Wszedłszy N. Pan do tego lochu, zastał całe to podziemne mieszkanie tysiącem lamp oświecone. Na środku siała brama lampami także iluminowana, z cyfrą królewską, za którą muzyka na dętych instrumentach się odezwała. Oglądał N. Pan z ukontentowaniem i podziwieniem całe to miejsce, chodząc wszędy po ustanych tarcicach dla uchylenia od upadku ze ślizgoty miejsca, od ściekającej ustawicznie kroplami ze sklepienia wody. Po tym ciekawym widoku powitał N. Pan na górze IPanią z Dębińskich Załuską matkę, z synem kasztelanem buskim i córką Puszetową, starościną zawichoską, Chwalibogową, wojską krakowską, także IPanów wojnickiego i bieckiego kasztelanów, a przybywszy do zamku, spotkany był od IPani z Małachowskich Duninowej, starościny zatorskiej. Po dwugodzinnej pra wie z przytomnymi konwersacyi, oraz przeglądaniu map podróży swojej w krakowskiem województwie, podanych od JPana Michałowskiego, podkomorzego, usiadł N. Pan do stołu, przygotowanego na kilkadziesiąt osób w sali wielkiej, gdzie pod cyfrą królewską był taki napis Z dawnych Piastów ostatni ten zamek odnawia, Nowy go swą bytnością potomności wsławia. Powrócił N. Pan wieczorem przy biciu z armat i okrzykach gminnych do Pieskowej Skały, podziękowawszy familii Załuskich za ochocze i uprzejme w Ojcowie przyjęcie. Ostatnia lustracya tutejszego niegrodowego starostwa odbyła się 1789 r. , która opiewa Zamek stoi na wysokiej skale, wymurowany na dwie kondygnacye, z bramą naokoło obmurowany, z pokojami i z kaplicą ze wszystkim w dobrym stanie, dachem gontowym pokryty. Piwnica pod zamkiem w skale wykuta. Oficyny wymurowane z kuchnią, szpiżarnią pod gontami, wygodne i dobre, wozownia murowana. Wieża wysoka przy bramie o 2 piętrach na więźniów, do niej drzwi żelazne. Folwark na dole, browar, karczma, młyn i piła czyli tartak nad Prądnikiem. Lasy utrzymywane dobrze, mogą przynieść rocznie kilka tysięcy intraty, albowiem są zdatne na gonty, tarcice, a prócz tego samo siągi zawsze być mogą dobrze spieniężono, gdy Ö. o 2 mile od Krakowa położony. Summa intraty starostwa złp. 13110 gr. 29. Według dziełka Płata wojska, chleb zasłużonych i t. d. 1771 r. Starostwo ojcowskie płaciło taryfy hibornowej od r. 1716 złp. 573 gr. 29, podatku łanowego od r. 1729 złp. 1000, nareszcie kwarty na wojsko od czasów Ignacego Załuskiego złp. 1699 gr. 3, den. 1. Ostatnim starostą był Teofil Załuski, który umarł 1831 r. W spisie wsi Królestwa z 1827 r. O. jest podany jako wś rządowa, ma 14 dm. , 82 mk. Rząd Królestwa sprzedał to starostwo na dziedzictwo K. Wolickiemu, od któ rego nabył je Wojciech Prendowski i odprzedał synowi Henrykowi. Od tego nabył O. w 1859 r, hr. Aleksander Przeździecki, który odprzedał w 1863 r. dobra te pruskim izraelitom, z wyłączeniem małej części doliny z ruinami zamku, nabytej w 1878 r. przez Jana Zawiszę. W ostatnich czasach nabył te dobra, z wyniszczonymi przez ostatnich nabywców lasami, p. Gordon, obywatel ziemski z radomskiego. Dobra O. z wsiami O. al. Podzamcze, Szklary, Smardzewice, Prądnik Ojcowski, Bębło i Jerzmanowice, rozl. w 1867 r. mr. 1035 gr. or. i ogr. mr. 59, łąk mr. 17, lasu mr. 894, past. i zarośli mr. 19, nieuż. mr. 22; lasy urządzone. Wś o. al. Podzamcze os. 5 z gr. mr. 17; wś Szklary 58, z gr. mr. 521; wś Smardzewice os. 50, z gr. mr. 314; wś Prądnik Ojcowski os. 16, z gr. mr. 69; wś Bębło os. 66, z gr. mr. 942; wś Jerzmanowice os. 113, z gr. mr. 2069. Opisy O. utworzyły już bogaty zbiór opracowań, z których ważniejsze są 1 Grabowski A. ,, Kraków i jego okolice, 1866. 2 Ks. A. Naruszewicz Dyaryu8z po dróży Stanisława Augusta, 1787. 3 Staszic St. o ziemiorodztwie gór. 4 Franciszek Karpiński Podróż do Krakowa, Warszawa 1788. 5 J. U. Niemcewicz Podróże history czno po ziemiach polskich, Petersburg 1859. 6 Wężyk Okolice Krakowa. 7 Antoni Waga. Sprawozdanie z podróży naturalistów odbytej w r. 1854 do Ojcowa, w Bibliotece Warsz. 1855, t. II; 1857 t. II. 8 A. Waga, , Ledra aurita, t. j. Skoczek Uszaty, w Ka lendarzu Ungra na r. 1855. 9 J. Bartosze wicz, , Ojców, w Kalend. Ungra na r. 1860. 10 F. Berdau Kilka słów o roślinności i florze Ojcowa, w Bibl. Warsz. 1859, t. III. 11 W. Jastrzębowski Wspomnienia z po dróży po kraju i t. d. , w Bibl. Warsz. 1848, I; 1849, I 12 Dr. J. Dietl Uwagi nad zdro jowiskami krajowymi, cz. I, Kraków 1858. 13 L. Zeiszner O temperaturze źródeł w do linie Ojcowa, w Bibl. Warsz. 1860, L 14 Ł. Gołębiowski Opisanie województwa kra kowskiego. 15 Ojców i słówko o Pieskowej Skale, Księga Świata, Warszawa, t. I. 16 Ojców, w Przyjacielu Ludu, rok III, t. L Lipiński i Baliński Starożytna Polska. Przewodnik po dolinie Ojcowskiej, Warszawa 1860. 19 Klem. z Tańskich Hetmanowa Opisy różnych okolic królestwa polskiego, Wrocław 1832 Wybór pism, t. V, 20 Starożytności Polskie, Poznań 1852, t. II. 21 Taczanowski Wiadomość o nietoperzach i ptakach znajdujących się w dolinie Ojcowskiej, w Bibl Warsz. 1854, t. III. 22 Kolberg Lud krakowski, Kraków 1871. 23 J. Zawisza Znaczenie wyrobów ozdobnych z zęba mamuta, znalezionych w jaskini Mamuta pod Ojcowem, Pamięt. fizyogr. , t. III, 1883.

Ojców