Dereszewicze Dereszowce Derenek, takżeDoronok, mały potoczek, wy tryska w głębokim parowie w obr. gm. Podwerebiec przy granicy z Żywaczowem, połą czywszy się z innym strumieniem z Issakowa płynącym, po krótkim biegu uchodzi do Dnie stru z pr. brzegu. Br. G. Dereniówka, wś, pow. trębowelski, nad po tokiem, dopływem pobliskiego Seretu, oddalona od Trębowli o 7 kil. na południe, od Janowa na półn. wsch. o 2 kil. , 1 2 kil. na półn. od Dołhego, o 7 kil. na półn. od Budzanowa, leży przy gościńcu rządowym trębowelskokopeczy nieckim, w urodzajnem chociaż górzystem Po dolu; w okolicy nie brak i lasów. Przestrzeń posiadłości większej roli or. 446, łąk i ogr. 12, past. 30, lasu 152; posiadł. mniej. roli or. 1549, łąk i ogr. 81, past. 72 morg. austr. Ludność rzym. kat. 16, gr. kat. , 775, izrael. 11, razem 802. Należy do rzym. kat. parafii w Jano wie, gr. kat. parafii w Dołhem. Wieś ta po siada szkołę etatową i kasę pożyczkową z fun duszem zakładowym 511 złr. w. a. Właściciel większej posiadłości Justyn i Rozalia Koziebrodzcy. B. R. Dereniówka, strumień, wypływa w obr. gm. Mszańca w pow. tarnopolskim, z pod południowegu stoku wzgórza mszanieckiego 360 m. ; przepływa wieś Mszaniec, a następnie przez obręb gm. Dereniówki pow. trembowelski, po pod Łysą Górę na płn. ząchód, na stępnie we wsi Dereniówce na południe; wresz cie wszedłszy w obr. gm. Dołhego, płynie na zachód; przed samem ujściem zwraca się znowu na południe. Wpada do Seretu z lew. brzegu. Długość biegu 7 kil. Br. G. Dereniucha al. Moldawka Sucha IX, Mohra D. i D. , trzy małe strugi, wpadające do Bohu obok siebie na tem kolanie, które Boh czyni ku północy poniżej Witoldowego Brodu, pod m. Hołoskowem. Dereńkowiec, wś, pow. czerkaski, nad rz. Rosią. niedaleko jej uicia. do Dniepru, o 16 w. od m. Horodyszcz. Mieszk. 2714, wyznania rawosł. , 2 cerkwie, szkółka, gorzelnia i młyny. Ziemi 4017 dz. i chociaż we wsi piaszczysta, za to pola złożone z wybornego czarnoziemu. Wioska podług miejscowej legendy ma być bardzo starożytna i byłą niegdyś miateczkiem; potwierdzają poniekąd tę starożytność mogiły gęsto rozsiane na jej polach. Należała niegdyś do książąt Wiszniowieckich, obecnie zaś do majątku ks. Woroncowa Zarząd gm. w tejże wsi, polic. w m. Mosznach st. k. chwastowskiej w Horodyszczach o 16 w. Dereszewicze, wś i obszerne dobra w środku pow. mozyrskiego, nad rz. Prypecie z lewej str. , w gm. leskowickiej, przy drodze wiodącej z Leskowicz do Petrykowa, miejscowość żyzna, obfituje we wszystkie bogactwa Polesia Dobra te należały niegdyś do jezuitów, od końca zaś XVIII wieku są własnością Kieniewiczów; wraz z przyległym folw. Bryniewo, mają obszaru około 12, 470 m. We dworze liczne pamiątki, archiwum, dzieła sztuki. Al. Jel Dereszowce, Dereszowa, Bereszówha; wś, pow. uszycki, gm. Kuryłowce, par. Śnitków, nad rz. Terebieżą, 205 dusz męz. włość. , 57 jednodwor. ; 447 dz. ziemi włośc. Należała do Komarów, dziś Tyszkiewiczów. Ziemi dwor skiej 631 dz. R. 1868 miała 65 dm. Jest tu cerkiew Podwyż. św. Krzyża, do której należy 471 parafian i 39 dzies. ziemi. Dr. M. Dereszyn, właściwie Dereczyn ob. . Dereszyn, także Benzyn, potok górski w obr. BUWK 00 3 2 ULTIMA 5. 01 Słownik Geograficzny Zeszyt XIII, Tom II. 1 Dereszyn Derenek Derenek Dereniówka Dereniucha Dereńkowiec Derhaczew gm. Hrebenowa w pow. stryjskim. Wypływa w płn. wsch. stronie tejże w lesie Derczynie, na południowozach. stoku pasma wzgórz lesi stych Zełemianką zwanych, ciągnących się z północy na południe na granicy powiatów stryjskiego i dolińskiego, ze szczytami Zełeminem 1177 m. , Kodrawcem 1244 m. , roką 1267 m. , Czarną górą 1215 m. , Ubiczem 889 m. . Potok ten leśny płynie w kier. połd. zach. i w Hrebenowie po 4 kil. biegu uchodzi z pr. brz. do Oporu. Br. G. Deretyniczuk, potok górski w Beskidzie le sistym czyli wysokim, na terytoryum Czarnej Hory, w obr. gm. Żabiego, pow. kossowskim. Wypływa z pod wschodniego stoku ramienia wybiegającego od Muńczela 2002 m. , szczytu w głównym grzbiecie, płynie jarami leśnymi na wschód, opłukując od południa Górę Piasko wą 1158 m. i pod górą Stepańską w lesie Stepańskim koło młyna na polanie Dzembronii wpada z lew. brz. do potoka Dzembronii ob. . Długość biegu 6 kil. Br. G. Derewacz, 1. przys. Chrusna starego, st. poczt. przy trakcie lwowskostryjskim, o 20 kil. na połud. od Lwowa. 2. . I. , przys. Rakowca. Derewek, wś, pow. piński, w 2 okręgu polic, o 12 mil od Pińska, niegdyś Dolskich, Wiszniowieckich, Czarneckich, potem Rummela, skonfiskowana; obecnie należy do radcy stanu Kołczyna, mieszk. 229, ziemi 2624 dz. Część należy do Lisieckich i Leśniewskich; cerkiew. Derewenka, rzeka, lewy dopływ Świni, wpadającej do Raty. Wypływa w parowie po połud. stronie wzgórza Czarnego Horba 372 m. , w obr. gm. Wiszenki, pow. jaworowski; płynie z początku po pod Krasnywierch, poczem między nim a Horodyskiem 383 m. na północ; od leśniczówki Dumasy zwanej, posilony strugą od Zagórza płynącą, zwraca się na Wschód, poczem, zwróciwszy się jeszcze raz na północ od Derewenki, płynie aż do ujścia swego w kierunku północnowschodnim po pod wzgórze Jaworniki 312 m. , przez Chytrejki, przysiółek Kunina pow. żółkiewski, przez Kunin, obręb gm. Glińska, gdzie od pr. brz, przyjmnje Bzynkę; następnie przez gm. Piły, Zameczek. Pod wsią Kulawą przepływa Derewenka znaczny staw i we wsi Derewni uchodzi do Świni. W górnym swym biegu zowią go Świnią; od wsi Zameczka aż po Kulawę Krywulą. Długość biegu 40 kil. Br. G. Derewiancze, wś, pow. ostrogski, nazach. od m. pow. Ostroga o 6 w. oddalona, okolona zewsząd lasami. Ma cerkiew parafialną, niewielki stawek. D. pierwotnie należały do ks. Ostrogskich. Ostatni ordynat ostrogski ks. Janusz Sanguszko, marszałek nadworny w. ks. lit. , tę wioskę z m. Ostrogiem i innemi wsiami 6 Der. Der. 1753 r. darował Małachowskiemu, kanclerzowi w. kor. , któremu była w 1795 r. skonfiskowana i darowana jenerałowi Fersen a ten ją w r. 1802 sprzedał JózefowiAugustowi grafowi Ilińskiemu senatorowi; dostała się potem w posagu wnuczce jego Oktawii z Ilińskich Kurzenieckiej. Sama wioska rozrzucona na pochyłości góry, na której uprawne pola; przed nią szeroko roztaczają się łąki pastewne; dwór pod lasem na wzgórzu. Derewiańczyca, rz. , lewy dopływ Szczary. Derewiańczyce, wś, pow. Słonimski. Byk tu kaplica katolicka par. Słonim. Derewiane, wś, na Wołyniu, nad rz. IŁudką, o wiorst 2 od Ulewania ku Ołyce. Pierwotnych osiedleńców i nazwę odnieść należy do Drewlan, którzy przez kniaziów peresopniokich w bitwie pojmani, tu osadzeni zostali; 1448 r. majętność ta nadaną została Michałowi księciu Czartoryskiemu, do którego potomków w płci męzkiej i teraz należy. Wieś nadzwyczaj rozległa. Derewianka, Derewianki, wś, pow. mohylowski, gm. i par. Szarogród, dusz męz. 389; ziemi włośc. 695; wraz z futorami Dobrowolskiego, Dyjakowskiego i in. , oraz z wioską Karpowce należy do klucza szarogrodzkiego I ks. Romana Sanguszki. R. 1868 miała 22 dm. Derewiański Jar, przysiołek, pow. uszyoki, gm. i par. Kitajgród, nad rz. Tarnawą. Roku 1868 miał 6 dm. X. M. O. Derewiany, wś, pow. uszycki, gm, i par. Kitajgród, 177 dusz męz. , 78 jednodwor. , 356 dz. ziemi włośo. Należała do Kurowieckich i Markowskich, dziś Żebrowskich 557 dz, , Peszyńskiego 143 i kilkanaście drobnych cząstek, R. 1868 miała 90 dm. Dr. M. Derewicka Stobódka, nad rz. Derewiczką, pow. zwiahelski, gm. Derewicze, par. Lubar. R. 1867 miała 50 dm. Derewicze, wś, nad rz. Derewiczką, pow nowogradwołyński, gm. derewicka, par. Lu. bar, włość. dusz 382; ziemi włośo. 246 Mm Własność, dawniej Stępowskich i Jaroszyńskiego. Cerkiew drewn. i zarząd gminny. R. 1867 miała 79 dm. L. R. Derewiczka, rz. , lewy dopływ Słuocza, pow. zwiahelski; por. Demkowce i Derewicze. Derewiczki, wś, pow. nowogradwołyński. Zarząd gminny; włośc. dusz 476, ziemi włośc. 1251 dz. ; ziemi obywatelskiej 1240 dzies. ; wła sność Żurakowskich L. R. Derewiczna, wś i folw. , pow. radzyński, gm. BrzozowyKąt, par. Komarówka, liczy 94 dm. , 620 mk. , gruntu 2436 morg. Derewińce lub Derwińce, wś folw. , pow. kalwaryjski, gm. i par. Urdomin; odl. od Kalwaryi 18 w. D. wś liczy 24 dm, , 194 miesz, D. fol. , 4 dm. , 39 mk. Der. Derewiszcze, mała wś w środku pow. rzeczyckiego, nad rz. Wiś, miejscowość poleska. Derewiany. wś, pow. Kamionka strumiłowa, nad Bugiem, o 9 kil. na półn. zach. od Buska, a o 15 kil. na połud. wschód od Kamionki strumiłowej, zaś o 8 kil. w tym samym kierunku od wsi Tadanie, w lasach, piaskach i moczarach. Przestrzeń Posiadł. więk. roli ornej 485, łąk i ogr. 199, past. 29, lasu 206; pos. mn. roli or. 585, łąk i ogr. 271, past. 9, lasu 22 morg austr. Ludność rzym. kat. 82, gr. kat. 475, izrael. 17 razem 574. Należy do rzym. kat. parafii w Tadaniu; gr. kat. parafią ma w miejscu, należącą do dekanatu buskiego; do tej parafii zaliczoną jest filialna cerkiew Przemienienia Pańskiego w Spasie z 420 duszami gr. kat. obrządku. W tej wsi jest szkoła filialna 1klasowa i kasa pożyczkowa z funduszem zakładowym 208 złr. w. a. Właściciel większej posiadłości Rozalia hr. Zamoyska. B. R. Derewna, wś i dobra we wschod. połudn. stronie pow. nowogródzkiego, w gm. nowomyskiej ob. Nowa Mysz, w 3 okr. polic, nowomyskim, w 3 okr. sądowym, w 4 okr. wojsk. darewskim, w par. kat. nowomyskiej; dobra te są dziedzictwem Brzozowskich, mają obszaru 1924 mor. , gleba dobra, łąki obfite, gospodar stwo niedbałe. AL Jel. Derewnia z Niedziednią, wś, pow. żółkiewski, nad potokiem Derewenka, dopływem Bugu, w niskiej, płaskiej, piaszczystej, bagnistej i leśnej okolicy, o 11 kil. na północ od Żółkwi, o 12 kil. na południowy zachód od Mostów wielkich, o 3 kil. na północny zach. od gościńca krajowego żółkiewskosokalskiego i stacyi pocztowej we wsi Turynce; dwór leży na półwyspie utworzonym przez stawek. Przestrzeń posiadł. więk. roli or. 339, łąk i ogr. 397, past. 8, lasu 1945; pos. mn. roli or. 1437, łąk i ogr. 1439, past. 232, lasu 55 mórg austr. Ludność rzym. kat. 75, gr. kat. 1111, izrael. 96; razem 1282. Należy do rzym. kat. parafii w Żółkwi; grec. kat. par. ma w miejscu, należącą do dekanatu żółkiewskiego; do tej parafii zaliczoną jest filialna cerkiew w Kulawie z 389 greek, katolickiemi duszami. Cerkiew z drzewa postawiona w 1842 r. przez Henryetę Tworziańską, wedle napisu umieszczonego nad drzwiami wchodowemi w 1640 roku. D. leży nad rzecz. Derewenką i ztąd pochodzi nazwa tej wsi. Dawniej należała do Żołkiewskich, potem da rodziny Sobieskich; ta ostatnia rodzina nadała w 1717 r. cerkwi w Derewni prawo opału, warzenia piwa, pastwiska i wolnego miewa. Po wygaśnięciu Sobieskich przeszła z całemi dobrami żółkiewskiemu w ręce Radziwiłłów, a potem przez sprzedaż do Tworziańskich. Henryka Tworziańska zapisała ten majątek Bojomirowi Starzeńskiemu, którego dzieci i spadkobiercy Stanisław, Tadeusz i Jadwiga StarzeńDer. 7 scy są właścicielami tej włości. W aktach parafialnych tamtejszej gr. kat. parafii znajduje się erekcya z 1717 r. B. R. Derewnia, wś, w połud. stronie pow. piń skiego, w gm. terebieskiej, w 3 okr. polic. płot nickim, w 4 okr. wojskowym płotnickim, w 3 okr. sądowym; wś głucha poleska, pozbawiona komunikacyi. Al. Jel. Derewno, w jęz. urz. Dierewnaja, mko, pow. oszmiański, nad strum. Kiszelówką, leży pod 53 41 szer. geogr. i 44 13 dług. wschod. , niedaleko granicy gub. mińskiej, o 27 w. na płn. zach. od st. dr. żel. mosk. brzesk. Stołpec, o 9 w. na płd. wsch. od Nalibok, w 4 urz. polic; należy do 3 sądu pokoju, smorgońskiego okr. , posiada zarząd gm. włośc. , szkółkę wiejską i murowany paraf. kościół kat. p. wez. Zwia stowania. D. parafia kat. kl. 4 dek. Wisznie wskiego, liczy 4411 wiernych. D. gm. włośc. dzieli się na 3 wiejskie okr. , posiada 18 wsi, 320 dm. i liczy 2352 mk. D. należy do hr. Czapskich, a była włas. Radziwiłłów, z któ rych Mikołaj fundował tu 1590 r, zbór kal wiński, przerobiony na paraf. kośc. kat. Mko ma 105 dusz. J. W. Dereźnia Majdan, D. solska i D. zagrody, trzy wsie, pow. biłgorajski, gm. Sól, par. Puszcza solska. D. Majdan i D. Sól należą do ord. Zamoyskiej. Dereżyce z Monasterem, wś, pow. drohobycki, nad potokami Kruszelnik i Ratoczyn, o 3, 5 kil. na połud. zach. od Drohobycza i ty leż na półn. od wsi Hubycze, przy dr. żel. dniestrzańskiej, między Drohobyczem a Borysła wiem. Przestrzeń posiadł. więk. roli or. 24, łąk i ogr. 12, past. 38, lasu 265; posiad. mniej. roli or. 424, łąk i ogr. 90, past. 287 morg aust. Ludność gr. kat. 336, izrael. 12, razem 348. Należy do rzym. kat. parafii w Drohobyczu, gr. kat. parafii w Hubyczu. Właściciel wię kszej posiadłości konwent oo. bazylianów w Drohobyczu. Por. Czecza. B. R. Deręgowice, ob. Doręgowice. Dergacze, gub. charkowska, st. dr. żel. kursko charkowskiej. Derhaczew, gub. samarska, pow. nowouzieński, st. p. przy trakcie z Nikołajewska do N. Uzienia. Derisno, ob. Dzierzążno. Derkacze, wś, pow. starokonstantynowski, par. kat. Starokonstantynów, nad rz. Ikawą. W ostatnich latach 18 wieku Katarzyna ze Sławków Rotharyuszowa, podstolina źwinogródzka, nabyła D. od Szaszkiewicza. Dziś należą one do Joana Rotharyusza. Rzeczka Ikawa tworzy tu staw, na obszernym półwyspie którego urządzono ogród angielski, a śród klombów wznoszą się cieplarnie i dom właściciela. Jest w D. cerkiew parafialna. Z wsią Derisno Deretyniczuk Derewacz Derewek Der Derewiańczyca Derewiańczyce Derewiane Derewianka Derewiański Derewiany Derewicka Stobódka Derewiczką Derewiczka Derewiczki Derewiczna Derewiszcze Deretyniczuk Derewna Derewnia Derewno Dereźnia Dereżyce Deręgowice Dergacze Derewiszcze Derkinty Deszna Deszkowice Deszkowica Deszki Dessau Desna Deskofalva Desiorówka Desenta Desenka Deschneyer Derżow Derżelańce Derżanówka Derża Derz Derylaki Derwińce Derwianka Derweliszki Derwaniszki Dertka Derti Derszyn Derszów Derschau Derpt Dernowo Dernowicze Dernów Dereniówka Derniówka Derniaki Dermanka Dermań Derło Derłacz Derła Derlatką Derkowszczyzna Derkinty D. sąsiadują pola słynnych Pilawiec ob. . R. 1867 D. miały 91 dm. M. D. Derkinty, wś, pow. rossieński, par. Szyłele. Derkowszczyzna, ob. Dzierkowszczyzna. Derlatką, wś, pow. garwoliński, gm. Kłoczew, par. Żelechów. Liczy 13 dm. , 18 mk. i 190 morg. obszaru. Derła, rz. , lewy dopływ Dniestru, zaczyna się w pow. mohylowskim poniżej wsi Konatkowice, przyjmuje z prawej strony Tropowe, pod wsią Tropową. Br. M. Derłacz, os. , pow. warszawski, gm. Góra, par. Babice. Derło, wieś i folw. , pow. konstantynowski, gm. Bohukały, par. Pratulin, st. pocz. Janów, okr. sąd. Janów, gruntów włośc. mor, 358, dm. 37, lud. 299; gruntów folwarcznych mr. 400, własność rządowa. Dobra D. składały się z folwarków D. , Kajetanka, Rokitno i lasu, tudzież wsi D. , Kajetanka, Rokitno, Lipnica, Michałki i Szurowice, a na zasadzie opisu z r. 1855 miały powierzchni folwarcznej i wło ściańskiej mr. 10828, w tem lasu mr. 2557. Dziś rozległość folwarczna i lasu uległa zupeł nej zmianie. A. Pal i Rz. Dermań, wś. , pow. dubieński, między Dubnem a Ostrogiem, na płd. wschód od Mizocza. Jest tu monastyr, dziś prawosławny I klasy, zwany ostrogskotroickim, a założony nie gdyś przez książąt Ostrogskich, którzy tu mieli zamek warowny. Przy monastyrze była drukarnia ruska w XVII w. i opactwo unickie bazylianów. Do klasztoru tego należała wieś Białaszów, zapisana przez Siemiona Olizara. Od r. 1795 monastyr zamieniony na prawosła wny, a od r. 1833 istnieją przy nim szkoły du chowne powiatowa i parafialna. Jest też w D. kaplica katolicka parafii Dubno. Przy mona styrze piękna biblioteka, w której sporo da wnych rękopisów i ksiąg rzadkich. W oko licach Dubna wznoszą się t. zw. góry dermańskie, w których prof. Zienowicz znalazł ślady nafty. F. S. Dermanka, wieś, pow. nowgradwołyński, gm. chulska, włośc. dusz 47, ziemi włośc. 121 dzies. ; należy do dóbr chulskich, własn. Tysz kiewiczów. L. R. Derniaki, przysiołek Siedlisk. Derniówka, karczma przy trakcie pocztowym z Latyczowa do Susłowiec, pow. latyczowski, gm. Susłowce, par. Latyczów. Dereniówka, al. Drenówka, przysiołek Nahorzec Wielkich. Dernów albo Derniów, z Sapieżanką i Majdanem, wś, pow. Kamionka strumiłowa, nad potokiem Sosnowiec, dopływem pobliskiego Bugu, o 3, 5 kil. na południe od Kamionki strumiłowej, w leśnej, piaszczystej i moczarowej okolicy. Przestrzeń posiadł. więk. roli orn. 346, łąk i ogrodów 161, pastwisk 24, lasu 501; posiadł. mn. roli orn. 1434, łąk i ogrod. 541, past. 129 morg. austr. Ludność rzym. kat. 86, gr. kat. 625, izrael. 12, razem 723. Nale ży do rzym. kat. parafii w Kamionce strumiłowej; gr. kat. parafią ma w miejscu, należącą do dekanatu buskiego; do tej parafii zaliczoną jest cerkiew filialna w Tadaniu z 467 gr. kat. duszami. W tej wsi jest szkoła etatowa 1kla sowa i kasa pożyczkowa z funduszem zakłado wym 1159 złr. Właściciel większej posiadło ści Karol hr. Mier. B. R. Dernowicze, 1. wś z zarządem gminnym i dobra w połud. stronie pow. rzeczyckiego, z prawej strony rz. Prypeci, w kierunku drogi wiodącej z Narowli do Szepielicz, w 3 okr. sądowym narowlańskim, w 2 stanie policyj. jurewickim. Gmina składa się z 37 wsi i liczy 2184 dusz męz. Jest w JX cerkiew parafialna i szkółka gm. Dobra D. są dziedzictwem Reuttów, mają obszaru przeszło 5500 mor. Miejscowość głuchapoleska, zapadła, lecz obfitująca we wszystkie dary natury, szczególniej w lasy i łąki. 2 D. , mko nad Dryssą, pow. dryssieński, z zarz. gm. t, n. Dernowo, wś, pow. wiaziemski gub. smol. , przy trakcie z Wiaźmy do Iwaszkowa, o 40 w. od Wiaźmy. Derpt, ob. Dorpat Derschau niem. , ob. Suchy bór. Derszów, ob. Derżów. Derszyn, ob. Dereszyn. Derti, wś niewielka w pow. rzeczyckim, przy drodze z Ozarycz do Sawicz, w gm. cza ryckiej. Al. Jel. Dertka, 1. wieś nad rz. Krzykuchą, pow. nowogradwołyński, gm. nowosielicka, par. miropolska, dusz 172, ziemi włoś. 290 dzies. , własność Domaradzkich. R. 1867 miała 23 dom. 2. D. , wś, pow. ostrogski, na południe od m. pow. Ostroga oddalona o 12 w. , ma obszer ny staw, młyn i tartak, od którego i nazwisko przyjęła. Okolona lasami, ma kilkanaście chat włościańskich. Należy do dóbr Płużno. Włościanie pól nie mają lecz tylko przy domach obszerne ogrody. Trudnią się wypalaniem smoły i piłowaniem drzewa. Na stawie wy sepka z mogiłą. D. wraz z wioską Siewierz ma 273 mk. , ziemi 67 dzies. Por. Tyranówka. Derwaniszki, zaśc. pryw. , pow wileński, 3 okr. adm. , mk. 19, dm. 1 1866. Derweliszki, Wś, pow. szyłokarczemski, st. p. Kallningken. Derwianka, ob. Łochozwa. Derwińce, ob. Derewińce. Derylaki, wś ordyn. , pow. biłgorajski, gm. i par. Huta Krzeszowska. Derz niem. , ob. Derc. Derża, Dierza, rz. , lewy dopływ rz. Koczni W gub. smoleńskiej. Derżanówka, mała wś, pow, berdyczowski, nad rz. Zokijanką, o 3 w. od Puzyrek, a o 9 w. od m. Białopola. Mieszk. 307 wyznania prawosł. należą do paraf. Puzyrek. Ziemi 589 dz. , wybornego czarnoziemu lecz brak lasu. Własność Rotaryusza. Zarząd gm. w Bia łopolu, polic, w Machnówce. Kl. Przed. Derżelańce Derżele, wsie, pow. trocki. Derżow albo Derszów, wieś, pow. żydaczowski, oddalona o 2 kil. na wschód od stacyi kolei żelaznej arcyks. Albrechta BilczeWolica, o 11 kilom. na zachód od Źydaczowa, o 10 kil. na połud. zachód od Rozdołu, o 15 kil. na południe od Mikołajewa. Przestrzeń posiadł. wiek. roli orn. 402, łąk i ogrod. 574, past. 69, lasu 1590; posiadł. mniej. roli orn. 544, łąk i ogrod. 747, past. 442 morg. Ludn. rzym. kat. 372, gr. kat. 525, izr. 19 razem 916. Należy do rzym. kat. parafii w Rozdole, grec. kat. parafii we wsi Kijowiec. Wieś ta ma szkołę filialną 1klasową. DeschneyerKoppe niem. , ob. Adler. Desenka, rz. , łączy się z rzeką Desną u miasteczka Samhorodka, pow. berdyczowski. Desenta, ob. Czerniejów. Desiorówka, wś, pow. lityński, par. Stara Sieniawa. W. 1868 r. było tu 77 dm. Dziś ma 245 dusz męz. , 356 dzies. ziemi dworskiej, 531 dzies. włościańskiej. Cerkiew pod wezw. N. P. M. ; do niej należy 487 parafian, 47 dzies. ziemi. Należy do Stanisława Dorożyńskiego. Deskofalva węg. , ob. Deszkowica. Deskurów, wś, pow. radzymiński, gm. Zabrodzie, par. Niegów. Desna 1. inaczej B. Bohowa, rz. , lewy dopływ Bohu, nastaje na południowych stokach machnowieckiej wysoczyzny, koło wsi Zozulińce, z kilku strug, które się z sobą około mka Samhorodka zbiegły; płynie z północy ku południowi kręto aż do Siwakowiec, tworząc wiele stawów, a stąd skręca ku zachodowi i przypiera granitowym jarem pod wsią Michałówką, pow. winnicki, do Bohu. Długość jej biegu przeszło 8 mil; prócz wielu bezimiennych strug uprowadza z sobą wody rzeczek Żerdź, Moskalówka, Buzynówka. Żerdź oddziela pow. Winnicki od lipowieckiego, wpada do Desny we wsi Chołowińcach, gub. kijowska; nad nią leży Kalinówka. 2. D. , rzeka, lewy dopływ Dniepru, poczyna się w pow. jelnieńskim, gubernii smoleńskiej, o 7 w. od Jelni, płynie granicą tego powiatu z rosławskim, przyjmuje z lewego brzegu Strianę i Ipuó, poczem wpływa do gub. orłowskiej, w końcu przebiega orłowską, czernihowską i kijowską, ogółem 114 mil; szerokość jej wynosi od 4 do 30 sążni, głębokość zaś od 4 do 7 łokci. Ha wiosnę woda jej podnosi się do 4 sążni, od miasta Briańska staje się spławną i taką trwa przez cały czas żeglugi. Towary spławiają się Desną głównie do Dniepru, a po części na jarmarki nieżyńskie. Na Desnie jest wiele przysłani; przy Briańsku i wyżej ładuje się zboże, żelazo, skóra, olej, szkło i rogoże; przy Nowogrodzie północnym wódka, wapno, kreda; przy Czernihowie wódka i naczynia drewniane. D. obfituje w rybę i poławiają się w niej niekiedy jesiotry, przypływające z Dniepru. Wpadają do niej rzeki Bołwa, Nerusa, Sudość, Oster i Borzna. Za panowania Piotra I i w roku 1737, na Desnie i wpadającej do niej Bołwie budowały się galery dla floty czarnomorskiej. Był plan połączenia bassenów Desny i Wołgi, podług projektu inżeniera generała Dewolana. 3. D. , obacz Dzisna. Deśniówka, ob. Czernelówka. Dessau niem. , ob. Kubaczki. Deszki, wieś, pow. kaniowski, należy do Bohusławia gdzie jest zarząd gminny i policyjny, po prawej stronie rzeki Rosi, oddalona o w. 5 poniżej miasteczka Bohusławia, o 18 w. od Olszanicy; po drugiej stronie rzeki naprze ciw Deszek leży przysiołek Teptijówka, w któ rym przy oddaleniu o 60 sążni od lewego brze gu rzeki Rosi jest wał nasypowy, 3 sążnie wysoki i do 300 sążni długi, na wierzchu i we wnątrz którego znajduje się ogromna masa du żych kamieni, które świadczą o jakiejś zape wne obronie od nieprzyjaciół z dawniejszych czasów. Mają D. cerkiew prawosław. z r. 1782 i razem z przysiołkiem Teptijówką liczą miesz kańców prawosławnych ob. płc. 1040, katoli ków 2; ziemi włościańskiej 504 dzies. , domi nialnej 2416 dzies. Deszkowica, węg. Deskofalva, wieś w hr. bereskiem węg. , kościół filialny grec. katol. , 260 mk. H. M. Deszkowice, wś i folw. , pow. zamojski, gnu Sułów, par. Szczebrzeszyn. W obrębie tej wsi znajduje się 12 małych jeziór, mających 40 morgów obszaru. Roku 1827 było tu 101 dm. i 612 mk. Deszna, wś, pow. turecki, gm. Piętno, par. Turek. Deszna lub Deszno, wieś w pow. sanockim, należąca do par. łacińskiej w Rymanowie, mająca par. grec. w miejscu. Ma 62 domy i 370 mieszkańców, z tych 120 polaków a 250 rusinów. Obszar dworski posiada 22 m. roli, 1 m. ogrodów, 14 m. pastwisk i 39 m. lasu; włościanie mają 603 m. roli, 47 m. łąk i ogrodów, 287 m. pastwisk, 3 m. lasu. Osada położona po obu brzegach potoku Tabor, płynącego z południa ku północy, a będącego dopływem Wisłoka. Najniższe położenie 404 m. n. p. m. , najwyższe wzniesienie 640 m. n. p. m. Charakter podgórskich okolic. Parafia ruska, do której należy Deszno, Wulka, Posada rymanowska, Bałucianka i Woltuszowa, liczy razem 894 dusz. Cerkiew parafialna drewniana, pod tytuł. Narodzenia Bogarodzicy. D. należy do Derżelańce Deutschbach Deulino Deuthen Deutsh Deutscb Desznica Deutschleuten Deutschhof Deutschfeld klucza rymanowskiego Potockich, leży w pię knej okolicy lesistej, w miejscu gdzie Czarny potok wpada do rz. Tabor. W tem to miejscu odkryte zostały źródła mineralne, uznane przez komisyą balneologiczną galicyjską za szczawy j sodowolitowe, jod i brom zawierające. Źródła te nazywają powszechnie rymanowskiemi lub ściślej źródła RymanówDeszna. Anali zowali je pp. T. Sławik, profesor Weselsky w Wiedniu, a obecnie, po rozdzieleniu na trzy różne zdroje, rozbiera je prof. Br. Radziszew ski we Lwowie. Tenże pisze do nas, że są to szczawy bardzo silne i mają, według jego zda nia, największą przyszłość ze wszystkich tego rodzaju wód galicyjskich, gdyż wytryskują wprost ze skały a przeto są wolne od istot organicznych i nie psują się. F. S. Desznica, wś, pow. krośnieński, o 27 kil. na płd. zach. od Krosna, ma 1201 mg. rozległości, 81 domów, 493 mieszk. narodowości ruskiej, par. gr. w miejscu, należy do dek. dukielskiego, który obejmuje 16 paraf. Cerkiew pod wezwaniem św. Dymitra, kasa pożyczkowa gminna. D. leży w wysokich górach przy niewykończonej jeszcze drodze kraj. do Węgier, prowadzącej ze Źmigrodu nowego do Grabu. Gleba owsiana. Obszar dworski należy do państwa Osiek Eustachego ks. Sanguszki Deszno, wś i folw. , pow. jędrzejowski, gm. Przęsław, par. Krzcięcice. Jest tu szkoła gminna. R. 1827 było tu 35 dm. , 296 mk. Dobra D, składają się z folwarku D. , Wojciechowice i Kierzki, od Kielc w. 49, od Jędrzejowa w. 14, od Wodzisławia w. 10, od Jaronic w. 6, od Myszkowa w. 66, od rz. Nidy w. 30. Rozl. wynosi m. 2048 a mianowicie folw. Deszno grunta orne i ogrody m. 604, łąk m. 28, lasu m. 828, nieużytki i place m. 62, razem m. 1523. Płodozmian zaprowadzony 5, 9 i 10polowy. Bud. mur. 12, drewn. 7. Folw. Wojciechowice grunta orne i ogrody m. 256, pastwisk m. 12, nieużytki i place m. 39, razem m. 307. Płodozmian zaprowadzony 11polowy. Bud. mur. 3, drewnianych, 4. Folw. Kierzki grunta orne i ogrody m. 192, nieużytki i place m. 27, razem m. 219. Płodozmian zaprowadzony 10po lowy. Bud. mur. 3, drewn. 4. Gorzelnia na 50 korcy kartofli dziennego zacieru, młyn i tartak wodny. Granicą terytoryum dóbr płynie rzeka zwana Mierzawą lub Sędziszówką. Wieś D. osad 81, gruntu mg. 870; wś Wojciechowice osad 9, gruntu mg. 133. Br. Ch. , A, Pal. Deszno, ob. Deszna. Deszówka, potoczek wobr. gm. Ropy, pow. gorlicki, wypływa ze źródeł leśnych, płynie na północny wschód i uchodzi do Ropy z lewe go brzegu. Br. G. Deszyn, pot. gór. , wypł. w obr. gm. Kosmacza, w pow. kosowskim, z pod góry Stewiory, 1126 m. ; płynie lasem a potem łąkami kosmackiemi i wpada z prawego brzegu do Bahnecia, dopływu Pistynki. Br. G. Detkiensowo, wś, pow. ciechanowski, gm. Regimin, par. Koziczynek, należy do gruntów wsi Koziczyn, 46 mk. , 4 budynki mieszkalne, 9 w. od zarządu gminy. Detkowce, wś nad Teterowem, pow. żytomirski, gm. i par. Cudnów. IŁ. 1867 miała 15 domów. Detmarowice, ob. Dziecimorowice. Detoniszki al. Detomiszki, wś i folw. , pow. wołkowyski, gm. Wojtkobole, par. Grażyszki. Odległe od Wołkowyszek 22 w. D. wś liczy 25 domów, 181 mk. ; D. folw. 2 dm. , 57 mk. D. wchodziły poprzednio w skład dóbr narodowych Bartniki, następnie od tych dóbr oddzielone i rozdrobione na kilka części, które wcielone zostały do różnych dóbr donacyjnych, Detralgie, wś, pow. władysławowski, gm. Leśnictwo, paraf. Władysławów. Odległa od Władysławowa 9 w. , liczy 7 dm. , 54 mk. Deulino, Dewelino, Dywilino, wś, pow. dmitrowski gub. moskiewskiej, 4 w. od Sergijewskiego posadu odległa, pamiętną jest pokojom zawartym 1 grudnia 1612 r. między Rossyą i Polską, na mocy którego królewicz polski Władysław IV zrzekł się praw swoich do tronu rossyjskiego, na który był wybrany, a Michał Fedorowicz uznany został carem. Rossya odstąpiła Polsce miasta; Smoleńsk, Białę, Dorohobuż, Nowogród Siewierski i inne, a otrzymała od Polski Borysów, Kozielsk, Możajsk, Wiaźmę, Meszczersk i inne. Dennie niem. , ob. Dejma. Deuthen niem. , ob. Dajtki. Deutsh, Niemiecki, wyraz który wchodzi w skład wielu nazw geograficznych niemieckich, nadanych miejscowościom w obrębie ziem polskich. Najczęściej trafia się tam, gdzie występują blisko siebie osady jedaoimienne ale niejednocześnie i niejednakowo powstałe, z których jedna nosi miano polskiej Polnisch, druga niemieckiej, np. DeutschCekzin i PolnischCekzin. O ile nazwy te nie są przekręcone w swej drugiej połowie, o tyle trzeba ich szukać na miejscu alfabetycznem tej nazwy drugiej. Deutschbach, kol. niemiecka, przys. Brusna starego, pow. cieszanowski, par. ewangiel. Reichau, ma filiał tej parafii i szkołę. DeutscbBorkowo, ob, Boruchowo. DeutschBreile, ob. Brelowice, DeutschBriesen, ob. Brzeźno, DeutschBuckow, ob, Bukowaniemiecka. DeutschCekzin, ob. Ciechocin. Deutschen niem. , ob. Duczów. Deutschendorf, ob. Poprad i Podstolice. DeutschEylau, ob. Iława. Deutschfeld, ob. Szczodrochowo. Dutschhöhe, ob. Przychodzki. Deutschhof, ob. Namyślaki. DeutschJakobsdorf, ob. Jakubowjani. DeutschKrone, ob. Wałcz. Deutschleuten, ob. Lutynia Niemiecka. DeutschNeukirch, ob. Cerkiew. DeutschPoppen, ob. Popowo. DeutschPresse, ob. Przysieka. DeutschProbnilz, ob. Browiniec niemiecki. DeutschRubden, ob. Rudna. DeutschWette, stacya drogi żelaznej między Nissą a Ziegenhals, o 12 kil. od Nissy, o 59 kil. od Brzegu, o 6 od Ziegenhals. Por. Wette. DeutschWilke, ob. Wilkowo. Dewajbole, wś, pow. maryampolski, gm. Pogiermoń, par. Preny. Odl. od Maryampola 50 wiorst, liczy 3 dm. , 15 mk. Dewajcie, wś, pow. władysławowski, gm. Kidule, par. Sudargi. Odl. 32 w. od Władysławowa, liczy 10 dm. , 92 mk. Dewale, 1. folw, rządowy, pow. wileński, 5 okr. adm. , mk. 7, dom 1 1866. 2. D. , b. folw. św. jańskiego kościoła, nad strumieniem bez nazwy, pow. wileński, 5 okr. adm. , mk. kat. 11, dom 1 1866. Dewelino, ob. Deulino. Dewieniszki, ob. Dziwieniszki. Dewiniaki, wś, pow. rossieński, par. Botoki. Dewindony, ob. Surwiliszki. Dewoniszki al. Dejwoniszki, wś, pow. kalwaryjski, gm. Janów, par. Bartniki. Odl. od Kalwaryi 6 w. , liczy 20 dm. i 139 mk. R. 1827 było tu 14 dm. i 112 mk. Deyguhnen niem. , ob. Dejguń. Deyma, ob. Dejma. Deynarowicze, ob. Dejnarowicze. Dezyderya, wś, pow. koniński, gm. Piorunów, par. Wyszyna. Dezyderów, kol. , pow. stopnicki, gm. i par. Chmielnik. Dęba, 1. os. , pow. skierniowicki, gm. i par. Skierniewice, o pół w. od Skierniewic. Posiada młyn wodny na rz. Łubnie zwanej także Łubią, Skierniewką, dom dla młynarza i karczemkę. W nizinie położona, okrążona do koła wyniosłościami, na których się ciągną grunta orne, obfituje w źródła. Miejscowość ta, leżąca tuż przy mieście Skierniewicach, wchodziła widocznie w skład jego lub tworzyła osobną całość, gdyż w dawnych przywilejach z roku 1359 Skierniewice były zwane Damba. Podczas pobytu arcybiskupów gnieźnieńskich w pałacu skierniewickim ulubionem miejscem pozamiejskich wycieczek była ta miejscowość, gdzie arcybiskupi mieli swą murowaną altanę. 2. D. , wś i fol. , nad rz. Pilicą, pow. noworadomski, gm. Masłowice, par. Bąkowa góra. R. 1827 było tu 35 dm. , 296 mieszkańców, obecnie jest 35 domów i 310 mk. , ziemi włośc. 447 morg. D. należy do dóbr Bąkowagóra. 3. D. , wś włośc. , pow. radomski, gm. Przytyk, par. Wrzeszczów; leży przy drodze bitej z Radomia do Nowego Miasta. R. 1827 było tu 7 dm. i 82 mk. ; obecnie liczy 43 dm. ,258 mk. , 745 morg. ziemi włośc. , odl. od Radomia 22 w. 4. D. , wś włośc. pow. opoczyński, gm. Studzianna, par. Kraśnica. R. 1827 było tu 16 dm. i 178 mk. , obecnie liczy 31 dm. , 240 mk. , 878 morg. ziemi włośc, Odl. od Opoczna 10 w. 5. D. wś, pow. konecki, gm. Ruda Maleniecka, par. Bedlno. Leży przy drodze bitej, 12 w. odleg. od Końskich. R. 1827 było tu 19 dm. i 176 mk. , obecnie liczy 50 dm. i 376 mk. ; 398 morg ziemi dworskiej i 397 wł. 6. D. , wś, pow. nowoaleksandryjski, gmina NowaAleksandrya, par. Włostowice. R. 1827 było tu 25 dm. i 180 mk. 7. D. , wś, pow. nowoaleksandryjski, gm. Kurów, par. Koń skowola. Br. Ch. Dęba al. Dąbie z Grabinami, Porębami, Jedlicami, wś, pow. tarnobrzeski, o 16 kil. na południe od Tarnobrzegu, 8340 mor. rozleg. dwór 5609 m. , włościanie 2731 m. ; 139 domów, 881 mk. , probostwo łacin. w Majdanie; przemysł garncarski; leży w równinie, w okolicy lesistej, w oddaleniu od bitych dróg. Obszar dworski należy do dóbr Bzików hr. Jana Tarnowskiego. Dęba, 1. potok w obr. gminy tejże nazwy, pow. tarnobrzeski, powstaje z połączenia się kilku potoków leśnych, zbierających się razem we wsi Dęba zwanej i płynie korytem w nowszych czasach wykopanem dla osuszenia bagien tutejszych, w kierunku północnym śród równin bagiennych i uchodzi w obr. gm. Stałego, do uregulowanego koryta potoku Dąbrowy ob. Długość biegu 8 kil. 2 D. , strumień nastający w obrębie gm. Dulczy wielkiej, pow. pilżnieński, z pod Wielkiego Lasu, na mokrawych łąkach, z dwóch strug łączących się w stawku. Strumień ten płynie przeważnie w północnym kierunku przez obręb gm. Radgoszcza i wpada w obr. tejże gm. z pr. brz. do p. Radgoszcza, dopływu Brenia ob. . Długość biegu 11 kil. Dębczyn, ob. Demczyn. Dębe, 1. wś, pow. kaliski, gm. Opatówek, par. Dębe, o 8 w. od Kalisza, o 42 od rz. Warty. Obszar dominialny mg. 998, włośc. mg. 35, ludności 240. Ziemia, lubo natury lżejszej, ale bardzo urodzajna, obfituje w łąki użyzniane zalewem rzeczki Swędrni. Budynki wszystkie murowane, pod dachówką w części. Inwentarz tak roboczy jako i przychodowy bardzo ulepszony; postępowo zagospodarowana ziemia wydaje plon obfity. Wieś ta należała dawniej do parafii Kamień i dwie te wsie łącznie stanowiły parafią. Od dawnego czasu była w Dębem kapl. publiczna drewniana, lecz gdy kościół w Kamieniu przez heretyków wydartym katolikom został, arcybiskup gnieźnieński Stanisław Karnkowski d. 4 lutego 1600 r. parafią do D. przenieść rozkazał. Dzisiejszy kościół drewniany 1607 r. wybudowany został kosztem Stanisława Mikołajewskiego, dziedzica Dębego, pod tyt. Zwiastowania N. M. P. Naj Deutschendorf Deutschen Deutsch Desznica Deszno Deszówka Deszyn Detkiensowo Detkowce Detmarowice Detoniszki al Detralgie Deutsch-Neukirch Dęb włówek osad 2, gruntu m. 7; wś Ostrów Kania osad 3, gruntu m. 60; wś Cięciwa osad 5, gruntu m. 142; wś Ostrówek osad 2, gruntu m. 34; wś Góra Rysińska osada 1, gruntu m. 3; wś Kąty Goździewskie os. 42, gruntu m. 781; wś Koberne osad 13, gruntu m. 187; kolonia D. wielkie i Ostrów Kania ma oddzielną księgę hypoteczną; zajmują przestrzeń około morgów 800. 9. D. małe, wś, pow. warszawski, gm. i par. Okuniew. R. 1827 było tu 24 dm. i 229 mk. D. małe składają się z folw. D małe z attyneneyami Mokryług, Winnica, Piekarnia lit. ABC, i wieczystych dzierżaw w Dębem, tudzież wsi D. małe, Bagno, Zygmuntów, Magienta, Karolówka i Mokryług; od Warszawy w. 21, od drogi bitej w. 5, od Wołomina w. 5, od rz. Wisły w. 16. Rozl. gruntów folwarcznych wynosi m. 447, a mianowice grunta orne i ogrody m. 159, łąk m. 154, pastwisk m. 3, wody m. 1, lasu m. 103, nieużytki i place m. 26. Gorzelnia, browar, cegielnia i obfite pokłady torfu; płodozmian 6polowy; budowli murowanych 12, drewnian. 17; wś D. małe osad 38, gruntu m. 200; wś Bagno osad 4, grun. m. 21; wś Zygmuntów osad 13, gruntu m. 255; wś Magienta osad 7, gruntu m. 137; wś Karolówka os. 17, gruntu m. 309; wś Mokryług os. 16, gruntu m. 290. Wieczystoczynszowe dzierżawy w Dębem wynoszą m. 251. 10. D. , wś, pow. radzymiński, gm. Radzymin, par. Jadów; w 1827 r. było tu 16 dm. , 105 mk. 11. D. duże i D. małe, wś, pow. radzymiński, gm. i par. Jadów. R. 1827 było tu 5 dm. i 63 mk. J. , Br. Ch. , A. P. Dębe 1. wś, pow. czarnkowski; 34 dm. , 284 mk. ; wszyscy kat. ; 69 analf. 2. D. , domin. , pow. czarnkowski; 3818 m. rozleg. , 19 dm. , 294 mk. , 10 ew. , 284 kat. , 57 analf. St. pocz. w Czarnkowie o 3 kil. , gośc. na miejscu; stac. kol. żel. Trzcianka Schönlanke o 20 kil. , Wronki Wronke o 27 kil. Własność Wło dzimierza Wolniewicza. M. St Dębek u Zinberga nazwana Dębsk mylnie, os. , pow. łukowski, gm. Prawda, par. Stoczek. Zabudowania straży leśnej lasów majoratu Prawda; przed paru laty była tu pasieka, systemu Dolinowskiego, przez Jana Meczkowskiego nadleśnego wzorowo prowadzona. Obok osady staw i młyn wodny. Pozycya falista. Dębek, niem. Dembeck, os. należąca do Żarnowca, pow. wejherowski. Leży przy granicy pomorskiej, nad samym brzegiem Baltyckiego morza, ponad drogą nadbrzeżną niedaleko ujścia rzeki Piaśnicy; wraz z całą bagnistą, pastewną okolicą i brzegiem morskim należała do pp. cystersek potem benedyktynek w Żarnówcu, co książę Mestwin II podarował r. 1277. W dokumencie donacyjnym zowie się ta okolica puszczą, błotami. Nazwy granic są tu odwiecznie polskie, jako czytamy Insuper addiprzód w kościele tym były dwa ołtarze N. M. Pannie poświęcone i trzeci św. Krzyża; około 1770 r. nowych 4 przybyło z drzewa, za staraniem miejscowego proboszcza Józefa Jonaszek Silezity Silesita i kosztem parafian. Wielki ołtarz przedstawiający Matkę Boską w złotej szacie, za cudowny został uznany najpierw przez Stanisława Karnkowskiego arcybiskupa, a następnie przez Gabyela Podowskiego 1771 r. Dzwonnicę drewnianą na cmentarzu i organy nowe sprawił 1730 roku pleban miejscowy Marcin Czarniewicz. Probostwo rozciągało się pierwotnie tylko ha jedne wieś Dęba, lecz gdy kościół w Kamieniu przez pożar został zniszczony, wś Kamień do parafii Dębe przyłączoną została; potem i inne przyłączono wioski. R. 1872 kościół w D. uległ reperacyi gruntownej. Do tej wsi należy folw. Korek 138 morg rozl. i kolonia Dębe, 505 m. Ludności 257, z tego katol. 135, ewang. 122. Koloniści posiadają łąki obfite, a w nich znajduje się torf, który wydobywają sposobem sztychowanym tak tu zowią na sprzedaż. Do D. należy też folwark Biernatki. D. było własnością familii Radolińskich, zamożnej a licznej niegdyś, dziś prawie zupełnie w całej okolicy wygasły. R. 1871 nabyte przez A. Repphana za 76, 000 rs. R. 1827 D. miało 18 dm. , 186 mk. Par. D. dek. kaliskiego liczy dusz 2352. 2. D. , wś nad Karwią, pow. pułtuski, gm. i par. Zegrze. R. 1827 liczyła 16 dm. i 105 mk. ; obecnie gospodarzy 17, mających po 15 do 30 morg ziemi; odznaczają się moralnością i wzorowem sprawowaniem. Niedawno odnowili kościół w Zegrzu z własnych dobrowolnych składek, a teraz starają się o szkołę. Folw. D. z kolonią wieczystoczynszową Ludwinowo i wsią D. , od Serocka w. 10, droga bita przechodzi przez terrytoryum folwarku, od dr. żel. Jabłonna w. 10. Rozległość wynosi mor. 776, a mianowicie grunta orne i ogrody mor. 388, łąk mor. 36, pastwisk morg 22, lasu mor. 130, zarośli morg. 142, nieużytki i place mor. 48. Kolonia wieczystoczynszowa Ludwinów ma mor. 175, Płodozmian zaprowadzony 10 i 11polowy. Bud. mur. 5, drew. 14. Wś D. miała osad 13, uwłaszczonych na 296 morg. 3. D. wielkie i D. kąski, wś, pow. przasnyski, gm. i par. Krzynowłoga mała. 4. D. nowe, wś i folw. , pow. sokołowski, gm. D. nowe, par. Kossów, liczy 12 dm. , 61 mk. i 449 morg obsz. Gmina D. nowa ma urząd gm. we wsi Chruszczówce, lud. 3, 523, rozleg. 7, 274 morg, s. gm. okr. 1 w os. Sterdyń, st. p. w Sokołowie o 183 4 w. ; od urzędu gm. do Siedlec 47 w. W skład gm. wchodzą Chruszczówka, Dębenowe, Grzymały, Hilarów, Kostki, Kutaski Lipki, Maliszewanowa, M. stara, Pogorzel, Trzciniecmały, T. duży, Wrzoski, Wyszomierz, Żeleźniaki i Żochy. 5. D. nowe i D. stare, wieś, pow. sokoDęb. łowski, gm. i par. Kossów. Liczy 14 dm. , 151 mk. i 195 morg obszaru. 6. D. , wś, pow. krasnostawski, ob. Dąbie. 7. D. wielkie folw. i wś, pow. nowomiński, g. Dębe wielkie, par. Mińsk, Posiada szkołę początkową i przyst. dr. żel. war. terespol, między stac. Miłosną i Mińskiem. R. 1827 było tu 72 dm. i 527 mk. ; odległe od Warszawy 25 wiorst. Dobra D. wielkie składają się z folwarku D. wielkie i Łaszczyzna, kolonii wieczystoczynszowej Ostrów Kania i kol. D. wielkie, tudzież wsi Dębe wielkie, Goździówka, Mrowiska, Wólka Konstancya, Zalesie, Chobot, Rysie, Kąty Mrowiskie, Walercin Wólka, Choszczówka, Wólka Wybraniecka, Aleksandrówka, Janówek, Pawełek, Ostrów Kania, Cięciwa, Ostrówek, Góra Rysińska, Kąty Goździewskie i Koberne. Od Mińska w. 8, od Wisły w. 25. Nabyte w r. l873 za rs. 33, 300. Rozl. gruntów folw. wynosi mor. 969, a mianowicie fol D. wielkie grunta orne i ogrody mor. 134, łąk mor. 105, pastwisk mor. 59, lasu morg 132, nieużytków i placów morg 28, razem mor. 458. Budow. mur. 3, drew. 11. Folw. Łaszczyzna grunta orne i ogrody morg 37, łąk m. 5, pastwiska m. 113, lasu m. 344, nieużytków i placu m. 9, razem morg 507. Bud. drewn. 7, młyn wodny na wodach stawu. Gmina D. W. należy do sądu gminnego okręgu 4 w Stanisławowie, st. poczt. w NowoMińsku, urząd gminny we wsi Pustelnik, 1 szkoła pczątkowa, 3612 mieszkańców. 8, D. małe, wieś i folwark, pow. nowomiński, gm. Łukowiec, par. Latowicz. R. 1827 było tu 14 dm. i 131 mk. Fol. D. małe z attynencyą Kołaczki i wsiami D. małe, Budziska, od Warszawy w. 50, od Nowomińska w. 21, od st. poczt. Garwolin w. 14, od drogi bitej Latowicz w. 2, od st. dr. żel. Mrozów w. 16. Rozl. wynosi m. 677, a mianowicie grun. orn. i ogr. m. 361, łąk m. 124, past. m. 5, wody m. 3, lasu m. 146, nieużyt. i place m. 29, wieczyste dzierżawy i osady karczemne m. 6. Płodozmian zaprowadzony 4 i 6polowy. Bud. mur. 7, drewn. 19, wiatrak i fabryka krochmalu. Rzeka Świder dotyka gruntów folw. i stanowi granicę północną. Wieś Dębe małe osad 25 z nadaniem grunt. mor. 394; w Budzisku osad 17 z nadaniem grun. m. 326. Wieś D. wielkie osad 32, gruntu morg 617; wś Goździówka osad 19, gruntu morg 322; wś Mrowiska osad 17, gruntu m. 156; wś Wólka Konstancya osad 15, gruntu m. 5; wś Zalesie osad 15, gruntu m. 220; wś Chobot osad 20, gruntu m. 666; wś Rysie osad 18, gruntu m. 276; wś Kąty Mrowiskie osad 13, gruntu m. 463; wś Walercin Wólka osad 11, gruntu m. 276; wś Choszczowka osad 14, gruntu m. 307; wś Wolka Wybraniecka osad 10, gruntu m. 320; wś Aleksandrówka osad 10, gruntu m. 146; Janowek osada 1, gruntu m. 1; wś PaDęb. mus eis liberam potestatem in salso mari piscandi rumbos, esoces vel alios quoscunque pisees quibuslibet retibus, stationes etiam, que sunt vel haberi poterunt in terminis ipsorum a Lipo wa gora była przy ujściu rz. Piaśnicy videlicet usque in Sosnam goram gdzie się schodziły granice Odargowa i Garblina, nazywa się tak że Miedowa góra cum omni jure et proventus allecis de navibus in eisdem stationibus allec capientibus ac etiam alias quascunque utilitates sive lapidum seu aliarum rerum quae per appulsionem ventorum in praedictis terminis provenerint. Klasztor łowił w morzu aż do kasa ty. Osada nad brzegiem zapewne zdawna tu była; nazwę dzisiejszą ma od familii Dębków, którzy ją trzymali w dani w XVIII wieku. W księdze czynszowej czytamy Chałupy u morza. R. 1738 Piotr Dębek dannik oddał od domostwa i roli 15 zł. ; r. 1772 Piotr Dębek młody oddał czynsz 14 zł. ; r. 1773 Krystyanowi Felknarowi, rybakowi, dano taki kontrakt na chałupę i rolę u morza płacić nam będzie czynszu 15 zł. Budynki przyrzeka swoim ko sztem poprawiać i w porządku trzymać. Lasu tamecznego z pilnością doglądać; dniem i nocą dochodzić, żeby szkody nie było. Za to będzie mógł swój dobytek paść w lesie, kiedy P. Bóg da obrodzaj. Za to że mu się pozwala wszelką rybitwę łowić w morzu, powinien będzie na ka żdy rok do klasztoru oddać łososiów sztuk 15; jesiotr gdy się ułowi, państwu odda. Inne ry by według ugody państwu sprzedawać powi nien. Bursztyn żeby znaleźli, do kościoła w Żarnowcu oddadzą. Żaków w jesieni w rze ce od młyna żarnowieckiego t. j. rz. Młynica stawiać nie powinien, żeby pstrągom nie prze szkadzały. Bydła wolno mu chować sztuk 4 i paść na pastwisku przy morzu. Tymże sa mym sposobem miał kontrakt Maciej Dębek na drugą chałupę u morza. R. 1775 Krystyan Felknar zapłacił od trzech grondów roli u mo rza, na których bydło pastewne przez lato sta ło, 4 zł. 15 gr. gdańskiej monety. Wschodnią część tych nizin pastewnych, gdzie teraz wieś Widowo, przywłaszczyli sobie w czasie refor macyi panowie z Krokowa. D. należy do szkoły i parafii w Żarnówcu, odkąd jest odle gły mili. Kś. F. Dębia, strumień, ob. Chrósty, Dębiagóra, wś król. w borze należącym do nadleśnictwa Drewniaczek Wilhelmswalde, gleba piaszczysta, pow. starogrodzki. Obej muje 2 posiadłości włościańskie, 2 ogrodników, 146 morg. , katol. 26, ewang. 1, dm. mieszk. 3. Mniejsze sądy odbywają się w Skurczu. Par. Osiek, szkoła Kałęba, poczta Skurcz. Odległość od Starogrodu 5 mil, Kś. F. Dębiaki, ob. Dębiany. Dębianka, osada leśna, pow. węgrowski, par. i gmina Korytnica. Dom i zabudowania Dębe Dębe Dębianki Dębiele Włocławka w. 42, Rozl. wynosi m. 262 ne i ogrody m. 194, straży leśnej, pasieka pszczół. Należy do ma jątku Korytnica. T. Ł. Dębianki, folw. . pow. kolski, gm. Izbica, par. Błenna. o 21 w. od Koła, o 5 od Izbicy, ma 10 dm. , 39 mk. , 240 m. gruntu, własność Izydora Złotnickiego, pokłady torfu. X. M. Dębiany, 1. lub Pieńki i Przecze, wsie włośc. i folw. pry w. , pow. rypiński, gm. Pręczki, paraf, Rogowo. Wsie włośc. liczą 276 mieszk. , 46 osad, 49 budynków mieszkalnych, powierz. 248 morg. Folw. D. od Płocka w. 56, od Rypina w. 7, od drogi bitej w. 14, od od rzeki Wisły w. 42. a mianowicie grunta orłąk m. 26, past. m. 21, lasu m. 15, nieużytki i place m. 7. Rud. drew. 7. Folw. powyższy w r. 1878 oddzielony od dóbr Pręczki. 2. D. panieńskie, wś rząd. , i D. szlacheckie, wś i folw. , pow. sandomirski, gm, i par. Obrazów. Odl. 8 w. od Sandomierza. R. 1827 było tu 30 dm. , 159 mk. D. panień skie liczą obecnie 18 dm. , i 125 mk. i 268 morg. ziemi włośc. ; D. szlacheckie 16 dm. , 109 mk. , 77 morg. włośc. 13 osad. Folw. D. szlache ckie, od Radomia w. 91, od Sandomierza w. 7, od rzeki Wisły w. 7. Rozl. wynosi m. 200, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 179, łąk m. 16, wody m. 1, nieużytki i place 4. Bud. drew. 11 i wiatrak. 3. D. , wś, pow. pińczowski, gm. Drożejowice, par. Stradów. R. 1817 było tu 20 dm. i l25 mk. Bobra D. składają się z folwarku D. , Zagaje, attynencyi Łąka Dębienka i wsi Dębiany i Za gaje, od Kielc w. 49, od Pińczowa w. 14, od Działoszyc w. 8, od Buska w. 21, od Zawier cia w. 77, od Wisły w. 16. Rozl. wynosi m. 590 a mianowicie folw. D. grunta orne i ogro dy m. 223, łąk m. 18, nieużytki i place m. 40 razem m. 281. Bud mur. 3, drew. 15. Folw. Zagaje Dębiańskie, grunta orne i ogrody m. 144, lasu m. 160, nieużytki i place m. 4 ra zem m. 309. Bud. drew. 5. Wieś D. osad 17, gruntu m. 71; wś Zagaje osad 12, gruntu m. 45. 4. D. , wś i folw. , pow. pińczowski, gm. Wawrowice, par. Sokolnia, R. 1827 było tu 25 dm. i 139 mk. Folw. B. z attynencyą Białoszyce i z wsią D. , od Kielc w. 56, od Piń czowa w. 21, od Wiślicy w. 7, od Szkalbmierza w. 9, od drogi bitej w. 9, od Zawiercia w 70, od rz. Wisły w. 7. Rozl. folwarczna wy nosi m. 592 a mianowicie grunta orne i ogro dy m. 50, łąk m. 44, past. m. 18, stawy m. 4, nieużytki i place m. 26; płodozmian 8polowy. Bud. mur. 5, drew. 10; 3 stawy zarybione i cegielnia. Wieś D osad 37, gruntu m. 180. 5. D. , wś i folw. , pow. jędrzejowski, gm. i par. Nawarzyce. Br. Ch. i A. Pal Dębiany, Dębiaki, wś, pow. mielecki, ob. Byki. Dębica, wś i folw. , pow. lubartowski, gm. I par. Czemierniki. R. 1827 roku było tu 31 dm. i 222 mk. Bobra D. składają się z folw. B. i Józefów, tudzież wsi D. , od Lublina w. 46, od Lubartowa w. 21, od Radzynia w. 15, od Kocka w. 8, od drogi bitej w. 15, od Łukowa w. 28, od Wieprza w. 2 i Tyśmienicy w. 1. Rozl. posiadłości folwarcznych wynosi około m. 2650 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 620, łąk m. 210, past. m. 160, lasu m. 1200, zarośli m. 320, nieużytki i place m. 240. Wieś B. osad 40, gruntu m. 787 opis z r. 1867 i 1870. Dębica, mko położone pod 50 ľ szerok. a 39 2 długości, nad rzeką Wisłoką, powiat ropczycki, ma 1232 morgów rozległości, 286 domów, 1307 mieszk. męt. , 1452 kok, razem 2759 mk. , z których 450 katol a 2309 izrael. Siedziba sądu powiatowego, posterunku żandarmeryi, notaryatu, urzędu pocztowego i telegrafu. Paraf. łac w miejscu, należy do dek. ropczyckiego. Kościół par. murowany, erygowany r. 1318, poświęcony niewiadomo kiedy pod wezwaniem św. Jadwigi i Małgorzaty. Kahał izraelicki wraz z synagogą. Fundusz ubogich niewiadomo przez kogo, kiedy i na mocy jakiego rozporządzenia założony celem wspierania ubogich. Majątek zakładowy funduszu składa się z 6 morg. gruntu i 3, 000 złr. w obligacyach. Szkoła ludowa 4klas. Jeden lekarz, dwóch chirurgów i apteka. Gmina miejska posiada tylko 3000 złr. majątku. B. leży przy gościńcu rządowym wiedeńskim a nadto jest punktem wyjścia drogi krajowej do Tarnobrzega i Nabrzezia. W miejscu jedna z główniejszych st. kol. żelaz. Karola Ludwika o 111 kil. od Krakowa z obszernemi zabudowaniami i magazynami I z dosyć pięknym dworcem osobowym. Zakłady przemysłowe w D. są młyn parowy, tartak parowy, fabryka zapałek, mydlarnia, huta szkła i gorzelnia. Ożywiony ruch handlowy, szczególniej przez transport towarów do kol. żel. Ludność utrzymuje się przeważnie z przemysłu i handlu. Pomimo tak korzystnych warunków ekonomicznych miasto jest ubogie, posiada zaledwie kilka domów porządniejszych murowanych, zresztą same nędzne lepianki, zamieszkałe przez ludność ubogą izraelską. Obszar dworaki należy do klucza dębickiego, własność hr. Raczyńskich, którego punktem centralnym jest pałac w Zawadzie, o 4 kil. od Dębicy. Dębice, wś, pow. wice, par. Kruszyn. 223 mk. Dobra D. włocławski, gm. ŚmiłoR. 1827 było tu 19 dra, , składają się z folwarku D. , Poddębice i attynencyi Ludwinowo; tudzież wsi D. , Poddębice i Ludwinów, od Warszawy w. 168, od Włocławka w. 8, od drogi bitej w. 6, od Kowala w. 7, od rzeki spławnej w. 8. Rozl. wynosi m. 2760 a mianowicie fol. D. grunta orne i ogrody m. 758, łąk m. 666, past. m. 228, lasu m. 435, nieużytki i place m. 171 razem m. 2257. Bud. mur. 11, drew. 10. Folw. Poddębice grunta orne i ogrody m. 424, łąk m. 37, wody m. 1, nieużytki i place m, 31 razem m. 493. Budowli murowanych 4, drewnianych 6; płodozmian zaprowadzony 12polowy; dwie rzeczki bez nazwy i droga żel. przechodzą terytoryum; wiatrak i pokłady tor fu. Wieś D. osad 23, gruntu m. 45; wś Pod dębice osad 32, gruntu m. 66; wś Ludwinów osad 5, gruntu m. 9. Br. Ch. i A. Pal. Dębice, niem. Eichbrot, wieś i gm. , pow. średzki, 2 miejsc 1 D. , 2 Kępa Mała Kleinkempa, 20 dm. , 150 mk. , 2 ew. , 148 kat. , 31 analf. Najbliższa poczta Zaniemyśl Santomyśl; st. kol. żel. Środa. M. St. Dąbice, niem. Dambitzen, dobra mieszczań skie, pow. elbląski. Nazwę ma od Kaspra von Dębic, który je około r. 1540 posiadał. Obsza ru zawiera 1265 morg, , między któremi ornej ziemi i łąki 965 mórg, 300 mórg lasu buko wego, dębowego i sosnowego; znaczne pokłady torfu i węgla brunatnego; cegielnia, owczarnia uszlachetniona, melkarnia. gorzelnia. Tutej szą restauracyą i strzelnicę zwiedza wiele go ści z miasta Elbląga. We wsi jest dwóch posiadaczy; katol. 42, ewang. 123, dm. mieszk. 9. Poczta i par. Elbląg. Odległość od mia sta pół mili. Kś. F. Dąbice, niem. Daubitz, mko w reg. lignickiej, pow. rozbórski, w części serbskie, ma kośc. par. ewang. z XVI w. , rybne stawy, kopalnie torfu, trzy jarmarki. F. S. Dębicz, 1. wieś, pow. średzki, 17 dm. , 171 mk. , wszyscy kat. ; 66 analf. 2. D. , domin. , pow. średzki, 2720 morg. rozl. , 2 miejsc 1 D. , 2 folw. Brzeziak; 14 dm. , 231 mk. , wszyscy kat. , 79 analf. Stac. poczt. i kolżel. Środa o 5 kil. Własność Madalińskiego. M. St Dębicze, 1. wś, pow. radziejowski, gm, Służewo, par. Straszewo. 2. D. , wś włościańska, pow. wieluński, gm. Skrzynki, par. Kraszewice, o 40 w. na płn. zachód od Wielunia, 58 dm. , 300 mk. , 255 m. roli włośc. Dąbie, podług polskich akt klasztornych, niem. Dembie, Kętrz. Dęby, folw. r. 1874 przy łączony do Józefkowa, a z tern do Mgoszcza, po nad traktem chełmińskowąbrzeskim, pow. chełmiński, przy Płużnicy, około 2 mile od Chełmna. Parafia i szkoła Płużnica, poczta Lisewo. Oddawna należał do pp. benedykty nek w Chełmnie; przyłączony był do Mgosz cza i ztamtąd zarządzany. Obecnie ma budyn ki 3, dom mieszk. 1, katol. 21. Kś. F. Dębie, niem. Dammen, wś, pow. słupski regencyi koszalińskiej, ze stacyą poczt. , 389 mk. Dębiec, zagrody włościańskie, o 12 w. od Wielunia, pow. wieluński, gm. Skrzynno, par. Rudlice, śród boru, po prawej stronie drogi z Masłowic do Wielgiego, 10 dm. , 70 mk. , roli włośc. 45 morg. Przysiołek dworski na leży do dóbr Skrzynno. W. .. r Dąbiec, 1. niem. Dambitsch, wieś, pow. wschowski, 90 dm. , 644 mk. , 49 ew. , 595 kat. niemców, 92 analf. Stac. poczt. i kol. żel. Rydzyna o 3 kil. 2. D. , Dambitsch, folw. , pow. wschowski, ob. Rydzyna Reisen, ordynacya. 3. D. , wieś, pow. śremski, 17 dm. , 159 mk. , wszyscy kat. , 44 analf. 4. D. , folw. , pow. kościański, ob. Osiek. 5. D. , niem. Dembsen, gm. wiejska, pow. poznański, 2 miejcowości 1 wieś D. , 2 leśnictwo Dębina Louisenhain lub Eichwald, 31 dm. , 281 mk. , 40 ew. , 241 kat. , 48 analf. Stac. poczt. i kol. żel. w Poznaniu o 4 kil. Pod wsią wykopa no srebrne monety z X do XII wieku anglo saskie i inne, srebrne kolczyki. M. St. Dębiele, wś włość, pow. święciański, 3 okr. adm. , mk kat. 63, dm. 5 1866, od m. pow. 22 i pół w. Dębieliszki, zaśc. dwor nad rz. Cejkinią, pow. święciański, 3 okr. adm. Dębień, niem. Eichwalde, przezwane r. 1866, wś włośc. , pow. lubawski, par. Rumian, szko ła Jeglin, poczta Dąbrówno. Oddawna nale żała do dóbr stołowych biskupstwa chełmiń skiego. W inwentarzu tegoż biskupstwa pod roku 1740 czytamy Dębień, wieś szla checka biskupstwa chełmińskiego, ma włók 30. Jan Truszczyński od 7 włók daje 1 korzec żyta, 2 k. jęczmienia. Kamieński od 2 włók, 1 k. żyta, 2 k. jęczmienia. Odrzeński od 2 włók 1 k. żyta, 2 k. jęczmienia. Paweł Truszczyński od 5 włók, 1 k. żyta, 2 k. ję czmienia. Paweł Truszczyński drugi od 4 włók, pół k. żyta, 1 k. jęczmienia. Paweł Bobrowski od 2 włók, pół k. żyta, 1 k. ję czmienia. Jakób Truszczyński, od 2 włók, pół k. żyta, 1 k. jęcz. Jakób Męczęński od 2 włók, 1 k. żyta, 2 k. jęczmienia. Obecnie D. ma obszaru ziemi 2016 morg. , 43 budynków, do mów mieszk. 18, katol. 101, ewang. 33. Kś, F. Dębienica v. Dembienica, kol. włośc. , pow. ostrowski, gm. i par. Długosiodło. R, 1827 było tu 7 dm. i 36 mk. Istnieje tu huta szkla na, zatrudniająca około 30 robotników i pro dukująca rocznie za 10, 000 rs. towaru. Br. Ch. Dębieniec, pustkowie przy wsi Grzymaczów, pow. sieradzki, gmina Gruszczyce, par. Błaszki, 56 morg. przestrzeni. Dębieniec, ob. Budkowice i Dębiniec. Dębin, niem. Dembien, wś włośc. , pow. kwi dzyński, po prawej stronie Wisły, około milę od m. Kwidzyna, parafia Tychnowy, dyecezya warmijska, poczta Kwidzyn, szkoła Ka mionka. Obszaru ziemi 367 morg. , budyn ków 12, domów mieszk. 5, katol. 21, ewang. 16. Kś. F. Dębieliszki Dębień Dębie Dębiec Dębieniec Dębicze Dębienica Dębianki Dębiany Dębica Dębin Dębice Dębicz Dębice Dęb Dębinki Dębinka Dębiniec Dębina Dębina Dębiny Dębina, 1. lub Dębin, wś, pow. warszawski, gm. Cząstków, par, Łomna, R. 1827 było tu 15 dm. , 95 mk. Ob, Czosnów łosicki. 2. D. , folw. , pow. włocławski, gra. Pyszkowo, par. Boniewo. 8. D. , wś, pow. kutnonowski, gra. i par. Kutno, dm. 6, mk. 36, ziemi m. 58. 4. D. , folw. , pow. łaski, gm. Wola Wężykowa, par. Sędziejowice. 5. D. , wś, pow. łaski, gm. Dąbrowa Rusiecka, par. Rusiec. R. 1827 6 dra. i 57 rak. 6. D. , wś, pow. kolski, gm. i par. Chełmno. R. 1827 było tu 6 dm. i 62 mk. 7. D. , wś, pow. kolski, gm. i par. Kłodawa. R. 1827 było tu 13 dm. , 109 mk. 8. D. , wioska, pow. sieradzki, gra. Bogumiłów, par. Chojne, przestrzeni morg. 46, ludności dusz 25. 9. D. , przysiołek dworski dóbr ossyakowskich, pow. wieluński, gra. Radoszewice, par. Ossyaków, na lewym brzegu rzeki Warty, naprzeciwko Ossyakowa, mostem z nim połączony, o 17 w. od Wielunia, 6 dm. , 60 mk. , 550 m. roli dwor. Gorzelnia nieczynna. W. .. r. 10. D. , folw. , pow. wieluński, gm. Naramnice, par. Łyskornia 11. D. , wś, pow. płoński, gm. Kuchary, par. Królewo. 12. D. , wś, pow. janowski, gm. Zakrzówek, par. Boża Wola. 13. D. , ob. Czysta Dębina. 14. D. , przedmieście Tyszowiec. Dębina, 1. dobra położone w pow. trockim, parafii jewieńskiej. Należały do Franciszka de Raessa a w r. 1799 z ręką Racheli dc Raessówny stały się własnością Michała Roemera, marsz. gub. wileńskiej. R. 1852 w grudniu, z działu familijnego otrzymał syn Michała Seweryn Roemer wraz z Bołbianami i Granopolem. R. 1867, wskutek ukazu cesarza Aleksandra II, własność ta uległa przymusowej sprzedaży, nabywcą stał się hr. Józef Tyszkiewicz. Duży ogród owocowy, kaplica w której niegdyś odbywało się stale nabożeństwo. 2. D. , zaśc. pryw. , pow. wileński, 4 okr. adm. , mk. 5, dm. 1 1866. 3. D. , zaśc. pryw. , pow. wileński, 4 okr. adm. , mk. 26, dm. 2 1866. 4. D. , wś i karczma, pow. oszmiański, gm. Horodźki, własność włościan, dom. 5, mk. 40 1866. Okrąg wiejski D. w gm. Horodźki, liczy w swym obrębie wsie Dębina i Wielka Dejnowa. 5. D. lub Dubina, folw. we wschod. stronie pow. nowogródzkiego, przy gr. pow. słuckiego, o w. 8 od m. Lachowicz; dziedzictwo Wolskich, obszaru 370 morg. w glebie żyznej. Dębina 1. wieś, pow. łańcucki, o 6 kil. na południowy wschód ód st. poczt. i par. rzym. kat. w Łańcucie, dm. 111, mk. 625. Obszar dworski ma gruntu ornego 32, łąk i ogrodów 23; włościanie gruntu ornego 779, łąk i ogrodów 314, pastwisk 79 mg. , położenie wzgórkowate, gleba żytnia. Kasa pożyczkowa gm. z kapitałem 327 złr. Własność Alfreda hr. Potockiego. 2. D. , przysiołek Buczkowa. 3. D. , BR CLEAR LEFT Dęb. Dęb. przysiołek Okładowa. 4. D. , wś, ob, Trześń. 5. D. , przysiołek Zakrzewa. 6. D. , przys. Łętowic. 7. D. , przysiołek Nadbrzezia, 8. D. , przysiołek Korniego. 9. D. , przysiołek Synowudzka wyżnego. Lu. Dz. Dębina 1. kolonia i folw. , pow. krobski, ob, Śląskowo. 2. D. , folw, , pow. krobski, ob. Niepar. 3. D. , folw. , pow. kościański, ob. Bucz. 4. D. , kolon. , pow. mogilnicki, ob. Dzierzązno, 5. D. , folw. , pow. pleszewski, ob. Witaszyce. 6. , . , Dembin, folwark, pow szamotulski, ob. Ottorowo. 7. D. , niem. Eichwald lub Louisenhein, leśnictwo, pow. poznański, ob. Dębiec. Dębina 1. niem. Eichwalde, os. do Nowegodwora należąca, pow. starogrodzki, leży nad Wierzycą blisko Peplina. Powstała dopiero w nowszym czasie na obszarze Nowego dwora, gdyż stare akta klasztorne nic o tej wiosce nie wiedzą. Dawniejsza własność oo. cystersów w Peplinie, teraz po sekularyzacyi dóbr klasztornych wieś stołowa biskupów chełmińskich, rezydujących w Peplinie. Klerycy duchownego seminaryum pelplińskiego zwykli byli co czwartek wychodzić przechadzką na rekreacyą do Dębiny. 2. D. , niem. Eichwalde, dobra włośc. , mają przywilej z r. 1354, pow. malborski. Obejmują 10 posiadł. włośc. i 1 ogrodnika; obszaru ziemi 91 włók, kat. 146, ewang. 88, menonitów 21, domów mieszk. 21, szkoła we wsi, parafia i poczta Nytych. Odległość od Malborga 1 mila, Kś. F. Dębina, niem, Schönenwalde, wś, pow. słupski na Pomorzu. Dębina, niem. Dambine, ob. Łącznik Dębiniec lub Dembnice, wieś, pow. inowrocławski, na granicy król. polskiego; 9 dm. , 84 mk. . 5 ewang. , 79 kat. , 53 analf. Stac. poczt. i kol. żel. Gniewkowo Argenau o 9 kil. M. St. Dębiniec 1. niem. Debenz, dobra ryc. , pow. grudziąski. Mają nowe murowane zabudowania, piękny dwór, park obszerny. Obszaru ziemi 2047 morg. , parafia i poczta w Radzyniu, szkoła w Plemiętach. Budynków 31, dm. mieszk. 14, kat, 186, ewang. 13. Osobno leży fol 1; z obszarem ziemi 265 m. , ma 3 budyn. , kat. 5. D. jest bardzo starą osadą, R. 1222 książę Konrad mazowiecki podarował ją biskupowi pruskiemu Chrystyanowi; przedtem miał ją niejakiś pan Syro z Chełmna. R. 1864, kładąc fundamenta pod nowy dwór pański, odkryto stare groby pogańskie, z których około 50 urn jeszcze wydobyto. Za krzyżaków posiadacze tutejsi bo przy biskupie krótko tylko pozostała ta wieś pełnili służbę wojenną konno ze zbroją Platendienst; włók liczyli wtedy 42. R. 1598 Daniel Plemięcki za sumę pożyczoną 10, 000 tal, dał w zastaw Dębiniec, Turznice, Wronie i Daszkowe oo. jezuitom w Brunsberdze. R. 1640 Mikołaj Wejher, dziedzic D. , odnowił kościół w Radzynie. Przy końcu XVII Dęb. w. i przez cały XVIII w. aż po okupacyi byli Trzcińscy posiadaczami D. R. 1705 umarł Adam von Canden Trzciński, sędzia chełmiński; spadkobiercy, czyniąc podział rodzicielskiego majątku, wspominają o długu 1300 zł. zacią gniętym na D. z powodu Szwedów, którzy, wy niszczy wszy wieś do ostatka, nowej kontrybucyi się domagali, nawet po dwakroć grozili że wieś spalą, dopóki nie zapłacono. Z r. 1777 jest opis, że osobno leżał folwark; we wsi pańskiej było włók 31 roli ornej, 25 mg. łąki, 6 włók lasu, obszerny ogród, 3 stawy rybne, i domów mieszk. 16, karczma; pustkowie Koby lanka miało 1 włókę, Bogacz 1 i pół włóki. Dochód obliczono na 737 tal. ; o glebie piszą, że była zimna i gliniasta. Teraźniejszym posiada czem jest Leon Rybiński poseł i żona z domu Kalkstein. W Dębińcu znajduje się oddawna dość obszerna publiczna kaplica pod wezw. św. Wawrzyńca, w której niekiedy nabożeństwo się odprawia; odpust przypada na św. Wa wrzyńca z całą oktawą. R. 1864 postawili Rybińscy nową kaplicę, całą z cegły murowaną i w dobrym guście. 2. D. , niem. Dembinnitz, folw. przyłączony do wsi szlach. Gródek, nad rz. Czarna woda, pow. świecki, par. Drzycim, szkoła Gródek, poczta Laskowice. Budynki 4, dm. 1, katol. 21 Kś. F. Dębiniec, niem. Dambinitz, wś, pow. opol ski, par. Stare Budkowice, o 4 mile od Opola, po drodze do Kluczborka, ma 52 osad i 263 m. gruntu piaszczystego. F. S. Dębinka Czajkowska, wś, pow. pułtuski, gm. Czajki, par. Cieksyn. R. 1827 było tu 18 dm. , 153 mk. Por. Czajki. Dębinka al. Konstantynówka, wieś, pow. kamieniecki, par. Czercze. W 1868 roku miała 27 domów. Dębinka 1 niem. Dembinke, osada, powiat szubiński, ob. Jabłowo. 2. D. , niem. Eichenau, wieś, pow. bydgoski, 6 dm. , 60 mk. , 58 ewang. , 2 kat. , 22 analf. Stac. poczt. najbliższa NowaWielka wieś Grossneudorf. M. St. Dębinki 1. wś, pow. radzymiński, gm. Zabrodzie, par. Postoliska. R. 1827 było tu 14 dm. i 92 mk. Dobra D. składają się z folw. D. i Lipiny, tudzież wsi D. , Lipiny, Jarzębiałąka, Wypychy, Wagan, Płatkowo; od Warszawy w, 28, od Radzymina w. 13, od Wyszkowa w. 6, od Tłuszcza w. 4, od drogi bitej w. 8, od rzeki Bugu w. 6. Nabyte w r. 1871 za rs. 34697. Rozl. wynosi m. 1742 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 826, łąk 98, pastwisk m. 76, wody m. 3, lasu m. 635, nieuż. i place m. 104. Płodozmian zaprowadzony 4, 7, 8 i 9polowy. Bud. mur. 6, drewn. 29, młyn wodny, stawy, rzeczka bez nazwy; w niektórych miejscowościach pokłady torfu i marglu; wieś 1. osad 11, gruntu mg. 42; wieś Lipiny osad. 5, gruntu m. 173; wś Jarzębiałąka osad 11, grunSłownik Geograficzny Zeszyt XIII, Tom II. tu m. 111; wś Wypychy osad 6, grantu mg. 145; wś Wagan osad 5, gruntu m. 193; wieś Płatkowo osad 12, gruntu m. 29. 2. D. , wś, pow. radzymiński, gm. Radzymin, par. Zegrze. 3. D. lub Dębniki, wś, pow. kolneński, gmina Gawrychy, par. Nowogród, w odległości 24 w. od Kolna, 17 od Łomży; część jej wchodziła w skład majoratu Kupiski; od tych dóbr przy uwłaszczeniu na rzecz włościan wsi D. odpadło 206 mg. Wieś D. leży pośród piasków, przy lasach obrębu t. n. Obręb leśny D. należy do straży Gawrychy i zawiera 184 mg. lasu sosnowego. W części lasu, zwanej Ostrówek, znajdowały się barcie. R. 1827 D. miały 35 dm. , 180 mk. 4. D. , wś, pow. pułtuski, gm. i par. Zatory. R. 1827 było tu 10 dm. i 85 mk. 5. D, , wś, pow. janowski, gm. i parafia Potok wielki. 6. D. , wś rząd. , pow. opoczyń. ski, gm. i par. Opoczno, Liczy 6 dm. , 47 mk. i 72 morgi ziemi włościańskiej. 7. D. , por. Dębinka. Dębinki lub Dubinki ob. , wś i fol. , pow. wileński, 4 okr. adm. , mieszk. kat. 174, dm. 16 1866. 2. D. , wś rząd. i folw. szlach. , pow. święciański, 4 okr. adm. , mk. 112, dm. 13, od m. pow. 47 w. 1866. Dębino, folw. i zaśc, pow. trocki, o 6 w. na wschód od m. Jewije. Dębino, wieś w pow. lęborskim ziemi pomorskiej. Dębiny 1. folw. , pow. lubartowski, gmina Wielkie, par. Rudno. Dobra D. składm się z fol. D. , attynencyi Łąki Oskie i Łąkać, tudzież wsi Wolicy; od Lublina w. 35, od Lubartowa w. 14, od Miechowa w. 4, od Kurowa w. 7, od Łukowa w. 56, od rz. Wieprza w. 7. Rozległ. wynosi morg. 2191 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 1190, łąk m. 155, pastwisk m. 1, lasu m. 799, nieużytki i place m. 46. Płodozmian zaprowadzony 8polowy. Bud. mur. 3, drewn. 11; jest piękna owczarnia i wiatrak. Wś Wolica osad 56, gruntu m. 1111. 2. D. , wś i folw. , pow. radomski, gm. Potworów, parafia Skrzyńsko. Odl. od Radomia 28 w. R. 1827 było tu 25 dm. , 188 mk. , obecnie liczy 30 dm. , 253 mk. Folw. D. z wsią t. n. , od Radomia w. 28, od Przysuchy w. 10, od Skierniewic w. 63. Rozl. folwarczna wynosi m. 891 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 524, łąk m. 18, lasu m. 344, nieużytki i place m. 5. Płodozmian 9polowy. Bad. mur. 3, drewn. 12. Wieś Dębiny osad 46, gruntu m. 523. 3. D. , folw. , pow. ciechanowski, gmina i par. Grudusk, od Płocka w. 80, od Ciechanowa w. 20, od Mławy w. 10, od drogi bitej w. 3. Rozl. wynosi m. 363 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 315, łąk mg. 15, pastwisk mg. 23, nieużytki i place m. 10. Bud. mur. 1, drewn. 6, folw. nabyty w r. 1875 za rs. 10, 000. 4. D. , wś, pow. lipnowski, gm. Osówka, par. Czernikowo. B lA 2 Dębino Dębiniec Dębnawola Dębna góra 5. D. , wś, pow. przasnyski, gm. Karwacz, par. Przasnysz. R. 1827 było tu 21 dm. i 169 mk. 6. D. ., folw. , pow. płoński, gm. Modzele, par. Nowe Miasto. Folw. D. od Płocka w. 65, od Płońska w. 16, od Nasielska w. 10, od drogi bitej w, 7, od rz. Wisły w. 21. Rozl. wynosi m. 126 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 110, pastwisk mg. 13, wody mg. 1, nieużytki i place m. 2. Bud. drewn. 3; pokłady torfu znajdują się na pastwisku; folwark powyższy utworzony i oddzielony od dóbr. Miszewo. 7. D. , wś, pow. pułtuski, gm. i par. Zatory. Roku 1827 było tu 10 dra. i 85 mk. 8. D, wieś, pow. włodawski, gmina Turno, par. Wołoska wola r. g. . Liczy 15 dm. , 52 mk. i 195 mg. obszaru. Br. Ch. , A. Pal Dębiny, przys. Woli Wielkiej. Dębiny, ob. Dębina. Dębiny, Dęby, niem, Dembine lub Eichenau od r. 1865, dobra, pow. toruński, leżą po nad bi tym traktem toruńskochełmińskim, par. Przeszno, szkoła Nawra, poczta Unisław. Obszaru ziemi 1460 mg. , bud. 12, dm. mieszk. 4, katol. 104, ewang. 18. W 1869 roku posiadacz Gra bowski. Kś. F. Dębionek 1. niem. Debenke, wieś, pow. wy rzyski, 92 dm. , 735 mk. , 629 ewang. , 92 kat. , 14 żydów, 126 analf. Poczta na miejscu, st kol. żel. Nakło o 10 kil 2. D. , niem. Eichhorst, wieś, pow. szubiński, ob. Annoniewo, A. mx dorf. M. St. Dębionka 1. osada, pow. krobski, 2 dm. ,17 mk. , wszyscy kat. , 4 analf. Poczta w Pakosławiu o 4 kil. , st. kol. żel. Rawicz o 15 kil. 2. D. , folw. , pow. krobski, ob. Ostrobudki. Dębi Wirch, szczyt w Beskidach wschodnich, w dziale między Konieczną a przesmykiem dukielskim. 654 m. wys. Dębki, wś, pow. nowoaleksandryjski, gm. i par. Baranów. Dębkowce, ob. Demkowce. Dęblin 1. folwark i pałac z parkiem, pow. nowoaleksandryjski, gm. Irena, par. Bobrowniki. Jestto centralny punkt obszernych dóbr, które w XV wieku należały do Tarnowskich. Ci erygowali kościół w m. Bobrownikach, należących do tego majątku, Drogą snkcesyi majątek D. przeszedł w XVI wieku do Mniszchów; ostatni z nich ożenił się z siostrzenicą Staniał Augusta, który dla niej wybudował, jak poda nie niesie, dzisiejszy pałac w Dęblinie, i założył śliczny park. Z jedną z panien Mniszech ożenił się ks. Jabłonowski, któremu w posagu dostały się dobra dęblińskie; jako dekabrysta w 1825 r. wywieziony do Saratowa. R. 1836 dobra Dęblin kupił od niego rząd dzisiejszy. W r. 1842 cesarz Mikołaj darował dobra te ks. Paszkiewiczowi, ówczesnemu namiestnikowi; w tymże roku założony został kamień węgielny fortecy nazwanej Iwangrodem. Dęblin leży przy ujściu Wieprza do Wisły. Dobra dęblińskie stanowią ordynacyą Paszkiewiczów, nazwaną urzędownie Iwanowskie Sioło. Do dóbr tych należą folw. Dęblin, Podwierzbie, Wymysłów, Borowa, Matygi, Borowina; na pierwszych trzech folwarkach płodozmiany, gleba ziemi żytnia; na ostatnich trzech gospodarstwo dowolne, gleba ziemi glina powiślańska. Majątek ten w przeslicznem jest położeniu, przeżynają go dwie spławne rzeki Wisła i Wieprz, droga żelazna Nadwiślańska i. Łukowska, prócz tego szosy we wszystkich kierunkach, jak lubelska, warszawska, moszczańsko gołębska. Prócz tego dobra tu posiadają własnych szos 4 do 5wioral, Do dóbr tych należą wsie Mierzączka, Rycice, Kleszczówka, Moszczanka, Nowy Dęblin, Lasoń, Sędowiec z prawej strony Wieprza, z lewej Niebrzogów, Nieczeć, Gołąb, Bonów, Bałtów, Wólka Gołębska. Osady Bobrowniki i Irena; gmin, dwie, Irena i Gołąb, poczta, kasa wkładowopożycz kowa w Irenie, szkółek dwie, w Bobrownikach i w Gołębiu; majątek ten ma obszaru do 12000 morgów z tego do 10, 000 dworskich gruntów. Lud trzeźwy, pracowity, trudniący się rolnictwem i zarobkowaniem, jednakże nie zamożny. Lasy oddawna urządzone, 5000 mg. nieużytków które zadrzewiają się i pod wieloma względami majątek ten służyć może za przykład innym. Majątek I, składa się z dwóch kluczów Dęblin i Gołąb, w pierwszym kluczu serwituty uregulowano z wyłączeniem os Bobrowniki. Do r. 1844, istniała wieś D. , koło pałacu dziś to nazwisko noszącego; wieś w tym roku została zniesiona dla celów fortecznych. Z pałacu dęblińskiego w roku 1865 usunięto wszystko, co jakąkolwiek wartość artystyczną miało, jak meble, kominki z herbami dawnych posiadaczy i wysłano je do Homla, gdzie mieszka dzisiejszy dziedzic, urodzony i wychowany w Warszawie. Przy pałacu znajduje się wielka sala balowa, teatralna; akcesorya sceniczne przed 12 laty zostały sprzedano klubowi w Lublinie. Pod kaplicą, obok pałacu stojącą, dziś na obrządek prawosławny przerobioną spoczywają zwłoki Iwana Paszkiewicza, b, namiestnika król. i zony jego, Folw. D. ma do 500 m. rozl; gleba ziemi piaszczysta, lecz kultura roli wysoko posunięta przy pomocy nawozu ludzkiego, którego twierdza Iwangród dostarcza. W majątku D, nowowzniesione zostały 2 piece t. z. Hoffmanowskie do wypalania cegły, której rocznie dają do 8 milionów sztuk ob. Krasnogliny a wszystko to, wraz z wyrobem cegielń w Sławczynie, idzie do budowy nowozakładanych sześciu fortów, Wyrabia się też cegła olejna, i z. frontowa. 