jako wchodzące w skład ststwa poznańskiego miasto P. , Mosinę, Ujście i Piłę, tudzież 19 wsi j ststwa mosińskiego, ujskiego i innych. Taryfa I kwarty 1776 r, wykasuje ststwo poznańskie z Jerzym Muiszchem, generałem wielkopolskim, i z sumą 1365 złp. 22 gr. 9 den. ; taryfa natomiast hyberny z tegoż roku wymienia wsie i folwarki do miasta należące i przedi mieścia, poznańskie płacące 2230 złp. hyberny. To naprowadza nas na mylny może wniosek, że owe wsie i folwarki zwano po prostu starostwem poznańskiem. Powiat poznański, w obecnym składzie przestaje istnieć w skutek nowego podziału w. ks. poznańskiego, dokonywanego w myśl uchwały sejmu pruskiego, pomimo protestu posłów polskich. Istniejący od r. 1815 1821 powiat poznański rozdzielono na 2 części, t, j. na lewe i prawe porzecze Warty. Dane jakie tu podajemy, odnoszą się do obu części czyli do powiatu w dawnych granicach. Miasto P. tworząc okrąg całkiem odrębny, nie wchodzi w skład powiatu. Pow, poznański dotychczasowy leżał między 52 11 a 52 36 płn. szer. i 34 12 a 34 49 wsch. alg. Graniczył na północy z pow. szamotulskim i obornickim, na wschodzie z średzkim i szremskim, na południe z szremskim i kościańskim, a na zachodzie 2 bukowskim i szamotulskim. Obszar wynosił 109, 264 ha. Wierzchnie warstwy ziemi napływowego utworu zawierają dość liczne szczątki zwierząt zaginionych i kawały bursztynu w okolicach P. , Lubonia Żabikowa, Trzcielina i Bolechowa. Węgiel brunatny znajduje się pod Główną, Kobylem Polem, Zegrzem, Starołęką i Żabikowem; znaczne torfowisko pod Nowym Młynem. Powierzchnia powiatu przedstawia płaskowzgórze, w które wrzyna się dość głęboka dolina Warty, Krawędzie płaskowzgórza nad doliną Warty przybierają postać pasm wzgórzystych. Najwyższym punktem jest góra, , Anna pod Owińskami, wznieś, do 985 st. npm. Cały klin między praw, brzegiem Główny i Warty jest wyniosły; wieś Kiein, w pobliżu której wznosi się góra Drybaczem zwana, leży o 142, 7 mt. npm. ; ku północy od Kicina pochyla się powierzchnia do 66, 9 mt. Bolechowo a ku południowi do 62, 5 mt. Główno. I prawy brzeg Gybiny jest wyniosły; bity trakt, wiodący z P. na Swarzędz do Kostrzyna, wznosi się na tej przestrzeni od 57, 5 do 101, 8 mt. pod Paczkowem na pograniczu pow. średzkiego. Południowa część prawego porzecza Warty, między Gybiną a Maskawą, przedstawia równinę falistą, pochylającą się ku wschodowi. Najznaczniejsze wzgórza na lewem porzeczu są Święconka pod Lisówkami, góra Pożegowska Ludwigsberg na mapie sztab. , pagórki pod Komornikami, Chybami, Kiekrzem, Złotnika mi, Suchym Lasem, Morawskiem, Naramowicami, Winiarami, Janikowem i Dębeem. Główną rzeką jest Warta, która wchodząc do powiatu między Rogalinkiem a Wiórkiem, odgraniczy go swym lewym brzegiem na przestrzeni 2 klm. od pow. szremskiego, płynie wężykowato od południa ku północy przez miasto P. , odgranicza swym prawym brzegiem na przestrzeni 4 klm. pow. wągrowiecki i powyżej Radzimia opuszcza pow. poznański. Długość biegu jej w tym powiecie wynosi 36 kim. w linii powietrznej. Na prawym brzegu Warty leżą Wiórek, Czapury, Starołęką, Starołęczka, Obrzyca, Rataje, Miasteczko, Eoziegłowy, Czerwonakj Miękowo, Owińska i Promnice Prądnice; na lewym zaś Czerwona Niwa, Biedrusko Biezdrowsko, holendry, Nowomiejskie i Naramo wickle. Szeląg, Dębina i Lubań. Z praw. brzegu przyjmuje dopływy Maskawę pod Czapurami, Cybinę poniżej Poznania, Główne pod Główną, Stawisko pod Czerwonakiem, strugę Owińska w Owińskach; z lewego zaś Ciemną strugę pod Łęczycą, Skórzewską pod Lubonia, Bogdankę i Wierzbak w P. , Morawską struga pod Naramowicami, Łagiewnicką naprzeciw Owińsk i inne. Jeziora zachodniej części powiatu odpływają ku północy i ku południowi. Maskawa, płynąca od środy, łączy się na płd. wsch. kończynie pow. poznańskiego z Kopylem, odpływem jeziora Kurnickiego, odgranicza na przestrzeni 3 klm. pow. szremski, oblewa Głuszynę, mija Babki i uchodzi w Czapurach, ubiegłszy 4 klm. w powiecie. Przyjmuje z prawego brzegu strugę Chartewską, która płynie na Żegrze, Pokrzywno, Garaszewo, Krzesiny i Krzesinki, gdzie opuszcza powiat. Cybina wpływa między Gortatowem a Uzarzewem, o 3 1 2 klm. na płn. wschód Swarzędza, przepływa przez jez. Swarzędzkie, oblewa Kobylepole, Białą Górę, obraca młyny, wpływa do miasta P. i uchodzi naprzeciw Szeląga, przebiegłszy około 16 kim. w powiecie. Główna wypływając z jez. Kowalskiego, odgranicza pow. śradzki na przestrzeni l 1 2 kim. , oblewa Wierzonkę, Wierzenicę, Mychowo, Janikowo i Głównę, poniżej której uchodzi, przebiegłszy do 16 klm. Stawisko powstaje w pobliżu Drybacza, płynie przez Kicin i Czerwonak, gdzie uchodzi ubiegłszy 4 1 2 klm. Owińska struga bierze początek pod osadą Potasze i uchodzi w o wińskach; długość biegu wynosi 4 klm. Ciemna struga powstaje na Łąkach Dąbrowskich, na zachód od Poznania, oblewa Dąbrówkę, Komorniki, Wiry i Łęczycę, gdzie uchodzi, przebiegłszy około 14 klm. ; w Komornikach przyjmuje z praw. brzegu strumień płynący od Dupiewca. Skórzewską struga powstaje z połączenia strumieni, które od Fa, bianowa jednym płyną korytem na Żabików i

Poznań