krakowskiej, obok Krakowa, miasta Biecz, Sandacz, Wiślicę i Wojnicz. Jak w Wiślicy tak i w W. starostwo otrzymują z kolei przedstawiciele najznakomitszych rodów małopolskich Tęczyńscy, Tarnowscy i inni. Wpływa to na rozwój miasta, które staje się centrem interesów dla całej okolicy. W r. 1388 dnia 30 czerwca bawi tu Jagiełło i potwierdza akt sprzedaży sołtystwa w Tarchowie in terra wojnicensi. Znaczeniu miasta odpowiadać będzie rozwój instytucyi kościelnych. Obok pierwotnego kościołka św. Leonarda, zapewne stojącego po za miastem, przy grodzie, powstanie nowy, z kamienia i cegły wzniesiony kościół paraf, p. w. św. Wawrzyńca i św. Małgorzaty, przy którym w r. 1456 Jan Pniewski, archidyakon krakow. , pleban wojnicki, ufunduje prepozyturę, scholastryą, kustodyą i czterech mansyonarzy, czem wyniesie kościół do stopnia kollegiaty. Przy mieście powstało przedmieście, zwane Zamoście, zaludnione przez mieszczan rolników. Zaludnienie obszarów między Dunajcem a Sanem i rozwój poblizkiego Tarnowa, pozbawią; W. charakteru głównego centru handlowego dla rozległego obszaru, Utorowanie nowych traktów z południa ku północy odwróci napływ kupców. Już w XVI w. miasto zacznie upadać i ubożeć. Według lustracyi z r. 1564 było w W. 10 jatek rzeźniczych, dających kwartalnie po 6 gr. i kamień łoju z każdej, z czego brał altarzysta 3 kam. , dzierżawca opłat 41 2 a 21 2 szło na wosk i pogrzeby członków cechu. Piekarze płacili co kwartał po 12 gr. a szewcy 24 gr. Targowego rzeźnicy dawali od jatek po 6 den. a na wolnicy od wołu i krowy 9 den. , wieprza 6 den. , barana 3 den. Na stacyą królew. dawali mieszczanie 20 grzyw. , do czego przyczyniała się wieś Łopań Łopunia, dająca 1 grzyw. 24 gr. Cech garncarski był wolny od opłat. W r. 1581 szosu płacono 64 fl. w Bieczu 224 fl. Łany miejskie 3, koło zakupne 1, piekarek 6, rzeźnicy 3, szewców 5, kowale 2, garncarze 2, krawcy 2, komorników 16. Suma fl. 83 gr. 15. Sącz Nowy jednocześnie płaci 489 fl. 27 gr. , Stary Sącz 94 fl. 11 gr. , Bochnia 225 fl 15 gr. Tak szybko przeminęła dawna świetność Wojnicza, który zeszedł na podrzędne stanowisko w rzędzie miast podkarpackich. Los W. podzieli także i Wiślica. Z lustracyi 1660 r. okazuje się, iż chleb każdemu piec wolno, pod obowiązkiem płacenia grzywny wójtowi. Targ odbywa się w poniedziałek, prócz tego jest 5 jarmarków. Na koronacya króla teraźniejszego zapłacili mieszczanie zł. 32, a pieniędzy podwod. 1649 r. zł. 96. Pokazali regestr wydatków na posła tatarskiego 1650 r. i zaświadczenie Dzianameta Murzy 1654r. , gdy udawał się w poselstwie do marszałka w. kor. W 1655 r. pobił Karol Gustaw w pobliżu W. oddział Stanisława Lanckorońskiego i zmusił wojsko kwarciane do złożenia przysięgi wiernoSłownik Geograficzny T. XIII. Zeszyt 154. ści. Przy tem złupiono miasto. W tym czasie odbywały się w W. targi w poniedziałki i 5 jarmarków rocznie. Parafia, istniejąca już zapewne w XIII w. , została w r. 1456 staraniem Jana z Pniowa zamienioną na prepozyturę, ze scholastykiem, kustoszem i 4 mansyonarzami, później na kolegiatę, która dopiero w 1775, z powodu braku funduszów, została zniesioną. Teraźniejszy kościół murowany wzniesiono w r. 1773. Metryki przechowały się od r. 1675. Prócz parafialnego istniał jeszcze w mieście drewniany kościół św. Leonarda, podług tradycyi z r. 1209, teraz zaś jest drewniana kaplica na Zamościu i murowana na cmentarzu. Do parafii należą wsi Zamoście, Biadoliny, Grabno, Łętowice, Dębina Łętowicka, Łopań, Łukanowice, Mikołajewice, Sierachowice, Milówka, Ratnawy, Rudka, Wielkawieś, Więckowice, Zakrzów i Dębina Zakrzowska. W r. 1800 urodził się w W. Teofil Żebrawski, matematyk i archeolog, profesor uniwersytetu krakowskiego 1887 Dobra wojnickie w obecnem stuleciu przeszły w ręce rodziny Dąbskich, którzy na przedmieściu Zamościu zbudowali piękny dworzec a około r. 1874 duży browar. Obecnie własność tabularna Wandy Chwalibogowskiej, zaliczona do Zamościa, wynosi 300 mr. , przeważnie dobrej roli; pos. mn. ma 707 mr. roli, 111 mr łąk i ogr. i 144 mr. past. Mto otaczają wsi od płd. Zawodzie, Wielkawieś i Więckowice, od zach. Radnawy, Sufczyn i Łopań, od północy Zakrzów a od wschodu Łukanowice. Sąd powiatowy obejmuje dwa małe miasta Wojnicz i Zakluczyn, 40 gmin administracyjnych i 39 obszarów dworskich. Na tym obszarze jest 4237 dm. mieszkalnych i 24814 mk. rz. kat. , prócz 1286 izrael, mieszkających przeważnie w obu miastach. Kasztelania wojnicka jedna z najgłówniejszych w Małopolsce, była ważnym posterunkiem, pierwotnie obronnym punktem przy zbiegu krzyżujących się tu licznych dróg, śród szerokiej niziny ciągnącej się od wschodu po sam niemal Kraków, następnie ruchliwym targowiskiem wymagającem obrony i nadzoru. Gdy obszary wielkich puszcz zalegających nizinę między Sanem a Wisłą zostaną rozdane przez królów kilku rodom małopolskim, kasztelania wojnicka zawsze będzie oddawana przedstawicielom tych rodów możnych. Oleśniccy, Tęczyńscy i Tarnowscy będą ją na przemian otrzymywać. Szereg znanych kasztelanów do połowy XVI w. stanowią Symil 1217 r. , Dirscicray 1224, Sudo l232, Petrus 1255 i 56, Jacobus 12591272, comes Scarbimirus 1277, Andreas 128687, Varsius 13291341, Johannes Jasko 13511361, Petrus 13621368, Zavissa 13661376, Johannes z Tęczyna 13781396, Nicolaus 14011406, Dobieslaus z Oleśnicy 14171433, Domaratus z Kobylan 1434, Joannes z Tarnowa 1470 1475, Andreas z Tęczyna 1494 48

Wojnicz