2. D. Nowy. wś. w pow. nowoaleksandryjskim gub. lubelskiej, przy szosie warsz. lubelskiej, powstała 1866 r. z rozebranego skutkiem ukazu z roku 1864 folw. Moszczanka, za zniesioną niegdyś wś. Dęblin. Osad ma 16 po 7 morg. i obszerne pastwiska wspólne. Dęblin, wś, pow. dąbrowski, o 20 kil. na płn. zach. od Dąbrowy, 3 kil. na płn. zach. od st. pocz. Siedliszowice. Par. rz. kat. Wietrzy chowice; dm. 95, mk. 583. Własność większa obejmuje gruntu orn, 410, łąk i ogr. 24, past. 70, lasu 227 m. ; włościanie grun. ora, 266, łąk i ogr. 44, pastw. 86 m. Własność hr. Za łuskiej. Lu. Dz. Dęblin, wś włość, pow. kościerski, leży nad małą rzeczką, wpływającą do jeziora obozińskiego dawniej Stenko, przy bitym trakcie między Skarszewami a Godziszewem. R. 1198 książę Grzymysław darował D. joannitom, spro wadzonym do Starogrodu Stargard. E. 1326 przywilejem z d. Matki B. Gromnicznej wyda na włościanom w dzierżawę. R. 1334 ustąpio na krzyżakom. Oddawna znajdował się we wsi kościół parafialny tytułu św. Małgorzaty. Włók dotacyjnych było 4. W czasie reformacyi opanowali go luteranie. R. 1583 był ko ściół jak pisze wizytacya biskupa Rozrażewskiego w dobrym stanie, budowany z drzewa. Od czterech lat nie mieszkał przy nim pro boszcz, tylko ze Skarszew przychodził predy kant luterski i miewał co trzecią niedzielę ka zanie. Obcą wiarę narzucił tej gminie Jerzy Bażyński, wojew. malborski, starosta skarszew ski, który był zarazem tenutą tej wioski wielki zwolennik luteranizmu, a pan podówczas pra wie wszechwładny na całą okolicę; w Trąb kach, Dalwinie, trzymał swoich predykantów, także w Skarszewach, gdzie niesłychanego do kazywał fanatyzmu; pod jego władzą zostający magistrat skarszewski zmuszał poprostu do odstępstwa, nieposłusznych członków z miasta wydalał. Dopiero kiedy umarł ten starosta r. 1596, odetchnęli tutejsi katolicy. Sam bi skup Rozrażewski przybył tu wtedy odebrać i poświęcić kościół. Przyłączył go jako filią do pobliskich Skarszew. Niestety niedługo służył chwale Bożej w wojnach i spustosze niach szwedzkich podupadł, a w r. 1686 zupeł nie leżał w gruzach; kamień tylko do święconej wody stał jeszcze na cmentarzu i wieża z dwo ma kamieniami. Patrz Utracone kościoły w dyecezyi chełmińskiej ks. Fankidejskiego str. 207. R. 1766 przywilej królew. dany z Warszawy d. 21 sierpnia, potwierdza pierw sze nadanie tutejszych włościan z roku 1326. Wś D. wraz z przyległym Nowym Gołębiem, obejmuje obszaru ornej ziemi 3874, 94 mórg, włościan 24, ogrodników 25, karcz. 2 i szkołę ewang. ; katol. 85, ewang. 530; dom, mieszkal. 59. Parafia znajduje się w Skarszewach, poczta w Godziszewie. Odległość od Koście rzyny 5 1 2 mili. Kś. F. Dębłowo 1. Szlachecka, wieś, pow. gnieźnieńskie 5 dm. , 49 mk, wszyscy kat. , 29 analf. 2. D. królewskie, wś, pow. gnieźnieński, 5 dm. , 33 mk. , wszyscy kat. , 18 analf. 3. D. , domin. , pow. gnieźnieński; 1016 morg. rozl. ; 8 dm. ; 87 mk. , 4 ew. , 83 kat. , 54 analf. Stac. poczt. i kol. żel. Gniezno o 9 kil. Niegdyś własność Lubomęskiego. M. St. Dębna, wś, pow. sanocki, należąca do para fii łacińskiej w Mrzygłodzie, do parochii grec kiej w Hłomczy. Ma 56 domów i 330 mk. , przeważnie polaków. Obszar dworski posiada 8 m. roli, 4 m. łąk i ogrodów i 819 m. lasu; włościanie mają 137 m. roli, 16 m. łąk i ogro dów i 100 m. pastwisk. Leży nad Sanem. Najniższe położenie nad Sanem 295 m. n. p. m. , najwyższe na szczycie góry Turzypotok zwa nej, będącej punktem triangulacyjnym, 530 m. n. p. m. Włościanie trudnią się uprawą roli i wyrębem drzewa w sąsiednich lasach. Grun ta żyzne, zwłaszcza te, które ulegają wylewom Sanu. D. należała za Rzeczypospolitej do dóbr koronnych i ulegała jurysdykcyi starostwa mrzygłodzkiego. R. 1866 kupiła D. , razem z całym kluczem mrzygłodzkim, od rządu spół ka Kirchmajer syn i Simondt; od tych odkupi ła ją obecna właścicielka izraelitka Josche Kanner. W. J. W. Dębna góra, niem. Dammgarten, mko na Pomorzu, w reg. szczecińskiej, przy ujściu Regnicy do morza, 1787 mk. , st. poczt. , kwitnące tkactwo. Dębnawola, ob. Dębnowola, Dębniak, 1. wś, pow. łódzki, gm. Dzierzążna, par. Modlna, ob. Ciasny. 2. D. nowy, wś, pow. rawski, gm. Budziszewice, par. Luboch nia. 3. D. , wś i folw. , pow. radomski, gm. Bia łobrzegi, par. Jasionna. Liczy 20 dm. , 200 mk. , 195 mor. ziemi włośc. , 619 m. ziemi dw. 4. D. , wś, pow. opatowski, gm. Grzegorzewice, par. Słupia Nowa, liczy 21 dm. , 252 mk. i 213 morg. ziemi włośc. 5. D. , wś, pow. iłżecki, gm. Miechów, par. Odachów, 11 dm. , 26 mk. , 208 m. ziemi włośc. 6. D. , wś, pow. garwoliński, gm. Sobolew, par. Korytnica. 7. D. , wś, pow. pułtuski, gm. Zegrze, par. Popo wo. 8. D. , wś rząd. , pow. suwalski, gm. Zaboryszki, par Puńsk. Roku 1827 było tu 13 dm. i 104 mk. , obecnie liczy 17 dm. , 146 mk. , odl. od Suwałk 17 w. Br. Ch. Dębniak, niem. Eichkamp, osada, pow. obor nicki, ob. Gościejewo. 2. D. , niem. Eichrode, folw. i, gm. , pow. śremski; fol. należy do do min. Świączyna Friedrichseck; gm. 5 dm. , 45 mk. , 20 ew. ; 25 kat. , 17 analf. Stae. poczt. Książ o 3 kil. , stac. kol. żel. Chocicza Falkstaedt o 10 kil. M. St. Dębniak, os. należąca do Żukowa, p. kartuski. Podarował na fundacyą klasztoru pp. norbertanek, razem z Żukowem, książę Mestwin I r, 1209, Jeszcze w r. 1834 ówczesny po Debiny Dębniak Dębna Dębłowo Dęblin Dęblin Dębniałki Dębniak Dęb Dębno Dęb, siadacz Józef Koch dawał do klatztoru 21 1 2 tal. czynszu, jednę gęś, odrabiał 9 dni szarwarku, 6 dni z uprzężą i 9 dni przy przędzeniu. Dębniak z Łubianką, rzeka, wpada do Zgłowiączki. Dębniaki, wś pow. włocławski, gm. i par. Kowal. R. 1827 było tu 30 dm. , 274 mk. Debniaki, folw. na wyniosłej górze, pow. trocki. Dębniałki, 1. wś, pow. kaliski, gm. Brudzew kaliski, par. Brudzew. 2 D. , wś, pow. turecki, gm. Strzałków, par. Lisków. Dębnica, wś i folw. , pow. iłżecki, gm, Miechów, par. Tczów. Rozległość wynosi m. 267; wieś D, osad 10, gruntu m. 76. Dębnica, wś, pow. odolanowski; w pobliżu liczne jeziora, źród. Baryczy; 90 dm. , 772 mk. , 174 ew. , 583 kat. , 412 analf. Poczta w Przygodzicach o 5 kil. , st. kol. żel. Ostrowo o 12 33 dm. kil. 2. D. , wś, pow. 261 mk. ; wszyscy kat. , 74 analf. Kościół pa rafialny, należy do dekanatu gnieźnieńskiego ss. Petri et Pauli. 3. D. , domin. , pow. gnie źnieński, 2552 mor. rozl. , 2 miejsc. 1 D. , 2 folw. Birkenrode; 9 dm. , 209 mk, 32 ew. , 177 kat. , 106 analf. Stac. poczt. Kłecko o 7 kil. , st. kol. żel. Gniezno o 7 kil. M. St Dąbnica 1. niem. Damnitz, wś włość, pow. człuchowski, par. i poczta Człuchowo, szkoła w miejscu. Istniała od prastarych czasów, urządzona początkowo na prawie polskopomor skiem. R. 1352 Ludwik Hacke, komtur człu chowski, zaprowadził nowe prawo chełmińskie; włók było wtedy 62, z których sołtys miał wolne 6. Obecnie D. obejmuje obszaru 6209 mórg, budynków 147, dom. mieszk. 61, kat. 282, ewang. 270. 2. D. , niem. Dembnitz, os. należąca do Kielna, pow. wejherowski, o 3 mile od Wejherowa. Kś. F. Dębnica, al. Damnica kaszubska, RathsDam nitz. wś, pow. słupski na Pomorzu. Dębnica, niem. Dambitsch, wś w dobrach strabórskich, pow. mielicki, par, Prusice. Dębnik, 1. wś, pow. noworadomski, gm. Konary, par. Kłomnice. 2. , D. , wś pow. włoszczowski, gm. Radków, par. Kossów. 3. D. Łętownica, wś szlach. , pow. łomżyński, gm, i par. Zambrowo. Dębnik, wioska, raczej przysiołek wsi Paczołtowic, pow. chrzanowski; należy do oo. karmelitów na Czernej, a składa się 18 osad. Na gruncie tej wioski znajdują się kopalnie marmuru, twardszego niż szwedzki Rzączyński Hist. nat. 29, zbitego i piękny połysk przyjmującego, a przez swą kilkostopową miąższość ławic zdatnego do wszelkich rzeźbiarrskich robót. Głównych barw tego marmuru da się odróżnić dziesięć, nie licząc przeróżnych odcieni. Włościanie D. zręcznie wyrabiają rozmaite kształtne sprzęty i ozdoby, blaty stoDęb. łowe, z kwadracików marmurowych w naj piękniejszych barwach nakształt szachownicy składane. Łomy te marmuru odkryto w dale kiej przeszłości, albowiem Hartman Schadel, doktor z Norymbergii, opisując Kraków r. 1442 w dziele. swojem Commetariolus de Sarmatia już o tych marmurach wspomina. Zy gmunt I według Naruszewicza wspierał wszel kie kopalnie, a więc także dębnickie Dyar. podr. król II, 264. Królowa Bona oddała Włochom w zarząd te kamieniołomy. Ich staraniem stanął w kościele św. Franciszka w Wilnie z tych dębnickich marmurów, nagro bek dla Elżbiety, żony królewicza Augusta, zmarłej r. 1545. Za przywóz tych marmurów 1552 1558 zapłacono 226 złp. 5 gr. we dług Justa Decyusza. Na początku wieku 17 pozostawały łomy te pod stałym zarządem dwóch Włochów Bartłomieja Stopano i Szy mona Spadi. Trzymali oni kamieniołomy za kontraktem, płacąc właścicielom Paczołtowic olbornego po złp. 2 od łokcia sześc. marmuru i po złp. 8 od kopy posadzki; kwoty zaś przez nich płacone dochodziły rocznie 1, 000 złp. W r. 1644 objęli łomy oo. karmelici na Czer nej. W r. 1661 20 stycznia król Jan Kaź mierz osobnym przywilejem pozwolił tutej szym robotnikom około marmurów, w całym kraju wszelkich podejmować się robót, a na prze szkadzających im karę 100 czer. zł. naznaczył Najwięcej do podniesienia tych łomów przy czynił siękról Stanisław August, który od oo. karmelitów wziął je w dzierżawę za kwotę roczną 4, 000 złp. , sprowadziwszy bie głych w sztuce dobywania i odrabiania maj strów z Włoch. Marmur dębnicki zdobi wiel ki ołtarz w kościele św. Szczepana w Wiedniu, grobowiec Adama Arzata w kościele iw. Mag daleny w Wrocławiu, następnie posadzkę w kościele oo. bernardynów we Lwowie, zro bioną w r. 1738 kosztem 3754 złp, przez Józefa Potockiego, starostę szczerzeckiego. Ob, A. Grabowski, Kraków i jego okolice. Kra ków 1866. Józef Louis, ,, Paczołtowice Kra ków, 1874. Br. G. Dębnik, niem, Damnick, os, należąca do Bojami, pow. wejherowski, o 3 1 4 mili od Wejherowa. Dębnik 1. niem. Damnik, folw dóbr Borkowice, pow. olesiński 2. D. , niem. Damnik, kol. w dobrach Urbanowice, pow. kozielski 3. D. , Damnig, wś, pow. namysłowski, par. Namysłów. 4. D. , niem. Damnig, kol, i folw. dóbr Boguszyce, pow. oleśnicki. Dębniki, 1. wś szlach. , pow. łomżyński, gm. Kossaki, par. Rutki, R. 1827 było tu 25 dm. i 139 mk. 2. D. , ob. Dębinki. . Dębniki z Rybakami, wś, pow. wielicki, o 4 kil. od st. p. i par, rz, kat. w Podgórzu. Dm. 62, mk. 424. Własność większa ma grun, Dęb. ora. 126, łąk i ogr. 15, pastw. 73 mrg. ; włościanie grun. ora. 77, łąk i ogr. 12, pastw. 36 morg. Własność Ludwika Gumplowicza. Dembnitz niem, ob. Dębnica. Dębno, 1. królewskie, wś, pow. kolski, gm. Budzisław kolski, par. Osiek Wielki. Posiada kościół drewniany filialny. W 1827 było tu 28 dm. i 230 mk. 2. D. nadbrzeżne, wś i fol. , pow. opatowski, gm. i par. Lasocin. Przy drodze bitej, od Opatowa 28 w. R. 1827 było tu 30 dm. i 183 mk. , obecnie liczy 45 dm. , 359 mk. Dobra D, niegdyś dziedzictwo Sieniawskich, składają się z folw. D. , posady Lasocin, wsi D. i Biedrzychów; od Radomia w. 84, od Opatowa w. 28, od Zawichosta w. i 7, od drogi bitej w. 1. Rzeka Wisła przepływa terytoryum. Rozległość wynosi m. 1127 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 361, łąk m. 157, past. m. 345, wody m. 31, zarośli m. 203, nieużytki i place m. 28. Bud. drew. 12; pokłady kamienia wapiennego, dwa jeziora z dochodem z rybołówstwa. Posada Lasocin z kościołem parafialnym osad 157, gruntu m. 1028; wieś D. osad 39. gruntu m. 454; wś Biedrzychów osad 37, gruntu m. 525. 3. D. , wś i folw. , pow. opatowski, gm. Rembów, par. Raków. R. 1827 było tu 38 dm. , 232 mk. , obecnie liczy 46 dm. , 324 mk. , 630 m. ziemi dwor. , 479 morg, ziemi włośc. Ludność miejscowa trudni się wyrobem sit. 4. D. , wś i folw. rząd. , pow. opatowski, gm. Słupia nowa, par. Dębno. Leży u stóp pasma Łysogór Świętokrzyskich, między Bodzentynem a Słupią Nową. Posiada kościół par. drewniany z XVIII w. , szkołę początkową. R. 1827 było tu 24 dm. i 181 mk. , obecnie liczy 59 dm. , 303 mk. , 233 mórg. ziemi dwór. i 491 morg. włośc. Par. D. dek. opatowskiego 1370 dusz liczy. Dębno, ob. Dubienka. Dębno, 1. wieś i zamek w pow. brzeskim, w Galicyi, par. w miejscu; leży u ostatnich stoków podgórskich północnych pochyłości, a na początku równiny ciągnącej się ku Wiśle, między mkami Brzeskiem a Wojniczem, przy trakcie rządowym krakowskolwowskim. o 4 kik od stacyi drogi żelazn. KarolaLudwika, poczt. i telegr. w Biadolinach, o 65 kil. od Tarnowa. Na wielkiej lecz nad płaszczyzną górującej wyniosłości, okolonej parowem i stawami, wznosi się z południowej strony, niedaleko gościńca, starożytny zamek, którego szczyty i baszty widać zdaleka ponad wierzchołki otaczających go cienistych odwiecznych drzew; zmurowany do wysokości piętra z kamienia nieciosanego, wyżej z cegły wielkiej miary, pierwotnie nietynkowany, ma zewnątrz ślady zdobnego układania cegieł ciemniejszej i barwy; kilkakrotnie przebudowywany i odnawiany, w małej zaś części w przeszłym wie ku rozebrany, pożarem w r. 1867 bardzo uszkodzony, potem przez dzisiejszego właściciela p. Edmunda Jastrzębskiego napowrót restaurowany, a chociaż restauracya nie jest jeszcze zupełnie ukończoną, jest jednak obecnie w większej części zamieszkały; część górna murów i wiązanie dachowe jest nowożytne, równie jak drewniane ganki w okół podwórza; zachowane dotąd herby, wewnątrz i zewnątrz kaplicy zamkowej, Odrowąż Dębińskich, i nad bramą wstępną zamku topor Tarłów; obok po prawej stronie A. D, 1722 a po lewej A. T. K. K. co ma znaczyć Antoni Tarło Kuchmistrz Koronny, pochodzą z czasów posiadania Dębna przez te rodziny. Ciekawe rysunki tego zamku z tekstem objaśniającym zawiera zeszyt I Zabytków dawnego budownictwa w Krakowskiem prof. Wład. Łuszczkiewieża; według niego zbudował ten zamek Jakób Odrowąż z Dębna i Szczekocin kaszt. krak. , zmarły r. 1490; atoli wiadomo skądinąd, że zamek D. istniał o wiele wcześniej jeżeli przeto dzisiejszy zamek postawiony w XV wieku, to chyba na owych starych murach z nieciosanego kamienia dolnego piętra wyższe mogły być, ówczesnym obyczajem, z drzewa, może dębowego, lub na posadach dawniejszego zamku, bo innego sposobnego na to miejsca tu nie ma Tyg. ill. 1866, 40 i 1867, 88. Według Długosza i Paprockiego dziedziczyli tu Abdankowie przed r. 1240, do którego odnosi się znana legenda że córka tego domu a dziedziczka zamku D. , pojmana była przez Tatarzy na, który z miłości do swej branki odwiózł ją napowrót do Polski i wiarę chrześciańską przyjął, za co od księcia szlachectwem nagrodzon. Dziedziczka zaślubiwszy go i wniósłszy mu w wianie zamek dała początek herbowi. , i stała się matką rodu piszącego się z D. , później z Oleśnicy, który wydał tylu znakomitych i zasłużonych ludzi i wielkiego kardynała biskupa krak. Zbigniewa. Paprocki nadmienia o nich, że od r. 1244 znacznie wielu możnych senatorów pisało się z tego D. W XV w. było już D. w posiadaniu Odrowążów ze Szczekocin, Bartosza i syna jego Jakóba podsk. kor. , później kaszt, krak. , wspomnianych r. 1462 po pierwszy raz z dodatkiem et de Debno, z czego zrobiło się później nazwisko Dębieński, i pozostała w ich rodzie aż do roku 1580, około którego kupił od nich D. z przyległemi wsiami ulubieniec króla Stefana Batorego, węgier Ferenc Wesseleny, starosta lanckoroński; potem przeszło do ks. Ostrogskich ci dziedziczyli i Melsztyn, z których dziedziczka D. , Teofila ks. Ostrogska, założyła tu r. 1634 i uposażyła przy kościele par. istniejący dotąd szpital na 7 ubogich; w drugiej połowie XVII i w pierwszej XVIII w. było D. w posiadaniu Tarłów, a następnie Lanckorońskich, od których prze Dębniak Dębniaki Dębnik Dębnica Dębno Dębogóra szło około r. 1800 drogą sprzedaży do Rudnickich, a po nich r. 1835 do Jastrzębskich. Tej rodzinie zawdzięcza zamek ocalenie swoje, gdyż bez wspomnianej restauracyi, i dachu byłby się dotąd prawdopodobnie w gruzy rozsypał. Kościół par. katolicki erygowany r. 1404, pierwotnie drew. , później zmurowany; przedtem zastępowała go zamkowa kaplica. Przy kościele wznosi się okazały nagrobek z granitu Józefa Jastrzębskiego, sekretarza referenta rady stanu królestwa polskiego. Bo parafii należą oprócz D. wś WolaDębięń ska z Dwojanowem, Perła, Biadolmy, Jastef. i Sufczyn; razem wiernych 2750 i żydów 56. Szkoła lud. trzyklasowa; szpital jak wyżej; 2 kasy pożyczkowe gminne w D. i Wolidęb. Wieś D. ma ludności 305 męsk, , 344 żeńsk. ; dm. 112. Rozległości ma obszar dworski roli orn. 502 morg. , ogr. i łąk 45 m. , pastw. 34 m. , zarośli 3 m. ; włościanie mają roli orn. 622 m. , łąk 95 m. , pastw. 34 m. , lasu 43 m; gleba urodzajna glinka. Dobra D. składają się obecnie z następujących wsi i folw. Dębno glinka, WolaDębieńska z Dwojanowem glinka z piaskiem i trochę iłu, Jastef glinka, Perła piasek, Biadoliny szlacheckie piasek, Sterkowiec z Dziekanowem przeważnie piasek, w łącznej rozległości obszaru dworskiego roli orn. 1383 m. , ogrodów i łąk Ul m. , past. 87 m. , lasów 614 razem 2195 morg. austr. Urodzajność i rozmaitość gleby sprzyja produkcyi wszelkiego rodzaju roślin; jest tu stado koni krwi arabskoangielskiej; samych klaczy stadnych około 40. Ob. Zabytki dawnego budownictwa w krakowskiem, prof. Wład. Łuszczkiewicza. Historia Polonica i Liber benef. Długosza. Herby rycerstwa Polskiego Paprockiego Szematyzm duchowieństwa dyecezyi tarnowskiej na r. 1880. 2. D. , wieś na Podhalu nowotarskiem, pow. nowotarski, przy gościńcu z Nowegotargu do Czorsztyna; odległa od Nowegotargu 13 kil. , od Nowego Sącza 67 kil, , od Krościenka 18 i pół kil. Legła ona między Dunajcem a Białką, wpadającą tuż poniżej wsi do Dunajca. Graniczy od północy z Sztembarkiem Dunajcem, od wschodu z Maniowami również Dunajcem, od południa z Frydmanem, wsią na Spiżu leżącą, od której odgranicza ją Białka; od południowego wschodu z Nową Białą UjBela na Śpiżu; od wschodu z Harklowa. Wieś D. liczyła r. 1777 dm. 40, mk. 17; r. 1799 dm. 53, mk. 255; w r. 1824 dm. 56, mk. 291 i jedne rodzinę żydowską, składającą się 4 głów; w r. 1869 dm. 66, mk. 379, między nimi 175 męż. , 204 kobiet; według szematyzmu dyec. tarnowskiej z r. 1880 dusz rz. kat. 384. Posiada stary kościół modrzewiowy, należący do parafii maniowskiej. Według podania wystawili go rozbójnicy, skutkiem objawienia się im św. Michała na dębieKościół ten p. w. św. Michała posiada ołtarz szafiasty, przedstawiający N. P. Maryą, Chrystusa, św. Stanisława i św. Michała. Wieś ta powstała w pierwszej połowie wieku 14. Dyplom lokacyjny jest z 2 lut. 1335. Leszko czy Jeszko Leszicki Piotr Marcin i Jerzy bracia, synowie Zbigniewa z Szczyrzyc, nadają Urbanowi z Grywałdu dziedziczną posiadłość swoją Dambnam Dębno z przyległym lasem do wykarczowana i do osadzenia na prawie nienieckiem. Pr. Piekosiński. Kod. dyplom małopolski I, 234. W wieku 13 pola i łąki tu będące zwały się Dambno, jak to stwierdza przywilej z 10 maja 1254, którym Klemens i Marek, bracia rodzeni, synowie niegdyś Marka, wojewody krakowskiego, w obecności Bolesława Wstydliwego zatwierdzają wszelkie nadania przez ich stryja Teodora Cedrona uczynione dla klasztoru szczyrzyckiego; czytamy bowiem addentes et campos et prata sic nominatos Długopole, Ludzimierz, Dambno. ,. Tamże 45. Dyplom lokacyjny, ponieważ był bardzo zniszczony, odnowił Mikołaj Bełzowski, dziedzic Dębna, w Krakowie 12 maja 1457; następnie zatwierdził go król Zygmunt I w Krakowie 4 maja 1518 a na rzecz Wojciecha, dziedzicznego sołtysa wsi Dębno, król Zygmunt August 8 stycznia 1551 r. Z powyższego zatwierdzenia Zygmunta króla 1518 obiatę w grodzie sądeckim uczynił 1614 roku Maciej Ochotnicki, sołtys ochotnicki i dębieński. Tenże Maciej Ochotnicki wraz z żoną Jadwigą za zezwoleniem króla Zygmunta III z 25 kwietnia 1617 prawo swoje do sołtystwa w Dębnie przenieśli na syna swego Jana Ochotnickiego, zapewniając mu prawo dożywocia na temto sołtystwie. Sołtystwo to objął on 26 czerwca 1618 r. Według lustracyi z r. 1765 Dębno liczyło roli 11, zagród 3, młyn 1. Prócz robocizny dochód roczny z czynszu ziemnego, za len, gęsi. kury, oprawę, owies ospowy czynił złp. 1264 gr. 20 Akta grodzkie sądeckie t. 113, str 362, 1785; t. 114, str. 1574. Przestrzeń większej posiadłości zawiera roli 1, łąk i ogrodów 1; mniejszej zaś posiadłości roli 481, łąk i ogrodów 38, pastwisk 279 morg. Poczta Czorsztyn. Własność Ludwika Eichborna. Wzniesienie wsi 534 m. pomiar wojskowy. Czyt, Bronisław Gustawicz, Wycieczka w Czorsztyńskie. Dr. E. Janota, Przewodnik na Babią Górę, do Tatr i Pienin, Kraków 1860. W. Eljasz, Illustr. Przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic, Poznań 1870. 3. D. z Majdanem, wś, pow. łańcucki, o 25 kil na płn. w. od Łańcuta, przy ujściu Wisłoka do Sanu, o 10 kil. na płd. w. od st. p. i par. rzym. kat. w Leżajsku. Par. gr, kat. w miejscu. Dm. 334, mk. 1712, Obszar dworski ma gr. orn. 568, łąk i ogr. 49, pastw. 7 m, ; włościanie gr. orn. 573, łąk i ogr. 76, pastw. 19 m. Położenie płaskie, gleba żytnia. Własność Alf. hr. Potockiego. 4. D. ob. Dębna. M. Ż. S, Br. G. Dębno, domin. , pow. pleszewski, nad Wartą, 4912 morg. rozl. ; 5 miejsc 1 D. , 2 folw. Góry, 3 Lutynia, 4 Franciszków, 5 Wygo da; 26dm. , 474 mk. , 82 ew. , 389 kat. , 207 analf. Kościół paraf. należy do dekanatu nowomiejskiego. Stac. poczt. Nowe Miasto Neustadt an der Warthe o 5 kil. ; stac. kol. żel. Żerków o 4 kil. D. należało w wieku XV i XVI do rodziny Kotów, herbu Doliwa, Pampowskich i Roszkowskich; w wieku XVII do Radomickich, a następnie do hr. Mycielskich. Przez lat kilkanaście istniał tam staraniem hr. Stanisława Mycielskiego w wieku b. , zakład hydropatyczny. Z pomników w kościele prze chowanych znajdują się się dwa kielichy, jeden z herbem Doliwa, Kotów, drugi z herbem Go zdawa, Pampowskich, z XV i XVI wieku. Ztąd pochodził Wincenty Kot, uczony teolog z wieku XV, nauczyciel synów Władysława Jagiełły, Władysława i Kazimierza. 2. D. , wieś, pow. poznański, 15 dm. , 173 mk. , 12 ew. , 161 kat. , 63 analf. Stac. poczt. Stęszewo o 3 kil. , st. kol. żel. Mosina o 18 kil. 3. D. , kolonia, pow. poznański, 11 dm. , 125 mk. , 26 ew. , 99 kat. , 45 analf. Stac. poczt. Stęszewo o 2 kil, st. kol. Mosina o 15 kil 4 D. , folw. , pow. poznański, ob. Chmielnik, 5. D. , domin, i wieś, pow. wyrzyski, 4684 morg. rozl. , 2 miejsc 1 D. , 2 folw. Zdroje; 17 dm. , 344 mk. , 12 ew. , 332 kat. , 134 analf. Stac. poczt. w Łobżenicy Lobsenz o 9 kil. , st. dr. żel. Nakło Nakel o 20 kil. Własność Adolfa Koczonowskiego. 6 D. , wieś, pow. mogilnicki, 19 dm. , 150 mk. , 70 ew. , 80 kat. , 27 analf. Stac. poczt. i kol. żel. Mogilno o 12 kil. M. St. Dębno, os. należąca do Skarlina, pow. lubawski, par. i szkoła Skarlin, poczta Biskupiec. Budyn. 5, domy mieszk, 2, katol. 13. Kś. F. Dąbno Niemieckie, niem. DeutschDamno, wś i folw. , pow. mielicki, na samej granicy w. ks. p. , st. p. Rawicz, par. Korzeń, ma wiel ką cegielnię. F. S. Dębnowola, 1. wś, pow. grójecki, gm. Konary, par. Ostrołęka. 2. D. , wś, pow. grójecki, gm. Borowe, par. Przybyszew, R. 1827 było tu 34 dm. i 259 mk. Br. Ch. Dąbocha, os. , pow. koniński, gm. Władysławów, par. Russocice. Dębogóra, 1. wś, pow. poznański, 14 dm. , 159 mk. , 29 ew. , 130 kat. , 73 analf. Poczta i st. kolei żel. w Kobylnicy Kobelnitz o 6 kil. 2. D. , domin, i wś, pow. szubiński; 4284 mor. roz. , 10 dm. ; 145 mk. , 32 ew. , 113 kat; 63 analf. Stac. poczt. Chcynia Exin o 5 kil. , st. kol. żel. Nakło o 18 kil. 3. D. niem. Eichberg, leśnictwo i karczma, pow. szamotul ski, ob. Ćmachowo. M. St. Dąbogóry, Dębogóra, niem. Eiehenberg, szlach. wś włośc. , pow. kościerski. Obejmuje ornej ziemi 967 m. ; kat. 48, ewang. 115, domów mieszk. 16. Parafia i szkoła w Niedamowic. Odległość od Kościerzyny 1 1 2 mili. Poczta w Kościerzynie. Kś. F. Dębogórze, wś obszerna, śród żyznej oksyw skiej kępy, pow. wejherowski. Istnieje od najdawniejszych czasów. R. 1210 księżniczka Świnisława, żona Mestwina I, podarowała ją wraz z całą kępą na fundacyą klasztoru pp. norbertanek w Żukowie. Roku 1224 syn jej Świętopełk II, odmieniając wolę matki, zapisał tę wieś ulubionym oo. cystersom w Oliwie. Ztąd powstał długi spór między obu klasztora mi o tę wieś, jako i o całą kępę. Dopiero w r. 1316 przyszła do skutku ostateczna ugoda, podług której D. zatrzymali cystersi. Ojcowie jednę część wioski obrócili na folwark, drugą wydali na czynsz osadnikom. Także i teraz po sekularyzacyi rozróżniamy podwójną wios kę. 1 folwark, wydany przywilejem z d. 28 maja 1789, obejmuje jedne pańską posiadłość, 2 ogrodników, ornej roli 41 włók, kai 122, ewang. 32, domów mieszk. 8. 2 wś włośc. , zwana teraz po niem. Eichenberg, zajmuje 18 po siadłości gburskich, 21 ogrodników, 92 włók, katol. 428, ewang. 40, domów mieszk. 37. Dla obudwu jest par. Oksywie, szkoła w miejscu, poczta Zagórz. Odległość od Wejherowa 2 1 2 mili. Kś. F. Dębołęka, 1. wś i folw, nad strugą Żeglinną, obok szosy sieradzkozłoczewskiej, pow. sieradzki, gm. Barczew, . par. Brzeźno, odległe od Sieradza wiorst 7; przestrzeni morg 976, z tego w posiadaniu dworu morg 900, t. j. 326 m. roli ornej, 50 m. łąk, 600 m. lasu, własność Białockich. Włościanie, osad 28, mają gruntu 64 m. Do folw. D. należy karczma Tumidaj, 25 mk. , 12 m. gruntu, o 11 w. od Sieradza. W samej D. jest 203 mk. 2. D. , wś i folw. , pow. nieszawski, gm, i par. Piotrkowo. Roku 1827 liczyły 10 dm. i 68 mk. Folw. D. z wsią t. n. , od Warszawy w. 210, od Nieszawy w. 31, od Brześcia kujawskiego w. 28, od Radziejowa w. 11, od Sompolna w. 10, od Włocławka w. 48, od rz. Warty w. 21. Nabyte w r. 1873 za rs. 27, 458. Rozl. wynosi morg 753, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 468, łąk m. 154, pastwisk m. 46, lasu m. 41, nieużytki i place m. 28. Płodozmian zaprowadzony 7 i 9polowy. Budowli drew. 6; pokłady marglu i torfu, które eksploatuje się, i cegielnia. Wś D. osad 13, gruntu m. 12. A. Pal. i J. . K. Dęboróg, folw. , pow. wągrowiecki, ob. Tunowo. Dąborzeczka, wś, pow. opoczyński, gm. Studzianna, par. Kraśnica. R. 1827 było tu Dęboróg Dębołęka Dębogórze Dębnowola Dębno Dębno Dębno 16 dm. , 139 mk. , obecnie 41 dm. , 233 mk, 870 morg ziemi włośc. , 1 m. rząd. Odleg. od Opoczna 11 w. Br. Ch. Dąborzyn z Ryłowcem, wś, pow. pilzneński, o 6 kil. na pd. od Pilzna, a 10 kil na pn. zack. od st. pocz. Brzostek. Parafia rz. kat. w Przeczycy. Dm. 53, mk. 410. Własność większa obejmuje roli ornej 300, łąk i ogrodów 6, pa stwisk 16, lasu 78 m. ; własność mniejsza roli ornej 297, łąk i ogr, 12, pastw. 70, lasu 24 m. Kasa pożycz, gm, z kapit. 334 zł. Wła sność Henryki Wisłockiej. Lu. Dz. Dębów, wś, pow. łańcucki, o 15 kil. na w. od Łańcuta, o 6 kil. na płd. zach. od st, poczt. w Przeworsku. Parafia rzym. kat. w Urzejowicach. Dm. 97, mk. 594. Obszar dworski posiada roli ornej 40, łąk i ogr. 25, lasu 60 m. , włościanie roli ornej 2239, łąk i ogr. 317, pastwisk 934, lasu 68 m. Szkoła filialna, sa pożyczk. gm. z kapitałem 699 zł. Własność Jul. Brodczaka. Lu. Dz. Dębowa, 1. wś, pow. olkuski, gm. Bole sław, par. Sławków. 2. D. , wś, pow. pińczowski; gm. Filipowice, par. Przemyków. Dębowo, wś pryw. , nad strumykiem bez nazwy, pow. wileński, 3 okr. adrm. , mk, kat. 36, 2 dm. 1866. Dębowa, wś, pow. pilzneński, o 14 kil. na płd. od Pilzna, a 6 kil. na pł. zach. od st. pocz. Brzostek. Parafia rzym. kat. w Jodłowej, dm. 102, mk. 614. Własność większa obejmu je roli ornej 299, łąk i ogr. 24, pastwisk 28, lasu 306 mk. ; włościanie mają roli ornej 603, łąk i ogr. 27, pastw. 61, lasu 33 m. Szkoła filialna, kasa pożycz. gm. z kapitałem 1160 zł. Własność Apolonii Jordanowej. Lu. Dz. Dębowa, ob. Wolowe lasy. Kś. F. Dębowa buda, 1. wś, pow. maryampolski, gm. Gudele, par. Skrawdzie. Roku 1827 było tu 7dm. i 106 mk. ; obecnie liczy 36 dm. , 219 mk. , odl. od Maryampola 18 w. Tu mie ści się sąd gminny okr. II Folw. D. Buda v. Kolonia, złożony z osady pocztowej Budka i dwóch kolonij, od Suwałk w. 74, od Wejwer w. 14, od Kozłowej rudy w. 5. Rozleg. wynosi mor. 123, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 47, łąk m. 52, pastwisk mor, 18 nieużytki i place m. 6. Budow. murow. 3, drew. 5; gospodarstwo 4polowe. 2. D. buda os. , pow. władysławowski, gm. Tomaszbuda, par. Wysoka Ruda; liczy 2 dm. , 54 mk, Odl od Władysławowa 31 w. , od st. poczt. Szaki w. 24, od drogi bitej w. 28, od Kozłowej Ru dy w. 14, od rz. Niemna w. 28. Rozl. wynosi m. 170, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 43, łąk m. 101, pastwisk m. 8, nieużytki i pla ce m. 18. Bud. drewn. 8. Folwark ten przed uwłaszczeniem należał do ekonomii rządowej Leśnictwo. Br. Ch. Dębowa buda, zaśc. pow. trocki. Dębowa góra 1. wś, pow. skierniewicki, gm. Dębowa Góra, par. Żelazna. R. 1827 było tu 16 dm. , 148 mk. Dobra Dębowa Góra składają sio z folw. Dębowa Góra, wsi; Dębowa Góra, Balcerów, Ludwików, Dąbrowice ob. . Rowiska, od Warszawy w. 63, od Skierniewic w. 4, od rz. Pilicy w. 35. Rozległość wynosi m. 1918, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 855, łąki m. 49, pastwisk m. 4, lasu m. 944, nieużytki i place m. 64. Płodozmian zaprowadzony 11polowy. Bud. mur. 20, drewn. 4. Gorzelnia, browar, młyn amerykański wszystko poruszano siłą pary, piękna owczarnia i chmielnik. Wieś Dębowa Góra osad 28, gruntu m. 181; wś Balcerów osad 31, gruntu m. 368; wś Ludwików osad 6, gruntu m. 82; wś Dąbrowica osad 9, gruntu m. 85; wś Rowiska osad 15, gruntu morg 205. Gmina D. Góra wchodzi w skład 1 okręgu sądu gminnego, którego rezydencya jest we wsi Dębowej Górze; ogólna przestrzeń mórg 9130. ludność 2735 gł. , etat gmin. 1906 rs. rocznie; składka gminna 12 kop. z morgi. Gmina składa się z następnych nomenklatur Brzozów folw. i wś, Balcerów wś, Dębowa Góra, Dąbrowice folw. i wś, Julków wś, Józefatów wś, Kazimierzów wś, Kwasowiec fol. i wś, Ludwików dwie wsie, Pruszków wś, Rzątków folw. i wś, Rzeczków wś, Rowiska wś, Strobów fol. i wś, kolonia Strobów, Wólka Strobowska fol. i wś Wola wysoka fol. , Zajrzew wś, Zalesie fol. i wś, Żelazna folw. i wś, kościół paraf. , szkoła; Żelazna fol. poduchowny. 2. D. , wś i folw. , pow. kutnowski, gm. Piecka Dąbrowa, par. Bąków. R. 1827 było tu 15 dm. , 185 mk; obecnie 20 dm. , 212 mk. Folw. D. Góra z attynencyą Ostoja i Kalina, własność Kamilli Grużewskiej, od Warszawy w. 115, od Kutna w. 16, od Soboty w 5, od Pniewa w. 6, od drogi bitej w. 5, od rzeki Wisły w. 20. Rozleg. wynosi m. 814, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 640, łąk m. 19, pastw. m, 63, lasu m. 73, nieużytki i place m. 19. Płodozmian zaprowadzony 16polowy. Bud. murow. 11, drewn. 11, wiatrak; wś Dębowa Góra osad 19, gruntu m. 57. 3. D. , kol. nad Wisłą, pow. kozienicki, gm. Rożniszew, par. Mniszew. Liczy 8 dm. , 85 mk. i 106 m. ziemi kol. 4. D. wś i fol. , pow. opoczyński, gm. Niewierszyn, par. Dąbrowa. R, 1827 było tu 22 dm 104 mk. ; obecnie liczy 15 dm. , 146 mk. Dobra Dębowa Góra składają się z folw. Dębowa Góra, nomenklatury wieczystoczynszowej Ruda i attynencyi Bratków, tudzież wsi Dębowa Góra; od Piotrkowa w. 21, od Opoczna w, 21, od Sulejowa w. 7, od rz. Pilicy w. 7. Rozleg. wynosi m. 950, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 439, łąk m. 17, pastwisk m. 60, wody m. 5, lasu m. 253, zarośli m. 161, nieużytki i place m. 15. Płodozmian 9polowy. Bud. mur. 4, drew. 15. Nomenklatura Ruda wieczystoczynszowa m. 20, w której jest młyn wodny i papiernia. Rzeka Czarna stanowi granicę północną; są pokłady torfu i kamienia wapiennego. Wieś Dębowa Góra osad 29, gruntu m. 209. 5. D. , os. , pow. szczuczyński, gm. Pruska, par Bargłów. 6. D. , os. , pow. będziński, gm. Górnicza, par. Zagórze, należąca do dóbr Sielce, własność niemieckich poddanych, sukcesorów Jana hr. Renard. Położona przy drodze zwyczajnej, prowadzącej do osady Modrzejów do wsi Sielce i do stacyi dr. żel. warsz. wied. Sosnowice, z którą to stacyą skomunikowana jest drogą żelazną. Rozległość gruntów dworskich mor. 76, domów dwor. mur. 42. Ludności czasowej 710. Kopalnia węgla kamiennego na pokładzie Fryderyk zwanym, z wychodem zachodniopółnocnym. Wyniesienie gruntu nad poziom morza baltyckiego stóp 820. Głębokość do węgli stóp 280. Upad nieregularny od 7 do 12 stopni. Posiada szyby 1 Jan zwany, w którym grubość pokładu 7 stóp; machiny wodociągowe dwie o sile 500 koni. 2 Mebius zwany, a w nim grubość pokładu do 24 stóp, który to pokład ku stronie Prus rozdziela się na dwa, przedzielone łupkiem, od 7 do 14 stóp grubości. Machina wodociągowa o sile 400 koni. 3. Nad rzeką Przemszą czarną, 84 stopy głęboki, z machiną wodociągową o sile 240 koni. Kopalnia ta z machiną dobywalną o sile 200 koni, dobywa rocznie do 1, 500, 000 korcy węgla, zatrudniając 600 robotników. Zarząd tej kopalni, z powodu jej zatopienia się skutkiem zepsucia się wentylów na dole rury wodociągowej, i dla założenia nowych wentylów, sprowadził tu 1871 r. z zagranicy nurków, którzy spuszczali się w szyb przeszło na 30 sążni wodą napełniony, dochodząc do dna tegoż szybu. Br. Ch i St. Wol. Dębowa góra, nięm. Eichberg, wś, pow. czarnkowski; 55 dm. , 463 mk. , 455 ew. , 5 kat. , 3 żyd. , 89 analf. Poczta w Dzierznie wielkiem GrossDrensen o 5 kil. , st. kol. żel. Wieleń Filehnn o 11 kil. M. St. Dębowagóra 1. . ob. Chylońskie pustki 2. D. , niem. Eichberg, wś, pow. ostródzki, st. p. Olsztynek. Dębowa górka, os. , pow. sieradzki, gm. Bogumiłów, par. Sieradz. Dębowa karczma, folw. , pow. ciechanowski, gm. Bartołdy, par. Zielona, od Płocka w. 90, od Ciechanowa w. 20, od Przasnysza w. 6, od drogi bitej w. 3. Rozl. . wynosi morg 104, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 80, łąk mor. 14, pastwisk morg 7, nieużytki i place morg 3. Bud. mur. 1, drewn. 3. Folwark powyższy oddzielony od dóbr Janin. Dębowa karczma, niem. Eichenkrug, os. , pow. wejherowski, o 3 1 2 m. od miasta Wejherowa oddalona. Dębowa kępa, niem. Eichbusch, os. należąca do wsi Górsk, na końcu przy drodze; pow. toruński, par. Toruń, szkoła Górsk, poczta Pędzęwo; ma 2 budynki, dom mieszk. 1; ewan. 20. Dębowa kłoda, wś z folwar. donacyjnym i awulsem Fiołki, pow. włodawski. urząd gm. t. n. w miejscu, par. Parczew. Rozl. 1794 mor. , gleba żytnia, 60 dm. , mieszk. 533, w tem 500 rzym. kat. , 33 grec. katol. R. 1827 było tu 46 dm. , 249 mk. ; gm. D. graniczy z gm. Krzywowierzba, Turno, Uścimów, Tyśmieniea i m. Parczew; lud. 2620, rozl. 16331 mr. , sąd gm. ok. II w os. Ostrów o 15 w. , st. pocz. Parczew; do Włodawy 39 3 4 w. W skład gm. wchodzą Białka, Bednarzówka, Chmielów, Dębowa kłoda, Makoszka, PlebaniaWola, Sowin, Stępków i Uhnin. Dębowa łąka, niem. Dembowalonka, wś ryc, pow. brodnicki, około 1 milę od stacyi kol. żel. w Wąbrzeźnie. R. 1670 w ręku Stanisława Działyńskiego wojewody malborskiego; 1735 Ewa Szembekowa chorążyna; 1752 Sikorscy; teraźniejszy posiadacz von Hennig. Obszaru ziemi ma z przyległościami 9037 mórg, budyn ków 46, dom. mieszk. 19, katol. 221, ewang. 112. We wsi szkoła ewang. , do której 36 katol. dzieci uczęszcza. Także i kościół jest w miejscu katol. , pod wezw. św. Piotra i Pa wła, patronatu prywatnego, dawniej był para fialny; r. 1756 Stanisław Leski biskup cheł miński przyłączył go jako filialny do Niedźwie dzia; wioski do tego kościoła należą Dębowa łąka, Friesenhof, Iwanki i Melkenhof, dekanat wąbrzeski. D. szlach. leśnictwo tamże, należy do wsi ryc. D. ; budynków 2, dom mieszk. 1, katol. 4, ew. 2. D. cegielnia, tamże, należy do wsi ryc. D. Budynki 3, dom mieszkał. 1, ewang. 7. JE. F. Dębowa łąka, 1. Geyersdorf Ober i Nider, wś, pow. wschowski, 38 dm, 208 mk. , 97 ew. , 111 kat. , 26 analf. 2. I. , niem. MlttelGeyers dorf, gm. wiejska, pow. wschowski, 2 miejsc wieś D. Ł. i kolonia Laterne, Geyersdorf, 33 dm. , 193 mk. , 121 ewan. , 72 katal. , 27 analf. 3. D. , Ober, Nieder, Mittelgeyersdorf i Neuniedervorwerk, domin. , pow. wschowski, 2141 m. rozl. , 4 miejs. , 13 dm. , 175 mk. ; 93 ew. , 82 kat. , 31 analf. Kościół parafialny należy do dekanatu Wachowskiego. Stac. poczt, i kol. żel. we Wschowie Fraustadt o 4 kil. Z D. pochodzi rodzina Dębołęckich, herbu Prawdzic; członkiem tej rodziny był głośny franciszkan Wojciech Dębołęcki, autor dzieła Wywód jedynowładnego Państwa etc. W XVI w. Ossowscy nabyli D. .; z tego czasu przechowuje się w kościole nagrobek z ciosowego kamienia Wojciecha Ossowskiego, zmarłego 1572 roku. W wieku b. właścicielem D był Aleksander Brodowski, dyrektor generalny ziemstwa kre Dębowa kłoda Dębowa łąka Dębowa kępa Dębowa karczma Dębowa górka Dęborzyn Dębów Dębowa Dębowo Dębowa buda Dębowa góra Dębowagóra Dębowa góra Dębowa-wola dytowego, zasłużony obywatel; obecnie prze szła w ręce niemieckie. M. St Dębowawola, 1. wś i folw. , pow. kozienicki, gm. Trzebień, par. Magnuszew. R. 1827 było tu 15 dm. , 122 mk. , obecnie liczy 38 dm. , 217 mk. Folw. D. z wsią D. i Basinów, od Radomia w. 42, od Kozienic w. 21, od Magnuszewa w. 7, od Ryczywoła w. 3, od Mniszewa w. 18, od Warszawy w. 67, od rz. Wisły w. 4. Rozl. wynosi mor. 355, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 203, łąk m, 70, pastwisk m. 47, wody m. 1, nieużyt. i plac. m. 34. Bud. mur. 1, drew. 13, pokłady torfu. .Folwark pomieniony w r. 1877 na licytacyi przysądzony został Towarzystwu Ziemskiemu, które następnie r. 1878 sprzedało go częściowym właścicielom; tym sposobem obecnie folwark nie istnieje w całości, a tylko wytworzyły się kolonie na prawach dziedzicznych. Wieś D. , os. 17, gruntu m. 442; wś Basinów osad 8, gruntu mor. 184. 2. D. , wś, pow. opatowski, gm. Ruda kościelna, par. Sienna. R. 1827 było tu 19 dm. , 109 mk. ; obecnie liczy 28 dm. , 202 mk. i 301 morg. ziemi włośc; druga część D. woli liczy 2 dm. , 31 mk. i 16 morg obszaru. D. wola założoną została w 1491 r. Dębowa wólka, wś i folw. , pow. radomski, gm. i par. Wieniawa. Liczy 1 dm. , 7 mk. , 163 morg ziemi dworsk. i 32 włośc. Dębowce, wś, pow. nowomiński, gm. Łukowiec, par. Jeruzal. R. 1827 było tu 14 dm. i ll9 mk. Dębowica, 1. wś, pow. radomski, gmina i par. Błotnica. Liczy 7 dm. , 62 mk. i 147 m. ziemi włośc. 2. D. , wś, pow. łukowski, gm. Celiny, par. Łuków. R. 1827 było tu 33 dm. i 158 mk. ; obecnie liczy 36 dm. , 226 mk. i 568 morg. obszaru. 3. D. , folw. , pow. łukow ski, gm. Grałów, par. Adamów. Liczy 2 dm. , 19 mk. i 459 morg obszaru. Br. Ch. Dębowica, przysiołek Rudenka ruskiego. Dębowice, wś i folw. , pow. kolski, gmina Drzewce, par. Pieczew. li. 1827 było tu 29 dm. i 96 mk. Folw. należy do dóbr Głębokie. Dębowiczki, wś, pow. kolski, gm. Drzewce, par. Pieczew. Dębowiec, 1. wś, pow. gostyński, gm. Pacyna, par. Luszyn. 2. D wś, pow. nieszawski, gm. Wierzbie, parafia Mąkoszyn. 3. D. , wś, pow. nieszawski, gm. Radziejów, parafia Piotrków. Por. Broniew. 4. D. , karczma, pow. turecki, gm. Grzybki, par. Góra. 5. D. 7 os. , pow. łęczycki, gm. Tkaczew, par. Leźnica mała. 6. D. , wś i folw. , pow. słupecki, gm. Wilcza góra, par. Wilczyn. R. 1827 było tu 9 dm. , 80 mk. Folw. D. z wsią Nowy świat, tudzież folwark osobną własność stanowiący Holendry Maślane lub Maślaki, od Kalisza w. 77, od Słupcy w. 24, od Kleczewa w. 12, od Ostrów w. 55, od rz. spławnej Warty i w. 28. Rozleg. wynosi m. 437, a mianowicie grunta orne i ogrody za. 397, łąk ml 20, nieu żytki i place m. 20. Płodozmian 12polowy. Bud. mur. 6, drewn. 7, pokłady marglu, w nie których miejscowościach pokłady torfu. Wieś D. osad 21, grun. m. 66; wś. Nowy świast osad 13, grantu m. 111; folw. Holendry Maślane lub Maślaki, stanowiący osobną własność, ma m. 259. 7. D, wś i folw. , pow. noworadomski, gm. Zamość, par. Wiewiec. R. 1827 by ło tu 22 dm. i 228 mk. , obecnie wraz z osadą Swierczyn liczy 58 dm, 485 mk. , 840 morg ziemi dworsk. i 571 mor. włośc. 47 osad. 8. D. , fol. , pow. noworadomski, par. Chełmo ob. , 13 mk. 9. D. , kol. i os. leśna, pow często chowski, gm. Kamienica Polska, par. Poczesna, o 12 w. na płd. od Częstochowy. Posiada bro war produkujący piwo zwyczajne 10. D. , folw. , pow. łaski, gm. Wola Wężykowa, par. Sędziejowice. 11 D. ,kol. , pow. lipnowski, gm. i par. Bobrowniki. Por. Brzeźno, 22 D. , wś. i pow, janowski, gm. Trzydnik, par. Dzierzkowice, łączy się z Olbięcinem, do którego dawniej należała. Ze wzgórz wapiennych, lasem porosłych, wypły wa tu rzeczka Tuczyn, zwana miejscowo Olbiętką. Osad 10, mk, 85, ziemi ornej 174 morg. , lasu 25 m. Gleba glinka lubelska 13 D, wś. i folw. pow. zamojski, gm. Stary Zamość, par. Skierbieszów. Leży na wyniosłości 958 stóp nad po ziom morza. W 1827 r. było tu 56 dra, , 280 mk. 14 D. , nad rz. Pilicą, pow. włoszczowski, gm, i par. Moskorzew, młyn dworski do Szczeko cin należący, 1 dm. , 8 mk. , produkcya roczna 9800 rs. Br. Ch. A. M, Dr. B. Dębowiec, z Łazam, miasteczko położone pod 49 8 szer. a 39 2 długości, pow. jasielski, o 8 kil. na płd. od Jasła, ma 2124 na, gruntu, 285 dm. , 1775 mk. , z pomiędzy których 1718 rz. kat. , a reszta izrael. W miejscu urząd pocz towy i urząd parafialny, należący do dekanatu żmigrodzkiego, któremu podlega ogółem 15 parafij. Kościół murowany wybudowany w r. 1842, poświęcony 1857 r. , pod wezwaniem św. . Bartłomieja fundacya podobno Kazimierza W. z r. 1338. Bom ubogich celem wspierania miejscowych ubogich posiada bardzo szczupły bo tylko z 14 morg. gruntu składający się majatek, szkoła ludowa dwuklasowa, Gmina miejska posiada nader nieznaczny, bo tylko 2100 złr. wynoszący majątek; dochody miasta w r. 1878 mało co przewyższały kwotę 600 złr, 12 rocznych jarmarków, targi tygodniowe, co poniedziałek. Ludność utrzymuje się głównie z rolnictwa, po części także z przemysłu tkackiego. Dawniej. znane były i w całej Galicyi cenione i poszukiwane płótna dębowieckie, szczególniej na obrusy i ręczniki, które kolporterzy roznosili nie tylko po kraju lecz i na Węgrzech i na Szlązku. Teraz przemysł ten opierający się na ręcznej industryi, nie mogąc wytrzymać konkurencyi s towarami zagranicznemi, bardzo podupadł. Na obszarze dworskim tartak wodny. D. leży nad Wisłoką, o 3 kilometry odległości od gościńca rządowego podkarpackiego, D. był królewszczyzną i po zajęciu Galicyi przez rząd austryacki dostał się na własność familii hr. Zborowskich, w której rękach do ostatnich lat pozostawał. Piękny z wysokimi i obszernemi komnatami dwór, wybudowany w 18 wieku, w dobrym się znajduje stanie. Najpiękniejszą ozdobą D. jest jednak rozległy kilkanaście morgów powierzchni mający park, ze stuletnimi dębami, wiązami, jesionami i świerkami i z prześlicznym widokiem na góry żmigrodzkie i rzekę Wislokę. Teraźniejszym właścicielem D. 759 m. rozl. jest znany patryota, a od r. 1873 minister dla Galicyi J. Eksc. dr. Floryan Ziemiałkowski. Dębowiec 1 Stary i Nowy, folwarki, pow. babimoski, ob. Widzim. 2 D. , niem. Dembowitz, kolon. , pow. krotoszyński, ob. Woleniec Wolenitz. 3 D. , niem. Dembowitz, folw. ,pow. krotoszyński, ob. Borzęciczki Radenz. 4 D. , niem. Dembowitz, gm, wiejska, pow. mogilnicki; 5 miejsc, 1 D. 2 osady Ostrowo, 3 Mrzygłód, 4 Gołażnia; 5 Kociołek; 10 dm. ; 82 mk. , 36 ew. , 46 kat. 39 analf. Stac. poczt. w Gościeszynie; st. kol. żel. Mogilno o 10 kil. 5 D. , niem. Eichberg, wieś, pow. międzychodzki, 20 dm. , 178 mk. , wszyscy ew. Stac. poczt. w Sierakowie Zirke o 15 kil. , st. kol. żel. Wieleń Filehne o 15 kil. 6 D. , niem. Eichberg, kol. , pow. międzychodzki, 15 dm. , 114 mk. , wszyscy cw, , 12 analf. Stac. poczt. Przytocznia Prittisch o 5 kil. , stac. kol. żel. Landsberg o 40 kil. 7 D. niem Eichberg, folw. , pow. bydgoski; 3 dm. , 40 mk. ; 39 ew. , 1 kat. , 13 analf. Poczta w Tuszkowie Bischofsthal; st. kol. żel. Naklo Nakel o 25 kil. 8 D. , niem. Eichvorwerk, folw. , powiat międzychodzki; należy do domin. Przytoczni Prittisch; 11 dm. , 102 mk. 9 D. , niem Eichvorwerk, folw. , pow. międzyrzecki; należy do domin. Piesków Pieske; 1 dm. , 21 mk. 10 D. , niem. Eichvorwerk, folw. , pow. babimoski; należy do domin. Ruchocic, 1 dm. , 17 mk. M. St Dębowiec 1. szlach. niem. Adl Dembowitz, wś. włość. , pow. chełmiński, par. Czarne, szkoła Borki, poczta Unisław. Obszaru ziemi 944 morg, budynków 22, domów mieszk. 12, katol. 4, ewang. 105 2. D, król. , niem. Königl Dembowitz, os. należąca do D. szl. , pow. chełmiński, 2 domy, 15 ewang. 9. 3 D. , niem. Schönwalde według Kętrzyńskiego, wś. włość. , pow. złotowski, dawniej w ręku polskiem, należała do obszernych włości hr. Potulickich, które rząd pruski nabył od banku r. 1834. Obszaru ziemi 2894 mórg, budynków 65, mieszk. 19, kat. 11, ewang. 214. Parafia i poczta Więcborg, szkoła w Smiełowie. 4 D. , niem. Eichholz, wś. włość. , pow. złotowski, należała do obszernych dóbr rycerskich hr. Potulickiego; r. 1834 nabyta przez rząd pruski. Par. Więcborg, szkoła Lińbudy. Obszaru ziemi 344 mórg, budynków 9, mieszk. 3, dusz ewang. 36. 5 D. , niem Dembowitz, wś, pow niborski, . st. p. Zimnawoda. Ks. F. Dębowiec, niem. Baumgarten, wieś, pow skoczowski na Szlązku austr. , rozl. morg. 2236, ludn. 964. Par. kat. D. dek. skoczowskiego liczy 1380 kat. , 1135 ew. , 3 izr. Dębowiec, Dubowiec, ob. Wilia. Dębowiecka Wola, wś. pow. jasielski, o 10 kil. na Płd. od Jasła, st. p. Jasło, parafia rzym. kat. w Załężu. Dm. 94, mk. 542; obszar dworski posiada roli ornej 96, łąk i ogrodów 21, pastwisk 3, lasu 87 mr. ; włościanie roli ornej 555, łąk i ogr. 63, pastwisk 278 mr. ; położenie pagórkowate, gleba po części żytnia. a po części owsiana. Obszar dworski stanowił dawniej z sąsiednim Dębowcem jedne całość teraz ma osobnego właściciela. Dębowierzchy, wś, rząd. , pow. radzyński, gm. Kąkolownica, par. Trzebieszów. W 1827 r. było tu 16dm. i 115 mk. ; obecnie liczy 16 dm. 140 mk. i obszern. 496 morg. Dembowitz, ob. Dębowiec. Dębówka 1 folw. , pow. błoński, gm. Passy, par. Błonie 2 D. lub Józefów, wś, pow. grójecki, gm. Czersk, par. Sobików. Por. Czaplin. D. , wś i folw. , pow. sochaczewski, gm. Kozłów Biskupi, par. Sochaczew, W 1827 r. było tu 13 dm. 180 mk. ; obecnie 25 osad, 500 m, gruntu. Folw. ma 30 m. gruntów ornych 1867. D. , wś. , pow. słupecki, gm. i par. Kazimierz. D. , wś. i folw. , pow. rypiński, gm, Skrwilno, par. Lutocin. W 1827 r. było tu 20 dm. , 162 mk. , obecnie ma 19 dm. i 172 mk. Folw. miał 1859 r. 303 m. gruntu. Por. Chrapoń. 6 D. , wś. , pow. płoński, gm. Kuchary, par. Królewo. 7 D. , os. leśna, pow. garwoliński, gm. Trojanów, par. Korytnica. Ma 3 dm. , 12 mk. i 4 morgi ziemi. 8 D. , wś. , pow. kolneński, gm. Kubra, par. Radziłów. 9 D, ws. i folw. pow. kalwaryjski, gm. Janów, par. Kalwarya, odl. od Kalwaryi 3 w. W 1827 r. było tu 11 dm. i 86 mk. ; obecnie D. wieś liczy 18 dm. i 114 mk. a D. fol. 5 dm. i 15 mk. Przestrzeń morgów 123, grunta równe, żytnie, w pobliżu rzeka Szeszupa, Przedtem należała D. , do probostwa kalwaryjskiego, ale w roku 1873 jako dobra poduchowne rząd sprzedał za rubli sr. 8, 330. Niedaleko od folwarku ślad starego cmentarza. R. W. 10 D. , os. , pow. kalwaryjski, gm. Nadniemeńska, par. Rumbowicze. Odl. od Kalwaryi 54 m. ; liczy 28 dm. i 143 mk. 11 D. , wś, pow. maryampolski. Liczy 10 dm. , 116 mk. , odl, od Maryampola l2 w. 13 D. wś, pow. wyłkowyski, gmina Bartniki, par. Grażyszki. W 1827 r. było tu 14 dm. i 115 mk. ; obecnie liczy 17 dm. , 141 mk. Odl. od Dębówka Dębowierzchy Dębowiecka Dębowiec Dębowiczki Dębowice Dębowica Dębowce Dębowa wólka Dębowa Dębowiec Dębówka Dębsko pow. kwidzyński, leży w nizinach na samym 1 lewym brzegu Wisły, naprzeciwko Kwidzyna. Parafia Piaseczno, filia i szkoła w Opaleniu Münsterwalde, poczta Mała karczma Kleinkrug. Obszaru ma 110 morg. , budynków 9, domów mieszk. 3, katol. 16, ewang. 9. Dawniej była to wś szlachecka, należąca do obszernych dóhr opaleńskich. R. 1789 ostatni dziedzic Jakób Czapski, podskarbi pruski, sprzedał te dobra królowi pruskiemu. Kś. F. Dębowy róg, wś, pow. kalwaryjski, gm. Krasna, par. Simno. Odl. od Kalwaryi 29 w. , liczy 10 dm. , 41 mk. Bobra T. róg należały niegdyś do tatarskiej rodziny Baranowskich; obecnie rozdzielone na części, do różnych właścicieli należące. Dębrzyna, 1. przys. Dobrynina. 2. D. , przys. Cyranki. Dębsk, l. wś i fol. , pow. sochaczewski, gm. Kozłów Biskupi, par. Kozłów szlachecki. R. 1827 było tu 14 dm. i 139 mk. Folw. D. od Warszawy w. 58, od Sochaczewa w. 9, droga bita przechodzi przez terytoryum, od Łowicza w, 15, od Wisły w. 23. Rozl. wynosi m. 327 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 274, łąk m. 37, nieużytki i place m. 16. Płodozmian 7 i 8polowy. Bud. mur. 3 drew. 13. Pokłady marglu. 2. D. , folw. i wś, pow. płocki, gm. Żągoty, par. Bielsk. R. 1827 było tu 12 dm. i 107 mk. Folw. D. Baron lub D. Ubysz, od Płocka w. 16, od Bielska w. 2, droga bita przechodzi przez terytoryum; od Kutna w. 56, od Wisły w. 16. Rozl. wynosi m. 765 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 565, łąk m. 76, past. m. 58, wody m. 3, lasu i zarośli m. 41, nieużytki i place m. 22. Płodozmian zaprowadzony 14polowy. Bud. mur. 3, drew. 12. Wieś Dębsk osad 20, gruntu m. 56. 3. D. , wś włośc. , pow. sierpecki, gm. Żuromin, paraf. Chamsk; zajmuje obszaru 1775 morg. , liczy 337 mieszk. , w tern 184 kob. , 31 budyn, mieszkał. , 6 w. od zarządu gminy. We wsi znajduje się kaplica i wiatrak. R. 1827 było tu 23 dm. , 201 mieszk. 4. D. , wś, pow. mławski, gm. Dębsk, par. Szydłowo, 25 budyn. , 277 mk. , obszaru grun. włośc. 661 morg. , w tern 400 orn. R. 1827 było tu 23 dm. i 201 mk. Odl. od Mławy 7 w. Grm. D. należy do s. g. okr. IV w Wieczfni, st. poczt. w Mławie. Dobra D. składały się 1869 r. z folw. Dębsk, Wola Dębska, Wincentów, attynencyi Ostrówek, tudzież wsi D. , Krzywonoś i Wola Dębska i miały około m. 1700 rozl. a mianowicie grunta orne i ogrody m. 256, łąk m, 83, past. m. 50, lasu m. 202, zarośli m. 188, nieużytki m. 922. Wieś D. osad 59, gruntu m. 577; wś Krzywonoś osad 4, gruntu m. 21; wś Wola Dębska osad 11, gruntu m. 128. Dębska wola, 1. wś, pow. jędrzejowski, Wyłkowyszek 20 w. 13 D. , wś. , pow. suwalski, gm. Sejwy, par. Kaletnik. W 1827 r. było tu 21 dm. , 176 mk. 14 D. , os. , pow. sejneński, gm. i par. Sereje, 2 dom, 2 mk. Br. Ch. Dębówka, 1 zaść. rządowy, pow. wileński, okr. adm. , mk. 26, domów 2 1866. 2 D. zaść. pryw. , pow. wileński, 6 okr, adm. , mk. dom 1 1866. 3. D. , zaść. pryw. i karczma, pow. wileński, 1 okr. adm. , mk. 42 w 4 domach 1866. 4. , D. , zaść. pryw. , pow. wileński, 3 okr. adm. , mk. kat. 37 w 2 domach 1866. 5. D, zaść, dwór. nad jez. Wilańce, pow. święcioński, 2 okr. adm. , mk. 6, d. 1 1866. 6. D. Stara i nowa, zaścianki, pow. trocki. 7, D. , ob. Dubowka. Dębówka, wieś, pow. borszczowski, odda lona o 2 1 2, mili na północ od Borszczowa o 9 5 mili na połud. zachód od Bosyru, i o 1 1 2 mili na północy zachód od Skały leży w okręgu celnogranicznym, jest tylko o 3 4 mili na wschód od prawego brzegu Zbrucza oddaloną, który jednakże nie dotyka gruntów tej wsi. Prze strzeń posiadłości większej roli or. 114, łąk i ogrod. 18; pos. mn. roli or. 160, łąk i ogród. 13 morg. austr. Okolica bardzo urodzajna; tytuń i kukurydza oprócz innych zbóż dobrze się w polu udają. Ludność rzym. kat. 74, gr. kat. 63, izrael. 23, razem 160. Należy do rzym. kat. parafii w Skale, do gr. kt. parafii w Bossyrach Właściciel większej posiadłości Jan Juchnowicz. B. R. Dębówka, l. niem. Eichenhagen, wieś, pow. wyrzyski; 11 dm. , 81 mk. , 8 ew. , 73 kat. ; 10 analf. 2. D. , niem. Eichenhagen, domin. , pow. wyrzyski; 2429 morg. rozl. ; 10 dm. ; 172 mk. , 56 ew. , 116 kat. , 56 analf. Stac. poczt, i kol. i żel. Białośliwie Weissenhöhe o 4 kil. M. St. Dębówka, rz. , właściwie Wisłoka ob. . Dębówko, niem. Eichthal, wś, pow. szczycieński, st. p, Szczytno. j Dębowo, 2. wieś włośc. , pow. rypiński, gm. Osiek, par. Michałki; liczy 45 mk. , 5 osad włośc. i tyleż chałup; powierzchni 207 morg. , w tem 161 gruntu orn. 2. D. , wś, pow. lipnowski, gm. i par. Nowogród. 3. D. , wś, pow. rypiński, gm. i par. Osiek. R. 1827 liczyła 7 dm. , 51 mk. 4. D. , wś szlach. i włośc. , pow. łomżyński, gm. i par. Szczepankowo. R. 1827 było tu 13 dm. i 70 mk. Folw. D. oddalony od Łomży w. 16, od drogi bitej w. 14, od Czyżewa w. 35, od rzeki Narwi w. 18. Rozl. folwarczna wynosi m. 819 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 343, łąk m. 58, stawy m. 1, zarośli m. 395, nieużytki i place m. 22. Bud. mur. 6, drewn. 8, w niektórych miejscowościach są pokłady torfu. Wieś D, osad 15, gruntu m. 226. 5. D. , wś i folw. , pow. suwalski, gm, Sejwy, par. Kaletnik. Odl, od Suwałk 12 w. R. 1827 było tu 21 dm. i 176 mk. , obecnie liczy 31 dm. i 222 mk. 6. D. , wś nad kanałem augustowskim, pow. augustowski, gm. Dembowo, par. Jaminy, Odl od Augustowa 26 w. W 1827 r. było tu 3 dra. i 17 mk. , obecnie liczy 4 dm. , 69 mk. Przy wsi jest szluza kanału. Gmina D. ma ludn. 2990, rozl. 11685 morg. , s. gm. ok. II w Jastrzębny o 22 w. , st. p. Augustów, W skład gminy wchodzą. Czarniewo, Czarnylas, Dębowo, laminy, Jasionowo, Jazewo, Kopytkowo, Klonowo, Lipowo, Łubiane, Mogilnice, Folkowo i Wrotki. 7. D. , os. pow. maryampolski, gm. Aleksota, par. Godlewo. Ma 1 dm. , 6 mk. 8. D. , wś, pow. maryampolski, gm. Jaworowo, par. Maryampol. W 1827 r. liczyła 11 dm. , 92 mk. ; obecnie ma 15 dm. i 181 mk, Odl od Maryampola 13 w. Dębowo, 1. wś pryw. w pow. poniewieskim, o 36 w. od Poniewieża, w parali Smilgie. Filialny kościół Opatrzności Boskiej, 1829 wzniesiony z muru przez obyw. Gasztowta. 2. D. , folw. , pow. szawelski, gm. skiemska, par. bejsagolska, utworzony z okolicy szlacheckiej Lawdy, rozl 3 włóki, należy do Koryznów. 3. D, , wś, pow. rossieński, par. Rossieny. 4. D. , wś rządowa i zaśc. dwor. , nad jez. Świr, pow. świciański, 4 okr. adm. , mk. 7, dm. 70 1866. 5. D. , folw. nad rz. Holszanką, pow. oszmiański, dom 1, mk. 15 1866. Dębowo, 1. wieś, pow, wyrzyski, 18 dm. , 180 mk. , 47 ew. , 133 kat. , 19 analf. 2. D. , domin. , pow. wyrzyski, 6231 morg. rozl. , 2 miejsc 1 D. , 2 folw. Dąbrowo; 19 dm. , 328 mk, , 102 ew. , 226 kat. 105 analf. Stac. poczt. Sadki Sadke o 4 kil, st, kol. żel, Nakło Nakel o 7 kil. 3. D, wieś, pow. mogilnicki, 15 dm. , 148 mk. , 40 ew. , 108 kat. , 19 analf. Stac. poczt. i kol. żel. w Mogilnie o 8 kil. M. St. Dąbowo, 1. posiadłość z młynem, pow. brodnicki, par. Radoszki, szkoła W. Leżno, poczta Bartniczki. Obszaru 321 morg. , bu dynków 6, domy mieszk. 2, katol. 17. Wła sność Bielskiego. 2. D. , niem. Ulengrund, przezwane r. 1872, król, leśn. , pow, świecki, par. Płochocin, szkoła Lipinki, poczta i stacya kolei żel, Warlubie. Przyłączone do nadleśn. Przewodnik Bühlowsheide, budynki 4 ew, 5, katol. 2. 3. D. , niem. Eichdorf, osada, pow. świecki, par. Świekatowo, poczta Brumplac, szkoła w miejscu, przyłączona do Ostrowitego. Budynków 6, domów mieszk. 5, kat. 12, ewang. 14. 4. D, , niem. Dembowo, wś, pow. reszelski, st. p. Rothfliess. Kś. F. Dębowolce, os. , pow. łaski, gm. Wygiełzów, par. Marzeniu. Dębowy grunt, os. , pow. kolski, gm. Budzisław kolski, par. Kościelec. Dębowy las, niem. Eichwalde, wś włość, gm. Sobków, par. Brzeziny, u stóp pasma wzgórz idących na południo wschód od Chęcin, w pobliżu drogi bitej z Kielc do Krakowa. Są tu łomy marmuru orzechowowiśniowego, twardego i dobrze się polerującego. R. 1827 było 41 dm. , 249 mk. Dobra D. Wola skła dają się z folw. Dębska Wola, nomenklatury Chełstów czyli Wojda młyn amerykański, attyneneyi Zielona i Maryanów, tudzież wsi Dębska Wola, Zbrza, Łukawą, Chmielowice, Kawczyn por. Chmielowice, Chałupki Zbrzańskie, Chełstów al. Wojda, Kielc w. 15, od Ję drzejowa w. 21, od Chęcin w. 10, droga bita prsechodzi przez terytoryum dóbr, od Myszko wa i Piotrkowa w. 105; rzeka Nida w miej scu. Nabyte w r. 1872 za rs. 21, 000. Rozl. wynosi m. 1213 a mianowicie folw. Dębska Wola grunta orne i ogrody m. 714, łąk m. 63, past. m. 13, wody m. 4, lasu m. 389, nieuży tki i place m. 29 razem m. 1212. Płodozmian zaprowadzony 14polowy. Bud. mur. 11, dre wnianych 4, nomenklatura młyn amerykań ski Ohełstów al. Wojda; od m. 1. Bud. drew. 9. Pokłady kamienia wapiennego i dwa piece do wypalania wapna. Wieś Dębska wola osad 58, gruntu m. 765; wś Zbrza osad 29, gruntu m. 289; wś Łukawa osad 55, gruntu m. 712; wś Chmielowice osad 16, gruntu m. 189; wś Kawczyn osad 6, gruntu m. 73; wś Chałupki Zbrzańskie osad 5, gruntu m. 62; wś Oheł stów al. Wojda osad 6, gruntu m. 31. 2. D. , ob. Dębsk Br. Ch. , A. Pal. Dębskie, starostwo, powstało w początku XVII w. z dawnego stanisławowskiego. R. 1669 składało się ze wsi Dębe, Rysie, Kobierne, Choszczówka, Goździówka, Zalesie i Wólka. R. 1775 r. posiadał je Malczewski i płacił hyberny 1612 złp. a kwarty 1579 złp. Dębsko, 1. wś i folw. , pow. kaliski, gm. Koźminek, par. Lisków. R. 1827 było tu 24 dm. , 250 mk. Folw. D. z młynem wieczystoczynszowym Pośrednik zwanym, tudzież z wsią D. i Emilianów, od Kalisza w. 19, od Koźminka w. 1, od Cekowa w. 10, od drogi bitej w. 5, od rz. Warty w. 28. Nabyte w r. iS74 za rs. 53141. Rozl. wynosi m. 1420 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 748, łąk m. 89, pastwisk. m. 86, lasu m. 472, nieużytki i place m. 25. Płodozmian 12polo wy. Bud. mur. 6, drewn. 11, pokłady marglu, staw mający rozległości około m. 33. Młyn wodny wieczystoczynszowy m. 60. Wś D. osad 59, gruntu m. 225; wś Emilianów osad 14, gruntu m. 278. 2. D. , os. , pow. piotrkowski, gm. Golesze, par. Chorzęcin. Dębsko, 1. wieś, pow. kościański, 43 dm. , 298 mk. , 11 ew. , 287 kat. ; 79 analf. Stac. poczt. Rakoniewice Rakwitz o 5 kil. ; st. kol żel. Kościan Kosten o 27 kil. 2. D. , folw. , pow. kościański, ob. Wielichowo. M. St. Dębówka Dębskie Dębowy las Dębowy grunt Dębowolce Dębowo Dębówko Dębska wola Dębsk Dębrzyna Dębowy róg Dębowy róg Diabłowo Dębszczyzna Dębszczyzna Dęby Dębżyna Dętowo Dgo Diabla Diacowo Diaczow Diadkiewicze Diaki Diakolnie Diakowie Diakówka Diakowicze Diakowo Diament Dianenberg Diatkowce Diatkowo Diatłowo Dichtenitz Dickanowitz Dics Didlacken Didowicze Didówka Didowszczyzna Dębszczyzna, wś i folw. , pow. suwalski, gm. Czostków, par. Filipów, dawniej rządowe, obecnie przyłączone do majoratu Czostków, o 16 wiorst od m. Suwałk. Przestrzeń mor gów 598. Folwark stojący, na znacznej wy niosłości widać zdaleka. Budowle opuszczone; grunta żytnie, górzyste ale urodzajne; past wisk jest morgów 160, ztąd utrzymuje się tu pacht krów, wyrób sztucznych serów, naśla dujących zagraniczne. Przed dwudziestu laty od południa dotykał tu las iglasty rządowy, ale robactwo zniszczyło świerki i las w pień wycięto. R. 1827 było tu 14 dm. i 76 mk. , obecnie liczy wś 19 dm. i 118 mk. , folw. 2 dm. , 40 mk. Na gruntach D. są dwa jeziora Jemieliste i Okuniewskie. R W. Dęby, 1. folw. , pow. błoński, gm. Piekary, par. Osuchów. 2. D. szlacheckie, wś, pow. kolski, gm. Budzisław kolski, par. Dęby szlacheckie. W r. 1827 było tu 18 dm. , 178 mk. Kościół drewniany, który własnym kosztem wystawił Adam Zakrzewski, podkom. inflancki, po rozwaleniu starego, w r. 1756, w formie krzyża. Prawo patronatu należy do dziedzica wsi Osiek. Tytuł kościoła Wniebowzięcie N. M. Panny. Kościół, który obecnie istnieje, jeszcze niekonsekrowany. Parafia ma dusz 1430. 3. D, królewskie, wś, pow. kolski, gm. Czołowo, par. Dęby. 4. D. , os. , pow. turecki, gm. Biernacice, par. Wartkowice. 5. I. , fol, pow. koniński, gm. Tuliszków, par. Grzymiszew. 6. D. , os. , pow. częstochowski, gm. Huta stara, par. Poczesna. 7. 1. , wś, pow. łaski, gm. Dąbrowa rusiecka, par. Rusiec. R. 1827 było tu 17 dm. i 99 mk. 8. D. kąski, folw. i wś, pow. przasnyski, gm. i par. Krzynowłoga mała. Rozl. folwarczna wynosi m. 170. Wieś Dęby kąski osad 6, gruntu m. 76. 9. D. , wś, pow. kolneński, gm. Łyse, par. Myszyniec. R. 1827 było tu 28 dm. i 175 mk. , obecnie ma 828 morg. obszaru. Dęby, ob. Dębiny. Dęby, zaśc, pow. trocki, dawniej Zaleskich. Dęby, przys. wsi Lubyczakniazie. Dęby lub Józefkowo, niem. Josephdorf, fol. , pow. chełmiński, st. p. Lisewo. Dębżyna, Dębrzyna ob. . Dętowo, niem. Demptau, o 2 3 4 mili od Wejherowa, ob. Chylońskie pustki. Dgo, jezioro w pow. porzeckim, gub. smoleńskiej, niedaleko granicy pow. wieliskiego gub. witebskiej, przez lud prosty zwane Wołki, ma kształt cyfry 8 i dzieli się na dwa jeziora Bakłanowskie i Bałykińskie. Jez. D. łączy się za pośrednictwem rz, Dołżycy z jez. Szczuczem a przez inny odpływ z innem jeziorkiem bez nazwy, które znowu ma związek z jez, Ryte. Tym sposobem nieprzerwany łańcuch wodny łączy w pow. porzeckim 12 jezior Szczucze, Dgo; bezimienne, Ryte, Soszno, Stojacze, Połowickie, Kasplińskie, Stojacze dru gie, Swadyckie, Płąj i Załka, na przestrzeni do 90 wiorst długości i do 50 w, szerokości, licząc szerokość od jez. Załka do jez. Stojaczego. Adam Kosm. Di. . Niektórych wyrazów, których pod ty pisownia nie umieszczono, należy szukać pod Dy. .. , Iub Dzi. Diabla góra, niem. , Teufelsberg, w pow, wenskim, w Liwonii, 257 m wys. Diabłowo, os. , pow. olsztyński, st. p. Olsztyn. Diacowo, wieś, pow. nowogradwołyński, gminy kurneńskiej, włościan dusz 46, ziemi włośc. 189 dzies. ; należała do dóbr Sokołow skich Ilińskich, obecnie ma kilku właści cieli. L. R. Diaczow, in. Budzin, węg. Decso, Dicso, wieś w hr. szaryskiem Węg. ; koso. filial. kat. i gr. katol. wspólny, dobra gleba, łąki, lasy, razem z Budzinem 455 mk. H. M. Diadkiewicze, wieś na Wołyniu, oddałona od Równego 3 4 mili na trakcie ołyckim. W XV wieku należała do Dowojnowiczów, na stępnie przechodząc przez różne ręce, dostała się Koprowskiemu, który umiała nędznej i opu szczonej wioski uczynić porządną i wzorową majętność, pod wszelkiemi względami godną naśladowania. Włościan liczy 299 obojga płci. T. S. Diaki, przys. Borków. Diakolnie, zaśc. włość. , pow. wileński, 2 okr. adm. , mk. kat. 8 w 1 domu. 1866. Diakowie, wś, pow, lityński, par. Nowy Konstantynów; st. poczt. między Latyczowem a Litynem. R. 1868 miała 166 dm. ; r 1498 dm. 20. Jeszcze w 1442 r. przez Władysła wa III nadana wraz z wsią Josypowcami w prawo lenne Senkowi Koślewskiemu, a na stępnie przez Zygmunta 1 potwierdzone w po siadaniu braci Diakowskich. W 1817 r. ks. Czartoryski wraz z kluczem nowokonstantynowskim sprzedał Diakowce Jaroszyńskim, od których w ostatnich czasach przymusową sprze dażą przeszło do Koczubeja. Obacz Nowokonstantynów. Jest tu także część Diakowskich 60 dzies. Cerkiew tutejsza p. w. N. P. M. Różańcowej liczy 1418 o parafian i 51 dzies. ziemi. Dr. M. i X M. O, Diakówka lub Diakowce, wś, pow. hąjsyński, par. Ternówka, dusz męz. 407, ziemi włość. 992 dz. , ziemi dwor, używał. 1348 dz. , nieużyt. 68; należała do Szembeka, dziś Rodokonaki. Ma cerkiew paraf. N, P. M. , która posia da 67 dzies. ziemi i liczy 1229 parafian, i R. 1868 miała 144 dm. Dr. M. i X M. O. Diakowicze, wś. w pow. mozyrskim, nad jeż. Żyd. Mieszkańcy trudnią się rybołóstwem. Diakowo, . słob. w okr. wojska dońskiego, obwód miusski, st. p. Diament, ob. Dyament, Dynamind. Dianenberg niem. , leśnictwo król. , pow. kwidzyński, st. p. Gardeja. Diatkowce, wś. , pow. kołomyjski, nad Prutem, o 4 kil. na Płn. Z. od st. p. , parafii rzym. i gr. kat. w Kołomyi, przy gościńcu z Kołomyi do Delatyna. Dm. 80, mk. 498. Jest filia parafii gr. kat. Diatkowo, wś, pow. brański, gub. orłowskiej, najznakomitsza w Rossyi fabryka wyrobów ze szkła i kryształu, od r. 1790 własność Malcowa. Tu też Malcow 1808 r. założył pierwszą w Rossyi fabr. cukru z buraków. Diatłowo ross. , ob. Zdzięcioł. Dichtenitz, wś, potok bukowiński, ob. Dychtenica. Dickanowitz niem. , ob. Dziekaństwo. Dicsö węg. , ob. Diaczów. Didlacken niem. , wś i dobra, pow, wystrucki, ze stacyą pocztową, 254 mk. Didowicze, Diedowicze ross. , wieś, pow. nowogradwołyński, gminy piszczowskiej, leży przy brzeskokijowskiej szosie, ma stacyą po cztową, włościan dusz 173, ziemi włościan 876 dzies. Należy do dóbr piszczowskich hr. Maryi z Sanguszków Potockiej. L. R. Didówka, 1. rz. , nad którą leży wś Baranówka, razem płynie z rz. Ryznicą, wpada do rz. Irszy z lewej strony pow. radomyski. Według Fundukleja dopływ Ryzny. 2. D. , strumień, dopływ Desny Bobowej. Didowszczyzna, Dziadowszczyzna, Diedowszczyzna. wś, pow. skwirski, leży nad rz. Irpieniem, pamiętną w dziejach zwycięztwem Gedymina, który na jej brzegach poraził był na głowę księcia kijowskiego Stanisława i następnie zajął Kijów. Lasy w tej okolicy się rozchodzą i ustęp polowy coraz się szerzej odkrywa. W 15 wieku rzeka Irpień, płynąca śród okolicy jeszcze wtedy całkowicie przyćmionej lasami, rozdzielała dwie starożytne osady na dwóch przeciwległych brzegach jej położone t. j. Hlebów na Rpeni ob. Chwastów i Czarnohorodkę i Dołhosiele. To ostatnie było późniejszą Didowszczyzną. Ale śród ustawicznej plagi najazdów tatarskich, dwie te posady zostały następnie zniszczone doszczętnie, i dopiero dobrze później w zniszczonem Dołhosielu, którego wzgłuż brzegów lrpenia dotąd są niezatarte ślady mieszkań da wnych, na małym znajdującym się tam pagórku, jak chce miejscowa tradycya, zamieszkał jakiś dziad did, i od niego też później już osiedlona wieś przezwała się Didowem czyli Didowszczyzną. Inne zaś podanie utrzymuje, że wieś ta, dla tego tak została nazwaną, iż była nadaną przez kogo niewiadomo ławrze pieczarskiej, jako fundusz celem utrzymywania w szpitalu ubohich dziadów. Sąsiedni zaś Hlebow na Rpeni, ze zgliszcz swoich niepowstał juź nigdy i jeszcze w 18 wieku istniał jak puste uroczysko, bo gdy w 1717 r. urząd podkomorski, prowadząc dukt graniczny pomiędzy dobrami chwastowskiemi a Didowszczyzną, zjechał na to miejsce, i pytał osiedlonego tam jednego tylko z rodziną swoją poddanego, jakie z tego miejsca mogą być pożytki, ten odpowiedział, że zwierz bijemy, bobry łapamy sic po połowie z metropolitami z dawnej kwerendy akt kijow. . Są ślady w archiwum motowidłowieckiem, że juź w 8 dziesiątku 16 wieku D. była własnością metropolitów kijowskich. R. 1596 Zygmunt III, król polski, ks. Nikiforowi Turowi, archimaudrycie kijowskopieczerskiemu, daje przywilej na zbudowanie zamku na gruncie własnym cerkiewnym Dydowo zwanym, nad rz. Irpieniem leżącym, i na osadzenie przy tym zamku miasta, ze wszelką dla niego wolnością. Zamek ten nazywał się Wysokim dworem i leżał nad rz. Deminawką, która czy istnieję dziś jeszcze pod tern samem nazwiskiem nie wiemy. Może to dzisiejsza rzeczka Żarka, która w D. wpada do Irpienia, Ale w 1597 r. za dekretem królewskim D. przeszła już w posiadanie Michała Rohozy, metropolity kijow. uniackiego i odtąd też następców tegoż metropolitów uniackich kijowskich stale zostawała własnością. W czasie t. zw. Chmielniczyzny atoli dobra te były tak zniszczone, że w jednę tylko ogromną zamieniły się pustkę. Jednakże, gdy się nie zasiedlały, i przez długi czas pustką leżały, Kazimierz Stecki, kasztelan kijowski, starosta romanowski, zagarnął Didowszczyznę, Holaki i Tomaszki, i jako pustujące do starostwa swego romanowskiego wcielił. Z tego powodu w dawnych aktach około tego czasu D. mianowaną jest niekiedy starostwem. Ten sam Stecki pisał się starostą romanowskim i didowskim. Metropolici uniaccy, broniąc się długo po grodach, nareszcie dekretem zjazdowym r. 1742 majętność swą odzyskali. a Steckiemu kazano zdać kalkulacyą, summę z niej wynalezioną metropolicie Szeptyckiemu zapłacić, i wszystkie pretensye gruntowe zaspokoić. Po zaborze kraju, gdy w 1795 r. dobra metropolitalne przeszły na skarb, D. z Kolakami i Tomaszówką została nadaną ks. Grzegorzowi Dołgorukiemu. W 1810 r. tenże ks. Dołgoruki przedał D. Janowi Nepomucenowi Chojeckiemu, wojskiemu kijow. , posłowi na sejm czteroletni, nareszcie marszałkowi ptu wasylkowskiego. Żona tegoż, Katarzyna z Borejków Chojecka, wzniosła tu w 1818 r. kościół murowany, pod tytułem św. Trójcy, który był w 1820 poświęcony przez ks. kanonika Godlewskiego. Są tu groby rodzinne Chojeckich. Na cmentarzu kościelnym znajduje się też grób Wacława Borejki, znanego ze światła i z cnót i zasług publicznych obywate Diament Diedkowicze Diedowicze Diedowka Diedowszczyzna Diedyk Diehmen Diehsa Diehtiarowka Dielhau Dieloken Diersdorf Dierstdorf Dierża Dietkowo Dietmersdorf Diebau la. On to, będąc dozorcą honorowym gimnazymn międrzyrzeckiego i szkół dąbrowickich na Wołyniu, oraz członkiem komisyi eduka cyjnej w Krzemieńcu i osobistym przyjacielem wiekopomnego Tadeusza Czackiego, znamienite położył był zasługi tak w odkrywaniu funduszów na szkółki parafialne, jak i w urządzaniu tako wych. Umarł on w D. d. 22 czerwca 1854 r. , jeszcze w 1832 r. swoje czterdziestoletnie złożywszy urzędowanie. Znanym też był on niemniej jako lubownik ozdobnego ogrodni ctwa jemu Wołyń był winien wzory kilku swoich piękniejszych ogrodów. Par. katol D. dek. skwirskiego liczy dusz 1035. Kaplice ma w Łuczynie i Kominie. Obecnie D. nale ży do Ewarysta Chojeckiego, wnuka Jana Ne pomucena. R. 1742, w czasie wizyty cerkwi chwastowskiego dekanatu, było w D. cerkwi uniackich dwie Pokrowska i Mikołajewska. Ta ostatnia istniała tu do r. 1809. Dzisiejsza Nikołajewska zbudowana w 1811 roku. Mie szkańców płci obojej 1158, katolików 88, żydów 10. Ziemi z Tomaszowką 4770 dzie sięcin. Od niedawna założoną tu została fabryka cukru. Edward Kulikowski. Didrikul, st. p. ; gub. inflancka, pow. werroski, par. Harjel. Didwischken Dydwiskie, wś, pow. darkiejmski, st. p. Sodehnen. Diebau niem. , ob. Dybowo. Dieblitzthal niem. , ob. Bystrz. Diebowen, niem. ob. Dybowo. Diebower Spitze niem. , ob. Dybowski Róg. Diebowko niem. , ob. Dybówko. Diebsdorf niem. , ob. Kradziejóio. Diebskolonfe niem. , ob. Sułisławice. Diechtiarewo, ob. Dziechciarzewo. Diediłowiczi, ob. Dziedziłowicze. Diedina, mko, pow. siebieski, z zarządem gminy Justynianowo i cerkwią prawosł. , własność hr. Wlelhorskich, 4065 dz. ziemi. Dieditz niem. , ob. Dziedzice. Diedkowicze, wieś, pow. owrucki, nad rzeką Użem, który tu przyjmuje z prawego brzegu dwa ruczaje; o 22 w. od mka Iskorościa odległa. Składową część ziemi stanowi czerwony granit i wołynit. Glina porcelanowa. Diedowicze, 1. wś w pow. kobryńskim, nad jez. motolskiem. 