T. Gansrode po r. 1449 ob. Namens Codex der deutschen Ordensbeamten v. Voigts str. 53 54 i Wegner, 1. c, 217 236. Powiat świecki leży w płd. wsch. części regencyi kwidzyńskiej, między 53 14 i 53 43 płn. szer. a 35 38 i 36 25 wsch. dłg. od F. Graniczy na płn. z pow. kwidzyńskim, starogardzkim i tucholskim, na wsch. z grudziądzkim i chełmińskim, na płd. z bydgoskim, a na zach. z bydgoskim i tucholskim. Obszaru ma 30 mil kw. , czyli 645, 906 pruskich mr. , t. j. 166, 910 ha, z których 1885 r. 77, 617 ha było pod pługiem, 10, 705 zajmują łąki, 56, 827 lasy; 1 ha roli or. daje przecięciewo 6, 62 mrk czystego dochodu, 1 ha łąk 16, 06 mrk, a 1 ha lasu 1, 96 mrk. Okręgów wójtowskich liczył powiat 1885 r. 43, miasta 2 Świecie i Nowe, gmin wiejskich 136, obwodów domin. 97, miejscowości 463, domów 8989, dym. 15, 038, gmachów publicznych 39. Ludności było 1858 r. 60, 500, w tej liczbie 29, 000 kat. , 29, 400 ew. , 813 menon. , 1250 żyd. ; 27, 500 Polaków, 33, 000 Niemców; 1871 r. 73, 612 mk. ; 1885 r. 76, 229, między nimi 41, 713 kat. , 32, 521 ew. , 625 dyssyd. , 1368 żyd. , 2 bezwyzn. Tak do parlamentu pruskiego jako i niemieckiego wybiera powiat po jednym pośle. R. 1867 było uprawnionych do głosowania 13, 356 osób, z których 12, 356 oddało swe głosy na Niemca 6502, na Polaka 5468. W ostatnich wyborach do parlamentu niemieckiego d. 20 lut. 1890 r. , gdzie 43, 5 proc. przypadał na prot. a 54, 7 na kat. , oddano na Polaka 6583 głosów; przeszedł jednak Niemiec, ale tylko większością 18 głosów; i wybór ten izba zakwestyonowała. Miasta Świecie i Nowe są przeważnie polskie; pierwsze ma 3139, drugie 2587 kat. Dla narędowosci niemieckiej odliczamy z nich w Świeciu 139, w Nowem 100, a pomiędzy ludnością wiejską jest do 500 Niemców katolików, mieszkających na nizinach. Odliczywszy 739 Niemców, otrzymamy 40, 974 Polaków ob. Ludność pol, w Prusach Zach. , przez Nadmorskiego, Warszawa 1889, str. 43. Największy podatek gruntowy i budynkowy płaci fiskus 7003 mrk; Gordon w Laskowicach płacił 1885 r. 4814 mrk; hrabina Sohwanenfeld na Sartowicach 3108 mrk. Najludniejszą gminą było r. 1880 Osie 1903 mk. , najmniejszą Trępel 25 mk. . Główną rzeką powiatu jest Wisła, stanowiąca na 9milowej przestrzeni, od Kozielca aż do Nowego, wschodnią granicę. Dopływ Wisły rzeka Czarna Woda, wchodzi na obszar powiatu o 4 klm. na płn. od Starej Rzeki, przerzyna go w kierunku płd. wsch. i przy Świeciu uchodzi do Wisły. Od Wiecka w pow. starogardzkim spławna jest na przestrzeni 96 klm. ; jej dopływ Prusina jest także spławną; na płd. od Prusiny uchodzi Ryszka z Mukrzem do Czarnej Wody. Trzecią rzeką jest Mątawa, która powstaje o 12 klm. na zach. od Nowego, płynie potem przez 45 klm. na płd. , następnie drugie 45 klm. na płn. się wije i pod Nowem uchodzi do Wisły. Jezior liczy pow. świecki przeszło 70; ważniejsze są Stelchno, Laskowickie, Czarne, Zawada, Świekatowskie, Piaseczno, Miedzno, Udzierz, Lipienica, Błądźmin i inne. Gościńce bite idą ze Świecia do Nowego 41 klm. ; do M. Lubienia naprzeciw Grudziądza idzie odnoga 5, 5 klm. ; ze Świecia do Bydgoszczy w powiecie 21 klm. ; ze świecia do Tucholi 25 klm. , ze Świecia do Zdzikowa naprzeciw Chełmna 3, 5 klm. . Kolej bydgoskotczewska idzie równolegle z Wisłą z płd. zachodu ku płn. wsch. ; st. kolejowe są w Pruszczu, Terespolu, Parlinie, Laskowicach, Warlubiu i Twardej Górze. Kolej lasko wickochojnicka przerzyna średnią część powiatu ze wschodu na zachód; stacye w Laskowicach, Drzycimiu i Lnianie. Kolej laskowickojabłonowska wychodzi z Laskowic w wsch. kierunku przez stacye Jeżewo, Dubielno, Grupę i Górną Grupę do Grudziądza i dalej. Stan bydła r. 1864 był następujący koni 9223, bydła rogatego 24, 419, owiec 98, 411, świń 15, 109, kóz 2256 sztuk. W nizinach nadwiślańskich mieszkają zdawna menonici, przez lud polski Manistami zwani. Przybywali oni z Holandyi w XVI i XVII stuleciu, sprowadzani przez polską szlachtę. Wsie przez nich zamieszkałe są Bratwin, Krostkowo, gdzie ich napotykamy r. 1722, Tragoszcz, Głogówko, Dolna i Górna Grupa 1625, Jeziorki 1727, Osiek 1612, Mały Komorsk 1637, Kampania, Konopat Niem. 1755, Kosowo 1650, W. i M. Lubień w XVI w. , Marze, Michale, Mniszek, Mątawy 1580, Dziewięćwłok, Poledno, Przechówko, Zajączkowo, Świeckie Kępy, Bzówko, Tryl i Stwolno ob. Zeitschr. d. Westpreuss. Gesch. Ver. , 1886, str. 4961. R. 1789 liczono w 20 miejscowościach 1059 menonitów. Dawniej byli oni wolni od służby wojskowej ale r. 1867 został przywilej ten zniesiony. Pod względem archeologicznym przedstawia obszar powiatu bogate pole do poszukiwań. Okop starożytny znajduje się pod Grucznem; groby skrzynkowe znaleziono w Bąkowie, Belnie, Błądźminie, Bratwinie, Brzeźnie, Bzowie, Komorsku, Lubiewie, Osieku, Płochocinie, Rulewie, Sartawicach, Serocku, Świeciu, Topolinku, Topolnie i Warlubiu. Mogiły kamienne w Biechówku, Gołuszycach, Konopacie, Łowinku, Serocku i Świekatowie. Wyroby z kamienia, bronzu i żelaza znaleziono w Busznie, Grupie, Ostrowitem, w Wstążkach i Taszewie ob. Objaśn, do mapy Ossowskiego, 109 110. Bibliografia, Wegner Ein pommer. Herzogthum; Maercker Eine poln. Starostei i t. d.

Świecie