bud. 9, dm. 4, katol. 32, ewan. 7. Par. i poczta Chełmża, szkoła Lisnowo. Dziedzic Robert Lincke w Zeglnie; hodowla bydła rasy holender skiej. Kś. F. Lisnowo 1. niem. Leistenau, dok. Leistenaw, Lissenow, Leyssenau, Lischtenau, włośc wś i rycer, dobra, pow. grudziąski, nad jeziorem, z którego struga bezimienna płynie do rzeki Ossy, przy granicy pow. brodnickiego, w części dawniejszej Pomezanii i Prus książęcych; posiada kościół luterski paraf. i szkołę luterską; dla katolików parafia Płowęż. poczta Łasin a L. , niem. Gr. Leistenau, włośc. wś parafialna, obszaru liczy mr. 1190, bud. 104, dm. 58, katol. 31, ew. 455; b L. , niem. Schloss Gr. Leistsnau, rycer. dobra, obszaru roli ornej zajmują hekt. 545, łąk 60, pastw. 9, lasu 64, nieuż. 12, wody 61, ogółem hekt. 753; bud. 34, dm, 18, katol. 110, ew. 167. Posiadacz Eugeni Petersen. W miejscu odbywają się dwa doroczne targi, kramne, na bydło i konie. Przy wsi po nad jeziorem znajduje się znaczny dość dobrze zachowany szaniec Schanzenberg, od którego samo jezioro zowie się szańcowe Schanzensee. L. jest osadą prastarą. O pierwszych jednak początkach i o założeniu jej nie wiadomo. R. 1285 posiadał całą tę część w dawniejszej Pomezanii, gdzie jest L. , 1000 włók obejmującą, sławny rycerz Dyteryk Stanko. Dopiero od XVI począwszy wieku dość liczne przechowały się szczegóły. Od dawna była ta wieś szlachcie na własność wydawana. W XVI w. posiadała L. rodzina niemiecka von Drahe. Ludność jednak co najmniej do połowy była polska. R. 1550 liczono 9 nazwisk polskich a 12 niemieckich. R. 1556 umarł d. 8 lutego Michał von Drahe, posiadacz L. Niezadługo po nim r. 1567 zeszli z tego świata krótko po sobie d. 25 i 28 maja także jago synowie Michał i Andrzej von Drahe, obydwaj bezdzietnie, tak, że obszerny ten majątek przypadł teraz na własność księciu pruskiemu. Począwszy od r. 1577 król Stefan Batory starał się o te dobra dla ulubionego przyjaciela swego i ministra siedmiogrodzkiego Marcina Borzewicza. Długo wymawiał się z nadaniem książę Jerzy Fryderyk, nareszcie w r. 1585 zapisał Borzewiczowi dobra lisnowskie na dziedziczną własność prawem chełmińskiem, ustępując zarazem wyższe i niższo sądownictwo, prawo patronatu nad tutejszym kościołem i t. d. O kościele zawarował sobie książę, ażeby nowy dziedzic na proboszcza li tylko pastora luterskiego prezentował; znajdował się bowiem ów kościół podówczas w ręku luterskiem. Włók liczyło wtedy L. ogółem 119 1 2. Właściciel zobowiązany był czynić 2 służby wojenne konne w zbroi i miał sumiennie o wszystkiem donosić, coby szkodliwego było pruskim rządom. R. 1593 d. 5 marca król Zygm. potwierdził powyższy przywilej donacyjny. Oprócz L. król Stefan wystarał się nadto dla Marcina Borzewicza o sstwo osieckie i starogrodzkie. Za małżonkę pojął Borzewicz zacną i pobożną Katarzynę Dąbrowską al. Wojanowską z Wojanowa pod Gdańskiem, z którą miał syna dobrze po katolicku wychowanego Jana Borzewicza ojciec jego, jak donoszą kościelne akta, sprzyjał luteranom. Marcin Borzewicz umarł, jak się zdaje z wzniesionego mu w L. nagrobku prawdopodobnym, r. 1596. Po nim przejął dobra lisnowskie wspomniony syn jego Jan Borzewicz, który za żonę miał Dorotę Kryską, herbu Prawdzic; umarł w L. r. 1646, zostawując po sobie tylko córkę Annę. R. 1607 nazywają także niektóre akta dziedzicom L. Baltazara Stanisławskiego, nie wiadomo jednak na jakiej podstawie, ponieważ w r. 1613 król Zygm. znowu potwierdza tę wieś Janowi Borzewiczowi. Po Borzewiczach posiadał najprzód dobra lisnowskie Wituski, podskarbi koronny. R. 1653 nabył je Swiętochowski za 100000 zł. Począwszy od r. 1667 zachodzi jako posiadacz L. Paweł von Biberstein Orzechowski, dziadzio zarazem dóbr Biberstein, Oberfeldt i Orzechowo, wyznania luterskiego. Podług lustr. z r. 1686 należała do L. także wieś z czasem nabyta Kowalki; włók liczono w tych dobrach 149 1 2 i to w L. proboszczowskich włók 4, do folw. należących 40, włościańskich 75 i pół, w Kowalkach 30 wł. , które trzymali gburzy. Na lisnowskich włośc. włókach 75 i pół siedziało gburów 4 i ogrodu. 29. Gburzy dawali czynszu po 6 m. , 4 kury, 2 gęsi i odrabiali szarwark na folw. z wyjątkiem soboty; każdy posiadał 2 konie i 4 woły. Karczmy dwie istniały w L. , jedna na folw. , a druga we wsi; w roku wyszynkowały piwa beczek 160. Glebę folwarczną opisują jako bardzo żyzną; także łąki obszerne do dworu należały. Naokoło ciągnął się las, po największej części jodłowy, w którym dziki, sarny, jelenie, niedźwiedzie i inne zwierzęta się chowały. Ryb dostarczały w wielkiej ilości i rozmaitości jeziora pańskie, których lustracya wspomina 5 dwa jeziora przy Lisnowie, po 3 tonie liczące, karpiowe i szańcowe; jedno pod Płowęż o 9 toniach do połowy z biskupem chełmińskiem posiadane rzeka Ossa przechodząca przez nie stanowiła granicę; czwarte jezioro ciągnęło się pod Szonowo, piąte pod Swiecie, każde z nich o 2 3 toniach. Jeziora te nadzwyczaj były rybne, lepszego pewnego roku przyniosły dochodu 10000 m. Dwór dwupiętrowy, kiedyś wspaniały i z niemałym komfortem urządzony, liczył salonów i różnych pokojów 14, wszystkie okna, jako i wielkie podwoje, posadzki, kominy, schody i t. d. były częścią białym kamieniem niderlandzkim, częścią marmurem wy Lisnowo Lisnowo