2. D. in. Mołotkowo, pow. zwiahelski, ob. Didowicze. Diedowka, Dzaidówka, ob. Myszanka i Didówka. Diedowszczyzna, ob. Didowszczyzna. Diedyk, ob. Isłocz. Diehmen niem. , ob. Demjany. Diehsa niem. , ob. Biesa. Diehtiarowka Dziegciarówka, mała wioseczka w pow. radomyskim, nad rz. Uszą, śród lasu położona, Mieszk. 69 wyznania prawosł. należą do paraf. steczanieckiej, o 1 w. odległej, własność Steckioh. Mieszkańcy, jak juź i sama nazwa wioski dowodzi, trudnią się leśnym przemysłem. Zarząd gm. we wsi Steczance, polic. w m. Czarnobylu. EL Przed, Bielaw niem. , ob. Dziełów. Dielewo, Dielewen, ob. Dylewo i Poddylewo. Dielhau na Szląsku austryackim, przykomórek celny 1 kl. i st. p. Dieloken, Dylloken, niemu, ob. Szczedrzyk. Diersdorf niem. , ob. Dirsdorf niem. Dierstdorf niem, , ob. Daniszowce. Dierża, , ob. Derża. DieSpitze niem, , ob. Dybowski róg. Dietkowo, wś, st. p. , gub. twerska, pow. wiesjegoński. Dietimarow, ob. Dytmarów i Dziećmorów. Dietmersdorf niem. , ob. Dytmarów, Dietrichsdorf niem, ob, Falęcin i Wietrzychowo. Tegoż nazwiska IX, niewiadomo tylko jak po polsku, jest w pow. gierdawskim wś. i st. pocztowa, 480 mk. Dietrichshuette niem. , ob. Rozdzin. Dietrichstein niem, , folw. , pow. siwki, st. p. Ząbrowo. Dietrichswalde, niem. , ob. Gietrzwałd i Wólka. Pod niemiecką nazwą D, są jeszcze znane. wś. w pow. frylądzkim, st. p. Fryląd; dobra w tymże powiecie, st. p. Gallingen; folw. w pow. kwidzyńskim, st. p. Gardeja, i wś inaczej Dittrichswalde w pow. jańsborskim, st. p. Stara Ukta. Dievenau, Dievenow, BergDievenow, wś. przy ujściu Odry, według W. Pola Dziwnów 211 mk. Diewelkau, ob Diwelkau. Diewiafdubow, gub. orłowska, st. dr. żel. witebskoorłowskiej. Diewicz, ob. Trypol Dikańka, wś. gub. i pow. połtawski, st. p. Dilewen, Dielewen niem. , ob, Dylewo, Dilla niem, ob. Dyla, Tyla, Dilek, węg. Papfalva, Papfalu, wś w hr. beroskiem węg. ; kościół paraf. gr. katol. , 289 mk. Dimitrica, jeden z potoków źródłowych M. Seretu ob. . Dimmer, ob. Wandung. Dimmern niem. , ob Dymry, DimmeruWolka niem. , ob. Dymrowa Wólka. Dinamind ross. , ob. Dyament. Dinejs, potok górski, prawy dopływ Białe go Czeremoszu, w obrębie Jabłonicy na Bu kowinie. Wypływa z pod góry Maksymca 344 m. pom. wojsk. , Bieg zachodni. Dłu gość 2 1 2 kil. Br. G. Dionysenhof niem. , folw. , pow. lublinieniecki, należy do dóbr Kochanowice. Dirden niem. , ob. Dyrdy. Dirdusch niem. , ob. Dyrdusie. Dirgowicz niem. , ob. Dzierzgowice. Dirislawicz niem. ob. Dyrślowice. Dirn niem. , ob. Odorin. Dirschau niem. , ob. Tczew. Dirschel niem. , ob. Dyrżławice. Dirschelwitz niem. , ob. Dyrślowice. Dirschkowitz niem. , ob. Dyrzkowice. Dirsdorf Nieder i Ober, wś. , pow. niemczyński, nad rz. Ślęzą, w par. katot. Niemczyn, ma kośc. paraf. ewangielicki, piękne gospodar stwo przemysłowe, 2 zdroje wody siarczanej i żelaznej. F. S. Dirślowice, ob. Dyrślowice. Dirwangen niem. , ob. Wola. Disna, Dysna, ob. Dzisna. Distelwitz niem. , ob. Dzieslawice. Dit. .. , ob. Did. .. , Died. .. , Ditt. .. Ditkowce i Gaje ditkowieckie, wś. ,pow. brodzki, o 3 kil. na W. od st. p. , parafii rzym. i gr. kat. w Brodach. Dm. 161, mk. 1206; z tego przypada na Gaje ditkowieckie 93 dm. , 604 mk. Własność większa obejmuje roli ornej 1010, łąk i ogr. 33, pastwisk 122, lasu 1033 mr. ; włościanie posiadają roli ornej 1426, łąk i ogr. 93, pastw. 86, lasu 49 mr. dl. austr. Gorzelnia, huta wapienna i szklana, rafmerya nafty, młyn parowy, browar pospolity, dystylarnia. Kasa pożyczk. gm. z kapit. 70 zł. Własność Edmunda Radziejowskiego. Lu. Dz. Ditmarsdorf niem. , ob. Łowkowice i Dittmansdorf. Dittersbach. Na Szlązku pruskim jest dużo wsi t. n. a mianowicie w powiatach lubińskim, żegańskim, wałbrzyskim, wołowskim, kamienogórskim. Z nich I. wałbrzyski ma ruiny zamku księcia Bolka II z r. 1336. Dittersdorf. Są 2 wsie t. n. na Szląsku pruskim a mianowicie w pow. jaworskim i szprotowskim. Dittmannsdorf, Dzietmarowice, ob. Dziecimorowice na Szlązku austr. Dittmannsdorf niem. 1. r. 1464 Ditmarsdorf, wś i folw. , pow. prądnicki, par. Riegersdorf, ma kościół filialny, 2 szkoły; do wsi należy 3366 m. gruntu, 181 dm. Folw. należał dawniej do senioratu Wiese, ma 542 m. rozl. 2. B. Są jeszcze 3 wsie t. n. na Szląsku pruskim a mianowicie w pow. ząbkowickim, zgorze lickim i walbrzyskim. W tej ostatniej były jeszcze w 18 W. kopalnie ołowiu i srebra. Dittmerau niem. , ob. Dytmarów, Dziećmorów. Dittrichswalde niem. , ob. Dietrichswalde niem. . Diukowo, st. p. , gub. kostromska, pow. wietłuski. Diuksyn, wieś na prawym brzegu Horynia, na 30 mili jego biegu; w XVI wieku należała do Dorohostajskich, dziś podzielona na części; lasy obszerne i dogodność miejsca sprawia, iż u brzegów tutejszych materyał leśny się wią że i wraz ze zbożem spławia. T. S. Diurmeń, st. p. , gub. taurydzka, pow. perekopski. Diwczy potok, ob. Butelski potok. Diwelkau niem. , os. należąca do wsi Cyganki, pow. gdański, par. Stary Szotland, o pół mili od Gdańska. Nazwa D. jest oczewiście jakąś dawną nazwą polską zniemczoną. Diwienskąja, st. dr. żel. petersb. warszaw skiej, gub. petersburska, o 79 w. od Petersburga. Diwin, Dywin, wś, pow. radomyski, nad rz. Żarką wpadającą do Irpenia, o 12 w. od w. Didowszczyzny, a o 23 w. od m. Korystyszowa. Mieszk. 1809 wyzn. prawosł. Cerkiew paraf. zbudowana 1746 r. Wizyty za ten rok radomyskiego dekan. . Szkółka. Ziemi nie szczególnej lesistej a w części i błotnistej 4170 dz. Należy do wielu właścicieli. Zarząd gm. w tejże wsi, zarząd polic. w m. Korystyszowie. EL Przed. Diwitten niem. , ob. Dywity. Diwnogorskaja, st. dr. żel. woroneskoro stowskiej, gub. woroneska. Diwo, jezioro porzeckiego pow. gub. smoleńskiej; długości ma 1 1 2 w. i tyleż szerokości, leży w pobliżu Swadnickiego jeziora. Obok jeziora Diwo i przy niem położonej wsi tejże nazwy wiedzie droga handlowa z Duchowszczyzny do Porzecza. Jezioro i wieś Diwo leżą po prawej stronie traktu pocztowego od Smoleńska do Porzęcza, na pół drogi między stacyami Kisiele a Peresudy. A. Kosmowski. Diworjanki, węg. Tehna, wś w hr. ziemneńskiem Zemplin, Węg. Kościół paraf. gr. katolicki, uprawa roli, 400 mk. H. M, Diwowo, jez. w pow. duchowszczyńskim gub. smoleńskiej; dł. 2 w. , szer. 3 4 w. A. K. Diwowo, gub. riazańska, st. dr. żel. moskiewsko riazańskiej. Djumbir, ob. Liptowskie góry. Djurkow, węg. Gyurko, wieś w hr. szaryskiem Węg; handel bydłem i zbożem na Śpiż, lasy, 504 mk. H. M. Dlotowken niem. , ob. Dłutówko. Dlottowen niem. , ob. Dłutowo. Dlouha Wes mor. , ob. Dluga tvieś. Dluggen, Dlugi niem. , ob. Długi i Dlugie. Dlugi grund, Dlugi kiers, Dlugi most, Dlugołeseh, Dlugoschen i t. p. niem. , ob. pod Długi. . i Długo. .. Dluha, wieś w hr. orawskiem Węg. , nad Orawą, kościół katolicki filialny, płóciennictwo i handel płótnem, trzy młyny wodne, 1370 mieszk. H. M. Dluha Luka, 1. węg. Hoszszuret, niem. Langenau, Lange Wiese, wieś w hr. szaryskiem Węg. , kościół katol. filialny, łąki, lasy, zdrój szczawiowy. 567 mk. 2. B. , Długa Łąka węg. Słownik Geograficzny Zeszyt XIII, Tom II. a Diebowen Didrikul Dieblitzthal Dieditz Didrikul Didwischken Dietrichsdorf Dietrichshuette Dietrichstein Dietrichswalde Dievenau Diewelkau Diewiaf Diewicz Dikańka Dilewen Dilla Dilek Dimitrica Dimmer Dimmern Dimmeru Dinamind Dinejs Dionysenhof Dirden Dirdusch Dirgowicz Dirislawicz Dirn Dirschau Dirschel Dirschelwitz Dirschkowitz Dirsdorf Dirślowice Dirwangen Disna Distelwitz Dit Ditkowce Ditmarsdorf Dittersbach Dittersdorf Dittmannsdorf Dittmerau Dittrichswalde Diukowo Diuksyn Diurmeń Diwczy Diwelkau Diwienskąja Diwin Diwitten Diwnogorskaja Diwo Diworjanki Diwowo Djumbir Djurkow Dlotowken Dlottowen Dlouha Dluggen Dlugi Dluha Diebower Diebowko Diebsdorf Diebskolonfe Diechtiarewo Diediłowiczi Diedina Dirgowicz Dłotowo Dluhe Dluhi Dlusehin Dluschkeu Dlusken Dluszek Dluzin Dłubnia Dług Długa Długa grobla Długa kościelna Długa Niwa Długa Przystawa Długa szlachecka Długa wieś Długawieś Długawoda Długi Długiborek Długibród Długi dwór Długie Dluhe HoszszuRet, wś w wś. liptowskiem Węgry; w potoku tutaj przepływającym znajdują kamień do prób używany; 217 mk. 3 D. Luka, węg. MuranyHoszszureth, niem. Lange Wiese, wś. w hr. gömörskiem Węg. , nad potokiem Jelszawą, węg. Jolsva, kośc. paraf. kat. i ewang. , grunt nieurodzajny, kuźnice żelaza, uprawa lnu, węglarnie, handel gontami i deskami, 1028 mk. Dluhe, węg Varanno HoszszuMizö, wś. w hr. ziemneń8kiem Zemplin, Węg. ; uprawa roli, 522 mk. II M. DluhiCziroki, węg. CzirokaHoszszu Mezö, wś w hr. Ziemneńskiem Zemplin, Węg. , nad potokiem Cziroką, kościół katol. paraf. , parafia od r. 1333; uprawa roli, młyny wodne, 1585 mieszk. H. M. Dluhi Kolczowske, węg. KolesHoszszu Mezö, wś w hr. ziemneńskiem Zemplin, Węg. , nad rz. Ondawą, kościół katol. filialny, uprawa roli, 732 mk. H. DluhiZbucke, węg. IzbryaHoszczu Mezö, wś, w hr. ziemneńskiem Zemplin, Węg. , upra wa roli, młyn wodny, kościół paraf. rz. kato licki, 256 mk. E. M. Dlusehin niem. , ob. Dłużyna. Dluschkeu, Dlusken niem. , ob. Dłużki. Dlusken niem. , ob. Dłuski. Dluszek niem. ob. Dłużek. Dluzin niem. , ob. Dłużyna. Dłonie, Dłoń, 1. wieś, pow. krobski; 33 dm. , 267 mk. ; 11 ew. , 256 kat 86 analf. 2. D. domin. , pow. krobski; 2891 morg. rozl. ; 14 dm. 172 mk. ; 26 ew. 9 146 kat. , 73 analf. Poczta na miejscu; stac. kol. żel. Rawicz o 19 kil. Daw niej, własność Stablewskich. Była tu cu krownia. M. St. Dłotowo, ob Dłutowo. Dłubnia, przysiołek Żernicy Niżnej. j Dłubnia, rzeczka, lewy dopływ Wisły, bierze początek we wsi Sucha, gm, Jangrot, pow. olkuskiego, płynie z zachodu ku Imbramowicom i Wysocicom, zkąd w kierunku południowym bieży po granicy pow. miechowskiego i olkuskiego, następnie przepływa w pow. miechowskim wś. Biskupice seminaryjskie, Iwanowice, Maszków, Wilczkowice, Michałowice, Młodziejowice, Książniczki, Kończyce, i za tą ostatnią wpływa do okręgu krakowskiego, a zwłaszcza w obr. gminy Raciborowic. Wzniesienie zwierciadła wody Dłubni na granicy 222 m. pom. wojsk. . Koryto, które dotąd było wązkie, bo zaledwie 1 m. , a nurt 3 4 m. głęboki, nagle się rozszerza do 6 m. W Raciborowicach porusza młyn. Następnie przechodzi w obr Batowic. Odtąd płynie szerokiemi łąkami. Na łąkach wsi Zesławic z lew. brz. zabiera strumień Łuborzyeki. W dalszym swym biegu ku Bieńczycom, powyżej tychże, rozdwaja się na dwie odnogi, które w Krzesławicach zlewają się w jedno koryto. Zaraz atoli na południe od tej wsi znowa się rozdziela na trzy ramiona; wschodnie dwa przerzynają wieś Mogiłę od wschodu, a połączywszy się w jedno na Zawodziu wpadają do Wiały; zachodnie zaś okrąża Mogiłę od zachodu, obraca młyny pod klasztorem leżące i wpada na południe od nich do Wisły na Kopaniu. Dłubnia od Raciborowic począwszy tworzy łąki; pod Bieńczycami zaś obfite namuliska. Po długich deszczach wzbiera; więcej zamula niż topi. Zalewa Bieńczyce, Krzesławice, w części Mogiłę. Z powodu obfitości wody i szybkiego prądu rzadko lodem się ścina, stąd w Dykcyonarzu Echarda czytamy, że 1. nie zmniejsza się na upały, nie marznie w zimie. Inaczej Dłubnię zowią też Gorącą rzeką lub Glanówką. Czyi o niej w dziele Die Freistaat Krakau bis zum Jahre 1845, Kraków 1846; . Długość biegu 31 kil, z tego na W. Ks, Krakowskie przypada 11 kil. Ma w sobie drobny białoryb. Dawniej w tej rzece były bobry. W r. 1288 Henryk, książę krakowski i szląski, nadał klasztorowi mogilskiemu część wsi Czyrzyn, zwaną Truskilewice, z prawem łowienia bobrów w Dłubni Dlubna w obrębie posiadłości klasztornych. Dr. E. Janota, Diplomata Monasterii Clarae Tumbae prope Craooviam, Kraków. 1865, 12 Czyt. Fr. Marczykiewicza. Hidrografia m. Krakowa i jego okręgu. Kraków 1847, Dług. .. Miejscowości, których źródłosłowem jest wyraz Długi, Długa, Długie, szukaj też pod formą ruską Dołhy, Dołha, Dołhe. F. S. Długa, 1. wś, pow. sejneński, gm. i par. Lejpuny, W 1827 r. było tu 15 dm. i 230 mk. ; obecnie jest 26 dm. , 211 mk. ; odl od Sejn 42 w. 2. D, , wś, pow. maryampolski, gm. Fre da, par. Godlewo. Liczy 41 dm. i 319 mk. Odl. od Maryampola 42 w. , leży na płd, od dr, żel. z Rynkun do Mawruć, Br. CK Długa, rzeczka, bierze początek powyżej miasta NowoMińska, w pow. nowomińskim, płynie kręto pomiędzy wsiami Dębe wielkie, Cyganka a pod Zagrobami wpada do Narwi z lewego brzegu, ubiegłszy 6 mil Por, Świniarka. Długa czyli Dołha, wś, w północ. zachod. stronie pow. pińskiego, w gm. telechańskiej, przy drodze wiodącej z Telechan do Wielkiej Hac; miejscowość nizinna, głucha, poleska. Długa, ob. Dluha słow. . Długa brzezina, wś, pow. konecki, gm. i par. Borkowice. W 1827 r. było tu 12 dra, , H2 mk. , obecnie liczy 23 dm, 199 mk. i 133 morg. ziemi włośc. Odl. od Końskich 20 w. Długa góra, ob. Czarna Roztoka, Długa górka, wś, pow. słupecki, gm. i par. Zagórów. Długa Goślina, 1. niem. Langgoslin, gm. wiejska, pow. obornicki, 4 miejsc 1 wieś D, G. , 2 folw. Eckstelle, 3 młyn Tuczno; 4 kolon. Kozaki Kosaken; 13 dm. ; 154 mk. , 48 ew. , 106 kat. , 46 analf. Kościół paraf. wraz z filialnym w Łopuchowie należą do dekan. rogozińskiego. W wieku XVII Dł. G. była własnością benedyktynek z Poznania. 2. D. CL, domin. , pow. obornicki, 2493 morg. rozl. ; 2 miejsc t D. G; , 2 folw. Laskon; 12 dm. , 198 mk. ; 64 ew. , 134 kat. ; 64 analf. Poczta na miejscu, st. kol. żel. Rogożno o 15 kil. 3. D G. , niem. Neukrug, leśnictwo, pow. obornic ki, ob. Eckstelle II, nadleśnictwo. M. St. Długa grobla, ob. Dowha hrebla. Długa kościelna, wś. i folw. , nad rz. Dłu gą, pow. nowomiński, gm. Wiązowna, par. Długa kościelna. Posiada kościół par. drew niany b. starożytny. Erekcya odnowiona 1630 P. przez Macieja Lubińskiego biskupa poznań skiego. W 1827 r. było tu 18 dm. , 108 mk. , par. D. dek. nowomińskiego, daw. stanisławowskiego, 2, 111 dusz liczy. Dobra D. K. składają się z folwarku I. K. , Skruda, attynencyi Konik nowy i osady wieczysto czyn szowej Maryanów, tudzież wsi D. K. , Gra bina, Hipolitów, Józefów; od Warszawy w. 20, od Nowomińska w. 17, od Miłosny w. 2. Nabyte w r. 1870 za rs. 40, 200. Rozl. fol warczna wynosi m. 1649 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 671, łąk m. 230, pastwisk m. 42, lasu m. 622, nieużytki i place m. 54, razem m. 1619; osada wieczysto czynszowa Maryanów m. 30. Płodozmian zaprowadzony 9 i 1 polowy. Bud. mur, 12, drewn. 14, cegielnia. Wieś Dł. K. osad 23, gruntu m. 71; wś. Grabina osad 4, gruntu m. 127; wś Hipolitów osad 11, gruntu m. 319; wś Józefin osad 15, gruntu m. 507. A. Pal. i Br. Ch. Długa Niwa, wś, pow. olkuski, gm. Bolesław, par. Olkusz. Długa Przystawa, Długie prystawie, Dołhy Prystyn, wś nad rz. Bohem, pow. bałcki, gm. Rohopol, par. Hołowaniewskie. R. 1868 miała 70 dm. Obecnie dusz męzk. 194. Ziemi 563 dz. Ziemi dwor. używal. 1613 dz. , nieużyt. 370 dz, Należała do Potockich, dziś Czernukowa. Długa szlachecka, wś nad rz. Długą, pow. warszawski, gm. Okuniew, par. Długa kościelna, leży na lewo od linii kol. teresp. , stacya Miłosna. W 1827 r. było tu 27 dm. , 231 mieszk Długa wieś, wś i kol. , pow. kaliski, gm. Zbierak, par. Stawiszyn. W 1827 r. było tu 28 dm. i 255 mk. Dobra Dł. wś lub Stawiszyn ob. , niegdyś starostwo Stawiszyn, ofiarowane były przez rząd ks. Zajączkowi, namiestnikowi cywilnemu królestwa; następnie po kądzieli przeszły na własność senatora Łubieńskiego, obecnie są w posiadaniu Maryi Łubieńskiej. Mają rozl. 101 włók; w tych ornej ziemi 58 włók, łąk 5 wł. , pod zagajami 19 wł. past. 19 wł. Nomenklatur jest pięć Długawieś, Magdalenów, Czerwieniec, Wirginia i Pólko. Kionczyn folw. 14 wł. płaci czynsz wieczysty. Dwór murowa ny piętrowy, z wieżą, z której śliczny widok na okolicę, w pięknem położeniu, ma bowiem obszerny ogród i stawy. Leży przy szosie kaliskokonińskiej i drugiej wiodącej do gra nicy pruskiej do miasteczka Pleszewa, od Kalisza w. 17, od Kutna w. 98, od rzeki War ty w. 35. Kolonia Długa wieś osad 44, gruntu m. 399; wieś Długawieś osad 2, gruntu m. 1; wieś Kionczyn osad 11, gruntu m. 257; kolonia Kionczyn osad 9, gruntu m. 137. K. . Długa wieś warcka, wś w pow, tureckim, gm. Kowale Pańskie, paraf. Dobra. Własność Skórzewskich. Łącznie z folw. Żeronice, Linne, Kołowa i Chrapczew ma gruntów ornych dworskich 1312 morg. n. p. , łąk 320 m. , lasu 1057 m. Ludność w ogóle dusz 728; w tern męż. 369, kob. 359. R. 1827 było tu 10 dm. , 87 mk. M Tr. Długa wieś, wś, pow. wiłkomierski, parafia Kurkle, po exdywizyi dóbr Kurkie ks. Giedroyców pomiędzy kredytorów massy podzielona, należy do różnych właścicieli. Długawieś, 1. niem. Langendorf, mor. Dlouha We, wś i folw. , pow. raciborski, pod Hulczynem; obejmuje zamek hulczyński i ma razem z folw. Weinberg nad Opą 1395 m. rozl. Wś ma 148 dm. , 1110 m. rozl. , szkołę 2kla sową. 2. D. , niem. Langendorf, ob. Damasko, 3. D. , pow. nissański, ob. Langendorf. F. S. Długawoda, niem. Langwasser, folw. , pow. toszeckogliwicki, należy do dóbr Gierałtowice. Długa wola, ob. Długowola. Długi, ob. Długie. Długiborek, niem. Langenwalde, wś, pow. szczycieński, st. p. Chochoł. Długibród, ob. Boruszynko. Długi dwór, 1. niem. Langhof, wś włośc. , pow. wałecki, o małą milę od March. Frydlandu, par. i szkoła Łączyk Latzig, poczta Ja błonowo Appelwerder, budynk. 8, domów mieszk. 4, ewang. 55, obszaru ziemi 478 mórg. 2. D. , niem. Langhof, wś ryc, pow. wałecki, leży przy wsi włośc. D. Obszaru ma 4790 morg. , budynków 27, domów mieszk. 8, ewan gelików 90. Kś. F. Długie, 1. folw. , pow. gostyński, gm. Kiernozia, par. Złaków kościelny, o 4 w. od Złakowa, ma 79 mk. , od Warszawy w. 82, od Gostynina w. 20, od Kiernozi w. 4, od Pniewa w. 10, od drogi bitej w. 6, od rzeki Wisły w. 20. Rozl. wynosi m. 302 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 268, łąk m. 24, wody m. 1, nieużytki i place m. 9. Płodozmian zaprowadzony 9p olowy. Bud. mur. 4, drew. 6; w niektórych miejscowościach są pokłady torfu. Folwark ten w r. 1867 oddzielony od dóbr Teresów. 2. D. , kol. , pow. kutnowski, gm. Edutów, par. Dzierzbice. R. 1827 by Długa grobla połockiej, 10 dm. , 85 mk. 1866. 2. D. f wieś prywat. , pow. wilejski, 2 okr. adm. , o 9 w. od m. pow. Wilejki, 5 dm. , 52 mk. , własność włośc. 1866. 3. D. , zaśc. pryw. nad jez. Bingiem, pow. dziśnienski, o 40 w. od m. pow. Dziany, 1 okr. adm. , 1 dm. , 6 mk. żydów 1866 Por. Dołhe. Długie, 1. wś, pow. sanocki, o 13 kil. na zach, od Sanoka, o 2 kil. na płd. w. od st. p. i parafii rzym. kat. w Zarszynie. Dm. 172, mk. 1033. Obszar dworski posiada roli ornej 210, łąk i ogr. 13, past. 8, lasu 19. m, ; włościanie roli ornej 779 łąk i ogr. 122, pastw. 88, lasu 93 mórg. Szkoła etat. jednoklasowa. Dobywanie nafty. Własność Jana Wiktora. 2. D. , wś, pow. gorlicki, o 30 kil. na płd. w. od Gorlic, o 5 kil. na płn. z. od st. p. Grab. Parafia rzym. kat. w Żmigrodzie nowym, gr. kat. w Radocinie; dm. 36, mk. 247. Obszar dworski posiada lasu 111 m. , włościanie roli ornej 476, łąk i ogr. 90, pastwisk 255, lasu 55 m. Własność Teresy hr. Mitrowskiej. 3. D. przy Żarnowcu, wś, pow. krośnieński, o 10 kil. na zach. od Krosna, a 3 kil. na płd. od st. p. i parafii rzym. kat. w Jedliczu, dm. 77, mk. 454. Obszar dworski ma roli or. 243, łąk i ogr. 45, past, 17, lasu 184; włościanie roli orn. 256, łąk i ogr. 62, past. 20, lasu 2 m. Kasa pożycz, gm. kapit. 484 złp. Własność Władysława hr. Bobrowskiego. Długie, 1. D. stare, niem. AltLaube, wieś i domin. , pow. wschowski; domin. 5572 morg. rozl. , 64 dm. , 396 mk. , 2 ew. , 394 kat, niem. , 50 analf. Kościół paraf, należy do dek. le szczyńskiego. D. stare były własnością hr. Skórzewskiego, następnie hr. Mycielskiego w wieku b. ; od lat kilkunastu przeszły w ręce niemieckie. 2. D. nowe, niem. NeuLaube, wieś, pow. wschowski, 62 dm. , 327 mk. , 103 ew. , 224 kat. niemców, 46 analf. Obiedwie wsie graniczą z sobą. Stac. poczt, i kol. żel. Wschowa Fraustadt o 9 kil, st. kol. żel. Leszno Lissa o 11 kil. M. St. Długie, 1. wś włośc, w borach należących do nadleśnictwa Drewniaczek Wilhelmswalde, gleba piaszczysta, pow. starogrodzki. Obejmuje 375 morg. , katol. 108, domów mieszk. 14. Mniejsze sądy odbywają się w Skurczu. Par. Czarny las, szkoła Kasparus, poczta Lubichowo. Odległość od Starogrodu 4 mile. Inaczej D. zowią Długi, niem. Długi. 2. D. , niem. Dluggen, wś, pow. łecki, st. p. Kalinowo. Długie, 1. jezioro w zachodniej części pow. rypińskiego, gm. Wąpielsk, w pobliżu wsi t. n. , oraz Ruskowo, Cętki i t. p. Ciągnie się ono wąskim pasem na długość 4 wiorst i ma pozór wielkiej rzeki. Od wsi Hulbiny rozciąga się na jednym brzegu ciemny sosnowy bór; z przeciwnej zaś strony, około wsi Ruskowo występują urwiste wybrzeża z żółtawej gliny. O nieI ło tu 19 dm. i 171 mk. ; obecnie liczy 19 dm, , i 174 mk. ; ziemi włośc. 590 morg, W. W. 3 D. , wś, pow. włocławski, gm, i par. Lubień. 4. D. , wś, pow. włocławski, gm. i par. Chodecz, 3 dm. , 53 mk. , 3 morg. gruntu. Por. Brzyszewo. X. M. 5. D, wś, pow. kolski, gm. i par. Izbica ob. , ma 10 dm. , 118 mk. , w tern 6 ewangelików; grunta 762 m. , lasu 122 m. Znajduje się tu jezioro, zwane Długie między wsiami D. , Swiętosławice i osadą leśną Gaj, które ma przeszło 30 m. rozległości. E. 1827 było tu 10 dm. , 101 mk. X M. 6. D. , folw. i wś, pow. noworadomski, gm. Dobrzyń, par. Lgota, od Piotrkowa w. 35, od Radomska w. 7, od drogi bitej w. 3, od rz. Warty w. 8. Rozl. wynosi m. 256 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 181, łąk m. 53, pastwisk m. 15, w stawach m. 1, nieużytki i place m. 6. Bud. drewn. 8; w niektórych miejscowościach są pokłady torfu. Wieś Długie osad 12, gruntu m. 98. E. 1827 miała 10 dm. , 60 mk. 7. I. , wś i folw. , pow. brzeziński, gm. Długie, par. Jeżów. Leży na lewo od linii dr. żel. warsz. wied. , st. kolei w Koluszkach. W 1827 r. było tu 16 dm. i 160 mk. , obecnie liczy 13 dm. i 120 mk. Gmina D. należy do s. gm, okr. III w Gałkówku, urz. gm. w Katarzynowie, st. poczt, w Brzezinach. W gminie znajduje się jedna szkoła i 2950 mk. Dobra D. składają się z fol. D. , wsi D. ,Katarzynów, Felicyanów. Stefanów, Słotwina, Zygmuntów, Jeziorko, Lisowice i Kowalewszczyzna; od Piotrkowa w. 36, od Brzezin w. 7, od Koluszek w. 3, od drogi bitej w Rogowie w. 6. Rozl. folwarczna wynosi m. 499 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 474, łąk m. 16, nieużytki i place m. 9. Bud. drew. 10. Wieś Długie osad 16, gruntu m. 56; wieś Katarzynów osad 36, gruntu m. 750; wś Felicyanów osad 22, gruntu m. 551; wś Stefanów osad 10, gruntu m. 266; wś Słotwina osad 12, gruntu m. 225; wś Zygmuntów osad 10, gruntu m. 222; wś Jeziorko osad 8, gruntu m. 6; wś Lisowice osad 6, gruntu m. 10; wś Kowalewszczyzna osad 2, gruntu m. 81. 8. D. ; wś, pow. rypiński, gm. Wompielsk, par. Strzygi R. 1827 było tu 32 dm. i 339 mk. Wś I. leży nad jeziorem; w r. 1367 istniała i jest o niej wzmianka; ma szkółkę wiejską; w połowie zeszłego wieku dobra D. należały do Józefa Cissowskiego, starosty starorypińskiego; przed 30 laty przez małżeństwo Cissowskiej z hr. Platerem stały się własnością rodz. Platerów. W pięknem położeniu, w urodzajnych gruntach, budynki piękne, młyn wodny najnowszej i najlepszej konstrukcyi, fabryka krochmalu z kartofli na dużą skalę. Rybołówstwo starannie prowadzone; w r. 1879 założono tu na dużą skalę piekarnię i odstawiano pieczywo do Rypina, lecz zakład ton nic mógł się długo utrzymać. Około r. 1800 towarzy stwo rolnicze przyznało hr. Platerowi złoty medal za starannie prowadzono zagajniki. Jest też pałac w pięknym ogrodzie Dobra I. składają się z folw. Długie i Maryanowo, tu dzież wsi Długie, Kozłowiec i Wrzeszewo; od Płocka w. 77, od Rypina w. 5, od drogi bitej w. 8, od Kowalowa w. 28, od rzeki, Winty pod Toruniem w. 49. Rozl. wynosi m. 2, 368 a mianowicie folw. Długie grunta orno i ogro dy m. 1335, łąk m, 97, pastwisk m. 27, wody m, 217, lasu m. 398, nieużytki i place m. 42 razem m. 211 5. Płodozmian zaprowadzony 12polowy. .Bud. mur. 30, drewn. 4Folw. Maryanowo grunta orno i ogrody m. 167, łąk m. 5, pastwisk m. 22, lasu m. 50, nieużytki i place m. 8 razem m. 252. Płodozmian za prowadzony 8polowy. Bud. mur. 3, po kłady torfu i marglu muszelkowego przerabiającego się na wapno. Wieś Długie i Kozło wiec osad 48, mk. 297, dm. 41. gruntu nu 2 59; wś Wrzeszewo osad 11, gruntu m. 605. 9. D. i Dłuskawola, wsie kol. i fol. , pow. radom ski, gm i par. Potworów. R. 1827 było w D. 11 dm. i 146 mk. ; obecnie zaś wś liczy 24 dm. i 160 mk. a kolonia 9 dm. , 1 5 mk. D. wola zaś liczy 11 dm. , 83 mk. Odl. od Radomia 28 w. Dobra I, lit. A. B. składają się z fol. I. i Dłuskowola lub Wola Zebrzydowska. Rozl. folwarczna wynosi m. 1116 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 433, łąk m. 4, past. m. 16, lasu m. 850, zarośli m. 255, nieużytki i place m. 58. Ws Długie lit. A. osad 28, gruntu m. 145; wś Dłuskowola vel. Zebrzy dowska osad 12, gruntu m. 22 opis z r. 1867. Obecnie wś D. ma 151 m. rozl. , a kol. D. 213 m. 10. I. , wś, pow. lubelski, gm. Wólka, par. Bystrzyca. E. 1827 było tu 12 dm. , i 71 mk. 11. D. , wś nad rz. Omulew, pow. ostrołęcki, gm. Wach, par. Myszyniec E. 1827 było tu 26 dm. i 171 mk, , obecnie liczy 897 morg. ziemi. 12. D. , okolica szlachecka, pow. sokołowski, gm. Sterdyń, par. Ceranów. W obrębie jej leżą wsie D. grodzickie, liczące w 1827 r. 12 dm. i 86 mk. ; obecnie 12 dm, , 77 mk, i 377 morg. ziemi. IX grzymki, mające w 1827 r. 18 dm. i 128 mk, , obecnie 18 dm 202 mk. i 423 m. ziemi. D. kamińskie ob. , w 1827 r. 18 dm. i 163 mk. ; obecnie 17 dm. , 135 mk. i 550 m. ziemi. D. wszebory ob. , wś i folw. , w 1827 r. 16 dm. i 110 mk. f obecnie 8 dm. , 41 mk. i 1367 morg. obszaru. 13. D. , wś, pow. augustowski, gm. Sztabin, par. Krasnybór. E. 1827 było tu 7 dm. i 43 mk. ; obecnie liczy 14 dm, , 97 mk, ; odl. od Augu stowa 16 w. Br. Ch. Długie, albo Dothe, 1. wś pryw. , pow. dziśnienski, nad jez. Długiem, o 42 w. od m. Dzisny, 1 okr. adm. , przy b, drodze pocztowej zmierzonej głębokości tego jeziora i bajecznych niekiedy połowach ryb wiele dziwów opowia dają nadbrzeżni mieszkańcy. Rzeczywiście samo położenie jeziora w długiej a wązkiej dolinie każe domyślać się znacznej głębiny. 2. D. , jezioro, pow. suwalski, o 4 w. na poł. wschód od wsi Szczebra. Brzegi lesiste, nizkie. Przyjmuje strumień prowadzący wody błot lesistych po za wsią Blizno. 3. D. , jezioro w dobrach Garbaś, w pow. suwalskim, ma 20 morgo obszaru i 10 stóp głębokości. Przepły wa przez nie Rospuda. 4. D. , jezioro, obok jez. Szlamy, śród lasów puszczy augustow skiej. 5. D. , jezioro w pow. , sejneńskim, w pobliżu Krasnopola, o 19 w. od Suwałk, nalewo od drogi bitej z Suwałk do Sejn, Przez środek jez. idzie linia graniczna pow. sejneńskiego i suwalskiego. Brzegi płaskie, bezleśne; na zach. wybrzeżu wś Krasne. 6. D. , jez. , pow. kolski, pod wsią t. n. ob. . Br. Ch. Długie albo Dołhe, jez. w połud. wschod. stronie pow. nowogródzkiego, niedaleko drogi wiodącej z Kołpienic do mka Stwołowicz, ob szar około 50 morg. AL Jel. Długie, jez. , ob. Demninek. Długie Buchta, jezioro w pow. sejneńskim, śród wzgórzystych wybrzeży. Ma 160 morg. obszaru, 70 stóp głębokości. Na wiosnę wody jego odchodzą rowem do jez. Gremzdy. Długie Grodzickie i Długie Grzymki, ob. Długie Kamieńskie i Długie. Długie Kamieńskie, folw. , pow. sokołowski, gm. Sterdyń, par. Ceranów; z attynencyą Pustelnik, przewóz Nurski i wsiami Długie Grzymki i Długie Grodzickie; od Siedlec w. 63, od Sokołowa w. 35, od Ciechanowca w. 11, od Nura w. 2, od Czyżewa w. 12. Rzeka Bug w miejscu. Rozl. folwarczna wynosi m 1464 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 413, łąk m. 458, pastwisk m. 7, wody m. 24, lasu m. 502, nieużytki i place m. 60. Płodozmian 10polowy. Bud. mur. 8, drew. 23; obfite pokłady torfu i szlamu. Rzeka Bug stanowi granicę północną. Jest też jezioro zwane Bużysko. Wieś Długie Grzymki osad 26, gruntu m. 403; wś Długie Grodzickie osad 3, gruntu m. 29. Długie Przystawie, ob. Długa Przystawa. Długie Miłonice lub Miłowice, inaczej Długomiłonice, niem. Langlieben łub Langmülmen, wś i folw. , pow. kozielski, par. i szkoła Krza nowice, o milę na płd. od Koźla, nad rz. Sami cą, która ją od Krzanowic oddziela. Folw. ma 1742 m. rozl, , w tern 900 m. lasu a wś 695 m. rozl. , 25 dm. F. S. Długie Wszebory, folw. , pow. sokołowski, gm. Sterdyń, par. Ceranów, z przyległością na Grzymkach i Wólce Nadbużnej; od Siedlec w. 63, od Sokołowa w. 35, od Ciechanowca w. 11, od Nura w. 2, od Czyżewa w. 12; rze Długie Długie Długie Długoniedziele Długopole Długosielce Długosiodło Długosz Długokąty Długoleszcz Długołęka Długomiłowice Długomost Długobórz Długi ka Bug o pół wiorsty. Rozległość wynosi m. 684 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 202, łąk m. 328, past. m. 18, wody m. 39, lasu m. 92, nieużytki i place m. 5. Budow. drew. 15; obfite pokłady torfu i szlamu. Rzeczka Cetynia lub Hudynia stanowi granicę od południa. Długigrąd, niem. Dlugigrund, os. , pow. ządzborski, st. p. Mikołajki. Długikąt, 1. wś, pow. częstochowski, gm. Węglowice, par. Truskolasy, o 10 w. na płn. od Częstochowy. R. 1827 było tu 20 dnu, 137 mk. 2. D. , wś nad rz. Rozoga, pow, ostrołęcki, gm. Nasiadka, par. Kadzidło. Leży na krawędzi lasów stanowiących ostrołęcką puszczę. R. 1827 było tu 33 dm. , 137 mk. , obecnie ma 1384 m. ziemi. 3. D. , wś i folw, ordynacki, pow. biłgorajski, gm. Majdan Sopocki, par. Józefów. W r. 1827 było tu 40 dm. i 200 mk. Długikąt, niem. Dlugikont, dobra, pow. jańsborski, st. p. Biała. Długikierz, . niem, Lanybusch; r. 1858 była to os. , pow. kartuski, należała do Borzestowa, dziś folw. dóbr Szklany; 51 mk. , par. Chmiel no, st. p. Sierakowice. Kś. F. Długiłag, wś w pow. sokolskim, gub. groj dzieńska, o 21 w. od Sokółki. Długimost, posiadłość z młynem u zbiegu Branicy z Drwęcą, pow. brodnicki, par. Pol. Brzozie, szkoła Janówko, poczta Bartniczki. Obszaru 321 morg. , budynków 6, dom. mieszk. 2, katol. 16, ewang. 13. D. , król leśnictwo tamże, należy do nadleśm Rudy, dom jeden. Długi potok, 1. potok górski, w obr. gm, Orowa w pow. drohobyckim; wypływa w południowej jego stronie, z pod wzgórza Pohara 719 m. , na granicy pow. drohobyckiego z stryjskim. Potok ten płynie ku północy i wpada z prawego brz. do Stynawki. Długość biegu 3 kil. 2. D. , potok górski, wytryska w pbr gm. Rostok dolnych, pow. Lisko, w lesie Żebraku, płynie północnozachodnią granicą wsi Rostok i Kielczawy i po 3 kil. biegu uchodzi we wsi Kielczawie z pr. brz. do potoku Mchawy, dopływu Hoczewki. Br. G. Długi staw, 1. niem. Langer See, węg. Hoszzuto, także Podługowatym zwany, staw tatrzański, w Tatrach spiskich, legł w dolinie wielickiej, południowej stronie głównego grzbietu Tatr, pod Polskim grzebieniem. Obszar tego stawu wynosi 0. 68 hekt. Pierwotnie musiał być on daleko większym; atoli piargi, zsuwając się z wschodniego zbocza Gierlachu, i odłamy skał zasypują go zwolna. Po wschodniej jego stronie prowadzi perć ścieżka pomiędzy złomy granitowe na Polski grzebień 2131 m. Kolbenheyer; 2197 m. pom. wojsk. . Ciepłota wody tego stawu dnia 5 sierpnia 1874 o godz. 1 czyniła 5. 6 C. przy 13. 2 C. powietrza Kolbenheyer, W okolicy tego stawu, pomiędzy złomami skał, zna chodzą się plantae fiigidissimae podług Wahlenberga Ob. Flora Carpatorum principalium str. XLII. Wzniesienie jego 1028, 77 m. Fuchs; 1889, 59 metr. Wahlenberg j 1948. 95 m. K. Rothe, 2. 5 m. nad pow. wody; 1911. 0 m. Oesfeld; 1917 nr Steczkowski; 1858. 56 m. Korzistka, Loschan, Pauliny; 1959 m. sztab, gen. 1876 r. ; 1931 m. Kol benheyer. 2. D. , w dolinie Wielkiej Zimnowodzkiej GrossKolbachthal, w. Tatrach spi skich, obejmujący 1. 16 ha. , a wznoszący się 1908. 66 m. Kolbenheyer ponad pow. morza, Oba te stawy mają swą nazwę od podłużnego swego kształtu. Br. G. Długobórz chłopski i D. szlacecki, wś szlach. i włośc. , pow. łomżyński, gm. i par. Zambrów. W 1827 r. było tu 17 dm. i 112 mk. Dł. jest gniazdem Długoborskich, wspominany w dokumentach 1471 r. Folw D. rozl. podług opisu z r. 1866 wynosi m. 74, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 27, łąk m. 3, pastwisk m. 2, zarośli m. 5, nieużytki i place m. 37. Wieś Długobórz chłopski osad 22, gruntu m. 335. Długochorzele, niem. Dlugochorellen, wś, pow. łecki, st. p. Prostki. Długojów 1. wś pow. radomski, gm. i par. Radom. Odl. od Radomia 4 w. W 1827 r. było tu 13 dm, i 140 mk. ; obecnie liczy 22 dm. , 183 mk. , 600 morg. ziemi dworsk. i 100 włość, osad 30. Według danych Tow. Kred, Ziem, z r. 1857 rozległość folwarczna wynosi m. 698, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 421, łąk m. 40, lasu m. 100, pastwisk i zarośli m. 92, nieużytki i place m. 40. 2. D. , wś rządowa, pow. kielecki, gm. Samsonów, par. Tumlin. Leży przy trakcie z Samsonowa do Odrowąża w pow. koneckim. Poczta w Mniowie. W 1827 r. było tu 10 dm. i 67 mk. Długokąty. 1. wś, pow. skierniewicki, gm. Korabiewice, par. Jeruzal. 2. D. wielkie, folw. nad rz. Orzycą, pow. mławski, gm. Mława. par. Grzebsk. R. 1827 było tu 22 dm 141 mk. ; obecnie liczy 21 dm. , 173 mk. ; obszaru gruntu 614 m. , w tern 329 om. 3. D. Kobiałki, folw. , pow, mławski, gm. Mława, par. Grzebsk, liczy 7 dm. , 138 mk. ; 515 m. gruntu, w tern 234 ora. Strumień bez nazwy płynie przez te grunta. Długoleszcz 1. niem. Długolas, mały folw. dóbr Starej Jani, w borze położony, pow. kwi dzyński, par. i szkoła Jania, poczta Czerwińsk. Ma 4 budynki, 1 dom mieszk. , 2 katol i 2 ewang. Od r. 1750 1780 wraz z Janią po siadali go Czapscy. Obecnie w ręku niemieckiem. 2. I. , niem. Dlugolesch, szlach. leśn. , należy do dóbr szlach. Lipinki, pow. świecki, par. Jeżewo, szkoła Leństwo JohannisbergLippin ken, poczta Warlubie. Budynki 4, mieszkalny 1, katol. 7. Kś. F. Długołęka 1. wś, pow. kutnowski, gm. Sójki, par. Trąbki, Ornej ziemi 37 włók, lasu młodego wł. 10, mieszk. 359. Do Kutna i prowadzi droga bita w. 16. Budynki kamienia, pod dachówką i papą. Spód ziemi glina z marglem, gospodarstwo zamożne i racyonalne. Posiada gorzelnię. W 1827 r. było tu 22 dm. , 162 mk. ; obecnie liczy 22 dm. , 369 mk. , ogólnej przestrzeni 1440 mórg, w tern gruntu ornego 1134 m. , lasu 120 m. , łąk 60 m. ; włos. 126 mórg. Starostwo niegrodowe długołęckie powstało w początku XVII w. ze starostwa gostyńskiego. Składała je wieś Długołęka z wójtostwem i folwarkami. W 1771 r. po siadał je Józef Niedziałkowski i płacił kwarty 282 złp. a hyberny 149 złp. 2. D. , wś nad rz. Wisłą, pow. sandomirski, gm. i par. Osiek. W 1827 r. liczyła 58 dm. , 230 mk. ; obecnie liczy 44 dm. , 348 mk. i 503 m. ziemi włośc. Odl. od Sandomierza 29 w. 3. D. , okolica szlach. , pow. ciechanowski, gm. Bartołdy, par. Pałuki. W obrębie jej leżą wsie D, gębale, 1. mirosy 1827 r. 3 dm. i 26 mk. D. ossyski v. osepki 1827 r. 5 dm. i 22 mk. i D. wielka 1827 r. 12 dm. i 69 mk. . Ta ostatnia leży w par. Sońsk, nad rzeczka Soną, liczy 100 mk. , budynk. mieszk. 9, powierzchni 250 morgów; w tej liczbie 228 m. gruntu ornego. Folw. DługołękaMirosy ma rozległości m. 122, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 101, łąk m. 18, nieużytki i place m. 3. Budowli dre wnianych 6. 4. D. kaski i Dł. wielka, wsie, pow. makowski, gm. i par. Sieluń. Dł. kaski w 1827 r. 6 dm. i 30 mk. ; Dł. wielka 1827 r. 17 dm. i 84 mk. . Br. Ch. i W. W. Długołęka, przysiołek gminy Świerkli, Świrkli. Długołęka, wś, pow. krotoszyński, 43 dm. , 316 mk. , 143 ew. ,173 kat. , 121 analf. Stacya poczt, w Kobylinie o 5 kil. ; st. kol. żel. Kroto szyn o 20 kil. M. St. Długomiłowice lub Długomiłonice, ob. DługieMiłonice. Długomost niem. Eichgrund, wś, pow. sycowski, par. Trębaczów; ma młyn wodny, browar, gorzelnię; ludność przeważnie niemiecka. Długoniedziele, niem. Dlugoniedzillen, wś, pow. łecki, st p, Kalinowo. Długopole, Dołhopole, zaść. prywat, nad jez. Miory, pow. dziśnieński, o 38 w. od m. Dzisny, 3 okr. adm. , 1 dm. , 4 mk. wyznania rz. katol. 1866. Długopole, wś, pow. nowotarski, po prawym południowym brzegu CzarnegoDunaj ca. Graniczy z wsiami Krauszowem od wschodu, z Morawczyną od północy, z CzarnymDunaj cem od zachodu, a z Wróblówką i Rogoźnikiem od południa. Granicę od Rogoźnika tworzy Czarny Potok. Odległa od Nowegotargu 8 kil. Należy do par. łac. w Ludźmierzu 3 kil. odległości. Według obliczenia z r. 1869 liczy 90 chat, 451 mk. ; według szemat. dyec, tarn. z r. 1880 liczy 399 dusz rz. kat. W r. 1777 było 56 domów, 274 mk. ; w r. 1799 domów 74, mk. 342; w r. 1829 domów 77, a mk. 385. Posia dłości większej niema. Posiadłość zaś mniej sza liczy ornej roli gleby owsianej 808, łąk i i ogrodów 156, pastwisk żyznych 284, lasów 25 morgów austr. Właścicielka Leona Bzowska. Średnie wzniesienie wsi npm. 630 m. Tartak wodny. M. D. Długosielce, wś w pow. sokolskim, gub. grodz. , o 10 w. od Sokółki. Długosiodło, wś i fol. , pow. ostrowski, po siada kościół drewniany pod wezwaniem Wnie bowzięcia P. M. erygował go r. 1481 Piotr Ścibor bisk. płocki, fundowany przez kapitułę pułtuską w 1746 r. , poświęcony przez Marcina Załuskiego sufragana płockiego w 1754r. ; roz szerzony, ozdobiony i odnowiony staraniem parafian w 1877 r. Par. 1. dek. ostrowskiego, dawniej wyszkowskiego, liczy dusz 4809; szko da elementarna i urząd gminy. W 1827 r. było tu 30 dm. i 222 mk. ; obecnie liczy 63 dm. i 460 mk. Tu w r. 1262 zaszła krwawa wal ka między hufcami Mazowszan a złączonymi oddziałami Litwinów, Jadźwingów i Rusinów, którzy spustoszyli całą ziemię Czerską pod przywództwem Mendoga i Swarna. Liczne mogiły długo świadczyły o męstwie Mazurów, którzy polegli co do jednego w tym krwawym boju. D. gmina ma ludności 3276 mężczyzn i 3301 kobiet; w tern szlachty legitymowanej 9 dusz, księży 2, żydów kupców 15, żydów rol ników 653, dymisyonowanych żołnierzy 222, cudzoziemców 9, reszta włościanie rolnicy; we dle wyznań prawosławnych 5 osób, ewangeli ków 1160, żydów 668, reszta katolicy. W gmimie szkół elementarnych dwie polska w Dłu gosiodle i niemiecka w Maryanowie. Zakładów przemy słowych 3; huta szklana w Dębienicy z obrotem rocznym 9000 rs. , smolarnia w osa dzie Syropiast z obrotem 1300 rs. i smolarnia Jarząbka z obrotem 600 rs. W skład gminy wchodzi wsi, osad i folwarków 46, mianowicie Adamowo, Augustowo, Blochy, Bossewo, Budy Przetyckie, BudyChrzciańskie, BudyZna miączne, Chrzcianka, Chorchosy, Dębienica, Dozin, Dalekie, Długosiodło, Grądy, GrądyZa lewne, Julianka, Jarząbka, Kalinowo, Kabat, Kikoła, Łączka, Małaszek, Maryanowo, Majdan Suski, Nowawieś, Olszak, Ostrykół, Plewki, Pecyna, Przetycz, Pecynka, Prabuty, Ruda Suski, Sewerynka, Stasin, Sieczychy, Syro piast, Stróżki, WólkaGrochowa, WólkaPia seczna, Zygmuntowo, Znamiączki, Zamość, Zalas i Zach. L. Ch. Długosz, wś, pow. konecki, gm. i par. Szydłowiec. Jest to podobno gniazdo Długosza, i ztąd miała pochodzić rodzina wielkiego histo Długimost Długiłag Długikierz Długikąt Długigrąd Długigrąd Długochorzele Długojów Długołęka Dłuska Dłuskie Dłusko Dłusk Dłuszcz Dłuszcz Huszcze Dłuszczyua Dłutarnia Dłutów Dłutów Dłutówka włośc. 1199 dzies. R. 1868 miała 150 dm. Jest tu cerkiew Przemienienia Pańskiego, do której należy 701 parafian i 83 dzies. ziemi. D. należał do Mostowskich i do Dobków. 2. D. , wś, pow. kamieniecki, gm. Dłużek, par. potrynitarska w Kamieńca. Należał do starostwa kamienieckiego i wraz z 11 wsiami darowany został w 1795 r. przez Cesarzową Katarzynę hr. Morkowowi; następnie należał do ks. Oboleńskich, dziś ks. z Oboleńskich Ohiłkowej. . Dusz męz. 225. Ziemi właścicielki wraz z wsia mi Podzamczem, Janczyńcami, połową Surzy i Karwasarami jest 2756 dz. używal. Jest tu zarząd policyj. stan, zarząd gminny i cer kiew pod wezw. Najśw. Panny z parafią 1129 dusz. Ziemi cerkiewnej 43 dzies. R. 1868 D. miał 113 dm. 3. D. , wś, pow. latyczowski, par. Międzybóź. Dr. M. , X M. O. Dłużek, niem. Dluszek, wś, pow. niborski, st. p. Jedwabno. Dłużek Mody i Duży, 2 jez. w Warmii, we wsi Odrytach. Dłużew, wś i folw. , pow. nowomiński, gm. Siennica, par. Kołbiel. R. 1827 było tuli dm. i 81 mk. Folw. D. z attynencyą na Majdanówce i wsiami D. , Wólkadłużewska i Majdanówka, od Warszawy w. 49, od drogi bitej w. 4, od NowoMińska w. 15, od Siennicy w. 4, od rz. Wisły w. 21. Rozl. folwarczna wynosi m. 718, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 345, łąk m. 176, pastwisk m. 39, lasu m. 131, nieużytki i place m. 27Płodozmian 7polowy. Bud. mur. 2, drewn. 15. Rzeka Świder przepływa terytoryum dóbr. Wieś Dłużew osad 13, gruntu m. 100. Wieś Wólkadłużewska osad 20, gruntu m. 241. Wieś Majdanówka osad 12, gruntu m. 128. Dłużewo, folw. , pow. kolneński, gm. Gawrychy, par. Nowogród. Posiada gruntu 3570 morg. Dłuzewska wola, wś, pow. nowomiński, gm. i par. Siennica, W 1827 r. było tu 10 dm. i 82 mk. Por. Dłużew. Dłużki, niem. Dluschken, Dlusken, wś, pow. ostródzki, st. p. Bieżą. Zdaje się, że to ta sama miejscowość, którą Kętrzyński wymienia w pow. olsztyńskim p. n. Dłuszcz. Dłużniew, ob. Szpiele. Dłużniewice, wś i folw. , pow. opoczyński, gm. Topolice, par. Żarnów. W 1827 r. było tu 26 dm. i 207 mk. Folw. Dłużniewice od Radomia w. 70, od Opoczna w. 17, od Żarnowa w. 4, od Paradyża w. 3, od Piotrkowa w. 21, od rzeki Pilicy w. 14. Rozl. wynosi m. 777, a mianowicie grunta orne i ogrody m, 471, łąk m. 86, pastwisk m. 9, lasu m. 132, zaro śli m. 13, nieużytki i place m. 66. Bud. mur. 1, drewn. 16, obfite pokłady torfu. Wieś Dłużniewice lit. A. osad 21, gruntu m. 113. Dłużniewo, 1. wś i folw. , pow. płoński, ryka. Posiada młyn wodny na rzece bez nazwy. Liczy 14 dm i 94 mk. ; gruntu 181 m. Długosz, młyn wodny, pow. lubliniecki, do dóbr Wożnik należy. Długoszcz, niem. Boesendorf, wś w reg. koszalińskiej, pow. bytomski. Długosze, niem. Dlugoszen, wś, pow. łecki, st p. Ostrokoły. Długoszyn, wś, pow. chrzanowski, nad Białą Przemszą, o 3 kil. od Szczakowy, 1527 m. rozległ. , 78 dm. , 588 mk. ,par łac. w Jaworznie, położenie równe, gleba piaszczysta, leży przy drodze żelaznej północ. Ces. Ferdynanda, a w szczególności przy odnodze tej drogi łączącej Szczakowę z Mysłowicami. Kopalnia galnianu. Obszar dworski należał do rządowego państwa Jaworzno i wraz z tern państwem został w r. 1871 przez c. k. skarb sprzedany, potem kilka razy zmieniał właściciela. Długoulica, wś włośc. nad rz. Mercczanką, pow. wileński, 5 okr. adm. , mk. kat. 61 w 7 domach 1866, od Wilna 29 w. Długowizna, , wś, pow. błoński, gm. Radziejowice, par. Mszczonów. Długowola lub Długawola 1. wś rząd. , pow. grójecki, gm. Rykały, par. Goszczyn. W 1827 r. było tu 41 dm. , 335 mk. 2. D wś i kol. , pow. iłżecki, gm. i par. Lipsko, o 42 w. od Radomia, o 21 w. od Iłży, o 5 w. od Lipska. Posiada szkołę. W 1827 r. było tu 41 dm. i 283 mk. ;; obecnie liczy 63 dm. , 418 mk. i 1128 mórg ziemi włośc. D. kol. zaś, należąca w 1827 r. do par. Krępa, liczyła 14 dm. i 107 ink. ; obecnie liczy 11 dm. i 58 mk. , 335 mórg ziemi włośc. 3. D. , wś, pow. garwoliński, gm. i par. Pawłowice. W 1827 r. było tu 32 dm. i 191 mk. ; obecnie liczy 30 dm. , 380 mk. i 663 m. obszaru. Dłuska, wś, pow. słupecki, gm. Dłusk, par. Pyzdry. W 1827 r. było tu 15 dm. i 186 mk. Gmina D. należy do s. gm. okr. III w Pyzdrach, gdzie też i st. poczt. ; 3885 mk. DłuskaWola, Dłuskowola, por. Długie. Dłuskie, jezioro w dobrach Skrwilno, pow. rypiński, ma 10 m. rozl. a 15 stóp głęb. , ob. Długie jez. Dłusko, Dłusk, niem. Łanske, wś szlach. , pow. międzychodzki, 4781 m. rozl, o 3 kil. od j st. p. Przytocznia; wraz z folw. Apa, własność niegdyś Węsierskich. W pobliżu leżą olędry D. stare, AltLanske, i D. nowe, NeuLamke. Dłuszcz, ob. Dłużki Dłuszcz, wś w pow. olsztyńskim. Huszcze, ob. Dłuwiec. Dłuszczyua, folw. , pow. radomski, gm. Skaryszew, par. Odechow. Odl. od Radomia 14 w. , 2 dm. , 10 mk. i 365 m. ziemi dworsk. Dłutarnia, folw. , pow. radomski, gm. i par. Wolanów. Dłutów, wś, pow łaski, gm. i par. Dłutów. Leży przy drodze Pabianic do Wadlewa, W 1827 r. było tu 34 dm. , 596 mk, Wieś ta należała dawniej do Pabianic, czyli Fabianic, posiadłości kapituły krakow. Tuszyn był dla Dłutowa paraf. , lecz z powodu zbytniej odległości, jak również z powodu niebezpieczeństwa zagrażającego od drapieżnych zwierząt, wzmiankowana kapituła d. 17 maja 1541 r. zatwierdziła dekretem swoim założenie parafii i kościoła w Dłutowie, Kościół wystawiony pod tyt. Trzech Króli i śś. Stanisława i Wojciecha. Pierwotny kościół modrzewiowy w formie krzyża w następnym zaraz roku kosztom kapituły krak. wybudowany został. .Z biegiem jednak czasu spustoszony i bliski upadku, około r. 1810 zamknięty został. Nabożeństwo odprawiało się w stodole plebańskiej, Stan ten jednakże trwał niedługo, gdyż kosztem parafian nowy drewniany wybudowany został. Staraniem byłego proboszcza Aleks. Wiśniewskiego i obecnego Wojciecha Głuchowskiego, jak równie i parafian, restauruje się kościół i upieksza. Ołtarzy jest 4. Proboszczowi przy erekcyi kościoła dano lasu 620 m. , łąk 122 m. , roli żyt, 212 m. , mesznych 65 korcy, dziesięcin 36 korcy żyta i procent od sumy 8850 zip. Rząd pruski odebrał kapitule krakow. dobra Fabianico, również plebanowi Dłutowa las, łąkę i meszne. Marcin Jechnoski pleban miejscowy i jego następcy dobra to napróżno powrócić usiłowali, Nakoniec dobra Dłutów hr. Wacławowi Gutakowskiemu ustąpione przez rząd zostały. Obecny właściciel Aleksander Kamocki. Par. D, liczy dusz 4115. Dobra D. , składające się z folwarków D, , Dłutówek, Jadwigów, attynencyi Hutadłutowska i z osad młynarskich wieczystoczynszowych Depcik, Molenda, Półtalarek i Lipienice v. Chachuła, tudzież wsi; D. , Hutadłutowska, Erywangród, Leszczyny, Orszko, Mierzączka, Zofiówka, Łazisko, Czyżemia, od Piotrkowa w, 24, od Łasku w. 14, od Tuszyna w. 7, od Pabianic w 7, od drogi bitej w, 7, od Bab w. 14 i Łodzi w. 21, od rzeki Warty w. 42, od Pilicy w, 35. Rozl. przestrzeni dworskich wynosi m, 6343, a mianowicie we wszystkich folwarkach grunta orne i ogrody m. 1007, łąk m. 106, pastwisk m. 100, wody m. 4. lasu m. 4688, zarośli m. 150, nieużytki i place m. 132, w wieczystych dzierżawach m. 225, w osadach karczemnych m. 28, w osadzie szkolnej m, 3. Płodozmian zaprowadzony na fol. Dłutów 9po lowy, na fol. Dłutówek 7polowy, na fol. Jadwigów 8polowy. Bud. murowanych 10, drewnianych 42. Gorzelnia większych rozmiarów, browar piwny, młyny 4 wieczystoczynszowe, tartak parowy, cegielnia, smolarnia wyrabiająca smołę, terpentynę, dziegieć, pak i wodę dla farbowania wyrobów bawełnianych; obfite pokłady torfu, marglu i rudy żelaznej w gorszym gatunku. Rzeka Grabia płynie granicą dóbr; prócz tego przepływa tu wiele strug formujących stawy na których są młyny. Osa da młynarska wieczystoczynszowa, zwana Lipieniec, w r. 1868 odprzedaną została na bez warunkową wlasność. Wieś Dłutów osad 62, gruntu m. 230; wś Hutadłutowska osad 42, grnntu m. 418; wś Erywangród osad 36, grun tu m. 671; wś Leszczyny osad 54, gruntu m. 912; wś Orszko osad 53, gruntu m. 1000; wś Mierzączka osad 65, gruntu m. 989; wś Zo fiówka osad 37, gruntu m. 572; wś Łazisko osad 13, gruntu m. 297; wś Czyżemia osad 58, gruntu m. 872. Br. CL Dłutów, przysiołek Rzędzianowie. Dłutówka, wś, pow. przasnyski, gm. i par. Baranowo. W 1827 r. było tu 21 dm. i 128 mk. Dłutówko, niem Dlotowhen, wś i leśnictwo, pow. szczycieński, st. p. Szymany. Dłutowo 1. górne i D. dolne, wś, pow. płoński, gm. Wychodź, par. Kamienica. W 1827 r. D. dolne liczyło 12 dm. i 117 mk. a D. górne 8 dm. i 66 mk. 2. D. , wś, nad rz. Działdówką, pow. mławski, gm. Zieluń, par. Dłutowo. Posiada kościół parafialny drewniany, kaplicę, wiatrak; kościół podobno 1785 r. erygowany. W 1827 r. były tu 42 dm. , 301 mk. ; obecnie liczy 56 dm. , 52 budynków, 614 mk. Dobra D. składają się z wsi Wawrowo, Konopaty, Zieluń i Buda; liczą obszaru 6203 m. , w tern 2385 m. ziemi ornej, 1182 m. ziemi włościańskiej. Par. D. dek. mławskiego 2088 dusz liczy. Dłutowo, niem. Dlottowen, dobra, pow. jańsborski, mają stacyą pocztową w miejscu, 122 mk. Dłuwiec, według Ossowskiego Dłuszcza, niem. Langendorf, wś, pow. ządzborski, st. p. Rydwągi. Dłużański las, folw. , pow. augustowski, gm. Sztabin, par. Krasnybór. Leży w pobliżu wsi Długie, odl. od Augustowa 16 w. , liczy 10 dm. i 59 mk. Dłużec, wś rządowa, pow. olkuski, gm. i par. Wolbrom; wieś urządzona kolonialnie, przy szosie z Zawiercia do Wodzisławia, od osady Pilica 9 w. ; od Wolbroma 4 w. Ma kościołek filial. , który istniał juz za Zygmunta III, 1780 r. odnowiony, drewniany. Mieszk. męż. 360, kob. 447; żydów 6R. 1827 było 77 dm. , 512 mk. Domów 91. Obszaru 1060 m. Mieszk. trudnią się handlem bydła, posiadają obfitość łąk. Sołtysom wsi D. , braciom przyrodnim Wolframowi i Hilaremu, Władysław Łokietek nadał 1321 r. przywilej na 4 wodne młyny, pozwalając im lasy do wsi D. należące karczować i ludźmi osadzać. Takim sposobem powstała osada a potem miasto Wolwram, dziś osada Wolbrom. Dłużek, 1. duża wieś nad Murachwą w pow. jampolskim, par. Murachwą, 727 mk. Ziemi Dłutówko Dłutowo Dłuwiec Dłużański Dłużec Dłużek Wola Długosz Długowola Dłuska Dłużek Dłuzewska Dłużewo Dłużew Dłużek Dłużki Dłużniew Dłużniewice Dłużniewo Długosz Długoszcz Długosze Długoszyn Długo Długowizna Dłutów Dmitriewskoje Dłużniewska wola gm. i par. Sarbiewo, W 1827 r. było tu 16 dm. i 104 mk. Bobra D, składają się z folw. D. , attynencyi Sarbiewo i wsi D. lit. A. i Sarbiewo lit. A. Od Płocka w. 42, Płońska w. 8, od Warszawy w. 67, od rz. Wisły w. 32. Kozi. wynosi m 724, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 498, łąk m. 53, pastwisk m. 31, lasu m. 93, nieużytki i place m. 49. Bud. mur. 16, drewn. 7. Wiatrak i w niektórych miejscowościach margiel. Wieś Dłużniewo lit. A. osad 29, gruntu m. 179; wieś Sarbiewo lit. A. osad 9, grantu m. 267. 2. D. , wś szlachecka, pow, łomżyński, gm. i par. Szczepankowo. R. 1827 było tu 18 dm. i 101 mk. Jest to gniazdo Dłużniewskich, wspominane w aktach z 1421 r. 3. D, duże, wś, pow. płocki, gm. Góra, par. Rogotwórsk. R. 1827 było tu 9 dm. i 59 mk. 4. P. małe, wś, pow, płocki, gm. Góra, par. Rogotwórsk. Jest tu szkoła elementarna od 1879 r. W 1827 r. było tu 9 dm. i 53 mk. Dłużniewska wola, wś, pow. płoński, gm. i par. Sarbiewo. Dłużniów z Winnikami, wś, pow. sokalski, oddalona od tego miasta o 20 kilometrów na zachód, od Bełza na północ o 10 kilometrów, od Żniatyna o 2 kilometry na wschód, leży w doskonałej bełzkiej ziemi. Przestrzeni posiadł, więk. roli orn. 446, łąk i ogrod. 110, past. 62, lasu 228; posiadł, mniej, ról om. 747, łąk i ogrod. 133, past. 14 morg. austr. Ludność rzym. kat. 89, gr. kat. 308, izrael. 7, razem 404. Należy do rzymskokat. parafii w Źniatynie, gr. kat. parafią, ma w miejscu należącą do dekanatu waręskiego; do tej parafii przyłączone są filie w Mycowie z 342 i w Wyzłowie z 378 duszami gr. kat. obrządku. Właściciel większej posiadłości Henryk Rylski. Dłużniewo, ob. Szpiele. Dłużyce, ob. Charzyny. Dłużyna, niem. Dluschin, pow. kościański, a wieś, 53 dm. , 436 mk. , 1 ew. , 435 kat. ; 120 analf; b domin. , 4 miejsc 1. D. , 2. Machcin, 3. folw. Boszkowo; 4. leśnictwo 3980 morg. rozl. , 14 dm. , 188 mk. , wszyscy kat, , 80 analf. Kościół par. z kaplicą w Charbelinie, należą do dekanatu leszczyńskiego. Przy probostwie winnica. Stac. poczt, w Szmiglu o 9 kil; z Boszkowa we Włoszakowicach Luschwitz o 7 kil. ; st. kol żel. StareBojanowo AltBoyen o 13 kil; z Boszkowa o 18 kil. Właściciel obecny Łakomicki. Wieś nale żała w XVI i XVII wieku do Opalińskich i była wcielona do parafii kościoła w Charbelinie. Dopiero około r. 1660 Piotr Opaliński, podkomorzy poznański, wybudował tu kościół i postarał się o przeniesienie do niego nabożeń stwa parafialnego. Pod wsią wykopano urny i nóż krzemieniowy. M. St Dmenin, wś, pow. noworadomski, gm. i 1 par. Dmemin, leży na prawo od drogi z Radom ska do Przedborza. Posiada kościół par. murowany i szkołę elem. R. 1827 było tu 40 dm, i 246 mk. Gmina D. należy do s. gm. okr. IV w NowoRadomsku. W gminie istnieje jedna szkoła elementarna, trzy wapielnic, jedna gorzelnia we wsi Kodrąb, cztery młyny i 5057 mk. Paraf. założona niewiadomo kiedy. Był tu kościółek. na pół drewniany, na pół murowany. R. 1683 w kościele znajdowały się 3 ołtarze, w 1729 r. było 5. Tytuł kościoła Wniebowzięcie N. M. P. Gdy kościół stary był bliskim upadku, postarał się Franciszek Kobielski, bisk. łucki, dziedzic wioski, o wystawienie nowego w r. 1786. Za świadectwem wizyty z r. 1779, kościół ten był murowany, sklepiony, dachówką kryty, cmentarz murem otoczony i razem z kościołem przez fundatora Frań. Kobielskiego, bisk, łuckiego, pokonsekrowany; ołtarzy w kośc, 3, Kościół staraniom proboszcza ks. Sylwiana Rajskiego świeżo wyrestaurowany. Par. D. 2878 dusz liczy, Dminin, wś, folw. , pow. łukowski, gm. Gołąbki, par. Łuków. R. 1827 było tu 32 dm 202 mk. ; obecnie liczy 33 dm. , 278 mk. i 1397 morg. obszaru. Dobra. D. należą do Zenobii Skarzyńskiej, składają się z folw. 1. i Klębów, tudzież wsi D. i Klębów; od Siedlec w. 35, od Łukowa w. 8, od drogi bitej w. 1, od rzeki Wieprza w. 40. Rozl. wynosi m. 1149, a mianowicie folw. Dminin grunta orne i ogrody m. 445, łąk m. 65, pastwiska m. 7, w stawach m. 5, lasu m. 365, zarośli m. 8, nieużytki i place m. 17 razem m. 892. Bud. drewn. 18. Fol Klębów grunta orne i ogrody m. 226, łąk nu 15, pastwiska m. 3, w stawach m. 1, zarośli m. 4, nieużytki i place m. 8, razem m. 257. Bud. drew. 6, wiatrak i w niektórych miejscowościach pokłady torfu; wieś D. osad 21, gruntu m. 187; wś Klębów osad 7, gruntu m. 138. Dmisiewicze, wś, pow. augustowskie gm. Wołowiczowce, par. Teolin. Odl. od Augustowa 65 w. , liczy 24 dm. i 223 mk. Dmitr. .. , por. Dem. ., , Dym, .. , Dmy, Dmitrenki, 1. wś nad Bobem, pow. hajsyński, par. Kuna, dusz męz, 163 ziemi włośc. 447 dz. Należy do Potockich, ob, Bubnówka. R. 1868 miała 63 dm. 2. D. , wś, pow. kaniowski, o pół mili od m, Medwina, przy bezimiennym strumieniu wpadającym do rz. , ma cerkiew prawosł. i liczy mieszk. prawosł. ob. pł. 1600, katol. 10. Ziemi wykup. 780 dz, , pozycya górzysta i otoczona do koła lasami. Należy do Bohusławia. Dmitriew, zwany na Swapie, miasto pow w gub. kurskiej, 4004 mieszk. , 1147 wiorst od Petersburga, a 137 od miasta gubernialnego odległe. Bank, stacya pocztowa. . Dmitrieskoje, gub. jarosławska, st. dr. żel. jarosławskowołogodzkiej. Dmitriewskoje sioło, al. Sołomiennyj zawod, st. poczt. , gub. tulska, pow. aleksiński, o 9 w. od st. Pachomowo dr. żel. mosk. kursk. Dmitrów, miasto pow. w gub. moskiewskiej, 7367 mieszk. , 737 wiorst od Petersburga, a 64 od miasta gubernialnego odległe. Bank, stacya pocztowa. Dmitrowce, wś włośc, pow. lidzki, 4 okr. adm. , o 23 w. od Lidy, 11 dm. , 111 mieszk. 1866. Dmitrowice, Dymitrowice, wś, pow. kijowski, o 30 w. odległa od Kijowa, zbudowana nad rzeczką Tychaniem, w głębokiej dolinie, mieszk. 1855. Należały niegdyś do starostwa białocerkiewskiego i miały zameczek ze stałą załogą, zburzony r. 1648 przez Dmitra pułkownika kozackiego z ramienia Bohdana Chmielnickiego. Od imienia tego Dmitra poszła i nazwa wioski. Dwie cerkwie prawosławne parafialne. Niedaleko od wsi jest krynica, nazywana Sw. Włodzimierza z kapliczką. Dmitrówka, wś, pow. augustowski, gm. Łabno, par. Adamowicze. Odl. od Augustowa 61 w. , liczy 6 dm. i 30 mk. Dmitrowka, 1. st. p. i st. dr. żel. libawsko romenskiej, gub. czerninowska, pow. konotopski, na przestrzeni HomelRomny, między Tałajewką a Grigorowką, o 44 w. od Romn. 2. D. , wś, pow. krzemieńczuhski gub. połtawskiej, 3105 mk. 3. D. , gub. tambowska, st. dr. żel. kozłowskotambowskiej. 4. D. , ob. Dymitrówka. Dmitrowo, jezioro, ob. Dziemitwwo. Dmitrowsk, miasto pow. wgub. orłowskiej, 7306 mieszk. , 1050 wiorst od Petersburga a 88 od miasta gubernialnego odległe. Stacya pocztowa. Dmitrowskie, wś, pow. humański, nad rz. Babanką, wpadającą do rz. Jatrani, o 8 w. odległa od m. Humania. Mieszk. 1517 wy znania prawosł. Cerkiew prawosł. paraf. , zbu dowana 1816 r szkółka. Ziemi wybornego czarnoziemu 2017 dz. Należała niegdyś do humańskiego majątku hr. Al Potockiego, skon fiskowana 1834 r. Należy obecnie do rządu. Zarząd gm. we wsi Babanec, policyj, w Dubowej. Kl. Przed. Dmoch skrócona forma imienia Domisław, stanowi żródło nazw Dmochy, Dmosin i t. p. Br. Uh. Dmoch lub Kopciówka, rzeka, wpada do Narwi, ob. Kopciówka. Dmochy, 1. okolica szlachecka, powiat ostrowski, gm. DmochyGlinki, par, Czyżewo, W obrębie jej leżą wsie D. bombole, wś włośc. 1827 r. 2 dm. , 8 mk. , D. glinki, w r. 1827 12 dm. , 78 mk. , D. kąbórki 2 dm. , 8 mk. , D. kudły 3 dm. , 21 mk. , D. marki 3 dm. , 15 mk. , D. mrozy 7 dm. , 56 mk. , obecnie 9 dm. , 53 mk. , D. przeczki 6 dm. , 39 mk. , D. ra dzanki 7 dm. , 56 mk. , D. sadły 4 dm. , 31 mk. , obecnie 2 dm. , 29 mk. , D. wochy 12 dm. , 60 mk. , obecnie zaś 13 dm. , 98 mk. , D. wypychy 14 dm. , 83 mk. W 1827 r. wsie te należały do par. Andrzejów. Gmina D. glinki liczy 14492 m. ; według urz. wyk. cały obszar wynosi 7706 m. wybornej pszennej gleby, dobrych łąk nad Broczyskiem i Siennicą do niego wpadającą około 460 m. ; lasów, pastwisk i nieużytków do 500 morg. Ludności w gminie 6, 212 dusz, w tem mężczyzn 3100, kobiet 3112. Co do stanów szlachty legitymowanej dziedzicznej, obywateli 107, księży 4 2 w Czyżewie i 2 w Rosochatem, rabin i podrabin 2, kupców 189, mieszczan i rzemieślników 1164, , włościan 1033, szlachty drobnej zaściankowej, rolnej 3640, żołnierzy dymisyonowanych, 49 cudzoziemców 14. Co do wyznania żydów mężczyzn 818, kobiet 819, ewangelików mężczyzn 6, kobiet 8, reszta wyznania rzymskokatol. Ludność ta mieszka w miasteczku Czyżewie i 60 wsiach, folwarkach i osadach, których nazwiska są CzyżewoKościelne, Cz. Ruś, CzyżewoProbostwo, Cz. Chrapki, Cz. Siedliska, DmochyGrlinki, Dm, Bąbole, D. Kamborki. D. Kudły, D. Marki, D. Mrozy, D. Przeczki, D. Radzanki, D. Sadły, D. Wochy i D. Wypychy, GodlewoPiętaki i G. Dziudzie, Gałdyna, JaźwinyKoczoiy i J. Piertki, Krzeczkowo Bieńkistare, Krzeczkowo BieókiNowe, Kupnino, K. Gromadzy no, K. Wybranowo, K. Mianowskie, K. Sze pielaki, Michałowowiełkie, OłdakiMagna brok, O. Mazury, Pieńkiwielkie, RosochateKościelne, E. .Zalesie, RProbostwo, R. Nar tułty, SiennicaGiże, Bieu. Dadźbogi, S. Dziu dzie, S. Karasie, S. Klawy, S. Lipusy, S. Ja siochy, . S. Synaki, S. Łukasze, S. Swęchy, S. Pietrasze, 8. Puziki, S. Pierce, StokowoBućki, S. Szerszenie, S. Łukasiki i S. Zło tki. W gminie są dwa kościoły murowane w Czyźewie i Rosoehatem i kaplica murowana na cmentarzu grzebalnymw Czyżewie. Oprócz zakładów przemysłowych znajdujących się w osadzie Czyżew są jeszcze w gminie dwie cegielnie wyrabiające po 60, 000 cegieł, przy folwarkach CzyżewoKościelno i CzyżewoRnś, trzy młyny wodne na Broczysku we wsiach ZalesieStare, Krzeczkowo Gromadzyno i DmochyBąbole, i cztery wiatraki we wsiach CzyżewoChrapki, Ołdaki Mazury 1, Rosochate Kościelne 2 i Siennica Swęchy 1. Folw. Dmochy Glinki z młynem wodnym zwanym CzyżewoBąbole, attynencyą na wsi Dmochy Wypychy i DobrowaModzele. Rozl. wynosi m. 548 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 488, łąk m. 42, wody m. 1, nieużytki i place m. 16; osady karczemne i młynarskie m. 1. Bud. drew. 20, młyn wodny, młyn konny deptak, cegielnia. Rzeka Brok przepływa pomiędzy gruntami fol Dmochy Dmoch Dmitrowskie Dmitrowsk Dmitrowo Dmitrowka Dmitrówka Dmitrowice Dmitrowce Dmitrów Dmitrieskoje Dmitriew Dmitrenki Dmitr Dmisiewicze Dminin Dmenin Dłużyna Dłużyce Dłużniewo Dłużniów Dłużniewska Dmitriewskoje siolo Dmosin Dmytrze Dmosice warcznemi. Wieś DmochyG linki osad 24, gran. m. 184. 2. D. Mingosy, wś, pow. siedlecki, gm. Skupie, par. Rozbity kamień. R. 1827 było tu 5 dm. , 25 mk. ; obecnie liczą 8 dm. , 51 mk. i 103 morg. ziemi. 3. D. Rogale i D. Rętki, wsie, pow. sokołowski, gm. Kowiesy, par. Rozbitykamień. W 1827 r. D. rogale liczyły 23 dm. i 141 mk. , obecnie mają 21 dm. , 150 mk. i 869 mrg. obszaru D. rętki w 1827 r. liczyły 12 dm. i 80 mk. , obecnie mają 10 dm. , 66 mk. , 302 morg. obszaru. L. Ch. Dmosice, wś i folw. , pow. sandomierski, gm. Koprzywnica, par. Sulisławice. Są tu kopalnie kamienia budowlanego, piaskowca. W r. 1827 I. liczyły 14 dm. , 66 mk. , obecnie zaś liczą 12 dm. , 100 mk. Folw. D. od Radomia w. 91, od Sandomirza w. 21, od Klimontowa w. 6, od drogi bitej w. 14, od rzeki Wisły w. 12. Rozl. wynosi m. 339 a mianowicie grunta orne i ogr. m. 245, łąk m. 35, pastwisk m. 18. , zarośli m. 10, nieużytki i place m. 30. Bud. mur. 4, drew. 5. Wieś D. osad 9, gruntu m. 65. Dmosin, wś i folw. rząd. , dawniej inko, pow. brzeziński, gm. i par. Dmosin. Posiada kościół par. murowany, erygowany 1521 r. przez Jana Łaskiego prymasa. R. 1609 był drewniany a prawo patronatu mieli dziedzice mka Dmosińscy. Dzisiejszy kościół wystawiony 1728 r. ; od r. 1781 oddany pod zarząd misyonarzom. Par. D. dek. brzezińskiego, dawniej strykowskiego, liczy dusz 2647. W r. 1827 było tu 47 domów, 409 mieszkańców; obecnie liczy 35 domów, 600 mieszkańców. Folw. D. z attynencyami Hamernia i Olejarnia, tudzież wsią D. i Gozd, od Piotrkowa w. 63, od Brzezin w. 14, od drogi bitej i st. poczt. Główno w. 3, od Łowicza w. 21, od Rogowa w. 14. Rozl. wynosi m. 730 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 394, łąk m. 47, pastwisk m. 210, lasu m. 34, nieużytki i place m. 42. Rud. mur. 3, drew. 15; w niektórych miejscowościach są pokłady torfu; attynencya Hamernia z gruntem m. 49, oddzielona i do osobnej księgi hypotecznej przeniesiona została. Wieś D. osad 39, gruntu m. 597; wś Gozd osad 7, gruntu m. 240. Dmoszki, ob. DrewnowoDmoszhi. Dmuchawiec, wieś, pow. brzeżański, jest właściwie przedmieściem miasteczka Kozłowa, ma 976 mieszkańców w 214 rodzinach, 502 mężczyzn, 474 kobiet. , 494 rzym. kat. , 442, gr. kat. , 40 izrael. Przestrzeni 2808 morgów austr. , mianowicie 2271 m. roli ornych, 125 sianożęci, 72 m. ogrodów, 32 pastwisk, 244 lasu, 45 m. dróg, 6 m. wody, 13 m. innych przestrzeni. Tak rzym. jak i grec. kat. są zaliczeni do odpowiednich parafij w Kozłowie; należy do dóbr etatowych rzym. kat. arcybiskupstwa we Lwowie. B. B. Dmusy, niem, Dmussen, wś, pow. jańsborski, st. p. Drygały. Dmytr. .. , por. Dmttr. .. Dmytrów, wieś, pow. Kamionka strumiłowa, nad potokiem Berezówka, śród lasów, piasków i bagien, o 23 kii na półn. wschód od Kamionki strumiłowej, o 4 kil na południowy wschód od Chołojowa a o 7. 5 kii na południe od Radziechowa. Przes, pos. wiek. roli ora. 714, łąk i ogrod. 159, past 5, lasu 1834; pos. mniej, roli orn, 1230, łąk i ogrod. 619, past. 477, lasu 53 morg. Ludność rzym. kat. 40, gr. kat. 1338, izrael. 152 razem 1630, Należy do rzym. kat. parafii w Badziechowie, grec. kat. parafią ma w miejscu, należącą do dekanatu chołojowekiego. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu i kasa pożyczkowa z funduszem zakładowym 448 złr. Właściciel większej posiadłości Leontyna z hr. Baworowskich hrabina Starzyńska. B. . R. Dmytrowice, 1. wieś, pow. przemyski, oddalona od Przemyśla o 12 kii na północ, od Radymna na połud. zach o 0. 4 kii, od Ko zienic na północny wschód o 2 kii Przes. pos. wiek. roli orn. 846, łąk i ogrod, 70, past. 6, lasu 143; posiadł. mniej. roli orn. 284, łąk i ogrod. 30, past. 12, lasu 1 morg. Ludność rzym. kat. 50, gr. kat. 228, izrael 70 razem 348. Należy do rzym. kat, parafii w Komo nicach, gr. kat. parafii w Zamiechowie. Wieś to bardzo stara, o której w węgierskich donatywach z 1383 już jest wzmianka. Właściciel posiadłości większej Salomea z Rozborskieh Runge. 2. D. , wś, pow, lwowski, o 14 kii na płd. w. od Lwowa, 272 m. npm. , o 5 kii na płd. w. od st. p. Winniki. Parafia rzym, kat. w Czyszkach, gr. kat. w miejscu. Dm. 87, mk. 469. Obszar dworski posiada roli ornej 381, łąk i ogr. 114, past. 68, włościanie roli orn. 494, łąk i ogr. 158, pastw. 76 morg. We wsi szkoła etat. jednokl i kasa pożyezk, gm. z kapit. 1605 złp. Własność spad, Wła dysława hr. Borkowskiego. 3. D. Łoś, wieś, pow. Mościska, nad potokiem Wisznią, o 3. 8 kii na południe od SądowejWiszni, o 18 kii na połudn. wschód od Mościsk. Przestrzeń posiadł. więk. roli orn. 293, łąk i ogr. 167, past. 47, lasu 393; posiadł. mniej, roli orn. 764, łąk i ogród. 102, past. 70, lasu 30. Ludność rzym. kat. 120, gr. kat. wraz z przysiółkami Koniuszki, Zarzecze, Kąt i Zagrody 862, izrael. 47 razem 1029. Należy do rzym. kat. parafii w Sądowej Wiszni, gr. kat. par. ma w miejscu; należącą do dekanatu SądowaWisznia; do tej parafii zaliczone są filie; Dydiatycze z 530 i Kułmatyce z 223 duszami gr. kat. obrządku. W tej wsi jest szkoła eta towa o 1 nauczycielu. Właściciel większej posiadłości Walerya z hrabiów Łosiów hrabina Łączyńska. b, R, Dmytrze z Adwokacyą, wś, pow. lwow ski, nad potokiem Szczerzec dopł. Dniestru, o 30 kii na płd. w. od Lwowa, przy kolei Al brechta, niedaleko stacyi Szczerzec a przystan ku Czerkasy, o 6. 6 kii na płd, od st. p. i par. rzym. kat. w Szczercu. Parafia gr. kat. w miej scu. Dm. 222, mk. 1187. Obszar dworski posiada roli ornej 23, łąk i ogrod. 