1883 ausgefuehrten schulstatistischen Enquete in Riga Ryga, 1884 r. , str. 134, in 8o, 32 tablic. 0 władzach i urzędach miejscowych podają dano najświeższe Rigacr Almanach pro l888 i Rigasches Adressbuch pro 1887 8. G. Manteuffel Byski powiat zajmuje połud. zachod. część gub. liflanckiej al ryskiej. Podług obliczeń Schweitzera ma on 111 m. kw. al. 5370 w. kw, , podług zaś pomiarów wojonnotopogra ficznych 5387 w. kw. al. 561, 000 dziesięcin. Wschodnia cześć powiatu jest wyniosła, przerznięta południowemi stokami płaskowzgórza rz. Aa i polud. zachod, kończynami płaskowzgorza lemzalskiego. W tej części powiatu, na brzegach Dźwiny i Inflanckiej Aa, znajduje się wiele malowniczych miejscowości, jak w okolicach Kokenhuzy, Kremony, Treiden, Segewold i in. , noszących miano liflanckiej Szwajcaryi. Przeciwnie zaś zachodnią częśó powiatu, zwłaszcza pas nadbrzeżny, stanowi nizina, obfitująca w błota i lotne piaski, głównie w okolicach Rygi. Pod względem geognostycznym powiat należy do formacyi dewońskiej, obnażenia której występują w korytach rz, Dźwiny i Inflanckiej Aa. Nad; rz. Aa występują piaskowce, tworzące niższą warstwę formacyi dewońskiej, nad Dźwiną zaś i jej dopływami wapienie, dolomity, glina z gipsem i margiel, stanowiące środkową warstwę tejże formacyi i wreszcie nad Dźwiną od Gr. Jungfer do Lennowaden i niektórymi jej dopływami piaski, wapienie piaszczyste, gliny i margle, stanowiące górną warstwę formacyi. Powiat zroszony jest przez rz. Dźwinę i jej dopływy Perse, Oger i Muehlgraben z prawej oraz Kurlandzką Aa al. Bolderaa z lewej strony. Najważniejsze jeziora znajdują się w płd. zach. części powiatu, mianowicie Lilast, Dunge i Zirne na prawym brzegu Infl Aa, w pobliżu brzegu morskiego; Joegel, Stint z którego wypływa Muehlgraben, Gr. i Kl. Weissensee, dalej jez. Babit, połączono za pośrednictwem dwóch odpływów z rz. Bolderaa i wreszcie w południowozachodnim zakątku Inflant, pomiędzy Kurlandyą a zatoką Rynką, jez. Kaugern. Wogóle wody i biota zajmują do 64, 000 dzies. , t. j. 11 1 2 całej przestrzeni. Lasy zajmują około 307, 000 dzies. t. j. 55, gr. orne 67, 000 dz. 11, łąki zaś 84, 000 dz. 15 W 1861 r. było w powiecie, za wyjątkiem mta Rygi, 101, 655 mk, 49, 000 męż. , w tej liczbie 277 szlachty, 6167 mieszczan i 92, 552 włościan; podług zaś wyznania 5047 prawosł. , 188 katol, 707 roskolników i 286 żydów; pozostałą częśó stanowią protestanci. W powiecie znaj duje się 22 a w okręgu patrymonialnym 4 parafie Kirchspiele. W 1861 r. było tu 10 cerkwi wszystkie drewniane, 27 kościołów ewang. 22 mur. i 5 drew. , 5 domów modlitwy ewang. wszystkie drewn. . Było wówczas 9433 budowli 1146 mur. i 8287 drew. , w tej liczbie 5091 dm. mieszkalnych 930 mur. i 4161 drew. . Główne zajęcie mieszkańców stanowi rolnictwo; sieją przeważnie żyto, jęczmień, owies, tatarkę i kartofle. Ważną gałęź gospodarstwa stanowi także uprawa lnu. Sadownictwo i ogrodnictwo dość rozwinięte, zwłaszcza zaś w okolicach Rygi. Hodowla bydła, z powodu obfitości paszy, stoi na dość wysokim stopniu. W 1860 r. było w powiecie 16, 000 sztuk koni, 43, 000 bydła rogatego, 56, 000 owiec zwyczajnych, przeszło 3000 owiec rasy poprawnej i 20, 000 świń. Ważno znaczenie ma także przemysł leśny oraz wyrób naczyń drewnianych. Rybołówstwo znaczno, nietylko w zatoce Ryskiej lecz i w jeziorach. Również ma pewne znaczenie dobywanie gipsu i wapna. W 1861 r. było w powiecie, łącznie z młynami, 283 fabryk. Ważniejsze z nich 1 garbarnia, 1 fabryka oleju, 67 gorzelni, 2 tartaki, 2 dziegciarnie, 67 browarów, 3 papiernie, 82 młynów, 5 hut szklanych, 37 cegielni, 7 wapielników. W tymże roku było w powiecie 32 szkół ludowych ewang. , z 34 nauczycielami i 886 uczniami. Ryska al. liflancka gubernia, ob. Inflanty szwedzkie t. III, 286 290. J. Krz. Rzesza 1. Wielka, mko i dobra nad rzką t. n. , pow. wileński, w 1 okr. poL, gm. i okr. wiejski Rzesza, o 14 w. od Wilna, przy drodze bocznej wiłkomierskiej, ma 12 dm. , 40 mk. , w tej liczbie 5 prawosł. , 23 katol. , 12 żydów; młyn wodny. Posiada kaplicę katol. par. Werki, dawniej filialną. Własność Sienkiewiczów. W skład okręgu wiejskiego wchodzą wsie Rz. , Lindwiniszki, Rusaki Górne i Dolne, Bondary, Łajdagole, Zwieraliszki, Poszyle, Heglówka, Grzybowszczyzna, Nowosiołki, Jadwigowo, Giejłasze, Ejkmińce, i Żarowce, oraz zaśc Bondary, Ozierajcie, Buda, Rz. Mała, Markiszki, Klonówka, Birka, Takluniszki, Miedzichowszczyzna, Leśny, Polesie 1 i 2, Ryliszki i Czumboryszki, wogólo podług spisu z 1864 r. 374 dusz rew. włościan uwłaszczonych i 66 b. włośc, skarbowych. Gm. Rz. , należąca do 1 okr. pok. do spraw włośc. i 1 okr. konskrypcyjnego, obejmuje 180 miejsc zamieszkałych, mających 554 dm. i 5874 mk. i składa się z 10 okr. wiejskich Rz. , Niemenczyn, Werki, Bukiszki, Zameczek, Suderwa, Ciechanowiszki, Halin, Biełuny i Krzyżaki. Podług spisu z 1864 r. było w gm. 2011 dusz rewiz. włośc. uwłasz. i 898 b. włośc. skarbowych. Jest to dawno dziedzictwo Paszkiewiczów. Po śmierci Łukasza i Zofii z Godwiłowiczów Paszkiewiczów zostali sukcesorami syn Jan, młodo zmarły. i dwie córki Elżbieta Mikołajowa Braciszew

Rzesza

Rzesza