rz. Pratwą, pow. kluczborski, pat. Dobiercice. Odl. 1 1 2 mili od Kluczborka. W 1861 r. 26 dm. , 264 mk. 16 katol. Dobra, należące dawniej do domeny kluczborskiej, przeszły 1874 r. w ręce prywatne. Wś miała 680 mr. Były tu wielkie stawy ale zostały spuszczone. 2. S. , niem. Sarnau, 1534 r. Sarnuow, fol i wś, pow. toszeckogliwicki, par. Toszek o 1 4 mili. W 1861 r. 53 dm. , 469 mk. 6 ew. , 4 żyd. ; folw. miał 1140 mr. , owczarnią, piec wapienny; wś 960 mr. roli i łąk. We wsi szkoła katol Sarnowa al Sarnowo i Sarnów, niem. Sarne, miasto dotąd w pow. i dek. krobskim, obecnie w pow. rawickim, o 87 klm na płd. od Poznania, 4 1 2 klm. na wschódpółn. od Rawicza, o 2 klm. od Dąbrożny, dopł. Orli, na trakcie rawickokrobskim, między Rawiczem a Górką Miejską. Ma dwa kościoły paraf. katolicki i protest. , st. telegr. , urz. poczt. , 201 dm. , 1822 mk. 978 katol, 825 prot, 19 żyd. ; 820 męż. , 1002 kob. i 484 ha 341 roli, 103 łąk. Mieszkańcy trudnią się rolnictwem i handlem bydła. Cztery jarmarki do roku. Herb miasta wyobraża rogacza, u spodu tarczy wstęga z datą r. 1407. W r. 1580 było w S. 8 łan. miejskich, 6 wiatraków, 2 młyny, 8 rzemieśl, 7 komorn, i 4 zagr, soszu płacono 4 złp. 24 gr. a od szynkarzy 24 gr. ; około r. 1770 płacili żydzi 158 złp. Przy schyłku zeszłego stulecia było 21 wiatraków, 191 dm. i 1285 mk. 88 żydów, 108 handlarzy bydła, . 85 płócienników, 21 młynarzy, 20 szewców, 17 rzeźników, 16 gręplarzy, 16 furmanów, 11 sukienników, 9 krawców, 8 golarzy, 3 stolarzy i tyluż muzykantów; inni w mniejszej liczbie. Dochody miasta wynosiły 125 talarów. W r. 1811 było 192 dm. , 1231 mk. ; 1843 r. 191 dm. , 1513 mk. 687 kat. , 770 prot. , 56 żyd. ; 1858 r. 1676 mk. ; 1871 r. 181 dm. , 1602 mk. 774 kat. , 805 prot. , 23 żyd. , 739 męż. i 863 kob. . Kościół katolicki p. w. św. Andrzeja i Doroty wystawili w r. 1421 Jerzy i Małgorzata Duninowie; w miejsce starego stanął w r. 1718 nowy z cegły palonej, w formie krzyża, z wieżą, kosztem dziedziczki Joanny z Szołdrskich Zakrzewskiej, W r, 1739 dysydenci mając zatargi z proboszczem Lisieokim, zelżyli go publicznie. Jedni z nich skazani byli za to na karę pieniężną, drndzy na więzienie a inni na wystawienie kosztem swoim muru w około cmentarza katolickiego. Mur ten wykończono w r. 1741, jak o tem świadczy napis łaciński Przy kościele zaprowadzono bractwa szkaplerzowe w r. 1636 i różańcowe w r. 1631. W kościele znajduje się skromny nagrobek Józefa Szczanieckiego, podkoniuszego w. kor. 1787 r. i drugi na cmentarzu ks. Pawła Kołłacza t 1788 r. . Księgi kościelne zaczynają się Słownik geograficzny T. X, Zeszyt 113. od r. 1675. Par. , liczącą 1465 dusz, składają Folusz, Sarnowa i Sarnówka. Kościół prot. stanął około r. 1788. Par. prot. liczyła w r. 1860 w 3 os. 1041 dusz obok 1076 katolików. Szkoła kat. istniała w r. 1610, a szpital w r. 1667. Dzieje S. mieszane bywają z historyą innych osad. Mylnie wyprawiają niektórzy synów Władysława Hermana z S, na Siecie cha i Sieciechów w r. 1096 Pomn. Dz. Pol, III, 455 przyp. . W r. 1248 Przemysław I uwolnił mieszkańców osady Żarnowo, wła sność klasztoru trzebnickiego, od wszelkich ciężarów państwowych i pozwolił im podró żować w granicach dzierżaw książęcych. Gruenhagen Cod. Dipl. Sil VII, Nr. 672 uważa miejscowość tę za Sarnowę. Mosbach Wiadom. , str. 19 waha się, a wydawca Kod. Wielkp. Nr. 271 przypuszcza, że to jaka posiadłość klasztorna, leżąca poza granicami późniejszej Wielkopolski, np. Ołobok czyli Sarnowo pod Świebodzinem, gdzie zakonnice trzebnickie znaczne posiadały włości. W związ ku z tym dyplomatom stoi przywilej ks. Bo lesława z r. 1262 spisany w Dankowie, mocą którego książe zwalnia od ciężarów państwo wych miasto swoje Sarnov et omnes villas adiacentes eidem, należące do klaszt, trzeb nickiego w granicach dzierżaw książęcych. Pierwszem pewnem świadectwem istnienia S. jest dyplomat z r. 1387 Małgorzata z S. i mąż jej Jan Dunin Dohna nabyli Jasień, Zakrzewo i Kawcze od Wincentego z Grano wa, kaszt, nakielskiego Kod. Wielkp. , Nr. 1866. Zachodzący w aktach grodz. pozn. wyd. w r. 1888 Sarnovecz nie jest Sarno wa. W r, 1407 dnia 11 listop. Levin Dunin, dziedzic S. nadał miastu prawo niemieckie; w r. 1458 dostawiła S. 4 żołnierzy pieszych na wyprawę malborską. W 1498 r. dziedzicem 8. jest Jan Górka Roszkowski Resign. Cost. , 1498, fol 29. W r. 1516 miał być dziedzi cem Grzegorz Obornicki Skora z Gaju i wy jednać od Zygmunta I przywilej lokacyjny z targami i 2 jarmarkami. Późniejszy dziedzic Mieszkowski miał uzyskać w r. 1539 pozwo lenie królewskie na jeden jeszcze jarmark Star. Pol, I, 110, 111. W czasie wojny 30letniej chronili się do Ś. Niemcy protestanci. Około r. 1718 byli dziedzicami Zakrzewscy, później Rogalińscy, a w nowszych czasach znów Zakrzewscy. Do r. 1791 wchodziła S. w skład pow. kaliskiego, później wchodziła w skład ziemi wschowskiej. W r. 1835 dnia 28 marca otrzymała ordynacyę miejską. W r. 1848 żądali Niemcy tutejsi, ażeby S. wcielo no do Szląska. E. Cal. Sarnowa Góra, wś, fol. i dobra, pow. ciechanowski, gm. i par. Śońsk, odl. o 10 w. od Ciechanowa, ma 33 dm. , 258 mk. , 954 mr. W 1827 r. 25 dm. , 155 mk. S. Góra, dobra 21

Sarnowa

Sarnowa

Sarnowa Góra