zdarzają się też i piaszczyste ławy. Brzegi rzeki kamieniste, miejscami zarosłe łozą. Prądowiny powstają w skutek zwężenia koryta przez wały kamienne, lub żwirowogliniaste mielizny, zwane rapami, mielizny zaś kamieniste i żwirowe zowią się sały. Na tej przestrzeni od prawego brzegu wpadają Rotniczanka, Mereczanka spł. , Wiersznia wiosną spławna dla tratew, Lutejka, Strawa, Łopojna i Prawina; od lewego w obrębie Królestwa Polskiego Łosośna, Łabna, Os tasza, Czarna Hańcza, Igorka, Biała Hańcza, Białożyca, Owirnica. Brzozówka, Miklas, Pierczajka, Pobola, Świentupa, Zajście, Jesia, Dziewagoła, Judraj, Lakaj, Zegrzda; w obrębie Prus zaś Szeszupa. Przy najniższym stanie wody głębokość N. zmienia się od 3 1 4 16, wtedy odkrywają się ławy, na których woda ma zaledwo 1 4 2 1 2 stóp, a miejscami nawet wysepki. Wiosenne wody wzbierają na 12 18 a najwyższe jeszcze o 5 więcej. Po puszczeniu lodów woda szybko wzbiera i zwykle około 9go dnia dosięga najwyższego poziomu; są to tak zwane ruskie wody. Przeszkody stanowią 22 rapy, 11 sał i 64 mielizny. Pomiędzy rapami najniebezpieczniejsze są Olchówka pod wsią Miźańce na 85 wiorst od Hoży, rapa Swinia powyżej m. Olity, rapa Goga na 223 w. i rapy Biczeniata i Bicze niedaleko Rumszyszek. 4 Od Kowna do granicy pruskiej. Długość 99 w. , spadek 54, 75; t. j. na wiorstę 1, 553 stopy. Na tej przestrzeni N. przyjmuje Wilię, Niewiażę, Dubissę i Mitwę. Pomimo znacznego zasiłku, jaki rzeka otrzymuje, głębokość jej niewzrasta, ponieważ brzegi są natury piaszczystej, rzeka przeto zmienia co wiosną koryta, tworzy mielizny i wyspy, dzieląc się na ramiona. Prądów i rap na tej częściniema; przy zmianie koryta coraz to nowe odyńce pojawiają się na rzece. Przy niskim stanie wód wart ma 3, 5l4 głębokości, ale na mieliznach zaledwo, 0, 52 wody. Zwykle wody wiosenne wzbierają od 14 20 wysokie zaś wody sięgają czasem 30 stóp. Lód spływa wcześniej niż na górnym biegu. N. od granicy pruskiej do ujść, t. j. część położona w Prusach posiada tenże sam charakter co ostatnia część od Kowna od Jurborga. Dla badania stanu wód N. w granicach ces. rossyjskiego ustawiono w 1876 r. wodoskazy i od d. 1 stycznia 1877 r, rozpoczęto stałe spostrzeżenia. Stacyi obserwacyjnych ustanowiono 15 z tych 3 pierwszej klasy Stołbce, Grodno i Kowno i 12 drugiej kl wieś Kołodzino, dwór Maryno, mko. Bielica; Mosty, Radziwonowicze, Druskieniki, Niemonajcie, Balwierzyszki, Birsztany, Rumszyszki, średniki i m. Jurborg. Na stacyach 1 klasy spostrzeżenia dokonywane są przez ciąg całego roku trzy razy dziennie, zaś na st. 2 kl, tylko od lodu do lodu, raz na dzień. Wykazy stanu wody na N. pod Stołbcami, Grodnem i Kownem od 1877 r. do 1883 r. zoznaczeniem peryodów stawania i puszczania lodów zebrał i ogłosił w III t. Pamiętnika Fizyograficznego Witold Wróblewski. Podług wykazów tych średni stan wód N. w Grodnie odpowiada 51, 7 cm. , w Kownie 72, 1 cm. Rzeka była pokryta lodem w Stołbcach przez 112 dni, w Grodnie przez 74, w Kownie przez 68 dni. Żegluga na N. pomimo kilkokrotnie przedsiębranej regulacyi, poczynając od Zygmunta Augusta, za czasów którego Mikołaj Tarło z Szczekarzewic, chorąży przemyski, oczyszczał swoim kosztem rzekę z kamieni, aż do dziś dnia zawsze jest niebezpieczną z powodu wielu rap i mielizn. Na uwiecznienie czynu Tarły wydał Adam Szreter wiersz w Krakowie 1554 r. , przedrukowany w Zbiorze historyków polskich Mitzlera w 1761 r. N. zaczyna być spławym dla pojedynczych sztuk drzewa i tratew już o kilka mil od swoich źródeł pod wsią Piaseczno, żeglownym zaś staje się dopiero od mczek N. Świerznia i Stołbce. Pierwsza ta przystań na N. jest zarazem najważniejszą, gdyż z niej przed niedawnemi jeszcze czasy odbijało najwięcej statków. Głównym artykułem spławu było żyto, siemię lniane, len i konopie. Obecnie w skutek rozwoju sieci dróg żelaznych, żegluga na N. znacznie się zmniejszyła, zwłaszcza że rzeka, z powodu krętego swego koryta i niskiego stanu wody latem, niemoże unieść ciężkich i niezgrabnych statków. Idą one tylko na wiosennych wodach zaraz po puszczeniu lodów. Do żeglugi po N. używane są łodzie różnego rodzaju, barki i półbarki znoszące do 2000 pudów ładunku, baty al. galary do 2500 pudów, bajdaki do 5000 pudów, strugi do 7000 i wiciny od 9000 12000 pudów. Nadto pomiędzy Kownem a granicą pruską oraz pomiędzy Grodnem a Druskienikami kursują statki parowe. Główne przystanie w wodozbiorze N. są Kowno, Grodno, Słonim, Stołbce, Mosty, Wilno, Jurborg. W przystaniach tych 1873 r. ogółem towaru naładowano, i wyładowano za 2, 195, 300 rs. W ryby niezbyt obfituje Niemen. Z gatunków zwykłych znajdują się szczupaki, jazie okunie, sielawy, sumy i inne; około m. Wilki poławiają się także jesiotry i łososie. Podług podania nazwa N. ma pochodzić od wychodźcy włoskiego Nemona, który pierwszy puścił się od ujścia w górę biegu rzeki dla jej zbadania. Za czasów pogaństwa rzece tej oddawa no część boską i była nawet wzniesiona świątynia pomiędzy Mereczem i Olitą pod wsią Niemonajcie. W granice Prus Wschodnich N. wstępuje pod Smolnikami, nie m. Schmaleningken, dzieli się pod Schanzenkrug w powiecie tylżyckim na dwie odnogi Russ i Gilgę i wpada do zatoki Kurońskiej ośmioma dawniej 13 ujściami, z których Atmath, Pokalna, Warus i Skirwith

Niemen