2 morg. ; włościanie roli orn. 1467, łąk i ogr. 214, past. 302 m. We wsi szkoła etat. jednokl Wła sność Heleny Branickiej. Lu. Dz. Dniepr. Prastarem mianem Dniepru było Boristenes. Pod tą nazwą wspomina go ojciec historyi, Herodot. Nazwa ta północną siłę ma oznaczać po grecku; po słowiańsku ścianę borów, jak chce Kleczowski. U anonima piszącego około 330 naszej ery poraz pierwszy spotykamy nazwę Danapris. Na tablicy pentagerińskiej Dniepr, jak się domyśla Potocki, jest nazwany Nusacus, co ma znaczyć niezdrowy. Wenecyanin Barbaro zowie tę rzekę Edrisa a Kontaryni mianuje Lerissą. Edrisi arab znał ją dokładnie i nazywa Dnabrus. Narody zaś tureckie nazywały Dniepr Uzu; jakoby od narodu Uzów czyli Pławców Kumarów, powiada Szafarzyk; i stąd Dniepr jest pierwszą rzeką na wschodzie Europy, która ma osobne tureckie nazwisko. U Abulfeda 1328 nazwana jest ta rzeka Ozu, Uzom. W sagach skandynawskich jest znaną pod imieniem Tana s quil to jest woda Wandów. Rusini zaś nazywali ją Dnieprem a kozacy przez omówienie poetyckie mianowali ją Sławatą, Sławatyczem synem sławy. Podług miejscowej definicyi rzeka ta była Dnieprem nazwana stąd, że płynie jakoby dnem, spodem Dnempre. Jest on trzecią co do wielkości rzeką w Europie po Wołdze i Dunaju, wypływa pod 55 52 szer. i 51 21 dług. geogr. , w jeziornej i błotnistej krainie lasu wołkońskiego, niedaleko źródeł Dźwiny, Wołgi i Łowati, w pow. bielskim, gub. smoleńskiej, między wsiami Kostino i Michajłowo, pod wsią Iwaszkowem według innych źródeł z jez. Mszara we wsi Zabołocie. Przebiegłszy większą część gub. smoleńskiej 214 w. i mohilewskiej, Dniepr prawym swoim brzegiem odgranicza gub. mińską, kijowską i chersońską od gub. czernihowskiej i półtawskiej, na lewym brzegu jego leżących, i przy ujściu swem do morza Czarnego służy za naturalną granicę dwu także guberniom taurydzkiej z chersońską. Przy samej granicy mińskiej gub. z kijowską, połączywszy się z hołdowniczką swoją Prypecią, w samej już gubernii kijowskiej przebiega przestrzeni 388 wiorst 57 w. w pow. radomyskim, 143 w kijowskim, 44 w kaniowskim, 126 w czerkaskim, 19 w czehryńskim i nareszcie w miejscu gdzie do niego wpada rz. Taśmin wkracza do gub. chersońskiej. W górnym biegu do miasta Orszy D. płynie w kierunku południewo zachodnim, w łożysku szerokiem do 450 I pod Smoleńskiem, głębokiem do 20 Brzegi z początku są nizkie, następnie od ujścia rzęki Żerdź z prawej wyniosłe. Od Dorohobuża Dniepr zaczyna być żeglowny, mimo to, że między Smoleńskiem i Orszą w łożysku jego napotykają się skały, tworzące małe katarakty; są to pierwsze porogi, będące miniaturą owych sławnych porogów dnieprowych, które rzeka tworzy przy końcu swego średniego biegu, przerzynając się przez wyżynę Ukrainy. Bieg średni od Orszy do Aleksandrowska, odpowiednio do dwóch kierunków i odpowiadających im charakterów miejscowości, można, podobnie jak średni bieg Renu, podzielić na dwie części; wyższą i niższą. W pierwszej części średniego biegu od Orszy do ujścia Desny albo do Kijowa wyższy Dniepr rzeka płynie w południowym kierunku; szerokość łożyska do 1750, głębokość do 42. Brzeg lewy jest nizki, błotnisty, prawy wyższy wyjąwszy okolic ujścia Prypeci i Teterewa i w kijowskopieczerskiej górze dosięga 630 nad powierzchnią rzeki. Z tego powodu drogi, wsie i miasta leżą na prawym brzegu. W tym biegu Dniepr otrzymuje z błotnistej i lesistej niziny środkowej swe największe i najobfitsze w wodę dopływy Druć, Berezynę, Prypeć, Teterew z prawej; Soż i Desnę z lewej. Główna potęga dopływów leży po stronie prawej, tak z przyczyny ich liczby i obfitości wód, jakoteź ze względu na komunikacyjne znaczenie; albowiem dwa najważniejsze z tych dopływów, Berezyna i Prypeć, które dla ich ważności Ptolemeusz uważał na równi z rzeką główną za ramiona Borystenu, podchodząc bardzo blisko do systematów Dźwiny zachodniej, Niemna i Wisły, ułatwiły połączenie tych rzek kanałami z systematem Dniepru a przez to morza Bałtyckiego z Czarnem. Poniżej ujścia Desny, od Kijowa zaczyna się druga część średniego biegu Dniepru, w której rzeka ta do Aleksandrowska czyli do wyspy Chortycy przerzyna, w południowowschodnim kierunku, czarnoziemną, stepową wyżynę Ukrainy Niższy czyli przerzynający się Dniepr, podobnie jak Ren poniżej ujścia Menu przeżyna góry Reńskie. Szerokość dochodzi tu 7000, głębokość niewiele większa jak w części poprzedniej i tylko przy końcu tego biegu pod Kiczkasem sięga blisko 100. Oba brzegi na tej przestrzeni są wysokie szczególniej prawy i skaliste; tylko około m. Moszny góry prawego brzegu na chwilę oddalają się i przechodzą na prawy brzeg rzeki Taśminy, dnieprowego dopływu, którego bieg na pewnej przestrzeni jest równoległy do rzeki głównej. Tutaj, według wszelkiego prawdo Dmosice Dmytrowice Dmytrów Dmusy Dmuchawiec Dmoszki Dmytrze Dniepr podobieństwa, Dniepr dzielił się na dwa ramiona jedno płynęło tędy co i obecnie a drugie wzdłuż bagna Irdynia i Taśminy; obejmowały one wyspę, na której obecnie stoją Czerkasy i Czehryń. . Dno Niższego Dniepru, wskutek granitowego podkładu wyżyny, jest kamieniste; poniżej Kremienczuga zjawiają się poprzeczne ławy granitowe, zajmujące większą lub mniejszą część łożyska zabory. Tej okoliczności zawdzięcza Kremienczug podobnie jak Szafhuza swoje handlowe znaczenie; tutaj bowiem po części kończy się żegluga dalej chodzą już mniejsze statki, towary idące w dół rzeki wyładowywują się i przewożą lądem w dół porogów; podobnież płody idące z południa na północ, jak zboże i sól, zwożą się do Kremienczuga aby tu naładować, je na statki i wysłać w górę rzeki. Taż sama przyczyna wywołała już w starożytności powstanie miasta handlowego w tych okolicach, mianowicie przy ujściu Rosi leżało greckie miasto Metropolis u Ptolemeusza czyli Miletopolis u Pliniusza, do którego drogą suchą, wymijającą porogi, zwożono towary z greckich kolonij nad Pontern. O istnieniu takiej drogi świadczą wykopywane starożytne monety. Poniżej mia sta Ekaterynosławia i ujścia Samary zaczynają się sławne dnieprowe porogi. Porogiem zowią się szeregi granitowych skał, ciągnące się w poprzek rzeki od brzegu, do brzegu kilku do 12 ustępami, nakształt schodów; przez te ustępy czyli ławy, spada woda z ogłuszającym szumem szybkość do 18 na sekundę i roztrąca się o skały sterczące nad wodą do 250. Jakkolwiek porogi zagradzają całą szerokość łożyska rzeki, jednakże nie tamują zupełnie żeglugi; albowiem w każdym porogu jest przez samą naturę utworzone pewne zaklęśnięcie, pod nad którem przepływająca woda ma większą głębokość 6 w czasie niskiego stanu, 14 w czasie wysokiego i tędy to przemykają się łodzie w czasie wysokiego stanu wód; zaklęśnięcia te stanowią tak zwaną starą czyli kozacką drogę kozaczij chod. Szeregi skał zaś, niezagradzające całego łożyska rzeki, lecz ciągnące się do jego połowy lub nieco dalej i pozostawiające tym sposobem z jednego brzegu wolne przejście, zowią się przegrodami albo zaporami zabora. U samego początku porogów leżą wsie sterników Kamionka i Kodak czyli Kudak; w pierwszej zatrzymują się wszystkie statki i tratwy idące w dół rzeki, dla zabrania sterników znających porogi, dla dorobienia sterów odpowiednich do dalszej niebezpiecznej żeglugi i nakoniec dla zdjęcia części ładunku, która następnie lądem bywa przewożona w dół porogów. Kodak czyli Kudak, leżący przy samym już porogu tegoż nazwiska, miał ważne znaczenie w historyi wojen Polski z kozaczyzną. Polacy wznieśli tu Beauplan warowny zamek dla przeszkodzenia napływowi kozaków na Zaporoże i odjęcia im ochoty do wypraw na morze Czarne przez odjęcie możności powrotu na Zaporoże. Ostatnie słowa wymagają objaśnienia. Turcy, gdy się tylko dowiedzieli o bytności kozaków na morzu Czarnem, obsadzali silnie ujście Dniepru, aby kozakom powracającym zdobyte łupy odebrać. Kozacy, zawsze dość silni, aby przedrzeć się przez straż turecką, nie zawsze mogący omylić jej czujność, wybierali często inną drogę powrotu przez cieśninę kerczeńską dostawali się na morze azowskie, stąd płynęli w górę rzeki Musa póki to było możebne, następnie przenosili swe lekkie łodzie na pobliską rzekę Samarę i tym sposobem dostawali się na Dniepr a dalej przez porogi na Zaporoże, a więc twierdza Kudak, wzniesiona poniżej ujścia Samary, na początku porogów, stała na drodze kozakom i dla tego była przez nich burzona a przez Polaków nanowo odbudowywana. Gdzie na skalistym brzegu Dniepru widać ślady dawnej warowni, tam zaczynają się porogi i idą w porządku następującym Kodacki niewłaściwie Kajdacki, u Beauplana 1. Kudak, u Konstantego Porfirogenity Essupe czyli Nessupe, co wedle niego miało znaczyć non dormi t. j. nie śpij. Szafarzyk trafniej wyprowadza tę nazwę od wyrazu nasyp czyli nesyp. Poroh ten składa się z 4 ław, spadek jego wynosi 8 stóp na przestrzeni 900 stóp. a Wołszyna czyli Jacka zapora nie wspomniana u obu powyższych pisarzy. 2. Surski nie wspomniany u Porfirogenity. Składa się z 2 ław, spadek 3 i pół st. na przestrzeni 300, nie niebespieczny. 3. Łochański, u Konstantego Porfirogenity Ulworsi i Ostrowuniprah, co miało znaczyś insula cataractae t. j. wyspa wodospadu; rzeczywiście bowiem we środku tego poroga znajduje się wyspa. Składa się z 3 ław, spadek 8 na przestrzeni 1200. b Strzelcza zapora, u Beauplana zwana porogiem. 4. Dzwoniec, u Konstantego Porfirogenity Gel andri, co miało znaczyć sonitus cataractae i j. dźwięk wodospadu. Nazwa ta nie jest słowiańska, lecz pochodzi od skandynawskiego gjalandri, co znaczy jęczeć; nazwa słowiańska, sądząc z tłumaczenia Porfirogenity, musiała być taż sama co dziś. Składa się z 4 ław, spadek blisko 5 na przestrzeni 750. c Tiahińska zapora, zwana także Technińskim porogiem, u Beauplana Kniahinin. Właściwiej uważać ją za zaporę, gdyż zagradza ona tylko jednę prawą odnogę rzeki, która się tu rozramienia, tworząc znaczna wyspę Kozłów. 5 Nienasytecki u Konstantego Porfirogenisty Aufar i Neaset; te nazwy miały pochodzić od pelikanów, które się tu w skałach gnieździły, Szatarzyk uważa słowiańską nazwę jako właściwą formę i zamiast Niesyt, jak np. Perejasła w zamiast Prjesław. Leży prawie w połowie linii porohów, składa się z 12 ław, spadek 12 na przestrzeni 3900. Jest to największy i najgroźniejszy z porohów, zwany przez sterników Died. d Woronowa zapora bardzo niebezpieczna. e Krzywa zapora, niewspomniona u Beauplana. 6. Wołnik, tak zwany od wołna, fala. II Konstantego Porfirogenity poroh ten zwie się Baruforos i Wulniprah; te nazwy miały pochodzić stąd, że poroh ten tworzy wielkie jezioro. Nazwa słowiańska znajduje objaśnienie w dzisiejszej nazwie porohu; nazwa pierwsza znaczy według Lehrberga toż samo co nowoniemieckie Welleniall. Składa się z 4 ław, spadek 5 i pół na przestrzeni 900. Jest to najniebezpieczniejszy z porohów po Nienasyteckim, zwany przez sterników, , Wnuk. 7. Budziłowski, u Konstantego Porfirogenity Leanti i Weruczi, co miało znaczyć Vertigo t. j. wir. Nazwa słowiańska jest zbliżona do czeskiego wrucj, polskiego wrzący. Składa się z 2 ław, spadek blisko 5 na przestrzeni przeszło 600. f Tawołżańska zapora, u Beauplana zwana porogiem. 8. Liszny t. j. zbyteczny, u Konstantego Porfirogenity Struwun i Naprezi, co miało znaczyć mały poroh. Szafarzyk wyprowadza nazwę słowiańską od naporoźe czyli naprężę. Składa się z 2 ław, spadek prawie 4 na przestrzeni 600. Nie niebezpieczny. 9. Wilny niewłaściwie Wolny t. j. zygzakowaty, gdyż droga przezeń idzie nadzwyczaj kręto; prawdziwość tej etymologii popiera druga nazwa porogu Gadniczy t. j. wężowy. Składa się z 6 ław, spadek 7, na przestrzeni 2700. Długość całej linii porogów od Kodaku do Kiczkasu, przystani poniżej ostatniego porogu, wynosi blisko 10 mil, ogólny spadek 16 sąż. 1 stopę. Wszystkich porogów, jak z powyższego wyliczenia widać, jest 9, zapór 6, razem 15, u. Beauplana 13, u Porfirogenity 7. Nazwy przez tego ostatniego podawane, szczególniej, ruskie stanowią dziwaczne brzmienia, po większej części trudne do objaśnienia. Dla ułatwienia żeglugi przez porogi porozsadzano skały, poprowadzono kanały po lewej stronie porogów; wszystkie te jednak roboty nie odpowiadają celowi, tak, iż statki płyną po większej części starą czyli kozacką drogą. Żegluga przez porogi możebną jest tylko w czasie wysokiego stanu wody i, mimo zadziwiającą zręczność sterników, statki często ulegają rozbiciu. Dawniej wypadki rozbicia były źródłem znacznych dochodów dla nadbrzeżnych mieszkańców, którzy chwytali pływający ładunek, co jednakże zostało surowo wzbronione. Poprowadzenie kanału obwodowego wzdłuż całej linii porogów przedstawia ogromne trudności z przyczyny granitowego gruntu, chociaż zresztą nie jest rzeczą niemożebną; w podobnych bowiem warunkach zbudowano kanał obwodowy wzdłuż wodospadów Trołlh amp; tóa na rzece Gota, . Poniżej Kiczkasu do Chortycy nie ma już porogów tylko podobne przegrody i skały jak między Kremienczugiem i Ekaterynosławiem, jednak dość niebezpieczne tak, iż dopiero przy wyspie Ghortycy żegluga przez porogi jest ukończona; sternicy porogowi zanoszą dziękczynne modły za szczęśliwe przebycie porogów i ustąpiwszy miejsca innym, wracają lądem do domu. Porogi stanowiące tak ważną przeszkodę dla żeglugi po Dnieprze, mają ważne historyczne znacze nie i od najdawniejszych czasów zwracały na siebie uwagę. Konstanty Porfirogenita nie tylko daje nam szczegółowy opis porogów, ale oraz i sposobu w jaki Russy przeprawiali się przez nie. Według jego świadectwa, Russy u Nienasyteckiego porogu wyładowywali towary i nieśli je lądem wdół porogu, a potem znowu spuszczali na wodę; w tych miejscach oczekiwali zwykle na ruskich kupców Pieczeniegi a później Połowcy, łupieskie hordy czyhające na zdobycz. Porogi więc były widownią zawziętych walk śmierć Swiatosława, o czem świadczą także licznie rozsiane obok nich kurhany, szczególniej koło Nienasyteckiego. Po przepłynięciu porogów i uniknieniu podwójnego niebezpieczeństwa, Russy przybijali do wyspy St. Jerzego Chortyca, dla składania ofiar i modłów dziękczynnych dnieprzańska Elefantyna, podobnie jak to do dziś dnia robią porogowi sternicy, którzy z powodu ciągłego niebezpieczeństwa, przywiązanego do ich zatrudnienia, są bardzo nabożni i zabobonni. Do tego religijnego celu wyładowywania na Ghortycy przyłączał się zapewne niegdyś i handlowy, gdyż w pobliżu między Chortyca i porogami, gdzie Dniepr ma brzegi dostępuiejsze i mniej bystry nurt niż na linii porogów, przeprawiali się chersonezyjscy kupcy, jadący na Ruś Trajectus Crarii; obecnie tędy Kiczkas przechodzi przez rzekę trakt czumacki do Krymu. Tym sposobem Chortyca była ważnem targowiskiem, co stwierdzają znajdowane na niej dawne pieniądze. W późniejszych czasach powstało tutaj handlowe miasto Aleksandrowsk, zawdzięczające swe znaczenie tej okoliczności, że w tym punkcie kończy się żegluga w górę rzeki. W tej drugiej części średniego biegu, Dniepr otrzymuje najwięcej dopływów z lewej strony Suła, Psioł, Worskla i t. d. ; dopływy te torujące sobie głębokie doliny w wyżynie i płynące prawie równolegle, przypominają prawe dopływy przerzynającego się Renu Lahn, Sieg, Ruhr. Z prawych dopływów najznaczniejsze są Roś i Taśmina, które w najdłuższych środkowych częściach swego biegu płyną równolegle do Dniepru i dopiero przy końcu zwracają się doń. Skaliste brzegi i dna tych rzek oraz bystry nurt czynią je nie Dniepr zdaincmi do żeglugi; za to mają one ważne znaczenie jako siła poruszająca mnóstwo młynów i innych mechanicznych zakładów. Od wyspy Chortycy albo Aleksandrowska, gdzie zaczyna się dolny bieg rzeki 40 mil długi, a z nim żegluga w obie strony Dniepru, podobnie jak Don, jakby przyciągany przez opuszczoną wyzynę, zwraca się na poł, udniozachód i płynie zwolna łożyskiem 2800 szerokiem a 25 głębokicm przez bezdrzewne, bezwodne i spiekłe stepy Nogajskie; tylko samo porzecze pokrywają lasy pławni. W tym dolnym biegu rzeka rozszczepia się na liczne odnogi, między któremi leży archipelag wysp; znaczniejsze z nich, idąc wdół rzeki, są Chortyca, już powyżej wspomniona dnieprzańska Elefantyna, największa z wysp dnieprowych, obronna skałami i leżąca w pobliżu przeprawy przez Dniepr, była pierwszem stanowiskiem kozaków zaporoskich Sicz, graniczną twierdzą przeciw Tatarom Dymitr Wiśniowiecki. Wielki Ostrów leży naprzeciwko ujścia do Dniepru rzeki Końskiej Wody czyli Konki, która rozszczepia się, płynie to łącząc się, to znów oddzielając od rzeki głównej i towarzysząc jej aż do limanu, tworzy tym sposobem wiele wysp. Tomakówka, skalista, niedostępna, pokryta lasem i znacznie wzniesiona w kształcie kopuły, była też dla kozaków jakby strażnicą, z której łatwo im było śledzić poruszenia Tatarów w okolicznych stepach. Tutaj znalazł schronienie Bohdan Chmielnicki. Czertomelik, przy ujściu do Dniepru rzeki tegoż nazwiska, leży pośród mnóstwa wysp pomniejszych, porosłych trzcinowemi lasami i poprzedzielanych niezliczonemi kanałami sto wysp przerznęły Dniepru strumienie. W tern niedostępnem miejscu kozacy, według świadectwa Beauplana, ukrywali swe skarby. Tutaj ścigająca ich flota turecka, zbłąkawszy się śród labiryntu kanałów, wysp i lasów trzcinowych, została zupełnie zniszczona Hetman Żmija. Tawań leży między Dnieprem i Końską Wodą; tutaj była najdogodniejsza z pięciu przepraw tatarskich przez dolny Dniepr, podczas bowiem gdy inne były lub zbyt odległe lub niebezpieczne z przyczyny zasadzek kozackich i przedstawiały po większej części trzy głębokie kanały do przebycia Końską Wodę i dwa ramiona Dniepru, przeprawa tawańska była odległa od Krymu tylko na jeden dzień drogi i przedstawiała dwa tylko kanały, które przy niskim stanie wody można było wbród przebyć. Wskutek tego okolica Tawani miała ważne strategiczne i handlowe znaczenie. Za czasów Witolda u brodu tawańskiego była komora celna Witoldowa łaźnia dla karawan idących z Kaffy do Kijowa; później Polacy wznieśli tu pograniczny zamek Tawau a następnie, gdy Turcy zajęli ten punkt, założyli tu swą twierdzę Kyzykermen. Na miejscu jej wznosi się obecnie miasto Berysław, zawdzięczające swe znaczenie głównemu czumackiemu traktowi, który tutaj przechodzi przez rzekę do Krymu. Tento archipelag wysp skalistych lub płaskich, obronnych poczęści podwodnemi skałami, poczęści mieliznami oraz lasami trzciny i sitowia, stanowi owo głośne w dziejach kozaczyzny Zaporoże, Akropolis Ukrainy, kolebkę wolności kozaczej. Ten obronny charakter wysp nietylko stanowił schronienie przed napadami Tatarów i ścieśniającemi wolność kozacką ustawami Rzeczypospolitej, ale wytworzył, jak to zwykle bywa, potężne korsarskie państwo Zaporożców, podobnie jak np. niedostępność niektórych wysp Indyj Zachodnich Tortuga wytworzyła korsarskie państwo iiibustierów. Jak flibustiery na swych lekkich flyboots odbywali dalekie wyprawy i rzucali postrach na wybrzeża amerykańskiego Śródziemnego morza zdobycie VeraCruz, tak zaporożcy w swych czajkach spuszczali się na morze Czarne, łupili wybrzeża Krymu, Azyi Mniejszej, Turcyi europejskiej Kaffa, Sinope, Trapezunt, Warna, Akkerman i t. d. i zaświeciwszy nieraz łuną pożarów w okna samego seraju, powracali obciążeni łupami do swego Akropolu, a ciężkie galery tureckie już ich ścigać nie mogły śród tego labiryntu ostrowów, skał i płytkich odnóg, które ci dnieprzańscy flibustyerzy znający miejscowość z łatwością w swych lekkich czkjkach przebywali. Poniżej Chersonii, który jest ważnym punktem składowym dla towarów spławianych Dnieprem głównie produkta leśne z górnego Dniepru, Sożu, Berezyny i Prypeci, rzeka ta wpada do płytkiego 6 7 limanu sześcioma odnogami girłami, z których najdogodniejsza do żeglugi Biełogrudowo girło. Liman Dniepru, z którym łączy się liman Bohu, oddzielony jest od morza dwoma piaszczysfcemi kosami wązkiemi i długiemi półwyspami, kinburnską i oczakowską. Między temi kosami prowadzi do morza wązki kanał, broniony przez twierdzę Oczaków, którą jeszcze Turcy zbudowali podobnie jak Azów przy ujściu Donu, dla powstrzymania flotylli Zaporożców od wypraw na morze Czarne. Kanał ten był zamykany łańcuchami; Zaporożcy jednakże potrafili zwykle przemknąć się przez te zapory, bądź rozrywając łańcuchy puszczonemi wdół rzeki kłodami drzew, bądź przenosząc na barkach swe czajki wdół warowni, pod zasłoną lasów trzciny i sitowia, gęsto porastających na ujściach dnieprowych. Dopływy prawe Żerdź, Soła, Wopeć, Wop spławu. , Nadwa, Chmaść, W. Wopeć, Bereżna, Orszyca, Łochwa spławu. , Toszczanka spławn. , Druć spławu. , Dobysma spławn. , Berezyna żegl, Berdycz, Piesczenka, Brahinka, Prypeć żegl. , Teterew spławn. , Keksza, Irpeń, Hlubiczyca, Kijanka, Łybed, Weta, Stuhna, Bobryca, Borowiczka, Korol, Bystra, Kobryń, Skwira, Szezucżynka, Dunajec Suchy, Krasna, Łehlicz, Hreczanka, Kamionka, Chodorówka, Białowoda, Roś, Olszanka, Nahaje w, Zaspa, Taśmina, Cybulnik, Omelniczek, Samotkań, Mokra, Sura, Gruszewka, Rotiszcze, Czertomelik, Bezowłuk, Berezówka, W. Zołozaja, Perestowka, ingulec, Werewczyna. Dopływy lewe Wiaźma, Ośma, Uża, Ushom spławn. , Lesza, Mereja, Soż żegl. , j Worona, Desna żegl. , Trabeż, Supoj, Zołotoj nosza, Krapiwna, Irklęj, Suta, Kagamłik, Psioł, Worskla, Oreł, Protowez, Samara spławn. , Osokorowka, Konskaja, Biełosierka, Rogaczik, Konka, Czałka ostatnie 4 odnogi Dniepru, Przystanie Dorohobuż, Smoleńsk, Orsza, Mobilew, U. Bychów, Rohaczew, Strzeszyn, Horwal, Rzeczyca, Łojów, Lubcz, Kijów, Rzyszczew, Kaniów, Sokiriańska, Czerkasy, Trachtemirow, Perejasław, Kremeńczug, Kriukow, Perewołoczna, Nowogeorgiewsk, Ekaterynosław, Kamionka, Kiczkas, Aleksandrowsk, Hikopol, Kachowka, Berysław, Cherson. Długość Dniepru od źródeł do ujścia wynosi 240 mil, żeglowność 9 10, długość w linii prostej 140 mil, rozwój przeto mniejszy niż 2. Rzeczywiście bowiem Dniepr nie robi wielkich zboczeń od głównego południowego kierunku, lecz tylko zakreśla lekko wygiętą linią spiralną około 50 południka, na znacznej jednak, bo 9 wynoszącej przestrzeni z północy na południe. Ta linia spiralna trzy razy przecina 50ty południk powyżej Smoleńska, powyżej ujścia Buły i poniżej Chersonii, i tworzy tym sposobem dwa wygięcia jedno dłuższe, lecz łagodniejsze, na zachód, drugie krótsze, lecz bardziej odbiegające od południka linia porohów, na wschód. Spadek Dniepru lł 5 stóp na milę. Dorzecze Dniepru zajmuje przeszło 10, 000 mil kw. , szerokość jego 120 mil jest prawie tak wielka jak długość 140 mil, gdyż najdłuższe dopływy Dniepru, Prypeć i, DesnaSejm, mają równoleżnikowy kierunek; pierwsza rozszerza dorzecze Dniepru o 60 mil na zachód, druga za pomocą Sejmu przynajmniej o tyleż na wschód. Odległe punkta tego dorzecza wiążą się z sobą za pomocą gęstej sieci dróg wodnych na 860 mil długiej; zatem komunikacyjność dorzecza wynosi 1 12 t. j. że na każde 12 mil kw. przypada 1 mila splawnej linii. Dniepr posiada ważne handlowe koleje żelazne nieco odciągnęły handel od Dniepru, r. 1860 krążyło po tej rzece 15 parostatków i historyczne znaczenie; przy znacznej długości i południkowym kierunku łączy on okolice bardzo różniące się pod względem swych płodów a mianowicie bogate w lasy, lecz płonne od źródeł do ujścia Desny, bogate w zboże, lecz bezleśne Ukraina, płonne i bezleśne lecz bogate w sól pobrzeże czarnomorskie. Handlowe znaczenie Dniepru otrzymuje jeszcze większe rozmiary przez sztuczne połączenie tej rzeki za pomocą Prypeci i Berezyny z systematami Wisły, Niemna i Dźwiny Zachodniej; kanały dnieprobuski, długi mil 8 i pół, por. Bug, oginski, berezyński ob. Berezyna wskutek czego Dniepr jest takiemże samem wspólnem przedłużeniem ku południowi trzech północnych dróg wodnych w Europie wschodniej jak Rodan w Europie zachodniej za pomocą Saony, połączonej kanałami z Renem, Sekwaną i Loarą a że podobnie jak i Rodan płynie w przerwie potężnej górskiej osi, dzielącej Europę ną północną i południową, stanowi więc takiż sam łącznik północy z południem na wschodzie Europy jak Rodan na zachodzie. To też w okolicach ujść tych rzek powstały wcześnie greckie kolonie Olbia, Massiiia i ztąd Grecy poznali północ Europy Herodot, Pyteas; kupcy greccy udawali się w górę Borystenu, przez Prypeć na Bug i Wisłę, lub przez Prypeć i Jasiołdę na Szczarę i Niemen, lub wreszcie aż do górnego Dniepru, do tego punktu, gdzie rzeka ta najbardziej zbliża się do Dżwiny Zachodniej Eridan a gdzie dziś leży miasto Orsza, w starożytności zaś leżało miasto Sarum; stąd zapewne przewlekano towary na Dźwinę. Głównym celem tego ruchu handlowego było dostanie bursztynu z nad brzegów Bałtyku w zamian za sól z czarnomorskich limanów. Następnie na początku wieków średnich Dniepr, przy pomocy zbliżonego doń systematu ŁowatiNewy, służył za drogę wojenną dla chciwej łupu skandynawskiej północy do nęcącego bogactwy bizantyjskiego południa u Nestora puf iz Wariag w Greki. . Książęta wariagoru scy Askold i Dir, Oleg, Igor. Jarosław, rozszerzywszy swe panowanie między plemionami sławiańskiemi wzdłuż dorzecza Dniepru, puszczali się z jego nurtem do bogatego Carogrodu i wracali do swej ojczyzny obciążeni łupami. Z czasem te stosunki wojenne zmieniły się na przyjazne, handlowe; tym sposobem Diepr pośredniczył w stosunkach Rusi z Grekami, od których pierwsza otrzymała początkowe promyki oświaty, wraz z religią greckiego obrządku, i stał się geograficzną przyczyną dziejowego dążenia Rusi ku południowi, wpływu na losy bałkańskiego półwyspu i skrzyżowania dziejowych interesów z innem państwem sąsiedniem, które druga potężna czarnomorska rzeka Dunaj prowadzi na tęż samą arenę. Pierwiastkowem ogniskiem tych wywołanych przez Dniepr stosunków Rusi z Grekami, punktem wyjścia flot wojennych handlowych do Carogrodu stał się Kijów, drugi Carogród, leżący we środku dorzecza Dniepru, powyżej ujścia jego największych dopływów, gdzie krzyżowały się drogi z północy na południe i ze wschodu na zachód. Bogą Słownik Geograficzny Zeszyt XIII, Tom II. 4 Dniepr Dniepr Dnieprowsk Dnieprowsk Dniestr, rzeka należąca do zlewiska czarnoI morskiego, w starożytnym świecie lyrasA u nowych Greków Danaster, Danastńs, Dynastrys, u Rumunów Nistrul, a u Turków Turla zwana. Źródła Dniestru podają powszechnie mylnie W. Pol. , 1. Tatomir powyżej wioski Dniestrzyka Dubowego, po wschodniej stronie tego działu wodnego, tutaj europejskiego, na którego zachodnim stoku biją źródła Sanu. Tymczasem wszystkie lepsze mapy, jak mapa katastralna Galicyi, mapa Kummersberga sekeya 37, pas XI, i najnowsza mapa szczegółowa monarchii austrowęgierskiej, wydana wc. instytucie geograficznym Żone 9, Col. XXVIII podają źródła Dniestru powyżej wsi Wołczego, poniżej szczytu Rozłucza. Niewątpliwość tych źródeł rozstrzygnął zupełnie wyczerpująco Dr. Karol Benoni w rozprawie swojej Ueber die Dniestrąuellen und die Thalbildungen im oberen Dniestr und Strwiążgebiete, umieszczonej w Mttheihungen der k. k. geographischen Gesellschaft in Wien. 1879 129 144, 225 237. Wieś Wołcze mylnie Wołcza w powiecie Turka, legła w górnej kotlinie dniestrowej. Od strony południowozachodniej zamyka, ją pasmo górskie, którego grzbietem ciągnie się główny dział wodny europejski. Od przełęczy uszockiej 859 m. , w głównym grzbiecie Beskidu szerokiego, zwraca się on ku północy bieżąc zrazu obok gościńca uszockotureckiego, potem odbiegając na północnyzachód, aż po szczyt Byczek 915 m. . Tu zwraca się na północny wschód przez szczyt Obyczki 775 m. , skąd przechodzi na pasmo podłużne, ciągnące się w kierunku północnozachodnim, przez szczyty Siańskie Jabłońskie 876 m. i Siińskie Tarnawskie 873 m. , rozgraniczające zachodnie dopływy potoku Jabłonki, wpadającego do Stryja, od wschodnich dopływów nieznacznych Sanu. W odległości 1175 m. od Siańskich Tarnawskich, na północny zachód wznosi się szczycik 857 m. ; tu dział wodny zwraca się na północny wschód ku szczytowi Wysokiemu 737 m. , oddzielając potok Jabłonkę od potoku płynącego przez Szandrowę i Boberkę do Sanu, a Ryką zwanego. Szczyt Wysoki tworzy jeden graniczny punkt południowo zachodni kotliny dniestrowej. Od niego bieży dział wodny ku północnemu zachodowi przez szczyty Wysoki wierch 700 j m. , Boberkę 693 m. , Horb Witowski 700 m. i Ostre 804 m. . Ta część działu wodnego zamyka od południowego zachodu górną kotlinę dniestrową. Od południowego wschodu zaś zamyka ją poprzeczne pasmo od szczytu Wysokiego ku szczytowi Rozłuczowi 933 m. przez Hołowaniwkę Horb 706 m. , oddzielając kotlinę dniestrową od kotliny potoka Litmirza. Wreszcie od północnego wschodu ciąctwa Kijowa, płynące z jego stosunków handlowych, musiały być ogromne, kiedy Chrobry ozłocił niemi Polskę a Śmiały zniewieśelai ze swą rycerską drużyną śród rozkoszy tej nowej Kapuy. Później ognisko to przeniosło się ku ujściom Dniepru, do czarnomorskich portów, a na bramie Chersonu był wcale wymowny napis droga do Konstantynopola. Po zajęciu wybrzeży morza Czarnego przez Tatarów Dniepr utracił znaczenie drogi wojenno handlowej na południe wyjąwszy Dniepr dolny dla wypraw zaporożców; natomiast nabył później znaczenia rzeki granicznej między Polską z jednej a Ilossyą i Tatarami z drugiej strony; nie stanowił on wprawdzie wybitnej granicy strategicznej i wielkiej zapory, jak w ogóle rzeki, dla wzajemnych napadów, i z tego powodu granica polityczna nie zawsze i nic wszędzie biegła z jego korytem i chwiała się; zawsze jednak był on pewną linią obronną, szczególniej w lecie; dla tego wojenne wyprawy odbywały się zwykle w zimie, gdy Dniepr zamarzł. Linia ta była wzmocniona licznemi warowniami. Wskutek tego granicznego znaczenia Dniepru, w mniejszem lub większem odeń oddaleniu leżą liczne pobojowiska ł orohobuż, Smoleńsk, Orsza, Szkłów, Mohilew, Bychów i t. d. . Ponieważ w środkowej części tej obronnej linii bagna Polesia, przypierające do prawego brzegu rzeki, czyniły ją na tej przestrzeni niedostępną, i główne drogi, ciągnące się północną i południową granicą tych bagien, przecinały Dniepr pod Smoleńskiem i Kijowem, przeto miasta te miały najważniejsze na dnieprzańskiej linii strategiczne znaczenie i były szczególniejszemi przedmiotami. sporów. Kijów, dnieprzańska Moguncya, leży u wejścia cło dorzecza Desny Siewierszczyzna, które, posuwając dorzece Dniepru daleko na wschód, do samego centrum niziny środkowej moskiewskiej, podobnie jak Men dorzecze Renu do centrum Niemiec, było najczęstszym przedmiotem granicznych sporów i polem zaciętych walk Czernihów, Siewierz, Starodub, Poczep, Briańsk, Nieżyn, Baturyn, Konotop, Putywł, Głuchów, Siewsk; granica też tutaj była najchwiejniejsza państwo Witolda sięgało dorzecza Oki, Ugra. Poniżej Kijowa już zaczynają się skały w rzece i bystry prąd wody, co wraz z licznemi zamkami warownemi Trachtemirów, Kaniow, Czerkasy. Kremienczug, Kudak nadawało tej części Dniepru charakter obronny; jeszcze dalej linia porohów stanowiła naturalną obronę. Dolny Dniepr, napełniony niedostępnemi wyspami Zaporoża, na których obwarowali się kozacy, sprawiedliwie zyskał miano strażnika przed stepowym progiem. W tej części Dniepru ważnym punktem strategicznym warowną bramą między zach. i wsch. był bród tawański, przez który przeprawiali się Tatarzy, aby napadać na Polskę; wiadomo że po okropnej klęsce nad Worsklą, gdy gro ziło Polsce straszne najście tatarskie, Witold z garstką niedobitków wstrzymał u brodu tawańskiego całą potęgę Edygi, Gdyby sam Tamerlan, odpowiedział on Jagielle chcącemu przysłać posiłki, ze wszystkiemi wojakami Wschodu pokusił się o przeprawę przez Dniepr, byłbym w stanie powstrzymać go u Tawani. Na zakończenie uwag o własnościach i znacze niu Dniepru porównajmy je z własnościami je dnej z największych rzek Europy zachodniej, Renu, a przekonamy się jak wiele między temi rzekami zachodzi analogij o niektórych jużeśmy poprzednio wspomnieli. Każda z tych rzek w odpowiedniej sobie części Europy wschodniej i zachodniej jest drugą co do wielkości. Dniepr po Wołdze, Ren po Duna ju. Obie, dzięki swemu kierunkowi i znako mitej długości, proporcyonalnej do rozmiarów wschodniej i zachodniej części pnia Europy, łączą północ z południem a przy pomocy sztu cznych połączeń przerzynają wpoprzek lądowy pień Europy i łączą północnoeuropejskie mo rza z południowoeuropejskiemi. Obie płyną z krain lesistych do bezleśnych PolesieUkrai na, SzwarcwaldHolandya. Obie w średnim biegu przepływają kotliny, będące ślada mi dawnych jezior kotlina, poleska, kotlina Wyższego Renu a następnie po przyjęciu swych największych dopływów Desna, Men torują sobie drogę przez wyżyny Ukrainy, Niższego Renu śród malowniczych skał, tworząc katarakty lub prądy, i tutaj przyjmują pomniejsze równoległe dopływy, przerzynające się w głębokich dolinach ku rzece głównej. Te części biegu obu rzek, przedstawiające pe wne niedogodności dla żeglugi, były opanowy wane przez zbójeckie bandy w celu łupienia przepływających statków Pieczeniegi, Połowcy Burgrafowie. Obie rzeki łączą się na ujściach ze znacznemi dopływami stanowiącemi niejako oddzielne systemata rzeczne Boh, Maas. Obie mają ogromne handlowe i wojenne znaczenie. Obie są znane jako rzeki graniczne między spółzawodniczącemi państwami a przeto jako przedmioty sporów najprzód politycznych, któ re nieraz obficie zrumieniły ich fale krwią wo jowników, a powtóre sporów naukowych, co do jedności lub różnicy w przyrodzie obu ich brzegów. Obie nareszcie owiane są uro kiem historycznej i legendowej poezyi. Dla tych wszystkich analogij Dniepr, ów patryarcha rzek ruskich, wielki kniaź wód zasługuje na miano wschodniego czyli sarmackiego Re nu. Czyt. W. Pol. Hydr. Polski. M. Pawliszczew O progach dnieprowych w Bibl. , Warsz. 1847 i rossyjskie dzieła Afanaaiewa Czużbińskiego. Wacław Nałkowski. I Dnieprowsk, ob. MeszM. gnie się wzdłuż kotliny dniestrowej znaczne pasmo górskie od Rozłucza począwszy przez szczyty Stary 875 m. . Terkaliwski 892 m. t Sejówkę 830 m. , Chmolowate 810 i Magurę łomniańską 1024 m. . Dział wzgórzysty na granicy południowej gminy Michnowea z Łopuszanką łęchniową, łączący dział główny z Magurą łomniańską, można uważać za czwarty bok górnej kotliny, mającej kształt prostokąta i wynoszącej w obwodzie 52. 5 kit, a obszaru 189 ML kw. Kotlina ta, w której legły wsi Wołcze, Dniestrzyk dubowy, Zukotyn, Bereżek, Łomna, Chaszczów i Łopuszanką lechniowa, tworzy w okolicy, wsi Łomny największe zagłębienie, ku któremu pochyla się ona w dwóch kierunkach, z południowego wschodu od Wołcza ku półn. zach. do Łomny, i z półn. zachodu od Łopuszanki lechniowej ku połudn. wschodowi do Łomny; pierwszą stoczystością płynie Dniestr, a drugą potok Lechniówka, wpadający do Dniestru pod Łomną. Wołcze bowiem wznosi się w górnym końcu 568 m. , w niższej części 550, a Łomna 504; Łopuszanką zaś lechniowa 566, a kościół w Chaszczowie 538 ul; spad więc obu połów tej kotliny wynosi mniej więcej 60 m. Połud. część tej kotliny jest łożyskiem Dniestru. Grórny koniec tejże kotliny w Wołczu jest zbiornikiem wód spływających z okolicznych stoków, tak od zachodu i wschodu jak od południa. Jestto okolica źródeł Dniestru. Znajdują się one na południowym wschodzie całej tej kotliny dniestrowej, niedaleko, bo w oddaleniu 1 kil, od szczytu Rozłucza, drugiego połud. wscho dniego granicznika wspomnianej kotliny. Półn. zachodni stok tej góry pokrywa rozległy las, na którego górnym końcu znajduje się główne źródło Dniestru. Jestto słabe źródło warstwowe. Ciepłota jego według pomiaru dra Benoniego z 12 sierpnia 1878 10 godz. 50 m. przed południem czyniła 7 C. przy 21 C. powietrza. Źródła te leżą na wysokości wynoszącej około 900 m. Jako mały potok górski płynie wartkim prądem w głębokim kamienistym jarze, łącząc się w tymże lesie z licznymi potokami leśnymi. Płynie on w kierunku południowozachodnim, a wąskim wyłomem przedziera się po stoku góry ku szerokiej kotlinie dniestrowej. Tu zwraca się ku półn. zachodowi, płynąc przez Wołcze, gdzie przybiera między licznemi potokami, płynącymi z pod Holowaniwki Horbu, z lew, brz. potok Terniwski, następnie przez Zukotyn, gdzie z lew. brz. wpada doń potok Kulowy, w Bereżku Dniestrzyk dubowy, uważany mylnie za główne ramię Dniestru, a z prawego brzegu Zukotyniec, aż wreszcie w Łomnie z lew. brz. łączy się z Lechniówka. Tutaj zwraca się Dniestr na północ, czyniąc sobie wyłom między Łomną a Dniestrzykiem hoło Dniestr wieckim. Wyłom ten wąski zwie się Posiczem. Poniżej Dniestrzyka hołowieckiego zwraca się koryto D. ku półn. wschodowi, tworząc liczne zakręty; tu przyjmuje z praw. brz. potok Rypiankę, a z lew. brz. potok z Grąziowy. Tutaj dolina jego rozszerza się nieco. W dalszym biegu mija Hokwiecko, gdzie z lew. brz. zasila się wodami potężnego Mszańca; północną część obszaru Gwoźdźca, nasiliwszy się potokiem Gwożdzianką z prawego brzegu. Wszedłszy w obręb gm. Strzyłek i przybrawszy z praw. brz. Jasienicę, a z lew. Tysowiczkę, płynie nagle zwężoną doliną, tworząc tutaj ostatni wyłom poprzeczny. Odtąd wody Dniestru toczą się rozległą już doliną, która jeszcze rozszerza się pod Spasem, a bardziej pod Terszówein, gdzie Dniestr przyjmuje Leninę, nieco znaczniejszy dopływ. Poniżej Starego miasta wstępuje w jednostajny kraj pagórkowaty; dolina jego dosięga już kilku kilometrów szerokości. Spad wód jego znacznie się zmniejsza i wynosi około 3 m. na 1 kil. Odtąd rozdziela się coraz częściej na ramiona i tworzy ostrowy, tracąc coraz widoczniej charakter górskiej wody. Od Łomny po Staremiasto przybiera z praw. brz. następujące wody Rypiankę, Gwoździankę, Jasienicę, Topolnicę czyli Turzankę, Kilczyn, Podbuż; z lewego zaś brzegu Mszaniec, Zołotnowiec, Tysowiczkę, Olenkę, Hołownię, Wielki Dubeń i Leninę. Na tej przestrzeni przerzyna wsi lub ich obręby, mianowicie Dniestrzyk hołowiecki, Hołowiecko, Gwoździec, Strzyłki, Łużek górny, Busowisko, Spas, Terszów z Zawadką. Od Łomny po Łużek górny płynie na półn. wschód, a odtąd po Staremiasto w półn. kierunku. Pod Staremmiastem zwraca się znowu na półn. wschód, który to kierunek zachowuje aż po Czajkowce. Przed Samborem jeszcze, koło niemieckiej osady Neudorf, rozdziela się Dniestr na dwa ramiona i oblewa wyspę przeszło dwie mile długą, w najszerszem miejscu na milę szeroką. Na tej też przestrzeni poczyna się zmieniać pozór górskiej rzeki, kamieńce nikną powoli, a żyzny namuł poczyna okrywać dolinę. Między Staremmiastem a Samborem wpadają doń z prawego brzegu Krzemianka i Oreb zeSłonicą i Uhercami, z lewego zaś brzegu Jabłonka i Dąbrówka ob. . Tutaj rozsiadły się nad nim wsi Smolnica, Baczyna i Sozań. Torczynowice, Straszewice, Bereźnica, Torhanowice, Mrozowice, Mrozowiec, Strzałkowice, Waniowice, Neudorf i Radłowice. Od Sambora począwszy zaczyna się średni bieg Dniestru, ciągnący się aż po Niżniów. Poniżej Sambora od wsi Kaisersdorfu czyli Kalinowa płynie D. na niewielkiej przestrzeni na wschód przez Krużyki i Kornalowice, aż do Hordyni. Tutaj, przybrawszy z prawego brzegu potok Bystrzycę ob, zwraca się na północ i północny wschód aż do Czajkowic, gdzie łączy się z lewem swem ramieniem, zasilonem w Koniuszkach sieniawskich potężną górską rzeką Strwiążem. Od Czajkowic począwszy płynie na całe mile szerokiemi, żyznemi równinami ku południowemu wschodowi aż do Niżniowa. Kierunek jego od Staregomiasta do Czajkowiec tworzy z linią od Czajkowiec do Niżniowa dobre rozwarty kąt. Tuż od Hordyni aż po Niżniów rozpościerają się obszerne moczary i błota naddniestrzańskie, zajmujące przestrzeń około 180, 000 morgów austr. Jestto okolica stracona nietylko dla produkcyi krajowej, lecz co gorsza wyziewy zgniłego powietrza wywołują rozmaite niebezpieczne choroby i słabości, tak między ludem wiejskim, jakoteż u bydła. Najwięcej w tym względzie cierpią gminy rozłożone po najobszerniejszej przestrzeni tych moczarów, t. j. ponad tak zwanemi Czonowinami, rozciągającymi się od Hordyni, aż do Terszakowa Hordynia, Kornalowice, Horodyszcze, Koniuszki, Chłopczyce, Bilina mała i wielka, Dołobów, Czajkowce, Pohorce. Susułów, Wołoszcza i inne, zajmujące ogółem przestrzeń 29, 545 morg. Zamiar osuszenia tych moczarów, przedsięwzięty już od bardzo wielu lat, zaczęto przeprowadzać od r. 1810 do 1819 roku ułożeniem planu hydrotechnicznego brzegów Dniestru od Hordynia aż po Niżniów, niemniej wyrznięciem kanału w obrębie gminy Hordyni. Ułożoną w tym celu mapę, składającą się z 100 kart, wykonali c. k. urzędnicy techniczni; znajduje się ona w archiwum budowniczem c. k. namiestnictwa we Lwowie. Prace te atoli na nic się nie zdały i tylko pochłonęły 100, 000 złr. Pod Terszakowem przyjmuje z prawego brzegu Bystrzycę tyśmienicką; od lewego zaś brzegu wpadają doń Wisznia z Łącznym p. i Wereszyca. Od Terszakowa płynie D. nadzwyczaj krętem łożyskiem na wschód, aż po Rozwadów, na granicy gmin Kołodrub i Horucka; następnie przez Saskę dominikalną i kameralną, Horożanę, a pod Sajkowem opuszcza obwód Samborski, i przechodzi w obwód stryjski. Pod Saską przyjmuje potok Kożuszny z lew. brzegu. W obwodzie Samborskim nad Dniestrem legły powiaty Turka, staromiejski, samborski, łącki, rudecki, komareński i medenicki. Obwodu stryjskiego przerzyna D. część najbardziej na północ wystającą, i pod Moszkowcami dostaje się do obwodu stanisławowskiego. W tej części przekracza dwa razy granice obwodu stryjskiego, dotykając na małych przestrzeniach brzeżańskiego. Równiną pośród bagien, nieprawych płodów swego rozpasanego i niestałego biegu, wchodzi on w Stryjskie, nie zmieniając się w nim bynajmniej. Jednak już tu, mianowicie od Rozwadowa, poczyna być spławnym i ma przy najniższym stanie wody 40 m. szerokości. Za wezbraniem zaś przybiera nietylko co do wysokości, lecz i na szerokość. Na tej przestrzeni przepływa powiaty mikołajewski, Chodorowski, żurawieński i wojniłowski. Od Sajkowa legły nad nim wsi Uście, Rozwadów, Weryn, Nadyatycze, Krupsko, Czernica i Kijowiec. Od Rozwadowa aż po Kijowiec bieg południowowschodni i nadzwyczaj kręty, przedewszystkiem w Krupsku i Kijowcu. Odtąd aż po Podniestrzany płynie na wschód przez gminy Brzezinę, Demeńkę podniestrzańskąt Brzozdowce z Podhorcami, Turzanowce, Stańkowce. Od Podniestrzan zwraca się na południe, mijając w dalszym biegu Czartoryą, Dymidów, Mołotów, Bukowinę, Żuraków, Bortniki, Holenów, miasto Żurawno; odtąd zwraca się na wschód przez Mielnicz, Żurawienko, Manasterzec, Kotoryuy, Kozarę, Cwitowę, Bukaczowce, Tenętniki, Łukę, Martynów nowy i stary, Siwkę i Moszkowce. W tym obwodzie stryjskim z pr. brzegu zasilają go swymi wodami potoki Kłodnica z Brydnicą i Zebuczowym, Czernica, Wownia, Kyna, Stryj, Bereźnica, Lubeszka, Krehówka. Świca, Lutynka, Olszynka z Kiełbaską i Siwka; z lewego zaś brzegu Szczerek, Kłodnica, potok Brzozdowiecki, Boberka czyli Ług i Świerz. Tak tedy wzmacnia się Dniestr wodami tych potoków i rzek, rozpościerając zarazem władzę swą nad przyległą okolicą. Zaledwie bowiem dostał się do obwodu stryjskiego, po każdym prawie deszczu w górach, a szczególniej na odwilż wiosenną, występuje ze swych brzegów tu i ówdzie 2 do 5 m. wysokich, lecz nie dość wytrwałych, a w wielu okolicach zaledwie nad normalny stan wody wyniesionych. W obwodzie stanisławowskim, aż po sam Niżniów, jest on panem swoich brzegów; oblewa w tym obwodzie miasta Halicz, Jezupol, Maryampol, miasto Uście Zielone i Niżniów. Oprócz tego nad lewym brzegiem legły wsie Ruzdwiany, Niemszyn, Demeszkowce, Hanowce, Popławniki, Chorostków, Tustań, Siemikowce, Dubowce, Wodniki, Wołczków, Łuka, Petryłów, Nowosiółka i Bobrowniki. Na prawym zaś brzegu legły wsi Sobotów, Perłowce, Ostrów, Kurypów, poniżej Halicza Pitrycz i Kozina; za Jezupolem Hanusowce, Pobereże, Dołhe, Bukowna i Niżniów. Na tej to przestrzeni, podobnie jak powyżej, odznacza się znacznemi wylewami i aż po Niżniów zakałuża pasmo dolin, od 14 do 15 mil kw. obejmując; do czego przedewszystkiem przyczyniają się rzeki Łukiew, Lipa, Bystrzyca i Tłumacz. Od Niżniowa atoli zmienia się Dniestr zupełnie. Ziemia bierze go tutaj w kluby wody jego dostają się pomiędzy skaliste brzegi, tworzące ściany 40 do 60 m. wysokości, a utworzone ze wzgórz ciągnących od Maryampola aż do samej granicy. Szerokość Dniestru poniżej Niżniowa dochodzi od 130 do 200 a czasem 240 m. Nadzwyczajae zakręty na 15 do 22 kil. długie i zwracające się częstokroć na dwa kil. wstecz głównego kierunku, charakteryzują bieg jego. W takim to stanie, między Doliną a Kośmierzynem opuszcza obwód stanisławowski, i wchodzi w obwód kołomyjski a od Hubina w obwód czortkowski, tworząc między mimi aż do wsi Żeżawy i Probabina granicę. Od Niżniowa aż po granicę obwodu czortkowskiego oblewa D. z lewego brzegu Ostrą, Horyhlady, Koropiec, Ściankę, Snowidów, Woziłów, Monastyr, Łukę, Uniż te trzy wsi w obw. kołom. , Kościelniki i Hubin; z prawego zaś brzegu, aż po granicę obw. kołomyjsklego Kutyskę, Oleszę, Delawę i Dolinę. Dopływy D. w obw. stanisławowskim z pr. brz. Rakowiec, Łomnica, Łukiew, Kamienny pot. , Jezupolski pot. , Bystrzyca, Korosilna, Tłumacz i Suchodół; z lew. brz. Gniła Lipa, Zgniły pot. , Złota Lipa, Netecza, Koropiec, Baryszka, Złoty pot. , Namierów i Strypa. W obwodzie kołomyjskim więc na prawym brzegu D. leżą osady Issaków, Siekierczyn, Piotrów, Podwerbce, Niezwiska, Semenówka, Rakowiec, Korniów. Kuniszowce, Kopaczyńce, Chmielowa, Czernelica, Repużyńce, Kolanki, Michalcze, Siemakowce, Potoczyska, Horodnica, Strzylce i Probabin; potoki zaś doń wpadające Derenek, Chocimirka, Semenówka, Olchowiecki p. , Łęg czernelicki i Łemic. W obwodzie zaś czortkowskim nad Dniestrem od Strypy począwszy są wsi Beremiany, Świrszkowce, Chmielowa, Latacz, Szutormińce, Uścieczko, Iwanie, Żeżawa. Dniestr od Martynowa płynie na południowy wschód aż do Jezupola, odkąd zwraca się znowu na wschód, a od Uścia Zielonego w południowowschodnim kierunku w rozlicznych zakrętach, aż do Uścieczka; tu przyjmuje kierunek południowy aż do Zeżawy. Odtąd zachowuje przeważnie kierunek połudn. wschodni, tworząc odtąd aż po Onuth, wieś bukowińską, nad ujściem Czarnego Potoku, granicę Bukowiny z obw. czortkowskim 8 mil a odtąd granicę między obw. czortkowskim a Bessarabią, aż do Kozaczówki, nad ujściem Zbrucza do D. W Czortkowskiem w dalszym ciągu legły wsi Pieczarna, miasto Zaleszczyki, Dobrowlany, Kasperowce, Gródek, Kościelniki, Zazulińce, Sińków, Kołodróbka, Filipkowce, Horoszowa, Uście biskupie, Chudykowce, Mielnica, Olchowiec, Wołkowce, Dźwinogród, Trubczyn, Bielowce, Okopy i Kozaczówka. Dopływy zaś czortkowskie są następujące Kyrnica, Dzuryń, Ługi, Seret, Rudka, Niczława, Wikorówka, Rudy, Dźwiniacki p. i Zbrucz. Od strony Bukowiny Dniestr Dniestr Dniestr oblewa Dniestr miejscowości Babin, Prelicze, Łukę, Kostrzyżówkę, Zwiniacze, Kryszczatek, Repużyńce, Kulowiec, Wasilów, Doroszowiec, Brodok, Mitków, Mosorówkę, Samuszyn i Onut, a na gruncie Bessarabii osady Berekowce, Ruchocin, Raszków, Orestówka i Przygorodok naprzeciwko Okopów. Bukowińskie dopływy Wymuszówka Wimuzow, Doroszowiecki p. , Kiza, i Czarny Paraul negru z Białym potokiem Onutem. Tak zasilony Dniestr pod Okopami dosięga gran. rosyjskiej. Szerokość jego w tern miejscu czyni 260 m. . pod Niżniowem 200 m. , a pod Rozwadowem 40 m. ; głębokość w tern ostatniem miejscu dochodzi przy niskiej wodzie lm. ,a pod Okopami 3 m. Całe dorzecze Dniestru wynosi 71, 240 kil. kw. , z czego na Galicyą przypada 32, 400 kil. kw. , a na Bukowinę 320 kil. kw. Daty te obliczone z dokładnych map, nie zgadzają się z datami, które w geograficznych opisach Dniestru napotykamy. W geografii handlowej państw europejskich wydawana od r. 1874 a ukończona w r. 1877 długość rzeki od źródeł do ujścia w prostym kierunku wynosi 92 mil geogr. , czyli 680 kil. , długość rzeczywista biegu podana na 148 mil geogr. czyli 1120 kil. , gdy tymczasem w rzeczywistości długość Dniestru wynosi 1338 kilometrów, z czego na Galicyą przypada 608 kilometrów Od Okopów, względnie Kozaczówki, w górę do ujścia Czarnego Potoku, prawy brzeg należący do Bessarabii wynosi 55 kil. długości; stąd zaś na długości 58, 3 kii. przypada na Bukowinę. Co do dopływów Dniestru, to najznaczniejszy jest Seret z dorzeczem 3829 kil. kw. ; drugim dopływem z kolei Zbrucz z dorzeczem 3302 kil. kw. , z którego na państwo rossyjskie przypada 1257 kil. kw. W drugim rzędzie po prawym brzegu najznaczniejszym dopływem jest Stryj, którego wodozbiór wynosi 3080 kil. kw. ; dalej połączone Bystrzyce sołotwińska i nadworniańska mają razem obszar 2463 kil; następnie Łomnica 1515 kil; Świca 1447 kil. ; Tyśmienica z Bystrzycą 1158 kil. kw. i Siwka 608 kil. Po lewym zaś brzegu Strypa 1609 kil; Złota Lipa 1377 kil; Gniła Lipa 1222 kil, Strwiąż z Błożewką 949 kil. , Wereszyca 888 kil. , Szczerek z Zubrzanką 634 kil. kw. Reszta dopływów, tak po lewym jak prawym brzegu, zajmuje każdy z osobna mniejszy obszar. Ciekawą jest wysokość linii działowej wód nad p. morza adryatyckiego. Źródła Dniestru znajdują się na wysokości 900 m. ; Strwiąż ma swoje źródła na wysokości 700. ; Błożewka, która dawniej była dopływem bezpośrednim Dniestru, a nie dopływem Strwiążu, na wys. 400 m. ; Wereszyca na 350 m. ; Seret na 420 m. ; podobnież Zbrucz, Strypa, Złota i Gniła Lipa mają swoje źródła na wysokości niżej 400 m. Inaczej rzecz przddstawia się u dopływów prawego brzegu D. Tak Tyśmienica wytryska na wys. 580 m. ; Stryj na wys. 1000 m. ; Bystrzyca Nadworniańska 1500 m. , a B. Sołotwińska 1400 m. , Świca 800 m. ; Siwka 500 m. ; Tłumacz 350 m. Działy wód, położone po prawym brzegu D. , legły nierównie wyżej od działów lewego brzegu D. Co się tycze zalesienia, to największe zalesienie posiada obszar należący do dopływu Stryja wraz z Oporem, dalej dorzecze Łomnicy, Swicy, Bystrzycy i Tyśmienicy; obszar Strwiążą i obszar górnego D. jest najmniej zalesiony. Mniejsze zalesienie jest po lewym brzegu D. ; znaczniejsze przypada na Wereszynę u źródła Klucz Janowski, Lelechówka, Wiszenka, Wereszyca i t. d. ; dość znaczne zalesienie posiada Strypa, Złota Lipa, mniej Gniła Lipa, a jeszcze mniej Seret; potem cośkolwiek prawy brzeg Zbrucza. Co do spadów dopływów, to dopływy z lewego brzegu D. mają łagodny spad, bo przy stosunkowo długim biegu tych dopływów względna wysokość źródeł i ujścia nie jest wielką i w swoim biegu dopływy te w układzie tarasowym wstrzymywane są założonemi stawkami, a nawet przez spuszczenie stawisk moczarzyskami, z wyjątkiem tylko Strwiążu. Wszystkie zaś dopływy po prawej stronie D. położone, już dlatego, że źródła ich wysoko leżą ponad poziomem morza, mają nadzwyczaj silne spady, kończące się jednakże przeważnie u podnóża górskiego. Spad Dniestru w obrębie Galicyi przedstawia następujące liczby 900 m. źródła; 633 m. 2250 m. poniżej źródeł; 568 m. górny kościół w Wołczu; 550 m. dolny kościół w Wołczu; 512 m. ujście Dniestrzyka dubowego; 483 m. w połowie wyłomu Posicza; 469 m. poniżej Dniestrzyka hołowieckiego; 434 m. j zejście się drogi z Hołowieckiego z drogą z Gwoźdźca; 401 m. u południowego stoku Werbuckiego Horbu; 400 m. most powyżej Łużka górnego; 383 m. pod Busowiskiem; 373 m. zakręt poniżej Spasa; 315 m. ujście Krzemianki; 308 m. powyżej Neudorfu; 304 m. rozdwojenie się Dniestru pod Neudorfem; 298 m. most pod koleją; 283 m, pod Kalinowem; 279 m. most w Kornalowicach; 278 m. ujście Bystrzycy w Hordynce; 271 m. powyżej ujścia Strwiąża; 269 m. Czajkowce i Podolce; 267 m. na górnej granicy Susułowa; 265 m. Manasterzec; 263 m. Kołodruby 258 m. ujście Szczerka; 253 m. ujście Brydnicy; 251 m. ujście Stryja; 238 m. pod Źurawnem 235 m. Żurawienko; 233 m. Łuka 225 m. Martynów Stary; 223 m. Perłowce; 217 m. ujście Łomnicy; 215 most pod Haliczem; 203 m. Dolne; 192 m. most pod Niżniowem; 190 m. Ostra; 183 m. ujście Ko ropca; 174 m. Woziłów; 170 m. ujście Derenoka w Podwerbcach; 164 m. Uniż; 160 m. ujście Łęgu czernelickiego; 152 m. przewóz pod Michalczem; 145 m. Pieczarna; 140 m. Dobrowlany; 136 m. Gródek; 125 m. między Sinkowem a Brodokiem; 123 m. Kołodróbka; 122 m. Samuszyn; 119 m. Horoszowa; 111 m. poniżej Wołkowiec; 111 Trubczyn; 109 m. Bielowce; 107 m. ujście Zbrucza. Wykazy Izby handlowej we Lwowie podają, że przeciętnie rocznie budują na Dniestrze w Galicyi 850 sztuk galarów tj. w Żurawnie 100, w Haliczu 250, w Maryampolu 300, w Wisłowej koło Kałusza na Łomnicy 200. Ładunek stanowią deski i gonty aż do Żwańca, 3 kil. poniżej Okopów; skąd ładują zboże i kukurydzę podolską, spławiając 725 kil. aż do Majaku nad limanem dniestrzańskim. Galar jeden obejmuje przeciętnie 600 korcy zboża. Słabsze galary rozbierają, a materyał sprzedają, silniejsze restaurują i wracając holują pod wodę aż do Syroki między Jampolem a Mohylewem, gdzie ładują je zbożem i transportują wodą znowu do Majaku na prze strzeni około 460 kil. Rocznie wychodzi tratew 300 sztuk po 100 kloców, a 100 sztuk po 1000 desek tylko do Zwańca. Spławnośc tej rzeki, już na górnym jej biegu, od Kołodrub począwszy, jest znana. Liman, inaczej zatoka. akermańska, ma pół mili długości a do 1 mili szerokości 337 w. kw. rozl. , jest tak czasami płytki, że dla spławiania tratew i większych promów musiano tu kanał przekopać; od morza zaś oddziela go piaszczysty peresyp, zostawiający tylko 2 kanały, któremi uchodzą wody rzeki do morza Czarnego poniżej Akermanu Białgorod pod 46 p. sz. a 48 d. w. Koło Jampola zwęża się łożysko do 45, 5 metr. 24 i tu prawie pod 48, 20 p. sz. są znane porohy jampolskie. Jest to granitowy grzbiet, przerzynający rzekę w poprzek i zostawiający tylko jedno miejsce dla przepływu wody, nazwane bramą w której rzeka ma tylko 24 sążni szerokości. Lecz i ta przestrzeń rozdzielona jest jeszcze kamieniami podwodnemi, w czasie upałów trochą tylko wody pokrytemi, na 2 przejścia, z których jednak każda ma do 5 i pół łokci głębokości i bystry prąd wody w przejściach osadza przy niezręcznem kierowaniu tratwy na leżące poniżej mielizny lub brody, powyżej zaś bramy leży wielki kamień podwodny, nazywający się stróżem, o któren przy nieostrożnem płynięciu statki rozbić się mogą. Mielizn, tak zwanych brodów, bardzo wiele, choć one i w czasie posuch pokryte na łokieć i półtora wodą. Rozlewy bywają 1 na wiosnę, w czasie puszczania rzeki, co bywa w lutym lub w marcu, a czasem Dniestr nie zamarza zupełnie; 2 w czasie puszczania śniegów w Karpatach, zwykle w końcu czerwca, trwa do 3 tygodni 3 w jesieni we wrześniu lub październiku około św. Michała. Największe rozlewy były w 1784, w 1812 i w r. 1860. Krę znosi woda najprzód na dolnym brzegu poniżej Jampola, potem na górnym, robiąc wielkie zatory, i zatapia ogromne przestrzenie. W ciągu 12 lat dwa razy Dniestr nie zamarzł zupełnie; jeden rok był taki, że lód leżał tylko 4 dni, w innych latach rzeka była pod lodem od 27 do 70 dni, a kilka razy po dwakroć puszczała i znowu stawała. Główne przeszkody utrudniające żeglugę na Dniestrze są 1 brak dogodnego biczownika droga boczna do ciągnienia statków końmi; żegluga najczęściej odbywa się o żaglach, o wiosłach lub przez ciągnienie wołmi lub liną, 2 częste kliny, przesypy i mielizny, które utrudniają bieg statków, osobliwie w górę rzeki; w czasie nizkich wód w czerwcu lub sierpniu nieraz zdarza się, że statki zatrzymują się przed mieliznami i po tygodniu czekają na przybór wody. 3 Progi przy m. Jampolu, pomimo rozszerzenia nie przestały być niebezpiecznemi, 4 zakręty rzeki, tak np. odległość od m. Tyraspola do wsi Słobodziei wynosi w prostej linii 1 i pół mili przeszło, płynąc zaś Dniestrem 14 mil; 5 płytkie ujście rzeki przed jej wpadnięciem do limanu; 6 brak dobrze urządzonych przystani i magazynów zbożowych, brak dobrych holowników i ludzi obeznanych z tern rzemiosłem. Pomimo jednak tych przeszkód, Dniestr od najdawniejszych czasów był spławny. Tak, znajdujemy w historyi, że w czasie jeszcze napadu Czingishana na Ruś, wołynianie i haliczanie dawali jej pomoc, spuszczając się Dniestrem do Czarnego morza na 1000 statkach. W 140 lat później, mianowicie w 1360 r. , kiedy w. k. Olgierd oswobodził Podole od Tatarów wraz z pobrzeżem Czarnego morza, rzeka Dniestr wspomina się jako spławna i porty Chadżybej Odessa i Białogród Akerman. Za czasów Jagiełły cesarz wschodni Emanuel Paleolog otrzymywał z Polski zboże Dniestrem i przez polski port Chadżybej Odesa. Za Kazimierza Jagiellończyka, polskie zboże spławiane było Dniestrem do Cypru i innych miejsc, chociaż wtedy Białogród Akerman należał już do Mołdawii. Kiedy zaś Mahomed II zajął Białogród, a Tatarzy w końcu 15 wieku inne miejscowości Czarnego morza, żegluga Dniestrem została utrudniona. Legat papiezki Kommendoni podawał projekt Zygmuntowi Augustowi zawiązania stosunków handlowych z Wenecyą za pośrednictwem Dniestru. Projekt ten bardzo się podobał Zygmuntowi, lecz wojewoda podolski Mikołaj Mielecki i inni, którym zwiedzenie biegu Dniestru poruczone było, donieśli, że uregulowanie Dniestru potrzebowałoby nadzwyczajnych wydatków, skutkiem czego projekt ten upadł. Rząd polski Dniestr Dniestr leżności od wytwórców. Pszenica z Odessy przebiega do Londynu odległość 6880 kil. , podczas gdy z Gdańska do Londynu odległość wynosi 1700 kil. Skutkiem czego handel zbożem zwróciłby się do Gdańska, a dla Odessy pozostałyby tylko właściwe jej stosunki południowe z portami morza Śródziemnego. R. 1837 r. właściciel ziemski Narcyz Makowiecki podał projekt rządowi rossyjskiemu, zrobienia Dniestru spławnym, i on jeden z pierwszych znowu zaczął wysyłać zboże do Odessy. We wsi swojej Demszynie urządził wygodną przystań i pobudował magazyny zbożowe. Za jego radą ks. Worońców, jenerał gubernator południowej Rossyi, starał się urządzić w niektórych miejscowościach biczowniki, i pooczyszczać Dniestr od grobli i młynów. Od tej pory i inni właściciele, Żydzi, zaczęli wysyłać zboże do Odessy, tak że handel Dniestrem z Odsesą zaczął się ciągle powiększać. We wsi Majaku Moniak w chersońskiej gub. przy ujściu Dniestru do limanu urządzono wygodną przystań, skąd już lądem 35 wiorst lub morzem dostawiano zboże do Odessy. Ponieważ dla żeglugi Dniestrem potrzeba przynajmniej głębokości 3 stóp, dla płaskich statków i tratew przeto jest ona możebną tylko w czasie gościnnych wód, to jest na wiosnę zwykle 6 tygodni, latem około ś. Piotra 2 do 3 tygodni, w jesieni około miesiąca, razem więc do 3 miesięcy dogodnych dla dostawy zboża. W 1840 roku odeski kupiec Surowców odnowił swoim kosztem kanał pomiędzy Dniestrem i rz. Tarańczukiem także do limanu wpadającą. Kanał ten ma długości 160 sążni, szerokości przy Dniestrze 10, przy Tarańczuku zaś 7, głębokości 5 i pół do 6; statki więc mające ładunku do 6, 000 pudów i zanurzające się w wodzie od od 5 do 5 i pół stóp, mogą bez żadnej przeszkody i bez wyładowywania po drodze płynąć po Dniestrze od Tyraspola do wsi Majaku a stąd kanałem Surowcowa do Tarańczuka, następnie tą rzeką omijając mielizny, wpłynąć do limanu dniestrzańskiego, który z prawej strony bessarabskiej ma dostateczną głębokość dla żeglugi. Dla ułatwienia komunikacyi między Akermanem i Owidiopolem przez liinan dniestrzański, w 1840 r. próbowano urządzić żeglugę parową, a 1847 r. pułkownik Łuba zbudował swoim kosztem parochód o sile 40 koni i kilka mniejszych statków, lecz te, jak i rządowe, mogą tylko chodzić do Majaku lub do Bender, a ponieważ droga do Odessy lądem daleko krótsza i tańsza, większa więc część zboża idzie z Majaku lądem; starania zatem pułkownika Łuby, jak również i kompanii, która się później utworzyła, upadły w 1858 r. W 1853 r. utworzyła się znowu kompania Hawy, lecz ta także wkrótce się rozwiązała. Do czasu otwarcia kolei odeskostarał się jednak podtrzymywać zbyt zboża Dniestrem, i dla tego ciągle ponawiał traktaty handlowe z Turcyą, tak w 1489 r. między Kazimierzem i Bajazedem, w 1519 i 1525 między Zygmuntem 1, Selimem i Selimaneni; w 1568 Zygmunt August, w 1623 Zygmunt III z Mustafą zawarł traktat o swobodnym handlu i spławie Dniestrem do Białgorodu. Tatarowie, wojny kozackie zadali ostateczny cios handlowi polskiemu na Dniestrze, tak że o nim zapomniano zupełnie. Za Augusta II jenerał saski Trautmannsdorf, posłany nad Dniestr przeciw Turkom, pisał do króla, że żegluga na Dniestrze niemożebna. Za Stanisława Augusta biskup Krasiński w 1769 podał rządowi francuskiemu projekt komunikacyi z Francyą za pomocą Dniestru, skutkiem czego wysłani zostali inżenierowie dla zrobienia hydrograficznej mapy Dniestru. Wkrótce po manifeście cesarzowej Katarzyny II, wydanym 22 lutego 1784 do wszystkich narodów Europy, aby wszelkie swoje siły handlowe kierowali ku Czarnemu morzu, hr. Waleryan Dzieduszycki w r. 1785 od Ladawy 19 kil. wyżej Mohylowa aż do Akermanu, spławił szczęśliwie ładunek jakich 1700 centnarów pszenicy na kilku statkach do 46 cali zagłębiających się, w czasie 142 godzin. Tak tam, jak i nazad, progi pod Jampolem z pomocą żagli szczęśliwie przebył. W r. 1788 i 1789 ck. rząd austryacki kazał zbudować w Kołodrubach 3 wielkie statki, a 4 małe, na ładunek od 350 do 800 cetnarów, zagłębiające się na 18 do 20 cali, a to do przewiezienia potrzeb dla wojska w okolicy Chocima, zdobytego w onym czasie przez księcia koburskiego W r. 1802 ksiądz Caspari, ck. naddyrektor budownictwa, wystawił pod Zaleszczykami statek żaglowy, 60 stóp długi, u dna 11 stóp szeroki, z burtnicą 3 stóp wysoką, czyli z wysokością pokładu 6 stóp i 6 calizna ładunek 180 do 200 cetnarów, z zagłębieniem się 13 cali. Na dniu 4 października w obec licznych gości tenże duchowny w towarzystwie ck. starosty obwodowego barona Dykę, mimo małej wody, bo 15 do 18 cali niżej zwykłego stanu niskiego, dopłynął do Okopów i powrócił do Zaleszczyk, a stąd udał się aż do Rozwadowa, skąd spuścił się wodami i 3 grudnia stanął w Zaleszczykach. W r. 1803 baron Dyke odbył żeglugę z Zaleszczyk, w której kilka statków, każdy z ładunkiem 400 cetn. , dostało się do Majaku. Z takimże ładunkiem powrócił, zapomocą holowania liną, w górę rzeki. W r. 1804 kupiec lwowski Franciszek Baur jednym statkiem z Rozwadowa, a z Zaleszczyk trzema statkami, 12 do 14 stóp szerokimi, a 64 do 70 stóp długiemi odbył transport korzystny do Majaku; z powrotem doprowadził ładunek 1440 cetnarów do Zaleszczyk, a na czwartym do Rozwadowa. W tymże czasie było 94 statków z Galicyi w Odessie. Te doświadczenia dowiodły, iż Dniestr służyć może do żeglugi aż po samo morze, tak tam jako i nazad; ale zarazem wykazały trudności. Od roku 1820 wywóz z Galicyi Dniestrem ciągle wzrastał, ograniczając się z początku na drzewo budulcowe i opałowe, kamienie i inne przedmioty handlu pogranicznego. W r. 1822 wywóz uczynił do 4300 złr. , w r. 1826 do 22800 dr. W r. 1837 spławiono do Odessy z kopalni pod Kołomyją 600 cetn. węgla kamiennego; w r. 1842 do 7000 cetn. węgla kam. i pszenicy; w r. 1842 do 7000 korcy pszenicy. W r. 1843 z obwodów stanisławowskiego i czortkowskiego, prócz wielu mniejszych partyj drzewa budulcowego, węgla kamiennego i t. d. spławiono także 38, 500 korcy pszenicy i 2625 korcy roślin strączkowych, w wartości ogólnej 130, 000 złr. W r. 1845 odbyto Dniestrem spławów w dół 87, wartości 20, 000 złr. mk. ; w r. 1846 spławów 383, wartości 67, 000 złr. mk. ; w r. 1847 spławów 909, wartości 102, 000 złr. mk. ; w r. 1848 spławów 277, wartości 70, 000; w r. 1849 spławów 543, wartości 105, 000 złr. mk. ; w r. 1852 spławów 1065, wartości 64000 złr. mk To wszystko dowodzi, że mimo niepomyślnych stosunków spław na Dniestrze przecie był popłatnym. Dniestr w górnym swym biegu, mianowicie od Czajkowic do Martynowa, zanieczyszczony drzewami, a szczególnie w obwodzie Samborskim, mając łożysko ścieśnione wielu mostami jarzmowemi o małym otworze, nie może być użyty do żeglugi; od Niżniowa atoli do Okopów i w dalszym swym biegu jest Dniestr jednym z najpiękniejszych gościńców wodnych w Europie; tylko mielizny, których jest niewiele, nie dopuszczają żeglugi przy małym stanie wody. Usunięcie tych zawad od Czajkowic w dół pociągnie za sobą wprowadzenie regularnej żeglugi parowej; Dniestr zaś byłby w ten sposób szlakiem handlowym, pomyślność i bogactwo roznoszącym. Atoli od oczyszczenia tej rzeki od Kołodrub do Okopów, wykonanego w r. 1788 pod kierunkiem księdza Caspari, ówczesnego ck. gal. dyrektora nawigacyi; od zrobienia przekopu od Hordyni do Czajkowic; od zniesienia grobli młyńskiej w Podolcach i zbudowania w r. 1845 kilku tam kamiennych pod Niżniowem i Ostrą, nic więcej nie uczyniono, aby spławność tej rzeki podnieść. Ha ostatnim sejmie lwowskim poruszono kwestyą połączenia Dniestru zapomocą kanału i rzeki Sanu z Wisłą. Projektowane połączenie morza Czarnego z Baltykiem, prowadzące za sobą uregulowanie spławności Dniestru i Wisły okazać się musi dla wytwórców rolnych bardzo korzystnem, gdyż wówczas centralny w handlu rynek londyński znajdzie się w zawołoczyskiej, która wielki cios zadała żegludze Dniestrem, dostawa Dniestrem powiększała się ciągle i obecnie korzystają z niej najwięcej majątki blizko Dniestru leżące, a również spławiają nim drzewo opałowe, deski i belki i t. p. W 1837 r. w Cesarstwie przeszło Dniestrem tylko 34 galarów z pszenicą, w 1846 już 366, a następnych lat średnio od 400 do 500 galarów rocznie. Ważniejsze przystanie na Podolu są Mohylów, Żwaniec i Kalus, mniejsze Uszyca, Łojów, Serebryja, Jampol, Kośnice, Kamionka, Raszków, Rybnica, lecz żadna z nich nie ma bezpiecznego portu. Magazyny większe dla składania zboża znajdują się tylko w Demszynie u Makowieckich i w Serebryi u Sulatyckich. One mogą po mieścić po7 1 2 tysięcy czetwerti. Najwięcej wyładowywano w Mohylowie, średnio do 100, 000 czetwerti na 200 250 galarach. Galary i tratwy sprowadzają z Galicyi; po większej części statki te sprzedają się w Odessie lub w innych punktach na drzewo, gdyż holowanie nazad w górę dużoby kosztowało. Niektórzy właściciele i przemysłowcy mieli lub mają swoje statki; tak ks. Czetwertynski miał 5 berlinek nabytych od pułkownika Łuby; odescy kupcy Melich 2, Pomer 3, Sulatyccy 3, Łazow 3, i inni. Były one kryte i z żaglami; oprócz tego Makowiecki, który wielkie położył zasługi w rozszerzeniu handlu Dniestrem, miał od 13 do 14 małych statków, mogących pomieścić do 200 czetwerti każdy. Według urzędowej wiadomości o produktach ładowanych na statki w dniestrzańskich portach na Podolu rossyjskiem, ilość ich i wartość pieniężna w ciągu lat 10 od 1852 do 1862 była Pszenicy 1, 687, 277 czetwerti, Kukur. 644, 478 czet. , Owsa 208, 032, różnego zboża 110, 786, Spirytusu 628 beczek, Wódki 10, 399 beczek, Sliwek 1798 becz. , Materyałów drzewnych za 855, 056 rs. , Gipsu 759, 370 pudów. Wartość wszystkich tych produktów 6, 959, 389 rs. Statków do przewiezienia ich użyto 14, 131. A zatem średnia wartość towarów wyładowanych w podolskiej gub. w ciągu 10 lat była 695, 939 rs. rocznie. Z tego w Mohylowskim porcie na 296, 964 rs. , to jest 43, w Żwanieckim na 184, 654 rs. tj. 27, w Kalusie na 138, 315 rs. tj. 20, w Jampolu na 16, 236 rs. tj. 2 1 2, w Raszkowie na 11, 479 rs tj. 1 1 2, w Demszynie na 7, 777 rs. tj. 1, w Serebryi na 6, 202 rs. tj. 1; w pozostałych portach w Uszycy, Kośnicy, Studenicy, Ujściu, Jarudze i innych 2 1 4 Najlepsze przeprawy promem przez Dniestr są w Mohylowie i Żwańcu; oprócz tego promy znajdują się także w miejscowościach Halicz, Braza, Babczyn, Ujście, Jarużka, Maryanówka, Rosochowata, Wilamówka, Stara Uszyca, Łojowce, Bronica, Jaruga, Michałówka, Fleminda, Jampol, Cekinów Dniestr Dobaczewo Doba Dob Dnika Dniestrzyk Dniestrzańska kolej żelazna ka, Kośnica, Kamionka, Raszków, Biełocz, Rybnica, Popenki, Michałówka. Stałe mosty na D. są w miastach Sambor, Mikołajów, Martynów, Niżniów, Zaleszczyki, Mohylów, Bendery. Dopływy Dn. w gub. podolskiej są Zbrucz, Żwaniec, Smotrycz, Maksza, Bagowica, Tarnawa, Studenica, Rudka, Uszyca, Talowa, Daniłówka, Kalusik, Meterska, Zwan, Karajec, Ladawa, Serebrya, Niemija, Derła, Bronica, Murafa, Rusawa, Markówka, Oknica, Kamionka, Biełocz, Mołokisz, Rybnica, Jahorłyk. Źródła Encykłopedya Powszechna Orgelbranda. 1861 T. VII. W. Pol Zasługi Długosza pod względem geografii. Rocznik tow. nauk. krak. 1852. XXII. 49 102. W. Pol Rzut oka na północne stoki Karpat i przyległe im kraje. Kraków. 1851 46. W. Pol Hydrografia. Tom II Zbiorowego Wydania dzieł W. Pola. Kraków 1875 293 303. L. Tatomir. Geografia ogólna i statystyka ziem Polski. Kraków. 1868. L. Tatomir Geografia fizyczna Polski. Lwów. 1863. Bauer Fr. Remarques faites en voyage sur le Dniester jusqu a Rozwadów. Leopol 1805. Stoger M. O Dniestrze w Galicyi, w Rozmaitościach lwowskich. 1834. nr. 12, 13. Kutschera T. Ważność Dniestru dla Galicyi jako drogi wodnej. w. ,Rozprawach gal. tow. gospod. 1858. XXIII, 72 80. Józef Jaegermann. O regulacyi Dniestru. W Dźwigni. Lwów. 1880. Nr. 5. 6, 7, 8, 9, nieskończone. Dr. Karol Benoni, Ueber die Dniestrquellen und die Thalbildungen im oberen Dniestrund Strwiążgebiete. w Mittheilungen der K. K. geogr. Gesellschft in Wien. 1879. Dr. Karol Benoni. ,, 0 górnym obszarze Dniestru i Strwiąża pod względem morfologicznym. w VII. Sprawozdaniu dyrekcyi ck. wyższej szkoły realnej we Lwowie za rok szkolny 1880. Podróż dlą doświadczenia spławu Dniestrowego w r. 1785 przez Waleryana hr. Dzieduszyckiego w Przyjacielu ludu. Leszno. 1843, nra 9 i inne. Pomyślna próba spławienia zboża Dniestrem z Galicyi do Odessy przez Artura Gołuchowskiego w Gazecie lwowskiej4, z r. 1842, nr. 78. Ważność Dniestru dla handlu Galicyi z Rossyą południową w, ,Gaz. lwow. z r. 1842, nr. 117. Der wichtigste Kanal in Europa die eine Vereinigung des Schwarzen Meeres mit der Ostund Nordsee vermittelst der Weichsel und des Dniesters, erneuert vorgeschlagen von Braumiiller, Berlin, 1875. O kanale Surowcowa wykopanym naprzeciw włości Majaki, od Dniestru, aż do rzeczki Tarańczuk i O działaniach komisyi rossyjskiej w celu uregulowania Dniestru od Galicyi aż do limanu w Gazecie lwow. z r. 1840 mr. 71 i 94 i z r. 1841 nr. 38. Uwagi Antoniego Mysłowskiego nad handlem zbożowym z Galicyi do Odessy i nad zaprowadzeniem żeglug parowej na Dniestrze Lwów, 1844. Czerwiński Ignacy Lubicz Zadniestrska okolica między Stryjem i Łomnicą, we Lwowie 1811 r. AfanasjewaCzużbińskiego Pojezdka w jużnuju Rossiju. Petersb. 