ziemi. Dobra mają, przeszło 100 włók w wybornej glebie pszennej. Piękna rezydencya dziedziców. W r. 1632 właściciele Krzysztof Kamieński, podstoli nowogródzki, wspólnie z żoną, Heleną DruekąHorską; , fundowali tu cerkiew z muru, przy której osadzili bazylianów, zapisując monasterowi 10 poddanych z nadziałem włócznym i 12 włók gruntów i łąk w uroczyskach Brzeźne i Markowszczyzna, oraz prawo użytkowania z lasu w puszczy Mołodowskiej. Dobrodziejami monasteru byli nadto Samuel i Klara Kamieńscy, zapisujący w 1707 r. 900 złp. , na kahale słuckim zabezpieczonych; Michał Damasłowski, legujący w 1766 r. łąkę i 1050 zł. na majętności W. ; Kazimierz Malawski, zapisujący w 1717 r. 1600 złp. , ubezpieczonych na kahale mirskim; Paweł Makuszyński, zapisujący w 1747 r. 1050 rs. z ubezpieczeniem na wsi Zadźwieju. W r. 1839 klasztor bazylianów został skasowany, natomiast osadzono tu mniszki. Z przeorów tutejszych znani są w 1779 Józef Fiszer, w r. 1799 Joachim Obuch, w r. 1802 Arkadyusz Łabuć, w r. 1806 Klemens Kłopotowski, w r. 1810 Adryan Jakszewicz, w r. 1816 Klemens Bielski. Pierwszą przełożoną monasteru od r. 1840 była Regina Pieszkowska, drugą od r. 1848 Aniela Bieldziewska ob. Ar. chimand. Mikołaja, Opis. minsk. epareh. , str. 132 134 i Mińskie eparch. wied. z r. 1874, Ws 11 i 12. W zbiorze Aktów archeogr. komis. wileńskiej t, XV z r. 1888 znajdujemy Wolna Wolna Wolne Wolneragi Wolnica