działach i z wsi szlach. o 3 osadach i 1 zagrodzie. Według taryfy pobor z r. 1648 płacił w S. Aleksander Sarnowski od 4 włók folw. , 2 ogr. 4 fl. 16 gr. ob. Rocz. Tow. Prz. Nauk Pozn. , 1871, str. 173. S. należały wówczas do pow. tczewskogdańskiego. Podług wizyt. Szaniawskiego z r. 1710 dawały S. mesznego 3 1 2 kor. żyta i 4 kor. owsa. Lustracya komisyi pruskiej z r. 1772 donosi, że trzy czwate należą do Józefa Pawłowskiego w Blumfelde a ćwierć do Stanisława Piechowskiego. Obaj są Polacy i katolicy; mieszkańcy są po większej części ewang. Na dziale Pawłowskiego mieszkają 3 gburzy; dawniej było 4. Teraz 2 1 2 osady leżą odłogiem a na 1 1 2 siedzi 3 gburów. Każdy wysiewa 5 kor. żyta, 1 kor. jęczmienia, 2 owsa, pół grochu, 1 4 siemienia lnianego; zbierają 2 1 2 ziarna. Płacą po 5 tal. czynszu, 2 gęsi, 4 kury i są zobowiązani na folw. w W. Podlesiu 3 dni kosą i 3 dni grabiami pracować, nadto 1 dzień gnój wozić i 1 1 2dnia orać. Na dziale Piechowskingo mieszka on sam i 2 zagrod. Z tymi razem wysiewa 9 kor. żyta, 2 jęczm. , 4 owsa, 2 grochu i 1 4 siemienia lnianego. Zagrodnicy płacą 2 tal. za chałupę i ogród, którą to sumę odrabiają pracą ręczną. Pogłównego płaci S. 9 fl. 9 gr. Mały lasek oszczędza się, za to dzierżawią las królewski. Trzej gburzy Pawłowskiego dają po 2 korce owsa, Piechowski zaś za siebie i zagrodników 6 kor. , za to mogą brać tyle leżaka ile chcą ob. Zeitsch. d. Westpr. Gesch. Ver. , XT, str. 86. 2. S. , niem. Sarnau, 1223 Szarno, 1340 Rutenberg, Rautenberg, dobra ryc. z kat. kośc. paraf. , nad strugą do Wisły uchodzącą, pow. chełmiński, st. p. , tel. i kol. Gorzuchowo o 2 klm. , okr, urz. stanu cywiln. Trzebieluch; ma 333 ha 12 łąk i 292 roli. W 1868 r. 27 bud. , 7 dm. , 113 mk. , 46 kat. , 67 ew. ; 1885 r. 9 dm. , 24 dym. , 126 mk. , 102 kat, , 24 ew. ; mlekarnia, hodowla owiec. Szkoła kat. Kościół kat. p. w. św. Marcina był dawniej patronatu kapitulnego, dziś rządowego, przy nim istnieje bractwo Przemian. Pańskiego od 1865 r i bractwo trzeźwości, oprócz tego jest tu szpital. Do par. dek. chełmiński należą S. , Pilewice, Brzeziny, Pląchawy, Działowe, Dąbrówka, Gorzuchowo, Robakowo, Trzebieluch, Klęczkowo, Gogolin, Steinwaage, Adamowo, Stryjówka, Ruda Szlach. i Król, Biały Bór Weissheide, Weisshof, Wałdowo Szlach. Król. i Piaski. W 1867 r. liczyła parafia 1041 dusz; 1887 r. zaś 1435. Kościół, z pol nych kamieni zbudowany, pochodzi z końca XIII w. ob. Bauund Kunstdenkmaeler der Prov. Westpreussen, V, 88. We wsi blisko kościoła, na prawo od drogi z Pilewic, stoi dobrze zachowany okop starożytny ob. Objaśn, do mapy Ossowskiego, str. 8. W XIII w. należało S. do pierwszego biskupa pruskiego Krystyana. Za czasów krzyżackich było przy łączone do komturstwa starogrodzkiego. Od Krzyżaków też pochodzi nazwa Rutenberg ob. Kętrz. , O ludn. poL, str. 98. W 1340 r. oficyał chełmiński Jan Ritter, pozwala ma gistratowi chełmińskiemu wybudować kościół w Szynychu absque praejudicio ecclesiae in Rutemberg. Dan w Chełmnie ob. Urk. B. d. Bist. Culm von Woelky, str. 206. R. 1517 zamienia bisk. Jan Konopacki wś S. i inne na dwie wsi kapitulne str. 675; odtąd należało S. do kapituły chełmińskiej. Wizyt. Strzesz zastał tu około r. 1667 kościół w lichym sta nie. Patronat i wówczas przysługiwał kapi tule chełmińskiej, która r. 1541 dobra te na dała Mik. Głuchowskiemu za czynsz 7 grzy wien, ale prawo patronatu sobie zastrzegła. Proboszcz posiadał 2 włoki. R. 1658 srożyło się tu morowe powietrze; srebra kościelne wtedy zakopano, ksiądz umarł i skarbu tego nieodnaleziono. Prob. był od r. 1662 Tomasz Grabowski. Mesznego z dworu pobierał 2 korce żyta i tyleż owsa. Komunikantów było 400, wówczas tylko 250. Szkoła znikła ob. str. 102 105. 3. S. , pustkowie, pow. kar tuski, gm. Górne Grzybno; 1885 r. 2 dm. , 10 mk. 4. S. i S. Nowe, niem. Rehdorf i Neu Rehdorf, kol. z 4 wybud. , pow. świecki, gm. Dubielno, par. kat. Jeżewo. Kś. Fr. Sarnowo 1. al. Sarnówko, niem. Scharnowen, dok. Scharnoffen, wś, pow. szczycieński Kętrz. wymienia ją, spisy urzędowe pomija ją. Założone już r. 1617 na 2 włók. 2. S. , dok. Schernaw, Szernaw, wś, pow. niborski, st. p. Kozłówko; 150 dm. , 800 mk. , 1860 ha. Gunter v. Hohenstein, komtur ostródzki, za łożył r. 1352 w S. wieś dannicką na prawie chełm. ; sołectwo dostaje. R. 1387 otrzymał tu Hans Scharfenstein karczmę. Przed 1426 r. założono tam nad Szkotówką młyn. R. 1467 oddał Henryk Reuss z Pławna, komtur morą ski, Paśkowi Negockiemu wś 8. w zastaw za 450 zł. R. 1564 nadaje ks. Olbracht Dzieszkowi Lanckorońskiemu pustą włókę tamże. S. posiada r. 1542 tylko polską ludnośó. 3. S. , niem. Scharnau, wybud. przy wsi Miswalde, pow. morąski; 4 dm. , 37 mk. Ad. N. Sarnowski, młyn, pow. niborski, przy wsi Sarnowie. Ad. N. Sarny 1. w XVI w. Scharny, wś i młyn, pow. sieradzki, gm. i par. Gruszczyce, odl 20 w. od Sieradza, ma 12 dm. i ze wsią Zaborów 191 mk. W 1827 r. 17 dm. , 129 mk. W. XVI w. kmiecie dawali pleban. w Gruszczycach tylko po groszu z domu Łaski, L. B. , II, 57. 2. S. , wś, fol i dobra nad rz. Wieprz, pow. garwoliński, gm. Ułęż, par. Żabianka, odl 42 w. od Garwolina, mają 8 dm. , 72 mk. W 1827 r. 29 dm. , 185 mk. Dobra S. składały się

Sarnowo

Sarnowo

Sarnowski