ckopopradzkij ujęty od zachodu, północy i wschodu dolinami tych rzek a od południa doliną Szczawnicką. Poprowadziwszy linią prostą na zachód od Rytra ku Tylmanowy, przecinamy tylko północne stoki działu, pokryte świerkowym lasem, tak ze najwyższe szczyty wystające po za sobą ku zachodowi za Wdżary Wyżne 821 mt. , Tylowskie 1037 mt. i Skałki 1168 mt. , które z Rytra zobaczyć można. Wś jest częścią rozrzuconą nad Popradem, częścią nad pot. Rostoką. Domy drewniane, czyste, służą w lecie dla przybywających tu gości. Części wsi noszą osobne nazwy Mikolaszka 7 dm. , 53 mk. , Połom 36 dm. , 259 mk. i Ryczanów 17 dm. , 139 mk. . Wogóle 102 dm. , na obszarze więk. pos. br. Liebrega 10 dm. Z 835 mk. jest 410 męż. , 425 kob. ; 775 rzym. kat. , 32 ewang. i 28 izrael. Obszar więk. pos. wynosi 9 mr. roii, 5 mr. łąk i past. i 67 mr. łasu; posiadł, mniej, ma 468 mr. roli, 95 mr. łąk, 363 mr. past. i 80 mr. łasu. Szkoły niema a jedynym zakładem przemysłowym jest młym wodny zwyczajny. Ruiny zamku stojące na stromej skale otoczonej od południa małym potokiem, zwanym Rostoką, lezą na praw. brzegu Popradu, na północ od wsi Sucha Struga. Od północy otaczają je niższe lesiste wzgórza. Ruiny pokryte mchem i drzewami przedstawiają zewnętrzne ściany piętrowej budowli i większej części dwupiętrowej, grubej okrągłej baszty. Według pomiarów wykonanych przez Szcz. Morawskiego, który w Sądeczyźnie podaje I, 91 plan i rekonstrukcyą tego, zamczyska, wysokość baszty wynosi 7 sążni, miąższość 4 sążnie, środek baszty 2 sążnie a grubość murów 5 łokci. Morawski rozróżnia trzy epoki w budowie zamku. Najdawniejszą jest baszta, odpowiadająca baszcie w Czchowie nad Dunajcem. Sięga ona prawdopodobnie XII w. Do wnętrza jej dostać się można dopiero na wysokości pierwszego piętra. Później w miejsce pierwotnych drewnianych budynków przybudowano murowane i dwie mniejsze baszty broniące bramy. Obecnie plan budowli przedstawia się jako pięciobok nieregularny, w którego środku znajdowały się budynki dwa, prócz tych, które łączyły się z zewnętrznymi murami. Kto zbudował ten zamek nie jest wiadomem. Pierwotnie nazywa się Ritter, jest własnością królewską a zarazem jedną z szeregu twierdz, broniących granicy od Węgier. Przy zamku wybierano cło królewskie od kupców spławiających towary Popradem. Najdawniejszym dokumentem jest przywilej Łokietka z 17 kwietnia 1312 r. , przyznający klaryskom starosądeckim prawo pobierania cła na Popradzie pod Rytrem prope castrum Ritter, ogłoszony w Kod, Małop. II, 224 i po polsku w Morawskiego Sądeczyźnie f, 205. Dyplo mem z 15 maja 1327 r. uwolnił Łokietek kup ców spieszących na nowo ustanowiony jar mark na św. Małgorzatę w Sączu od cła in Rittyr Kod. Małop. , 206, dyplomem z 18 czerwca 1331 r. nadał mieszczanom sądec kim las silvam ultra Rither castrum si tam ibid, 221 i Morawski, Sądecz. , I, 219. W 1338 r. uwolnił Kazimierz W. mieszczan krak. dyplomom z 6 stycznia t. r. od cła in Ritter Kod. m. Krakowa, 26 a 21 kwie tnia 1356 r. potwierdza ssta sądecki Piotr Wydźga, źe na mocy przywilejów Kazimie rza W. są mieszczanie sądeccy wolni od cła in Rittyr Kod. Małop. , 290. Jest to ten sam Piotr Wydźga h. Janina, którego testa ment napisany w tym zamku a zawierający opis kopalni złota podaje Długości Lib. Ben. , III, 353 355. Za Długosza mieszkali tu sta rostowie Bądeccy. Wiadomości dalszych brak. Według podania miejscowcgo zburzył go Rakoczy w 1657 r. R. wieś graniczy na płn. z Przysietnicą, na płd. z Obłazami, częścią Młodową. Mac, Rytwiany, w dokum, z 1469 r. Ritthffianij i Rittchffianij u Długosza Ritjwyami w XVI w. Rittwiany, wś, fol. , os. fabr. i dobra nad rzką Czarną, uchodzącą do pobliskiej Wisły o 9 w. , pow. sandomirski, gm. Rytwiany, par. Staszów o 4 w. . Leżą nad doliną wyżłobioną śród wyżyny przez wody spływające do Wisły; posiadają kościół filialny, poklasztorny, dwie szkoły początkowe gminna i fabryczna, urząd gm. , cukrownią, gorzelnię, browar, dystylarnię, olejarnię, cegielnię, wyrób serów szwajcarskich, wzorowe gospodarstwo folwarczne na obszarze 573 mr, nad rzeczką Czarną. Odl. 42 w. od Sandomierza, połączone drogą bitą 8 w. długą ze szosą staszowsko stopnicką we wsi Sielec. Wś i fol. mają 173 dm. , 1144 mk. , 7507 mt, ziemi dwor. i 1278 mr. włośc. W 1827 r. było 72 dm. , 664 mk. Cukrownia otwarta w 1863 r. przerabiała w ostatnich latach do miliona pudów buraków. Gorzelnia wypalała wódkę z melasy, a dystylarnia przerabiała produkt gorzelni. Browar piwny przerabiał do 400 korcy słodu rocznie. Tartak o 8 piłach i 2 maszyny do gontów. Cegielnia wyrabia cegłę, dachówkę i dreny. Prócz tego jest młyn wodny. Szkoła początkowa została założona jeszcze w 1817 r. przez ks. Izabellę Lubomirską, druga powstała przy cukrowni. Fabryka cukru utrzymuje stacyę meteorologiczną. Z dawnego zaniku pozostał tylko ułamek murów. Wieś ta nabrała znaczenia gdy w XV w. stała się siedzibą jednej gałęzi Jastrzębczyków, którzy zbudowawszy tu zamek pisali się z Rytwian. Twórcą znaczenia i zamożności tego rodu był Wojciech Jastzębiec, arcyb,

Rytwiany

Rytwiany