żeństwu. W teraźniejszym kościele, pochodzącym z r. 1760, mało jest starożytnych pamiątek. Przeniesiono tylko z dawniejszych kościołów lubaskich dwa wota srebrne złożone przez Teodora i Łukasza Gorajskich na pamiątkę ocalenia w bitwie pod Beresteczkiem r. 1651 z napisami łacińskiemi; rysunek tych wotów opisał szczegółowo ks. Dyniewicz w Przyj a, cielu ludu, IX, p. 100; przedstawione są na pierwszem z jednej strony wojska koronne i litewskie, z drugiej hordy tatarskie i kozackie Bohdana Chmielnickiego; a nadto rycerz Góraj ski, klęczący i polecający się opiece Zbawi ciela; przy nim godła rycerskie; herb familijny Gorajskich, początkowe litery imienia i nazwiska T. G. Na drugiem wotum Łukasza Goj rajskiego w odległości dwa wojska widać przeciw sobie idące. Na uboczu klęczy rycerz z podgoloną czupryną, przy karabeli, obok czapka; modli się do Bogarodzicy. Nad rycerzem jest herb i początkowe litery imienia i nazwiska. Po drugiej stronie obudwóch wotów mieszczą się napisy łacińskie. Prócz tych wotów widzimy jeszcze w kościele na wewnętrznych ścianach kilka wizerunków właścicieli dawnych Lubasza Miaskowskich i Świnarskich, dalej kardynała Lipskiego, bez napisów. O wykopaliskach lubaskich rozpisuje się kś. Dyniewicz w Przyj. Ludu, VII, 174; i dyrektor Schwartz wspomina w pierwszym zeszycie swoich Materialien. Kś. Dyniewicz pisze, że na przestrzeni 3 mil kwadr. odkrył 7 cmentarzysk, a mianowicie w L. , Liszkowie, Mikołajowie, Górze, Stajkowie, Sokołowie i Miłkowie. Schwartz wyraźa się, że na górze Krasnej Górze i teraźniejszym cmentarzu przy kościele wykopano mnóstwo urn ozdobnych, piękne młotki, granitowe, serpentynowe, dolorytowe; przedmioty żelazne i brązowe; pierścień miedziany 1 cala średnicy z czteremi promieniami ze środka do obwodu idącemi w urnie, nadto niebieskie korale z prążkami, szklane, w kształcie malin. Kś. Dyn. dodaje jeszcze, jako osobliwość, pigułkę glinianą w postaci ptaka, długości 3 cali, objętości dwóch i pół cali, bez wyraźnych nóg, z podstawką; po obu stronach wystające skrzydełka maleńkie, jakoby do lotu rozpostarte. 3. L. czyli Lubacz, niem. Lubasch, dom. , pow. wyrzyski, 1640 mr. rozl, 5 dm. , 128 mk. , 68 ew. , 60 katol. , 33 analf. Poczta, tel. , st. kol. żel. w Nakle o 5 ML; gośc. na miejscu. W okolicy odkryto cmentarzysko pogańskie, które zbadał dyrektor gimnazyalny Richter z Nakła w r. 1881. Pisze o niem Cmentarzysko znajduje się na paśmie wzgórzy spadających ku Noteci. Kilka grobów szeregiem obok siebie położonych i Wielkiemi kamieniami poobsadzanych otworzono. W jednym z nich znaleziono 7 czarnych urn, dość dobrze zachowanych; w innych liczba była mniejsza, w przecięciu po 5. Szczególną uwagę na siebie zwróciła urna czarna około dwóch stóp wysoka, w której znaleziono 3 perły z glinki. Wydobyto także dwie urny z pierścieniami brązowemi naokoło szyjki, również odłamy naramienic z tegoż kruszcu i pierścienie żelazne. Większa część urn miała pokrywy, niektóre miały białe ozdoby na zewnątrz. Jedne z czarnych urn z twarzą posłał dyrektor Schwartz do berlińskiego muzeum. Z jednej wycieczki do tego cmentarzyska dyrektor Richter skreślił protokół, który brzmi, jak następuje Zastaliśmy przybywając na miejsce 4 skrzynie kamienne wielkich rozmiarów przez służbę właściciela L. już odsłonięte; ziemia z nich była odrzucona, wszystkie miały kształt czworoboków. Rozmiary jednej z nich, składającej się z łupanych, po obudwu stronach mocno obciosanych płyt kamiennych, były takie. Długość wynosiła 104 centm. , szerokość 75 centm. , głębokość 54 centm. Z dwóch urn z tego grobu wydobytych z czarnej glinki, jedna rozsypała się na drobne kawałki; z jej popiołów i kości wygrzebano ozdobę brązową i pierścień żelazny. Druga urna na powietrzu także się roztrzaskała, ale za pomocą kleju zdołano ją przywrócić do stanu pierwotnego. Wysokość tej urny wynosi 38 centm. , obwód 101 centm. , obwód szyjki długiej na 16 centm. , u samego wierzchu wynosił 31 centm. , obwód dna 42 centm. Urna zawierała tylko popiół i t. d. i dwie małe pospolite muszle. Drugi grób rozkopany w części południowej, ku łąkom noteckim, był ułożony z surowych kamieni, w części zaś północnej z większych płyt kamiennych, po obudwu stronach także ociosanych; nie było tu juz kamiennej pokrywy i płyty kamiennej na kończynie południowej. Naokoło szyjki obudwu urn tu znalezionych był położony pierścień brązowy; pierścień nie był nigdzie przymocowany, miał zresztą obwód o wiele znaczniejszy od szyjki urn, bo wynosił 45 cntm. M. St, Lubasz z Lubaską Wolą lub Berezówką, wś, pow. dąbrowski, leży w równinie, na prawym brzegu Wisły, 1 klm. na zachód od Szczucina. Liczy 700 mk. rzym. katol. , z których 121 przebywa stale na obszarze wiek. pos. Al. Bo gusza i spółwłaścicieli. Należy do parafii rzym. katol. w Szczucinie. Jestto miejsce ro dzinne Andrzeja Rawicza Gawrońskiego, se kretarza komisyi edukacyjnej, lektora króla Stanisława Augusta, a wreszcie biskupa kra kowskiego. Pos. wiek. ma obszaru 439 mr. roli, 143 mr. łąk i ogr. , 135 mr. pastw. i 539 mr. lasu; pos. mniej. 346 mr. roli, 150 mr. łąk i ogr. i 77 mr. pastw; graniczy na zachód z Laskówką, na południe z Delastowicami. Wola lubaska leży na południe. Mylnie piszą także Lubacz i Lubacka Wola. Mac.

Lubasz