1863 Dniestrzańska kolej żelazna. Tak się zowie linia drogi żelaznej ze Stryja do Chyrowa, na Sambor i Drohobycz. Linia ta łączy się w Chyrowie z węgierskogalicyjską a w Stryju z koleją Albrechta. Ma ona też jednę osobną gałąź z Drohobycza do Borysławia. Inaczej zowie się też Naddniestrzańską c. k. uprzywilejowaną. Stacye Stryj, Gaje wyżne, Drohobycz, Dobrowlany, Dublany, Sambor, Nadyby, Fulsztyn, Chyrów. Długość 15 mil. Dniestrzyk, przys. Mostów. Dniestrzyk dubowy, wieś, pow. Tarka, o 8 kilometrów na południe od Dniestrzyka hołowieckiego o 21 kil. od Turki, leży nad rzeką Dniestrzyk, która na gruntach tej wsi tuż niodaleko osady w stronie południowej ma swe źródło, i zaraz w początku swego biegu zabiera wody kilka mniejszych i większych potoczków. Przestrzeń pos. więk. lasu 218; pos. mu, ; roli ornej 1019, łąk i ogr. 80, pastw. 48, lasu 55 m. Ludności gr. kat. 417, akat. 57, izr. 32 razem 506. Gr. kat. par. ma w miejscu, należącą do dekanatu źukotyńskiego. Właściciel więk. pos. rząd austryacki. B. R. Dniestrzyk dubowy, potok górski, mylnie uważany za górny bieg Dniestru. Wypływa w obr. gm. tejże nazwy, w pow. Turka, z pod szczytu Wysokiego Wierchu 700 m. , na pół nocnowschodnim stoku głównego działu eu ropejskiego, z licznych źródeł zaskórnych, wzmocniony licznymi małymi dopływami; pły nie na północny wschód przez wsi Dniestrzyk dubowy wąskim a głębokim jarem. Łączy się w obrębie Zukotyna z Dniestrem, płynącym od Wołczego. Długość biegu 4 i pół kil. Nad źródłem stał niegdyś dąb, a stąd powstała na zwa potoku i wioski. Br. G. Dniestrzyk hołowiecki z Posiczem, wieś, pow. Turka, leży w głębokich górach karpackich, nad rzeką Dniestrem, o póltory mili na wschod. półn. od źródeł Dniestrzyka, o 23 kil. na północny zachód od Turki, a o 3. 8 kilom. od Łomny; niezliczone ilość potoków wpada, tu do Dniestru, który sam jest w tern miejscu nieznaczną rzeczką; wieś ta wzniesioną jest nad powierzchnię morza o 423. 6. Przestrzeń pos. więk. roli ornej 21, łąk i ogr. 5, pastw. 4; pos. mniej. roli ornej 792, łąk i ogr. 92, pastwisk 628 m. Ludności rz. kat. 8, gr. kat. 564, izrael. 12 razem 584. Gr. kat. parafią ma w miejscu, należącą do dekanatu źukotyńskiego. Należy do dóbr rządowych. B. R. Dnika, jez. w pow. horodeckim. Dob, Dobek, Dobiesz, skrócone formy imienia Dobiesław, stanowią źródło nazw Dobczyn, Dobieczyn, Dobieszkow, Dobiesławice i t. d. Doba, niem. Doben, wieś, pow. węgoborski, st. p. Rozengart. Dobaczewo, wieś nad rz. Skrwą, pow. lipnowski, gm. Osiek, par. Ligowo, o 28 w. od Płocka, o 22 w. od Lipna, o 8 w. od Sierpca, o 36 w. od Włocławka, liczy gruntów włośc. 83 m. , w tera 42 ornych, 5 dm. , 70 mk. ; gruntów dworskich 456 m. , w tern 192 m. ornych, 5 dm. , 32 mk. W 1827. r. było tu 6 dm. i 53 mieszk. Dobawen niem. , ob. Dobowo. Dobawer See niem. , ob. Dobowskie jezioro. Dobcza, wieś, pow. jarosławski, o 25 kil. na płn. od Jarosławia, o 11. 4 kil. na półn. wschód od st. p. i par. rz. kat. w Sieniawie; par. gr. kat. w Dobrej; dm. 146, mk. 895. Własność większa obejmuje roli ornej 403, łąk i ogrodów 215, pastwisk 14, lasu 936 m. , włościanie mają roli ornej 1112, łąk i ogr. 354, pastw. 80, lasu 11 m. Szkoła etatowa jednoklasowa. Własność Władysława ks. Czar toryskiego. Lu. Dz. Dobczyce, 1. miasteczko w Galicyi, położone pod 49 11 szer. północnej a 37 9 długości wschod. od Ferro, pow. wielicki, 1973 morg. rozl. , 500 domów, 1359 mężczyzn, 1455 kobiet razem 2814 mk. , z pomiędzy których 2686 rz. kat. , 9 akatolików a 119 izraelitów. Siedziba sądu powiatowego, notaryatu, posterunku żandarmeryi, urzędu pocztowego i telegraficznego, urzędu. dekanalnego, który obejmuje 10 parafij i jednę filią, tudzież urzędu parafialnego. Parafia w D. erygowana w roku 1225, a równocześnie kościół parafialny przez Iwona Odrowąża biskupa krakowskiego wybudowany został. W miejsce tej świątyni drugi kościół parafialny około r. 1590 przez Sebastyana Lubomirskiego, starostę dobczyckiego, wybudowany, dla zniszczenia zamknięty został 1790. Nareszcie obecnie istniejący kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela w latach 1828 do 1834 wymurowany, przez biskupa tarnowskiego Pukalskiego w r. 1854 poświęcony został. Dom ubogich powstał w r. 1766, spłonął w r. 1863. Dla umieszczenia 5 ubogich wynajęła gmina dom prywatny. Szkoła ludowa 3klasowa z 3 nauczycielami, doktór, chirurg i apteka w miejscu. Gmina miejska posiada szczupły majątek 3515 złr. , lecz dosyć znaczne dochody w r. 1878 6486 złr. D. leżą nad rzeką Rabą, przy gościńcu wiedeńskim. Ludność zamożna, utrzymuje się po części z rolnictwa, głównie z przemysłu, a mianowicie kwitnie tutaj garncarstwo, sukiennictwo, szewctwo, tkactwo i koszykarstwo. Na obszarze dworskim znajduje się młyn amerykański i tartak wodny. Dobczyce mają świetną przeszłość historyczną. Kaźmierz W. uwolnił w r. 1340. mieszczan od opłaty ceł w całem państwie i obdarzył w r. 1362 prawem niemieckiem. Ustanawiając zaś w r. 1365 najwyższy czyli prowincyonalny sąd teutoński objął D. w liczbie kilkunastu miast, z których wybrani przez starostę obywatele na ławników, rozsądzali w Krakowie sprawy, od mniejszych sądów w kraju przychodzące. Kaźmierz drugi syn Kaźmierza Jagiellończyka, lat 13, mający wezwany na tron węgierski, gdy mu się wyprawa nie powiodła, wracając na początku r. 1472 do kraju, przebywał z rozkazu ojca przez czas niejaki na zamku tutejszym. Także historyk Długosz przebywał w D. przez lat wiele. W D. urodził się w r. 1481 Jan z Dobczyc z zakonu bernardynów, autor dzieła Opuseulum de arte memorativa a. 1504 Craooviae editum; i Andrzej Gałka, proboszcz u ś. Floryana w Krakowie, znany gramatyk polski i zwolennik nauki Wiklefa. Król Jan Olbracht, mając na uwadze wierność i stateczność mieszczan, potwierdził w. r. 1494 wszelkie prawa i nadania, Zamek, bardzo starożytnego pochodzenia, wznoszący się na pagórku za miastem, został na początku 18 wieku przez Karola XII kr. swedzkiego zrujnowany, tak że z niego tylko szczątki pozostały. 2. D. z Bobrownikami małemi, wieś, pow. tarnowski, o 10 kil. na płn. zach. od Tarnowa, o 7 kil. na płd. wschód od st. p. w Radłowie. Parafia rz. kat. w Jurkowie. Dm. 102, mk. 663 319 m. 344 k. ; z tego przypada na Dobczyce 23 dm. , 146 mk. Dobczyn, wś. i folw. , pow. radzymiński, gm. Radzymin, par. Klembow. R. 1827 było tu 14 dm. i 108 mk. Folw. Dobczyn od Warszawy w. 28, od Radzymina w. 7, od Wołomina w. 6, od rzeki Buga w. 14. Rozl. wynosi m. 437 a mianowicie grunta i ogrody m. 198, łąk m. 37, pastwisk m. 11, wody m. 1, lasu m. 57, zarośli m. 87, nieużytki i place m. 46. Bud. drewn. 9. Rzeka Rządza i droga żel. przechodzi przez grunta folwarczne. Folw. powyższy w r. 1872 oddzielony od dóbr Kraszew. Dobczyn, jezioro, pow. suwalski. Leży na północ od jez. Wigry, między wsiami Różówka i Żebrówka, przy drodze bitej z Suwałk do Sejn. Brzegi nizkie, bezleśne. Dobczyn, domin. , pow. śremski, 1285 morg. rozl. , 5 dm. , 126 mk. , wszyscy kat. , 69 analf. Stac. poczt. Dolsk Dolzig o 8 kil. , stac. kol. żel. Chocicza Falkstaedt o 10 kil. Właściciel Chulewicz, poprzednio Jackowski. Dobejki, 1. mko w pow. wiłkomierskim, nad rz. Oknistą, o 60 w. od Wiłkomierza, przy trakcie prywatnym z Wiżun i Uszpola do Wiłkomierza. Ma paraf. kościół katol. ś. Jana, 1660 r. wzniesiony z drzewa przez obyw. Jó Dniestrzańska kolej żelazna Dobejki Dobczyn Dobczyce Dobcza Dobawer Dobawen Doba Dobelsberg Dobiesławice Dobiesławy Dobieszno Dobieżyn Dobiesz Dobieszczyzna Dobieszek Dobieszew Dobieszewice Dobieszewko Dobieszowo Dobelsberg Doben Dober Doberau Dobergast Doberluk Doberschau Doberschau Doberschauetz Dobersdor Doberstein Dobertowitz Doberwitz Dobiacz Dobie Dobiec Dobiecin Dobieczyn Dob Dobiegała Dobiegniewo Dobiejewo Dobiercice Dobiertowice Dobierzów Dobierzyn gruntu m. 628; wś Kaczkowice osad 17, grun tu m. 232; wś Zysławice osad 25, gruntu m. 401; wś Prokocice osad 23, gruntu m. 290; wś Braszowice osad 11, gruntu m. 121; wś. Donatkowice osad 8, gruntu m. 36. Gmina Dobiesławice nałeży do s. gm. okr. IV i ma 3428 mk. Br. Ch. , A. Pal. Dobiesławice, domin. , pow. inowrocławski, 1306 mrg. rozl. , 7 dm. , 118 mk. , 19 ew. , 99 kat. , 49 analf. Stac. poczt. i kol. żel. Inowrocław o 9 kil. , własność Gąsiorowskiego. Dobiesławy. Kętrzyński przytacza tę nomenklaturę w pow. człuchowskim. Dobiesz, wś i folw. , pow. grójecki, gm. Kąty, par. Sobików. R. 1827 było tu 11 dm. i 94 mk. Folw. D. z nomenklaturą Dobieszek i wsią D. , od Warszawy w. 29, od Góry Kalwaryi w. 10. od Piaseczna w. 9. od drogi bitej w. 4, od rzeki Wisły w. 10. Rozl. wynosi m. 816, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 458, łąk m. 41, pastwisk m. 131, lasu m, 113, zarośli m. 45, nieużytki i place m. 28. Bud. mur. 3, drewn. 12. Gorzelnia. Nomenklatura Dobieszek ma rozległości m. 360. Wieś Dobiesz osad 18, gruntu m. 85. Dobieszczyzna, niem. Langenfeld, wieś, pow. pleszewski, 29 dm. , 268 mk. , 146 ew. , 122 kat. , 125 analf. Stac. poczt. Robaków na granicy Król. Polskiego; st. kol. żel. najbliższa Jarocin. M. St. Dobieszek, ob. Dobiesz. Dobieszew, ob. Dobieszewo. Dobieszewice, domin, pow. mogilnicki; 2 miejsc. 1 D. ; 2 Dobieszewiczki, folw. ; 2429 morg. rozl. ; 12 dm. ; 214 mk. . 50 ew. , 164 kat. , 99 analf. Stac. poczt. w Pakości o 6 kil. ; st. kol. żel. Broniewice Amsee o 5 kil. Właści ciel Jan Arndt, Polak. M. St. Dobieszewko, domin. , pow. szubiński; 1652 morg. rozl. ; 7 dm. , 104 mk. , 28 ew. , 76 kat. , 59 analf. Stac. poczt. w Gołańczy o 5 kil. Właścicielem obecnym jest Rafalski. Po, przednio D. należało do posła Kantaka Kaźmierza, który okolicę zbadał pod względem archeologicznym i bogate wykopaliska przekazał Tow. Przyj. Nauk Poznańskiemu. Odkryto mianowicie na obszemem cmentarzysku groby płaskie, otoczone kamieniami, wykopano mnóstwo urn, naczynia na nóżkach, zabawki, małe dwojaczki, które, zakopane na granicy pól, strzedz miały od zarazy; przedmioty kamienne i brązowe haczyki do wędek, ostrza do strzał, brzytwę. Opis tego cmentarzyska, zajmującego 200 m. rozl. , podał Tyg. ill. 1864 Nr. 262. Dobieszowo, domin. , pow. szubiński, 1963 morg. rozl. ; 11 dm. ; 163 mk. ; 1 ew. , 162 kat. , 82 analf. Stac. poczt. w Gołańczy o 8 kil. , st. kol. żel. Nakło o 24 kil. Właścicielką jest obecnie p. Radzimińska Jadwiga; poprzednio D. należało do Karłowskiego. M. St. zefa Kuszelewskiego. Na cmentarzu kaplica. Parafia katol. dekanatu uciańskiego dusz 3919. R. 1771 niejaki Huszcza fundował tu cerkiew. Mko i wś. D. należały niegdyś do Sterkańc i Surwiliszek, dziś uwłaszczone. W mku D. jest 275 mk. Mieści się. tu zarząd gminy wiej skiej, liczącej dusz 1660. 2. D. , wś. , pow. rossieński, par. Szydłów. F. S. Dobelsberg niem. , rz. , dopływ Wenty w kurlandzkiej parafi Frauenburg. Doben niem. , ob. Doba. Dober niem. , niegdyś Dobra i Dobrów, wś, pow. żegański, par. Eisenberg. F. S. Doberau niem. , ob. Dobre. Dobergast niem. , w XII w. Dobrogostowo. wś, pow. strzeliński na Szląsku pruskim, par. Danchwitz. F. S. Doberluk, ob. Bledzew. Doberschau niem. , ob. Dobrusz. Doberschau niem. , w XIV w. Dobroszyn, wś i dobra, pow. złotoryjski na Szląsku prus kim, par. Hajnów. F. S. Doberschauetz niem. , ob. Dobroszicy i Dobruszecy. Doberschützke Mühle niem. , ob. Zlotowo. Dobersdorf niem. , 1. wś i dobra, pow. głupczycki, par. Roben, o 10 kil. od Głapczyc, na stokach morawskich wzgórzy. Dobra mają 857 m. rozl. , wś 51 osad, 1323 m. rozl. , 2 młyny wodne, wiatrak, katol. kościół filialny i szkołę. 2. D. , ob. Dobierzów. F. S. Doberstein niem. . ob. Dobrzyniewo. Dobertowitz niem. , ob. Dobiertowice. Doberwitz niem. , w XIV w. Dobrowice, wś. , pow. głogowski, par. katol. Brieg, nad Odrą. F. S. Dobiacz, 1. osada, pow. olesiński, należy do Krzyżańcowic. 2. D. , karczma, pow. ole siński, należy do Wysokiej. F. S. Dobie, wieś uwłaszczona od dóbr uciańskicli, pow. wiłkomierski, par. uciańska. Dobiec, wś i folw. rząd. nad rz. Iłżanką, pow. iłżecki, gm. Miechów, par. Odechów. Ma 7 dm. , 51 mk. , 1345 m. ziemi folw. , 109 m. włośc. Dobiecin, 1. folw. , pow. grójecki, gm. Błędów, par. Mogielnica. Folw. D. od Warszawy w. 60, od Grójca w. 21, od Mogielnicy w. 1, od Rudy Guzowskiej w. 35, od rz. Pilicy w. 7. Rozl. wynosi m. 415 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 356, lasu m. 56, nieużytki i place m. 3. Płodozmian zaprowadzony 15o polowy. Bud. mur. 1, drewn. 6. Folw. ten w r. 1877 oddzielony od dóbr Miechowice. 2. D. , wś, pow. grójecki, gm. Czersk, par. Sobików. 3. D. , wś i folw. , pow. piotrkowski, gm. Bełchatówek, par. Bogdanów. W 1827 r. było tu 14 dm. i 100 mk. Br. Ch. A. P. Dobieczyn, ob. Dobieszyn. Dob. Dobiegała, wś, pow. błoński, gm. i par, Radziejowice. R. 1827 było tu 4 dm. i 24 mieszk. Dobiegniewo, wś, pow. włocławski, gra. Dobiegniewo, par. Wistka. R. 1827 było tu 36 dm. i 281 mk. Odl. od Włocławka 18 w. Gmina D. należy do s. gm, okr. II w os. Ko wal, st. poczt. we Włocławku. W gminie istnieją 4 młyny, 1 wiatrak, 1 olejarnia, 1 szkoła element. , 1 kantorat, 3520 mk. Ob szar gruntów dworskich wynosi 3693 mor gów. Br. Ch. Dobiegniewo, ob. Woldenberg. Dobiejewo, wieś, pow. wągrowiecki, 24 dm. , 174 mk. , 6 ew. , 168 kat. ; 62 analf. Stac. poczt. w Łopiennie o 8 kil. , stac. kol. żel. Gniezno o 30 kil. M. St. Dobiercice niem. , Wilmdorf, dobra i wś, pow. kluczborski, par. Byczyna, o pół mili od Kluczborka. Dobra dzielą się na folw. B. 1200 m. rozl. , folw. Chudoba 710 m. i folw. NeuOhlen 835 m. . Wś ma 21 osad, 450 m. rozl. , kopalnie rudy żelaznej, wypalanej w Bankau, kościół ewang. paraf. i szkołę. Dobra D. należały do Parusowic przed r. 1840. Dobiertowice niem. , Dobertowitz, wś, pow. mielicki, w księstwie strabórskiem, par. katol. Powidzko. F. S. Dobierzów niem, , Dobersdorf, w XVI w. Dobieszowice, wś i dobra, pow. prądnicki, par. Twardawa, o 2 mile na wschód od Górnej Głogowy. Dobra D. z folw. Małkowice mają 1400 m. rozl. i gorzelnię. Wś z częścią kolonii Małkowice ma 71 osad, 2689 m. rozl. i szkołę. Dobierzyn, wś, pow. włocławski, gm. Pia ski, par. Lubraniec. R. 1827 było tu 6 dm. i 42 mk. Br. Ch. Dobiesławke, wś, pow. pińczowski, gm. Dobiesławice, par. Rachwałowice, leży na lewo od traktu z Koszyc do Korczyna, poczta w Koszycach. Posiada sąd gminny okr. IV, szkołę gminną. R. 1827 było tu 22 dm. i 194 mk. Wykopano tu 1836 zbiór starych monet polskich i węgierskich z XI w. D. były niegdyś własnością Sapiehów, obecnie Górskiego. Folw, D. tworzył dobra z wsiami D. , Stradlice, Wojciechów, Sądziszowice, Kaczkowice, Zysławice, Prokocice, Braszowice i Donatkowice; od Kielc w. 70, od Pińczowa w. 33, od Działoszyc w. 14. od Koszyc w. 3, od NowegoMia sta Korczyna w. 14, od Zawiercia w. 91, od rzeki Wisły w. 6. Rozl. folw. wynosi nu 269 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 212, łąk m. 38, nieużytki i place m. 9. Płodozmian 10połowy. Bud. mur. 4, drewn. 8. Folw, powyższy w r. 1874 oddzielony z innemi z podziału dóbr głównych Dobiesławie. Wieś Dobiesławice osad 24, gruntu m. 232; wś Stradlice osad 35, gruntu m. 445; wś Wojciechów osad 4, gruntu m. 495, wś Sońdziszowice osad 52, Dobieszków, wieś, pow. brzeziński, gm. Do bra, par. Łagiewniki, ma 33 włóki rozl. , w tern kilka włók lasu i zagajników; mieszkańców oko ło 160. Grunt przeważnie falisty, przytem bar dzo urodzajny. Ma 2 jeziora, wielce w rybę obfitujące, połączone rzeczką. Nad jednem wznosi się fabryka krochmalu Mieczków, istniejąca od 1879 r. Przy drugiem znajduje się młyn wodny. O wiorstę od młyna leży cegielnia. Ogród, dosyć obszerny, posiada wszelkie gatunki owoców. Szkółka ludowa jednoklasowa, do której nikt nie uczęszcza. D. oddalony od Łodzi i Brzezia o 2 mile, od Strykowa o 4 wiorsty. Należy do parafii Łagie wnik, słynącej kościołem i znajdującym się tu cudownym obrazem św. Antoniego. Własność p. Jana Mieczkowskiego. Wś ma 21 osad, 111 m. gruntu. R. 1827 było 19 dm. , 171 mk. W. F. Dobieszowe, Dobieszowy, niem. Dobischau, wś i dobra, pow. kozielski, par. Ucisków, niedaleko szosy kozielskogłupczyekiej. Dobra mają 1656 m. rozl. , wś 28 osad, 405 m. rozl. Dobieszowice, wś i folw. nad rz. Brynicą, pow. będziński, gm. Ożarowice, par. Siemonia. W roku 1827 było tu 73 dm. i 458 mk. ; obecnie liczy 75 dm. Jest tu gorzelnia i młyn wodny. D. leżą w pobliżu granicy pruskiej i mają 564 mk. Dobra D. składały się z folw. D. , Wymysłów, osady wieczystoczynszowej Piask, i wsi D. , Wesoła, Wymysłów i Niebyła, Podług opisu z r. 1866 rozległość folwarczna wynosi m. 1091 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 474, łąk 127, pastwisk 70, lasu i zarośli m. 382, nieużytki i place m. 38. Wieś D. osad 50, grantu m. 487; . wś Wesoła osad 6, gruntu m. 37; wś Wymysłów osad 24, gruntu m. 146; osada Niebyła gruntu m. 11. Dobieszowice, ob. Dóbierzów. Dobieszowy, ob. Dobieszowe. Dobieszyn, Dobieczyn, wś włośc. , pow. kozienicki, gm. Bobrowniki, par. Głowaczów, o 26 w. od Kozienic. Ma 20 dm. , 134 mk. , 542 m. ziemi włośc. Dobieszyn, wś, pow. krośnieński, o 7 kil. na zach, od Krosna, a 3 kil. na płd. wsch. od st. p. i parafi rzym. kat. w Jedliczu. Dm. 70, mk. 423. Obszar dworski posiada roli ornej 7; włościanie roli orn. 577, łąk i ogrodów 91, pastwisk 125, lasu 26 morg. Kasa pożycz. gm. z kap. 360 złr. Własność Emmy Stojowskiej. Lu. Dz. Dobieszyn, ob. Dobieżyn. Dobieszno, niem. Dübsow, wś w pow. słupskim na Pomorzu. Dobieżyn, Dobieszyn, wieś i dwa folwarki, pow. bukowski, jeden folw. 915 morg. rozl. , drugi 524 morg. ; 58 dm. ; 496 mk. , 55 ew. , 441 kat. , 140 analf. Stac. poczt. i kol. źel. Dobiesławke Dobieszków Dobieszowe Dobieszowice Dobieszowy Dobieszyn Dobiesławice Dobkowo Doblena Dobkowszczyzn Dobkowice Dobkiszki Dobki Dobken Dobkajcie Dobiszki Dobishain Dobischau Dobinty Dobile Dobila Dobikinie Dobikinia Buk o 3 kil. Niegdyś D. był własnością kościoła w Granowie. M. St. Dobikinia albo Pury, st. dr. żel. Koszedary Libawa. na przestrzeni RadziwiliszkiMożejki, między Popielanami a Wieksznią, o 24 w. od Moźejków, w pow. szawelskim. Dobikinia, rz. , dopływ Wenty z prawej strony, ma źródło na półn. od m. Krupie, mija Okmiany, a ujście ma przy dworze Doubiszki. Jej dopływy z lewej Swiętupa, Gulbińce, Progalwis, a z prawej Okmiana. Dobikinie, 1. dobra, pow. szawelski, par. okmiańska, o 3 w. od Okmian, przy szosie do Wiekszń, własność Merekilewiczów. 2. D. , okolica szlach. , pow. szawelski, par. okmiańska, 8 włók rozl, z tego 7 włók należy do Apolinarego Butkowicza, 1 włóka do Stanie wicza. 3. D. Wielkie, dobra, pow. szawelski, par. okmiańska, o parę wiorst od Okmian, przy wielkim trakcie z Rygi, 100 włók rozl. ; dziedzic Harasym Sawin, który 1865 r. nabył je od marsz. Przeciszewskiego. Dawniej wła sność Grużewskich. Do D. należy folw. Kontejki, o milę od dwora. Wszystkie zabudo wania murowane. J. Godlew. Dobila, Dobile, Dobilia, wś, pow. maryampolski, gm. PoniemońPożajście, par. Pokojnie. Odl. od Maryampola 55 w. , liczy 23 dm. , 231 mk. R. 1827 było tu 16 dm. i 153 mk. Dobile, Dobiły, wś rząd. pow. trocki, 1 okr. adm. , o 7 w. od Trok, 4 dm. , 80 mk. 1866. Dobinty, wś rząd. , przy uroczysku anglenickiem, pow. trocki, 2 okr. adm. , o 21 w. od Żyżmor, 7 dm. , 122 mk. 1866. Dobischau niem. , ob. Dobieszowe. Dobishain niem, , ob. Średnik. Dobiszki, 1. wś, pow. władysławowski, gm. Giełgudyszki, par. Szaki. Odl. od Ma ryampola 28 w. R. 1827 liczyła 6 dm. i 64 mk. , obecnie 7 dm. i 76 mk. 2. D. , wś nad Sesarką, pow. władysławowski, gm. Szyłgale, par. Syntowty. Odl. od Maryampola 24 w. R. 1827 liczyły 20 dm. , 176 mk. ; obecnie 21 dm. , 190 mk. Br. Ch. Dobiszki, zaśc. pryw. , pow. wileński, 3 okr. adm. , mk. 4, dm. 1 1866. Dobkajcie, 1. okolica szlach. , pow. rossieński, par. Szydłów. 2. D. , okolica szlach. , pow. rossieński, par. Betygoła. Dobken niem. , ob. Dobki. Bobki 1. stare, wś szlach. nad rz. Orz, i D. nowe, wś, pow. ostrołęcki, gm. Piski, par. Czerwin. R. 1827 D. stare liczyły 6 dm. , 45 mk. a D. nowe 4 dm. , 18 mk. Jestto gniazdo Dobkowskich. 2. B. , folw. , pow. mazowiecki, gm. Stelmachowo, par. Tykocin. Folw. D. z wsią Sanniki dobkowskie podług opisu z r. 1866 ma rozległości m. 536 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 215, łąk m. 153, pastwisk m. 103, lasu m. 57, nieużytki i place m. 8. Wieś Sanniki dobkowskie osad 6, gran tu nu 102. Por. Jabłoń. 3. D. , wś, powszczuczyński, gm. i par. Lachowo. 4. D. . folw. , pow, ostrowski, gm. Szulborze Koty, , par. Czyźewo, należy do dóbr Gostków, tuż obok linii kol. żel. warsz. peter. , własność Małowieskiego. 5. D. , wś, pow. sochaczowski, gm. Iłów, par. Brzozów. W r. 1827 było tu 6 dm. , 50 mk. Br. Ch. Dobki, niem. Dobken, Dopken, wś, pow. olecki, st. p. Margrabowa. Dobkiszki, 1. wś, pow. wyłkowyski, gm. i par. Giźe. Odl. od Maryampola 8 w. Liczy 4 dm. i 59 mk. 2. D. , folw. , pow. kalwaryjjski, gm. Balkuny, par. Mirosław. Odl. od Kalwaryi 42 w. , liczą 11 dm. , 77 mk. Dobra D. , niegdyś królewskie, stanowią donacyą generałmajora Szatowa od r. 1837; składają się z folwarku D. , Iwanków i Arciszkany, tudzież wsi Iwanków, Ławkintany, Warnogiry i Zyzany. Rozl. powierzchni dworskiej 1844 r. wynosiła m. 1609 a mianowicie fol. Dobkiszki nu 751, folw. Iwanków m. 452, fol. Arciszkany m. 405; wieś Iwanków nu 868, wieś Ławkintany m. 1344, wś Warnogiry m. 1138, wś Zyzany m. 836. Dobkiszki, 1. wś, pow. rossieński, par. Taurogi. 2 D. , wś, pow. rossieński, par. girtakolska. Bobków, wś, pow. łaski, gm. Wodzierady, par. Kwiatkowice. Dobkowice, niem. Duckwitz, wś i folw. , pow. wrocławski, par. Wierzbice Wirrwitz, do r. 1810 własność zakładu św. Katarzyny we Wrocławiu. F. S. Dobkowo, w starych dokumentach Dobkow, Dobckow, Dobekowo zwane, była wieś kiedyś w pow. starogrodzkim, blisko Spęgawy i Stanisławia położona. R. 1260 podarował ją Sambor II cystersom w Pogutkach, aby młyn swój na Spęgawie tern wygodniej posiadać i naprawiać mogli. R. 1305 opat Henryk z Hadersleben wydał Dobkowy gospodarzom w Stanisławiu za 1 wiardunek i po 8 korce czworakiego zboża od włóki. Czynsz ten mieli płacić do brata przełożonego nad młynem spęgawskim, któremu zastrzegł opat łąk i siana dosyć na utrzymanie żywego inwentarza. R. 1315 tenże opat kupił dwie włóki przy Dobkowie i młynie spęgawskim za. 20 grzywien od Prusaka Lemko. R. 1317 zrzekł się sołtys ze Stanisławia dzierżawy Bobkowa, którą miał za 7 grzywien toruńskich rocznie już od 12 lat. R 1320 rozstrzygnął komtur gniewski Henryk spór o granice Bobkowa między Jesco ze Stanisławia Stoslow a klasztorem na korzyść zakonników. R. 1478 osadził Piotr z Bielczyc gospodarzów na D. po wojnach Polaków z krzyżakami, zważywszy, że po ogólnej klęsce wojen domowych, które niedawno, według sprawiedliwego dopuszczenia Bożego Prusami wstrząsnęły, dobro nasze Dobkowo koło Spęgawy przez długi czas bez mieszkań spustoszałe, spalone i bez uprawy leżało, dlaczego ztąd przez całe 25 lat i więcej żadnego nie mieliśmy pożytku. Między osa dnikami byli Jerzy Tiele, Piotr Katze, Bartusz Decker. Od włóki dawali 2 grzywny 3 skójce zwyczajnej lżejszej monety pruskiej i 6 kurcząt do kuchni. Od robocizn prócz re gularnego czyszczenia Spęgawy i utrzymywania mostu uwolnił ich klasztor. R. 1745 opat Leski puścił obie wsie Dobkowo i Spęgawy, dobrze zasiane i obrobione, Michałowi Kluczo wi na 3 lata za czynszem rocznym 700 zł. i 15 złp. pogłównego. R. 1757 wziął Spęgawy i Dobkowo w dzierżawę Jan Bakier na 3 lata za 800 złp. czynszu. R. 1760 przedłużono mu dzierżawę za 1000 złp. na nowe 3 lata. W podobny sposób trzymał Bakier obie te wsie w r. 1774. Po sekularyzacyi dóbr, D. więcej nie zachodzi; zaniechano tę wieś a zie mię przyłączono do pobliskich Spęgaw. z któremi już poprzednio była połączona. Porównaj ks. Kujot Opactwo peplińskie, str. 358 360. Kś. F. Dobkowszczyzna, por. Byszów. Doblena, po łotewsku Dohbele. po niem. Doblen, mko w pow. dobleńskim, gub kurlandzkiej, o mil 4 od Mitawy ku stronie zachodniej, przy drodze prowadzącej do Połągi, na prawym brzegu rz. Berzy, w położeniu malowniczem, przyozdobionem wspaniałą ruiną starodawnego dobieńskiego zamku, otoczonego dotąd resztkami wałów i fos a okrążonego przepysznemi zaroślami. Nazwę tej miejscowości spotykamy już w dokumencie dzielczym, dokonanym w r. 1254 pomiędzy arcybiskupem ryskim i mistrzem prow. inflanckiego zakonu. Sam zaś zamek, w dokumentach łacińskich nazywany Dubelone, dopiero 80 lat później w r. 1334 założony został przez dzielnego i czynnego j mistrza prow. Eberharda de Monheim, ale nie w r. 1263 i nie przez mistrza Burharda de Hornhusen, jak błędnie za przestarzałym Arndtem powtarza Siemienow, gdyż B. Hornhusen już w r. 1260 był poległ w bitwie nad j Durbą, przeciw Mendogowi w. ks. litewskiemu wydanej. Zresztą w r. 1263 stał jeszcze na temże miejscu dawny gród Semigallów, dopiero w r. 1289 przez inflanckich krzyżaków zniesiony. Resztki warownego zamku, jaki tu w lat 45 później zbudowali krzyżacy, osadzając w nim osobnego komtura. dowodzą dotąd jak niezwyciężoną na owe czasy była ta warownia, na której zdobycie tylekroć się daremnie kusiły liczne zastępy tak potężnych w owym czasie Litwinów. To też i historya tego zamku i jego obrońców w ciągu długich dwóch wieków nic nam nie przedstawia ciekawego oprócz zawsze szczęśliwego odparcia nieprzyjaciół; aż nakoniec, już w nowszej epoce Kurlandyi, w nowszą przechodzi fazę, wraz z ostatnim tegoż zamku komturem, zwanym powszechnie Thiessem von der Recke. Ten rywal Gotarda Kettlera, co jednocześnie z nim dobijał się o miejsce prowincyonalnego mistrza zakonu inflanckiego, wymógł na Kettlerze, że ten, w przypadku otrzymania od króla polskiego Zygmunta Augusta wszystkich ziem zakonnych na prawie lennowieczystem, obiecał mu wyrobić prawa dziedziczne na zamek dobleński z przyległościami. Ze zaś, jak wiadomo, nie wszystkie ziemie byłego zakonu inflanckiego ale tylko sama Kurlandya przez króla Zygmunta Augusta Kettlerowi nadaną została, więc nie czuł się on obowiązanym ustępować komturowi warownego zamku dobieńskiego, do którego w owym czasie należały dobra Hofcumberge, Aucen, Grenchof i Neuenburg. Ten zaś, ufając mocy obronnego zamku, ani myślał o poddaniu się władzy książęcej Kettlera i przez lat kilka utrzymywał się stale w posiadaniu onego, aż nakoniec, gdy się za granicę starał wymknąć, ujęty został w niewolę przez księcia Kurlandyi. Ugodę z nim w więzieniu zawartą, jako przymuszoną, odwołał uroczyście, i dopiero w d. 18 lutego 1576 przyszło do trwałej zgody pomiędzy nim a księciem Kettlerem, pod tym wszakże warunkiem, że książę mu ustąpi wszystkich dóbr neyenburskich die Neuenburgschen Güter, które i dotąd pozostają w dziedzicznej posiadłości rodu v. d. Recke. Przytem hardy ten komtur zdołał sobie wyrobić takie stanowisko, że jedynie od króla polskiego, a nie od księcia kurlandzkiego, miał być nadal zależnym. Za to sam zamek dobleński przechodzi teraz ostatecznie w posiadanie książąt kurlandzkich, którzy na miejsce dawnych komturów osadzają tam tak zwanych hauptinanów, a ci, skutkiem ustawy przez komisarzy rzplitej polskiej w r. 1617 wydanej, otrzymują zwierzchnictwo sądowe nad całym powiatem dobleńskim. Trzy lata później król szwedzki Gustaw Adolf, po zajęciu Mitawy i Bowska, zawładnął i dobleńską, wówczas słabo bronioną warownią. Odtąd przechodziła ona kilkakrotnie to do Polaków, to znowu do Szwedów, i jakkolwiek niemało ucierpiała w czasie groźnej wojny północnej, wszelako przez niczyje wojska zburzona nie była a tylko skutkiem zaniedbania i dobrowolnego opuszczenia została nakoniec ową malowniczą ruiną, jaką dziś w niej podziwiamy. Ostatnim zamieszkującym ją hauptmanem był Krzysztof Jerzy Offenberg, który umarł w roku 1730. Naprzeciw ruin tego niegdyś tak mocno warownego i starodawnego zamku leży nowożytna Villa Todleben, zaledwie w r. 1855 wzniesiona a obecnie do bra Dobikinia Dobkowszczyzna Dobośna Dobo Dobowo Dobowskie Dobra Dobośnia Doblena towej znanego generałgubernatora wileńskiego F. E. Todlebena należąca. Opodal zaś rozciąga się schludne miasteczko Doblen, około 800 mk. liczące. Zdobi je szpital w roku 1711 przez K. J. Offenberga założony, apteka, kilka sklepów i austeryj, tudzież dwa kościoły protestanckie, z których jeden jest obsługiwanym przez znakomitego i powszechnie cenionego lingwistę, pastora Augusta Bilensteina, wieloletniego prezesa baltyckiego łotewskoliterackiego towarzystwa. Powiat Dobleński, Doblenscher Kreis w średniej części Kurlandyi, w dorzeczu rzeki Aa położony, ma powierzchni mil kwadratowych 55. Okolica przeważnie równa i płaska z wyjątkiem wszelako części południowej powiatu, gdzie, mianowicie ku granicy Zmujdzi, częstokroć się napotykają wzgórza i wyniosłości. Z wyjątkiem tej wyżej położonej strony, cała powierzchnia powiatu dobleńskiego należy do równiny mitawskiej, niemającej, na znacznej przestrzeni 42 mil kwadratowych, ani jednego punktu, coby się wyżej niż sto stóp nad powierzchnię morza podnosił. Mitawa, leżąca w samym środku powiatu, wznosi się po nad zwierciadło morskie zaledwie o stóp 15. Głównym strumieniem powiatu jest rzeka Aa kurońska, po której żeglują duże parowce od Mitawy do morza, w górnym zaś jej biegu chodzą tylko tratwy i mniejsze statki. W ciągu lat 5ciu od r. 1875 1880 w powiecie dobleńskim rzeką Aa przeszło statków 1509 z towarem na 3, 864, 250 rubli. Lasu zaś w ciągu pięciu lat ostatnich po tejże rzece spławiono około 65, 000 sążni kubicznych, co w przecięciu stanowi corocznie sążni kub. 13, 000. Z dopływów prawego brzegu rzeki Aa w pow. dobleńskim najznaczniejszemi są Ekawa i Musza. z lewego zaś Wirczówka, Platonia, tudzież Szwiteń, zasilana wpadającemi doń Tarwedą, Aucą i Berzą. Jeziór znaczniejszych nie posiada wcale powiat dobleński. Napotykamy w nim same małe jeziorka i stawy, w północnej zaś części jego mieszczą się błota rozległe a około nich znaczne kopalnie torfu. W tejże północnej części powiatu, obfitującej w lasy, grunt lekki, piaszczysty, a częścią błotnisty, przeciwnie zaś w bezleśnej południowej części grunt żyzny pszennojęczmienny. Obszary leśne zajmują około 80 tysięcy dziesięcin, czyli 28 1 4 powierzchni całego powiatu. R. 1879 ilość mieszk. płci obojga w pow. dobleńskim wynosiła 82, 535 dusz, a więc w przecięciu na 1 milę kwadratową mieszk. 1507; po odrachowaniu zaś błot i obszarów leśnych przypadłoby oczywiście około 2, 000 mieszk. na każdą milę kwadratową. Powiat dobleński przeważnie zamieszkują łotysze wyznania protestanckiego. Wiadomości statystyczne na rok 1879 oznaczają liczbę łotyszów na 54, 777, niemców na 16, 700, żydów na 6, 242, polaków na 3, 148, rosyan na 2, 975, a litwinów na 693 płci obojga. Powiat dobleński tworzą 4 parafie Kirchspiele, a mianowicie mitawska, dobleńska, grenchofska i zessawska. Z nich dobleńska i mitawska posiadają rzymskokatolickie kościoły w Liwenberzie i Mitawie. Oba należą do dekanatu kurlandzkiego, dyecezyi żmudzkiej. Kiedy w katolickiej części Kurlandyi, w dekanacie semigalskim, pow. iłukszteńskim, ludność łotewska więcej się skupia i tworzy małe wioseczki, to przeciwnie w pow. dobleńskim, zamieszkiwanym przeważnie przez łotyszówpro testantów, wiosek wcale nie napotykamy. Łotysze tutejsi żyją rodzinami, odosobieni jedni od drugich, zwykle w dolinach, nad brzegami jeziór i strumieni. Ztąd też na jeden powiat dobleński przypada nadzwyczajna ilość wsi, bo aż 3, 065. Gospodarstwo płodozmienne, nie tylko u większych właścicieli ziemskich, ale nawet u włościanłotyszów, niemal wszędzie jest w użyciu, jakkolwiek przed laty dwudziestu zaledwie 35 był zarzucił system trzypolowy. W stosunku do innych powiatów Kurlandyi dużo tu uprawiają pszenicy. R. 1879 w pow. dobleńskim zebrano przeszło 150, 000 purów pszenicy, około 300, 000 p. żyta, 250, 000 p. jęczmienia i 190, 000 p. owsa. Że zaś na konsumcyą i na wyroby gorzelniane wychodzi rocznie około 20, 000 p. zboża i około 5, 000 p. kartofli; pozostaje przeto znaczna ilość ziarna na eksportacyą. Ogrodnictwo, głównie w okolicy Mitawy, rozwinięte na większą skalę. Uprawa lnu i konopi drugorzędne tu zajmuje miejsce i pod tym względem nie idzie w zawody z powiatem bowskim, sławnym z uprawy lnu. Hodowla bydła w pełnym rozkwicie. Cenne o niej wskazówki podają Statistische Jahrbücher für Kurland. Siana zbiór nader obfity, przewyższający znacznie potrzeby miejscowe; zbierają go bowiem w przecięciu do 8. 000, 000 pudów corocznie. Fabryk w pow. dobl. liczą do 70, z których sama Mitawa posiada przeszło 30; między innemi i powszechnie sławioną parową fabrykę czekolady, odznaczanej licznemi medalami na wystawach europejskich. Handel, z powodu wodnej komunikacji z Rygą, tudzież kolei żelaznych rysko mitawskiej i libawskiej, bardzo rozwinięty. Znaczniejsze jarmarki doroczne istnieją tylko w Mitawie od czwartku po Narodz. N. P. Maryi vet. st. do soboty wiecz. i od czwartku po św. Michale v. s. również trzydniowy, oraz w Doblenie dwa jednodniowe, przypadające 24 kwietnia i 16 października v. s. . Czasem kontraktów w Mitawie jest św. Jan Chrz. v. s. , w której to porze Mitawa przez parę tygodni niezwykłym się odznacza ruchem. Bienenstamm, Stuckenberg, Siemienow, Pol, Statistische Jahrbücher für Kurland, o ile te drukiem są ogłoszone, tudzież materyały ręko, piśmienne kurlandzkiego statystycznego komitetu. G. M. Dobo, ob. Dubowica. Dobośna, rz. , prawy dopływ Dniepru, bie rze początek w północ, wschod. stronie pow. bobrujskiego, w okol. wsi Itol, nieopodal gub, mohilewsklej, przepływa w kierunku od pół nocy na połud. z małemi przerwami granicą pow. rohaczewskiego aż do miasteczka Kazimirowa vel Kazimierzowa, tu zwraca się na wschód do gub. mohilewsklej i poniżej Sołonej wpada do Dniepru; w porze wiosennej spławia się tu drzewo na niż. A. Jel. Dobośnia, inaczej Żylicze, dobra w pow. bobrujsklm i rohaczewskim, niedaleko granicy gub. mohilewskiej, o 36 w. od Rohaczewa, własność dawna rodziny Bułhaków h. Syro komla. Na początku b. w. jeden z dziedziców, uwiedziony manią budowania, wzniósł tu z nie słychanym przepychem pałac o stu pokojach, trzymał liczną kapelę i gromadził dzieła sztuki. . Bo dziś dnia ten pomnik stoi i utrzymuje się w całości przez następców. Przed 30 laty istniała tu pierwsza i jedyna na znaczną skalę cukrownia, a cukier Bułhaka znany był po wszechnie. Teraz dobra mają około 1000 morg. obszaru, nie wzbudzając niczem ważnem uwagi tylko pałacem, który jest godzien widzenia, zawiera bowiem różne zbiory, archiwum i sta re książki. N. . Orda zamieścił D. w swoim Albumie. Była w B. kapl. katol. parafii Bobrujsk. Jest też tu zarząd gminy, liczącej 1154 dusz. Al. Jel. Dobowo, niem. Dobawen i Dubawen, wś, pow. gołdapski, st. p. Szittkehmen. Dobowskie jezioro, niem. Dobawer See, w pow. gołdapskim na Mazurach pruskich, blisko jez. wisztynieckiego. Dobra, 1. przedtem mko, dziś osada w pow. tureckim; gm. i paraf. Bobra. To niegdyś miasteczko leży nad strumieniem 2wanym Teleszyna, o 42 w. od Kalisza, o 10 w. od Turku, o 40 w. od Kutna, o 10 w. od rz. Warty, ma ludności w ogóle 4, 526, męż. 2, 162 a kob. 2, 364. Ludność żydowska o wiele tu przenosi chrześcian, gdyż ostatnich jest tylko 2, 000, żydów zaś 2, 526. R. 1827 było 198 dm. , 2, 096 mk. , a r. 1860 dm. 190, mk. 2, 380. Domów murowanych w 1880 r. 8, drewnianych 214, sklepów sukna 2, korzennych 40, żelaz. 2; handel prowadzi się różnego rodzaju zbożem, wełną, rzepakiem, i t. d. za sumę 250, 000 rs. rocznie. Przechodzi tędy szosa z Turku do Warty. Jest tu st. pocztowa, urząd gm. , apteka, szkoła elementarna, dom modlitwy starozakonnych, fabryk oleju 4, ślusarzy 1, kowali 2, gwoździarzy 3, siodlarzy 2, kołodziei 2, farbiarzy 3, piekarzy 7, rzeźników 6, powroźników 2, krawców 18, czapników 8, szewSlowni Geograficzny Zeszyt XIII. Tom II. ców 24, handlarzy trzodą 4, kominiarzy 1, akuszerka 1, felczerów 2, stolarzy 6, kuśnierzy 5, bednarzy 4, blacharzy 1, mularzy 3, cieśli 4, szklarzy 3, wiatraków 9. Osada zajmuje gruntu 700 mor. n. p. , i takowy należy do mieszczan, którzy trzymają koni 50, bydła 220, trzody 150 i kóz 8. W r. 1625 1 1708 grasowało w Bobry morowe powietrze. D. założona została jako miasto, na prawie niemieckiem, 1583 r. , na gruntach wsi Zamysłowa. Kościół rzymskokatol. murowany istniał już podczas wizyty Jana de Lasco pod tytułem Narodz. N. M. Panny. Oprócz tego jest tu kapl. rzymskokatol. św. Barbary, modrzewiowa, w XV wieku przez Katarzynę Grabską, kaszt. spicimirską, wdowę po Janiez Grabi wybudowana, w r. zaś 1750 przez Eufrozynę Mączyńską, kasztel. spicimirską przebudowana. Kościół często podlegał pożarom; czasów dokładnych wizyty nie podają. Ostatni pożar datuje się około połowy ubiegłego wieku. Zaraz po tym wypadku, częścią kosztem Ignacego Gałeckiego staros. bydgos. dziedzica dóbr, częścią ks. Dominika Wartskiego proboszcza, częścią nakoniec za pożyczone pieniądze kościół odbudowany został. Skończony kościół r. 1808 Jan Gembart kantor gnieźnień. solennym ob rządkiem pobłogosławił. Staraniem prob. Antoniego Kozłowskiego przyozdabia się z dniem każdym. Bo paraf. B. 2. 300 dusz, należą B. b. miasteczko, i wsie Długa wieś warcka, Ciemin, Chrapczewo, Cegielnia Kawecka, Dzierzbotki, Orzepów, Linne, Mikulice, Potworów, Stefanów, Czekaj dezerta, Pakuła młyn wodny elemmski. Bobra przedtem była własnością Walewskich, od 1679 Mączyńskich, od 1811 Skórzewskich. Majętność ta składała się z folwarków Długa wieś Warcka, Zeronice, Kołowo, Linne, wsi Żeronice, Chrapczewo, Kołowa, Linne. Rozległość dworska wynosiła m. 3, 726, a mianowicie fol. Długa wieś Warcka grunta orne 1 ogrody m. 233, łąk m. 281, pastwiska m. 1, lasu m. 1, 348, nieużytki i place m. 76, razem m. 1 939. Płodozmian 6polowy, bud. mur. 13, drewn. 18; fol. Żeronice i Kołowa grunta orne 1 ogrody m. 858, łąk m. 40, pastwisk m. 23, nieużytki i place m. 50, razem m. 971; płodozmian 6polowy; bud. mur. 5, drewn. 9; fol. Linne grunta orne i ogrody m. 383, łąk m. 153, pastwisk m. 94, nieużytki i place m. 51; bud. mur. 2, drew. 5, gorzelnia, cegielnia, wiatrak. Osada B. ma osad 252 wieś Żeronice osad 70 gruntu m. 323; wś Chrapczew osad 12, grantu m. 168; wś Kołowa osad 5, gruntu m. 25; wś Linne osad 30, gruntu m. 315. Gmina B. należy do s. gm. okr. IV we wsi Tokary. 12. D. , wś i folw. , pow. brzeziński, gm. i par Bobra. Leży na prawo od drogi bitej ze Zgierza do Strykowa. Posiada kościół par. drew5 Dobo Dobranitz Dobra niany, założony 1514 r. przez Dobrskich. Pa rafia tutejsza, dek. brzezińskiego, dawniej strykowskiego, liczy dusz 2, 647. W 1827 r. było tu 28 dm. i 285 mk. , obecnie liczy 39 dm. , 405 mk. Gmina D. należy do s. gm. okr. V w Strykowie, st. poczt. w Zgierzu; urząd. gm. we wsi Bobra, odl. od Brzezin 13 w. Folw. D. lub Kiełmin z wsią D. i Kiełmin, odległe od Piotrkowa w. 56, od Zgierza w. 10, od Rogo wa w. 21 i Łodzi w. 14. Rozl. wynosi xn. 1, 700 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 880, łąk m. 44, pastwisk m. 37, lasu m. 709, nieużytki i place m. 30. Płodozmian zapro wadzony 6polowy, bud. drew. 15. Wieś D. osad 40, gruntu m. 285; wś Kiełmin osad 39, gruntu m. 474. 3. D. , wś i folw. , pow. łaski, gm. Pruszków, par. Marzeniu; podług opisu z r. 1866 rozległość folwarczna wynosi m. 640, mianowicie grunta orne i ogrody m. 289, łąk m. 59, pastwisk m. 45, zarośli m. 205, nie użytki i place m. 42. Wieś Dobra osad 24, gruntu m. 138. 4. D. , wś; pow. łódzki, gm. Dierzążna, par. Modlna. W 1827 r. było tu 15 dm. i 152 mk. 5. D. , wś i folw. , pow. sandomierski, gm. Wiśniowa, par. Staszów, o 37 w. od Sandomierza. Ma gorzelnię, 35 dm. , 325 mk. , 1, 231 m. ziemi dwor. , 400 m. włość. Według danych tow. kred. ziems. , dobra D. składają się z folw. D. , attynencyi Lepki i wsi D. ; od Radomia wiorst 105, od Staszowa 3; droga bita przechodzi przez terytoryum; od rzeki Wisły w. 21. Rozl. wynosi m. 1, 231, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 535, łąk m. 24, pastwisk m. 14, wody m. 4, lasu m. 594, nieużytki i place m. 60. Płodozmian zaprowadzony 7polowy. Bud. mur. 7, drewn. 21; gorzelnia, cegielnia, łomy kamienia, pokłady torfu i gipsu. Wieś D. osad 23, gruntu m. 282. 6. D. , wś, pow. olkuski, gm. i par. Pilica, posiada gorzelnię znacznych rozmiarów. W 1827 r. było tu 16 dm. i 212 mk. 7. D. , wś, pow. płocki, gm. Mąkolin, par. Łętowo. W 1827 r. liczyła 25 dm. i 185 mk. M. Tr. , Br. Ch. Dobra, wś rozległa w pow. humańskim, z domem murowanym obszernym, z dóbr tulczynieckich odprzedana Różyckiemu, paraf. kat. w Humaniu, cerkiew drewniana, zarząd policyjny w Humaniu. Dobra, 1. wś par. z przys. Zadziele, pow. limanowski, w położeniu górzystem, nad rzeką Łososiną, przy trakcie podkarpackim, 14 kil. od mka Limanowy na zachód, w glebie chudej owsianej; ma rozległ. 3, 265 m. , w czem obszar dworski roli orn. 86 m. , pastw. 13 m. , łąk 17 m. i lasu 696 m. ; włościanie mają roli orn. 1, 300 m. , past. 390, łąk i p. 349 m. , lasu 414 m. ; dm. 246, mk. 1, 501. Sta. poczt. w miejscu; szkoła etat. jednoklas. , kościół par. rz. kat. z drzewa, eryg, 1361 r. ; do parafii kat. w D. należą wś. Dobra, Zadziele, Jurków, Porąbka, Gruszowiec, Chyszówki, Łostówka, Półrzyczki i Wilczyce; razem wiernych 4, 651 i 56 żydów. Rolnictwo jest tu bez znaczenia, lasy bardzo przecięte; w gmachu zmurowanym przy trakcie na dystylarnię nafty, która nie miała tu racyi bytu, jest obecnie tartak parowy. Bo państwa dobrskiego należą przyległe powyżej wymienione gminy oprócz Porąbki, w których posiada dwór rozległe obszary leśne, skutkiem dawniejszego gospodarstwa splądrowane. W XV wieku dziedziczyli tu Błędowscy hbu Półkozic, w przeszłym i do połowy bieżącego wieku Małachowscy. Jeden z nich rozdzielił grunta dworskie w D. , pozostawiając sobie tylko tyle, aby na pokrycie domowych potrzeb rządcy wystarczyło, pomiędzy włościan, każdemu po 5 morgów, za jednorazową zapłatę po 30 tynfów, bez dalszych obowiązków. Powstała ztąd część wsi D. , obejmująca znaczną ilość domów, zowie się dziś jeszcze na morgach. Pod koniec drugiego dziesiątka lat bieżącego stulecia, zniósł Ludwik hr. Małachowski w całem państwie D. pańszczyznę, zamieniając ją na następujące obowiązki tak kmieca rola jak zagroda płaciła, stosownie do obszaru, 15 do 20 zł. reńsk. w. w. 1 złoty reński wal. wied. wynosi 42 cent. wal. austr. , oprócz tego miała każda kmieca rola obowiązek dostarczania pewnej ilości podwód na potrzeby dworu, lub płacenia za to roczne Telutum 10 złr. w. w. Każda zagroda miała oprócz czynszu dostarczać na szkółkę ręcznych robotników przy dworze lub lesie. Nareszcie każdy chałupnik płacił rocznie 2 złr. 4 gr. w. w. i pełnił posługi posłańca urzędowego przy mandataryuszu i wójtach. Za to służyło włościanom prawo pobierania z lasów dworskich leżaniny na opał i drzewa na budynki, lecz każdy właściciel domu musiał mieć w zapasie najmniej 5 kóp gontów na poprawę dachów; nadto pozwolił im dziedzic ścinać dowolnie drzewo w lasach dworskich i zwozić tramy do dw. tartaków; zerznięte z nich deski należały do włościan za złożeniem dziedzicowi od każdej 15 grajcarów w. w, a leśniczemu po 7 i pół gr. w. w. od każdej ściętej kłody. Taki stan rzeczy trwał do r. 1848, w którym ces. patentem wszystkie powinności ze związku poddańczego wypływające zniesiono; zaś służebności obciążające lasy dworskie uregulowano, a po części wydzieleniem ekwiwalentów wykupiono. 2. D. , wś, pow. jarosławski, o 20 kil. na płn. od Jarosławia, o 8, 5 na płn. w. od st. p. i parafii rzym. kat. w Sieniawie. Par. gr. kat. w miejscu. Dm. 253, mk. 1, 526. Własność większa posiada roli ornej 384, łąk i ogrodów 88, pastwisk 30, lasu 1, 497 mr. ; włościanie roli orn. 2, 456, łąk i ogr. 614, pastw. 700, lasu 112 mr. Szkoła etat. jednokl. Własność Władysł. ks. Czartoryskiego. 3. D. , wś, pow. dobromilski, o 35 kil. na płn. zach. od Dobromila, o 5 kil. na poł. w. od st. p. i parafii rzyms. kat. w Mrzygłodzie; par. gr. kat w miejscu. Dm. 254, mk. 1, 275. Obszar dworski ma roli ornej 164, łąk i ogrodów, 15, pastwisk 20, lasu 23 m. ; włościanie roli orn. 1, 549, łąk i ogrodów 164, pastw. 321, lasu 1, 351 m. We wsi szkoła etat jednokl. 4. D. , przysiołek Cięż kowic ob. . M. Ż. S. i Lu. Dz. Dobra, 1. wieś, pow. bukowski, 10 dm. , 86 mk, wszyscy kat, 10 analf. Stac. poczt. i kol. żel. w Buku o 10 kii. 2. D. , folw. , pow. ostrzeszowski, 2020 morg. rozl. , 9 dm. , 84 mk. , należy do gminy Rogaszyc. Stac. poczt. i kol. żel. Kempno o 9 kil. Właścicielem Teofil Wężyk. M. St Dobra, ob. Dober niem. . Dobra, wieś, pow. frydecki na Szląsku austr. , rozl. morg. 1531, ludn. 1586, kościół paraf. kat. Parafia dek. frydeckiego liczy 4745 kat. , 80 ewang. , 30 izr. F. S. Dobra, niem. Dobrau, wielkie dobra, folw. i wś, pow. prądnicki, par. Krapkowice, przy drodze z Krapkowic do Białego. Majątek D. z folw. Neubude ma 1685 m. rozl. i piękny zamek w r. 1860 zbudowany. Wś ma 74 osad, 1200 m. rozl. , kościół katol. filialny, szkołę, 2 młyny wodne i wiatrak. F. S. Dobra, ob. Dobrjani. Dobra, potok, wypływa w obr. gm. Jaktorowa pow. przemyślański, w lesie Podzadach; płynie na południe granicą wsi Łohodowa a Jaktorowa i liniowa. Wpada do Gniłej Lipy z prawego brzegu po 5 kil. biegu. Br. G. Dobracice, Dobraczyce, Dobratitz, wieś, pow. i cieszyński na Szląsku austr. , rozl. morg. 752, ludn. 507. Tworzy jednę gminę z Bukowicami. Jesto wś morawska na granicy ży wiołu polskiego. Katolicy mówią po morawsku, ewangelicy po polsku ci ostatni należą do par. Ligota. Par. katol. D. dek. frydeckie go liczy 1200 kat. , 140 ewang. , 11 izr. Część wsi D. należy do par. katol. Hnoynik. Jest w D. szkoła ludowa. F. S. Dobraczyn, 1. wieś, pow. sokalski, nad Bugiem, o 5 ML na południe od Sokala, przy gościńcu krajowym prowadzącym z Sokala do Krystynopola i dalej do Żółkwi, nad potokami Tarboszyna i Madiary, o 4 kil. na północ od Krystynopola; grunt tu czarnoziem niezgłębiony, powstały z dawnych wylewów Bugu. Przestrzeń posiadł. więk. roli orn. 328, łąk i ogrod. 96, past. 15, lasu 6; posiadł. mn. roli orn. 989, łąk i ogr. 558, past. 163 morg. Ludność rzym. kat. 28, gr. kat. 807, izrael. 15 razem 850. Należy do rzym. kat. parafii w Krystonopolu, grecko kat. parafią ma w miejscu, należącą do dekanatu bełskiego. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu, kasa pożyczkowa z funduszem zakładowym 704 złr. Fundusz ubogich, założony p. Justynę z lgańskich Latinek testamentem z r. 1844, nie posiada majątku zakładowego; właściciel dóbr wypłaca tylko 95 złr. rocznie na utrzymanie 4 ubogich. We wsi jest wiatrak. Właścicielem obszaru dworskiego jest Włodz. hr. Dzieduszycki. . 2. D. , ob. Dobranowice. Dobraków, wś i folw. , pow. olkuski, gm. i par. Kidów. R. 1827 było tu 86 dm. i 471 mk. Podług opisu z r. 1867 rozległość folwarczna wynosi m. 615. Wieś Dobraków osad 119, gruntu m. 1538. Dobramyśl, domin. , pow. wschowski, 942 i morg. rozl. , 6 dm. , 97 mk. , 11 ew. , 86 kat. niemców, 34 analf. Stac. poczt. Gażyn o 3 kil. , st. kol. żel. Leszno Lissa o 11 kil. Dobramyśl, por. Dobremyśki i Dobromyśl. Dobranecy, niem. Dobranitz, wieś, pow. budyszyński na Łużycach. Ludności serbskiej 64. Należy do parafii ewang. Hodżij Göda. Grodziszcze otoczone niskim wałem, nad stru mieniem wpadającym niedaleko ztąd do Czor nicy. A. J. P. Dobranice, ob. Dobranice. Dobranitz, ob. Dobranecy. Dobranka, ob. Dzygówbród. Dobranka, osada w gub. czerninowskiej, 5645 mieszk. , 1074 wiorst od Petersburga a 70 od miasta gubemialnego odległa. Stacya pocztowa. Dobranowice, wś i folw. , pow. miechowski, gm. Kowala, par. Poborowice, nad rz. Rudnik, na południe Proszowic w odl. 6 w. od tegoż miasta. W roku 1827 miała 33 dm. , 213 mk. , obecnie liczy mieszkańców, razem ze stanowiącą z nią jedną całość wsią Poborowice, 359; domów murowany 1, drewnianych 122; osad włościańskich 20; gruntów dwor. m. 314, włościań. łącznie z Poborowicami mor. 140. Poborowice i D. od wieków stanowią jedne dobra, które pierwiastkowo nosiły jednę nazwę Poborowice, za czem zdaje się przemawiać ta okoliczność, iż u Długosza Liber ben. T. II, 161, znajdujemy tylko Poborowice, o D. zaś nigdzie nie ma wzmianki. W r. 1440 Poborowice należały do Jana Poborowskiego herbu Starykoń tamże. W r. 1616 dziedzicami już Dobranowic i Poborowic byli Jerzy i Zuzanna Obełkowscy; w sto kilkadziesiąt lat później, w r. 1785 były własnością Bogusława Ślaskiego; następnie w r. 1801 Franciszka Treytlera, a w r. 1816 Józefa de Traubenberg Treytlera; dziś zaś są w posiadaniu Juliana Kochanowskiego. Według danych tow. kred. ziems. dobra D. , od Kielc w. 105, od Miechowa w, 35, Brzeska w. 4, od Zawiercia w. 84, od rzeki Wisły w. 4, rozl. dworska wynosi m. 588, a mianowicie fol. Dobranowice grunta orne Dobranowice Dobranka Dobranice Dobranecy Dobramyśl Dobraków Dobraczyn Dobra Dobra Dobrąna Dobre Dobratycze Dobraszecy Dobrapomoc Dobra Dobrainowice Dobrcz Dob Dobra wola i ogrody nu 291, łąk m. 16, nieużytki i place m. 9; razem m. 316. Płodozmian 8polowy. Bud, mur. 2, drew. 13; fol. Poborowice grunta orne i ogrody m. 216, łąk m. 20, lasu m. 30, nieużytki i place nu 6; razem m. 271. Płodozmian 9polowy, bud. mur. 4. Wieś D. i Poborowice osad 30, gruntu m. 151. Dobrainowice, z Dobraczynem i Wolą dobranowską, wś. pow. wielicki, o 7 kil. na płd. w. od Wieliczki, st. p. w Wieliczce, par. rzyms. kat. w Biskupicach, dm. 50, rak. 347. Obszar dworski ma roli ornej 195, łąk i ogrodów 14, pastwisk 12, lasu 57; włościanie roli orn. 252, łąk i ogr. 38, pastw. 26, lasu 10 mr. Wła sność Sabiny Schöpf Lu. Dz. Dobranowina, , wś włość. , pow. wileński, 5 okr. adm. , mk. kat. 100, 16 dm. ; od Wilna 29 w. DobraPatak, ob. Potok. Dobrapomoc, leśnictwo, pow. krotoszyński, ob. Guminiec. Dobraszecy, niem. Doberschütz bei Bautzem, wieś zupełnie serbska na Saskich Łużycach, w powiecie budyszyńskim, parafii ewangelic kiej w Maleszcach, domów 26, mieszkańców 157, samych Serbów. A. J. P. Dabratycze, wś nad Bugiem, pow. bielski gub. siedleckiej, gm. Kostomłoty, par. Terespol, o 7 w. od Terespola, o 15 w. od Brześcia lit, o 5 w. od Biały. R. 1827 było tu 26 dm. , 199 mk; obecnie 43 dm. , 228 mk. Ma szkołę początkową i cerkiew, którą erygował w XVII w. Mikołaj Sapieha, odnowioną 1845, drewnianą. R. 1848 wcielono do par. B. cerkiew dawniej parafialną Lebiedziów. Na cmentarza w B. spoczywają zwłoki Piotra Szymańskiego, niegdyś dziekana wydziału teologicznego w uniw. warsz. , zmarłego 1852. Bobra D. , od r. 1856 własność Lipińskich, składają się z fol. B. , z wsi D. , Kołpianka, Ogrodniki, Zuki i Murawiec. Rozl. wynosi m. 1, 461, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 914, łąk m. 287, wody m. 15, lasu m. 84, zarośli m. 80, nieużytki i place m. 81. Bud. mur. 2, drewn. 19; oprócz rzeki Bugu płynącej granicą są jeziora, wiatrak. Wieś Dobratycze osad 27, gruntu m. 800; wieś Kołpinka osad 20, gruntu m. 350; wś Ogrodniki osad 4, gruntu nu 124; wś Żuki osad 7, gruntu m. 110; wś Morawiec osad 29, gruntu nu 546. Dobratycze 1. folw. , pow. nowogródzki, własność Zaborskich od 1825 r. , obszar prze szło 730 m. w dzierżawie. 2. D. , folw. , pow. nowogródzki, w kierunku drogi z Mira do Turca z lewej strony, w 4 okr. polic. mirskim, w glebie dobrej, własność Magnuszewskich, obszar około 530 m. Al. Jel. Dobratyn, wieś nad Ikwą, pow. dubieński, między Młynowem a Targowicą. Ma kaplicę katol. parafii Młynów. Dobrali, niem. , 1. ob. Dobra, 2. D. , wś, pow. bolesławski, par. Tillendorf. F. S. Dobrau, ob. Dobra na Szlązku austr. Dobrawola, 1. wś włośc. , pow. mławski, gm. Turza, par. Lipowiec, 19 dm, , 161 mk. , 577 nu gruntu, w tern 317 orn. , wiatrak; 2. D. , ob. Dobrowola. Dobra wola, ob. Krakinów. Dobrawola, 1. wieś i folw. , pow. piński, w okolicaca Pińska, w gm. Staweckiej ob. Stawek, w 1 okr. polic. łohiszyskim, wła sność Pusłowskich i Massalskich, ma obszaru 153 nu, 215 mk. 2. D. , ob. Dobrowola. 3. D. , ob. Podfilipie. X A. M. Dobrawola, Dobrowola, wieś, pow. łecki, st. p. Orłowo. Dobrąg, niem. Debrong, wieś, pow. olsztyński, st. p. Wartembork. Dobrąna, rzeczka, ma źródło w powiecie krobskim, pod wsią Siedlec, przepływa przez wsie Chocieszewice, Pempowo, Wilkonice, miasto Miejska Górka, pod Widawą wpada do rzeki Orli. Długość jej wynosi mil 3 i pół. Dobrcz, niem. Dubrszcz, wś. kościelna paraf. , pow. bydgoski, po nad bitym traktem świeckobydgoskim, blisko 2 mile od Bydgoszczy, pół miii od dworca kolei żel. w Kotomierzu. Oddawna należała do kapituły włocławskiej; po okupacyi przez rząd pruski, na własność prywatną wydana. Ma szkołę katol. i kościół paraf. tytułu św. Wawrzyńca z cegły nowo budowany od r. 1856 59. Razem z filią we wsi Włóki liczy dusz parafia 1500; wsie para fialne są Dbrcz, Borówno, Franciszkowo, Gądec, Huttendorf, Kusowo, Magdalenowo, Mar ceowo, Pauliny, Piścin, Sienno, Trzeciwięc, Wilhelmowo, Zalesie. Szkoła we wsi liczy katol. dzieci 73, przychodzących tu ze wsi Pauliny, Borówno, Piścin, Marcelowo i Magda lenowo. Dawniejszy kościół drewniany był budowany około r. 1720 przy nim znajdowała się kaplica familijna Gądeckich capella Gądecciana, fundowana przez właścicieli pobliskiej wsi Gądec. W ołtarzu był umieszczony pięk ny obraz św. Jana Nepom. Pod kaplicą urzą dzone były groby familijne murowane dla fun datorów. R. 1664 zapisane były dla kaplicy 3, 000 zł. Sto złotych rocznej prowizyi pobie rał proboszcz, za co odprawiał co tydzień dwie msze za fundatorów; reszta w ilości 50 zł. szła na utrzymanie kaplicy. R. 1745 kolatorem kaplicy Gądeckich jest Jerzy Niewieściński, sta rosta mławski, który procentu od fundacyi nie wypłacał. Później została zaniechana. D. na leży do dek. fordońskiego, przyłączonego wsku tek bulli de salute animarum, w r. 1821 dodyecozyi chełmińskiej. Por. Dubrcz. Kś. F. Dobre, wieś i folwark, pow. radzymiski, gnu Rudzienko, par. Dobre. Pozycya płaska, ziemia żytnia I i II kl. Folwark należał przed paru laty do dóbr Rudzienka. Przed nową regulacyą Dobre było miasteczkiem. , należało do ziemi Liwskiej. Starożytna Polska Balińskiego, Tom I, str. 549. Zbudowane z drzewa w czworobok. Kościół nowy, staraniem parafian w r. 1875 wzniesiony, w stylu gotyckim, według planu budowniczego Podczaszyńskiego. Kościół jest pod wezwaniem 8go Mikołaja, założył go 1530 r. Jan Dobrzyniecki i Mateusz z Brzozowicy; parafia liczy 3, 500 ludności R. 1827 było tu 38 dm. , 384 mk; r. 1860 liczyło 462 mk. Było to gniazdo rodu Dobrzyneckich, z których Jan podstoli zakroczymski otrzymał od Zygmunta I przywilej na założenie miasta na prawie niemieckiem w swych dobrach Ossówno. Później należałodo Massalskich, a od 1785 r. do Szydłowskich. Ludność trudni się rolnictwem. Dobra D. i Rudzienko razem składały się z folwarków D. , Rudzienko, Rudno i Poręby, attynencyj osad młynarskich Rakowiec, Osęczyzna i Ołdakowizna, tudzież wsi; Rudzienko, Poręby, Ołdakowizna, Osęczyzna, Rakowiec Nowy. Rakowiec Stary, Antonia Walentów, osada Budki, osada Zdrojówka, Dobre, kolonia Dobre, kolomina Antonin; od Warszawy w, 49, od Radzynia w. 35, od Mińska w. 14, od rzeki Bogu w. 30. Rozl. dworska wynosiła m. 6, 427 a mianowicie folw. D. grunta orne i ogrody m. 439, łąk m. 148, pastwisk m. 15, lasu m. 69. nieużytki i place m. 20, razem m. 691. Płodozmian zaprowadzony 11polowy. Bud. mur. 6, drewn. 28. Folw. Rudzienko, grunta orne i ogrody m. 572, łąk m. 113, pastwisk m. 68; lasu m. 3, 707, nieużytki i place m. 55, razem m. 4, 515. Płodozmian zaprowadzony 11po lowy. Bud. mur. 15, drewn. 19. Folw. Rudno grunta orne i ogrody m. 374, łąki m. 65, pastwisk m. 41, nieużytki i place m. 11, razem m. 491. Płodozmian zaprowadzony 8polowy, Bud. drewn. 15. Folw. Poręba grunta orne i ogrody m. 326, łąk m. 107, pastwisk m. 75, lasu m. 44, nieuzytki i place m. 11, razem m. 563. Płodozmian zaprowadzony 8polowy, Bud. mur. 1, drewn. 14. Atttynencye osad młynarskich Rakowiec, Osęczyzna i Ołdakowwizna, razem rozległość wynosi nu 167, bud. drewn. 21, Gorzelnia, browar, 3 cegielnie. Rzeka Rządza przepływa terrytoryum dóbr, tworzy trzy stawy, na których sa urządzone trzy młyny i tartak. Wieś Rudzienko osad 45, gruntu m. 584; wś Poręby, osad 12, gruntu m. 250, ws Ołdakowizna; osad 10, gruntu nu 261; wś Osęczyzna, osad 8, gruntu m. 57 wś Rakowiec Nowy, osad 19, gruntu m. 331; Rakowiec Stary, osad 6, gruntu m. 96; kolonia Antonia Walentów, osad 13, gruntu m. 167; wś osada Budki, osad 8, gruntu m. 28; wś osada Zdrujówka, osad 8, gruntu m. 127; wś Dobre, osad 21, gruntu m. 171; kolonia Dobre, Dob. 69 osad 17, grantu nu 254; kolonia Antonin, osad 21, gruntem. 147. W r. 1879 od dóbr tych odłączoną została attynencya osada młynarska Ołdakowizna z przestrzenią nu 69. 2. D. , wś nad jeziorem, pow. nieszawski, gm. Sędzin, par. Krzywosądz. R. 1827 było tu 32 dm. , 200 mk. Dobra D. składają Podgaj, Przysiek, i Popowiec i mają 2, 099 morg. obszaru; folw. D. lub Szczebletowo z wsią Szczebletowo, od Warszawy w. 168, od Nieszawy w. 21, od Radziejowa w. 5, od Inowrocławia w. 7, od rzeki Wisły w. 21. Rozl. fok wynosi m. 486 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 436, łąk m. 37, nieużytki i place mx. 13. Bud. mur. 10, drewn. 3; są pokłady marglu. Wieś Szczebletowo osad 17, gruntu m. 15. 3. D. , wś. i folw. , pow. nowoaleksandryjski, gm. Rogów, par. Wilków. R. 1827 było tu 46 dm. i 342 mk. Dobra D. składają się z folw. Dobre, Dąbrówka i Podgórz, tudzież wsi Podgórz, Kosiarów, Menćmierz, Żmijowiska i Dobre; od Lublina w. 42, od NowejAleksandryi w. 21, od Kazimierza w. 7, od Końskowoli w. 24. Rzeka Wisła stanowi granicę zachodnią. Rozl. dóbr wynosi m. 1, 160, a mianowicic folw. Dobre grunta orne i ogrody m. 164, łąk m. 44, pastwisk m. 1, nieużytki i place nu 9, razem m. 219. Płodozmian zaprowadzony 8polowy, bud. drewn. 5. Folw. Dąbrówka grunta orne i ogrody m. 324, pastwisk m. 15, lasu nu 23, nieużytki i place nu 11, razem m. 373. Płodozmian zaprowadzony 10polowy, Bod. mur. 2, drewn. 7, folw. Podgórz, grunta orne i ogrody m. 454, pastwisk m. 8, lasu m. 6, nieużytki i place m. 100, razem m. 568. Płodozmian 8, 10, i 12polowy. Bud. mur. 4, drewn. 7; pokłady marglu i kamienia wapiennego, wiatrak. Wieś Podgórz osad 26, gruntu m. 279; wś Kosiarow osad 14, gruntu m. 107; wś Menćmierz osad 11, gruntu m. 44; wś Żmijowiska osad 25, grantu m. 395; wś Dobre osad 71, gruntu m. 790. 4. D. , wś i folw. . pow. rypiński. gm. Płonne, par. Trąbin. W 1827 r. było tu 19 dm. i 170 mk, obecnie liczy 33 dm. i 212 mk. Do dóbr pryw. należą folw. Szczutowo i Dobre, liczą 41 mieszk. , 11 domów, z tych 3 murowane, powierzchni 1644 morgów w tej liczbie 1332 mor. gruntu ornego, do dóbr należy cegielnia, karczma, wiatrak i dwie kuźnie. Folw. D. z wsią t. n. od Płocka w. 63, od Rypina w. 10, od Włocławka w. 35, od rzeki Wisły w. 35, od Drwęcy w. 10 Rozl. wynosim. 976, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 775, łąk m. 116, pastwisk m. 20, wody m. 1, lssu m. 19, zarośli m. 5, nieużytki i place m. 38. Osada młynarska nu 2, gospodarstwo 4polowe. Bud. mur. 5, drewn. 15, wiatrak, w niektórych miejscowościach pokłady torfu, Wieś Dobre osad 33, gruntu m. 68. Dobre, 1. folw. w pow. bobrujskim, dzie Dobrawola Dobranowice Dobratyn Dobrąg Dobrali Dobrau Dobre Dobrków Dobrobyt Dobrochy Dobrocice Dobrocierz Dobrocin Dobroczyny Dobrodrzewie Dobrodzień Dobrogościce Dobrogosch Dobrohostów Dobrohoszcz Dobrogostowo Dobrohorszcze Dobroczyn dzictwo Terechowiczów. obszar 198 mor. 2. D. , zaścianek szlachecki w pow. czerykowskim; tu w 1708 r. stoczono walną bitwę, Piotra W. z Karolem XII. Dobre, 1. niem. Daber, folw. , pow. wałecki, leży między kilku jeziorami, przyłączony do gminy w Kłażewie Klausdorf, Kętrz. Klaudynów, par. i poczta Wałcz Deut. Krone, szkoła Neugolz. Budynków 13, domów mieszk. 4; katol. 1, ewang. 50. 2. D. , niem. Daber, posiadł. z młynem, należy do Zbyczna Stabitz, pow. wałecki. Parafia Sypniewo Zippnow, poczta Schoenthal, szkoła Zbyczno; 2 domy; 1 katol. , 4 ewang. 3. D. , niem. Doberau, król. podleśn. , należące do nadleśn. Przewodnik Bühlowsheide, pow. świecki, par. i poczt. Nowe. Budynków 6, ewang. 5. 4. D. , niem. Daber, miasto w reg. szczecińskiej, 2190 mk. , st. poczt. Dobre, jezioro, pow. wejherowski, na północ 1 i pół mili od Wejherowa, zaledwie ćwierć mili długie, otoczone leśnymi naokoło brzegami, bardzo głębokie ludzie mówią, że nie ma gruntu. W pobliżu znajdują się wioski Tułowo, Lubocin, Swiecin i Dąbrowa. Jezioro D. należało do dóbr klasztoru pp. benedyktynek w Żarnowcu, zachodzi pod nazwą Bobra, Dobre, w początkach XIII wieku. Dobremiasto, niem. Gutstadt, miasto, osada i cegielnia, pow. licbarski, nad rz. Łynią, 4300 mk. , st. p. , 11 jarmarków rocznie. Założone jako miasto w r. 1329. Okolicę D. zaludnił Eberhard z Nissy 1300 26, biskup warmiń ski, osadnikami górnoniemieckimi. W pobliżu D. leży wieś Schmolainen z zamkiem biskupów warmińskich. F. S. Dobremyśli, 1. wś w półn. wschod. stronie pow. borysowskiego, przy drodze ze wsi Zahalia do miasteczka Wołosiewicz, w gm. wołosiewickiej, w 1 okr. polic. chołopienickim, w 2 okr. sądowym borysowskim, w 3 okr. wojskowym chołopienickim. 2. D. , wieś, pow. bobrujski, w gm. horbaczewickiej, niedaleko Bobrujska w stronie zachodniej. Dobrenice, Dobranice, wieś i folw. , pow. piotrkowski, gm. Ręczno, par. Bąkowa Góra. W 1827 r. liczyły 23 dm. i 139 mk. W pobliżu leżą Dobreniczki, należące do par. Ręczno. Dobra D. składają się z folw. D. i Dobreniczki, tudzież wsi D. , Dobreniczki, Huta, Dąbie i Pustkowie Młynek, od Piotrkowa w. 35, od Przedborza w 9, od Gorzkowic w. 14, od rz. Pilicy w. 4. Rozl. dworska wynosi m. 2930 a mianowicie folw. D. grunta orne i ogrody m. 459, łąk m. 108, pastwisk m. 7, nieużytki i place m. 21 razem m. 595. Płodozmian 10polowy, budowli mur. 9, drew. 15. Folw. Dobreniczki grunta orne i ogrody m. 263, łąk m. 28, lasu m. 2022, nieużytki i place m. 22 razem m. 2335. Płodozmian 10polowy, budowli mur. 2, drew. 6. Gorzelnia, browar, huta szklana, smolarnia i wiatrak. Wieś D. osad 36, gruntu m. 254; wieś Dobreniczki osad 14, gruntu m. 176; wieś Huta osad 12, gruntu m. 64; wieś Dąbie osad 12, gruntu m. 97; osada Pustkowie Młynek gruntu m. 16. Dobre pole, , tam gdzie dziś wieś Wahlstadt ob. , o 1 milę od Lignicy ku Wrocławiowi. Tu 9 kwietnia 1241 Henryk Pobożny stoczył bitwę z Tatarami. Dobretz niem. , ob. Dobrzec. Dobrewieczory, osada w pobliżu dr. żel, pow. trocki. Daobrianka, osada, por. Dobranka, powiat horodniański, st. p. o 35 1 4 w. od Horodni. Dobrin niem. , ob. Dybrzno. Dobrine wielike, niem. GrossDöbern, wś z kościołem parafialnym ewang. , w którym nabożeństwo w języku serbskim, na dolnych Łożycach, w pow. chociebuskim. D. Małe, Klein Döbern, wieś w tymże powiecie. A. J. P. Dobrinka, gub. tambowska, stacya dr. żel griaziecarycyńskiej. Dobrischau niem. , dwie wsie na Szląsku pruskim, jedna w pow. ziębickim, druga w oleśnickim. Dobritsch niem. , w XIII w. Dobroszów, wieś, pow. żegański, par. Naumburg nad Bobrawą. Dobrjani, dobra, wieś w hr. ziemneńskiem Zemplin Węg. ; kościól par. gr. kat. , uprawa roli, 550 mk. Dobrków z Łabuziem, wieś, pow. pilzneński, o 3 kil. na wschód od st. p. w Pilznie. Parafia rz. kat. w miejscu. Dm. 41, mk. 272. Obszar dworski posiada roli ornej 169, łąk i ogrodów 12, pastwisk 13 m. ; włościanie roli ornej 162, łąk i ogr. 12, pastw 37, lasu 5 m. We wsi szkoła etatowa jednoklasowa i kasa pożyczkowa gminna z kapitałem 90 złr. Dobrobyt, kolonia, pow. sieradzki, gmina Dzierzążna, par. Rososzyca; przestrzeni m. 291, ludności katolickiej 207. Dobrochy, wś i folw. , pow. łomżyński, gm. Chlebiotki, par. Rutki. W 1827 r. było tu 11 dm. , 88 mk. Folw. D. z przyległością Czochanie Góra i wsią D. , od Łomży w. 28, od st. poczt. Wysokie Mazowieckie w. 14, od drogi bitej w. 1, od Szepietowa w. 18, od rzeki Narwi w. 10. Rozległość wynosi m. 546 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 352, łąk m 16, lasu m. 167, nieużytki i place m. 11. Płodozmian 11polowy, budowli drewn. 18. Wieś D. osad 14, gruntu m. 20. Dobrocice, wieś poduchowna, nad rz. Opatówką, pow. sandomirski, gm. Wilczyce, par Malice. W 1827 r. było tu 14 dm. i 88 mk. , obecnie liczą 28 dm. , 170 mk. i 457 m. ziemi włośc. Dobrocierz Proszówką, wś, pow. brzeski, o 25 kil. na płd. zach. od Brzeska, o 10 kil, na płd od st. p. Tymowa. Parafia rz. kat. w Wojakowej. Dm. 101, mk. 529. Obszar dworski posiada roli ornej 288, łąk i ogrodów 25, pastwisk 29, lasu 55 m. ; włościanie roli ornej 348, łąk i ogr. 27, pastw. 76, lasu 47 m. Kasa pożyczkowa gminna z kapitałem 390 złr. Dobrocin, Dobroczyn, wieś, pow. średzki, 16 dm. , 114 mk. , wszyscy kat. , 61 analf. Stacya poczt. w Zaniemyślu Santomischl; st. kol. żel. w Środzie. Dobroczyn, po łotew. Dabraszyni, wieś w pow. rzeżyckim, własność Stabrowskich, por. Bukmujża. Dobroczyny, właściwie Dobroszyny ob. . Dobrodrzewie, znaczne dobra w pow. mozyrskim, własność dziedziczna Zamojskich, obszar około 3060 m. W lasach pędzi się smoła na handel. Al. Jel. Dobrodzień, ob. Dobrydzień. Dobrogosch niem. , ob. Dobrogoszcz. Dobrogościce, domin. , pow. inowrocławski, 1791 m. rozl. , do gminy należy wieś Milewo; 7dm. , 111 mk. , 20 ew. , 91 kat. , 47 analf. St. poczt. Wielka Nowawieś Gross Neudorf o 6 kil. , st. kol. żel. Złotniki Guldenhof o 7 kilom. M. St. Dobrogostowo, wieś, pow. szamotulski, 18 dm. , 137 mk. , 50 ew. , 87 kat. , 42 analf. , st. p. i kol. żel. w Szamotułach Samter. Dobrogostowo, ob. Dobergast. Dobrogosty, 1 folw. i kolonia, pow. łęczycki, gm. Topola, par. Topola królewska. W 1827 r. było tu 14 dm. , 130 mk. , obecnie dm. 21, mk. 234; kol. ma 340 m. gruntu. Folwark D. od Kalisza w. 84, od Łęczycy w. 5, droga bita w miejscu, od Kutna w. 18, od rzeki Wisły w. 63. Rozl. wynosi m. 244 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 169, łąk m. 59, pastwisk m. 8, wody m. 2, nieużytki i plase m. 6, budowli mur. 2, drewn. 14. Rzeka Bzura przepływa przez terytoryum folwarczne. Folwark ten w r. 1869 oddzielony od dóbr Mazew. 2. D. tańsk, wieś i folwark, powiat przasnyski, gmina i parafia Dzierzgowo. W 1827 roku było tu 10 domów, 1271 mk. Od Płocka w. 100, od Przasnysza w. 20, od Mławy w. 14, od rzeki Narwi w. 60. Rozległość wynosi m. 999 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 396, łąk m. 107, pastwisk m. 79, lasu m. 396, nieużytki i place m. 21. j Budowli mur. 1, drewn. 19, wiatrak i w niektórych miejscowościach pokłady torfu. Od dóbr powyższych w r. 1873 oddzielony został folw. Sosnówka, z rozległością m. 270. Wieś D. tańsk osad 22, gruntu m. 65; wieś Sosnówka osad 2, gruntu m. 6. W. W. i Br. Ch. Dobrogoszcz, mylnie Dobrohorszcza lub Dobroszczany, wieś, pow. proskurowski, gmina i par. Felsztyn, 375 dusz męz. , 619 dz, ziemi włośc. , 865 dz. ziemi używalnej właściciela. Ma cerkiew parafialną św. Mikołaja, do której należy 678 parafian i 34 dz. ziemi. Należała do Herburtów, potem Grabianków, później Marcinkiewiczów, dziś Rakszanina. Lasu nie ma. Bardzo dawna osada. R. 1868 miała 119 dm. Dr. M. Dobrogoszcz, niem. Dobrogosch, wś włość. szlachecka, pow. kościerski. Obejmuje 7 posiadłości włość. , 7 ogrodników, obszaru ziemi ornej 693 mórg, katol. 1, ewang. 107, domów mieszk; 14. Par. i poczta Kościerzyna, szkoła Kaliska. Odległość od Kościerzyny 1 mila. Dobrogoszczyce, wś i folw. , pow. olkuski. gm. i par. Kroczyce. W 1827 r. było tu 19 dm. i 124 mk. Dobra D. składają się z folw, D. i Anielin. tudzież wsi D. ; od Kielc w. 84, od st. poczt. Pradła w. 5, od drogi bitej w. 4, od Myszkowa w. 17, od rzeki spławnej w. 74. Rozl. wynosi m. 688, a mianowicie fol. D. grunta orne i ogrody m. 235, łąk m. 4, past wisk m. 39, lasu m. 246, zarośli m. 8, wody m. 1, nieużytki i place m. 22, razem m. 555; fol. Anielin grunta orne i ogrody m. 128, łąk m. 3, nieużytki i place m. 2, razem morg. 133. Bud. mur. 3, drewn. 8, pokłady rudy i kamie nia wapiennego. Wieś D. osad 26, gruntu m. 238. A. Pal. i Br. Ch. Dobrohorszcze, ob. Dobrogoszcz. Dobrohostów z Bystrą, wieś pow. drohobycki, leży nad potokiem górskim Żołobny, do którego tu mnóstwo drobnych potoków wpływa, z tych znaczniejsze Kłodnica i Głęboki; górska ta wieś leży obok gościńca prywatnego, łączącego w prostej linii Drohobycz z gościńcem rządowym stryjskoskolskim, oddalona od Drohobyczy na południowy wschód o 12 kilomtr. Przestrzeń posiadł. więk. roli or. 8, łąk i ogr. 25, pastw. 5, lasu 3, 986; pos. mniej. roli or. 1, 591, łąk i ogrod. 1, 757, past. 251, lasu 11 morg. aust. Ludność rzym. kat. 6, gr. kat. 1, 426, izrael. 145 razem 1, 577. Należy do rzym. kat. parafii w Drohobyczu, gr. kat. par. ma w miejscu, należącą do dekanatu drohobyckiego. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu i kasa pożyczkowa z funduszem zakład. 