jest ta zbieranie jaj kaczych na wiosnę mieszkańcy wyprawiają się na to gromadami, powrót z połowu jest dniem uroczystym jak gdzieindziej winobranielub połów śledzi w każdej chacie przyrządzają wtedy jajecznicę i każdego częstują darmo. Zbieranie miodu i wosku z dzikich barci dawniej przynosiło znaczny dochód wosk szedł aż do Bizancyum. Przemysłem leśnym zajmują się głównie tak zwani budnicy, po większej części wychodźcy z Mazowsza; palą oni smołę, węgiel i potaż. Obok nich rudnicy zajmują się wytapianiem żelaza z rudy błotnej; żydzi, licznie tu osiedli, zajmują się kowalstwem i utrzymywaniem karczem; sprytny żyd karczmarz, to patryarcha i doradca ciemnego Poleszuka. Niektóre okolice Polesia, wyjątkowo żyzne, jak np. okolice dawnej kolonii Kijowian Turowa, przedstawiające inne warunki bytu, posiadają też i ludność różną od ociężałego, ponurego typu Poleszuków, ludność rolniczą, zamożną i wesołą 1. Ogólny błotnisty charakter Polesia w ostatnich czasach zaczął ulegać stanowczej zmianie pod wpływem ręki człowieka zaczęto osuszać błota kanałami, przez co obszary porosłe dawniej trzciną i sitowiem zamieniają się w bujne łąki trawiaste, kraj staje się otwartym dla komunikacyi. Polesie, jako błotnista brózda, dzieliło dawniej zupełnie Litwę od Podola, dzieliło więc też zupełnie nieprzyjacielskie armie, maszerujące z zachodu na linię Dniepru. Karol XII nie mógł się przedrzeć na południe przez to non plus ultra, a gdy wódz napoleoński Reynier, maszerujący na Mińsk, otrzymał rozkaz przeniesienia wojny na Wołyń, musiał się wracać i obchodzić trójkąt poleski drogą przez Słonim, Prużany, Kobryń, Ratno, Kowel 2. Stąd znaczenie strategiczne przeprowadzonej w nowszych czasach kolei wpoprzek Polesia od Baranowicz do Równa, która łączy dwa rozdzielone przedtem pola wojenne. Z osuszeniem błot Polesie coraz bardziej traci swe dawne strategiczne znaczenie, ale za to staje się dostępniejsze dla promieni cywilizacyi. Ze zmianą stosunków fizycznych i człowiek tutejszy, który dotąd zachował wiele cech pierwotnych, musi też uledz zmianie. b Podlasie wraz z południową częścią Mazowsza i północną Małopolski rozciąga się na zachód od Polesia i w jego pobliża nosi podobny błotnisty charakter, który jednak ku zachodowi słabnie. Najbardziej błotnisty charakter ma smaga jeziorna ciągnąca się od Buga do Wieprza od Włodawy do Łęczny; jeMarakujew, Poliesie i Polieszuki. Sarmaticus, Von der Weichsel bis zum Dniepr, str. 253 i nast. ziora tamtejsze odlewają swe wody po części do jednej, po części do drugiej rzeki. Był plan skorzystania z tej linii dla przeprowadzenia kanału i skrócenia tym sposobem drogi z Bugu na Wisłę. W nowszych czasach wzięto się do uregulowania tych jezior i osuszenia błot; zresztą i same jeziora te pokrywają się kożuchem i zamieniają w trzęsawiska. Na północ od tej linii i linii dolnego Wieprza do linii kolei warszawskoterespolskiej rozciaga się kraina eksploatacyi torfów, polska kraina Fehnów Otwock, fabryka wojłoku roślinnego i proszku dezinfekcyjnego; torf tutejszy leży na pokładzie pelitu diatomowego czyli trypli. Na północ stąd dolina Liwca jest polskim Emmenthalem posiada rozwiniętą hodowlę bydła na łąkach po części irrygowanych oraz wyrób serów na wielką skalę ser Ronikierowski. Obszary wynioślejsze Podlasia są przeważnie piaszczyste, na nich zachowały się tu jeszcze dość znaczne lasy sosnowe Otwock, Miłosna, NowoMińsk, Mrozy, letnie mieszkania Warszawiaków; toteż spotykamy tu dość liczne huty szklanne np. Czechy. Na międzyrzeczu Narwi i Bugu oraz nad Biebrzą piaszczyste wyniosłości sterczą jak wyspy śród rozległych błot, stanowiąc równie jak na Polesiu jedyne punkta zamieszkania. Według Sarmaticusa 1 na południowym brzegu Narwi, niedaleko od miasteczka Wizny, wznosi się śród błot wyniosłość stanowiąca zupełną wyspę; na wyspie tej wznosi się pałac, który z lądem suchym, t. j. ze zboczem doliny Narwi łączy się tylko za pomocą grobli; w czasie wylewów ta wyspa błotna staje się wyspą rzeczną. Do mostu przez Narew pod Łomżą prowadzi grobla na kilometr długa. Tylko w zimie po lodzie i śniegu komunikacye są dogodne; w zimie też 1831 r. część armii rossyjskiej maszerowała na Warszawę długim półwyspem między Narwią i Bugiem, gdy w tem nagła odwilż otoczyła armię wodą i błotami i zatrzymała jak w saku; trzeba było cofać się w górę Bugu, gdzie lód pod Brokiem i Nurem jeszcze choć słabo się trzymał i przebywać go po deskach i słomie 2. Wobec takiego charakteru gruntu na Podlasiu spotykamy tu znaczne obszary niezdatne do uprawy nieużytki; stąd śród wieśniaków rozwinęła się hodowla prostych owiec; owca stanowi tu takie bogactwo wieśniaka jak gdzieindziej np. renifer lub wielbłąd; dostarcza ona wełny na sukmany, spodnie i czapki oraz skór na kożuchy wyrób kożuchów w Sokołowie, Żelechowie i Garwolinie. Najbliższe okolice Warszawy Mazowsze są monotonną gliSarmaticus, Von der Weichsel bis zum Dniepr. str. 37. Tamże, str. 278.

Polska