katol. i luter. ; poczta Kalisz. Odległość od Kościerzyny 2 mile. Własność Zaleskiego. Wś L. za polskich czasów stanowiła dobra star. kościerskiego. R. 1560 Mik. Kostka, wojew. pomorski, tenuta lipuski; r. 1765 Łukasz Pie chowski. R. 1743 karczmarz z Żołna, za bluźnierstwa niecne na śmierć skazany, okupił się dość znaczną kwotą pieniędzy, którą nieba wem na budowę tutejszego kościoła obrócono. R. 1746 stanął w L. nowy kościół tytułu św. Piotra i Pawła, w których uroczystość był wielki odpust i jarmark we wsi. R. 1779 folw. tutejszy w wieczystą dzierżawę wydany przy wilejem z d. 27 stycznia w Kwidzynie. Par. lipuska liczy dusz 3569; kościół tytułu ś. Mi chała arch. , patronatu rządowego, nie wiadomo kiedy fundowany; po spaleniu dawniejszego nowo odbudowany około r. 1867. Szpitala nie masz przy kościele; bractwo rożańcowe od r. 1715 i trzeźwości od r. 1855. Wsie parafialne Lipusz, Kalisz, Tuszkowy, Skwierawy, Grzy bowo, Płocice, Wawrzyniec, Dziemiany, Lipu ska huta, Śluza, Jabłuszko, Dywan, Pełki, Trawice, Turzonka, Borowiec, Kruszewo, Sło ne W. i M. , Wyrówno, Szwedzki ostrów, Schodne, Gostomko, Żołno, Ścibórz, Zdroje. Szkółki katolickie parafialne 1 w Lipuszu dzieci katolickich 90, 2 w Kaliszu 99, 3 w Dziemianach 32, 4 w Tuszkowach 87 i 5 w Skwierawach. Kś. F. Liputyszki, wś, pow. władysławowski, gm. Gryszkabuda, par. Pilwiszki, odl 19 w. od Władysławowa; mają 3 dm. , 22 mk. Por. Leśnictwo. Lipy, kol. i 08. leśna, pow. piotrkowski, gm. Bełchatówek, par. Grocholice; kol ma 23 dm. , 224 mk. , 201 mr. ; os. leśna 1 dm. , 5 mk. , 7 mr. Lipy, wś, pow. rossieński, par. Kielmy. Lipy 1. , niem. Kirche Liep, zowie się niewielki kościół, około 1 8 mili od m. Lubawy odległy, w pow. lubawskim, blisko drogi wiodącej z miasta do Złotowa, nad małą strugą. Stoi ten kościół zupełnie osamotniony, śród pola, lipami otoczony, skąd cała miejscowość L. się zowie. Dawniej, kiedy tu jeszcze las znaczny istniał, nazywano go kościół pod gajem, sup nemore. Jest on cały w cegłę murowany, o 3ch ołtarzach i małych organach z wieżą niewielka, r. 1870 po zgorzeniu dawniejszego nowo wzniesiony. Należy jako filia czy kaplica publiczna do par. w Lubawie. Największym skarbem kościła tego jest prastara, mała, drewniana figura Matki N. , cudami słynąca. Wierni liczne odbywają pielgrzymki na to miejsce św. , osobliwie w czasie głównego odpustu na Nawiedzenie Matki Boskiej. O najdawniejszych czasach, jako i o zjawieniu Matki Najśw. w L. , taką mamy wiadomość. Miejsce, gdzie są teraz nasze polskie L. , już za pogańskich czasów słynęło jako święte. Stare akta kościelne zapisują, że tu istniał gaj święty i że starzy Prusacy, wracając po ofiarowaniu z Lobnic t. j. z Łąk naszych sławnych w tym tu gaju koło miasta Lubawy przystawali, no we ofiary na cześć bogini Majumy składając i biesiady swoje religijne wyprawiając. Było to na początku XIII w. , kiedy sławny apostoł Prusaków, pierwszy biskup chełmiński, Chry styan, zawitał w te strony, żeby wiarę chrześciańską rozpowszechniać. Bardzo mu też Bóg błogosławił w dziele jego, bo główny naczel nik całej tej pruskiej naonczas ziemi, później lubawską nazywanej, Swawabuno, nawrócił się i miasto swoje Lubawę wraz z całą tą zie mią Chrystyanowi podarował. Samo niebo zdawało się dopomagać biskupowi. Tak bo wiem do dziś dnia utrzymują, że owego czasu Matka Najśw. cudownie objawiła się w L. , tuż przy onem pogańskiem drzewie świętem. Wierni postanowili dla cudownego obrazu ko ściół tu pobudować. Ale biskup Chrystyan rzekł nie godzi się, aby obok przybytku Matki Najśw. owo drzewo pogańskie zostawało, przy którem czczoną była Majuma. Pójdźmy i po walmy je Ale się wszyscy dziwili, bo takie panowało przekonanie, że to drzewo jest nie tykalne, i żadna ręka ludzka nie może mu szkodzić. Poszli tedy z Lubawy w uroczystej procesyi na to miejsce; biskup Chrystyan uczy nił pierwsze cięcie, poczem pospólstwo reszty dokonało. Od tego czasu aż dotąd słynie to miejsce łaskami Matki Najśw. Innowiercom było ono solą w oku. R. 1861, kiedy wierni gromadnie zdążali na odpust, zagroził im głośno pewien zły sąsiad Już wy tam więcej nie pójdziecie Poczem wkrótce samotny ko ściółek zgorzał. Ze składek jednak hojnych stanął niebawem r. 1870 nowy, teraźniejszy kościół, który aż dotąd istnieje. Stary spalony kościółek posiadał r. 1580 między innemi, gro bowiec Andrzeja Klickiego, h. Lubicz, 1621, i wielki obraz św. Stanisława Kostki, który jako ślubną ofiarę przynieśli mieszczanie w cza sie zarazy; zawieszony był ten obraz na ścia nie przy zakrystyi. Ob. Obrazy cudowne i miejsca w dyecezyi chełmińskiej, str. 20. Por. Jesionna. 2. L. , niem. Lippi, os. do Sumina, pow. starogrodzki. 3. L. , nazywało się w r. 1759 pole lesiste do wsi Dąbrówka przy Unisławiu w pow. chełmińskim należące. Ob. In wentarz dóbr bisk. chełmińskich w archiwum w Peplinie. Kś. F. Lipy, niem. Lippe, folw. do Guehlchen, pow. namysłowski. Lipza dok. , ob. Lipa. Lis. .. , por. L ss. .. , Łys. .. Lis 1. wś i os. , pow. kaliski, gm. Żydów, par. Dubrzec, odl. od Kalisza w. 6; wś ma dm. 9, mk. ob. Piwonice; os. dm. 1, mk. 2. 2. L. al. Giermanicka, wś, pow. łukowski, gm. Jarczew,

Liputyszki

Liputyszki

Lipy

Lipza