465 złr. Wieś ta miała być założona z rozkazu greckiego cesarza Justyniana. Czyt. Stritter I, 326. Należy do dóbr rządowych austryackich. Dobrohoszcz, wś na północnym cyplu pow. rzeczyckiego, przy granicy gub. mohilewskiej, pow. rohaczewskiego, przy drodze wiodącej z Jakimowskiej do Marmala, w gm. Jakimowskiej, w 1 okr. wojskowym rzeczyckim, w 4 okr. polic. rzeczyckim, w 4 okr. sądowym domanowickim; miejscowość poleska, niska, cała okolica dosyć dziwacznie jest okolona granicami gub. mohilewskiej i tylko od połud. styka się ze swą guber. , przez rz. Berezynę, Dobre Dobrogoszczyce Dobrogoszcz Dobrogosty Dobre Dobremiasto Dobremyśli Dobrenice Dobre pole Dobretz Dobrewieczory Dobrin Dobrine wielike Dobrinka Dobrischau Dobritsch Dobrjani Dobrocin Dobroje Dobromil Dobromierzyce Dobromierz Dobrołęka Dobrolewszczyzna Dobrojewo lecz w czasie rozlewów, które tu często bywają, wszelka komunikacya z punktami admimstr. ustaje i ztąd wielka niedogodność dla miesz kańców. Al. Jel. Dobroje, gub. chersońska, st. dr. żel. znamieńsko nikołajowskiej. Dobrojewo, domin. , powiat szamotulski, 11, 618 morg. rozl. ; 8 miejsc 1 D. , 2 folwarki Bielejewo, 3 Binino, 4 Nosalewo, 5 Spibieda, 6 Stefanowo, 7 leśnictwa Klemensowo, 8 Forestowo; 54 dm. , 950 mk. ; 74 ew. , 876 kat. , 365 analf. , stac. poczt. Ostroróg Scharfenort, st. kol. żel. Wronki o 7 kil. Właściciel hr. Stefan Kwilecki herbu Szreniawa. W tych dobrach jest słynna od r. 1864 owczarnia. Od r. 1866 dobywają tu torf prasowany, do 4 milionów cegieł rocznie, t. j. około 28, 000 cent. Dobrolewszczyzna, folw. prywat nad rz. Orezanką, pow. dziśnieński, o 35 i pół w. od nu pow. Dzisny, 3 okr. adm. , 4 dm. , 45 mk. 1866. DobrołękaMaćki, wś szlach. , nad rz. Narwią, i D. Stara, wś szłach. i włość. , pow. ostrołęcki, gm. Nakły, par. Ostrołęka. W 1827 roku obie te wsie miały 17 dm. , 81 mk. Dobromierz, wś i folw. , pow. konecki, gm. Dobromierz, par. Stanowiska. W 1827 roku było tu 41 dm. , 202 mk; obecnie liczy 35 dm. , 355 mk. Odl. od Końskich 40 w. Gmina D. ma lud. 2, 786, rozległości 9, 119, w tern ziemi dwor. 6, 854 morg. ; s. gm. ok. IV w Pilczycy, st. poczt. Przedbórz, szkół 2, tartak, młyny 4 i gorzelnia; w skład gm. wchodzą Bobrowniki, BobrowskaWola, BożaWola, Dobromierz, Gródek, Koprusa, Lubicz, ŁapczynaWola, Mrowina, Poręba, Rączki, Smugi, Stanowiska, Stoczyska i Wymysłów. Dobra D. składają się z folw. D. i BożaWola, od Radomia w. 119, od Końskich w. 61, od Przedborza w. 10, od drogi bitej w. 14, od Gorzkowic w. 40; rzeka Pilica stanowi granicę zachodnią, za rzeką zaczyna się gub. piotrkowska. Rozl. dworska wynosi m. 1, 861, a mianowicie folw. Dobromierz grunta orne i ogrody m. 614, łąk m. 100, pastwisk m. 38, lasu m. 877, nieużytki i place m. 61, razem m. 1, 690. Bud. mur. 6, drewn. 20. Płodozmian 6polowy. Fol. BożaWola, grunta orne i ogrody m. 166, łąk m. 4, razem m. 170. Bud. drewn. . 9, gorzelnia, młyn wodny, bogate pokłady kamienia wapiennego i marglu. Wieś D. osad 30, gruntu m. 529; wś BożaWola osad 7, gruntu m. 66. A. Pal. Dobromierzyce, wś, pow. hrubieszowski, gm. Mołodziatycze, par. Grabowiec. W 1827 bylo tu 44 dm. i 257 mk. Podług opisu z r. 1867 rozl. folw. wynosiła m. 709, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 548, łąk m. 52, lasu m. 92, nieużytki i place m. 17. Wieś D. 39, gruntu m. 534. Dobromil, po łotew. Dobromila, wś, pow. dyneburskiego, parafii krasławskiej, własność Platerów. Dobromil z Engelsbrunnem dolnym i górnym, miasto powiatowe w Galicy, leży nad Wyrwą, dopływem Wiara, w wysokości 336 m. npm. , pod 49 35 półn. szer. a 40 27 wsch. dług. od Ferro, przy trakcie PrzemyślChyrów. Powierzchnia obejmuje 556 hektarów 9 arów; liczba dm. wynosi 292, mk. 3025 1446 męż. , 1579 kob. , z tego przypada na Dobromil 247 dm. a 2734 mk. 1300 męz. , 1434 kob. , reszta na Engelsbrunn. Ze względu na wyznanie rozróżniamy 655 mk. obrz. rzym. kat. , 479 gr. kat. , 1 gr, wsch. , 6 ewangelików a 1884 izraelitów. Własność mniejsza obejmuje roli. ornej 379, łąk i ogr. 41, pastwisk 38 mr. Stan czynny majątku gminnego wynosi 172, 460 zł. , bierny zaś 30, 000. W r. 1879 było dochodu 24, 459 zł. Dobromil jest siedzibą starostwa, przeniesionego tutaj z Birczy w r. 1876, urzędu podatkowego, sądu powiatowego, posterunku żandarmeryi, notaryatu, zarządu lasów i domen, powiatowej komisyi szacunkowej, rady powiatowej, urzędu pocztowego i telegraficznego, parafii rzym. ta parafia liczy 1424 kat. , 6 akat. , 2254 izr. i gr. kat. W D. są dwie szkoły etat. męska 4klasowa i etat. żeńska 3klas. Fundusz ubogich, założony przez gminę chrześciańską, zasilają dobroczynne datki, składane w kaplicy Matki B. , i kasy policyjne. W r. 1879 było dochodu 392 zł. a rozchudu 220 zł. Tutejsze towarzystwo zaliczkowe liczyło 1878 r. 117 członków a ich udziały 532 złr. W tymże roku wynosił ogólny ruch kasowy 11, 129 zł. a czysty zysk 105 zł. Istnieje tu także fundusz pożyczkowy dla przemysłowców i rękodzielników, założony 1864 r. z dochodów miejskich, z kapitałem zakładowym 1150 zł. D. jest stacyą żel. kol. węgierskogalicyjskiej czyli przemyskołupkowskiej między Niżankowicami a Chyrowem, o 26 kil. od Przemyśla, Idzie tędy takie droga państwowa z Przemyśla na Turkę do Węgier. W D. jest huta, mydlarnia i fabryka zapałek; zresztą rozwija się przemysł drobny tylko i to nieznaczny. Handel spoczywa przeważnie w rękach żydów a głównym artykułem handlu są płody surowe. Tygodniowe jarmarki odbywają się każdego poniedziałku, ważniejsze roczne 19 stycznia, od 1 do 8 sierpnia i 26 października. D. był dziedziną zasłużonego rodu Herburtów, którzy, rozrodziwszy się, przyjmowali nazwy od swych majętności, jakoto Dobromilscy i t. p. Zygmunt August, wynagradzając wierne i pożyteczne usługi Staniała Herburta, kasztelana lwowskiego, przełożonego nad żupami Rusi, dozwala mu 1566 r. przeistoczyć wieś Dobromil na miasto; obdarza je prawem magdeburskiem, ustanawia targ tygodniowy i dwa jarmarki doroczne, uwalnia od podatku miejskiego szos na lat 15. Szczęsny Herburt założył tu prasy drukarskie, trwające od 1611 do 1616 r. , gdzie wytłoczono pisma Kadłubka, Orzechowskiego i 6 ksiąg Długoszowej kroniki. R. 1647 ustanowiono tutaj skład win węgierskich. Wygaśnięcie rodziny Herburtów około 1645 r. przypisuje gminne podanie okoliczności ustrojonej w szatę poetyczną Każdy z nich, umierając, przemieniał się w siwego orła i gnieździł na przyległych skałach. Dopóki te orły szanowano, sprzyjało szczęście domowi. Lecz jeden z Herburtów poważył się zastrzelić orła. W tejże chwili umiera jego synek, a na owym śmiałku zakończyło się imię świetnej rodziny. Majętność ta, obfitująca w warzelnie soli, przeszła do Czuryłłów, następnie do Krasińskich. Na wyniosłem wzgórzu 560 m. npm. , o 4 kil. na płd. od Dobromila, nad Jasionką, potokiem uchodzącym do Wyrwy, sterczą ruiny zamku osobliwszego kształtu. Przetrwał on liczne burze w wojnie kozackiej i szwedzkiej, w ustach zaś ludu żyje podanie, jak się załoga mężnie broniła, rzucając z murów kamienie, belki i jagły wrzące na wdzierających się wrogów. Zdobiły go różne malowidła alegoryczne i napisy, zastosowane najwięcej do pamiętnego za Zygmunta III rokoszu, w którym Jan Szczęsny Herburt wielki miał udział. Ze wzgórza przedstawia się śliczny widok. O 3 kil. na płd. zach od miasta, na wzgórzu 469 nu npm. wzniesionem, znajduje się w uj stroniu odpowiedniem życiu pustelniczemu klasztor zakonników unickich reguły św. Bazylego; ciemne krużganki przyozdobione są wizerunkami Herburtów i innych dobrodziejów monasteru. Przeważnie z Balińskiego Star. Pol. . Dobromilski powiat graniczy na płn. z pow. brzozowskim i przemyskim, na wś z przemyskim i staromiejskim, na płd. ze staromiejskim, liseckim i sanockim, na zach. z sanockim i brzozowskim. Pod względem obszaru zajmuje 46 miejsce w Galicyi, liczy bowiem 864. 34 kil. kw. 15. 70 mil. Liczba mieszkańców wynosi 52. 322 25, 665 męż. , 26. 657 kob. . przeszło 45000 ludności wiejskiej, przeszło 7000 miejskiej a pod względem absolutnej liczby mk. zajmuje powiat 69te miejsce między pow. galicyj. Ha kil. kw. przypada głów 61 na milę kw. 3. 333, a co do gęstości zaludnienia zajmuje pow. 55 miejsce w Galicyi. Między ludnością jest 10. 922 mk. obrz. rz. kat. , 36, 276 gr. kat. , 2 gr. wsch. , 304 wyzn. augsb. , 3 wyzn. helweck. , 4815 izrael. Liczba domów wynosi 8202 8173 zamieszkanych, 29 niezam. . Gmin politycznych jest 104, katastralnych 94. Między osadami jedno miasto Dobromil; 3 miasteczka Bircza ob. , Nowemiasto 888 mk. , i Rybotycze 1508 mk. , reszta wsie. Między niemi najludniejsze Ułucz 1456 mieszk. , Piątkowa 1443 mieszk. , Huczko 1324 mk. , Jawornik ruski z Borowaicą 1. 289 mk. , Dobrzanka 1273 mk. , Lipa dolna i górna 1133 mk. , Trzcianiec 1000 mk. Nawodnienie powiatu w ogóle obfite. Z wyjątkiem płd. wsch. kończyny, należącej przez Strwiąż do dorzecza Dniestru, leży cały powiat w dorzeczu Wisły za pośrednictwem Sanu. Strwiąż tworzy na małej przestrzeni granicę między pow. dobromilskim a liseckim. następnie wkracza w obręb powiatu w gminie Starzawa a po 4 kil. biegu uchodzi do pow. staromiejskiego Powiat dobromilski zasila go mniej znacznymi dopływami. San tworzy na przestrzeni 14 kil. zach. gran. między pow. dobromilskim a brzozowskim, następnie na przestrzeni 2 kil. granicę między półn. kończyną pow. dobromilskiego a pow. przemyskim, potem płynie przez pow. dobromil. w obrębie gm. Iskań a po 4 kil. dość krętego biegu uchodzi znowu do pow. przemyskiego. Zbiera on wszystkie prawie potoki i rzeki z obszaru całego powiatu. Ważniejsze ż tych dopływów są Jawornicki potok, Stopnica i Wiar z dopływami od pr. brz. Mszaniec, Jamninka, Borysławka, Turnica, Sopotnik, Wyrwa; od lew. b. Sienkowiec, Klimów i inne pomniejsze. Gały powiat leży w podgórzu niskich Beskidów. Rozleglejsze doliny ścielą się na płn. nad Wiarem w okolicy Hujska 264 m. npm. , Truszowic i Przedzielnicy 260 nu, nad Wyrwą koło Dobromila 336 nu. Boniewic 262 m. , Nowego miasta 245 m. i Komarowic. Na płn. od Komarowie wznosi się Ostra Górka do wysok. 283 m. Dolina nad Strwiążem wznosi się od 350 do przeszło 360 m. Nad Sanem nareszcie rozłożyła się obszerniejsza dolina na zach. w okolicy gm. Ułucz 340 m. npm. , i mniejsza na płd. w obrębie gm. Iskań. Wzdłuż połud. zach. granicy powiatu ciągnie się najwyższe pasmo górskie Chwaniów, ze szczytem t. n. 654 nu wysokim. W dalszym ciągu tego pasma wznosi się na płn. góra Niedźwiedzie na płd. od gm. Kuźmina z najwyższym szczytem dochodzącym 618 nu; na płd. zaś od Chwaniowa ciągnie się pasmo również graniczne Pański Las ze szczytem 666 m. wys. , a nakoniec Wolańska Kiczera i Kiczera, na prawym brzegu Łodyny dopływu Strwiąża, ze szczytami przechodzącemi 600 m. Graniczne te pasma górskie obniżają się stopniowo ku dolinie Wiaru a na ws. od tej rzeki ciągną się znowu rozliczne, mało co niższe, bujnemi lasami pokryte pasma i grupy górskie i wypełniają całą połudn. część powiatu, zniżając się ku dolinom Wiaru, Wyrwy i Strwiąża, o których powyżej była mowa. Na przestrzeni objętej pr. brzegiem Wiaru, pr. brzegiem Wyrwy Dobroje Dobromil Dobromil 81 zł. a na głowę 1 zł. 34 et. w, a. Lu. Dz. Dobromil, folw. , ob. Łukowo, pow. obornicki. Dobromirecki potok, ob. Bystrzyca. Dobromirka, wieś, pow. zbaraski, o 15 kil. na wschód od tego miasta oddalona, o 7 kil. na południowy zachód od Nowego Sioła, leży nad potokiem bez nazwiska, dopływem o 15 kil. na wschód oddalonego Zbrucza; wieś po dolska z dobrą glebą. Przestrzeń posiadł. więk. roli or. 772, łąk i ogrod. 15, past. 16, lasu 215; pos. mniej. roli or. 1978, łąk i ogrod. 75, past. 28, lasu 9 morg austr. Ludność rzym. kat. 174, gr. kat 729, izrael. 35, razem 938. Należy do rzym. kat. par. w Zbarażu, gr. kat. par. ma w miejscu, należącą do dekanatu zba raskiego. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu; wieś ta leży w okręgu celnogra nicznym, jako niedaleko od granicy Cesarstwa rossyjskiego oddalona. Właściciel więk. po siadł. Tadeusz Turkuł. B. R. Dobromirzyce, ob. Dobromierzyce. Dobromyl, folw. pryw. , pow. lidzki, 3 okr. adm. , o 57 w. od Lidy, 1 dm. , 22 mk. 1866. Dobromyśl, 1. wś, pow. słupecki, gm. Kleczew, par. Złotko w. 2. D. , kol. , pow. kielecki, gm. i par. Piekoszów. W 1827 r. było tu 5 dm. i 42 mk. 3. D. , folw. , pow. bialski gub. siedleckiej, gm. Zabłocie, par. Kodeń, w skład dóbr kodeńskich wchodzący, od Kodnia 2 w. Ma 19 dm. , 65 mk. i 1108 m. rozl. 4. D. , osada kolonialna na gruntach dóbr Potok stany utworzona, w pow. janowskim, gub. lubelskiej, gm. Modliborzyce, par. Potok Wielki. W r. 1880 domów mieszkalnych 7; ludności 108, ziemi włościańskiej morgów 147, śród okolicy lesistej, na gruntach piaszczystogliniastych. 5. D. , wś, pow. chełmski, gm. Siedliszcze, par. Pawłów. W r. 1827 było tu 19 dm. , 90 mk. Br. Ch. Dobromyśl, 1. wś i karczma, pow. wileński, 5 okr. adm. , mk. kat. 22, żydów 8, dm. 3 1866, od Wilna 14 w. 2. D. , zaść. pryw. , pow. wileński, mk. kat. 9, dm. 1 1866. 3. D. , folw. prywat. nad jez. Ukło Ukle, pow. dziśnieński, o 71 w. od m. pow. Dzisny, 3 okr. adm. , 1 dm. 11 mk. , wyznanie rz. katol. 1866 4. D. , majątek w pow. dyneburskim, dziedzictwo Eug. hr. Platera. 5. D. , mko w pow. Słonimskim, nad rz. Szczarą. 6. D. , miasteczko, gub. mohilewska, pow. orszański, nad Czernicą. Mk. 350 w r. 1860. Większość żydów. Cerkiew. Dobromyśl, przysiołek Komarówki. Dobroń, wś i folw. , pow. łaski, gm. Wymysłów, par. Dobroń. Leży przy drodze bitej z Pabianic, do Łasku. R. 1827 było tu 54 dm. , 439 mk. Par. D. liczy 2120 dusz. Wieś D. należała dawniej do Pabianic, posiadłości kapituły krakowskiej, dzisiaj jest własnością pryI lew. brzegiem Strwiąża wznosi się, między gminami Liskowate a Łopuszanka, Krzemień do wys. 615 m. , na płd. odeń Klewa ze szczytem 581 m. wysokim, na płn. zaś las Karaszyn i las Swiniński ze szczytami dochodzącymi prawie 600 m. Na płn. od gmin Łopusznica i Starzawa wznosi się Las Stawny, sięgający w połud. swej części poszczególnymi szczytami do wys. 532, 514, 477 i 463 m. a wznoszący się na płn. szczytem Ilmo do wys. 626 m. Na płd od Łopusznicy wznosi się Woroniów do wys. 567 m. Ku dolinie Wyrwy obniża się znowu ta część powiatu tak, że las Swiniński opada poniżej 500 m. , las Katynki położony na płn. od gminy Katyna, obniża się nad samą Wyrwą do 381 m. , a na płn. w. od szczytn Ilmo opada zamek Herburta do wys. 560 m. , klasztor bazyliański do 469 m. , reszta zaś poniżej 400 m. Na wsch. krańcu powiatu wznosi się w tern pasmie las Radycz ze szczytem i n. , 524 m. wysokim. Na przestrzeni objętej Wiarem od z. i płn. a Wyrwą od w. i płd. , wznoszą się między Wiarem i źródliskami Wyrwy góry Roztoka do wys. 625 m. , między Wiarem a Arłamówką las Hniła i Braniów ze szczytami dochodzącymi 554, 578 i 611 m. ; na w. od nich Las Ralce ze szczytem t. n. 602 m. i Żankowem 585 m. a na płd. odeń Czeremoszne z najwyższym szczytem 466 m. wys. Dalej na w. od tej grupy rozłożył się las Jabłonów ze szczytem Glinianka 510 m. , a na płn. od Dobromila las Dibeli z najwyższym szczytem 399 m. Na płn. od Braniowa ciągnie się wzdłuż praw. br. Mszańca las Lichnówka a wzdłuż lew. br. Jamninki, las Cień. Najwyższy szczyt na tej przestrzeni 571 m. Na w. od Jamninki a na płd. od Wiaru rozłożył się las Turnica, po obu stronach dopływu Wiara tejże nazwy, ze szczytami; Turnica 603 m. , Suchy Obycz 621 m. i Kiczora wysoka 580 m. na płd. , a Kanasin 558 m. na płn. Ostatnie jego ramię płn. wsch. wcisnęło się pod nazwą Ostry Garbek ze szczytem 387 m. wys. między Turnicę a Wiar; płn. zach. rozgałęzienia dochodzą do Wiara i kończą się tam Kamionką, 490m. wysoką; zachodnie koń czyny towarzyszą Wiarowi i dochodzą szczytami prawie 500 m. ; wschodnie zaś ramiona opadają ku nizinie w okolicy Hujska lub też przechodzą w las Jabłonów. W półn. wsch. części powiatu, ma małej przestrzeni między lew. brzegiem Wiara a pow. przemyskim wznoszą się Granowa Góra ze szczytem 423 m. wys. , Horbysko Kosaszyska ze szczytem 505 m. wys. , Kopystańka 545 m. i Mchowisko dolne ze Stryczyną 470 m. W zach. połowie powiatu wypełniają lewy brzeg Wiara wsch. stoczystości Chwaniowa ze szczytami Truszowska 617 m. , Kiczora 595 m. , Soń 537 m. i Suszyca 528 m. Na płn. od lew. brzegu Sieńkowca aż po potok Klimów wznosi się Kajków z najwyższym szczytem 497 m. wys; na płn. Rajkowa ciągnie się wzdłuż lew brz. Wiara Wielki Las a na płn. odeń wznosi się Szemiska góra do wys. 491 m. Na przestrzeni między Wiarem a Stopnicą wznosi się najwyżej Jaworów, do 500 m. , na płn. z. od miejsca, w którym Wiar skręca swój bieg półn. na wsch. , i Kiczorka, 491 m. , najwyższy szczyt w lesie Kiczora, rozłozonym na praw. brz. Stopnicy w obrębie gmin Leszczawa górna i dolna. Między Kiczorką a Jaworowem ciągnie się Czechowa góra, pasmo niższe, dochodzące najwyższym szczyt, wysokości 451 m. Na płn, w. od tego pasma wznosi się znowu Chomińskie do wys. 470 m. , a na płn. odeń opada poziom tak znacznie, że Wałkowa góra pod Birczą liczy już tylko 360 m. wysokości. Na płn. od Birczy wzbija się jeszcze na praw. brz. Stopnicy góra Korzenica do 394 m. , Panieński Czub w pobliżu granicy pow. przemyskiego do wys. 508 m. , a na płn. od nich rozłożyło się pasmo górskie Tokarnia ze szczytem 438 m. wysokim. Na lew. brz. Stopnicy ciągnie się między Stopnicą a potokiem Roztoki las Bziany ze szczyt. t. n. 578 m. wysokim, a w. płd. zach. kończynie powiatu na płd. od gm. Kreców Dąbrówka 512 m. Na płn. od lasu Bzianego leżą Kiczary Czarne ze szczyt. 481 m. wys. ; na z. od nich idzie w kierunku od płn. z. ku płd. w pasmo górskie Rówienka ze szczytami Taniów 531 m. na płn, a Horodek 585 m. na płd. Na z. od Rówienki rozłożył się las Radnówka ze szczytem Na Wysokiem 590 m. a następnie obniża się obszar powiatu ku dolinie Sanu tak, że Ułucz leży już tylko w wyż. 340 m. npm. Płn. zachodnią kończynę powiatu wypełniają Czerteż, 410 m. , między Leszczawką i Malawą dopływami Stopnicy a Stopnicą, Capor 477 m. na płn. od gm. Brzyżawa, między Malawą a Dobrzanką, Piaskowa 474 m. na płn. w, od gm. Kotów, Boraczka 459 m. na płn. z. od Kotowa, Bereźki 449 m. na z. od Boraczki i Łopienka 448 na lew. brz. potoku Jawornickiego. Roli ornej, przeważnie żytniej, posiada powiat 71, 758 mr. dol. austr. większa posiadłość 16, 616, mniejsza 55, 142 mr. , łąk i ogrodów 7, 871 mr. więk. pos. 1, 944, mniej. 5, 927 m. , pastwisk 14, 527 więk. pos. 2, 937, niniejsza 11, 590 mr. , lasu 50, 639 więk. pos. 40, 397, mniej. 10, 242 mr. . Najrozleglejsze lasy znajdują się w połud. części powiatu. Stan chowu bydła wynosi w okrągłych liczbach w ogólności sztuk 36, 000. Na kil. kw. przypada zatem sztuk 42, a jedna sztuka na 1, 6 mieszkańca. W szczególności jest koni 5, 000, a więc na kil, kw. 5, 8 sztuk, a jedna sztuka na 12 mk. ; bydła rogatego 27, 000, na kil. kw. sztuk 31 a jedną sztuka na 2 mk. ; owiec 2, 000, na kil. kw. 2, 3 sztuk, a jedna szt na 30 mk. ; nierogacizny 2, 000 sztuk. Uli było w powiecie w 1869 roku 752. Z kopalin znajduje się sól w Lacku pod Dobromilem, nafta w Starzawie, a prócz tego ślady nafty w Horoszówce, Dobrej, Leszezawie i Kwaszeninej. Zdroje mineralne są w Huczku i Tarnawie. Środki komunikacyjne kolej żelazna węgierskogali cyjska wchodzi do powiatu od płn. w obrębie gm. Przedzielnica, idzie po pod Nowe Miasto, przez Grodzisko i Boniowice do st. Dobromil, stąd przez Rosenburg i Piętnice do Chyrowa w pow. staromiejskim, następnie wkracza znowu do powiatu w obrębie gminy Starzawa, przystanku kolejowego, a wijąc się dalej po nad brzegami Strwiąża wzdluż granicy powiatu oddala się od niego dopiero po za stacyą Krościenko. Równolegle prawie z tą koleją prowadzi w tym samym kierunku droga państwowa. Zach. część powiatu przerzyna droga krajowa z Birczy na płd. z. na Tyrawę wołoską do Sanoka i drugie jej ramię z Birczy na płn. w. do Przemyśla. Inne ważniejsze miejscowości łączą drogi powiatowe, z których jedna prowadzi z Dobromila przez Pacław i Kalwaryą Pacławską do Rybotycz, a stąd przez Posadę Rybotycką i Trójcę do Birczy. Przemysł w ogólności słabo rozwinięty. W r. 1869 zajmowało się nim w ogólności ledwie 800 osób, licząc w to już przedsiębierców. robotników i urzędników. Młynów amerykańskich jest 2 w Nowem Mieścic i Iskaniu, młyn parowy w Nowen Mieście, browary wielkie fabryczne w Rybotyczach i Hujsku, browar pospolity w Huczku, gorzelnie w Brzyżawie i Posadzie Nowomiejskiej, warzelnia soli w Lacku, tartaki wodne w Grąziowej, Trzciańcu, Wojtkowej, Jureczkowej i Kwaszeninej, cegielnia pospolita w Huczku, huty j w Jasienicy, Birczy i Dobromilu, fabryka zapałek w Dobromilu i Suwczynej, mydlarnia w Dobromilu i Birczy, garbarnie w Hujsku i Birczy; wyrobów drewnianych dostarczają Łomna, Arłamów, Kwaszenina, Katyna i Łopusznica a wyrobów tekstylnych Piątkowa, Przedzielnica i Kalwarya Pacławską. Szkół wyższych nie ma w powiecie. liczba szkół ludowych wynosi 17, liczba uczni uczęszczających 1, 402, przypada zatem 82 uczni na jedną szkołę, jedna szkoła na 3, 058 mieszkańców, jeden uczeń na 37 mk. ; jedna szkoła na 6 gm. a 50 kil. kw. W powiecie sądy powiatowe; w Birczy i Dobromilu, 2 lekarze, 6 chirurgów, 6 akuszerek i dwie apteki w Birczy i Dobromilu. Dziekanat dobromilski rzym. kat należy do dyecezyi przemyskiej a ma 6 parafij, 1 kap. i 1 admin. z kleru zakonnego. Dziekanat gr. kat. należy również do dyecezyi przemyskiej. Ogół podatków wynosi 69, 977 zł. , przypada zatem na 1 kil. Dobromil Dobromirecki potok Dobromirka Dobromirzyce Dobromyl Dobromyśl Dobroń Dobromil watnej osoby. D. , jak również inne wsie tej parafii, należał pierwotnie do jurysdykcyi proboszcza łaskiego aż do r. 1780, w którym nowa parafia w Dobroniu założona została przcz bisk. Ant. Ostrowskiego. Kościół drewniany w formie krzyża r. 1779 kosztem kapituły kra kowskiej wybudowany został pod tyt. Śgo Wojciecha męczennika i biskupa. Cmentarz kościelny, okrążony palisadami, drugi zaś do grzebania ciał zmarłych, na nowo ogrodzony został w r. 1875 staraniem obecnego probosz. Walentego Mruka. Kościół r. 1872 zewnątrz i 1878 wewnątrz cały wyrestaurowany i upiększony został. Dobra D. składają się z folw. D. , attynencyj Mogilna i Grzybowiec, tudzież wsi D. ; od Piotrkowa w. 42, od Łasku j w. 7, droga bita przechodzi przez terrytoryum, od Łodzi w. 22, od rzeki Warty w. 33, Rozl. dworska wynosi m. 1376, a mianowicie grun ta orne i ogrody m. 642, ląk m. 153, lasu m. 480, nieużytki i place m. 100. Płodozmian 5, 8 i 10polowy, Bud. mur. 12, drewn. 27, ce gielnia i wiatrak. Wieś D. osad 105, gruntu m. 1501. St. Ch. Dobrong, ob. Dobrąg. Dobroniów, przysiołek Janowic. Dobronowo, po węg. NagyDobrony, wś. w hr. bereskiem węg. , kościół paraf. ewang. , lasy dębowe, 2319 rok. H. M. Dobropol, folw. , pow. włodawski, gm. Wyryki, par. Włodawa. Ma 4 dm. , 8 mk. , 602 morg. obszaru. Dobropol, przysiołek Majdanu sieniawskiego. Dobropole z Mateuszówką, wś, pow. buczacki, o 16 kil. na płn. od Buczacza, przy gościńcu tarnopolskobuczackim, o 7. 5 kil. na płd. z. od st. p. Chmielówka. Parafia gr. kat. w Zarwanicy, rzym. kat. w Wiśniowczyku. Dm. 185, mk. 1144, z tego przypada na Mateuszówkę 29 dm. a 244 mk. Własność więk. obejmuje roli ornej 804, łąk i ogrodów 204, pastwisk 23 mr. dol. aust. ; własność mniejsza roli ora. 1305, łąk i ogr. 454, pastw. 3 mr. We wsi szkoła etat. jednokl. , istniejąca od r. 1849. Właściciel więk. posiadł. Józef Ochocki. Dobroradów, zaścianek szlach. , pow. oszmiański, dm. 1, mk. 9 1866. Dobrosielice, wś i folw. , pow. płocki, gm. i par. Drobin. W 1827 r. było tu 14 dm. , 89 mk. Folw. D. jest odległy od Płocka w. 33, od drogi bitej w Drobinie w. 5, od Bielska w. 16, od Ciechanowa w. 42, od rzeki Wisły w. 33. Rozl. folwarczna wynosi m. 840, a mianowice grunta orne i ogrody m. 587, łąk m. 39, pastwisk m. 183, nieużytki i place m. 31, bud. mur. 5, drewn. 7, obfito pokłady margłu. Wieś D. osad 50, gruntu m. 335. Folw. DobrosieliceZalesie lit. C. D. F. G. , położony od Płocka w. 30, od Bielska w. 14, od Mławy w. 42, od rzeki Wisły w. 30. Rozl. wynosi m. 141, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 112, pastwisk m. 24, nieużytki i place m. 6. Bud. drewn. 7. Br. Ch. Dobrosin albo Dobrusin, z Łazowami, wieś, pow. żółkiewski, leży nad potokiem Białą, do pływem Bugu. przy gościńcu rządowym żółkiewsko bełzkim, z którym się tu krzyżuje go ściniec prywatny bełzkomagierowski, oddalo na na północny zachód od Żółkwi o 12 kilom. , od Magierowa na wschód 10 kil. , leży w nis kiej, mokrej, piaszczystej okolicy; sławne są łąki i pastwiska dobrusińskie, od których wieś ma swoje nazwisko dobre sino dobre siano Przest pos. więk. roli or. 393, łąk i ogr. 215, past, 18, lasu 7; pos. mn. roli or. 1840, łąk i ogr. 955, past. 294, lasu 8 morg. austr. Ludność rzym. kat. 10, gr. kat. 1330, izrael. 40, razem 1380. Należy do rzym, kat. parafii w Magierowie, urząd poczt. i gr. kat. parafią ma w miejscu, należącą do dekanatu żółkiewskiego. W aktach parafii znajduje się dokument wystawiony w zamku żółkiewskim 1 marca 1740 przez Maryą Karolinę, wnuczkę Jana III, księżnę de Bouillon, na Żółkwi, Złoczowie, Pomorzanach etc. Panią i Dziedziczkę, potwierdzający dotacyą tej cerkwi, nadaną przez Jana III króla w zamku żółkiewskim 24 marca 1685 r. w gruntach i łąkach. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu. Na obszarze dwor skim znajduje się znaczny i staranny chów bydła rasy poprawnej, której sprzyjają obszer ne łąki. Właściciel większej posiadł. Rudolfa Urbańskiego spadkobiercy. B. R. Dobroslawa, wioska w hr. szaryskiem Węg. , kościół filialny gr. katol. , obszerne lasy, 90 mk. H. M. Dobrosław, wś, pow. wieluński, gm. i par. Lututów, o 2 i pół mili na zachodopółnoc od Wielunia. Ma 25 dm. , 110 mk. , 206 m. grun tu włościańskiego. Przysiołek pański był nie gdyś udziałem dóbr świątkowickich, teraz oso bna całość o 6 włókach. Pozostała włość dworska, 16 włók, 19 morg. z lasem, rozprze dana na pomniejsze gospodarstwa, tudzież kil ka włók boru, sprzedanych dworowi w Wikto rowie, zaliczają się administracyjnie do gm. Naramnice, i tu jest 20 dm. , 150 mk. Chaty wzdłuż gościńca od Świątkowie, po lewej stra nie wystawione, schludne, częścią murowane. Osadnicy Polacy i Niemcy. R. 1827 D. miał 20 dm. 162 mk. W. .. r. Dobrostawice, wieś i dobra, pow. koziel ski, par. Maciowakierz, przy drodze z Głogo wy do Raciborza; dobra mają 650 m. gruntu a wieś 33 osad i 1242 m. gruntu. F. S. Dobrosławice, wieś na Szląsku austryackim, własność hr. Wilczka. Do D. należy część gruntów na Markwatowicach, w pow. raciborskim. F. S. Dobrosławka, wieś z zarządem gminnym i dobra w pow. pińskim, przy drodze wiodącej z Chotynicz do Łohiszyna, w 1 okr. sądowym pohoskim, w 1 okręgu polic. łohiszyńskim, w 2 okr. wojskowym pohoskim. Gmina składa się z 17 wsi i liczy 1229 dusz męz. Dobra te oddawna należały do znanej w kraju rodziny Butrymowiczów, lecz w roku 1878. w skutek subhastacyi, przeszły w inne ręce. Warunki miejscowości są wyborne, ziemia ży zna, łąki obfite, obszar około 2100 dz. Lu dności we wsi 129. Al. Jel. Dobrosołowo, wieś, pow. słupecki, gm. Kazimierz, par, Dobrosołowo. W 1827 r. było tu 19 dm. 194 mk. Par. D. liczy dusz 1508, kościół św. Jakóba. Czas erekcyi parafii niewiadomy, jednakże już wzmianka znajduje się w wizycie z r. 1521 Jana de Lasco Łaskiego. Kościół dzisiejszy wybudowany został w r. 1749 kosztem Andrzeja Liszkowskiego, miejscowego plebana. Ołtarze 3 w kościele się znajdują. Kościół ten z powodu długiej niereparacyi, chylił się tak dalece ku upadkowi, że w 1852 r. zaprzestać musiano odprawiania w nim nabożeństwa; dla tego przyłączono wieś Dobrosołowo do parafii ostrowickiej. Dziewięć lat trwał ten stan kościoła dobrosołowskiego; nakoniec gdy wieś D. nabył p. Adolf Jursz, natychmiast powziął zamiar reparacyi kościoła. Powolnie szło dzieło, reparacya dokończoną została, a kościół wyrestaurowany i upiększony, zaraz tegoż roku 1861 rządcę otrzymał. Dobra D. składają się z folw. D, Karpaty, nomenklatury Rudnik i wsi D. i Anielewo; od Kalisza w. 70, od Słupcy w. 14, od Kleczewa w. 7, od Goliny w. 10, od Kutna w. 110, od rzeki Warty w. 12. Rozl. dworska wynosi m. 1102 a mianowicie folw. D. grunta orne i ogrody m. 526, łąk m. 54, pastwisk m. 29, lasu m. 157, nieużytki i place m. 64 razem m. 829. Płodozmian 10 i 5polowy. Budowli mur. 21, drewn. 1. Folw. Karpaty grunta orne i ogrody m. 264, nieużytki i place m. 8 razem m. 272, płodozmian 7polowy, budowli mur. 2, drewn. 1. Gorzelnia, pokłady kamienia wapiennego i dobrego torfu. Od dóbr niniejszych odłączoną została rozległość m. 43 pod nazwą kolonia Nowa wieś v. Milejów. Wieś D. osad 27, gruntu m. 132; wieś Anielewo osad 27, gruntu m. 185. Dobrostańska wola z Grünthalem, wieś, pow. gródecki; przestrzeń pos. mniej. roli ornej 33, łąk i ogr. 2, pastw. 120, lasu 6141; pos. mniej. roli ornej 533 łąk i ogr. 99, pastw. 51, lasu 19 m. Ludn. gr. kat. 527, izrael. 7 razem 534. Należy do gr. kat. parafii w Dobrostanach. Właściciel więk. pos. Kalikst ks. Poniński. Dobrostany lub Dobrostań z Szałapinem, wieś, pow. gródecki, o 2 kilometry na południe od Woli Dobrostańskiej, leży nad znacznym stawem, a właściwie 3 stawami, z tych półno cny jest na grantach Woli dobrost. , średni w Karnych Dobrostanach a południowy między niemieckiemi koloniami Weissenberg i Ottenhansen, śród lasów i moczarów. Oddalony o 9 kil. na północ od Gródka przysiołek Weis senberg Białogóra, oddalony jest od tej wsi o pół kil. na południe. Przestrzeń pos. więk. roli ornej 246, łąk i ogrodów 37, pastw. 211, lasu 2074; zaś posiadłość mniejsza, roli ornej 1218, łąk i ogrodów 131, pastwisk 38 m. Ludności rz. kat. 76, gr. kat. 989, izraelitów 20 razem 1085. Należy do rzym. kat. parafii w Weissenbergu alias Białagóra, gr. kat parafią ma w miejscu, należącą do dek. gróde ckiego; do tej parafii należą 2 filie, mianowi cie Wola Dobrostańska z 527 i Kamienobród obejmująca przysiołki Zatokę i Białogórę ra zem 481 gr. kat parafian. W tej wsi jest browar piwny, własność Kaliksta księcia Ponińskiego, właściciela tych dóbr, B. R. Dobroszczany, ob. Dobrohorszce. Dobroszicy, niem. Doberschütz bei Konigs wartha pod Rakecami, wieś na saskich Łużycach, w pow. budyszyńskim, domów 29, mieszkańców 131, w tem w roku 1875 serbów 118. A. J. P. Dobroszyce, wieś, pow. noworadomski, gm. i par. D. Wieś ta należała niegdyś do klucza dóbr królewskich radomskich. Kościół zdaje się założony przed rokiem 1521; kościół daw niejszy był modrzewiowy, dach ze szkudeł pod tytułem św. Bartłomieja apostoła. Ołtarzy w kościele było 5; ściany kościoła i ołtarze r. 1729 do tego stopnia starością zniszczone były, że nie były prawie do reparacyi zdolne. To samo stwierdza wizyta z r. 1775, która mó wi, że kościół wymaga fundamentalnego wyrestaurowania. Wkrótce potem trochę wyre staurowany został, jak o tem świadczy wizyta z r. 1779, która o lepszym stanie kościoła wzmiankuje. W r. 1830 wystawiono kościół nowy, zwyczajnej struktury, dachówką kryty; znajdują się 3 ołtarze. Grodnem uwagi jest, że wieś Dobroszyce jest jedną z najstarszych jak o tem wymownie świadczy stary pogański cmentarz, niedawno odnaleziony, a w Tygod. Illustr. z roku 1875 w Nrze 362, 363 opisa ny. Parafia D. liczy dusz 1450. Por. Dobryszyce. St. Ch. Dobroszyn, ob. Doberschau. Dobroszyny, zagrody włościańskie, pow. wieluński, gm. Skrzynno, par. Budlice, leżą o 2 i ćwierć mili od Wielunia, w poprzecz szo sy do Złoczewa. Domów 18, mk. 130 pola ków i niemców. Roli i zarośli 6 włók, wia trak. Byłto niegdyś przysiołek dóbr Rudlice ob. . W. .. r. Dobrotok, folw. w pow. borysowskim, Dobrong Dobrong Dobroniów Dobronowo Dobroszicy Dobropol Dobropole Dobroradów Dobrosielice Dobrosin Dobroslawa Dobrosław Dobrostawice Dobrosławice Dobrosławka Dobrostańska wola Dobroszyce Dobrotok Dobroszczany Dobrostany Dobroszyn Dobroszyny Dobrosławka własność Aleksandrowiczów, obszar 360 m. Dobrotów z Jaśminem, wieś, pow. Na dwórna, nad rzeką Prut, przy gościńcu rządo wym idącym z Nadworny popod Delatyn do Kołomyi, oddalona od Nadwórny na południo wy wschód o 16 kil. , od Delatyna na wschód o 5 kil. Przestrzeń pos. więk. pastw. 5, lasu 12; pos. mniej. roli ornej 300, łąk i ogr. 994, pastw. 567 m. Ludności rzym. kat. 33, gr. kat. 770, akat 138, izrael. 124 razem 1065. Należy do rz. kat. parafii w Delatynie, grecko kat. parafii w Łanczynie. Wieś ta ma szkołę filialną o 1 nauczycielu. Posiadłość większa jest własnością rządową. B. R. Dobrotowo, folw. , pow. uszycki, gm. Ły sice, par. Żwańczyk, o 2 w. od Żwańczyka, przy trakcie ze Żwańczyka do Przylasek, wła sność Ign. Chełmińskiego. X. M. O. Dobrotwór z Jaźwinem, miasteczko, pow. Kamionka strumiłowa, leży nad Bugiem, śród błot i ogromnych lasów, na granicy między po wiatami administracyjnemi Kamionka strumiłowa i Żółkiew, oddalona od Kamionki strumiłowej na północ o 15 kil. , od Mostów wiel kich na wschód o 1. 7 kil. samemi lasami. Przestrzeń pos. więk. roli ornej 36, łąk i ogr. 86, pastw. 460, lasu 2034; pos. mniej. roli ornej 1716, łąki ogr. 1761, pastw. 442, lasu 39. Ludn. rzym. kat. 179, gr. kat. 1872, izr. 458 razem 2509. Obiedwie par. ma w miej scu. Rzymskokatol. parafia, fundowana w r. 1509 przez Zygmunta I króla; kościół drew niany pod wezwaniem św. Stanisława biskupa i męczennika; do tej parafii należy miasteczko Chołojów z 99, wsie Jaźwin z 2, Niestanice z 145, Sielec z 594, Stryhanka z 17, Zawonie z 123 rz. kat. duszami. W całej tej parafii jest katolików 1159, akat. 121, izrael. 1325. W obrębie parafii znajdują się 4 szkoły try wialne i 2 parafialne. W Zawoniu jest kaplica drewniana, w której od czasu do czasu odpra wia się msza święta. Parafia ta należy do de kanatu buskiego. Gr. kat. par. , należąca do dek. buskiego, obejmuje filie w Stryhance z 490 gr. kat. par. Cała parafia liczy 2362 gr. kat. dusz. Miasteczko to ma szkołę etatową o 2 nauczy cielach i kasę pożyczkową z funduszem zakła dowym 816 złr. Właściciel posiadł. więk. Karol hr. Mer. B. R. Dobrów, 1. wieś, pow. kolski, gm. Brudzew, par. Bobrów. W 1827 r. było tu 70 dm. i 574 mk. Par. D. dek. kolskiego 2920 dusz liczy. Kościół wewnątrz drewniany, zewnątrz obrzucony; niewiadomo kiedy założony. Kościół dobrowski przez Pawła Rassowskiego kan. łaskiego i proboszcza miejscowego około r. 1764 ślicznie ozdobiony został. Ołtarzy w kościele 4; 5ty pomnik grobu błog. Bogumiła arcybis. gnieź. na środku kościoła z statuą tegoż błogosł. rzeźbioną i wyzłacaną, ce. W tej wsi jest szkoła niezreorganizowana o 1 nauczycielu. Właściciel większej posia dłości Ignacy Pasakas. 3. D. , wieś, powiat drohobycki, stacya kolei żelaznej Naddniestr skiej, między Samborem a Drohobyczem, nad potokiem Trudnica, dopływem Tyśmieniczki, oddalona o 9 kilometrów na północ od Drohobycza a o 12 kilomtr. na zachód od Medenic, o 61 kil. od Chyrowa. Przestrzeń pos. więk. roli or. 112, łąk i ogr. 91, past 3, lasu 267; pos. mniej. roli or. 1, 114, łąk i ogr. 171, past. 307, lasu 3 morg. austr. Ludność rzym. kat. 80, gr. kat. 1, 410, izrael. 46, razem 1, 536. Na leży do rzym. kat. parafii w Drohobyczu, gr. kat. parafią ma w miejscu, należącą do dekanatu drohobyckiego. W tej wsi jest szkoła nieeta towa o 1 nauczycielu i kasa pożyczkowa z funduszem zakładowym 3, 353 złr. aust. Wła ściciel większej posiadłości. probostwo łaciń. w Drohobyczu. 4. D. , wieś, pow. zaleszczyki, leży przy lewym brzegu Dniestru, o 2 kilome try na południe od Zaleszczyk, w południowowschodniej stronie. Przestrzeń pos. więk. roli or. 316, łąk i ogr. 29, past. 84, lasu 230 pos. mn. roli or. 1, 052, łąk i ogr. 134, past. 288 m. austr. Ludność rzym. kat. 8, gr. kat. 1, 097, i izrael 32, razem 1, 137. Należy do obudwu parafii do Zaleszczyk. Wieś ta ma szkołę eta tową o 1 nauczycielu. Właściciel więk. pos. Seweryn baron Brunicki. 5. D. , wieś, pow. kałuski, leży na prawym brzegu rzeki Łomni cy, na południe od Kałusza o 4 kil. , przy gośc. pryw. łączącym w prostej linii Kałusz z go ścińcem rządowym idącym z Rożniatowa do Bohorodczan, o 3 kilometry na zachód oddalo na od Podmichala, od którego ją potok Selanka dzieli. Przestrzeń pos. dwor. roli or. 1; pos. mniejs. roli or. 522, łąk i ogr. 382, past. 129 morg austr. Ludność rzym. kat. 12, gr. kat. 699, izrael. 5, razem 716. Należy do rzym. kat. parafii w Kałuszu, gr. kat. par. w Podmichalu. W tej wsi jest kasa pozyczkowa z funduszem zakładowym 154 złr. austr. Posiadłość więk. należy do dóbr kameralnych. 6. D. , wieś, pow. stryjski, nad potokiem, dopływem pobli skiego Stryja, przy kolei żelaznej arcyksięcia Albrechta, oddalona od stacyi tej kolei w Stryju na północ o 5 kilometrów, od Dobrzan na zach. o 3 kilom. Przestrzeń pos. więk. roli or. 312, łąk i ogr. 69, past. 17, lasu 665; pos. mniejs. roli or. 311, łąk i ogr. 68 past. 3 morg. Ludność rzymskokatolicka 2, gr. kat. 309, izrael. 38, razem 349. Należy do rzym. kat. parafii w Stryju, gr. kt. par. w Dobrzanach. Właściciel więk. pos. Daniel Rup i spółwłaściciele. B. R. Dobrowlany, ob. Dubrowlany. Dobrowo 1. Rządowe lub Dobrów, wś i folw. , pow. stopnicki, gm. i par. Tuczępy. Leży na lewo od drogi bitej ze Stopnicy do Obraz bł. Bogumiła, który tu około r. 1182 pu stelnicze życie prowadził i tu umarł, ogólnie za cudowny jest uważany. Bo tego miejsca, daw niej grobu bł. Bogumiła zwłoki przeniesione do Uniejowa wierni licznemi kompaniami zgromadzali się na świętą Trójcę i świę tego Jana Chrzciciela. Zabudowania gospo darskie spalone, przez kan. Pawła Rassow skiego odbudowane zostały. Kaplica publi czna znajduje się w dosyć odległem od ko ścioła miejscu, w której dawniej bł. Bogumił, złożywszy godność arcyb. , doczesną pielgrzym kę zakończył. 2. D. , wieś, pow. gostyński, gm. Szczawin kościelny, par. Żychlin. Liczy 15 dm. ,. 161 mk. Ogólnej przestrzeni m. 991, . w tern ziemi ornej pszennej m. 741, lasu 90, łąk 150 m. Własność Karola Piaszczyńskiego, zamiłowanego ogrodnika i pasiecznika. 3. I. , ob. Dobrowo. W. W. Dobrów, ob. Dober niem. . Dobrowicze, 1. wś rządowa nad rz. Sierwiecz, pow. wilejski, 2 okr. adm, , o 34 w. od m. pow. Wilejki, przy b. dr. partykularnej kniasznińskiej, 8 dm. , 56 mk. 2. D. , wieś, pow. wilejski, 2 okr. adm. , o 42 w. od m. pow. Wilejki, przy b. dr. pocztowej z m. Dołhinowa do Wilejki, 12 dm. , 120 mk. , własność włościańska w 1866. Dobrowice, ob. Doberwitz niem. . Dobrowieczory, zaśc. pryw. , pow. trocki, 2 okr. adm. , o 7 w. od Żyżmor, przy linii dr. żel. , 22 mk. 1866. Dobrowieliczka, m. , stacya pocztowa w pow. elizawetgradzkim gub. chersońskiej, 16 wiorst na północnozachód od PieszczanoBrodskiej stacyi. Dobrowlany, 1. wieś, pow. Bóbrka, nad rzeczką Ług, która tu tworzy znaczny staw, przy kolei lwowskoczerniowieckiej, oddalona od stacyi tej kolei w Chodorowie o 4 kilometry w południowym kierunku, od Bóbrki na południe o 30 kilometrów, od Zagóreczka na południe o 2 kilometry, od lewego brzegu Dniestru w Dymidowie o 3 kilom. Przestrzeń posiadł. . więk. roli or. 65, łąk i ogr. 174, past. 27, lasu 629; pos. mniej. roli or. 211, łąk i ogr. 114, past. 42 morg. austr. Ludność rzym. kat. 70; gr. kat. 292, izrael. 19, razem 381. Należy do rzym. kat. parafii w Chodorowie, gr. kat. w Zagóreczku. Właściciel więk. posiadł. Kazimierz hr. Lanckoroński 2. D. , wś, pow. stanisławowski, oddalona od Stanisławowa o 8 kilmtr. na północny wschód, od Jezupola na południowy zachód o 6 kilmtr. , od Kołodziejówki na północ o 4 kilometry Przestrzeń posiadł więk. roli or. 23, łąk i ogrod. 18, past. 2; posiadł. mniej. roli or. 424, łąk i ogrod. 280, past. 37, lasu 17 morg austr. Ludność rzym. kat. 6, gr. kat. 330, izrael. 6, razem 342. Należy do rzym. kat. parafii w Jezupolu, gr. kat. w KołodziejówStaszowa, o 57 w. od Kielc, o 14 od Stopnicy o 8 od Staszowa, o 20 od rz. Wisły. Ma szkołę wiejską. R. 1827 byłu tu 35 dm. , 203 mk. Rozległość folwarku wynosi m. 1115 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 595, łąk m. 26, pastwisk m. 9, lasu m. 448, nieużytki i place m. 37. Bud. drewn. 27. Wieś Dobrów osad 59, grantu m. 334. 2. D. , ob. Dobrów. Dobrowoda, folw. i wś rządowa, pow. sto pnicki, gm. Olganów, par. Dobrowoda. Leży przy drodze bitej z Buska do Korczyna, o 56 w. od Kielc, o 10 od Stopnicy, o 8 od Buska, 12 od rz. Wisły. Posiada kościół par. muro wany, wzniesiony przez Floryana Mokrskiego bisk. krakow. Parafią tutejszą założył w 1345 r. Jan Grot bisk. krak. Pierwotnie była to filia parafii Chotel Czerwony. W D. 1380 r. umarł biskup krak. Zawisza. Istnieje tu szko ła wiejska. W 1827 r. było tu 27 dm. i 215 mk. Par. D. dek. stopnicki, dawniej wiślicki, liczy 1905 dusz. Dobra D. składają się z fol warku t. n. i wsi D. , Olganów i Baranów. Rozl. wynosi m. 834, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 434, łąk m. 21, pastwisk m. 69, lasu m. 285, nieużytki i place m. 25. Płodozmian 10polowy. Bud. mur. 5, drewn. 6. Od dóbr tych w r. 1873 oddzielo ny został folwark Baranów, rozległości m. 830. Wieś D. osad 34, gruntu m. 335; wś Olganów osad 29, gruntu m. 296; wś Baranów osad 35, gruntu m. 315. A. Pal. , Br. Ch. Dobrowoda, mała błotnista rzeczka w pow. ihumeńskim, w okolicy wsi Żarnówka, wpada z prawej strony do Berezyny. Al. Jel. Dobrowódka, wś, pow. kołomyjski, nad potokiem Kołomejką, o 12 kil. na płn. od st. p. w Kołomyi, par. gr. kat. w Piadykach. We wsi kasa pożyczkowa gminna z kapitałem 296 złr. Ob. Kamionka Wielka. Dobrowódka, rzeczka, wytryska w obr. gm Słobudki leśnej w pow. kołomyjskim, koło Pu harów w lesie Majdaniszczu; zrazu płynie na j wschód, potem od Puharów w płd. wsch. kie runku; tworzy od Puharów granicę między Korszowem, Liskami i Dobrowódką z jednej a Słobudką leśną, Kamionką małą i Grodami z drugiej strony. W Dobrowódce zwraca się na południe, płynąc po wschodniej stronie ko lei lwowskoczerniowieckiej a przyjąwszy na granicy Piadyk, Kołomyi i Cieniawy od pr. brz. potok Kozaczów, tworzy Kołomyjski potok, j który wpada do Prutu w obr. Pererowa. Dłu gość biegu 20 kil. aż do przyjęcia Kozaczowa potoku. Oprócz tego przyjmuje z prawego brzegu potok Wołczów. Br. G. Dobrowody, l. .wieś, pow. podhajecki, leży nad potokiem bez nazwiska, dopływem Koropca, niedaleko Koropca i Kowalówki; leży przy gościńcu rządowym podhajeckomansterzyskim, oddalona od Podhajec 12 kil. na po Dobrowody Dobrowódka Dobrowoda Dobrowieliczka Dobrowieczory Dobrowicze Dobrowo Dobrowlany Dobrów Dobrotwór Dobrotowo Dobrotów Dobrotów Dobrowlany Dobryca Dobry Dobrut Dobrusz Dobruski Dobrusin Dobrupie Dobrunia Dobrowolszcza Dobruchów Dobruchna Dobrska łudnie, od Manasterzysk na północ o 7 kil. , od Kowalówki na północ o 2 kil. , od Szwejkowa na wschód o 4 kil. Przestrzeń posiadł. więk. roli or. 619, łąk i ogr. 41, past. 48, lasu 59; pos. mu, roli or. 1578, łąk i ogr. 123, past. 37 morg. austr. Ludność rzym. kat 1023, gr. kat. 201, izrael. 29, razem 1253. Należy do rzym. kat. parafii w Kowalówce, gr. kat. w Szwejkowie. Właściciel posiadł. więk. Mieczysław br. Błażowski. 2. D. , wieś, pow. zbarazki, nad rz. Hnizdeczną, oddalona od Zbaraża o 136 kil. , od Opryłowiec o 7 kil. Przestrzeń pos. więk. roli or. 729, łąk i ogr. 106, past. 56, lasu 319; posiadł. mniej. roli or. 2271, łąk i ogr. 61, past. 87, lasu 34 morg. austr. Ludność rzym. kat. 269, gr. kat. 884, izrael. 114, razem 1267. Należy do rzym. kat. par. w Opryłowcach, gr. kat. parafią ma w miejscu, należącą do dekanatu zbarazkiego; do tej parafii należy cerkiew pod wezwaniem Śgo Dymitra we filii Nowiki i filia Netreba; obiedwie te filie razem mają 263 dusz gr. kat. obrz, oraz cerkiew we filii Czumale ze 125gr. kat. parafianami; cała parafia liczy zatem 1272 greckokatolickich dusz. Wieś ta ma szkołę etatową o 1 nauczycielu. Właściciel więk. posiadł. Onufry Turkuł. Dobrowody, wś, pow. humański, nad rz. Babanką, wpadającą do rz. Jatrani. Odległa o 17 w. od m. Humania a o 1 w. od wsi Apolanki. Mieszk. wyznania prawosł. 1715. Cer kiew paraf. zbudowana w 1795 r. . szkółka. Ziemi wybornego czarnoziemu 3014 dz. Na leżała do humańskiego majątku br. Aleksandra Potockiego, skonfiskowana w 1834 r. na rzecz rządu. Kl. Przed. Dobrowola, 1. folw. , pow. augustowski, gm. BallaWielka, par. HożaSylwanowce. Ma 1 dm. , 9 mk. 2. D. , wś, pow. wyłkowyski, gm. i par. Pojewoń. Odl. od Wyłkowyszek 16 w. , liczy 10 dm. , 55 mk. W 1827 r. było tu 13 dm. i 89 mk. 3. D. , wś, pow. wyłkowyski, gm. Pojeziory, par. Szumsk. Odl. od Maryampola 15 w. , liczy 5 dm. , 35 mk. 4. D. wś, pow. wyłkowyski, gm. Karkliny, par. Kieturwłoki. R. 1827 było tu 3 dm. ,28 mk. 5. D. , gm. , pow. Władysławowski, lud. 4415, rozległości 14, 601 morg. , s. gm. okr. IV Lokajcie, st. p. Szaki, urząd gm. we wsi Stanisława. W skład gm. wchodzą Antoniszki, Dawczyszki, Jagieliszki, Jodeganie, Juszki, Kretkopie, Kura, Leoniszki, Lokajcie wś i folw. , Łunkinia, Mikity, Nowosady, Pożegrzdzie, Postnie, Rogliszki, Stanisława, Syrwily, Szajcie, Szukiety, Szula, Wiersznie i Wilkija. 6. D. , wś, pow. maryampolski, gm. Balwierzyski, par. Preny. Odl. od Maryampola 28 w. , liczy 9 dm. , 42 w. 7. D. , wś, pow. maryampolski, gm. Jaworowo, par, Igłówka. Odl. od Maryampola 12 w, liczy 6 dm. i 62 mk. 8. D. , folw. i os. , pow. maryampolski, gm. Aleksota, par. Sapieżyski. Odl. od Maryampola 55 w. , od Kowna w. 10, od Suwałk 119; liczy wraz z osadą 5 dm. , 55 mk. Dobra ziemskie 1. w pow. maryampolskim i władysławowskim, nad rzeką Niemnem położone, obejmowały dawniej sześćdziesiąt wsi, kilka folwarków, miasteczko Sapieżyszki i kilkaset włók lasu. Dobra te stanowiły poprzednio własność skarbu królestwa. W r. 1837 znaczna część realności, składających te dobra, a mianowicie folw. Sapieżyski, Wilkija i Lokajcie, kilkadziesiąt wsi i około 200 włók lasu, oddane zostały p. Karolowi Dombrowiczowi w emfiteutyczną dzierżawę na lat 50, z prawem przedłużenia jej na czas dalszy. Celem tej dzierżawy ze strony rządu było podniesienie przemysłu płócienniczego w ówczesnej gubernii augustowskiej. Jakoż w paragr. 8 kontraktu zawartego między K. Rz, Przych i Skarbu, a p. Dombrowiczem położony został warunek, aby p. D. fabrykę płócien w tych dobrach, własnym kosztem urządził, najdalej w ciągu lat pięciu w ruch wprowadził, i przynajmniej 36 warsztatów utrzymywał, pod utratą prawa emfiteutycznego, w razie zaś zaniechania zakładu fabrycznego z winy p. D. , dobra miały powrócić do skarbu. Jak dalece p. Dombrowicz wywiązał się z przyjętych obowiązków, okazuje się z postanowienia rady administracyjnej K. P. , zapadłego d. 15 czerwca 1860 r. , w którem między innemi powiedziano 1 że p. D. zaprowadził zakład fabryczny z dwóch oddziałów, t. j. z tkalni o 40 warsztatach, z których 20 zajętych było wyrobami deseniowemi, a 20 wyrabiały płótna, drelichy, płócienka i dymy, i z blicharni chemicznej, na sposób holenderski urządzonej; 2 że p. Dombrowicz utrzymuje fabrykę w ciągłym biegu, nie ustając w usiłowaniach dla dobra przemysłu płócienniczego, jak o tem świadczą liczne nagrody na wystawach otrzymane, a w tej liczbie medal złoty r. 1857 w Warszawie; 3 że fabryka zatrudniała 76 robotników i to wyłącznie krajowców; 4 że do r. 1860 p. Dombr. nie posiadał własnej przędzalni, i wyroby uskuteczniały się na obstalunek, z przędzy przez różne osoby dostarczanej; zamierzył zatem zaprowadzić przędzalnię o 1000 wrzecionach i powiększyć liczbę warsztatów tkackich. Z tych przeto względów rada administracyjna zgodziła się na udzielenie pann D. pożyczki 15, 000 rs. na cel powyższy. W r. 1870 Karol. D. służące sobie prawa emfitentycznej dzierżawy dóbr Dobrowola przelał na p. Zenona Zaleskiego za kontraktem prywatnie zawartym, a przez izbę skarbową suwalską zatwierdzonym. W kontrakcie tym p. Zaleski przyjął wyraźnie obowiązek wykonywania wszelkich warunków kontraktu emfiteutycznego. W r. 1872 za zezwoleniem władz skarbowych dobra Dobrowola wykupione zostały przez p. Zaleskiego na bezwarunkową własność. Obecnie z zakładów nie pozostało ani śladu. Dobra rozpadły się na cztery folwarki Dobrowola, Wilkija, Lokajcie i Sapieżyszki, należące do różnych właścicieli; lasy zaś w skład dóbr wchodzące po większej części rozprzedane zostały. Dobra Dobrowola, składając się z folw. Wilkija, Sapieżyszki i Lokajcie miały rozl. wraz z lasami około m. 4900. W r. 1877 z dóbr tych odłączony został folw. Dobrowola z attynencyą Rejnis, przyległością Dworakalnie i Dworałaukie. Rozległość folw. wynosi morg. 1038 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 251, łąk m. 98, pastwisk m. 68, lasu m. 591, nieużytki i place m. 31; osada leśna Rejnis m. 3. Płodozmian 7polowy. Bud. drewn. 14. Dobrowola 1. folw. w pow. borysowskim, własność Rychterów, ma obszaru 156 morgów. 2. D. , wś, pow. piński, gm. Stawek. 3. D. , wś nad rzeką Kizią, pow. kamieniecki, parafia Czarnokozińce. W r. 1868 było tu 30 dm. 4. D. , ob. Dobrowole. 5. D. , wś, powiat wołkowyski. Dobrowole 1. zaśc. pryw. , pow. wileński, 1 okr. adm. , mk. kat. 10, 1 dom 1866. 2. D. , folw. , pow. wiłkomierski, par. wiżuńska, do dóbr wiżuńskich hr. Edwarda Czapskiego należący, nad jeziorem, o 74 w. od Wiłkomierza. 3. D. , zaśc. pryw. , pow. trocki, 1 okr. adm. , o 12 w. od Trok, 2 dm. , 9 mk. 1866. 4. D. , zaśc. pryw. , pow. trocki, 2 okr adm. , o 11 w. od Żyżmor, 10 mk. 1866. 5. D. , zaścianek pryw. , pow. trocki, 3 okr. adm. , o 11 w. od Butrymaniec, 8 mk. 1866. 6. D. , zaścianek pryw. , pow. trocki, 4 okr. adm. , o 30 w. od Merecza, 2 dm. , 14 mk. 1866. 7. D. , wś, folw. i zaśc, pow. trocki, 4 okr. adm. , o 20 w. od Merecza, 22 mk. 1866. Dobrowolszcza, wś we wsch. połud. stro nie pow. bobrujskiego, w gm. stepskiej, w 1 okr. adm. , 2 okr. sąd. , 2 okr. wojsk. , miej scowość poleska, głucha, grunta piaszczyste, nizkie. Al. Jel. Dobrska, wś i folw. , pow. płoński, gmina Stróżęcin, par. Gralewo, o 28 w. od Płocka, o 21 od Płońska, o 7 od Drobina, o 4 od Góry. W 1827 r. było tu 18 dm. i 163 mk. Rozl. folw. wynosi m. 1153 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 880, łąk m. 90, pastwisk m. 60, lasu m. 120, osada młynarska m. 3. Bud. mur. 3, drewn. 8; wiatrak i staw zarybiony; wieś Dobrsk osad 43, gruntu m. 391. A. Pal Dobruchna, wś i os. nad rz. i n. , pow. opatowski, gm. i par. Grzegorzewice, odl. od Opatowa 17 w. W 1827 r. było tu 5 dm. i 32 mk. , obecnie liczy 14 dm. , 274 mk. , 159 mg. ziemi włośc. i 4 dworskiej. Dobruchów, wś i folw. , pow. łaski, gmina Wodzierady, par. Kwiatkowice, o 56 w, od I Piotrkowa, o 14 od Łasku, o 7 od Szadku. W 1827 r. bylo tu 28 dm. i 235 mk. , obecnie liczy 34 dm. , 380 mk. Dobra D. nabyte w r. 1876 za rs. 33400. Rozl. folwarczna wynosi m. 700 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 502, łąk m. 66, pastw. m. 106, nieużytki i place m. 26. Płodozmian 12polowy. Budowli mur, 1, drewn. 19, pokłady torfu. Wieś Dobruchów osad 41, gruntu m. 222. Dobrucowa, wś, pow. jasielski, o 10 kil. na wschód od stacyi poczt. w Jaśle, par. rzym. kat. w Tarnowcu, liczy dm. 18, mk. 88 38 m. , 50 k. Własność większa obejmuje roli ornej 63, łąk i ogrodów 8, pastw. 40, lasu 170 morg. ; własności mniejszej roli ornej 38, łąk i ogrodów 6, pastw. 1 morg. dol. aust. Wła ściciel większej posiadłości Władysław hrabia Lewartowski. Lu. Dz. Dobrunia, wieś w półn. stronie pow. bo rysowskiego, w gm. dokszyckiej, w 3 okręgu polic, w 4 okr. sądowym, w 4 okr. wojsko wym, przy drodze z Bogomli do Dokszyc wio dącej. A. Jel. Dobrupie oh. Jeziorupa. Dobrusin ob. Dobrosin. Dobruski, folw. , pow. homelski, nad Ipuciem, fabryka miedzianych wyrobów i żelaznych, młyn i tartak 1860. Dobrusz, niem. Doberschau, wś serbska na saskich Łużycach, w pow. budyszyńskim, dm. 35, mk. 268, w tem serbów 174. Stare gro dziszcze nad brzegiem Sprewji, w półkole o twarte ku rzece. W d. 20 września 1818 posta wiono tu pomnik na pamiątkę 20letniego ju bileuszu króla Fryderyka Augusta. Opis i wi doki grodziszcza w Andree. ,Wendische Wander studien, str. 108. A. J. Parczewski Dobrut, wś i folw. , pow. radomski, gmina Orońsk, par. KowalaStępocina. Leży przy drodze bitej, o 18 w. od Radomia, o 10 od Szydłowca, o 2 od Orońska. W 1827 r. było tu 23 domów i 187 mk. ; obecnie ma 29 domów, 225 mieszkańców, 775 morg. ziemi włościańskiej i 483 morg. włośc. , osad 22. Br. Ch. Dobry, ruczaj, ob. Taszlik. Dobry, niem. Doebern, wś, pow. holądzki, st. poczt. Schlodien. Dobryca, ob. Oressa. Dobrydział, domin. , pow. ostrzeszowski, należy do gminy Podzamcza, 1511 morg. rozl. ; 4 dm. , 59 mk. , stac. poczt. i kol. żel. Podzam cze Wilhelmsbrück o 2 kil. M. St. Dobrydzień, Dobrodzień, niemiec. Gutentag, Guttentag, miasto w pow. lublinieckim, w najżyżniejszej i najlepiej uprawnej okolicy tego powiatu, o 17 kil. na zachód od Lublińca, niegdyś urzędowe i towarzyskie ognisko tych stron. O Dobrodniu wspominają pierwszy raz dokumenta pod r. 1304. W XVIII w. miasto D. i należący doń klucz były własnością p. von Słownik Geograficzny Zeszyt XIV, Tom II. Dobrowody Dobrydzień Dobrydział Dobrowody Dobrowola Dobrowole Dobrucowa Dobrowola Dobrylewo Dobryliszki Dobrylów Dobryłówka Dobryn Dobryń Dobrynia Dobryniew Dobryniewo Dobrynin Dobryniów Dobrynka Dobryńska Dobryszew Dobryszki Dobryszyce Dobrzanice Dobrzanka Dobrzankowo Dobrygość Stürmer, w r. zaś 1789 przeszły we władanie rodziny książęcej brunświckooleśnickiej. Mia sto uległo 1846 r. klęsce pożaru, który obrócił w perzynę kościół parafialny i wiele domostw. Odbudowało się potem bardzo porządnie, zwła szcza też rynek i część wschodnia. R. 1865 D. z przedmieściem Hadaszyka liczył 2399 mk. , w tern 184 ewang, , 280 izrael. , reszta katolicy. R. 1756 miał 661 mk. , a r. 1840 mk. 2262. Miasto posiada 205 posesyj i 3963 morg. gruntu. Prócz tego kilka małych sta wów. Gleba przeważnie średnia, po części nawet zupełnie bezpłodna. Jest w D. browar, młyn, garbarnia, kilka kuźni, 7 cechów rze mieślniczych, szpital miejski. Parafia katoli cka obejmuje przeszło 7000 dusz. Pleban miewa niemieckie kazania co miesiąc, polskie j co tydzień. Prócz parafialnego kościoła jest j też kościołek grzebalny ś. Walentego, z które go i ewangelicy korzystają. Ci ostatni mają tu filiał parafii Oleśno. Są w. B. trzy szkoły początkowe, dwie katolickie, jedna ewangeli cka. Klucz dobrodzieński, którego zarząd re zyduje w zamku D. , tuż pod miastem, obejmuje 24591 morg. rozl. , z tego 6684 m. roli ornej, 820 m. łąk, 10 m. ogrodu, 17077 lasu i past wisk. Dobra te dzielą się na trzy ekonomie 1 Zamek B. z folwarkiem Blachów, Makow czyce, Marzatka. 2 Bziunków z folw. Rzędowice, St. i N. Warłów. 3 Głowczyce z folw. Rędziny i Gosławice. W pobliżu B. leży Ligota Dobrodzień, 1560 morgów rozległ. , szkoła, fryszerka. F. S. Dobrygość, domin. , pow. ostrzeszowski, należy do gminy Podzamcza, 1538 morg. rozl. ; stac. poczt. i kol. żel. w Podzamczu Wilhelmsbrück o 6 kil. M. St. Dobryjanowo, folw. pryw. nad rzeką Sierwiecz, pow. wilejski, gm. Sitce, w 3 okr. adm. , o 78 w. od m. pow. Wilejki, 1 dm. , 23 mk. Dobrylas, wś, pow. kolneński, gm. Gawrychy, par. Nowógród, w odległości 19 wiorst od Kolna, 20 i pół od Łomży, na prawym brzegu Pisny, wś kurpiowska, otoczona od za chodu lasami. Obręb leśny Dobrylas należy do straży Gawrychy i zawiera 2034 morg. ; w części lasu, zwanej Brzozówką, znajdują się tor fiaste bagna około 17 morg. D. liczył 1827 r. 105 dm. i 568 mk. , obecnie 983 mk. L. Krz. Dobrylewo, niem. Gutenwerder, dom. , pow. szubiński, nad rz. Gąsawką i jeziorem B. , 2077 m. rozl. ; 10 dm. , 171 mk. , 65 ew. , 106 kat, 89 analf. ; st. poczt. Żnin o 7 kil. , st. kol. żel. Nakło Nakel o 30 kil. Nazwę folwarku B. zniemczono na Laurenzhof. M. St. Dobryliszki, folw. , pow. wileński, 2 okr. adm. , mk. kat. 21, dm. 1 1866. Dobrylów, wś, pow. chełmski, gm. i par. Swierze. W 1827 roku było tu 11 domów i 66 mieszkańców. Dobryłówka, przys. Szczurowic. Dobryn, potok górski, prawy dopływ Czar nego Czeremoszu, wypływa w Beskidzie lesi stym w obr. Żabiego, pow. kossowski, zpod głównego grzbietu, ciągnącego się tutaj ku północnemu zachodowi Budyowska wielka, 1684 m. pom. wojsk. Płynie na północny wschód głębokim lesistym parowem, zamknię tym od połud. wschodu pasmem poprzecznem, wybiegającem z głównego grzbietu, z szczy tami Czywczynem 1769 m. pom. wojsk. i Czo lakinem 1472 m. , a od północnego zachodu grzbietem górskim Dobrynem 1477 m. pora. wojsk. Długość biegu 8 kil. Br. G. Dobryń, wś i folw. , pow. bialski, gm. Dobryń, par. Malowa Góra. W 1827 r. B. liczył 61 dm. i 471 mk; obecnie liczy 95 dm. , 786 mk. i 4568 m. obszaru. Posiada cerkiew paraf, dla ludności rusińskiej i szkołę początkową, Bobra B. mają 1743 morg. obszaru i należą do hr. Baranowa, Gmina B. gr. z gm. Kobylany. ludn. 3095, rozl. 17187 m. , s. gm. ok. I w Horbowie, urz. gm. we wsi Zalesie. W skł. gm. wchodzą; Dereczanka, Dobryń, DobryńskaWólka, Husinka, Horbów, Kijowiec, Kłoda, Koczukówka, Lachówka i Zalesie. Dobryń, 1. wś, pow. żytomierski, nad ruczajem wpadającym z lewego brzegu pod Bukami do Trościanicy, o 31 kil. od mka Czerniachowa odległa; składową część ziemi stanowi głównie gnejs i czerwony granit. Niedaleko leży Bobryńska huta, wś, pow. żytomierski, o 34 kil. od mka Czerniachowa odległa. Składową część gruntu stanowi przeważnie gnejs. 2. D. , wś, pow. ostrogski, par. Kuniów, na połud. m. Ostroga o w. 18, ma cerkiew drewnianą, szkółkę parafialną dla wiejskich dzieci. Jak świadczy dział ks. Ostrogskich Janusza i Aleksandra, ta wieś należała do tych książąt, dziś do dóbr Płużno. Ostatni ordynat Ostrogski ks. Janusz Sanguszko w 1753 wieś tę z innemi darował Koniecpolskiemu a od tego przeszło w dom ks. Jabłonowskich, w których ręku dotąd pozostaje. Gleba czarnoziem, 484 mieszk. , 410 dzies. ziemi włościańskiej. Dobryń, ob. Dobrzyń. Dobrynia z Kłopotnicą, wś, pow. jasielski, o 15 kil. na połudn. od Jasła, o 6 kil. na zachód od Osieka. Par. rz. kat. w Cieklinie. Dm. 78, mk. 465. Włościanie mają tu 536 m, roli ornej, 132 m. łąk i ogrodów, 172 morgi pastwisk. Dobryniew, ob. Dobrzyniew. Dobryniewo, wś we wsch. stronie powiatu mińskiego, przy drodze z Jezior do Stańkowa, w gm. stańkowskiej. Al. Jel. Dobrynin z Rudą, Kozłówkami i Dębrzyną, wś, pow. mielecki, 2346 m. rozl. , 115 dm. i 723 mk. ; par. łac. w Rzechowie, tartak wedny, położenie równe, gleba żytnia; leży o kilka kil. od drogi krajowej prowadzącej z Dębicy do Tarnobrzega. Obszar dworski należy do państwa Przecław, własność Mieczysława hr. Reja. Dobryniów, wś, pow. krasnostawski, gm. i par. Łopiennik. W 1827 r. było tu 27 dm. i 161 mk. Dobrynka, wś i folw. , pow. bialski, gmina Połoski, par. Piszczac. W 1827 r. było tu 54 dm. , 357 mk. ; obecnie liczy 74 dm. , 477 mk. i 3642 morg. obszaru. Bobra B. , własność Antoniego Wardyńskiego, od Siedlec w. 84, od Biały w. 21, od Terespola w. 7, od drogi bitej w. 4, od Chotyłowa w. 6, od rzeki Buga w. 5. Rozl. folw. wynosi m. 2154 a miano wicie grunta orne i ogrody m. 510. łąk morg. 185, pastwisk m. 164, lasu m. 1200, nieużytki i place m. 95. Bud. mur. 1, drewn. 10; w nie których miejscowościach są pokłady torfu i szlamu; dr. żel. przechodzi przez teritoryum dóbr. Wieś Dobrynka osad 68, gruntu mor gów 1333. A. Pal. Dobrynka, rz. , wpada do rz. Irszy, powiat radomyski. Dobrynka, rzeka, ob. Dobrzynka, Czarna, rzeka, i Człuthowo, Dobryńskawólka, wś, pow. bialski, gm. Dobryń, par. Malowa góra. W 1827 r. było tu 31 dm. , 244 mk. , obecnie liczy 40 dm. ,358 mk. i 1358 morg. obszaru. Dobryszew, wś, pow. grójecki, gm. Kobylin, par. Grójec. Dobryszki, zaśc, pow. trocki. Dobryszyce, wś i folw. , pow. noworadomski, gm. i par. Dobryszyce, posiada kościół paraf. murowany i urząd gm. W 1827 r. było tu 75 dm. 552 mk. , obecnie liczą 104 dm. , 746 mk. , ziemi włośc. 1087 mrg. , kościelnej 6, od Noworadomska odl. w. 8. Istnieje tu cmentarzysko przedhistoryczne wielkich rozmiarów które zbadał i opisał prof. Pawiński Tyg. Illust. z 1874 r. , U. 362. Jest tu kopalnia zwiru, która łączy się torem szyn z koleją żel. warsz. wied. między Kamińskiem a Radomskiem. Bobra B. składają się z folw. D. , Borowiecko, Malutki, attynencyi Ruda, osady młynarskiej wieczystoczyuszowej na Borowiecku i wsi D. , Żaby, Karkoszki, Ruda; od Piotrkowa w. 35, od rz. Warty w. 21. Rozl. dworska wynosi m. 3283 a mianowicie folw. B. grunta orne i ogrody m. 829, łąk m. 180, pastw. m. 127. razem m. 1136. Bud. mur. 6, drewn. 18; folw. Borowiecko grunta orne i ogrody m. 244, łąk m. 25, razem m. 269. Bud. mur. 6; folw. Malutki grunta orne i ogrody m. 276. Bud. drewn. 3; w attynencyi Ruda budowla drewniana jedna; nadto jest w lasach m. 420, w zaroślach morg. 1096, wody m. 18, nieużytki i place m. 44; w wieczystej dzierżawie m. 2, w osadach karczemnych m. 29, razem m. 1603. Płodozmian na folwarkach 13 i 15polowy, pokłady torfu którego eksploatacya odbywa się i pokłady marglu; cegielnia wyrabiająca cegłę i dachówkę na miejscową potrzebę i sprzedaż; stawów zarybionych 6, których rozległość wynosi m. 14. Rzeka Widawka płynie granicą dóbr, kilka strumyków bez nazwy przepływa pomiędzy łąkami; dr. żel. przechodzi przez terytoryum dóbr; dwa młyny wodne. Wieś B. osad 81, gruntu m. 1087; wieś Żaby osad 9, gruntu m. 160; wś Karkoszki osad 17, gruntu m. 158; wś Ruda osad 6, gruntu m. 180. Par. D. liczy dusz 1450 i opisano ją pod Dobroszycami; tak bowiem ta wieś, zapewne właściwiej, zowie się w dokumentach kościelnych. Br. Ch. Dóbrz Dubrszcz, wieś, pow bydgoski, 36 dm. , 324 mk. , 171, ew. 285 kat. , 78 analf. St. poczt. i kol. żel Kotomirz Klarheim o 6 kilometrów. Por. Dobrcz. Dobrzanice, wieś, pow. przemyślański, od dalona od Przemyślan o 12 kil. na południe, od Firlej owa na północny zachód o 7 kil. , leży w górzystej, wysokiej i leśnej okolicy, ciągną cej się od Przemyślan na południe do Burszty na. Przestrzeń pos. więk. roli ornej 112, łąk i ogr. 4, pastw. 5, lasu 403; pos. mniej. roli ornej 759, łąk i ogr. 125, pastw. 7 m. Lu dności rzym. kat. 28, gr. kat. 352, akatol. 140, izrael. 103 razem 623; dm. 87. Należy do rz. katol. parafii w Firlejowie, gr. kat. par. w Korzelicy. Jest też tu filiał ewangelickiego dyakonatu Uniów, szkoła filialna o 1 nauczy cielu i szkoła ewang. Właściciel więk. pos. Adolf Aulich. B. R. Dobrzanka, wieś nad rz. Rusawą, pow. jampolski, par. Jampo. R. 1868 miała 52 dm. Dobrzanka, wieś, pow. dobromilski, nad Dobrzanką, o 30 kil. na płn. zach. od Dobromila, a 7 kil. na płd. zach. od st. p. w Birczy. Par. gr. kat. w Lipie, rz. kat. w Leszczawie; dm. 38, mk. 266. Posiadłość większa obejmuje roli ornej 121, łąk i ogr. 7, pastwisk 81, lasu 169 m. ; posiadłość mniejsza roli ornej 257, łąk i ogr. 27, past. 42 m. Właściciel większej posiadł. Feliks Kwiatkowski. Lu. Dz. Dobrzanka, potok, wypływa w obrębie gm. tejże nazwy w pow. dobromilskim, z pod Ró wienki góry 556 m. ; płynie na północ przez Dobrzankę. Przyjąwszy w Malawie od le wego brzegu potok Lipę, zwraca się na połu dnie, potem na północ, a wreszcie już w obr. gminy Birczy Starej na zachód, opływając wzgórze Czerteż od zachodu i północy, uchodzi do Stopnicy z lewego brzegu pod Birczą Starą. Długość biegu 9 kil. Br. G. Dobrzankowo, wieś, pow. przasnyski, gm. Karwacz, par. Bogate, od Płocka w. 100, od Przasnysza w. 6, od Ciechanowa w. 30, od rz. Dobrygość Dobryjanowo Dobrylas Dobryniów Dobrzechów Dobrzejejtak Dobrzejowice Dobrzelewice Dobrzelin Dobrzeniee Dobrzeszów Dobrzanów Dobrzewin Dobrzany Dobrzanów Dobrzączka Dobrzec mały Dobrzewy Narwi tyleż. Posiadłość D. z wsią Dobrzanj ków i Fijałków w r. 1877 rozdzieloną została na trzy części, z których na Dobrzanków lit. A. oddzielono m. 300 i takowe nabyli częściowi właściciele; wieś Dobrzanków ma osad 40, gruntu m. 773; wieś Fijałków osad 13, gruntu m. 259. Folw. D. lit. B. rozl. wynosi m. 255 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 52, łąk m. 15, pastwisk m. 7, lasu m. 115, zarośli m. 43, nieużytki i place m. 13, bud. mur. 3, drewn. 6; młyn wodny na rzece Węgierce, która stanowi granicę zachodnią; w niektórych miejscowościach pokłady torfu. Dobrzanów, folw. , pow. siedlecki, gmina i par. Żeliszew. Ma 2 dm. , 27 mk. i 457 m. obszaru. Dobrzany, 1. wieś, pow. gródecki, leży nad potokiem Wzduch, o 9 kil. na południowy zachód od Gródka, o 5 kil. na południe od Ro datycz. Przestrzeń. pos. więk. roli ornej 745, łąk i ogr. 267, pastw. 7, lasu 2; pos. mniejsza roli ornej 949, łąk i ogr. 160, pastw. 114 m. Ludności rz. kat. 36, gr. kat. 907, izrael. 27 razem 970. Należy do rz. kat. parafii w Ro datyczach; gr. kat. parafią ma w miejscu, na leżącą do dek. Sądowa Wiśnia, obejmującą w Dobrzanach z przysiołkiem Chałupki 1053 a w filii Putiatycze 203 razem 1256 gr. kat. parafian. W tejże wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu. Właściciel większej posia dłości Henryk Wiszniewski. 2 D. , wieś, pow. stryjski, o 3 kilometry na półn. wschód od Stryja między gościńcem rządowym lwow skostryjskim, a rzeką Stryj, tak że północno zachodnia strona wsi ciągnie się wzdłuż gościńca, a południowo wschodnia wzdłuż rzeki. Prze strzeń pos. więk. roli ornej 321, łąk i ogr. 78, pastw. 11, lasu 178; pos. mniej. roli ornej 616, łąk i ogr. 725, pastw. 642 m. Ludności gr. kat. 827, izrael. 101, razem 928. Należy do rz. kat. parafii w Stryju; gr. kat. parafią ma w miejscu, do której należy filia Dobrowlany z 309 paraf. gr. kat. obrządku; parafia ta leży w dek. stryjskim. W tej wsi jest szkoła filialna o 1 nauczycielu i kasa pożyczkowa z funduszem zakładowym 2073 złr. W D. urodził się ks. Antoni Pietruszewicz. Właści ciel większej posiadłości Zygmunt br. Ro maszkan. 3. D. , z Dornfeldem, wieś, pow. lwowski, o 26 kil. na płd. ode Lwowa, o 6 kil. na płd. zach. od st. p. w Derewaczu. Par. gr. kat w Dobrzanach, rz. kat. w Siemianówce; dm. 233, mk. 1632. Z tego przypada na Do brzany 125 dm. , 725 mk. , reszta na Dornfeld. Własność większa obejmuje roli ornej 21 m. ; własność mniejsza roli ornej 3012, łąk i ogr. 395, pastw. 