1827 J. liczyła 18 dm. , 116 mk. Miała niegdyś znaczne kopalnie ołowiu; zaniedbany piec wapienny. Folw. J. z wsią J. i Stani sławów. Rozl, folw. wynosi mr. 781, grunta orne i ogrody mr. 281, łąk mr. 53, pastwisk mr. 38, wody mr. 5, lasu mr. 353, nieużytki i place mr. 31. Bud. mur. 10, drewn. 2. Ma fabrykę śrutu. Wieś Jaworznia osad 32, z gruntem mr. 228; wś Stanisławów osad 4, z gruntem mr. 26. Br. Ch. , A. Pal, Jaworznik, wś, folw. i os. fabr. , pow. będzinski, gm. i par. Żarki. Leży przy drodze z Żarek do Włodowic. Posiada dystylarnię słodkich wódek z produkcyą na 36, 000 rs. , browar piwa bawarskiego z prod. na 11, 200 rs. , fabrykę octu z prod. na 2000 rs. , gorzelnię z prod. na 18, 150 rs. i cegielnię z produk. na 5, 000 rs. W 1827 roku było tu 16 dm. , 85 mk. ; obecnie liczy 140 dm. , 1052 mk. , ziemi 1298 mr. Jaworznik lub Kozibród, rzeczka, bierze początek śród leśnych wzgórz, między wsiami Psary, Mysłachowice i Płoki w pow. będzińskim. Płynie koło wsi Czyżówka, wzgórz Luszowskich, Sierszy, pod Ciężkowicami przyjmuje wody trzech strumieni Żabnik, Jaworznik i Łuźnik, mija Szczakowę i poniżej Sośnic, rozdzieliwszy się na dwie odnogi, wpada do Przemszy białej; ubiega 21 wiorst. Jaworznik, por. Jawornik. Jaworzno, wś, kol, folw. i os. , pow. wieluński, gm. Rudniki, par. Parzymiechy, odl. od Wielunia 23 w. , od Krzepic w. 10. Wś ma dm. 62, mk. 444; kol. dm. 10, mk. 70; folw. dm. 9, mk. 98; osada dom 1, mk. 3. W 1827 r. było tu 78 dm. , 531 mk. Jest tu kościołek filialny. Folw. J. z wsiami J. , Mostki i Słowików, rozl. wynosi mr. 1291, grunta orne i ogrody mr. 957, łąk mr. 63, pastwisk mr. 15, lasu mr. 183, nieużytki i place mr. 45. Bud. mur. 7, drewn. 18, płodozmian 14polo wy. Podług Pam. Kniźki gub. kaliskiej dominium J. , własność Kiślańskiego, ma 1137 mr. rozl. 316 mr. lasu. Wieś J. osad 63, z gruntem mr. 882; wś Mostki osad 4, z gruntem mr. 66; wś Słowików osad 5, z gruntem mr. 180. Jaworzno z Pechnikiem, Niedzieliskami, Jeziorkami i Jęzorem, mko w pow. chrzanowskim, pod 36 57 wschod. dług. od Ferro i 50 12 szer. póło. , leży w okolicy równej, piaszczystej, w pobliżu granicy królestwa polskiego i Szląska pruskiego. Do J. prowadzi wicynalna kolej ze stacyi kolei Ces. Ferdynanda w Szczakowy. Mko słynne z powodu rozległych kopalń węgla kamiennego i galmanu ma 5131 mieszk. t. j. samo J. 4178, t. zw. Kolonia 403 a Niedzieliska 550 izr. 25 proc. W J. znajduje się kościół parafialny, szkoła czteroklasowa i jednoklasowa i apteka na przedmieścia Pechniku, gwarectwo, urząd poczt. i telegrafiozny. Kopalnie węgla leżą obok miasteczka, mianowicie w południowej stronie szyby Heleny, Karola i Dohmsa, w zachodniej Nowa Wieliczka, w północnej w Pechniku szyb Edwarda i Leopolda. Kopalnie należą w części do gwarectwa jaworznickiego, w części do Hugona Libecke z Wrocławia, spadkobierców Gust. Kramsta i Dohmsa. Ludność trudni się głównie górnictwem. Kopalnie węgla kam. rozciągają się na płn. do granicy, na wschód do Sierszy i Luszowskich gór. W J. i Niedzieliskach wydobyto 1876 r. 21732 ctr. metrycznych węgla. Ludzi pracowało 654. Są też tu warzelnie ałunu i źródło wody żelazistej. Większa pos. należy do Tow. akcyjnego lasowego i ma 264 m. roli, 48 m. łąk, 25 m. pastw. i 3744 m. lasu; mniejszej pos. 2549 m. roli, 452 m. łąk i ogr. , 575 m. pastw, i 37 m. lasu. Par. katol. J. dek. nowogórskiego, ma wiernych 10370, obejmuje J. i wsie Niedzieliska, Szczakowę, Długoszyn, Dąbrowę, Jeleń, Byczyn, Ciężkowice; w Jeleniu prebenda i kościół. Por. Długosz, Lib. benef II, 228. Były powiat jaworzeński graniczył od północy z Królestwem polskiem, od wschodu z byłym powiatem krzeszowickim, od zachodu z pruskim Szląskiem i Królestwem polskiem, od południa z powiatem chrzanowskim w granicach dawnych. W skład jego wchodziły gminy Byczyna, Ciężkowice, Czyżówka, Dąbrowa narodowa, Długoszyn, Góry luszowskie. Jeleń, Jaworzno, Luszowice, Myślachowice, Płoki, Siersza, Szczakowa, Wodna. Powiat jaworzeński obejmował 33. 019 mr. 581 kw. W r. 1869 na tej przestrzeni las zajmował 13. 690 mr. 477 kw. czyli 41, 46 proc. całej powierzchni. Las powiatu nadmienionego podzielony był na trzy główne wydziały byczyński, jaworzeński i myślachowicki. Do wydziału byczyńskiego należą lasy gmin Byczyny, Ciężkowic, Gór luszowskich, Luszowic, Szczakowy; do wydziału jaworzeńskiego lasy gmin Jaworzna, Jelenia, Długoszyna, Dąbrowy narodowej; w skład wydziału myślachowickiego wchodzą gminy Myślachowice, Siersza, Wodna, Czyżówka. Gmina Płoki stanowi sama dla siebie oddzielny wydział. Cała przestrzeń poświęcona leśnej uprawie zagajona jest przeważnie sosną zwyczajną. Tu i owdzie tylko wzrastają gromadnie albo też pojedynczo rozstrzelone inne rodzaje drzew, mianowicie dąb, buk, świerk, olsza, wreszcie brzoza. Gleba całego powiatu jaworzeńskiego tak we wschodniej części, to jest w wydziale myślachowickim i płockim, jak ku zachodowi, t. j. w wydziale jaworzeńskim i byczyńskimj jest napływowa, przeważnie piaszczysta. Kwarcowy piasek wierzchniej warstwy jest grubo ziarnisty, słabo spojony, przeto lekki i zwiewny; odsłoniony stałby się przez zetknięcie z po

Jaworznik

Jaworznik

Jaworzno