sta; r. 1656 Szwedzi wyrznąć mieli wszystkich franciszkanów; r. 1716 konfederat Maliński z oddziałów Gniazdowskiego rozbił batalion Sasów, plądrujących w pobliżu Sz. i zabrał do niewoli dowódzcę ich Seydlitza. Goszczące później w Wielkopolsce wojsko ruskie nawiedziło i Sz. ; r. 1773 5 rozgraniczano Mechlin z Gogolewem i Szremem; r. 1793 dostało się miasto pod panowanie pruskie; następnego roku zajął je na jakiś czas generał Niemojowski. Szrem wchodził w skład pow. kościańskiego przed r. 1793; następnie został miastem po wiato wem inspekcyi wschowskiej; za księstwa warszawskiego wcielony był do departamentu poznańskiego. Od r. 1815 jest z powiatem swoim częścią składową w. ks. poznańskiego; ordynacyę miejską otrzymał w r. 1835. W r. 1848 żądali Niemcy szremscy wcielenia do Rzeszy niemieckiej. Pod Sz. , przy zagięciu Warty, odkopano cmentarzysko z popielnicami i róźnemi przedmiotami bronzowemi; mogiły i nasypy wznoszą się po obu brzegach rzeki. Rycinę okolicy Szremu zamieścił E. hr. Raczyński we Wspomn. Wielkop. . Dr. M. Kanteckiogłosił rozprawę Schrimm im Mittelalter bis 1500 w programie gimnazyalnym z r. 1886. W r. 1718 wyszedł w Dreźnie w języku niemieckim opis wypadków z r. 1716. Starostwo szremshie istniało już w końcu XIV w. , gdy królowa Jadwiga zastawiała Sz. Wincentemu z Granowa. W r. 1442 Władysław III zastawił Michałowi Lasockiemu starostwo za 200 grzyw, a następca jego Kazimierz IV obciążył je jeszcze 200 grz. wr. 1455, 300 grz. w r. 1457, 100 grz. w r. 1460, 50 gr. r. 1461 i 100 grzywnami w r. 1462 Rykaczewski, Inventar. ; w r. 1489 za zezwoleniem króla odstąpił Jan Lasocki, scholastyk gnieźnieński, tenutę szremską Tomickim, Piotrowi i Mikołajowi, za 3200 zł. węg. Następnie wróciła znów do Lasockich; z nich Stanisław, podkomorzy pozn. , trzymał ją w r. 1513. Z późniejszych starostów znamy Andrzeja Opalińskiego r. 1578, Piotra Opalińskiego r. 1674, Franciszka Kczewskiego r. 1771 i Młodziejowskiego, pisarza Wachowskiego, któremu w r. l7735 Stany Rzpltej nadały to starostwo w posiadanie emfiteutyczne. Przed r. 1423 należała do ststwa wś Zbrudzewo. W r. 1771 opłacano z niego 1734 złp. 5 gr. 15 den. kwarty, 2024 złp. 6 gr. hyberny i 200 złp. łanowego; w r. 1793 składały je Drzonek, Nochowo, Pysząca, Szrem i Wójtowstwo. Osady te obejmują przeszło 3225 ha. Domena szremską, Z zabranych dóbr starościńkich i duchownych utworzył rząd pruski domenę, złożoną z osad Binkowo, Brzednia, Drzonek, Grzymisław, Jaskółki, Kotowo, Księginki, Kunowo, Lubiatowo, Mironowo Niesłabin, Nochowo, Orkowo, Pełczyn, Podrzechta, Pysząca, Skrobacz i Szczodrochowo. Obszar ogólny wynosi 6404 ha 3941 włośc. i 2463 dwor. . Archidyakonat szremski zawierał w sobie dekanaty Borek, Kościan, Koźmin, Krobia, Nowe miasto, Szmigiel, Szrem i Wschowa. Dekanat szremski rozciąga się z pod Mosiny ku płd. popod Krobię, wchodzi do pow. kościańskiego i krobskiego; graniczy na płn. z dekan. bukowskim i średzkim, na wsch. z średzkim, nowomiej skim, boreckim i koźmińskim, na płd. z krobskim, na zach, z Szmigielskim i kościańskim; zajmuje część zach. płd. pow. szremskiego; na prawy brzeg Warty sięga tylko par. szremska. Dekanat ten ma 16 parafii Brodnica, Dalewo, Dolsk, Domachowo, Gostyń, Krzywiń, Kunowo, Lubin, Mórka, Siemowo, Szrem, Stary Gostyń, Strzelce, Świerczyna, Wieszczyczyn i Żabno. Kościoły filialne stoją w Jaszkowie, Szremie i Głogówku, a kaplice w Szołdrach, Manieczkach, Kopaszewie, Błażejowie, Szelejewie i dwie w Dolsku. Dekanat liczy 48445 dusz, ma 20 księży, 6 szpitalów kośc. i 61 szkół paraf. Powiat szremski powstał po r. 1793 z części powiatów pyzdrskiego, kościańskiego i poznańskiego; w granicach zakreślonych r. 1815 istniał do r. 1887; graniczył na wschodzie z pow. średzkim i pleszewskim, na płd. z krotoszyńskim i krobskim, na zach. z kościańskim i poznańskim, na płn. z poznańskim i średzkim; obejmował 19. 30 mil kwadr. , rozciągał się między 51 53 a 52 21 płn. szerokości i między 34 26 a 35 wsch. dług. ; miał w 1835 r. 41982 mk. , 1843 r. 48119 mk. 36626 kat. , 8662 prot, 2827 żyd. w 5076 dym. ; 1871 r. 57667 mk. 27864 płci męz, , 29803 żeń. ; 45174 kat. , 10337 prot, 2156 żyd. ; 23542 dzieci niżej 10 lat, 97 głuchoniemych, 75 obłąkanych, 69 niewidomych w 303 osadach i 5288 dymach. Powierzchnia powiatu przedstawia równinę poprzecinaną tu owdzie pasmami wyżyn pagórkowatych. Główną rzeką jest Warta, która wchodzi do powiatu pod Świączynem, płynie od wschodu ku zach. ; tuż pod Szremem skręca ku płn. , opuszcza powiat powyżej Puszczykowa, przebiegłszy przeszło 50 klm. ; na nieznacznych przestrzeniach odgranicza powiaty średzki na wschodzie i poznański na północy, tworzy po obu brzegach liczne łachy; największą z odnóg jej jest Czarna Woda, która oderwąwszy się od głównego koryta pod Łęgiem, zlewa się z niem naprzeciw Góry; na tem ostrowiu rozwija się nowe miasto szremskie. Warta przyjmuje z lewego brzegu Niegutkę pod Sroczewem, Bystrzyk poniżej Holendrów Chrząstowskich, odpływ jez. Grzymisławskiego pod Wójtowstwem, odpływ jeziora Sto

Szrem