625 m. W Dobrzanach szkoła etatowa jednoklasowa. B. E. Dobrzączka, rzeka, ob. Jasionka. Dobrzączka, góra w obrębie Chęcin, obok Okręglicy. Znajduje się w niej marmur barwy lila z ciemniejszemu plamami, bardzo twardy, w dwóch odmianach. Dobrzec mały i D. wielki, dwie wsie przyległe, pow. kaliski, gm. Kalisz, par. Dobrzec. D. wielki liczył w 1827 r. 141 dm. i 947 mk. ; D. mały 28 dm. i 304 mk. Par. D. dek. kaliskiego 5250 dusz liczy. Wieś D. należała do m. Kalisza i ma kościół drewniany, którego patronem jest magistrat m. Kalisza. Założenie parafii niewiadome. Wizyta w 1728 r. opisuje dawniejszy kościół w w. XIV powstały, w którym znajdowały się 3 ołtarze. Ze starości zniszczony a szczególniej przez nieprzyjaciół spustoszony, w r. 1730 rozwalił się. Magistrat m. Kalisza wybudował nowy kościół drewniany, w którym nabożeństwo odprawiało się od r. 1733 chociaż konsekrowanym nie był. Ołtarzy 3. Kościół staraniem Jks. Piotra Kobylińskiego i z ofiar paraf. wyrestaurowany i upiększony. Znajduduje się obecnie w zupełnie dobrym stanie. Dobrzechów z Golejówką, wieś, pow. rzeszowski, 1322 m. rozległości, 109 dm. , 747 mk. , paraf. łac. już 1326 istniała w miejscu, należy do dek. strzyżewskiego, któremu podlega w ogóle 9 parafij. Kościół paraf. w części drewniany a w części murowany, poświęcony w r. 1616 pod wezwaniem św. Stanisława; szkoła ludowa jednoklasowa, kasa pożyczkowa gminna z kapitałem 570 złr. , położenie pagórkowate, gleba żytnia; leży przy drodze powiatowej z Rzeszowa do Krosna. Obszar dworski dawniej stanowił jednę całość ze Strzyżowem, własność Romana Michałowskiego. Wieś D. należała niegdyś do koprzywnickiego opactwa. Dobrzejejtak, folw. nad rzeczką bez nazwy, pow. święciański, 3 okr. adm. , mk. kat. 6, dm. 1 1866. Dobrzejowice, Dobrzejewice, wieś rządowa, pow. lipnowski, oczynszowana przeszlo od lat 40, ma kościół katolicki drewniany; włościanie, przeważnie polacy, cieszą się zamożnością; niektórzy z nich posiadają osady przechodzące w powierzchni obszar do 2 włók gruntu ornego i łąk, uprawiają rośliny pastewne dla własnego inwentarza, obok tego sieją w płodozmianie racyonalnie urządzonym rzepak zimowy, pszenicę, jęczmień, koniczynę i t. p. , które wywożą przez przykomorek Lubicz na targi do miasta Torunia. Do wsi należy kol. Olszówka. Grunta włośc. wynoszą 2644 m. w tej liczbie 2566 m. ziemi ornej, 75 budynków mieszkalnych, 909 mk. Dworskie grunta wynoszą 155 m. 125 m. ornych. Do proboszcza należy kaścielna osada D. , licząca 8 m. , 13 mk. Folw. D. , własność rządowa, liczy 330 m. 243 ornych i 33 mk. , w tej liczbie 18 kob. Wiatrak D. , rządowy, liczy 40 m. , w tej liczbie 29 ornych; 5 mk. D. górne i dolne, osady karczemne, własność rządowa, pierwsza liczy 30 m. 28 ornych i 12 mk. , druga 37 m. 21 ornych, 6 mk. Par. D. , dek. lipnowski, 1437 dusz liczy. Gmina D. należy do s. gm. okr. I w Zębowie, st. p. Lubicz. Liczy w swym obrębie 23 wsi, gruntów 14, 102 m. , w tej liczbie 9723 m. ziemi ornej. Las skarbowy, należący do podleśnictwa ciechocińskiego, wraz z 7 osadami, gdzie się mieści służba leśnicza, mianowicie Olszewska, Opolnica, Tobołka, Laskowizna, Wrotynia, Gniewkowo i Lipowiec, liczącemi razem 53 mk. , t. j. 31 męż. i 22 kob. , wynosi 3788 m. , w tej liczbie 120 m. ziemi ornej. W skład gminy wchodzą wsie Dobrzejewice, Łążyńsk, Mierzyńsk, Obory, Młyniec, Małszyce, Brzozówka, Krobia, ZielonaPuszcza, Szembekowo i Lubicz; oraz folwarki, prócz kilku nazw powyższych Ośniałowo, Józefowo i inne. Do włościan należy 6890 m. , w tern 6726 ornych; do dworów 1867 m. , w tem 1768 ornych; reszta do rządu. Ludności 2695. Por. Bywka. Dobrzelewice, wieś, i Dobrzelewiczki, holendry, pow. włocławski, gm. Baruchowo, par. Kowal. W 1827 r. wieś liczyła 5 dm. i 62 mk. , holendry zaś 7 dm. i 53 mk. Folw. D. od Warszawy w. 118, od Włocławka w. 18, od Kowala w. 6, od drogi bitej w. 2, od rzeki Wisły w. 19. Rozl. wynosi m 506 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 282, łąk m. 52, pastwisk m. 22, lasu m. 126, zarośli m. 2, nieużytki i place m. 22. Budowli mur. 3, drew. 1. Wieś D. osad 17, gruntu m. 69; wieś Dobrzelewiczki osad 7, gruntu m. 79. Dobrzelin, wieś, folw. i osada fabryczna, pow. kutnowski, gm. i par. Żychlin, niedaleko Pniewa. Własność J. G. Blocha. Łącznie z folwarkiem Maryanków zajmuje obszaru blisko 1000 m. Dwór pałacowy w pięknym rozległym ogrodzie. Sześć domów murowanych z kamienia, krytych smołowcem, po izb 12, 8 i 4. Zabudowania dworskie przeważnie murowane. Melioracye bezustanne. Mieszkańców liczy przeszło 300 dusz. Grunta II klasy. Gleba gliniasta sprzyja uprawie pszenicy i buraków. Wysiew roczny oziminy 230 kor. pszenicy, 50 żyta, zboża jarego 170 kor. , na okopowizny 220 m. , łąk 50 m. , gospodastwo dowolne. Położenie płaskie, niskie, 40 gospodarzy uwłaszczonych posiada 110 m. , z dobremi zabudowaniami, serwituty uregulowane. Osada fabryczna D. , do tejże gminy co i wieś t. n. należy. Cukrownia i rafinerya cukru, założona w 1848 r. przez Orsettiego na małą skalę, od 1866 własność spółki udziałowej, zamienionej na akcyjne towarzystwo w 1874 p. t. Dobrzelińskie Towarzystwo Fabryk Cukru, na czele którego stoi J. G. Bloch, i od tej pory datuje się jej postęp. Jedna z pierwszorzędnych fabryk w kraju. Obszaru zajmuje 70 m. Lokalność fabryczna przestronna, Zaopatrywana ciągle w aparaty ostatniego ulepszenia. System dyfuzyjny Roberta przerabia rocznie około 180, 000 korcy buraków z plantacyj, dworskich, włościańskich i z sąsiednich znacznych posiadłości Blocha, przez towarzystwo dzierżawionych. Zatrudnia stale przeszło 250 rodzin, liczących dusz 1000 z górą. Posiada 6 wielkich domów mieszkalnych dwupiętrowych, koszary dla robotników i różne domki dla oficyalistów; obrót roczny około 10 milionów złotych polskich. Produkuje rafinadę do 5 milionów funtów rocznie. Szkółka elementarna utrzymywana z funduszów kasy chorych oficyalistów i robotników. Od r. 1877 r. ufundowana kasa przezorności i pomocy dla oficyalistów etatowych. R. 1827 D. miał 29 dm. , 328 mk. Dobrzelów, wś i folw. , pow. piotrkowski, gm. Bełchatówek, par. Bogdanow. W 1827 r. liczył 20 dm. i 263 mk. Dobra D. składają się z folw. D. ,wsi. D. , Zawady, Kolodony, Maryanowo i Myszaki. Od Piotrkówa w. 19, od Bełchatowa w. 2, droga bita przechodzi przez territoryum dóbr; od rzeki Warty w. 28. Nabyte w 1876 za rs. 52, 500 i alimenta dożywotnie po rs. 375 rocznie. Rozl. wynosi m. 1285 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 524; łąk m. 96; pastwisk m. 5; lasu m. 618; nieużytki i place m. 42; płodozmian 8polowy; bud. mur. 12, drew. 10; wiatrak; wieś Dobrzelów osad 35. . gruntu m. 189; wś Zawady osad 34, grun. m. 419; wś Kolodony osad 44, gruntu mórg 618; wś Maryanowo osad 7. gruntu m. 68; wś Myszaki osad 37, gruntu m. 494. Dobrzeniee małe i D. wielkie, wsie, pow. sierpecki, gm. Liszewo, par. Mochowo, o 10 w. od Sierpca, o 21 od Wisły, o 24 od Płocka. D. małe w 1827 r. liczyły 12 dm. , 60 mk. , obecnie 9 dm. , 99 mk. osad 7, gruntu włość. m. 10. D. wielkie, 11 dm. , 65 mk. ; obecnie 16 dm. , 100 mk. , 335 m. gruntu. Rozległości fol warku D. małe wynosi m. 318, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 237; łąk m. 11; past wisk m. 19; lasu m. 42; nieużytki i place m. 9; bud. drew. 16. Br. CK Dobrzeniewo, ob. Dobrzyniewo. Dobrzeszów, wś. rząd. , pow. kielecki, gm. Snochowice, par. Łopuszno. Leży w pobliżu drogi bitej z Włoszczowy do Kielc. W 1827 r. było tu 21 dm. i 158 mk. Dobrzewin, niem. Werthheim, wś ryc. , pow. wejherowski, razem z osadami Grenzenberg i Szlach. Karczemki obejmuje jedne dobra i 4 gburskie posiadłości, 81 włók; katol. 185, ew. 44, domów mieszk. 19. Par. i pocz. Kielno. Odległość od Wejherowa 3 i pół mili. Kś. F. Dobrzewy, folw. , pow. kutnowski, gm. Oporów, par. Oporów. Liczy 8 dm. , 244 mk. Dobrzeniewo Dobrzelewice Ogólnej przestrzeni mg. 233; w tem 13 mg. uwłaszczonych. Gospodarstwo rolne w dobrej kulturze. Owce negretti. Własność Wilhelma Orsetti. W. W. Dobrzienen niem. , ob. Dobrzyny Dobrzyałów, ob. Dobrzyjałów, Dobrzyca, niem. Dobberschütz, miasto, pow. krotoszyński, nad potokiem uchodzącym do Lui tyni, pobocznej Warty, i nad gościńcem prowadzącym z Koźmina przez Pleszew do granicy Król. Polskiego pod Stawiszynem, w okolicy częścią pagórkowatej, częścią płaskiej; w pobliżu rozległe lasy, należące do księstwa krotoszyńskiego. Zamek z parkiem. Ma 158 dm. , 1310 mk. ; 710 kat. , 442 ew. , 152 żydów. Ludność przeważnie polska. Należy do sądu okręgowego w Koźminie. Kościół kat. paraf. należy do dekanatu koźmińskiego. Ma nadto kościół protestancki i synagogę. Szkoła elementarna kilkoklasowa, 249 analf. Mieszkańcy trudnią się głównie rolnictwem, chowem bydła, a mianowicie trzody chlewnej; wyrabiają w znacznej ilości szufle, rydle; cegielnia, 2 gorzelnie, mała fabryka maszyn. Towarzystwo pożyczkowe. Agentura pocztowa, biuro telegraficzne. Gościniec na miejscu. Stac. kol. żel. Pleszew o 9 kil. Dawniej w Dobrzycy wznosił się zamek obronny śród trzęsawisk. W końcu wieku XVI wojewoda Gorzeński, generał adjutant Stanisława Augusta, zniósł go i wystawił na tern samem miejscu pałac podług planu architektu Zawadzkiego; malowania wewnętrzne są pędzla braci Smuglewiczów. Ogród jest dziełem ogrodnika Giencza, który później szańce Lipska przetworzył na publiczne spacery. Miasteczko D. jest gniazdem starożytnej rodziny wielkopolskiej Dobrzyekiek, herbu Leszczyc; ci posiadali je aż do schyłku wieku XVII; w XVIII było własnością Gorzeńskich, następnie Turnów; teraz przeszło w ręce niemieckie. Kościół kat. założyli Dobrzyccy, istniał już w wieku XV; pierwotny zgorzał w XVIII wieku; w nim mieściły się groby familijne i wizerunki Dobrzyckich, Jaskólskich i inne; w obecnym nie ma już żadnych pomników przeszłości. Wokolicy wykopano siekierkę kamienną i monety srebrne, pomiędzy niemi trzy rzymskie. M. St. Dobrzyca 1, niem. Borkendorf, wś włość. , pow. wałecki, par. Piła Schneidemühl, poczta Krępa Kramske, szkoła w miejscu. Obszaru ziemi 1135 mórg, budynków 56, domów mieszk. 25. 2. D. , niem. Borkendorf, wś ryc. , pow. wałecki, par. Piła, poczta Krępa, szkoła. Obszaru 3153 mórg, budynków 23, domów mieszk. 8. Mieszkańców razem z wsią włościańską 367, katoł. 112, ew. 255. Dobrzyca, rz. , wpada do Radomki. Dobrzyca, niem, Döberitz, mała rz. w Prusach Zachodnich, początek bierze w południotwej części prow. pomorskiej, w powiecie dra weńburskim, dawniejszem starostwie drahim skiem. Płynie w kierunku południowowschod nim na pograniczu pow. złotowskiego i dra wenburskiego, następnie przez pow. wałecki, wpada do rz. Piły, z Piłą do Gwdy Küddow, z Gwdą do Noteci. Długość biegu wynosi około 3 mile. KL F. Dobrzyckie pole, niem. Döberitzfekle, folw. , należący do Rudek Hofstädt, pow. wałecki, par. Wałcz, poczta Wielboki Pol. Fühlbeck, szkoła Rudki. Budynków 17, dm. mieszk. 8, katol. 1, ewaug. 103. Kś. F. Dobrzyjałowo, wś i folw. , pow. kolneński, gm. Rogienice. W 1827 r. było tu 34 dm. i 290 mk. ; par. D. dek. kolneńskiego 3276 dusz liczy. Kościół i par. erygował 1425 r. Stanisław herbu Trzaska; obecny po 1856 r. zmurowany. Dobra D. składają się z fol. D. i wsi D. i Budy Mikołajki. Od Łomży w. 14; od Kolna w. 20; od Stawisk w. 14; od drogi bitej w. 3; od Czyźewa w. 55; od Grajewa w. 45; od rz. Narwi w. 6. Rozl. przestrzeni folw. wynosi 1870 m. a mianowicie grunta orne i ogrody m. 601, łąk m. 322; lasu m. 902; nieużytki i place m. 45; bud. mur. 7, drew. 15; dwa młyny wodne; pokłady torfu; stawy; struga pod nazwą Jura przepływa przez territorium dóbr. Wieś D. os. 64, grun. m. 305; wś Budy Mikołajki osad 7, gruntu m. 83. Nomenklatura Jurzec, mająca około m. 6, w r. 1871 odprzedana i oddzielną księgą hypoteczną objęta. Dobrzyków, wś i folw. , nad Wisłą, pow. gostyński, gm. i par. Dobrzyków. Posiada kościół par. drewniany. W 1827 r. było tu 28 dm. , i 458 mk. Jest tu przystań statku parowego. We wsi D. urodził się 1738 r. kś. Józef Osiński, fizyk polski i chemik. Par. D. dekan. gostyńskiego 3474 liczy dusz. Kościół i parafia niewiadomej erekcyi, ale istniały już przed XV w. W latach 1506 do 1635 par. D. do Radziwia należała. Obecny kościół 1775 wystawił Józef Sołłohub, wojew. witebski, ówczesny dziedzic D. Dobra D. składają się z folw. D. i wsi D. , Korzeniówka Nowa, Korzeniówka Stara i Kłopówka; od Warszawy w. 119; od Gostynina w. 21; od Gąbina w. 7; od dr. bitej w. 4; od Pniewa w. 28. Rozl powierzchni dworskiej wynosi m. 2740 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 381; łąk m. 231; past. m. 192; lasu m. 360; zarośli m. 30; nowin po wyciętym lesie m. 1310; nieużytki i place m. 230; w osadach karczemnych m. 6; bud. mur. 17, drew. 26. Gorzelnia, browar, młyn wodny, cegielnia i pokłady torfu. Wieś D. os. 48, gruntu m. 139; wś Korzeniówka Nowa osad 12, gruntu m. 180; wś Korzeniówka Stara osad 14, gruntu m. 156; wś Kłopówka utworzona z gr. poduchownych. R. 1872 z dóbr tych sprzedano gr. m. 128 wł. wsi Ludwikowa, Karolewa, Dobrzyń nad Drwęcą, os. , dawniej mko, pow. rypiński, gm. Dobrzyń, par. Dulsk. Leży na lewym brzegu rzeki Drwęcy, stanowiącej tu granicę od Prus, naprzeciw miasta Golubia. Odl. od Rypina 25 w, od Lipna 33 w. , od Kowalewa st. dr. żel. toruńskowystruckiej 12 w. Posiada kościół katolicki murowany, kościół par. ewangelicki, synagogę, komorę celną II klasy, sąd gminny, urząd gminny, szkołę pocztową, stacyą pocztową, kasę wkładowo zaliczkową. W 1827 r. liczył 117 dm. i 1837 mk. ; obecnie ma 201 dm. i 3665 mk. w tej liczbie 2359 żydów, 94 niem. Gruntów miejskich 652 mg. i wspólnych 266 mg. Do połowy XVII w. D. stanowił i zwał się przedmieściem golubskiem. W 1684 r. 22 lipca, posiadacz jego ówczesny, Zygmunt Działyński, obdarzył je przywilejem, który był potwierdzany w 1721 r. 15 czerwca przez Jakóba Działyńskiego, a w 1740 r. 6 sierpnia przez Marcina Działyńskiego. W 1789 r. Ignacy Działyński przedmieście to wyniósł do stopnia miasta, chociaż już daleko wcześniej w aktach kościelnych zwane było oppidum, i nadał mu swój herb rodowy. Przywileje przechowują się w archiwum akt dawnych w Płocku pod Nr. 24 i 25. Obecnie cały handel D. znajduje się w ręku żydów, rzemiosła i rolnictwo chrześcian. Kupców gildyjnych 10, cząstkowych 30, dystrybucyj 18, straganów 20, szynków 7, szewców 80, krawców 55, rzeźników 20, stolarzy 12, kołodziejów 2, przekupniów świń 10, tokarz 1, rymarzy 2, blacharzy 2, powroźników 2, introligator 1, kowali 3, ślusarzy 3, kapelusznik 1, tkaczy 2, mularzy 6, cieśli 2, piekarzy 6, farbiarz 1, kuśnierzy 2, czapników 4, zdunów 6, bednarzy 2, szklarzy 6, traczy 4, malarz 1, szwaczek 4. Wyroby sprzedają się na jarmarkach, których jest 6 do roku, tudzież na targach odbywających się we wtorki i piątki. Trzy garbarnie, na niskim znajdują się stopniu; fabryka świec i mydła; przerabiają razem surowych materyałów za 6, 000 rs. Kościół katolicki murowany, wzniesiony przez dawnego dziedzica Wybranieckiego w r. 1823. Bóżnica murowana, przerobiona z fabryki sukien. Komora celna II klasy, przez którą w 1876 r. wywieziono za granicę surowych produktów za 650, 639 rs, , wwieziono towarów za 112, 941 rs. , za co pobrano cła 39, 544 rs. Kasa pożyczkowooszczędnościowa ma kapitału zakładowego 1. 653 r. 09 i pół kop. Por. Koresp. Płocki r. 1877 Nr. 11 do 36. A. P. Dobrzyń nad Wisłą, miasto na prawym wyniosłym brzegu Wisły, pod 52 38 2 szer. półn. i 37 3 2 dług. wschodniej, odl. od Płocka i Lipna po 28 w. , połączone jest drogami bitymi z Płockiem i Lipnem. D. posiada kościół paraf. murowany, dom schronienia dla starców i kalek, szkołę początkową, magistrat, stacyą pocztową. Należy do sądu pokoju III okręgu w Lipnie. W 1827 r. liczono tu 213 dm. i 1890 mk. W 1861 r. było 206 dm. i 2221 mk. w tej liczbie 486 żydów; obecnie liczy 2289 mk. , w tej liczbie 681 żydów. Z zakładów fabrycznych istnieją tu browar z produkcyą na 3834 rs. ; fabryka octu wyrabiająca za 1, 045 rs. rocznie, i cegielnia z produkcyą na 11, 428 rs. D. stanowił prawdopodobnie najpierwszą osadę na obszarze, który od niego przybrał miano ziemi dobrzyńskiej. Obszerne nadrzeczne położenie przedstawiało wiele dogodności pierwszym osadnikom. Stąd powoli posuwała się kolonizacya obszernych lesistych obszarów. To też w XI w. istnieje tu już zamek obszerny a zapewne i kościołek, koło których skupiają się domy pierwszych osadników, zmuszonych staczać walki z niepokojącymi brzegi Wisły Prusakami. Dla osłony przeciw ich napadom Konrad I Mazowiecki osadza w zamku dobrzyńskim niemieckich zakonnych rycerzy, którzy od naszej siedziby przyjmują miano braci Dobrzyńskich. Sprowadzeni w tym samym celu krzyżacy zajmują samowolnie D. w 1233 i trzymają go do 1235 r. Konrad, dzieląc Mazowsze między synów w 1236 r. , oddał D. Bolesławowi kujawskiemu. Warowny ten zamek był celem częstych najazdów Prusaków, Litwinów a wreszcie i samych krzyżaków. Władysław ks. kujawski, nie mogąc podołać obronie, ustępuje D. Władysławowi Łokietkowi lecz dopiero od pokoju toruńskiego 1466 r. D. stanowczo został wcielony w obręb ówczesnej Polski. Teraz dopiero mogło się rozwinąć tu miasto, jakkolwiek założone zostało jeszcze w XIII wieku, prawdopodobnie przy osadzaniu tu braci Dobrzyńskich, Zygmunt I 1519 r. potwierdził używanie prawa chełmińskiego i udzielił wiele nowych przywilei. Ustalone bezpieczeństwo zaludniło lesiste obszary i wywołało ożywiony handel z Gdańskiem. Dopiero wojny szwedzkie i klęski, jakie w skutek nich poniósł D. z całą okolicą, położyły kres pomyślności miasta. Z zamku nie pozostawało i śladu fara spalona przed szwedami w 1656, powtórnie przez pożar 1767, została rozebraną, Znikł również przez spalenie, w zeszłym jeszcze wieku, drewniany kościołek śgo Stanisława. Nabożeństwo do czasów pruskich od 1767 odprawiało się w kościołku śgo Stanisława. Odtąd w kośc. franciszkanów, który założył 1316 Konrad ks. Mazowiecki, 1836 odnowionym. Par. D. liczy 2578 dusz. Świeżo odkryto pod D. kopalnię węgla kamiennego lignitu. Bogactwo to pierwszy spostrzegł poddany pruski, a na jego żądanie zesłany został inżenier górniczy z Petersburga, który kopalnię uznał za odpowiadającą celowi. Tenże sam cudzoziemiec wziął kopalnię w dzierżawę, lecz miejscowi mieszczanie i okoliczni o Dobrzienen Dobrzyałów Dobrzyca Dobrzyckie pole Dobrzyjałowo Dobrzyków Dobrzyń Dobrzienen Dobrzyń Dobrzyń by watele, uznając kopalnię za swoją własność, wyrugowali go z niej. Folw. Dobrzyńwójtostwo z attynencyą Wierzniczka, osadą młynarską wieczystoczynszową w Wierzniczce i wsiami Sochaczewka v Soczewka, Wójtówka i Wierzniczka, podług opisu z r. 1866 rozl. wynosi mórg 313; wieś Sochaczewka v Soczewka osad 2; gruntu m. 47; kolonia Wójtówka osad 4, gruntu m. 116; wś Wierzniczka osad 7, gruntu m. 7. Starostwo dobrzyńskie w województwie inowrocławskiem ziemi dobrzyńskiej, podług lustracyi zr. 1662 składało się z m. Dobrzynia nad Wisłą z wójtówstwem i 2 wsi Linie z fol. i wójtostwem i Skaszewa z folw. Od r. 1623 bez przerwy prawie było w posiadaniu rodziny Podowskich. W r. 1771 dzierżył je Tymoteusz Podowski, podkomorzy ziemi dobrzyńskiej, opłacając z niego kwarty. złp. 1536 gr. 3 a hyberny złp. 746 gr. 26. Na sejmie warszawskim r. 1773 do 1775 stany rzeczypospolitej dały stwo na emfiteuzie Leonardowi Podowskiemu. Ziemia dobrzyńska obejmowała, z bardzo małemi pogranicznemi zmianami, powiat lipnowski gub. płockiej, w dawniejszych jego rozmiarach. Pod względem topograficznym, ziemia ta ma formę mniej więcej zbliżoną do trójkąta, za wierzchołek którego przyjąwszy ujście Drwęcy do Wisły około Złotoryi, jeden bok stanowi Wisła, oddzielająca tę ziemię od Kujaw, drugi rz. Drwęca i spływające do niej Bypienica i Pissa, oddzielające ją od ziemi chełmińskiej i michałowskiej, trzeci czyli podstawę, stanowi rz. Skrwa, o dwie mile poniżej Płocka do Wisły wpadająca, która całą długością swojego biegu oddzielała Ziemię Dobrzyńską od dawnego województwa płockiego i ziemi zawskrzyńskiej. Powierzchnia tej ziemi, znacznie nad poziom Wisły wzniesiona, obejmuje kilkadziesiąt jeziór, stanowiących naturalne wodozbiory licznych rzeczek i strumieni do Skrwy, Drwęcy i Wisły odpływających, a chociaż niektóre z nich przez osuszenie bagnisk i wytrzebienie lasów już dziś płynąć przestały, jednakże w czasie wiosennych roztopów, z powodu głębokich jarów, które sobie przez wioski wyżłobiły i które dawnem były ich łożyskiem, jeszcze chwilowo postać szerokich przybierają strumieni por. niżej. Kraina ta do początku XII wieku na całej swej przestrzeni stanowiła jednę głuchą puszczę, poszczerbioną głębokiemi dolinami, która kilkadziesiąt jezior i ogromne trzęsawice i moczary w łonie swojem obejmowała. Pierwsze osady tej ziemi powstały nad Wisłą w tern miejscu gdzie dziś Dobrzyń i jego okolice, a te gęstą ludnością musiały być osiadłe, bo nam ślad tego liczne wykopaliska wskazują. Znacznie później bo dopiero w czasach historycznych, wgłąb tych odwiecznych, siekierą nietkniętych lasów, wciskać się zaczęli pierwsi osadnicy, którzy, posuwając się w górę rz. Skrwy i Drwęcy, oraz do nich wsiąkających strumieni, po nad temi naturalnemi drogami dali początek najstarszym tutejszym osadom. Do czasów Konrada ks. mazowieckiego nie spotykamy w dziejach nazwiska Ziemia Dobrzyńska. Wspomina wprawdzie Długosz o zamkach na Dobrzyniu i Rypinie pod r. 1065 za Bolesława Śmiałego, kiedy ten monarcha benedyktynom mogilskim naznaczył dziewiąty denar, dziewiątego wołu i t. d. Z tej wzmianki atoli widzimy tylko, że Dobrzyń i Rypin do najdawniejszych miast należą, ale czy podówczas Rypin był częścią ziemi dobrzyńskiej na to nie ma dowodu. Właściwa jej historya rozpoczyna się dopiero, gdy biskup pruski Krystyan sprowadził z Inflant zakonnikówrycerzy dla obrony przed Prusakami w r. 1222. Na ich utrzymanie ks. Konrad odbudował zamek w Dobrzyniu nad Wisłą i uposażyl ziemiami otaczającemi, to jest przestrzenią zawartą pomiędzy strugami Kamienicą i Chełmicą, Wisłą i rz. Mień, dodając do tego w Kujawach część wioski Kwercz i Sadłowice pod Inowrocławiem. Zaś kapituła płocka oddała im swoje posiadłości, jakie w okolicy Dobrzynia były położone. Konrad bowiem nie całą Z. D. darował zakonowi, ale tę tylko część, którą, podług przywileju donacyjnego, wyżej oznaczyliśmy; resztę zaś kraju bliższą Mazowsza, zawartą pomiędzy Skrwą i Kamienicą, pozostawił sobie. Dobrzyńcy zaraz po osiedleniu, spełniając swoje zadanie rozpoczęli działania przeciw Prusakom, ale te nie udawały im się szczególnie; nieszczęśliwą sto czyli bitwę w r. 1225 pod Brodnicą i wojska j mazowszan poszły w rozsypkę a z rycerzy zaledwo kilku ocalało. Klęska ta otworzyła nanowo Mazowsze na wszystkie okropności wojny najezdniczej i wykazała niemożność obrony granic przez garątkę braci dobrzyńców. Wtedy ks. Konrad zdecydował się przywołać na pomoc krzyżaków. Ci, po swem przybyciu, osiedlili się zaraz za posiadłościami zakonu dobrzyńskiego, niedaleko ujścia Ohełmicy, w wybudowanym dla nich zameczku Vogelsang, o 1 i pół mili od Dobrzynia odległym. Wkrótce porozumieli się z pierwszymi a w 1233 r, oba zakony połączyły się. Dobrzyńcy ustąpili wraz z zamkiem Dobrzyniem, nadane sobie posiadłości krzyżakom, które oni natychmiast swojemi hufcami osadzili. Wtenczas to Konrad dojrzał prawdziwy cel zakonu, sięgającego po zabór jego państwa; nie czekając więc dalszych skutków, naszedł ziemie dobrzyńcom udzielone, a zwyczajem swojego wieku zagrabił je i spustoszył. Ztąd wyrodziły się krwawe zatargi, które dopiero za wdaniem się stolicy apostolskiej ukończone zostały w r. 1235 w ten sposób, że krzyżacy wrócili Dobrzyń ze wszystkiemi przyległościami, a ks. zatwierdził 1 im nanowo wszelkie zrobione gdzie indziej darowizny. Po załatwieniu tej sprawy, Konrad przywilejem udzielonym na zjeździe w Dankowie dnia 2 lipca w roku 1236 podzielił synów swoich Kazimierza i Bolesława, Kujawami i Mazowszem, i tę samą rz. Chełmicę, będącą przedtem granicą posiadłości dobrzyńców, za granicę Mazowsza i Kujaw naznaczył, a tern samem właściwą podówczas Ziemię Dobrzyńską, wraz z zamkiem Dobrzyń, Bolesławowi młodszemu synowi oddał w posiadanie. Odtąd ziemia ta przechodziła kolejno w dziedzictwo jego potomków, z których Władysław ks. dobrzyński, synowiec króla Łokietka, ustąpił mu prawem wieczystem Z. D. , nie mogąc jej dalej bronić przeciwko chciwości krzyżaków. Krzyżacy jednak raz powzięty zamiar nie tak łatwo porzucali i, przy pomocy Jana króla czeskiego, opanowali w r. 1329 Z. D. , którą tenże król, roszcząc sobie prawo po Wacławie, sprzedał im za sumę 4800 kóp groszy praskich. Dopiero wyznaczony przez papieża sąd r. 1339 w Warszawie, nakazał zakonowi zwrot nieprawego zaboru. Kazimierz Wielki, przenosząc pokój nad wojnę, zawarł z krzyżakami ugodę w 1343 r. w Kaliszu, mocą której Kujawy i Dobrzyńskie królowi nazad powrócone zostały. Król ten, umierając, zapisał Ziemię Dobrzyńską wnukowi swemu Kazimierzowi ks. szczecińskiemu. Umarł ten książę bezpotomnie w r. 1376 a Ziemia Dobrzyńska powtórnie puszczoną została w lenne posiadanie Władysławowi ks. Opolskiemu. Ale ponieważ nowy nabywca poddanych uciemiężał, więc Władysław Jagiełło postanowił poskromić lennika, co widząc, zastawił on w r. 1391 u krzyżaków całą Ziemię Dobrzyńską za 40000 czerwonych złotych. Krzyżacy zajęli się zaraz odbudowywaniem zamków i wzmocnieniem miejsc obronnych, jednocześnie opanowali Żmudź i pustoszyli Litwę. Na mocy traktatu raciąskiego w r. 1404 zakon Żmudź sobie pozostawił, a Ziemię Dobrzyńską oddał za zwrotem zastawowej sumy. Ale pomimo ugody krzyżacy nie poprzestali najeżdżać Dobrzynia, wojna więc była niezbędną, sam wielki mistrz ją rozpoczął w r. 1409 zniszczeniem Ziemi Dobrzyńskiej. Wojna ta trwała z przerwami przez lat 50. Początek jej pamiętny klęską krzyżaków pod Tannenbergiem w r. 1410; zakończył ją zaś rozejm w Toruniu w r. 1411, na mocy którego Ziemia Dobrzyńska na zawsze Polsce ustąpioną została. Dopiero ostateczny upadek zakonu i pokój w Torunia w r. 1466 wcielił Ziemię D. do korony. Do pierwszej wojny szwedzkiej kraina ta używała błogich skutków pokoju, po której i ona uległa jednym losom z krajem całym. Do ostatnich dni dawnej Rzplitej, lubo uchwałą sejmu 1717 roku do województwa brzeskokujawskiego, a następnie do inowrocławskiego była przyłączoną, nie przestała zupełnie odrębnie się rządzić. Herb Ziemi Dobrzyńskiej wyobraża głowę sędziwego człowieka z dwiema koronami, jedną na głowie, a drugą na szyi, z rogami bawolemi; głowa ta oznacza Władysława Łokietka, którego rycerstwo, wdzięczne za wydobycie ze szponów krzyżaków, uprosiło, żo im za herb pozwolił swego wizerunku uży wać; dwie zaś korony są owe dwie części mazowiecka i kujawska, które się za przyczyną Łokietka zjednoczyły; rogi bawole znaczą leśną naturę tej ziemi. W roku 1770 dzieliła się na pow. dobrzyński, rypiński i lipnowski. Sejmiki odbywały się w Lipnie, gdzie obierano dwóch posłów na sejm, deputata ną trybunał i komisarza na komisyą radomską. Popisy rycerstwa odbywały się na polach pod Lipnem. Dziś Ziemią Dobrzyńską zowią powiaty lipnowski i rypiński z dekanatem Górzno w kraju pruskim. Rzeka Drwęca tworzy jej granicę północnozachodnią od Prus, Wisła stanowi granicę południowozachodnią, brzeg jej prawy wysoki; Skrwa rzeka wychodząca z jeziora Skrwilińskiego, milę od granicy pruskiej, tworzy granicę Ziemi Dobrzyńskiej od wschodu z powiatem sierpeckim i płockim. Inne mniejsze rzeki w Ziemi dobrzyńskiej są Mień, wpada do Wisły pod wsią Nowogródkiem naprzeciw Nieszawy. Bóżec, wpada do Drwęcy blisko Dobrzynia. Pisa, wychodząca z jeziora Księte przy Swiedziebni i Galkowie, uchodzi do Prus i łączy się z Drwęcą. Rypienica wpada do Drwęcy pod Łapinożem. Makownica wypływa z jeziora Chalińskiego, wpada Wisły. Chełmicą rzeczka płynie z jeziór z Ohełmicy i Tupadł, wpada do Wisły pod Zażyczewem. Kamienica, rzeczka, z jeziora Lenie wychodzi, wpada do Wisły; te rzeczki latem wysychają, lecz obracają kilka młynów. Jeziór jest do 60, nazwanych od wsi do których należą; najznaczniejsze jeziora; Dłuskie, Orszulewskie, Ostrowickie, Żalskie, Kikolskie, Chalińskie, Skompskie. Gospodarstwo rolne ogólnie od lat 50 znacznie się podniosło, tak w budowlach jak w inwentarzach i roli; lepiej stoi niż przed pięciudziesięciu laty w Prusach zachodnich. Odznaczają się gospodarstwem w budowli, w uprawie roli, poprawnych inwentarzach, majątki następujące Dobra Zbójno, własność niegdy Sumińskiego, dziś Dzierżanowskiego, płodozmian najdawniejszy bo jeszozo przed 1830 rokiem zaprowadzony; Skenape; własność Gustawa Zielińskiego, Okalewo własność Adolfa Chełmickiego; Skrwilno, własność Jeżewskiego, niegdy z dobrami Rościszewo i w powiecie sierpeckim, gniazdo Rośeiszewskich; Kikoł, własność Mieczysława Nałęcza; Chełmica, własność Grabińskiego; Zembowo, wła Dobrzyń Dobuczyn Dobusze Dobuże Dobrzyń Dobrzyniec wielki Dobrzyniew Dobrzyniewo Dobrzyniówka Dobrzynka Dobschau Dobużek Dobyle Dobylina Dobysma Dobytowo Dochanowo Dobsina, ob. Dobszyna, , Dobsk, domin. , pow. inowrocławski, 995 m. rozl. , 7 dm. , 86 mk. , 2 ew, , 84 kat. , 45 analf. St. poczt. Wójcin o 7 kil, , st. kol. żel. Inowrocław o 28 kil. M. St. Dobsza, zaśc. pryw. nad strugą t. n. , pow. trocki, 2 okr. adm. , o 23 w. od Żyzmor, 12 mk. 1866. Własność Zaleskich. Dobszany, Dapszany, wieś pryw. w pow. poniewieskim, par. Smilgie, nad rz. Julis. Fi lialny kościół katolicki Opatrzności Boskiej, wzniesiony z muru 1829 przez obyw. Pereszczakę. Starodawne dziedzictwo rodu z Łopacina Łopacińskich h. Lubicz; dziś własność Blinstrubów. F. S. Dobszyna9 Topszina, węg. Dobsina, niem. Dobschau dawniej Topschau, miasteczko w hr. gomorskiem Węg. , w głębokiej kotlinie, otoczonej górami, nad potokiem tejże nazwy, stacya kolei północnej odnoga z Dobszyny do Banreve, stacya telegraficzna i pocztowa. Kościół par. katol. i ewang. ; z wyjątkiem kilku kupców, rzemieślników i przemysłowców składa się tutejsza ludność z samych górników, którzy z bogatych kopalni okolicznych wydobywają żelazo, kobalt, nikiel, miedź, asbest, rtęć, cynober, terpentynę i granaty. Miasteczko nieregularnie i wązko zbudowane, domy porządne i murowane; liczba mieszkańców wynosi 5505. W pobliżu wielkie i rozległe lasy. Kilka jarmarków. W pobliżu D. leży jaskinia lodowa dobszyńska, po niem. Dobschauer Eishohle, po węg. Dobsinai jegbarlang. Ta jedyna w swoim rodzaju wspaniała jaskinia lodowa, najobszerniejsza z dotychczas znanych, należy do gminy m. Dobszyny, oddalonego stąd o 1 i pół godziny drogi; odkrył ją przypadkowo w r. 1870 inżenier górniczy Ruffini Długość jaskini, wewnątrz całkiem pokrytej lodem i zachwycającej pysznemi formacyami i stalaktytami lodowemi, wynosi w kierunku na wschód 114 metrów. Niezwykłe zjawisko olbrzymich zlodowaciałych gła zów w ciągu całego lata ściąga tutaj z roku na rok coraz większą liczbę turystów ze wszystkich stron świata, dochodzącą obecnie do kilkunastu tysięcy. Porównaj opis tej jaskini w dziele dra A. Krennera Peszt 1874 z rycinami, dra Soheraeraa Tatrafuhrer część II Wrocław 1876, dr Pelecha w roczniku węgierskiego Towarzystwa Karpackiego za r. 1878, z rycinami; po polsku w Szkicach z podróży po Słowacyi H. Miildnera Kraków 1877, który tę jaskinię w r. 1876 zwiedził i pierwszy z Polaków opisał. Dobuczyn, ob. Prużana, Dobusze, wś włość, pow. wileński, 3 okr. adm od Wilna 61 w. , mieszk. kat. 100; 13 domów. Dobuże 1. dobra, pow, wiłkomierski, par. sność Antoniego Nałęcza; Rudomin, własność sukcesorów Tadeusza Rosciszewskiego; Fgoszcz własność Borzewskiego; Rusinowo; Wąpielsk własność Siemiątkowskiego; Sadłowo, własność Józefa Rosciszewskiego; Piorkowo niemca Reclifa; Bocheniec niemca Raykowskiego; Tomko wo własność Tomasza Ossowskiego; Dobre własność niemca Cylki; Osiek pod Brodnicą własność hr. Sierakowskiego; Wielgie, sukcesorów Mączyńskiego; Działyń, gniazdo familii Działyńskich, dziś własność Ciechomskiego; Radziki duże nad Drwęcą, własność Siemiątkowskiego. Inne miejscowości w dawnej ziemi Dobrzyńskiej są Dobrzyń nad Wisłą, Rypin, Dobrzyń nad Drwęcą, Bobrowniki niegdy gród, dziś osada, ze śladami rozwalin zamku obronnego nad Wisłą, i Lipno. Gór wyniosłych niema, lecz nad Wisłą jest brzeg wyniosły na 150 łokci, w całej długości rzeki, po prawej stronie, porznięty parowami, pochodzącemi ze spadku wód. Powiat rypiński ma grunta mocniejsze, faliste, ze spadkami wód do pobliskich rzek i jeziór. Brak komunikacyi wewnętrznej utrudnia wywózkę produktów; służebności pastwiskowe i leśne włościan utrudniają gospodarstwo. Między właścicielami odwiecznie zasiedziałemi, szlachty jest mało; wielu przybyło z Prus lub z innych okolic. Przed laty 40 żadnego niemca obywatela nie było; dziś w rypińskiem niemców dobrze się mających jest 7 rodzin, w lipnowskiem 4. Włościanie niemcy mieszkają grupami około Bobrownik po nad Wisłą, pod Lipnem i Rypinem, razem około 6000. Czyt W. Gawarecki Opis topograficznohistoryczny ziemi dobrzyńskiej, u Płock 1825. Gustaw Zieliński O ziemi dobrzyńskie, badania historyczne Bibl. Warsz. z r. 1861, t. III. Ks. Maciej Smoleński Cztery kościoły w ziemi dobrzyńskiej, Lwów, 1869. Gustaw Zieliński Dobrzyńskie starożytności Wiadomości archeologiczne, Warszawa 1874. J. N. Romanowski Poszukiwania, Biblioteka Warsz, 1856 57. Pod względem etnograficznym opisał te strony AL Petrow w pracy Lud ziemi dobrzyńskiej uwieńczonej przez akad. umiejętności w Krakowie. Br. Ch. i N. R. Dobrzyń, niem. Dobrzienen, wieś, pow. niborski, st. p. Nibork. Dobrzyniec wielki i D. Mały, wsie, pow. nowomiński, gm. i par. Glinianka. W 1827 r. D. wielki liczył 23 dm. i 168 mk. ; D. mały 5 dm. i 30 mk. Dobra D. wielki składają się z folw, D. wielki, kolonii Józefin wieczystoczynszowej i wsi D. Wielki; od Mińska w. 8, od Dąbrowy w. 3, od drogi bitej w. 2, od rzeki Wisły w. 25. Rozległość dworska wynosi m 935 a mianowicie grunta orne i ogr. m. 540, łąk m. 78, pastwisk m. 123, wody m. 9, lasu m. 157, nieużytki i place m. 28. Płodozmian 8 i 4polowy; bud. mur. 9, drewn. 7; kolonia wieczystoczynszowa Józefin obejmuje m. 137; w r. 1873 od dóbr tych oddzielono nomenklaturę Międzyleś z gruntem m. 60. Rzeka Świder przepływa przez terytoryum dóbr. Wieś D. Wielki osad 15, gruntu m. 123. Dobra D. Mały składają się z fol. D. Mały i Rzachta, tudzież wsi Rzachta i Siwianka, od Warszawy w. 30, od Mińska w. 9, od Kołbieli w. 4, od Dąbrowy w. 3, od rzeki Wisły w. 21. Nabyte w r. 1874 za rs. 54, 000, Rozl. dworska wynosi m. 1219 a mianowicie fol w. Dobrzyniec Mały grunta orne i ogrody m. 329, łąk m. 96, pastwisk m. 75, lasu m. 60, nieużytki i place m. 38 razem not. 599. Bud. drew. 16, Płodozmian 10polowy. Fol w. Rzachta grunta orne i ogrody m. 381, łąk 27, pastwisk m. 109, lasu m. 82, nieużytki, place m. 21 razem m. 620. Wieś Rzachta osad 26, gruntu m 357; wieś Siwianka osad 10, gruntu m. 93. Dobrzyniew, Dobrzeniewo, Dobryniew, wieś, pow. białostocki, nad Supraślą, o 10 w. od Białegostoku. Tu się mieści część fabryki kor tów firmy Ribbert et Jakoby. Przeważną część ludności stanowią ewangelicy. Jest też tn paraf, kościół katol. Zwiastowania N. M. P. , 1519 z drzewa wzniesiony przez ks. Mik. Ra dziwiłła. Parafia katol. D. dek. białostockie go, dusz 4457 liczy. F. S. Dobrzyniewo niem. Dobbertin, domin. , pow. wyrzyski; 1471 m. rozl. , 14 dm. , 192 mk. , 41 ew. 151 kat. , 93 analf. Stacya poczt. Wyrżyska Wirsitz o 4 kil, st. kol. żel. Osiek Netzthal o 9 kil. M. St. Dobrzyniówka, wieś w pow. sokolskim, gub. grodź. , o 28 w. od Sokółki. Dobrzynka, rz. , bierze początek pod wsią Tążewy, w pow. łódzkim, gm. Górki, płynie przez Pabianice i w pobliżu wsi Prusinowice wpada do Neru z lewego brzegu, ubiegłszy 3 i pół mil. Dobrzynka albo Dobrynka, mała rz. w Prusach zachodnich; bierze początek w pow. człuchowskim pod wsią Bucholc, Moszyna Mossin i Stynborn. Bieg ma stąd południowy, płynie koło wsi Marienfelde, przechodzi przez mniejsze jezioro frydlandzkie i drugie przy mieście Pruski Frydland, i wsi Dybrzno, gdzie młyn obraca. Odtąd w kierunku zachodnim płynie granicą pow, człuchowskiego i złotowskiego, stanowiąc zarazem granicę północną t. zw. Krajny ob. . Przechodzi przez pomniejsze jeziora w lesistej okolicy, pędzi młyn między wsią Rosenfelde i Kapą, wpada przy m. Lendyczku Landeck do rz. Gwdy Kuddow, ob. . Właśnie naprzeciw także pod Lendyczkiem wpada rz. Czarna, przychodząca z Pomeranii. Długość biegu D. wynosi około 3 mile. Dobschau, ob. Dobszyna. kowarska, własność Jana Klimczyckiego, gr. włók 50 2. D. , dobra, powiat wiłkomiorski, par. kowarska, własność Soroków, gruntu włók 8. 3. D. , folw. , pow. wiłkomierski, parafia Onikszty, własność Klimczyckiego Konstantego, gruntu włók 9. Dobużek, wieś, pow. tomaszowski, gmina Czerkasy, sąd gminny Łaszczów, par. rzym. kat. również i prawosławna Łaszczów. Rozl. ogólna 2132 m. ; z tego w posiadaniu włościan roli 482, łąk 200; ludności stałej 288 m. , domów mieszkalnych 50. W 1827 r. miał 52 dm. , 324 mk. Łąki włościańskie, położone po obu stronach rzeki Huczwi, błotniste, zaniedbane, ludność trudni się rybołówstwem i przemytnictwem wódki z Galicyi, do granicy której odległość wiorst 5; moralność i oświata nader nizkie, zamożność mała. W posiadaniu dworskiem jest 1450 m. ,z czego ziemi ornej 760 m. , łąk 430, stawisk wód i nieużytków 184, lasu 76 m. Serwitut dla włościan i leśny zbiórka nawiązki i pastwiskowy. Gleba po większej części gliniasta, nader urodzajna, z podłożem przepuszczalnem; na 35 morgach czarnoziem z warstwą 90 cali grubą; poddany analizie chemicznej we Wrocławiu wykazał na 100 części 1, 20 fosforów; kawałek ten, nigdy nie nawożony, wydaje ogromne plony. Pod krzaczkami niedaleko Huczwi ogromne pokłady wapna, które podane rozbiorowi chemicznemu pp. Teofila Cichockiego z Puław, Napoleona Milicera z Warszawy i Hutwy z Wrocławia rezultaty tych badań przedstawiają nader małe różnice wykazują 82 wapna na 100 kamienia. Wapno to hydrauliczne, obecnie bardzo mało eksploatowane; 200 morgów łąki torfowej dają również nadzieję długoletniego zapasu opałowego dla okolicy, niezbyt w lasy uposażonej. Torf ten baddany przez ś. p. Glinojeckiego wykazuje pokład 3sążniowy przy wyborowej jakości tegoż. D. stanowił dawniej jedność z Łaszczowem, będąc dziedzictwem Łaszczów, dalej Gembarzewskich, Pawłowskich, od których przeszedł spadkiem na Serednicką a od tej ostatniej w 1869 r. nabyty przez p. Ludwika Rakowskiego, w jego posiadaniu zostaje. S. S. Dobyle, wieś, powiat rossieński, parafia girtakolska. Dobylina, wś, pow. wyłkowyski, gm. Kopsodzie, par. Wisztyniec. Odległa od Wiłkowyszek 25 w. , ma 18 dm. , 188 mk. Dobysma mylnie, ob. Dobośna, Dobytowo, leśnictwo, powiat mogilnicki, ob. Twierdzyn. Dochanowo, wieś, pow. wągrowiecki; 47 dm. , 360 mk. , 4 ew. ,356 kat, 151 anaff. Stac. poczt. Retkowo o 8 kil. , st. kol. żel. Nakło o 40 kil. Miasto najbliższe Kcyń Exin o 15 kil. W okolicy odkopano cmentarzysko pogańskie i odkryto groby w skrzyniaoh kamiennych, Dobrzyń Dobsina Dobsk Dobsza Dobszany Dobsina Doin Dojazdów Dojban Dojbawy Dojca Doje Dojlidki Dojlidy Dojnie Dojniszkl Dojnówka Dokiszki Dokładnica Dokolka Dokoła Dokszyce Doktorowicze Doktorowo Doktoryszki Dokudów Doglele Dagi Dofinowski Doerndorf Doeringsdorf Dennenioerse Doenoemoerse Doenhofstaedt Doelitz Doehringshof Doehrlngen Doehlen Doehlau Doebrlk Doebra z których wydobyto 18 urn bez innych dro bniejszych naczyń; urny mają pokrywy wklę słe, nie jak zwykle wypukłe, z płaskiemi guziczkami zamiast pęczków; przedmioty brą zowe, żelazne; obecnie w muzeum Tow. Przyj. Nauk Poznańskiego, M. St. Dochna, mylnie Dachna, rz. , prawy dopływ Bohu, bierze początek w pow olhopolskim, około wsi Bondarówki, płynie przez pow. bracławski, wpada do Bohu w bałckiem, wyżej wsi Ługowej. Przyjmuje z lewej strony Bernadynkę, inaczej Bereżankę, a przy ujściu nazwaną Sawranką; przy niej leży Wierzchówka, Obodówka, Berszada; przy ujściu Dochny wpada do niej rzeczka Berszadka. Według innych źródeł D. wpada do Bernadynki pod wsią Florino a przyjmuje z lewej strony Torkanówkę; mija Zabokrzyczkę gdzie ma źródła, Piątkówkę, Cybulówkę, Tatarówkę. Dochnarka, rzeczka, dopływ Dryssy. Źródło ma w jeziorze Żeńskiem; przepływa przez jezioro Czarne, Białe i Dochnaro; uohodzi pod wsią Żuje. Dochowo, wieś w powiecie słupskim na Pomorzu. Dochtorowicze, Doktorowicze, dobra ziemskie, pow. słucki, w 3 okr. adm. , par. Cimkowicze, nad rz. Morocz, o 8 w. od Słucka, o 16 mil od Mińska. Gruntów ornych 1381 dzies. , łąk 730, lasu 812, nieużytków, wód i t. p. 413, razem 3336 dzies. Gospodarstwo 3polowe, gleba pszenna. Folwarki 1. , Puciaty, Podlesie, Kruszniki, inko Romanów, zaścianek Kożuszki. Ludność prawosławna. Po Radziwiłłach I, są własnością ks. Piotra Wittgensteina. Była w D. kaplica katolicka par. Kopyl. Dociszki, wieś włość, nad rz. Dumblanką, pow. lidzki, 5 okr. adm. . o 32 w. od Lidy, 11 dm. , 98 mk. kat. 1866. Obok dwór t. n. , 15 mieszk. Docz, st. dr. żel. landw. rorn. , na przestrzeni RomnyHomel, między Bachmaczem a Bondarewką, o 95 w. od Romn. Dodawe, ob. Tanecznica. Doderlage, Doderlang, Duderlag niem, , ob. Dudylany. Dodorowszczyzna, zaśc. pryw. , pow. wileński, 2 okręgu administracyjnego, mk. kat. 15, dm. 1. Doebelwald, ob. Tuchole, powiat międzychodzki. Doebelshaide niem. , ob. Siemiony. Doeben, niem. ob. Dziewin. Doebtritz niem. , ob. Dobrzyca. Doeberitzfelde niem. , ob. Dobrzyckie pole. Doeberil niem. , ob. Dobrine i Bobry. Doebischke niem. , ob. Debiszków. Doebra niem. , ob. Debricy. Doebrlk niem. , ob. Dębsk. Doehlau niem. , ob. Dylewo, Doehlen niem. , ob. Delany. Doehrlngen niem. , ob. Durąg. Doehringshof niem. , 1. ob. Doręgowice. 2. D. , dobra, pow. morąski, st. pocz. Morąg. Doelitz niem. , na Pomorzu, w reg. szczecińskiej, stać. dr. żel. z Krzyża do Starogradu, o 20 kil od Starogradu, i miasto liczące 1226 mieszkańców. Doenhofstaedt niem. , wś, pow. rastemborski, ze stacyą pocztową, 626 mieszk. Doenoemoerse, Dennenioerse niem. , ob. Donimierz, Dółmierz. Doeringsdorf niem. , ob. Doręgowice. Doerndorf niem. , ob. Piecowiee. Dofinowski liman, ob. Adżalyh Dagi, wś rząd. , pow. lidzki, 3 okr. adm. , o 58 w. od Lidy, 9 dm. , 71 mk. 1866. Doglele, Dogile, folw. i wieś, pow. nowoaleksandrowski, par. Krewno, obecnie do hrab stwa rakiskiego wcielone; nabyte od Klimańskioh, w ręku których długie lata zostawały; mają kaplicę. Dogirdziszki, ob. Dowgierdziszki. Dogmaryna, ob. Daugmaryna. Dohbele łot. , ob. Doblena. Dolilady lub Dowlady, wś w połud. stronie pow. rzeczyckiego, niedaleko granicy gub. ki jowskiej i brzegów rz. Prypeci, z prawej stro ny, w gm, dernowickiej; miejscowość niska, obfitująca w łąki i rybę. Al. Jel. Dohnasberg, osada nowo założona r. 1801 przez sprowadzonych tu Wirtemberczyków, pow. wejherowski. Obejmuje 20 posiadłości włościańskich, 15 ogrodników, 50 włók, kat. 167, ewan. 74, domów mieszk. 26. Par. Ohwaszczyno ob. , szkoła w miejscu, poczta Kielno. Odległość od Wejherowa 3 i pół mili. Kś, F. Dohtiastaedt, folw. w pow. grudziąskim, założony na gruncie wsi szlacheckiej Tymawy przez hrabiów Dohna, którzy tymawskie i lisnowskie dobra posiadali od r. 1734 do 1777. Pierwszy raz wspominają go r. 1775; przyłączony jest do gminy w Goczałkach. Pa rafia Święte, szkoła w Goczałkach, poczta Ła sin. Budynków 5, domy mieszk, 2, kat. 27, ewan. 6. Kś. F. Dohnau niem. , w XIII w. Danino, wś, pow. lignicki, par, katol. Malitsch w pow. jaworskim. Doin niem. , ob. Doje. Dojazdów, wś, pow. krakowski, o 15 kilm, na płn. wsch. od Krakowa, a 3. 8 na pd. wsch, od stać. pocz. w Sulechowie. Par. rzym. kat. w Ruszczy. Dm. 27, mk. 203. Własność większa obejmuje roli ornej 245, łąk i ogr. 18, pastw. 21, lasu 35 mg; włas. mn. roli ornej 76, łąk i ogr. 10, past. m. 8. Dojban, wś, pow. bałoki, gm. Harmackie, par. Eybnica, u zbiegu Trościańca z Jahorlikiem. R. 1868 miała 42 dm. , dziś posiada ziemi włość. 534 dz. Należy do kilku właści cieli; największa cześć Szemiakinej 600 dz. i Markiewicza 410 dzies. Dr. M. Dojbawy, wś nad Jahorlikiem, pow. tyraspolski gub. chersońskiej. R. 1868 miała 100 domów. Dojca, strumyk, wypływa z jeziór wolsztyńskich, w pow. babimoskim, uchodzi do Obry po prawej, powyżej wsi Obry. Doje, niem. Doin, w pow. gierdawskim u Kętrzyńskiego. Dojlidki, wś w pow. sokolskim gub, grodź. , o 24 w. od Sokółki. Dojlidy 1. wś w pow. białostockim, o 3 w. od Białegostoku. Posiada fabrykę kortów E. Hasbacha, o 64 warsztatach ręcznych, browar parowy i fabrykę wyrobów lnianych. 2. D. , wś włość, nad rzeką Wiersoką, pow. lidzki, 5 okr. adm. , o 42 w. od Lidy, 7 dm. , 51 mk. 1866. Dojnie, 1. wś, pow. trocki, par. starotrocka. R. 1850 była własnością Boguckiego, 254 dzies. gruntu. 2. D. , wś rząd. , pow. święciański, 2 okr. adm. , mk. 65, dm. 9 1866, od Swięcian 14 w. 3. D. , dwór i wś, pow. rossieński, par. Rossieny. 4. D. , wś. pow. rossieński, par. Jurbork. Dojniszkl 1. wś nad rzeczką bez nazwiska, pow. wileński, 5 okr. adm. , mk. 36, w 4 dm. 1866, od Wilna 46 w. 2. D. , folw. , pow. trocki. Dojnówka wś włość, i karczma, pow. wileński, 5 okr. adm. ; mk. 11 w 2 domach. Dokiszki, wś pow. nowoaleksandrowskiego gub. kow. , nad jez. Biedngnis, o 52 w. od Nowoaleksandrowska, z kaplicą katolicką parafii komajskiej. Dziś D. są własnością rządu, dawniej należały do plebanii komajskiej. Latem bywają tu jarmarki tygodniowe na bydło robocze. Dokładnica, małe pustkowie przy Siera kowskiej Hucie, pow. kartuski, par. Sie rakowice. Kś. F. Dokolka, rz. , bierze początek w zach. stro nie pow, bobrujskiego, w okolicach wsi Krzywanosy, przepływa w miejscowości poleskiej, błotnistej, na przestrzeni mil 5; w pobliżu wio sek Dokoła, Wojtuki i poniżej Bulnowa wpada do Ptyczy z prawej strony. Przyjmuje Pietrówkę i Olnicę. Al. Jel Dokoła, wś. w zach. stronie pow. bobrujskiego, nad rz. Dokolką, w 3 okr. polic, hłuakim, w miejscowości głuchej, poleskiej. Al Jel. Dokszyce, 1. miasto w pow. borysowskim, na granicy z pow. wilejskim, niedaleko od źródła rzeki Berezyny, pod 54 53 szerokości półn. i 45 25 długości. W 3 okr. pol. , 4 okr. sądowym i 4 wojskowym, których zarządy są tu w miejscu; o 205 i pół w. od Wilna, o 105 od Borysowa, o 191 od Jakszyc, o 162 od Mińska, o 882 od Petersburga. O założeniu Do kszyc nie ma pewnych wiadomości, jednak w wieku XV już były miasteczkiem; po dru gim rozbiorze Polski były powiatowem mias tem namiestnictwa mińskiego, a w r. 1802 przyłączone do powiatu borysowskiego. D. posiadają kościół katolicki, fundowany roku 1608 przez biskupa Stanisława Kiszkę, który przeznaczył na fundusz folwark Tarki, zobo wiązując plebanów, aby utrzymywali szkółkę i przy niej zdolnego nauczyciela. Zapis ten przywilejem Zygmunt III d. 19 stycznia 1609 r. zatwierdził. Podczas wojny szwedzkiej r. 1708 z miasteczkiem i kościół spłonął i ledwie r. 1745 za staraniem ks. Michała Fiodorowicza odbudowany, a r. 1753 przez biskupa Ale ksandra Horaina, sufragana żmudzkiego, po święcony. Przy kościele dokszyckim za do zwoleniem papieża Piusa VI r. 1781 bractwo św. Trójcy wprowadzone, a przez biskupa wi leńskiego ks. Masalskiego upoważnione r. 1787. Fundusz kościelny r. 1843 przeszedł do skar bu. Cerkwi prawosławnych 2, z których je dna pounicka, niewiadomo przez kogo fun dowana, a tylko w dokumentach pod r. 1514 znajduje się uposażenie uczynione przez księ cia Konstantego Ostrogskiego; drugą zaś wy murowano r. 1863. Gmina dokszycka skła da się ze 102 małych wsi i liczy 1629 dusz raęz. W Dokszycach zarząd gminny. Mia steczko ma przeszło 5600 mieszk. , z pomiędzy których większa połowa żydów; domów muro wanych dwa, drewnianych około 400; główny handel drzewem, ziarnem i solą. Do miesz czan należy przeszło 1300 mg. wypasów; targi bywają tu liczne, co niedziela. 2. D. , folw. prywat. , pow. wilejski, gm. Porpliszcze, 3 okr. adm. , przy b. dr. pocz. z Dokszyc do m. Dzisny, o 84 w. od m. pow. Wilejki, 2 dm. 12 mk. rz kat. wyznania 1866. Okrąg Do szyceBor suki, w gm. Porpliszcze, liczT w swym obrębie wsie Podomchy i Borsuki. Okrąg DokszycePodomchy, w tejże gminie, liczy w swym obrębie wsie Podomchy, Borsuki, Agarce, Karpówka. Al. Jel. i T. S. Doktorowicze, ob, Dochtorowicze. Doktorowo, wieś i przedmieście Grodziska, pow. bukowski; 92 dm. , 905 mk. , 236 ewan. 665 kat. , 3 żydów, 127 anaif. ; s ac. poczt, w, Grodzisku o 1 kil. ; stać. kol. żel. Opalenica o 11 kil. M. St. Doktoryszki, zaśc. rząd. przy uroczysku dorsuniskiem, pow. trocki, 2 okr. adm. , o 26 w. od Żyźmor, 9 mk. 1866 Dokudów, wś, pow. bialski, gm. Sidorki, par. Biała. Posiada cerkiew par. dla ludności rusińskiej erygował ją 1696 r. ks. Karol Stan. Radziwiłł i szkołę początkową. W 1827 r. było tu 93 dm. i 561 mk. , obecnie liczy 118 dm. ,877 mk. i2399mr. obszaru. D. był niegdyś Dochnarka Doebischke Doeberil Doeberitzfelde Dochna Dohtiastaedt Dohnau Dochna Doebtritz Doeben Doebelshaide Doebelwald Dodorowszczyzna Doderlage Dodawe Docz Dociszki Dochtorowicze Dochowo Dogirdziszki Dogmaryna Dohbele Dolilady Dohnasberg Dojbawy Dolhoje 94 Dok. inkiem radziwił owskiem; dziś to wieś znaczna, z niezmienioną formą miasteczka, z kilku ulicami, lud rusiński. Grunt miejscami piaskowaty a miejscami sapowaty. Łąk błotnych pod dostatkiem. Mieszk. trudnią się rolnict. , ciesielką i rybołówstwem. Radziwiłłowska puszcza oddziela tę wieś od Ortela książącego, a od Ortela królew, rz. Zelowa, i obszerne błotne łąki. Do miasta powiatowego Biały 1 mila. Dokudowo lub Dokudów, 1. mko. w po w. lidzkim, leży pod 53 48 szerok. geogr. i 43 11 dług. wschod. , o 2 w. na płn. od prawego brzegu Niemna, niedaleko ujścia Dzitwy, o 28 w. na płd. wscb. od Lidy, o 116 w. od Wilna, Ma na płn. rozległe błota, samo zaś mieści się. na wyniosłości dochodzącej 437 stóp n. p. m; w 1 urzędzie polic, należy do 4 sądu pokoju 2 lidzkiego okręgu i posiada paraf, cerkiew prawosł. . zarząd gm. włośc, i szkół, wiejską. Paraf, prawosł. D. dek. Kdzkiego liczy parafian męż. 1009, kobiet 955, a gm. włośc, dzieli się na 2 wiejs. okręgi, posiada 23 wsie z 223 dymami i liczy 2035 mieszk. D. od Radziwiłłów przeszło w posiadanie ks. Wittgensteina. Mko ma 316 mk. , folw. miał 1866 r. 119 mk. 2. D. , wś włośc, nad Niemnem i Narwą, pow. lidzki, 1 okr. adm. , o 24 w. od Lidy, 45 dm. , 476 mk. 1866. 3. D. , w. w połud. wschod, stronie pow. borysowskiego, niedaleko dr. żel. moskiew. brzeskiej, w gm. nackiej ob. Nacz, w 1 okr. polic, chołopienickim. Dokurańce, Dokurniańce, wś, pow. trocki, 3 okr. adm. , o 23 w. od Butrymaniee, 4 dm, , 58 mk. , należy do miasta Kowna 1866. Dokurniszki. 1. folw. , nad strugą bez nazwiska, pow. oszmiański, , po lewej str. traktu poczt, wileńskiego, mk. 57, z tych 8 żydów, reszta rzym. katolicy, jest tu młyn wodny. 2. D. , osada, tamże, dom. 16; mk. 127 m. , 130 kob. , rzym. katolicy. 3. D. , karczma, tamże, mk. 10 żydów 1866. Dolacy czyli Lachy, na Szlązku aust. , mie szkańcy dolin wzdłuż gran. pruskiej, ku pół nocy od Cieszyna, wyżej od innych oświeceni, tak jak i Wałachy, mieszkańcy pagórkowatych okolic w pobliżu Cieszyna. F. S. Dolanek, folw. dóbr Polomia, pow. rybnicki, par. Polomia, 4 dm. , 20 mk. Dolany, 1. wś, pow. koniński, gm. Grolina, par. Lądek. 1827 r. liczyła 30 dm. i 340 mk. 2. D. , wś nad Wisłą, pow. pińczowski, gm. i par. Książnice Wielkie. Osada bardzo dawna. Około 1080 r. Judyta żona Władysława Hermana, między innemi nadaje klasztorowi tynieckiemu camerarios Moris, Tuor et Petrus, cognominatus Zdrobadło, osadzonych w Dolanach. W posiadaniu tego klasztoru D. pozostawały do r. 1774, w którym razem z innemi dobrami, na lewym brzegu Wisły leżącemi, przeszły na własność skarbu, a ten nadał DOI. je potem biskupom krakowskim i do r. 1827 były to dobra biskupie. Za czasów Długosza, wś D. miała 8 zagrodników, tabernę i folwark. E. 1858 folw. zniesiono a wś D. , wraz z utwo rzoną wtedy osadą Chełmy, liczy dziś osad włość. 32, ziemi ornej 212 m. , pastwisk 70 m. a ludności 165 osób. E. 1827 D. miały 16 dm. , 108 mk. B. Dolaszewo al. Daleszewo czyli Zajęcza góra, niem. Hasenberg, wś włość, pow. wałecki, par. i poczta Piła Schneidemuhl, szkoła w miej scu. Obszaru ma 4519 mórg, budynków 121, domów mieszk. 35, katol. 135, ewang. 147. O kościele tutejszym pisze Łukaszewicz Opis kościołów parafialnych dyecezyi poznańskiej str. 193 kościół w D. drewniany, w r. 1740 na rto wo wystawiony. Kś F Dolce, 1. Małe, wś w północ, stronie pow. borysowskiego, w gm. berezyńskiej, w 3 okr. polic, dokszyckim, ma cerkiew; miejscowość górzysta, w okolicach są jeziora rybne. Była tu filia parafii katol Berezyna. 2. D. wiel kie, wś i dobra na północ, cyplu pow. borysowskidgo, przy granicy gub. witebskiej, pow. lepelskiego, w 3 okr. policyj. , w 4 okręgu sądowym i wojskowym dokszyckim, dawne dziedzictwo imienia Wańkowiczów, rozległe na 9100 mor. ; tartak, karczma, cerk. paraf, i szkółka wiejska. Gm. 1. ma 74 wsi, 1070 dusz męz. Dolcy al. Dolecka st. p. , gub. tulska, pow. bielewski, w pobliżu stacyj Biolew i Bołohow. Doleck, wś, pow. skierniewicki, gm. Dolock, par. Jeruzal. 1827 r. liczył 23 dm. i 155 mk. Dobra Dolecko składają się z folw. D. , Nowiny lub Dębniak, osad młynarskich wieczystoczynszowych Gaczna, D i wsi D. i Esterka; od Warszawy w. 56, od Skierniewic w. 12, od drogi bitej w. 5, od rzeki Pilicy w. 48. Rozl. dworska wynosi m. 900 a mianowicie folw. D. grunta orne i ogrody m 281, łąk m. 106, pastwisk m. 27, lasu m. 297, nieużytki i place m. 95 razem m. 806. Płodozmian 9o polowy, bud. mur. 5, drewn. 10 folw. .Nowiny lub Dębn; ak grunta orne i ogrody m. 88, łąk m. . 4, nieużytki i place m, 3, razem m. 95. Bud. drewn. 2; dwa młyny t. j. młyn Dolecko z gruntem m. 23 i młyn Gaczna z gruntem m. 48, obydwa na procentach wieczystoczynszo wych; przepływa przez terrytoryum dóbr rzeka Rawka i Chojnatka; wniektórych miejscowościach są pokłady torfu; wieś Dolecko osad 27, gruntu m. 415; wś Esterka osad 7, gruntu m. 152. Gmina D, w pow. skierniewickim wchodzi w skład II okr. sądu gminnego pow. skier, którego rezydencya jest we wsi Ohrzoznnowice; ogólna przestrzeń morg, 144, 06, lud. 4173 gł. , etat gm. 1473 rs, rocznie po 10 i pół kop. z morgi. Składa się z następujących nomenklatur; Budy Trzciińskie wieś, Chełmce fol i wieś, Doleck fol i wieś, rezyd. wójta gminy; Doi Esterka wieś, inaczej nazwana Samorządka, I Franciszkany kolon. , szkoła, Gaczna osada młyńska, Jeruzal fol. i wieś, kościół paraf. , folw. poduchowny, Kawenczyn lit A. folw. i wieś, Kawenczyn lit B. folw, . i wieś, Kamion folw. , Karolinów kolonia, Lisna fol. i wieś, NowyDwór folw. i wieś, Patoki wieś, Psary fol i wieś, Prandotów folw. , Ryksów osada młyń ska, Strzyboga fol. i wieś, Sewerynów wieś, Suliszew fol. i wieś, Stara Rawa fol. i wieś, kolon. , kość. paraf. , szkoła, Trzcianna fol. i wieś, Trzcianna B. fol. rozparcelowarny, Wycześniak, Zazdrość fol A. Pal i St Wol, Dolecka st. p. , ob, Dolcy. Dolędzin, niem. Dollendzin, wś i dobra, pow. kozielski; par. Ghrzędzin, o 3 mile na płd. od Koźla, graniczy od wschodu z pow. racibor skim. Dobra mają 1342 m. rozl, wś 25 dm. , 45 m. rozl. F. S. Delgen, jez. , ob. Demninek, Dolgie, wś, pow. rossieński, par. ławkowska. Dolhoje, po węg HoszszuMezo, wś w lir. użkorodzkiem Węg. ; lasy. kościół paraf. gr. katol. , 442 mk, H. M. Dolhonia, wioska w kr. szaryskiem Węg. , piękne łąki, pastwiska, lasy, 79 mk. H. M. Doliany, węg. Dolyan, wieś w hr. spiskiem Węg. , 192 mk. razem z wioską Koncsan. H. M. Doliewen niem. , ob. Doliwa i Doliwy. Dolina, 1. wś, pow. szczuczyński, gm. i par. Białaszewo. 2. D. , kol. , pow. włocławski, gm. Pikutkowo, par. Wieniec. 3. D. f j pow. wieluński, gm. Radoszewice, par. Siemkowice. Dolina, 1. wś rządowa w pow. kijowskim, nad rz. Machną, wpadającą do rz. Krasnej. Mieszk. 920, z tych żydów 11; ziemi 1811 dzies. , wyborny czarnoziem; wioska leży w kotlinie między górami. Cerkiew parafialna, zarząd gminny, szkółka. 2. D. , wś, nad rzeką Uszycą, pow. latyczowski, par. Zińków. R 1868 miała 100 dm. 3. D. , wioska w pow. uszyckim, ob. Zagórzany. 4. D. , zaśc. szlachecki, nad rz. Żejmianą, pow. święciański, 2 okr. adm. , mk. 16, dm. 2 1866. 5. D. , zaśc, pryw. , pow. wileński, 6 okr. adm. , mk, 7, dom 1. 6. D. , 2 karczmy, rządowa i prywatna, pow. wileński, 6 okr. adm. , mk. żydów 17, domów 2. 7. D. , okolica szlach. , pow. lidzki, 1 okr. adm. , o 2 w. od Lidy, 5 dm. , 45 mk. kat. 1866. 8. D. , wś nad rz. Turejką, pow. lidzki, 2 okr. adm. , o 55 w. od Lidy, 7 dm. , 84 mk, kat. 1866. 9. D. Zarzeczna, wś nad rz. Turejką, pow. lidzki, 2 okr. adm. , o 57 w. od Lidy, 5 dm. , 75 mk. kat. 1866. Dolina, 1. wieś nad Dniestrem, pow. tłumacki. Przed rokiem 1877 należała do majątku Tłumacz. Majątek ten wraz z Doliną został sprzedany br. Werthensteinowi, ten zaś przedał 1853 c. kr. uprzywilejowanemu akcyjnemu towarzystwu dla wyrobu cukru w Galicyi. Towarzystwo potem sprzedało Dolinę Naftalowi Kriegel. Obszar dworski posiada roli ornej 409 m. , łąk 22 m. , lasu 528 m. , ogrodów i pod budynkami 8 m. pastwisk 14 m. , rzek i dróg 71 m. Włościanie mają 1150 m. roli ornej, 119 m. łąk i ogr. , 64 m. pastwisk, 3 morg. lasu; czarnoziem, gleba przeważnie pszenna, produkuje buraki, rzepak, pszenicę, kartofle, tytuń i t. d. Gorzelnia z parowym młynem. Bud. mur. , kamieniołomy gipsowe i wapienne. Cerkiew drewniana par. w miejscu 983 dusz, dek. tłumacki; rzym. kat. par. Tłumacz, dek. halicki. Mieszkańcy trudnią się rolnictwem i zarobkowaniem, prócz kilku rybaków. Ludności rz. kat. 12, gr, kat. 825, akat. 60, izr. 94, razem 991. Szkoła filialna. D. oddalona od Tłumacza 12 kilom. 2. D. , wieś, pow. sanocki, nad Sanem, o 6 kil. na płd. w. od Sanoka, przy gościńcu z Sanoka do Liska, o 3. 7 kil. na pin. od st. poczt, i kol. łupkowskiej, par. rz. i gr. kat. w Zagórzu. Domów 34, mk. 233. Własność większa obejmuje roli ornej 122, łąk i ogr. 22, pastwisk 26, lasu 72 m. ; własność mniej. roli ornej 145, łąk i ogr. 19, pastw. 28 m. Właj ściciel większej posiadłości Marceli Tarnawiecki. 3. D. , wieś, pow. czortkowski, o 11 kiL na płd. zachód od Czortkowa, o 2 kil. na zachód od st. poczt, w Jagielnicy, par. gr. kat. w Szulhanowie; dm. 129, mk. 705. Własność większa obejmuje roli orn. 597, łąk i ogr. 8; własność mniejsza roli ornej 1258, łąk i ogr. 60, pastw. 56 m. We wsi kasa pożyczkowa gminna z kapitałem 2220 zł. Właściciel większej posiadłości Kazimierz Lanckoroński. 4. D. , miasteczko powiat, w Galicyi, z przedmieściami Nowiczka i Zagórze na płn. , Obołoni na płd, w. , Broczków na płn. z. , leży pod 48 58 płn. szer. , a 41 41 wschód, dł. od P. , nad pot. Turzanką i Siwką, dopływami Świcy. Powierzchnia obejmuje 5431 937 hek. , liczba domów wynosi 1002, mk. 6638. Z tego przypada na Broczków 171 dm. , 1041 mk. , na Dolinę 337 dm. , 2807 mk. , na Nowiezkę 165 dm. , 908 mk. , na Obołonie 161 dm. , 933 mk. , na Zagórze 178 dm. , 949 mk. Ze względu na wyznanie rozróżniamy 2135 mk. obrz. rz. kat. , 2076 gr. kat. , 447 akat, , 1980 izraelitów. Do tego dodać jeszcze należy obszar dworski Doliny liczący 43 dm. a 281 mk. 130m. 151 k. . Obszar wiek. posiadł, obejmuje roli ornej 53, łąk i ogr. 409, pastw. 9 m. ; mniej, posiadł. roli ornej 2968, łąk i ogr. 3860, pastw. 1683, lasu 1239 m. D. jest siedzibą urzędu powiatowego i podatkowego, powiatowej komisyi szacunkowej, sądu powiatowego, posterunku żandarmeryi, notaryatu, urzędu poczt, i telegr. , I urzędu parafialnego rzym. i gr. kat. Jest tu Dokudowo Dokurańce Dokurniszki Dolacy Dolanek Dolany Dolaszewo Dolce Dolcy Doleck Dolecka Dolędzin Dolgie Dolhonia Doliany Doliewen Dolina Dokudowo Dolecka szkoła etatowa 4klasowa męzka, apteka, 3 doktorów medycyny i 5 akuszerek. Stan czynny majątku gminnego wynosi 209, 612 zł. , bierny 933, 121. . W r. 1879 było dochodu 18, 461 zł. Istnieje tu fundusz pożyczkowy i dla przemysłowców i rękodzielników, , założony przez gminę miejską w r. 1864. Majątek zakładowy wynosi 2079 zł. , dochodu było w r. 1879 9221 zł. Fundusz szpitalny zał. z legatu dra Teofila Witoszyńskiego, Paraszkiewicza i z kar policyjnych liczy majątku zakładowego 4520 zł. a w r. 1879 przyniósł dochodu 342 zł. Przemysł słabo rozwinięty. Jest warzelnia soli, potażarnia, tartak wodny i cegielnia pospolita. Handel spoczywa przeważnie w rękach żydów a do rozwoju jego przyczynia się znacznie kolej żelazna arcyksięcia Albrechta, wiodąca w jednym kierunku na Bolechów do Stryja, w drugim na Kałusz do Stanisławowa, a mająca w D. swą stacyą, o 112 kil. ode Lwowa. W tym samym kierunku co kolej prowadzi także gościniec rządowy. Targi tygodniowe odbywają się każdego czwartku na ziemiopłody; jarmarki roczne uprzywilejowane na kożuchy i bydło 2 stycznia, 11 lutego, i maja, 5 lipca, 3 sierpnia i w poniedziałek po. pierwszej niedzieli we wrześ. Zygmunt I, ponawiając miastu 1825 r. prawo magdeburskie, ustanawia jarmarki. Tego roku dozwolił król mieszczanom i wójtowi robić sól w kształcie i wymiarach takich jak w Kołomyi, pod nazwaniem Korczeska, i sól tę tołpiastą w tych już kształtach sprzedawać. Palenie gorzałki pozwolone 1557 r. pod obowiązkiem naprawiania wałów miejskich. Lustratorowie stwa dolinskiego 1662 r. wyrażają zamek na górze był, który nie jest od wroga zniesiony, ale per negligentiam przeszłych dzierżawców w niwecz obrócony i de piano spustoszony Lustracya z r. 1765 zamieszcza dochód z żupy, gdzie wywarzano solankę w cerynach czyli cerunach, t. j. panwiach mniejszych albo kociołkach. Ostatni posiadacz stwa Wacław Rzewuski, wojewoda krakowski, hetman p. k. , opłacał 1772 r. kwarty zł. 12, 425 gr. 25 den. 3. Baliński Star. Polska. Do rady państwa wybiera to miasto wspólnie z gminami wiejskiemi powiatów Kałusz, Dolina, Bóbrka jednego deputowanego; do sejmu krajowego wspólnie z gminami wiejskiemi powiatu Dolina 1go posła. Pierwotna fundacya rzymskokatolickiej parafii tutejszej niepewna; okazuje się jednakże z odnowienia dotacyi przez Kazimierza króla w 1469 roku, że ta parafia już dawno przedtem istniała. Od roku 1579 do 1781 była przyłączoną do kapituły przemyskiej. Kościół murowany, poświęcony w 1838 roku pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Panny Maryi, Prawo patronatu wykonywa cesarz austryacki w imieniu funduszu kameralnego. Do parafii tej należą następujące miejscowości Dolina miasto z 2678; wsie Grabów o 1 milę od Doliny z 4, Hoffaungsau o 1 m. z 128; Jaworów, 1 milę z 26, Łopianka o 1 milę z 6, Nadziejów o 1 milę z 68, Nowosielica o 1 milę z 11, Bachynia o 3 4 mili z 231, Raków o 1 i pół mili z 64, Słoboda o 1 milę z 19, Sułków o 1 milę z 40, Trościaniec 0 1 milę z 31, Turza zgniła o pół mili z 12 du szami rzymsko kat. obrządku. Ogólna licz ba mieszkańców tej parafii katolików 3318, akatoL 480, izraelitów 2570. W obrębie tej parafii znajduje się jedna szkoła główna, trzy i trywialne i 6 parafialnych. Do dekanatu do linskiego należą oprócz Doliny następujące pa rafie Bolechów obejmująca 31 miejscowości z 2013, Bakaczowce obejm. 9 miejsc, z 530, Kałusz obejmuje 47 miejsc, z 3498, Marfcynów nowy obejm. 9 miejsc, z 910, Bożniatów obej. 28 miej. z 1260, Wojniłów obej. 29 miejsc. z 1548, Wełdzirz obej. 17 miejsc, z 1374 i Żu rów obejmująca 12 miejscowości z 562 parafia nami rzym. kat. obrządku. W całym dekanacie znajduje się katolików 15013, akatolików 2650, izraelitów 16204. Gr. katolicka parafia w Dolinie należy do dekanatu perehińskiego; cerkiew jest poświęcona pod wezwaniem Naro dzenia Najśw. Panny Maryi. Prawo patrona tu wykonywa gmina Dolina. Do tej cerkwi razem z filialnymi cerkwiami świętego Michała i świętego Mikołaja należy 1637 parafian; do filii Bachynia z cerkwią śgo Eliasza 729; do filii Turza gniła z cerkwią pod wezwaniem Naj. Pan. Maryi 239; razem 2605 parafian greckokatolickiego obrządku. Warzelnia soli w Dolinie produkowała w 1866 roku soli ku chennej 58337, soli bydlęcej 7957; w 1867 ro ku soli kuchennej 63955, soli bydlęcej 8806; w 1868 r. soli kuchen. 67626, soli bydi 5145; w 1869 r. soli kuch. 69489; w 1870 roku soli kuchennej 87412 wiedeńskich centnarów; W tych 2 ostatnich latach 1869 i 1870 nie warzono już soli bydlęcej. W 1870 roku sprze dano 86005 cetnarów 50 funt. wied. soli ku chennej po 5 złr. a. w. za cetnar, W 1870 roku służył za motora w tej warzelni kierat paro konny. O salinach tutejszych pisał Kreil w Boczniku Geologicznym 1852 r. Powiat doliński graniczy na wschód z pow. kałuskim, na płn. z pow. źydaczowskim i stryjskimj na zachód z pow. stryjskim, na płd. zach. z Wę grami. Na granicy powiatu dolinskiego i stryjskiego rozróżniamy następujące góry od płn. ku płd. Boztoczki ze szczytem 586 m. wyso kim, Hraniczne ze szczytem 629 m. wys. , Popcowe 746 m. , Tyrcza, Sukiel 900 m. , Czudyłów, Semkin Werch, Prebiczka 819 m. ; 1 na pewnej przestrzeni pasmo górskie Zelemianika a mianowicie szczyty jego Neuchudy 1 1261 m. , Na Benki 1233 m. , Za Zyroka 1267 nu, Czarna góra 1215 m. , Ubicz 889 m. , Matachin 1220 m. , Bukowiec 1171 m. , następnie Magura czyli Lisak 1365 ul, Menczel 1175 m. , Czyrak w paśmie Sekul 1283 m. , Olszanowec 1043 m. , i Bajtyna 948 m. . Wzdłuż granicy węgierskiej wznoszą się Badaczin Kiczera 1144 m. , Czorni Werch, Załom 1291 m. , Gorgan wiezkowski 1443 mu, Tersa 1031 m. , Jaworowa Kiczera 1115 m. , Heczka 1161 mu, Kruhła Młaka 1261 ni. , Perechrestje 1199 m. , Strunga, Bołośniak 1138 m. , Bisowatyj Dił 1288 m. , Werch Czornej rieki ze szczytem 1279 m. wys. , Popadia 1742 ni, Werch Guretwyna 1595 m. i pasmo graniczne Preluka ze szczytami 1258, 1215, 1195 i 1204 m. wys. Obszar powiatu wynosi 2, 517. 65 kil kw. 45. 72 m. kw. i pod tym względem zajmuje powiat pierwsze miejsce w Galicyi Nawodnienie powiatu bardzo obfite a wszystkie wody uchodzą do Dniestru za pośrednictwem Żyżawy, Bereźnicy, Świcy, Siwki i Łomnicy. Żyżawa powstaje w płn. zach. kończynie powiatu, a przyjąwszy od praw. brz. Żyżawkę, uchodzi do Stryja poza granicą powiatu. Na wschód od Żyżawy płynie Bereźnica ob. a uchodzi również po za obrębem powiatu jednem ramieniem do Stryja, a dmgiem do Dniestru. Świca bierze początek w pow. dolińskim przy granicy węgierskiej, płynie w kierunku płn. a od Ludwikówki w płn. wsch. , dzieląc powiat na dwie równe prawie połowy, i opuszcza go w obrębie gminy Wola Zaderewacka, wchodząc do pow. stryjskiego, do gminy Dzieduszyce małe. Spławną jest od ujścia Mizuńki. Dolina Swicy jest otoczona wysokiemi górami, posiada grunt skalisty i małe wodospady. Między Teresówką a Nowosielicą rozszerza się i tworzy kotlinę wełdziską, podobną z kształtu do synowndzkiej, przez Stryj utworzonej. Z praw. brz. przyjmuje Świca w pow. dol. małe tylko dopływy, gdyż wszystkie większe z tej strony uchodzą do Łomnicy Są to potoki Sołotwina, Tysowiec, Prawicz, Łukowice, Sokołowiec, Sandrowiec, Jasienowiec, Sadzawa, .Łuszczawa i uchodzące do Swicy poza granicami powiatu Hłuszawa i Turzanka Trościaóczykiem i Dryżyną od lew. brz. Od lew. brz. przyjmuje Świca potoki Czorna Boztoka, Jałowe, Bahonka, Unica z Brzezińcem od lew. brz. , pot. Łuszecki, Mizuńka, Łuźanka, czyli Witwica i Sukiel uchodzący po za granicą pow. Mizuńka wypływa na płd. zach. granicy pow. a zataczając łuk wygięty ku płn. , uchodzi do Świcy w obwodzie gminy Wygoda, Dolina jej dzika, lesista i bezludna na całej przestrzeni, prawie aż do Mizunia. Od praw. brz. uchodzą do Miz. potoki Sidinowiec, Boztoka, Strimba, Jałowy, Sapolej, Sokolin, Pionka z Trojanem od lew. brz. , i Dziadyoz; od lew. brz. potoki Bagna, Słowiański potok, Magura i Sobolica, Hłyboki, Bystry, Krajna. Łużanka przyjmuje od lew. brz. pot. Cerkowniański i Sychlowaty, od praw brz Boztokę i Putnę. Sukiel wypływa na zach. granicy pow. a płynąc w kierunku płn. wsch. opuszcza jego granice w obwodzie gminy Wola Zaderewacka i uchodzi do pow. stryjskiego, do Dzieduszyc wielkich. Dopływy jego od praw. brz. są Brzaza, Żydowice, Dołźka, Gerynia; od lew. brz. Ozera i Beniów. Siwka wypływa na płn. wsch, od Doliny a opuszcza pow. poniżej Hołynia, płynąc na wschód. W obrębie powiatu przyjmuje od praw. brzegu Czaczawę. W płd. wsch. kończynie pow. wypływają jeszoze potoki Siwka i Wełyki, z których powstaje Bołochówka dopływ Siwki, tudzież dopływy Bołochówki Hłuboki z Kamiennym od praw. brz. a Żydów i Zbora od lew. brzegu. Łomnica wypływa w pobliżu granicy węgierskiej a wijąc się ciągle prawie wzdłuż wsch. granicy pow. , doliną dziką, bezludną, wodami poszarpaną, od Angelowa dopiero rozszerzającą się cokolwiek i lepiej zaludnioną, zabiera z pow. dolinskiego liczne dopływy, wpadające do niej od lew. brz. , a mianowicie Darów z pot. Guretwyna od lew. brz. , Pietros z pot. Parenki, Mołoda z dopływami od praw. brz. Haninec z Popadią od praw. brz. , Kotelec; od lew. brz. Hesza i Mszana z Mszanką od praw. brz. , Todor, Sokół, Świnny, Czuta, Badowa i Czeczwa. Czeozwa bierze początek w pow. doi, na płn. wsch. stoczystości pasma górskiego Arszyca, płynąc w kierunku płn. zatacza się poniżej Strutyna wyższego na płn. wschód a poniżej Broszniowa opuszcza granicę powiatu. Jej znaczniejsze dopływy są od praw. brz. Męczywka, Melecinka z pot. Powolny od praw. brz, Syhły i Duba z dopływami od lew. brz. Ceniawka i Jasieniowiec ze Smereką. Od lew. brz. uchodzą do Czeczwy Suchodół, pot. Berdeżyski, Ilemka utworzona z potoków Lisna i Poharecki, Maniawka z pot. Krzywa od lew. brz. Przeważna część powiatu jest górzysta, Połowę prawie, a mianowicie część jego płd. zach. , zajmuje Beskid lesisty; w drugiej północno wschod, połowie wznoszą się podgórza Beskidu, a pomiędzy niemi wiją się doliny rzek, rozszerzające się ku płn. wsch. tak, że na samym krańcu płn. wsch. rozściela się rozległa dolina nad Świcą i Łomnicą, wzniesiona n. p. m. do przeciętnej wysokości 350 do 400 m. , opadająca miejscami o kilkanaście metrów poniżej 350, miejscami zaś wznosząca się o tyleż metrów ponad 400 metr. Góry składają się z krótkich, wysokich grzbietów, połączonych wysokiemi łęgami i przełęczami a poprzerzynanych głębokimi parowami. Obszerniejsze doliny nie potworzyły się tutaj, i dlatego jest ta część Karpat dzika i słabo zaludniona. Słownik GeograficznyZeszyt XIV, Tom II. Dolina Dolina Obszar ciągnący się wzdłuż granicy węgierskiej, 10 do 25 kil. szeroki, przedstawia się jako jednostajna prawie puszcza, przerwana tylko nad górną Mizuńką osadami Seneczów oddalony 2 kil. od granicy i Wyszków odd. 4 kil. od granicy. Przechodząc do wymienienia poszczególnych pasm i grup górskich, zaczynamy od wsch. polowy powiatu, objętej Łomnicą od wsch. a Swicą od zach. Najwyższe góry wznoszą się tutaj w stronie płd. , a przede wszystkiem w dzielnicy objętej Łomnicą od wschodu, Mołodą, Mszaną i Mszanką od płn. a granicą węgierską od płd. zach. Należą tu naprzód graniczne góry węgierskie, wymienione wyżej, a mianowicie od Kruhłej Młaki począwszy aż do granicznego pasma Preluka. Na płn. wsch. od tych gór granicznych ciągnie się między Łomnicą a Darowem od płd. zach. ku płn. wsch. Werch Darów ze szczytem 1263 m. wys. , a na płn. wsch. od niego dochodzi Owół 1615 m. Między Darowem a Pietrosem wznosi się na płn. wsch. od granicznej Guretwyny, Werch Tulinycia 1605 m. ; resztę przestrzeni wypełnia Jałowa Klewa, bieżąca w kierunku płn. wsch. , ze szczytem 1563 m. wys. Między Pietrosem, Łomnicą; Mołodą i Hanińcem rozłożyło się kilka grup górskich, z pośród których najwyższą jest Grofa ze szczytem t. n. 1752 m. wys. a oraz najwyższym punktem powiatu, Na zach. .od Grofy legło pasmo Męczył ze szczytami 1470 i 1436 m. wys. ; na płd. od niego Parenki ze szczytami 1737 m. wys. , a jeszcze dalej na płd. Popadia Mała 1603 m. , w pobliżu granicznej Popadii. Na płd. wsch. od Grofy, między Pietrosem a Kotelcem, wznosi się Kanius wełyki 1647 m. i Kanius mały 1624 m. . Na zachód od tej grupy idzie wzdłuż lewegs brzegu Hanińca pasmo Haniniec ze szczytem 1196 m. wysok. Między potokami Mołodą, Mszaną i Mszanką rozłożyło się w samym środku przestrzeni pasmo Mszana ze szczytem 1724 m. wysok. ; na płd. zach. od niego wybiega Hyczowa ze szcz. t. n. 1277 m. wys. , na płd. Mołodą zakończona na płd. szcz. 1192 m. wys. , a na płn. wsch. Jajce ze szczytem 1600 m. wys. Dalszy ciąg tego ostatniego pasma, poprzerzynany kilku potokami, biegnie w kierunku płn. zach. ponad prawym brzegiem Świcy aż do potoku Prawicz, wzbija się we środku najwyższym szczytem do 1683 m. , dochodzi znacznej wysokości szczytami Szywana 1650 na płd. , Wielki Lisak 1432 m. na płn. , dalej na płn. opada do 1231 m. i niżej, i wysyła krótkie ramiona na płd. zach. Posuwając się następnie od potoków Mołoda i Mszana na płn. wsch. , natrafiamy na lewym brz. Łomnicy, na przestrzeni od Mołody aż do Czuty, na kilka równoległych pasm górskich, biegnących od doliny Łomnicy ku płn. zach, Najdłuższe z nich, Arszyca, wybiega z zakątka, który tworzy ujście Mołody z Łomnicą i ciągnie się wzdłuż lewego brzegu Mołody i Mszany na płn. zach. na przestrzeni 15 kil. długiej. W półn. stronie tego pasma wznosi się Gorgan ilemski do 1589 m. , w połd. Neriedów 1557 m. a na płd. od niego Mały 1516 m. . Arszyca wysyła krótkie ramiona na wsch. i zach. Jedno z nich, Luty, wybiega od płd. kończyny na wach. , idzie po nad Łomnicę i wzbija się najwyżej szcz. do 1082 m. Na płn. wsch. od niego wznosi się góra Za Todorem 1053 metr. . Między Todorem a Sokołem ciągnie się krótkie pasmo Todor; między Sokołem a Świnnym znacznie dłuższe Werch Sehlis ze szcz. 1350 m wys. , między Świnnym a Czutą nakoniec Jawornik ze szcz. 1125 m. wys. Na płn. od pasm wymienionych wznoszą się dalej już tylko niższe góry i podgórza. I tak między Czutą, Łomnicą a Radową dochodzi najznaczniejszej wysokości Holesze 916 m. , na płd. zaoh. od niego opada Wierch Suchy do 910 m. a Uhłyski do 850 m. Między źródłami Radowy a Melecinki wznosi się Wólkan do 1021 metrów, między Czeczwą aMelecinką ciągnie się od płd. wsch. ku płn. zach. pasmo Górny Werch ze szcz. Wierzchny 983 m. na płd. , a Ostry Werch 881 m. na płn. Między Mełecinką, Czeczwą a Dubą rozróżniamy, idąc od płd. ku płn, , góry Czerteż 758 m. , Łuhy 823m. , Żerużny 813 m. , Ożenowata 710 m. ; reszta zaś tej przestrzeni zniża się tak, że Batyn pod Rożniatowem dochodzi tylko 425 m. Między Czeczwą a Ilemką wznosi się na płn. wsch. od Arszyoy Skorodna ze szczytem 1195 m. wys. ; dalej na płn. Magura 1164 m. i Kruhła 1081 m. ; na płn. wsch. od nich Syhlos czyli Lipowica 1318 m. ; na wsch. od niej Siwakowa 861 m. , dalej na płn. Helebartyn 1035, Czorna hora 866 ni. , Czorny Werch 892 m. , Stouba 108 metr. , Zielónków 861 m. , Polanka 766 m, Czerteż 784 m. i Żłób 676 metr. . Między Czeczwą, Ilemką a Maniawką wznosi się najwyżej Klewa 777 m. , na płd, od niej Wyrowaty 752 m. , na wsch. Spaska 664 m. , na płn. Kamień 685 m. . Idąc nakoniec od potoku Prawlcz w kierunku pła. wsch. rozróżniamy na prawym brzegu Świcy następujące wyniosłości Między Swicą, Prawiczem a Łukowcem wznosi się najwyżej Pustaszok 1427 m. , na płn. wschód od niego opada Żurapel do 1318 m. a dalej na płn. Petrikalny do 1037 m. Na zach. od tych gór leży Kamionka 1012 m. , na wschód zaś od nich Komarak 1190, Rozkoliska 1060 m. a między potokiem Pohareckim i Lisną rozłożyła się Magura ze szczyt. 