towarzystwa rossyjs. żeglugi parowej i handlu; nadto pomiędzy Odessą a Londynem, Liwerpolem, Antwerpią, Marsylią, Genuą, Liworno, Trycstem i Konstantynopolem kursują liczne statki, głównie angielskie i włoskie. Ożywiony dawniej ruch statków żaglowych na morzu Czarnem obecnie znacznie się zmniejszył. Do obsługi handlu wewnętrznogo przez Dniestr, Dniepr i Boh oraz z portami morza Azowskiego służy przeszło 1200 barek żaglowych i statków parowych holowniczych. Ruch handlowy towarów przez O. , lubo podległy wahaniom, zależnym od stanu urodzajów, jednakże postępuje stopniowo, tak, że gdy w 1866 r. wartość wywozu wynosiła 31, 490, 000 rs. , przywozu zaś 12, 798, 600 rs. , w 1876 r. wywozu na 55, 026, 591 rs. , przywozu zaś 48, 949, 062 rs. , w 1882 r. wzrosła pierwszego na 61, 871, 000, drugiego zaś do 56, 205, 000 rs. Jako najważniejsze miasto Noworossyi, jest o, siedzibą głównodowodzącego wojskami okręgu odeskiego, sądu apelacyjnego, sądu handlowego, arcybiskupa, głównego zarządu celnego, urzędu pocztowego, zarządu inspokcyi telegraficznej i konsulów generalnych wszystkich państw europejskich. W O. jest nadto kantor banku państwa, bank handlowy, towarzystwo kredytowe miejskie, bank rolniczy gubernii chersońskiej. Dochód miasta w 1876 r. wynosił 1, 483, 432 rs. , rozchód zaś 1, 687, 546 rs. Wo wrześniu odbywa się jarmark, niegdyś bardzo ożywiony, dziś niewielki. ego znaczenia. Na miejscu dzisiejszej O. istniała już na 6 wieków przed Chr. osada grecka Istrion i przystań Isiakon, dalej port Skopeli, które zniszczyły wielkie wędrówki narodów w III i IV w. odtąd przez 10 wieków pustkowie. W XIV w. Tatarzy wznieśli tu małą warownię Chadżybej al. Kodżybej. Do XVI w. okolica ta należała do Litwy i Polski; kiedy potem Turcy zajęli brzegi morza Czarnego i opanowali Chadżybej, zbudowali przy niej twierdzę Jani Dunja. Jedne i drugą zdobyli Rossyanie w 1789 r. , a na mocy pokoju zawartego w Jassach wcielone do Rossyi. Ukazem cesarzowej Katarzyny II z d. 27 maja 1794 r. poleconem zostało założenie miasta i portu, którym nadaną została obecna nazwa na pamiątkę starogreckiej osady Odissos al, Ordessos, znajdującej się niegdyś w pobliżu Istrionu. Kamień węgielny pod budowę pierwszych świątyń i gmachów publicznych położono 3 września 22 sierpnia 1794 r. Wielkie zasługi około podniesienia i upiększenia miasta położył ks. Emanuel Richelieu, generałgubernator noworossyjski 1803 1814, dalej główni naczelnicy kraju ks. Woroncow i hr. Paweł Kotzebue. Podczas wojny wschodniej ucierpiała O. wiele w skutek bombardowania w d. 22 kwietnia 1854 r. przez flotę francusko angielską, pod dowództwom admirałów Hamelina i Dundasa, oraz w skutek ostrzeli wania d. 14 maja t. r. przez flotę angielską. Podczas wojny rossyjskotureckiej w 1877 r. Odessa podległa znowu blokadzie, nie ucier piała jednak od ostrzeliwania dzięki silnym bateryom portowym, założonym w 1876 r. przez gen. Todlebena. Z licznych opisów O. wymieniamy Niemcewicza w Podróżach hi storycznych str. 314 i nast. ; Kraszewskiego Wspomnienia O. 1846; Tyg. illustr. na rok 1872 str. 220; Smolianinowa, Ist. O. 1853; Licorda, Lettre sur O. 1859 i w. in. Okrąg naukowy odeski obejmował w 1876 r. 1292 szkół początkowych, koszt utrzymania któ rych wynosił 430, 173 rs. , z czego rząd dawał 27, 745 rs. , miasta 107, 743 rs. , wsio 153, 428 rs. i ziemstwo 134, 029 rs. Okrąg wojskowy odeski przed 1878 r. obejmował 4 gubernie chersońaką, bossarabską, okaterynosławską i taurydzką, razem 242, 315 w. kw. Tak zwane gradonaczalstwo odeskie zajmuje 43158 dzies, przestrzeni i należy do niego samo miasto z dwoma przedmieściami Peresypem i Mołdawianką, z 3 przysiołkami, 12 wsiami i fol warkami, z których najznaczniejszy Dalnik, mający 3291 mk. Odeski powiat ma na prze strzeni 8945 w. kw. 257, 666 mk. w 1871 r. , zajmujących się przeważnie rolnictwem. Po wierzchnia równa, grunt urodzajny. Obfite po kłady miękkiego wapienia, twardniejącego na powietrzu i dogodnego do budowli. Zroszony przez trzy znaczniejszo limany, łączące się z morzem i dwie przytykające rzeki Boh i Dniestr. Ubogi w lasy. J. Krz, Odewsiański, potok podtatrzański, wypływa w gm. Bukowina, pow. nowotarski, z pod Faraszego wierchu 967 mt. ; płynie na płn. wsch. przez obszar Bukowiny i zlewa wody do Białki od lew. brzegu. Przyjmuje od praw. brz. pot. Podgórzański. Długość biegu 4 klm. Odkińszczyzna, dobra, pow. grodzieński, własność niegdyś Michała Kiełczewskiego, stolnika grodzieńskiego; nabyte w 1685 r. od Puchalskich przez Jana Konstantego Kieł czewskiego, po nim przeszły sukcesyjni do Leona Kiełczewskiego, który w 1756 r. zrze ka się na rzecz Józefa Tadeusza Jarockiego, podczaszego brasławskiego. A. K. Ł. Odludnia, os. , pow. konecki, gm. Duraczów, par. Końskie, odl. od Końskich 3 w. , 1 dm, 3 mk. , ziemi 13 mr. Odła al. Odla, rzka w gub. grodzieńskiej, lewy dopływ Świsłoczy, przyjmuje Wiszniówkę i Jeryłówkę. Odłogi 1. ob. Kąty 32. 2. O. , ob. Grabowo, pow. augustowski. Odmęt, wś, pow. dąbrowski, attyn. Delastówie. Leży na praw. brzegu Wisły, od której wylewów zasłania ją wielki wał. Ma 346 Odewsiański Odewsiański Odkińszczyzna Odludnia Odła Odłogi Odmęt