następ. relacyą Tę wieś trzyma za prawem JM. Molin na lat 40, nie wiem jak stare, bo prawa niewidziałem. Jest folwark i chałup dwie; ci mu płacą co rok fi. 200. Do kościoła wąbrzeskiego dają fi. 9 str. 29. R. 1751 ustąpił bisk. Leski dóbr tych kapitule chełmińskiej ob. Woelky, l. c, str. 1134. 2. P. Stare, niem. AltPrussy al. AltPruss, dobra ryc, pow. chojnicki, st. pocz. , tel. i kol. Czarna Woda 4 kim. odl. , par. kat. Łęg 1 4 mili odl, ewang. Mokre. W 1867 r. 86 mk. , 61 kat. , 25 ew. , 17 dm. , 407, 8 ha roli or. i ogr. , 41, 8 łąk, 107, 7 past. , 72, 1 lasu, 10, 5 nieuż. , 4, 9 wody; razem 644, 8 ha; czysty dochód z gruntu 2192 mrk; gorzelnia, hodowla bydła na sprzedaż. P. leżą niedaleko granicy pow. starogardzkiego. W wizyt. Szaniawskiego z r. 1711 zowią się Brussy. Za czasów Rzpltej należały do pow. tucholskiego. Według taryfy z r. 1648, gdzie uchwalono pobór podwójny a akcyzę potrójną, płacił tu Sartawski od 1 wł. osiad. , 2 ratajów 2 fi. 16 gr. Podług taryfy na symplę z r. 1717 płacił tu Linda 1 zł. 3. P. Nowe, niem. NeuPrussy, dobra szlach. , pow. chojnicki, st. pocz. , tel. i kol. Czarna Woda, 5 klm. odl. ; par. kat. i ew. ta co i dla P. Starych. W 1867 r. 72 mk, 35 kat, 37 ew. Kś. Fr. Prusy 1 wś, pow. niborski, st. pocz. Koszelewy. 2. P. , wś, pow. olsztynkowski, dziś już nieistniejąca. 3. P. al. PreussenTil sit, wś przy Tylży. Pruszanka 1. Mała, pow. mazowiecki, gm, i par. Piekuty. 2. P. Mała, fol. , i P. Mańce, os. , pow. mazowieckie gm. Piekuty, par. Jabłoń. Pruszanka 1. zaśc, pow. wileński, w 1 okr. pol. , gm. Niemenczyn, okr. wiejski Padziuny, o 6 1 2 w. od gminy a 29 w. od Wilna, ma 3 dm. , 20 mk. katol. 9 dusz rewiz, ; nale ży do dóbr skarbowych Jęczmieniszki. 2. P. , dobra, kol. i folw. , pow. słucki, w 1 okr. pol. starobińskim, własność dość dawna starej ro dziny Proszyńskich. Dobra mają 2130 dzies. ziemi dworskiej, kolonia 7 osad robotników; grunta urodzajne, szczerkowe. A. Jel. Pruszcz 1. niem. Praust, dawniej Prust, wś nad rz. Radunią, pow. gdański górny. 1 1 2 mili na południe od Gdańska. Wraz z wybud. Prauster Pfarrdorf zawiera 9 gburstw i 44 zagród, 6456, 88 mr. W 1869 r. 1819 mk, 725 kat. , 1071 ew. , 4 menonitów i 19 żydów, 143 dm. ; 1885 r. 181 dm. , 495 dymów, 2370 mk. Ludnośó trudni się rolnictwem, hodowlą bydła, handlem zbożowym i rękodzielnictwem. Par. kat. św. Wojciech w Gdańsku. W miejscu jest kościół par. ewang. , sześcioklasowa szkoła symultanna z 432 dziećmi, trzema nauczycielami i jedną nauczycielką tylko jeden nauczyciel jest katolik, urząd pocz. 3 klasy, apteka, cukrownia, . która r. 1887 przerobiła 390, 680 centn. buraków. Niedaleko jest st. kolei tczewskogdańskiej i żukowskiej. Odłącza się tu od rzeki kanał Nową Radunią zwany, idący do Gdańska, podczas kiedy Stara Radunia uchodzi do Motławy. Przy wsi jest szluza, za pomocą której można kanał spuścić do Starej Raduni. Kanał ten zbudowali Gdańszczanie już w połowie XIV w. , dostarczał on miastu dobrej wody do picia i pędził liczne młyny. To też nieraz krwawe toczyły się walki o tak ważny punkt. Ponieśli tu Gdańszczanie klęskę od Krzyżaków r. 1460. W 1563 r. najechał tę wieś Erich z Brunświku; r. 1577 oszańcowali się tu Polacy pod Stefanem Batorym; r. zaś 1807 usadowili się ta Francuzi i urządzili w kościele magazyn prochu. Pierwszą wzmiankę o P. znajdujemy już r. 1307. O kościele zaś wspomina odnowiony przywilej z r. 1367, który wystawił komtur gdański Ludeke V, Essen. Kościół ten z cegły, w stylu bazylikowym zbudowany, należy do najciekawszych w prowincyi. Ma trzy nawy, z których średnia jest wyższa jak boczne. Szczegółowy opis podaje dzieło Die Bau und Kunstdenkmaeler d. Prov. Westpreussen II, str. 124 132. Między zabytkami sztuki zajmuje pierwsze miejsce wielki ołtarz pięknej snycerskiej roboty, pochodzący z końca XV. lub początku XVI w. Jest to rodzaj tryptyku, mieszczącego w średniem polu Ukrzyżowanie Pana Jezusa, w lewem Dźwiganie krzyża, w prawem Złożenie do grobu. Kazalnica została r. 1578 postawiona, a r. 1661 odnowiona; organy, odznaczające się bogatą ornamentyką, zbudował r. 1728 gdańszczanin Andrzej Hildebrandt. Chrzcielnica z czerwonego marmuru pochodzi z kościoła w Petershagen, który na początku drugiej wojny szwedzkiej został rozebrany. W kościele wiszą obrazy przedstawiające 10 przykazań w ten sposób, iż na jednej połowie odtworzono w odpowiednim pomyśle zachowanie, a na drugiej przestępowanie każdego przykazania. Odpowiednio temu występują aniołowie albo czarci przy odnośnej scenie. Kaznodzieja, który w trzecim obrazie słowo Boże ogłasza, ma rysy Lutra. Mniemanie, jakoby te obrazy były pędzlem Łukasza Kranach, jest pewnie mylne. Kościołowi tutejszemu darował je r. 1681 burmistrz Krystyan Schroeder. Dzwonów posiada kościół tutejszy trzy średni z r. 1551, inne późniejsze. W ręce luteran przeszedł kościół wcześnie, bowiem prawo patronatu wykonywał oddawna magistrat gdański. Pierwszy predykant został tu ustanowiony r. 1578. Kiedy r. 1583 komisarz biskupi przybył aby wizytować kościół, niedozwolił tego predykant. Gdy mu pokazano dekret biskupi wizytacyą rozporządzający, nie chciał czytać, dodając Ubi a Senatu so. gedanensi videro li Pruszanka Prusy Pruszanka Pruszcz