filialny, p. w. św. Rocha, z drzewa wzniesiony w 1570 r. Warsin, ob. Warzyn. Warsine, kol, w gm. Kniegnitz. Warskillen, dwie wsi, pow. nizinny, st. p. Kankehmen i Lappienen. Warsna dok. z r. 1283 jezioro, pod Tuchomiem, pow. bytowski, należało do klasztoru w Oliwie ob. Perlbach P. U. B. , Str. 320. Warsow dok. , miejscowość pod Pelplinem, zachodzi w dok. Mestwina z r. 1284 ob. Perlbach P. U. B. , str. 347. Dziś nieznana. Warsownica w dok. z r. 1466, nazwa rzeczki na obszarze Obroszyna, w pow. gródeckim. Warstaciszki, os. , pow. sejneński, gm. i par. Mirosław, odl. od Sejn 45 w. , ma 1 dm. , 20 mk. Varsune w dok. , jezioro, należące do Kiszewy; ob. Kiszewa Stara. Warszawa, pierwotnie Warszowa, niekiedy Warszewa łaciń. Varsovia i Varschovia, główne miasto w dorzeczu Wisły, leży na lewym brzegu tej rzeki, która pod Warszawą oddaloną jest o 592 w. od źródeł a 407 w. od swego ujścia do Baltyku. Miasto leży pod 52 13 1 szer. geogr. a 38 41 8 dług. od F. Obserwatoryum astronomiczne na płd. krańcu miasta pod 52 13 5 szer. i 38 41 25 5 dług. od F. Wzniesienie sięga 110 mt. średnio npm. a około 33 mt. n. p, Wisły wzn. 76, 99 mt. . Podług ostatnich obliczeń, za podstawę których przyjęto kościół ewang. augsburski, szer. geogr. krzyża na tym kościele wynosi 52 4 23, 1, długość 38 40 43, 6 od F. al. 18 40 43, 6 od połud. paryskiego; wzniesienie npm. cokułu wierzchni koniec fundamentu 371, 3 st, , wzniesienie zaś nad zero Wisły najniższy poziom wody w 1840 r. 118, 7 st. Obszar zajmowany przez Warszawę przedstawia nieregularną figurę, ciągnącą się wzdłuż lewego brzegu Wisły. Rogatki matymonckie, położone na półn. krańcu obszaru, są odległe o 7 1 2 wiorst około 8 klm. od rogatek czerniakowskich, leżących na płd. wschod. krańcu, odległość zaś punktów krańcowych w stronie zachodniej od brzegów Wisły od rogatek wolskich do początku, mostu na Wiśle, od rogatek jerozolimskich do lew. brzegu Wisły przy Solcu wynosi średnio do 3 wiorst. W części południowej odległość granicy zachodniej miasta od Wisły wynosi około l 1 2 w. rogatki mokotowskie. Obwód Warszawy bez linii brzegu Wisły wynosi 16 w. Pragi zaś z nowo włączonemi przedmieściami także bez linii Wisły 12 1 2 wiorst. Całkowity obwód więc wynosi przeszło 28 wiorst. Długość Wisły śród miasta wynosi 7 1 2 w. , przestrzeń je w granicach miasta 578200 saż. al. 2632082 mt. kw. Podług wyliczeń dopełnionych przez inżyniera miasta Mościckiego, Warszawa zajmuje 4980000 saż. al. 22669956 mt. kw. , Praga Stara 1039000 saż. al. 4729736 mt. kw. , nowo przyłączone dzielnice 700000 saż. al. 3186540 mt. kw. , razem 6719000 sal al 30586232 mt. kw. Warszawa zatem razem z Pragą zajmuje przeszło 30 1 2 klmt kw. przestrzeni. Z powyższej przestrzeni wypada w Warszawie i Pradze Starej na ulice i place publiczne 699519 saż. al. 3184350 mt. kw. , na ogrody i skwery 186042, 5 saż. al. 846903 mt. kw. , na domy i posesye 5133438, 5 saż. al 23368439 mt. kw. W Warszawie znajduje się 254 ulic, na Pradze razem z nowo przyłączonemi przedmieściami 71 czyli razem 325 ulic. Granice miasta stanowią od wschodu koryto Wisły, oddzielające W. , od przedmieścia Pragi, włączonej pod względem administracyjno policyjnym w obręb Warszawy; od płd. wsi Sielce i Mokotów, które w części wcielone są do miasta; od zachodu Rakowiec, Czyste, Wola i Powązki; od północy Powązki i Marymont. Części Woli i Powązek, choć położone za rogatkami i wałem miejskim, są włączone do miasta, podobnie jak i przedmieścia otaczające Pragę Nowa Praga, Szmulowizna, Targówek. A. Stosunki fizyczne. a Układ powierzchni. Warszawa leży na obszarze niziny ciągnącej się w kierunku od wschodu ku zachodowi i zamkniętej od północy wyżyną pojezierza a od południa wyżyną lubelską i małopolską. Nizina ta bardzo długo, stosunkowo do przyległych wyżyn, zostawała pod wodą, stanowiąc dno wielkiego jeziora czy też morza śródlądowego, które powoli przez opadanie poziomu wód i osadzanie się materyałów nanoszonych przez wody spływające z sąsiednich wyżyn, wynurzało ze swego łona wyspy i stopniowo rozdzieliło się na łańcuch oddzielnych jezior, łączących się z sobą kanałami, z których powstanie z czasem Wisla. Jeszcze obecnie można na obszarze lew. brzegu Wisły, w pow. gostyńskim i włocławskim obserwować, ostatnie pozostałości takiego zespolenia się sieci jezior i osuszonych już wielkich kotlin pojeziornych jedna z nich ma do 30 w. długości, przy 6 w. szerok. ; ob. Gostynin, t. II, 750. Obszar zajęty przez W. wynurzył się z łona wód wcześniej niewątpliwie niż poblizkie obszary pow. sochaczewskiego i błońskiego. Podczas gdy najbliższe okolice W. i pow. grójecki są wzniesione średnio od 350 do 400 st. npm. , to dawna puszcza kampinoska pow. sochaczewski i okolice Błonia mają od 250 do 800 st. Ztąd też droga lądowa dla dążących na obszary praw. brzegu Wisły, już w czasach przed Warsin Warsin Warsine Warskillen Warsna Warsow Warsownica Warstaciszki Warszawa