1137 m, wys. ; od Rozkolisk począwszy wznoszą się ku płn. liczne góry, , tworzące dział wodny między dopływami Świcy i Czeczwy lub jej dopływów Ilemki, Maniawki, jako to; Sokołów 927 m. , Niagryn 1191 m. , Zdygunowe 863 m. , Kościów werch, Lolin 679 m. f Zabój 782 m. , Czerteżek i Kruhlik 563 m. . W zach. połowie powiatu, między Świcą a granicą pow. stryjskiego, wznoszą się najwyższe góry również na płd. ; są jednakże niższe od gór południowych we wsch. połowie. Wzdłuż granicy Węgier i pow. stryjskiego ciągną się tutaj góry graniczne wymienione wyżej. Od granicznej góry jaworowa Kiczera wybiegana płn. , między Swicę a Czoraą Roztokę, Długa góra ze szczytami Megla mała 1240 m. na płd. i Megla średnia 1312 m. na płn. Na płn. w. od gór granicznych Gorgan Wiszkowski i Załom legły między Czorną Roztoką a Sidinowcem Szerokie Beskidy ze szczytami 1127 i 1025 m. wys. , Roztok i Dziedzi Bar 1035 m. . Od Ozornej Roztoki biegnie w kierunku płn. zach. ku Bahonce Menczul 1454 m. , Pusty Werch 1358 m. ; na płd. zach. od nich opada Hecza Krajna do 1045, Heczka do 1108 a Diłok Pohar do 995 m. ; na płn. wschód zaś wzbija się Piesza między potokami Jałowej i Bahonka do 1337 m. Między Bahonką a Ilnicą wznosi się w parnym środku Gurgulat do 1437 m. ; na płd od niego Derżnik do 1290 a na płd. zach. od Derżnika Bahonka do 1339 m. Od ujścia Ilnicy zacząwszy towarzyszą lewemu brzegowi Świcy Brzaski werch 1183 m. , Starzycki wyżny 1116 m. , Pianula 1255 m. , Kihola 1116 m. , Łysa 1160 m. i na płn. od Wełdzirza leżąca Kiczerka 576 m. . Ponad prawym brzegiem Mizuńki rozłożyły się między potokiem Jarowym a Mizuńką Roztoka, idąca do góry Bahonki na płn. w. ze szczytami Horodyszcze 1377 m. na płd. , Tomnatik mały we środku 1235 m. i Tomnatik wielki 1204 ni. na płn. Na płn. od Tomnatika w. ciągnie się Kiczerka ze szczytem 1113 m. wys. Na wschód od tych gór wznoszą się Pusty horb 1814 m. i Kruhła 1345 m. . Między Ilnicą a Brzezińcem poczyna się w obrębie gm. Ludwikówki pasmo górskie Dauszka, idące w kierunku płn. zach. wzdłuż lew. brzegu Sapoleja z naj wyż. szczytem 1264 m. wys. Między Sapolejem a Sokolinem ciągnie się równolegle z tern pasmem Chom, związany ze Starzyckim wyżnym, ze szczytem najwyż. 1347 m, wys. , a zakończony na płn. pasmem krótszem Betriwec. Między Sokolinem a Pionką rozłożyła się grupa Szczawna ze szczytem najwyż. 1176 m. wys. Prawy brzeg Trojana, Pionki i Mizuńki zajmuje lesista wyniosłość Pod Pianulskiem, ze szczytami przechodzącymi 1000 m. ; reszta zaś od Mizunia Nowego począwszy opada tak nagle, że góra Miszkowa nad Mizuńką niższa jest od sąsiedniej Kiczerki. Na lewym brzegu Mizuńki rozróżniamy Kalinówce 993 m. na płd. od pot. Bagna; dalej na płn. Weprenek 903 m. , Wołosiany między pot. Senecznym a Skoperszczakiem w pobliżu gra nicznego Olszanowca; między Skoperszczakiem a Sobolem wznosi się Krasna 1136 m. a na płn. w. od niej ciągnie się Bukowiec z cokolwiek niższymi szczytami; między Sobolem a Hłybokim ciągnie się Czorna Sehła ze szczyt, t. n. 1287 m. wys. na północ i Przysłop 1012 m. ; na lewym brz. pot. Bystry wznosi się Przysłop 1012 m. , na wschód od niego Luta 1093 m. , na płd. od niej Czerkiszcze 1126 m. a jeszcze dalej na płd. , nad samą Mizuńką, Pisok 702 m. . Wzdłuż prawego brzegu Łużanki leżą od połudn. ku półn. w, ;Pout 1293m. , Gorgan 1133 m. a na płd. od niego Jaworyny 1134 m. ; Łomowata góra 767 m. a na płd. od niej Łysa góra 772 m. ; Serednia góra 709 m. a na płd. od niej Kock owa góra 703 m. ; Luta roztoka 929 ni. , Leksor 1016 m. w dalszym zaś ciągu wspomniana wyżej Luta, Czerkiszcze i Pisok. Na płn, wschód od Seredniej góry wznosi się między Łużanką a Roztoką Werch wielki 609 m. , na płd. w. od niego między Roztoką a Putną Jaroszyny 601 m. , na płd. Łazok 594 m. a dalej na płn. w. Sołotwina. Między Świcą, potokami Krajna, Putna i Łużanką wzbija się najwyżej Osi garb 768 m. , na płn. z. od niego Czerteż 646 m. , dalej na płn. Osieczna. 609 m. Na z. od Osiego garba Zasiałki 644 m. a na płd. Hlubiczka. Między Łużanką a Sukielem wznoszą się naprzód góry towarzyszące prawemu i lewemu brzegowi Brzazy ob. str. 3981. 1; następnie wije się dział wodny obu tych rzek środkiem prawie a tworzą go od Płd. ku Płn. W. Diły 810 m. , Tomnatik 900, Piwne 716, Długi Werch ze szczytami 525, 620 i 562 m. wys. , Pohary 609 m. i Hoszów 594 m. . Lewemu brzegowi Sukiela towarzyszą W erszki z naj w, szczy. 806 m. wys. , Horby ze szczy. 744 m. wys. , Giercza ze szczy. 709 m. wys. , Iwanoczkowe 825 m. Góra Gadzunowa ze szczy. 634. m. wys. , zakończona Płn. Z. graniczną górą Popcowe; Mew 596 m. , Salamonowa Górka 380 m. , w zach. stronie Bolechowa Bolechowska Góra 428 m. na Płn. od Wołoskiej wsi a na Płn. od niej Pańska góra pod Lisowicami. Płn. zach. kończynę powiatu nakoniec zajmują; Żyżawa na płn. od grani; góry Popcowe; na W. od niej Sechła 650 m. a na Płn. od Sechły, między Żyżawąa Żyżawką, Seredny ze szczytem 561 m. wys. ; między Żyżawką a Bereźnicą Borsuków ze szczy. 542 m. wys. i na Płd. od niego Jaworniki z najwyż. szczy. 556 m. wys. Roli ornej, przeważnie żytniej i owsianej, posiada powiat 44, 663 mr. 3737 posiadł, wiek. , 40, 926 pos. mniej. , łąk i ogrodów 69, 741 5789 pos. wię. 63, 952 mr. pos. mniej. ; pastwisk 48. 641 m. 9290 pos. wię. , 39. 351 pos. mniej. , lasu 262, 972 m. 257, 500 pos. więk. , 5472 pos. ma. Gospo Dolina Dolina darstwo rolnicze praktykuje się wyłącznie w nizinach rzek górskich; rzeki zaś te przy obecnem spustoszeniu lasów nader szybko wzbierają, a ponieważ spad mają bystry, przeto przy kaźdem wezbraniu zabierają znaczne przestrzenie gruntów lub je nawałem kamieni tak pustoszą, że dla gospodarstwa przestrzenie te stają się nieużytecznemi na przyszłość. By temu zapobiedz, potrzebna jest regulacya Łomnicy, pustoszącej rok rocznie grunta gmin Perehińska i Swaryczowa, oraz regulacya Swicy na terytoryach gmin Nowosielicy, Kniaziołuki, Hoszowa, Tiapczy iPobereża. Bez regulacyi tych rzek nie można myśleć o podniesieniu rolnictwa w powiecie. Melioracyi gruntów nie przedsiębrano jeszcze dotąd. Stan chowu bydła wynosi wedle obliczeń z r. 1869 w okrągłych liczbach w ogólności 73, 000 sztuk. Na kil kw. przypada zatem sztuk 29, a jedna sztuka na 0. 9 mk. Wszczególności jest koni 4000, a więc 1. 5 na kil. kw. a jeden na 17 m. kw, ; bydła rogatego 44, 000, na kil. kw. sztuk 17 a sztuka na 1. 6 mk. ; owiec 11, 000, na kil kw. 4, a sztuka na 6. 4 mk. ; nierogacizny 12, 000, na kil. kw. 4. 1 a sztuka na 6 mk. ; pszc. pni było w pow. w 1869, r. 1633Z kopalni jest sól najważniejsza, , Źródła solne są w Bolechowie i Dolinie. Safta jest w Dolinie, ślady nafty w Bolechowie, Cieniawie i Słobodzie. Kopalnie żelaza w Mizuniu, miedzi w Wełdzirzu. Ludności jest 71, 588 35, 526 męż, 36, 062 kob. ; przeszło 13, 000 miejskiej, a przeszło 58, 000 wiejskiej, a pow. zajmuje ze względu na absolutną liczbę mieszkańców 33e miejsce w Galicyi. Ha kil. kw. przypada 28 mk. na lemi kw. 1566 mk. a co do gęstości zaludnienia zajmuje pow. ostatnie miejsce w Gralicyi. Między ludnością jest 54930 obrz. gr. katol. , 6759 rzym. kat. , 1546 wyz. augsburg. , 43 wyzn. helw. , 11 orm. kat. , 10 gr. dyzun. , 8289 izraelitów. Ludność ta osiedlona jest w 3 gminach miejskich, a mianowicie w miasteczkach Bolechowie, Dolinie i Roźniatowie 2635 mk. a 82 gminach wiejskich. W ogólności przeto jest gmin 85. Ilość obszarów czyni 77, przełożeństw obszarowych 19. Ogólna liczba jednostek administracyjnych czyni zatem 104. Gmin katastralnych jest 68. Gmin mających do 25 domów jest 5, od 26 do 50 dm. 16, od 51 do 100 dm. 26, od 101 do 200 dm. 21, od 201 do 300 dm. 9, od 301 do 400 dm. 6, wyżej 500 dm. 2. Gmin z ludnością do 100 jest 4, z ludnością wyżej 100 d. o 200 gm, 4, wy ź. 200 do 300. gin. 11, wyż. 300 do 400 gm. 8, z ludn. wyż. 400 do 500 gm. 10, z ludn. wyż. 500 do 1000 gm. 30, z ludn. wyż. 1000 do 2000 gm. 12, z ludn. wyż. 2000 do 3000 gm. 3. , z ludn, wyż. 3000 do 4000 gm. 2. Najludniejsze gminy są Perehińsko 3995 mk. , Wołoska wieś z Babilonem nowym 2109, Swaryczów 2039, Mizuń stary 1995, Wełdzirz 1822, Cisów 1641, . Turza wielka 1554, Lisowioe, Czołhany, Strutyń niźni, Bolechówruski, Cieniawa, Sfadziejów, Kniaziołuka, Krechowice, Hoszów i Spaś. Przemysłem zajmowało się w pow. dolińskim, według obliczeń z r. 1869, osób 1886, licząc w to przedsiębierców, robotników, urzędników, Tartaki parowe istnieią w Ludwikówce i Wełdzirzu; tartaków wodnych jest 18 a mianowicie w Bolechowie, Brzazie, Dolinie, Hoszowie, Ilemni, Jaworowie, Mizuniu, Glchówce, Pacykowie, Perehińsku, Polanicy, Roźniatowie, Spasie, Stańkowcach, Strutyniu, Suchodole, Witwicy i Zaderewaczu. Wyrobów z drzewa dostarczają Mizuń, Pacyków, Perehińsko i Wełdzirz stolarnia z machiną parową; potażu Dolina, Lipa, i Polanica. Huta żelazna istnieje w Mizuniu i Wełdzirzu; kuźnica i walcownia miedzi w Wełdzirzu. Browary pospolite są w Hoszowie, Roźniatowie i Wełdzirzu. Gorzelnie w Krechowicach, Pacykowie. Roźniatowie i Suchodole. Garbarnia w Bolechowie, olejarnia w Hoszowie, warzelnie soli w Bolechowie i Dolinie, rafinerye nafty w Bolechowie, Hoszowie, Geryni i Kniażowskiem. Między środkami komunikacyjnemi zajmuje pierwsze miejsce kolej żelazna arcyks. Albrechta. Wchodzi ona do pow. od strony półn. z pow. stryjskiego do gminy Lisowioe i prowadzi na płci. do Bolechowa st. kol. , stąd na płd. w. do Doliny, a następnie na wschód przez Krechowice do pow. kałuskiego do st. kol w Kałuszu. W tym samym kierunku idzie także droga rządowa z Koszowa na południe doliną Świcy, na Pacyków i Wełdzirz do Ludwikówki a stąd na Płn. Z. do granicy węgierskiej. Boczne jej ramię prowadzi do Mizunia. Kakoniec idzie droga rządowa z Krechowic na Płd. do Rożniatowa a stąd. na Płd. W. do Bohorodczan. Długość dróg rządowych czyni 56, 350 kil. Zresztą są w pow. tylko drogi gminne długość ich czyni 419, 123 kii Razem przeto czyni długość dróg 475, 473 Ml. Na 100 kil. przestrzeni przypada dróg rządowych 2, 238 kil, gminnych 16, 647 kil, razem 18885 kil. Liczba szkół ludowych czyni w pow. 59, liczba uczniów uczęszczających 3318. Ma jedne szkołę przypada 56 uczn. , jedna szkoła na 1203 mk. , jeden uczeń na 21 mk, , jedna szkoła na 1, 4 gminy a jedna szkoła na 42 kil. kw. Wykształcenie członków zwierzchności gminnych przedstawia się w następującym stosunku na 82 wójtów jest 9 umiejących czytać i pisać, nieumiejących zaś 73; na 159 przysiężnych 18 umiejących czytać i pisać, 1 słaboczytający a 146 uieumiejących ani czytać ani pisać. Ogół podatków czyni 74563 złr. Na 1 kil. kw. przypada zatem 29 zł. a na głowę 1, 04 zł. Do rady państwa wybierają obszary dworskie wspólnie z obszarami dworskiemi powiatów administracyjnych Stryj, Żydaczów i Kałusz 1 deputowanego; gminy wiejskie razem z gminami miejskiemi powiatów administracyjnych Kałusz i Bóbrka 1 deputowanego. Do sejmu krajowego wybierają obszary dworskie całego dawnego obwodu stryjskiego teraźniejsze po wiaty administracyjne; stryjski, źydaezowski, doliński i kałuski 2 posłów; gminy miejskie razem z gminami wiejskiemi powiatów sądo wych Bolechów, Dolina i Roźniatow 1 posła. Rzymsko kat. parafij jest w tym powiecie 4, mianowicie w Bolechowie, Dolinie, Roźniato wie i Wełdzirzu; oprócz tych należą do deka natu dolińskiego parafie łacińskie z powiatu Rohatyn Bukaczowce, Martynów nowy i Żu rów; z powiatu Kałusz Kałusz i Wojniłów. Ogólna liczba dusz w całym tym dekanacie jest katolików 15013, akatolików 2650, izrae litów 16204. Grecko katolickich parafij jest w powiecie dolińskim 41; z tych 22 należące do dekanatu perehińskiego, mianowicie w Cie niawie, Dolinie, Dubie, Ilemie, Janówce, Kre chowicach, Lecówce, Lipowicy, Dolinie, Łopiance, Mizuniu, Olchówce, Pacykowie, Pere hińsku, Rakowie, Roźniatowie, Spasie, Strutynie niżnym, Strutynie wyżnym, Suchodole, Swaryczowie i Wełdzirzu. Zaś 19 należących do dekanatu bolechowskiego, mianowicie Bole chów, Brzaza, Oerkowna, Cissów, Ozołhany, Hoszów, Hoziejów, Kniaziołuka, Lisowice, Nie mów dolny, Podbereź, Roztoczki, Siechów, Słoboda, Sołnków, Trościaniec, Turza wielka, Witwica i Wola zaderewacka. Obydwa te dekanaty należą do greckokatolickiej archidyecezyi lwowskiej. B. R. Dolina, Bucha D. , węg. Szavaz Vólgy, wieś w hr. szaryskiem Węg. , na granicy Spiża, kościół katol, filial. , pastwiska, lasy, 269 mk. Dolina 1. rz. , lewy dopływ Supraśli. 2. D. , rzeczka w pow. lidzkim. Dolina, potoczek, dopływrzeczki Gniłej pow. tarnopolski. Dolinczany, wieś, pow. augustowski, gmina Hołynka, par. Rygałówka; odl. od Augustowa 44 w. , ma 10 dm. , 92 mk. Doliniany 1. wieś, pow. mohylowski, gm. Snitków, dusz męz. 353, ziemi włość. 763, dworskiej 396 dz. należących do Jagiełłowicza, 151 dz. do Stempowskiego, 146 dz. do Sternpowskiej Wandy i 141 dz. do Krzysztanowskiego. R. 1868 D. miały 122 dm. 2. D. ,. wieś włość, w gm. Szejbakpol, pow. lidzki, 4, okr. adm od Lidy o w. 42, od Wasiliszek w. 10; dm. 12, ink. katol, 117 1866. Doliniany, 1. wieś, pow. rohatyński, oddalona od Rohatyna na zachód o 14 kil. , od Podkamienia na południowy zachód o 5 kil. , od Knihinicz na północ o 7. 5 kil. Przestrzeń pos. wiek. ; roli ornej 458, łąk i ogród. 218, pastwisk 11, lasu 40; posiadł, mniej. roli ornej 1288, łąk i ogr. 313, pastw, 20, lam 6 m. Ludności rz. kat. 28, gr. kat. 805, izrael. 62 razem 895. Należy do rz. kat. par. w Podkamieniu; gr. kat. parafią ma w miejscu, należącą do dek. Chodorowskiego. W tej wsi jest szko ła etatowa o 1 nauczycielu i kąsa pożyczkowa z funduszem zakładowym 402 złr. Wieś ta należy do składu dóbr Psary, który był pier wej własnością rodziny Głogowskich, teraz Wilhelminy z Głogowskich wdowy po hra bim Reja, która zaprowadziła wzorowe go spodarstwo i wiele uczyniła dla podniesienia i upiększenia tych dóbr. 2. D. , Popiele i Korzeniowszczyzna, wieś, pow. gródecki, oddalo na od Gródka na południowy zach. o 6 kil. , leży w okolicy urodzajnej, lekko falowatej, tyl ko brak lasu czuć się daje. Przestrzeń pos. wiek. roli ornej 578, łąk i ogr. 68, pastw. 8; pos. mniej, roli ornej 388, łąk i ogr. 79, pa stwisk 43. Ludności rz. kat. w Dolinianach 361, w Popielach 112, razem 473; gr. kat. 63, izrael. 17, razem 553. Należy do rz. kat. par. w Gródku, gr. kat. parafii w Wołczuchach. Wieś ta jest gniazdem rodziny Doliniańskich, i dotychczas zostaje w jej posiadaniu; teraź niejszy właściciel Seweryn baron Doliniański, który upiększył tę wieś ładnym, w kształcie willi domem mieszkalnym i starannie utrzy manym dość obszernym ogrodem. B. R. Doliniański powiat, ob. Dolina. Dolinskoje, gub. chersońska, st. dr. żel, znamieńskonikołąjowskiej. Doliny, przysiołki Korczyna, Potylicza, Żukowa, Szymbarka ob. . Dolisko, Doliska, kol. , pow. częstochowski, I gm. Opatów, par. Krzepice. R. 1827 było tu 110 dm. , 66 mk. Dolistów, wieś, pow. białostocki, przy podłączeniu się kanału augustowskiego z Biebrzą. Paraf, kościół katol. św. Wawrzyńca, z muru wzniesiony 1791 przez kasztelanową Izabellę Branicką. Na cmentarzu kaplica. Parafia katolicka dekanatu białostockiego dusz 4483. Doliwa, Doliwy, niem. Doliewen, wieś i dobra, pow. olecki, st. p. Margrabowa. Doliwów, niewielka kolonia w pow. radomyskim, nad rz. Bystrówką, wpadającą do rz. Myki i dalej do Irpenia, o 4 w. odległa od w. Berezówki a o 17 w. od m. Korostyszowa. Ko lonia ta założona z samych niemców w r. 1849 przez Głębockiego, od przydomku którego Doliwa wzięła swą nazwę. Mieszk. 213 wyznania luterańsk. Ziemi nieszczególnej 800 dzies. Zarząd gminny we wsi StaroSieleach, policyjny w Korostyszowie. Kl. Przed. Doliwy, wieś i folw. , pow. kolneński, gm. Kubra, par. Przytuły. Folw. D, z wsią D. i AleksandrowoObradne, podług opisu z roku 1866 rozległość powierzchni folwarcznej mórg. 317 a mianowicie grunta orne i ogrody Dolistów Doliwa Doliwów Dolina Dolisko Doliwy Doliny Dolinskoje Doliniański Doliniany Dolinczany Dolina Dolina Dolna Doliwy m. 193, łąk m. 16, pastwisk m. 17, lasu m. 42, zarośli m. 38, nieużytki i place m. 11. Wieś D. osad 10, gruntu m. 15; wieś Aleksandrowo Obrodne y. Obradne osad 33, gruntu m, 143. Doliwy, ob. Doliwa. Dolken niem. , ob. Dołku Dollen niem. , ob. Doły Pszowskie. Dollendzin niem. , ob. Dolędzm. Dollnick niem. , ob. Dolnik. Dollstaedt Alti Neu, wieś, dobra i leśnictwo, pow. pasłęcki, nad rz. Sorge, ze stacyą pocztową AltDollstaedt. Dolna, os. , ob. Rawa. Dolna, 1. wieś w pow. sokolskim, u źródeł rz. Łososny. 2. IX, wieś pry w. i karczma, pow. wileński, 3 okr. adm. , mk. 20, w 2 domach. 3. D. , wieś nad rzeczką bez nazwy, pow. wileński, 4 okr. adm. , mk. 37 w 4 domach. 4. D. , zaśc, pow. wileński, 5 okr. adm. , rak. kat. 3, żydów 34, w 5 domach. 5. D. , wieś rządowa i karczma nad rz. Wilią, pow. wileński, 6 okr. adm. , mk. kat. 51, izr. 3, domów 9 1866, od Wilna 5 w. Dolna, 1. przedmieście Sambora, o 4. 4 kil. na płn. wschód od st. p. i parafii rzym. Kat. w Samborze, nad młynówką wypływającą z Dniestru a płynącą przez Sambor i uchodzącą do Strwiąża w pobliżu Babiny; dm. 272, mk. 927. Ma szkołę etat. dwuklasową. Por. Sambor. 2. D. , przysiółek Baryczą. 3. D. , przys. Błażowa, 4. D. , przys. Kraczkowy. Dolna, niem. Dollna, 1. wieś i folw. , pow. wielkostrzelecki, o milę od W. Strzelę. Wieś ma 90 dm. , 1787 m. rozl. , a folw. 1069 m. rozl. We wsi jest kościół paraf, katolicki dek. wielkostrzeleckiego, świeżo wymurowany roku 1860 r. w stylu gockim. 2. D. , Dolny, folw. , ob. Zdziechowice Górne. F. S. Dolna huta, ob. Czapielsk. Dolna karczma, wieś, nad rzeką Luczką, pow. wileński, 5 okr. adm. , mieszk. 27, domów 5 1866. Dolna kułwa, dwór, pow, kowieński, okrąg polic, janowski, par. SkoruleJanów, o 9 w. od Janowa, o 5 w. od st. dr. żel. Żejmy, o 5 w. od rz. Wilii, nad strumieniem Berupis, z pięknym ogrodem starożytnym; obszaru włók 50, w tern 25 włók lasu mieszanego prócz sośniny. Grunta urodzajne. Własność Downarowiczów, dawniej Kozakowskich. Dolna Ligota, ob. Ligota. Dolne Nasale, ob. Nosale. Dolny Bożnów, ob. Bożnów i t. p. Dolnawieś, wieś w pow. myślenickim, tuż po północnowschodniej stronie Myślenic, rozłożona wzdłuż gościńca myślenickodobczy ckiego w dolinie Raby, Granicami swemi przytyka do miasta Myślenic i wsi Polanki, do Borzęty, a przez Rabę do Osieczka. W dolnym swym biegu przerzyna ją Bysinka ob. , wpadająca do Raby. Według obliczenia z r. 1869 liczy 166 dm. a 997 mieszk. , między nimi 459 mężczyzn a. 538 kobiet. Według szemat. dyec. tara. z r. 1880 dusz rzym. kat. liczy 928. Przestrzeń większej posiadłości roli 101, łąk i ogrodów 17, pastwisk 17; mniejszej posiadłości roli 877, łąk i ogrodów 63, pastwisk 126, lasu 86. Właścicielem jest Augusta ks. de Montlśari Należy do parafii myślenickiej. Poczta w Myślenicach. W D. urodził się 1834 r. znany profesor prawa Fryderyk Zoll. Jest tu browar i zakład dla ubogich gminy. Dolna wieś; niem. Niederdorf, wieś, pow. rybnicki, par. Pilchowice, między Pilchowicami a Wilczą Dolną, 56 domów, 300 mk. , 364 m. rozl. Pod nazwą Dolnawieś, niem. Niederhof, znanych jest wiele folwarków na Szląsku górnym. Podobnież Dolnych Młynów, Niedermuhle, i Dolnych Folwarków, Niedervorwerk. Dolne, wieś, pow, siedlecki, gm, Tarchów Wielki, par. Przesmyki. Dolne, jez. we wsi Zienki, gra. Wola Wereszczyńska, pow. włodawski, rozległe wraz z jeziorem Cycowe ob. tamże się znajdującem na 90 m. Dolne pole, wieś, pow. sokołowski, gmina Grochów, par. Czerwonka. W 1827 r. było tu 5 dm. i 30 mk. ; obecnie liczy 10 dm, , 104 mk. i 225 m. obszaru. Dolne pole, fol należy do domin, Nowawieś pod Szamotułami, pow. szamotulski. W okolicy wykopano szkielet z położoną obok osełką. Dolnia, wieś, pow. jędrzejowski, gm, i par. Sędziszów. Dolnica, folw. , Dolnicka wieś i Dolnikowszczyzna, wieś, pow. kalwaryjski, gm, Kirsna, par. Urdomin, odl. od Kalwaryi 18 w. D. folw. liczy 11 dm. , 49 mk. ; Dolnicka wieś 27 dm. i 129 mk. ; Dolnikowszczyzna, 17 dm. , 82 mk. W 1827 istniały tylko dwie wsie nazwiskiem Dolnica 1 liczyła 10 dm. i 104 mk. 2 zaś 10 dm. i 68 mk. Folw. 1. rozległość wynosi m. 352 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 228, łąk m. 69, pastw. m. 50, nieużytki i place m. 5, gospodarstwo 4polowe, bud. drewn. 11. Wieś Dolnikowazczyzna osad 9, gruntu m. 65. Dolnica, zaśc. pry w. , pow. wileński, 1 okr. adm. , mk. kat. 8, 1 dm. 1866. Dolnik, osada, pow. lipnowski, gm. Nowogród, par. Ciechocin. Dolnik, wś. ryc. z młynem, pow. złotowski, obejmuje 1781 mórg, budynków 21, mieszk. 4, katol. 67, ewang. 25. Par. i szkoła Głubczyn, poczta Krojanka. B, . 1853 posiadał tę wś. J. Grabowski. Kś. F. Dolniki, I i II, wieś i folw. pryw. , pow. swięciański, 1 okr. adm. , mk. 22, 3 dm. 1866. Dolnośląskomarchijska kolej żelazna, ob. Śląsk. Dolny, zaść. prywat. , pow. dziśnieński, o 41 w. od m. pow. Dzisny, 3 okr. adm. , przy b. drodze wojennej drujskiej, 1 dm. , 11 mk. rz. katoL 1866. DolnyBączal, ob. Bączal. DolnyCzernichów, folw. pojezuicki w po wiecie nowogródzkim, od r. 1868 własność urzędnika Pawłowa. A. Jel. DolnyHorodziej, folw. we wsch. północ, stronie pow. nowogródzkiego, w 4 okr. policyjnym mirskim, w 2 okr. sądowym, w 2 okr. wojskowym mirskim, o 2 w. od st. Borodzieja dr. żel. brzeskomoskiewskiej, dziedz, . Bołtuciów; obszar przeszło 550 mor. w glebie wybornej, przy warunkach bardzo dogodnych. Dolny las, ob. Dalny las. Dolny ług, wś włościańska, pow. oszmiański, 2 okr. policyjny, dom. 7, mk. 71 prawosł. 1866. Dolnymłyn, niem. Niedermuhle, wś. w pow. lęborskim ziemi pomorskiej. Dolny Śląsk, ob. Śląsk. Dolsk. Pod tą nazwą obejmujemy dawne dziedzictwo książąt Dolskich, które ostatnia ich dziedziczka, wyszedłszy za ks. Michała Ser wacego Wiśniowieckiego, hetmana w. k. lit. , wniosła w dom ks. Wiśniowieckich. W akcie działu spadkobiorców fortuny po ks. Michale Wisniowieckim czytamy, że na schedę Mniszchowoj podkomorzyny lit. przypadło między innemi dobrami hrabstwo lubieszowskie, mia sto Dolsk nowy alias Lubieszow, z folwarkiem Zarzecze, ze wsiami Lubieszowem, Rudką wiel ką, Lubiaziem i bojarami Bychowskiemi; folw. Dolsk Stary ob. ze wsiami Dolskiem Starym, Szłapuniem i Chociuniem, bojarami Odryźyń. skiemi, Mochrami i wielką Odryźyńską; folw. Uhrynicze ze wsiami Uhryniczami, Berezicami; folwark Czerwiszcze, ze wsiami Czerwiszczami nowemi i staremi, Sobolem i Luksiem; folwark Derewek ze wsiami Łachwiczami, Derewskiem starym i nowym i Cyrem; folwark Horski ze wsią Sorkami; folwark Odryźyn ze wsią Odryźynem; wieś Bychów, folwark Bychówek z częścią wsi Bychowa; folwarczek we wsi Wula. Akt ten spisany w 1750 r. dn. 26 marca. Dziś Lubieszów ob. czyli Nowy D. leży w powiecie pińskim nad rz. Stochodem. Stary zaś D. leży w pow. kowelskim. E. R. Dolsk, 1. lub D. Stary, wś, pow. kowelski, gm. i par. Turzysk, majątek Orzeszków, włość. dm. 68, ludn. 483, gruntów 894 dz. Dwór posiada z folwarkami 12, 800 dzies. gruntu. Gleba przeważnie rędzinńa na pokładzie gliny i marglu. Narzecze rusińskie. Gniazdo domu kniaziów Dolskich, herbu Kościesza. W XVII w. była tu drukarnia cyrylicka, z której wyszło w przekładzie słowiańskim dzieło św. Tomasza a Kempis o naśladowaniu Chrystusa. Jest tu kaplica katol. 2. D. , Nowy, ob. Lubieszow. A. Br. Dolskstary, dobra w pow. pińskim, w 2 okr. polic, lubieszowskim, w gm. Mokrze, o 2 i pół mili od Lubieszowa ku płn. , za rzeką Prypecią, o 8 mil od Pińska. Starożytna osada, niegdyś dziedz. kniaziów Dolskich. Od r. 1843 własność Paleologów wraz z folw. Chocuń w pobliżu jez. Lubiąż; mają obszaru około 4086 dzies. Cerkiew. Wś ma 173 mk. Dolsk, niem. Dolzig, miasto, pow. śremski; otoczone jeziorami, z bliższych na zachód tuż pod miastem największe; w okolicy, więcej cokolwiek oddalone, większe jeszcze są jeziora; na zachód pod wsią Cichowem i na północ nazwane Bdanie lub Grzymisław między wsiami Międzychód, Gawrony, Pełczyn, Grzymisław, Ostrowo i Drzonek. Grunt pod miastem piaszczysty, pagórkowaty, w niektórych wzgórzach natrafiają się źródła źelaziste. Przez D. prowadzi gościniec z Poznania przez Śrem do Krotoszyna. Ma 145 dm. , 1644 mk. , 120 ewang. , 1444 katol. , 80 żydów. Ludność w latach ostatnich się zmniejszyła. Należy do obwodu w Rusocinie; do sądu okręgowego w Śremie; kościół paraf, do dekan. śremskiego. Szkoła elementarna kilkoklasowa; 308 analf. Mieszkańcy trudnią się przeważnie rolnictwem, rybołóstwem, nadto wyrabianiem płótna i garncarstwem. W okolicy trzy są gorzelnie. Tow. pożyczkowe; kółko włościańskie. Urząd pocztowy trzeciej klasy; gośc. w miejscu; stac. kol. żel. Czempin o 31 kil. , Jarocin o 30 kil. D. ze wsi wyniesiony do rzędu miast zapewne przez Jana V, herbu Doliwa, biskupa poznańskiego i przez tegoż prawem magdeburskiem obdarzony; miasto następnie należało przez kilka wieków do biskupów poznańskich, którzy tu nad jeziorem na wzgórku wystawili zamek; w nim mieszkał jeszcze Teodor Czartoryski biskup poznański. Ruiny zamku do tego czasu istnieją. Dolsk obecnie należy do rządu. Kościół pierwotnie był drewniany; w wieku XV Andrzej z Bnina, biskup poznański, wystawił nowy z cegły palonej; teraźniejszy pochodzi z wieku XVII. Z pomników przeszłości znajduje się dotąd pamiątka po Andrzeju z Bnlna; w zakrystyi lawaterz marmurowy, w ścianę wpuszczony, z herbem nad nim Łodzia. W dawniejszych czasach dwa jeszcze były kościoły; 1 św. Wawrzyńca za miastem w polu ku Lubiniowi i 2 kościołek św. Ducha. W parafii istniały nadto kościoły 1 we wsi Ostrowiecznie i 2 kościołek jeszcze porządnie utrzymywany w Błażejowie. Kaplice wreszcie były w Międzychodzie, wsi Wyganowskich; w Brzeźnioy, wsi Zakrzewskich; w Mszczyczynie, wsi Kowalskich. Monografią D. napisał ks. Jabczyński w Poznaniu 1857 r. M. St. Dolska wieś, pow. Dolina, właściwie przy Doliwy Dolken Dollen Dollendzin Dollnick Dollstaedt Dolna huta Dolna karczma Dolna kułwa Dolna Ligota Dolnawieś Dolna wieś Dolne Dolne pole Dolnia Dolnica Dolnik Dolniki Dolnośląsko Dolny Dolny las Dolny Śląsk Dolsk Dolny Dołhalówka Dołhany Dołhe Dołęgi Dołga grebla Dołgie Dołgieniki Dołczka siołek Bolechowa ruskiego, leży nad rzeką Sukiel i potokiem do niej wpływającym, dotyka miasteczka Bolechowa z południowej strony tegoż; oddaloną jest od Doliny na północny zachód o 15 kil. Przestrzeń pos. więk. roli or. 147, łąk i ogr. 34, pastw. 6, lasu 368; pos. mniej, roli or. 184, łąk i ogr. 143, past 115, lasu 82 morg. aust. ludność rzymsko katol. dołożoną jest do Bolechowa ruskiego, , gr. kat. do Bolechowa miasta. Należy do urzędów rządowych i władz autonomicznych tych samych, do których należy i Bolechów miasto. Dolskie albo Dołżki, , wieś, pow. Turka, leży w środku gór karpackich, nad potokiem Dołżanką, dopływem rzeki Stryj, o 15 kil. na płn. od granicy węgierskiej, o 30 kil. na płd. od Turki i o 15 kil. na płd. wschód od Bory ni, śród gór, lasów i potoków, Przestrzeń; pos. więk. roli or. 69, łąk i ogr. 28, past. 140, lasu 690; pos. mn. roli or. 55, łąk i ogr. 156, past. 409, lasu 54 m. austr. Ludność rzym. kat. 0, gr. kat. 356, izrael. 18, razem 374. Należy do rzym. kat. par. w Turce, gr. kat. par, w Zawadzce. Dominium należy do rządu. B. R. Doly niem. , oh Doły Pszowskie. Dolyan, ob. Doliany. Dolzig niem. , ob. Dolsk. Dół 1. przysiołek Biłki szlachec. 2. D. , przysiołek Huty komorowskiej. Dół, niem. Daulen, wieś włośc, powiat suski, parafia i poczta Iława, w dawniejszej Pomezanii, szkoła w miejscu. Obszaru ma 1406 m. , budynków 51; domów mieszk. 24, katol. 24, ewang. 170. Eś. F. Dół okrągły, wieś, pow. nowoaleksandryjski, gm. Kamień, par. Wilków. Dołabaki, wieś, pow. rossieński, par. Andrzejów. Dołbunów, dawna nazwa Zdołbunowa. Dołczka albo Dołżka, wieś, pow. kałuski, w leśnej okolicy, nad potoczkiem, dopływem pobliskiej Siwki, oddalona od Kałusza na północny wschód o 18 kil. , od Wojniłowa na północ o 5 kil. , na południe od prawego brzegu Dniestru o 6 kil. , od gościńca rządowego Bursztyn Kałusz o 2 kil. Przestrzeń pos. wiek. roli ornej 147, łąk i ogr. 34, pastw. 6, lasu 368; pos. mniej. roli ornej 184, łąk i ogr. 143, pastw. 115, lasu 82 m. Ludności rz. kat. 13, gr. kat. 217, izr. 64 razem 294. Należy do rzym. kat. par. w Wojniłowie, gr. kat. par. w Dubowicy. Jest w D. fabr. zapałek. Dołęga, 1. wieś, pow. brzeski, o 23 kil. na płn. wschód od Brzeska, na prawym brzegu Uszwicy, o 5. 3 kil. na płn. w. od st. p. i par. rz. kat. w Szczurowej. Domów 134, mk. 728. Własność większa obejmuje roli ornej 298, łąk i ogr. 67, pastwisk 27, lasu 154 m. ; własność mniejsza roli ornej 418, łąk i ogr. 162, pastw. 143 m. We wsi kasa pożyczk. gminna z kapitałem 522 złr. Właści ciel wiek. pos. Aleksander Günther. 2. D. , przysiołek Górny ob, . Lu. Dz. Dołęga, fol w. , ob. Kiszewo; należy teraz do dominium Nowamyśl Neugedank, pow. obornicki. Dołęgi, 1. wieś, pow. mazowiecki, gmina Szepietowo, par. DąbrowaWielka, por. Dąbrowa. 2. D. , wieś i folwark, pow. szczuczyński, gm. Szczuczyn, par, Wąsosz. W r. 1827 było tu 11 dm. , 67 mk. Wspominane w dokumentach z XVI w. Folw. DołęgiTurza Łąka, z wsią t. n. , od Łomży w. 42, od Szczuczyna w. 4, od drogi bitej w. 2, od Grajewa w. 18, od rzeki spławnej Łęk w. 18. Rezległośó wynosi m. 302, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 167, łąk m. 15, pastwisk m. 5, lasu m. 112, nieużytki i place m. 3. Płodozmian 10polowy. Budowli murowanych 3, drew. 5, pokłady torfu i marglu, strumyk bez nazwy przepływa grunta folwarczne. Wieś Dołęgi Turza Łąka osad 12, gruntu m. 62. 3 D. ob, Cwaliny, Dołga grebla, ob. Dowha hrebla. Dołgie, ob. Dołhe. Dołgieniki, lub Dulgieniki, wś, pow. sejneński, gm. i par. Lejpuny. Odl. od Sejn 83 wyliczy 13 dm. , 92 mk. Dołginowo, ob. Dołhinowo. Dołgoje, sioło, pow. bielski gub. smoleńskiej, miejsce pobytu komisarza Igo okr. adm. stan o 45 w. od m. Biełyj. A, K Dołh 1 rz. , wpada do rz. Sobu, pow. lipowiecki. 2 D, rz. , wpada do rz. Siniuchy, pow. umański E. R. Dołha, wś i folw. , pow. radzyński, gm. Żerocin, par. Międzyrzec. Posiada cerkiew paraf, dla ludności rusińskiej i szkołę początkową. W 1827 r. było tu 37 dm. i 206 mk. , obecnie liczy 43 dm. , 376 mk. , 1881 mórg. obszaru. Pozycya płaska, ziemia żytnia I. kl. T. Ł. Dołha 1 wś, pow. piński, w I okr. pol, , gm. Swiętowola, miesz. 42, własność Pusłowskich 2 D. wś, włość. , pow. lidzki, 2 okr. adm. , o 51 w. od Lidy, 35 dm. , 234 mk. 1866 3 D. wieś, nad Swołną, w gub. witebskiej. Dołha, wś, pow. kałuski. leży nad pot. , dopływem pobliskiego potoku Bołochowa, dopływu Siwki, o 9 kilometrów oddalona na północ od Kałusza i tyleż na północny zachód od Wojniłowa. Przestrzeni posiadł, wiek. roli or. 477, łąk i ogrod. 58, past, 48, lasu 212; pos. mn. roli or. 1361, łąk i ogr. 382, past 84, lasu 751. Ludność rzym. kat. 72, gr kat. 900, izrael. 94, razem 1066. Należy do rzym. kat. parafii w Wojniłowie; gr. kat, par. ma w miejscu, należącą do dekanatu żurawieńskiego; parafia ta liczy w głównej cerkwi i w cerkwi filialnej pod wezwaniem Śgo Mikołaja 900 dusz, w filii Perekosy 601, razem 1501 gr. kat. Wieś ta ma szkołę etatową o jednym nauczycielu. Właściciel większej posiadłości Antoni Gojdan. Dołha Borszć, ob. Borszć. Dołhalówka, 1 wś, pow. krzemieniecki. Dobra D. Chodkiewicze nabyli od ks. Dominika Radziwiłła i z kolei sprzedali Piotrowi Mę. żeńskiemu. Liceum krzemienieckie miało zamiar urządzić tu folw. wzorowy. 2 D. , wś, pow. taraszczański. Była tu kapllcia katol. parafii Tetyjów. Por. Dowhałówka. Dołhany wś. w pow. suraskim, na drodze z Horodka do Uświaty; w pobliżu wysoka góra. Dołhe, 1 wś i dwór, pow. prużańskl, o milę i od Prużany, z dawnych lat własność Kraszę wj skich, gdzie Józef Ignacy i Kajetan przy rodzicach przebywali. D. , jak również drugi; przyległy folw. Kuplin, z tego zasługują na, uwagę, że leżą na wyżynie, z której wody w dwie strony przeciwne rozchodzą się jedne do Muchawca a więc do Baltyku, drugie ku Jesiołdzie t. j. ku m. Czarnemu. Jest tu kaplica katol. , dawniej filia, parafii Prużana, z cudownym obrazem M. B. , fundowana paręset lat temu. Dziś D. stanowi pięknie zagospodarowaną całość z dobrami Stary Kuplin i należy do L. Kraszewskiego. 2 D. lub Dołgie, wś w pow. ihumeńskim, w 3im okr. polic, nad rz. Dołżanką, domów liczy 46, ma zarząd gmi. i cerkiew. Dołhe, otoczone dokoła głębokiemi lasami, miejscowość równa, leży niedaleko granicy gub. mohilewskiej. Gmina D. składa się z 31 wsi i liczy około 1500 dusz. męz. 3 D. , wś, pow. czerykowski, o 70 w. od Mohilewa, ma owczarnię zarodową od r. 1777. 4 D. , wś nad Sinieją, w gub. witebskiej. Dołhe 1. wieś, pow. stryjski, leży w środku między Stryjem a Bolechowem, przy gościńcu rządowym, łączącym te dwa miasta, i przy kolei żel. arcyksięcia Albrechta, nad potokiem Bereźnica, dopływem Świcy, o 7. 5 kil. na płd. od Stryja i o 10 kil na płn. od Bolechowa. Przestrzeń pos. więk. roli or. 150, łąk i ogr. 65, pastw. 72, lasu 322; pos. mniej, roli or. 253, łąk i ogr. 279, pastw. 172, lasu 2 m. austr. Ludność rzym. kat. 16, gr. kat. 390, izrael, 147, razem 553. Należy do par. rzym. kat. w Bolechowie; gr. kat. par. ma w miejscu, należącą do dekanatu stryjskiego; parafia ta oprócz samego Dołhego obejmuje wieś Morszyn z 200 duszami gr. kat. obrządku. W tej wsi jest szkoła niezreorganizowana o 1 nauczycielu i kasa pożyczkowa z kapitałem 2400 złr. Właściciel większej posiadł. Franciszek Smolka. 2. D. , wieś, pow. kałuski, leży u ujścia rzeki Duba do Łomnicy i przecięta jest przez środek ramieniem Łomnicy, który oddziela się na południe od Turzyłowa, a łączy z głównem korytem na północ od Dołhego; leży tak między wodami, że z żadnej strony nie ma do niej przystępu suchą nogą; oddalona od Kałusza na południowy zachód o 7. 5 kil. Przestrzeń pos. więk. łąk i ogr. 10, pastw. 11; pos. mniej, roli or. 486, łąk i ogr. 320, pastw. 147 morg. austr. Ludność rzyms. kat. 9, gr. kat. 598, izrael. 18, razem 625. Należy do rzyms. kat. parafii w Kałuszu; gr. kat. ma w miejscu, która należy do dekanatu kałuskiego; parafia ta ma filią we wsi Tużyłów, z cerkwią pod wezwaniem, św. Ignacego męczennika i 846 mk. gr. kat. obrządku. W tej wsi jest szkoła filialna o 1 nauczycielu. Należy do dóbr rządowych. 3. D. z Hrycówką, wieś, pow. trembowelski, leży nad Seretem i potokiem doń wpadającym, tuż obok gościńca rządowego, prowadzącego z Trembowli do Kopyczyniec, w bardzo urodzajnej podolskiej glebie, o 9 kil. na płd. od Trembowli, od Janowa oddziela ją tylko rzeka Seret. Przestrzeń pos. więk. roli or. 1011, łąk i ogr. 12, pastw. 151, lasu 285; pos. mniej, roli or. 1103, łąk i ogr. 99, pastw. 43 m. austr. Ludność rzym. kat. 118, gr. kat. 670, izrael. 43, razem 831. Należy do rzym. kat. par. w Janowie; gr. kat. par. ma w miej. , leżącą w dekanacie trembowelskim; należą tu 2 filie; w Derniówce z Hrycówką 902 i Załawie 690 mk. gr. kat. obrządku. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu. Właściciel większej posiadłości Justyn i Róża hr. Koziebrodzcy. 4. D. , wieś, pow. tłumacki, leży na prawym brzegu Dniestru, o 21 kil. na południe od Tłumacza a o 4 kil. na zachód od Uścia zielonego, od Manasterzysk na płd. zach. o 26 kil. ; w tern miejscu koryto Dniestru two rzy kolano zwężone kilku zalewami; w środku tego kolana leży ta wioska. Przestrzeń pos. więk. roli or. 171, łąk i ogr. 30, past. 396, la su 221; pos. mn. roli or. 712, łąk i ogr. 35, pastw. 76 m. austr. Ludność rzym. kat. 42, gr. kat. 552, izrael. 58, razem 652. Należy do rzym. kat. par. w Uściu zielonem, gr. kat. par. w Strychańcach. W tej wsi jest kasa poż. z funduszem zakładowym 179 złr. Wła ściciel większej pos. Honorata Mysłowska. 5. D. z Rybnikiem, Majdanem, Rowem, Pereprostynami i Łokciem, wieś, pow. drohobycki, leży nad rzeką Stryj i mnóstwem górskich po toków, w środku gór karpackich, oddalona od Drohobycza na południe w linii powietrznej o 28 kil; o drogach żadnych mowy tu być nie może, jedyną komunikacyą są ścieżki górskie śród lasów, od Podbuża na płd. o 18 kil. w linii powietrznej, od Schodnicy na płd. o 7. 5 kil. Przestrzeń pos. więk. roli or. 392, łąk i ogr, 38, pastw. 35, lasu 8; pos. mn. roli or. 476 łąk i ogr. 195, pastw. 99 m. austr. Ludnośćrzym kat. 241, gr. kat. 1492, izrael. 57, ra zem 1790. Należy do rzym. kat. par. w Podbużu, gr. kat. parafie ma w Dołhem i w Ry bnikach; obiedwie należą do dekanatu drohoI byckiego; gr. kat. par. w Dołhem, której pa Dołęga Dołha Borszć Dołha Dolskie Dołh Dołgoje Dołginowo Dolskie Dolyan Doly Dołbunów Dołabaki Dół Dolzig Dołha Borszć Dołhinów Dołholiska Dołhołęka Dołhołucka wola Dołhołuka Dołhinowicze Dołhobrody Dołhobyczów Dołhie Dołhinicze Dołhomościska Dołhonosy Dołhopol Dołhopole Dołhosiele Dolhowce Dolhużka Dołhie szowa w. 50, od Hrubieszowa w. 29, od Zamościa w. 50, od Kowla w. 88, od rzeki Bugu w. 7. Rozl. wynosi m. 2726 a mianowicie fol. Dołhobyczów grunta orne i ogrody m. 932, łąki m. 104, lasu m. 364, nieużytki i place m. 59, razem m. 1459, płodozmian 11 10 i 8polowy. Bud. mur. 22, drewn. 38. Folw. Mołczany granta orne i ogrody m. 264, łąk m. 88, lasu m. 884, nieużytki i place m. 30. Płodozmian 7po. lowy; bud. drewn. 13; wiatrak, cegielnia i w niektórych miejscowościach pokłady torfu, przy. datnego tylko na nawóz. Wieś D. osad 90, gruntu m. 1074. Dołholiska, wieś i dwór, pow. włodawski, j gm. Horodyszcze, par. Wisznice, od Włodawy mil trzy. Miejsce pamiętne pobytem Kościuszki i około roku 1784 5 po powrocie z Ameryki. W starej bardzo cerkiewce, która jako zawaleniem się grożąca oddawna stała zamknięta a upadła w roku 1865, na ołtarzu zawiesił był generał order swój Gincinnata, z rąk Washingtona otrzymany; pamiątka ta nieoceniona przetrwała na miejscu aż do roku 1856, w którym znikła z ołtarza i dostała się podobno do zbiorów śp. Karola Bejera. Tamże w D, stoi na polu, nieopodal od dworu, w gruzach już walący się, mały murowany pomniczek, postawiony własnemi rękoma Kościuszki i okolony kilku drzewami, które sam też posadził; tu zamurowanych było parę butelek z papierami generała, które temuż losowi co i order Cincinata uległy. W 1827 roku było tu 15 dm. i 138 mk. ; obecnie liczą 24 dm. , 169 mk. i 484 morgów obszaru. Była tu gr. un. cerkiew par. z r. 1700, w r. 1856 zapieczętowana. Dobra D. mają 1512 morg. obszaru i należą do Witolda Ratajewicza. Dołhołęka, folw. , pow. radzyński, gm. Tłuściec, par. Międzyrzec. Ma 3 dm. , 30 mk. i 726 morg. obszaru. Dołhołucka wola, wieś, pow. stryjski, leży nad potokiem Solanka, dopływem Dniestru, oddalona od Stryja o 11 kil, na południowy zachód, o 5 kil. na zachód od gościńca rządo wego, prowadzącego ze Stryja do Skolego, w okolicy moczarowatej. Przestrzeń pos. więk. roli or. 233, łąk. i ogr. 233, past 60, lasu 66; pos. mn. roli or. 427, łąk i ogr. 498, past. 38 mórg. aus. Ludność rzym. kat 10, gr. kat 308, izrael. 64, razem 382. Należy do rzym. kat, parafii w Stryju; gr. kat. par. ma w miejscu, należącą do dekan. stryjskiego; ta parafia ma 2 filie w Dołhołucez 580 i Manasterzu z 301 mk. gr. kat. obrządku. B. R. Dołhołuka z Błoniem i Wólką, wieś, pow. stryjski, leży nad potokiem Selanka, dopływem Dniestru, przy gościńcu prywatnym idącym z Drohobycza na Stebnik, Uliczne do gościńca stryj skoskolskiego; oddaloną jest od Stryja w kierunku południowozachodnim o 15 kil. Sokolińskich Brzostowskich. 1704 r. oraz kat. kapl. na cmentarzu, R. 1866 mko mia. ło 362 dm. , 1439 mk. Paraf. prawosł. D. liczy parafian mężczyzn 739 i kobiet 742, a katoli ka 4623 dusz; zaliczona jest do 4 klasy, dekacnatu wilejskiego, i posiada dwie filie w Ka rolinie i w Żarach. Gmina włościańska D. dzieli. się na 8 wiejskich, okręgów, liczących 40 wsi z 411 dymami i 4371 mk. 2 urząd stan policyjny dzieli się na 4 części zawierające 9 gm. D. należał do ks. DruckichSokolińskich, W okolicach tego miasteczka zaszła w 1661 r. potyczka miedzy litewskiem a rosyjskiem woj skiem; o bitwie tej świadczą pozostałe okopy nad do pływem prawego brzegu Wilii rzeką Śerweczem. Przez D. ciągnął król Stefan Batory na wyprawę połocką i ztąd wysłał oddział wojaka z oficerem Chmielewskim na czele dla utrzy mania skoncentrowanych około Mińska sił nie przyjacielskich i dla zasłonienia tern przeprawy swojej armii przez Wilią. Chmielewski wyszedł zwycięzko, za co dostał od króla na dziedzictwo dobra Witunicze, Niebyszyn i wiele innych. 2 D. , folw. prywat, nad rz Siernistą, pow. wiiejski, 2 okr. adm. , o 42 w. od m. pow. Wilejki, przy b. dr. pocztowej borysowskiej, 1 dm. , 16 mk. , był tu młyn wodny drewniany 1866 r. . 3 II. , wś, pow. dziśnieński, gm. czereska, o 31 w. od m. pow. Dzisny, 3 okr. adm. , przy b. dr. pocztowej drujskiej, 6 dm. , 64 mk. 4 D. , wś rząd, pow, trocki, 2 okr. adm. , o 7 w. od Żyżmor, 4 dm. , 78 mk. 1866; dawniej własność ks. Ogińskiego. Dołhinowicze, wś w pow. ihumeńskim blisko źródeł rz. Łoszy. Dołhobrody, duża wś, pow. bielski gub. siedleckiej, gm. i par. Sławatycze, na lewym brzegu Buga, do klucza sławatyckiego dóbr bialskich należąca, o 2 mile od Włodawy, przy głównym, w części zwirowanym, trakcie włodawsko chotyłowskim. ,Są tu dwie cerkwie rit. gr. Jedne parafialną erygował 1701 r. Karol Stan. Radziwiłł. Miała filią o 6 w. w Ladz ku, R. 1827 I, miały 112 dm. , 406 mk. ; obecnie 136 dm. , 1053 mk. i 4798 m. obszaru. Dołhobyczów, wś i folw. , pow. tomaszowski, gm. Dołhobyczów, par. Oszozów. Leży na samej granicy od Galicyi. Posiada cerkiew, par. dla ludności rusińskiej, drewnianą, erekcyi niewiadomej istniała już 1778 r, miała dwie filie Horoszczyce i Oszczów, szkołę początkową, st. pocztową, rogatkę celną na której w r. 1876 przywóz wynosił 29446 rs. , wywóz 44643 rs. , browar, gorzelnię. Piękny pałac D. był własnością bar. Edwarda Rastawieckiego, obecnie należy wraz z rozległymi dobr. do bankiera Epsteina. W 1827 r. było tu 112 dm. i 701 mk. Dobra D. składają się z folw. D. i Mołczany, tudzież wsi D. ; od Lublina w. 128, od Tomatronem jest miejscowa gm. , liczy przy głównej cerkwi 644, przy filii Zarzecze 425, we fili Pereprostyny z Majdanem 318, czyli razem 1387 dusz gr. kat. ; par. w Rybnikach, w któ rej prawa patronatu wykonywa tow. dla produkcyi leśnej, jako właściciel większej po3. , li czy w Rybniku z Bruchowcem 254, w miej scowości Łokieć 276, czyli razem 529 dusz gr. kat. obrządku. Wieś ta posiada kasę poż. z funduszem 1922 złr. Właściciel pos. więk. towarzystwo przemysłowe dla produktów leś nych w Wiedniu. 6. D. , wieś, pow. drohobycki, oddalona od Drohobycza na płn. wsch. o 11 kil. , od Medenic na płd. zach. o 7 kil. , od Rabczyc na płd. o 4 kil. Przestrzeń pos. więk. roli or. 72, łąk i ogr. 457, pastw. 65, lasu 15, 474; pos. mn. roli or. 1230, łąk i ogr. 2722, pastw. 1680, lasu 411 m. austr. Lu dność rzym. kat. 18, gr. kat. 516, izrael. 113, razem 647. Należy do rzym. kat, par w Medenicach, gr. kat. par. w Rabczycach. Nale ży do dóbr fundacyi hr. Skarbka. B. R. Dołhie, jezioro we wsi Wereszczyńska Wola, pow. włodawski, ma 128 morg. rozległości. Por. Dolne jez. Dołhie, 1. jez. w pow. ihumeńskim, poło żone z lewej strony rz. Berezyny, równoległe do niej, w okolicy lesistej, poniżej zaścianka Osinowa Grzęda, wprost wsi Jedlina i Bożyn, ma przeszło, 2 w. długości, szerokość dochodzi do stu sążni. 2. D. , jez. w pow. dzisieńskim, blisko wsi t. n. , do 4 i pół w. dł. , 200 saż. szer. 3. D. , jez. w płn. części pow. grodzieńskiego, między Kotrą a Pyrrą. Dołhinicze, wś i dobra w zach. str. pow. ihumeńskiego, w gm. pereszewskiej, przy trak cie handlowym wiodącym z Mińska do Słucka. Dawniej były dziedzictwem rodziny Szyszków, a od roku 1864 prawem spadku na leżą do Czeczotów. Dobra posiadają obszaru około 650 m. , w glebie dosyć dobrej. Lasu i i łąk dostatek. W okolicach leżą źródła rz. Niemna. Jest tu cerkiew pounicka para fialna. Al. Jel. Dołhinów, Dołhinowo 1 mko. w pow. wi lejskim, leży pod 54 37 szerok. geograf, i 45 19 dług. wschod. , przy pocztowym gościńcu, łączącym Wilejkę z Dzisną, o 42 1 2 w. na płn. wsch. od Wilejki, o 125 w. na płd. zach. od Dzisny, o 5 w. na płnod prawego brzegu Wilii, odległego o 54 w. od jej źródeł i 127 1 2 w. od Wilna; należy do 4 sądu pokoju 5 smorgońskiego okręgu, posiada st. poczt. , załatwiającą wszelkie korrespondencye, 2gi urząd stan policyjny, zarząd gra. włość. , szkółkę wiejską, , paraf, cerkiew prawosł, , murów, paraf, kość katol. ś. Stanisława, wzniesiony kosztem paraf, a staraniem ks. Józefa Lwowicza 1853 r. erekcyi Karola i Ewy z DruckichNiedaleko D. leżą źródła Kłodnicy dniestrowej Przestrzeń pos. więk. rob or. 612, łąk i ogr. 732, past. 72, lasu 2084; pos. mn. roli or. 840, łąk i ogr. 827, past. 130, lasu 63 morg. austr. Ludność rzym. kat. 7, gr. kat. 530, akat. i 124, izrael. 80, razem 741. Należy do rzym. kat. parafii w Stryju, grec. kat, parafii w Woli Dołhołuckiej. W tej wsi jest szkoła filialna. B, R. Dołhomościska, wieś, pow. Mościska, leży nad potokiem Miejski, dopływem potoku Ra ków, na południe od gościńca rządowego lwow skoprzemyskiego i kolei żelaznej Karola Lud wika, o 3 kil. na wschód od Sądowej Wiszni i w tymże kierunku od Mościsk o 18 kil. Prze strzeń posiadł, więk. roli or. 543, łąk i ogr. 108, past. 38, lasu 566; posiadł, mniej, roli or. 1011, łąk i ogr. 278, past 65, lasu 83 morg. austr. Ludność rzym. kat. 321, gr. kat 927, iz rael. 36, razem 1284. Należy do rzym. kat. pa rafii w Sądowej Wiszni, grecko kat. parafią ma w miejscu, należącą do dekanatu sądowowi szeńskiego; należy tu także filia składająca się z miejscowości Milatycze, Koców i Bór, razem 400 gr. kat obrządku. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu. Właściciel więk. po siadł. Edward Wincenty Gottleb. B. R. Dołhonosy, wś, pow. kowelski, gm. Ko szary, należała do starostwa kowelskiego. Ma 205 mk. , 35 dm. , 865 dzies. gruntów włośc. Gle ba rędzinna i popielatka na pokładzie marglu. Narzecze rusińskie. A. Br. Dołhopol, wieś, pow. kossowski, wieś w górach głęboko położona, nad rzeką Biały Cze remosz, nad samą granicą Galicyi od Bukowi ny a śród niezliczonych potoków górskich; od. dalona od Kosowa na południe 54 kil. , od Kut w południowozachodnim kierunku o 45 kil. Przestrzeń obszar dworski nie ma tu żadnej posiadłości; pos. mn. roli or. 81, łąk i ogr. 386, past. 274, lasu 44 m. a. Ludność rzym. kat. 20, gr. kat. 222, izrael. 33, razem 275. Należy do rzym. kat. par. w Kutach; gr. kat. par. ma w miej. , należącą do dekanatu kossowskiego; pa rafia ta obejmuje miejscowości Polanki z 286, Stebne z 394, Perechrestne z 377, Hołowy i Krasnoilla razem z 60; zatem cała parafia li czy gr. kat. obrządku dusz 1443. W tej wsi jest szkoła niezreorganizowana o 1 nauczycie lu. Należy do dóbr kameralnyoh. B. R. Dołhopole, ob. Długopole i Kimpolung. Dołhosiele, ob. Didowszczyzna. Dolhowce, duża wie ś w pow. mohylowskim, gin. Karyszków, par. Szarogród, dusz męz. 437, ziemi włośc. 1031 dz. , dwor. 1324; należała do Lubomirskich, dziś Gzajkowskich. Ma cerkiew parafialną Wniebowzięcia N. M. P. , do której należy 1212 parafian i 57 dz. ziemi. R. 1868 D. miały 143 dm. Dr. M. Dolhużka, rz. , lewy dopły w Mieży, wyI pływa z błot gub. witebskiej, niedaleko gra Dołholiska Dołhy Dółki Dołżanka Dołża Dołysy Dołyskie Dołyśca Sanockie Pszowskie Dołkihut Dołkitany Dołmatow Dołmatowszczyzna Dółmierz Dołnica Dołobów Dołocze Dołoteckie Dołoszczana Dołośce Dołosieki Dołosy Dołowatka Dołpotów Dołubów Dołuszyce Doły Dołhy Prystyn Dołki paraf. zbudowana w 1798 r. , szkółka. Ziemi wybornego czarnoziemu 1053 dz. Własność Podhorskiego. Zarząd gminny w m. Dżuńkowie, polic, w m. Pohrebyszczach, z któremi niegdyś stanowiła jeden majątek. Po prawej zaś stronie rzeczki Dowhalówka, już leży w powiecie taraszczańskim. Mieszk. 556 wyzn. prawosł. Ziemi 1303 dz. wybornego czarnoziemu. Własność Żmigrodzkich. Kl Przed. Dołowatka, wś i folw. , pow. włoszczowski, gm. Włoszczowa, par. Konieczno. W 1827 r. liczyła 11 dm. , 101 mk. Folw. należy do dóbr Nieznanowice. Dołożyca9 przya. Grabownicy. Dołpotów, wieś, pow. kałuski, leży nad rzeką Siwką, oddalona o 8 kil. na północny wschód od Kałusza, o 5 kil. na południowy zachód od Wojniłowa, przechodzi przez nią gościniec prywatny prowadzący z Wojniłowa do Kałusza. Grunt wilgotny, sprzyjający wię cej wzrostowi traw i drzewa niż uprawie zbo ża. Przestrzeli pos. więk. roli ornej 267, łąk i ogr. 54, pastw. 220, lasu 528; pos. mniejsza roli ornej 451, łąk i ogr. 408, pastw. 28 m. I Ludności; rz. kat. 35, gr. kat. 570, izrael. 9 razem 614. Należy do rz. kat. par. w Kału szu, gr. kat. par. w Wojniłowie. W tej wsi jest szkoła filialna o 1 nauczycielu. Wieś ta stanowiła przedtem ze sąsiedniemi Babinem i Studzianką jeden majątek, będący własno ścią rodziny Bieńkowskich; wdowa po kaszt. Bieńkowskim zapisała cały ten majątek swe mu krewnemu Antoniemu hr. Grolejewskiemu, który pojedyńczo wsi rozprzedał; najprzód kupił Babin w 1852 r. Wiktor Rozwadowski, później w 1865 kupiła Studziankę Sabina Korzelińska; po jej śmierci przeszedł ten majątek na bratanka pierwszego jej męża Dobrzań skiego, D. kupił w 1872 roku Franciszek Ro zwadowski, syn Wiktora. B. R. Dołubów, wieś, pow. bielski gub. grodzieńskiej, ma paraf, kościół katol. św. Piotra i Pawła, z drzewa wzniesiony 1465 przez małżonków Łyczków. Parafia katol. dek. biel skiego dusz 2284. Dołubów, ob. Dołobów. Dołuszyce z Czerwieńcem, wieś, pow. bocheński, o 3 kil. na płd. od st. p. w Bochni. Parafia rz. kat. w Wiśniczu. Domów 67, mk. 387. Własność większa obejmuje roli ornej 74, łąk i ogr. 19, pastw. 3, lasu 47 m. ; własn. mniej. roli orn. 166, łąk i ogr. 41, pastwisk 31, lasu 21 m. Właściciel większej posiadł. Maurycy hr. Potocki. Doły 1. kol. , pow. łódzki, gm. Radagoszcz, par. Łódź. 2. D. , kol. , pow. słupecki, gm. Ostrowite, par. Griewartów. W 1827 r. liczyła 20 dm. i 137 mk. 3. D. , wieś, pow, pińczowski, gm. Dobiesłąwice, par. Gorzków. W 1827 r. było tu 8 dm. i 48 mk. 4. Dj nicy gub. smoleńskiej, długa 14 i pół wiorst, płytka. Dołhy, 1. potok górski w Beskidzie lesistym, w obr. gminy Libuchory, w pow. Turka, wytryska po północnej stronie połogiego wzgórza Mewą 856 m. zwanego, między nim a wzgórzem Harasymowatem 900 m. ; płynie łąkami na wschód, opływając Klewę od północy i półn. wschodu. Wpada pod Okruhlą 921 m. z lew. brzegu do Libuchory, dopływu Stryja. Długość biegu 4 kil. 2. D. , potok, nazwa górnego biegu rzeki Kamionki ob. , wpadającej do Bugu w Kamionce Strumiłowej. Dołhy Prystyn, ob. Długa Przysława. Dołki, wieś, pow olkuski, gm. i par. Kroczyce. Dółki, niem. Dolken, 1. wieś włośc, własność miasta Chełmna, pow. chełmiński, par. i poczta Chełmno. Szkoła ewang. w miejscu, dzieci katol. 4, ewang. 18. Obszaru ziemi 393 m. , budynków 24, domów mieszk. 23, kat. 31, ewang. 91. 2. D. , wieś w pow. oleckim, Dołkihut. starodawna puszcza nad Niemnem pod Kownem, szła wdół Niemna i sięgała ogromnej puszczy kowieńskiej. Istniała przed dwoma wiekami jeszcze Tyg. III. t. X. 64 r. 338. Dołkitany, okolica szlach. , pow. trocki, 1 okr. adm. , o 16 w. od Trok, przy trakcie merecko wileńskim, w parafii starotrockiej; 4 dm. , 16 mk. 1866. R, 1850 Kuoewicz i Bożyczko mieli tu 730 dz. gruntu. Dołmatow, miasto w gub. permskiej, pow. szadryński, 4337 mk. , 2529 w. od Petersburga, a 524 od Permu odległe. St. poczt. Dołmatowszczyzna, wieś i dobra ziemskie w środku pow. nowogródzkiego, przy drodze wiodąeej z Mira do Nowogródka, w 3 okr. wojskowym horodyszczańskim, w 4 okr. są dowym, gleba wyborna pszenna. Większa D. jest dziedzictwem Wierzbowskich i ma obszaru przeszło 682 m. ; mniejsza D. należy do Gizbertów i zawiera przeszło 277 nu Al. Jel. Dółmierz, ob. Donimierz. Dołnica, zaśc. pryw. , pow. wileński, 3 okr. adm. , mk. kat. 9, 1 dom 1866. Dołobów, Dołubów, wieś, pow. Budki, leży nad rzeką Strwiążem, o 3 kil. na zachód od ujścia tegoż do Dniestru, o 7. 5 kil. na południe od Rudek, w niskiej, mokrej, bagnistej okolicy, o 4 kil. na wschód od gościńca rządowego, prowadzącego z Rudek do Sambora. Przestrzeń pos, więk. roli ornej 105, łąk i ogr. 1048, pastwisk 32, lasu 818; pos. mniej. roli ornej 232, łąk i ogr. 22, pastw. 82, lasu 13 m. Ludności rz. kat. 95, gr. kat. 165, izrael. 13 razem 273. Kależy do rz. kat. parafii w Rudkach, gr. kat. par. w Nowosiółkach. W tej wsi jest kasa pożyczkowa z funduszem zakła dowym 92 złr. Właściciel więk. posiadłości Ludwik Skrzyński. Celem odwrócenia Dniestrowych wód od Koniuszek, gdzie się dawniej łączył Dniestr ze Strwiążem pod prostym ką tem, wyrznięto kanał przez Samborskie błota. Kanał ten, Dołubowskim zwany, poczyna się od Hordyni i powraca znów do Dniestru pod Dołubowem, zajmując przestrzeń około pięciu tysięcy sążni, lecz nie odpowiedział zupełnie ani celowi, ani oczekiwaniu. Udało się wpraw dzie za pomocą jego odwrócić koryto Dniestru od Koniuszek i zapobiedz pionowemu zetknię ciu się wód obudwu tych rzek. Lecz gdy ka nał poprowadzono wyższym poziomem doliny, rozlewają się z niego wody ku niższym obsza rom, a miejsca, które dawniej nie przystępne były nawet dla największych powodzi, stoją dziś pod wodą za lada wezbraniem Dnie stru. B. R. , W. Pol. Dołocze, wieś, pow. ostrogski, na połud. m. Ostroga o 18 w. oddalona, położona nad rz. Wilią i składa się z kilkunastu domków. Na przeciw wioski od północy ku górze jest las starodrzew i widać jeszcze ziemne wały; jak podanie niesie był tu zamek murowany a obok zamku mieściła się wieś D. W archiwum nowomalińskiem jest pergamin donacyjny od Świdrygiełły, dworzaninowi swemu JołoMaliń skiemu za wierne usługi nadający na wieczne czasy następne sioła Głuchy z zamkiem dzi siejszy Nowomalin, Lachów, Bołotkowce, Ka mionkę, Stojło, m. Kuniów, wieś Dołocze z zamkiem, Stepanówkę i Bołoźówkę. Wieś D. przeszła później do ks. Jabłonowskich i do tąd w ich ręku pozostaje. Ziemia piaszczysta i liche daje ziarno; lud trudni się rolnictwem, wypalaniem smoły i dziegciu, oraz ciosaniem belek. Z. Róż. Dołośce, inko i wieś, pow. siebieski, o 35 wiorst od Siebieża, z zarządem gminy 848 dusz liczącej i cerkw. praw. , własność Zofii Zabiełłowej dawniej Jesmanów, Szczyttów, Ulanowskich, 9645 dzies. ziemi. Do D. należy folw. Jezierzyszcze. Dołosieki, wieś, pow, lipnowski, gmina Obrowo, par. Osiek. Dołosy, wieś, pow. newelski, z cerkwią prawosŁ, własność K. Trupczyńskiego; 1346 dz. ziemi. Dołoszczana, st. poczt, przy trakcie wiodącym ze st. dr. żel. Borkowicze do Itzeżycy, w gub. witebskiej. Dołoteckie, wieś, pow. berdyczowski, nad rz. Zbarażowką, wpadającą do rz. Rosi, o 5 w. do m. Dżunkowa, a o 14 w. od m. Pohrebyszcz. Wioska rozdzielona rzeką na dwie połowy; po lewejstronie rzeki właściwe Dołoteckie, należące do berdyczowskiego powiatu. Ma mieszkańców 343 prawosł. , 57 katol. Cerkiew I wieś nad Wisłą, pow. sandomierski, gm. Dwikozy, par. Sandomierz, liczy 7 dm. , 47 mk. , j 36 m. ziemi włość, ma młyn. 5. D. Biskupie, wieś, D. Opacie, wieś rząd. , nad rz. Swiśliną, pow. opatowski, gm. i par. Kunów. It. 1827 D. biskupie liczyły 20 dm. i 136 mk. , obecnie 34 dm. , 258 mk. i 241 m. ziemi włościańskiej. D. Opacie liczyły 7 dm. i 43 mk. ; obecnie mają 16 dni. , 114 mk. i 121 m. obszaru ziemi włośc. a 116 dworskiej. Br. Ch. Doły, dawniej Smilowa wola, Smilonis Libertas. seu Doly dra Fr. Piekosińskiego, Kodeks dypL katedry krak. I, 284, 285, wś, w po wiecie brzeskim, położona nad Złackim poto kiem, od Brzeska 7 kil, oddalona, należy do parafii łac. w Porąbce. Przed r. 1361 nale żała do katedry krakowskiej. Dziś własność rządowa. Obszar większej posiadłości obej muje roli ornej 81, łąk i ogr. 5, pastwisk 2, lasów 73; mniejszej zaś posiadłości roli 523, łąk i ogr. 90, pastwisk 58, lasów 193 m. Do mów liczy 110, mk. 618, między nimi 305 mężczyzn a 313 kobiet. Według szematyzmu dyecezyi tarnowskiej z r. 1880 dusz rz. kat. 649. Br. G. Doły Pszowskie, niem. Dollen i Doly, ob. Pszów. Doły Sanockie. Tak się zowie w Galicyi strefa rolnicza, obejmująca powiat Krosno, części powiatów Brzozów i Sanok. Por. Podole Sanockie. Dołyśca, Dołysica, Uszczanka, rz. , ma swoje źródło w jez. Dołyskiem. Dołyskie jez. w pow. newelskim, ma 8 małych wysepek. Dołysy, st. . poczt, przy szoso wiodącem z Witebska do Ostrowa, pow. newelski. F. G. Dołża 1. , folw. pryw. nad jez. Dołżą, w pow. wilejskim, gm. Gruzdowo, o 70 w. od m. pow. Wilejki, w 3 okr. adm. , przy b. dr. pocztowej połockiej; 1 dm. , 35 mk. 1866. 2. D. , wś włość, nad jez, Czetwierć, pow. święcip. nski, ;3 okr. adm. , mk. kat. 115, dm. 14 1866, od Święcian 51 w. 3. D. , wś, pow. . witebski, własność kupca Szeflera, 3026 dz. ziemi rozl. Dołżanka, wś, pow. tarnopolski, leży nad potokiem, który o 10 kil. na połud. wschód ztamtąd pod wsią Berezowicą wielką wpada do Seretu; wś to duża podolska, z urodzajną glebą, lecz zimnym klimatem, duża gorzelnia co rok pędzona, dodaje jeszcze urodzajności gruntom; oddalona od Tarnopola na zachód o 9. 0 kil. Przestrzeń posiadł, więk. roli orn. 1230, łąk i ogr. 65, pastw. 12, lasu 186; pos. mn. roli orn. 1992, łąk i ogr, 135, pastw. 79 m. a. Ludność rz. kat. 347, gr. kat. 900, izr. 37, razem 1284. Należy do rz. kat. parafii w Tarnopolu; gr. kat. par. ma w miejscu, należącą do dekanatu tarnopolskiego i obejmuje Dołowatka Domacyny Domaczewo Domaczyn Domagałów Domagowo Domajowice Domajski Domamorycz Doman Domanice Domaniew Dołżanka filią Domamorycz z 715 gr. kat. obrządku. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu i kasa pożyczkowa z funduszem 2689 złr. aust. Właściciel więk. posiadł, Aniela z hr. Baworawskich, wdowa po Włodzimierzu hr. Łosiu. Dołżanka, potok górski, wypływa w obr. gminy Krywego, w pow. Turka, z północnowschodniego stoku hal, rozłożonych na gór skim grzbiecie Dauszką ob zwanego; płynie zrazu na półn. wschód, a pod Chochonówką zwraca się na półn. zachód, który to bieg za trzymuje aż do ujścia swego do Zawadki; pły nie przeważnie łąkami przez wsi Krywe i Dołżki, doliną utworzoną dwu równolegle do siebie biegnącemi pasmami górskiemi, zachodniem Dauszką, wschodniem Żwininem. W dolnym biegu koryto nadzwyczaj kręte. Przybiera z lewego brzegu pot. Magurę. Dłu gość biegu 16 kil. Br. G. Dołżanskoje, st, dr. żel. donieckiej w Obłasti Wojska Dońskiego. Dołżek 1. , wś, inaczej Winnicki futor, pow. lipowiecki, nad niewielką rzeczką wpadającą do rz. Rosi, o 14 w. od m. Lipowca. Mieszk. 1191 wyzn. prawos. Cerkiew prawosł. i szkółka. Ziemi czarnoziemu 1800 dz. Połowa wioski należy do Żurkowskich, druga zaś połowa skonfiskowana w 1832 r. na rzecz rządu. 2. D. , wś nad Bohem, pow. bracławski, gm. Grabowiec, par. Bracław. należała do starostwa bracławskiego, r. 1868 miała 60 dm. , por. Parchiłówka. . 3. D. , wś w pow. ostrogskim, na półn. zach. od Ostroga o 40 w. oddalona, na równinie błotnej, pod lasem położona. Ma cerkiew parafialną, zarząd włościański razem z sądem gminnym, przeszło 800 dusz; od tej wioski na północ jest las, a w tym lesie do 200 ogromnych mogił, porosłych drzewami. Podanie mówi, że to są mogiły tatarskie. Wieś D. należała do ks. Ostrogskich, później do Jabłonowskich, klucza annopolskiego. W r. 1834 przez kollokacyą rozdzielona między 15 dłużników. 4. D. , wś, dek. berdyczowski, ma filią katol. par. Zozów. Dołżka 1. , wś, pow. doliński, o 16 kil. na półn, zach. od Doliny, o 1 kil. na połud. od st. p. i par. rz. kat. w Bolechowie; par. gr. kat. w miejscu. Dm. 46, mk. 341; własn. większa obejmuje roli orn. 147, łąk i ogr. 34, pastwisk 6, lasu 368 mr. ; własn. mniej, roli orn. 184, łąk i ogr. 143, pastw. 115, lasu 82 mr. Własność rządowa. 2. D. , ob. Dołczka. Dołżki, ob. Dolskie. Dołżnia, wś w pow. witebskim, z kaplicą katol. par. witebskiej św. Barbary. Dołżnica, rz. , dopływ Kotry. Dołżyca, rz. w pow. porzechim, gub. smo leńskiej, łączy się z rz. Jelszą i drugą, która z jez. Dgo wypływa; poczem wpada do jez. Szczuczego. A. Kosm. Dołżyce 1. koło Szozawnego, wś, pow, sanocki, nad Wisłokiem, u jego źródlisk, o 35 kil na połud. zach. od Sanoka, o 3. 7 kil. na połud. zach. od st. p. i kol żel Węgier. galic. w Komańczy. Parafia gr, kat. w Komańczy, rz. kat. w Bukowsku; dm. 50, mk. 345. Własność więk. obejmuje roli orn. 82, łąk i ogr. 56, pastw. 45, lasu 610 mr. ; włas. mniej, roli orn. 598, łąk i ogr. 226, pastw. 479, lasu 87 mr. 2. D. alb. Dołżyca, koło Cisny, wś, pow. lisecki, nad Solinką, dopływem Sanu, przy ujściu Dołżyczki, 532 m. npm. , o 30 kil. na połud. od Liska, o 5. 6 kil. od st. p. i par. gr. kat. w Ciśnie; par. gr. kat, w Hoczewie, dm. 44, mk. 306. Włas. więk. obejmuje lasu 958; włas. mniej, roli orn. 395, łąk i ogr. 185, pastw. 328, lasu 3 mr. Dołżyczka 1. , lub Dołżyca, pot. górs. , wypływa w Beskidzie lesist. , z pod głów. grzbietu, na granicy gmin Dołźycy i Czystohorba pow. sanocki; płynie na wschód zrazu lasem, popod Stanków wierch 767 m. przez wś Dołżyce, której górny koniec 534 m. , dolny 508 m. npm. się wznosi, a następnie przechodzi w obręb gminy Komańczy, zwracając się na póła. , a opłynąwszy wzgorze Mogiłę 609 r. , uchodzi z pr. brz. do Komanieckiego p. , dopływu Osławicy. Ujście 479 m. , długość biegu 7 kil. 2. D. , potok górski w Beskidzie wysokim czyli lesistym, wytryska w obr. gm. Przysłupa pow. Lisko, z pod grzbietu górskiego, odrywającego się od głównego grzbietu w kierunku półn. zach. , z szczytami Wielki Wiasiel 1153 m. Mały Wiasiel 1097 i Różki 935 m. . Płynie łąkami na półn, wschód, a poniżej zwraca się na półn. zach, przez Krywe. Poniżej Krywego dolina tego potoku nagle się zwęża; płynie bowiem leśnym parowem na północ, opłukując wschodnie stoki wzgórza Ryczywołu 778 m. i we wsi Dołżycy uchodzi z pr. brz. do Solinki. Długość biegu 11 kil. Przybiera liczne małe potoki. Br. G. Domabórz, tak inaczej zowią Danabórz lub Donabórz, z którego wyszło wielu dygnitarzy wielkopolskich, zwanych Danaborgskimi z Domaborza. Ozyt. Enoykl. Orgelbr. , art. Danaborgski. Domacha lub Eka9 rz. , lewy dopływ Bohu, wpada około Berezuy, por. Ruda Wielka. Domachowo 1. wieś, pow. krobski; 56 dm. ,368 mk. , lew. , 367 kat. , 118 analf. Kościół par. należy do dekanatu śremskiego. Stać. poczt, w Krobi o 7 kil, st. kol. żel. Bojanowo o 28 kil. Kośc. par. podług tradycyi miejscowej miał już istnieć w drugiej połowie XIII wieku. W r. 1586 do drewn. kośc. przybudował Andrzej Krajewski, arhidyakon krakowski, kanonik poznański, dziedzic Krajewio, wsi należącej do parai. domachowskiej, murowaną kaplicę. 2, D. , folw. tamże, należący do probostwa, 647 m. 3. D, domin, tamże, 586 m. rozl, 3 dm. , 42 mk. , 13 ewang. , 29 kat. , 18 analf. M. St. Domachowo 1. niem. Dommachau lub Dommachowau, dobra ryc, pow. gdański, par. Pręgowo; szkoła w Warczu, poczta w Pruszczu. Odległość od Gdańska 3 mile. Obszaru ornej ziemi ma 1077 m. ; kat. 36, ewang. 38, domów mieszk. 4. Dawniej w ręku polskiem r. 1650 posiada D. Hertmański, r. 1766 Prądzyński asesor tucholski, 1789 Kazimierz Zboiński. Oddawna istniała tu kaplica prywatna dla wygody duchownej dziedzica. Wizyta biskupa Rybińskiego z r. 1789 pisze, że stała na osobnem miejscu koło dworu. Teraźniejszy posiadacz Niemiec. 2. D. , os. , należąca do Klukowej Huty, pow. kartuski, par. Stężyca. Kś. F. Domacyny z Annapolem, wś, pow. mielec ki, o 23 kil. na płd. zach. od Mielca, o 6 ki, na płd. zach. od st. poczt, i par. rzym. kat. w Baranowie; dm. 80, mk. 451. Własność większa obejmuje roli ornej 19; własn. mn. roli orn. 318, łąk i ogr. 40, pastw. 83 m. We wsi szkoła etat. dwuklasowa. Właściciel wiek. posiadłości Naftoli Siegel. Lu. Dz. Domaczewo, Domaczów, mko, pow. brzeski, gub. grodzieńska, nad Bugiem, o 240 w. od Grodna, o 37 w. od Brześcia lit. , ma zarząd polic. 4 gmin ptu, 699 mk. , w tern 674 izrael. D. ma kaplicę katol. parafii Brześć litewski, cerkiew i bóżnicę. F. S. Domaczyn, niem. Domatschine, wś, pow. ole śnicki, nad Dreską Wodą, par. Langenwiese, z kościołem kat. filialnym, piękny zwierzyniec i zameczek myśliwski. F. S. Domagałów, potok podtatrzański, na Pod halu nowotarskiem, wypływa na granicy gmin Witowa i Chochołowa, tuż przy granicy Ora wy z Podhalem nowotarskiem. Płynie na wschód granicą tychże gmin, po pod płd. stoki Krowiarki 905 m. pom. wojsk. i po krótkim biegu, bo 2 i pół kil, w obrąbie gm. Chochoło wa uchodzi do Czarnego Dunajca z lewego brzegu. Br. G. Domagowo, zaśc. pry w. , pow. trocki, 1 okr, adm. , o 32 w. od Trok, 6 mk. 1866. Domajowice, niem. Thomaskirch, wś, pow. oławski, z parafią katolicką dek. borowskiego i szkołą. W pobliżu kolonia Nowe D. Domajski wierch, ob. Czarny potok, 768 I. Domamorycz, wieś, pow. tarnopolski, leży przy gościńcu pryw. , prowadzącym z Tarnopola do Kozłowa, o 10 kil. na zach. od Tarnopola, o 4 kilna płd. zach. od Dołżanki, nad potokiem bez nazwiska, mającym swe źródła na zach. od granicy gruntów tej miejscowości. Przestrzeń pos. więk. roli or. 9, łąk i ogr. 3, pastw. 3; pos. ma. roli. or. 1162, łąk i ogr. 107, pastw. 72 m. austr. Należy do rzymsko kat. par. w Tarnopolu, gr. kat, par. w Dołżance. W tej wsi jest szkoła filialna o 1 nauczy cielu. Właściciel wiek. pos. Aniela z hr. Baworowskich, wdowa po Włodzimierzu hr. Łosiu. B. R. Doman, ob. Domasław. Domanice, wśi fol. rząd. , pow. siedlecki, gm. i par. Domanice. Posiada kościół par. murow, z r. 1852 i szkołę. W 1827 r. było tu 39 dm. , 235 mk. ; obecnie liczy 62 dm. , 395 mk. i 1274 m. obszaru. Par. D. dek. siedleckiego ma 2780 dusz. Gmina D. ma ludn. 1324, rozl. 4742 m. , s. gm. okr. IV w Wisznie wie, st. poczt. w Siedlcach o 16 w. W skład gm. wchodzą tylko 4 wsie Czachy, Domanice, Kopcie i Przywory. Br. Ch. Domanice, folw. , ob. Siedmiorogowo, powiat krotoszyński. Domaniew, 1. wieś prywatna w powiecie błońskim, gm. Helenów, par. Żbików, na gran. pow. warszawskiego, nad rz. Rnówką, pół mili od Pruszkowa, st. kol. żel. warszawskowie deńskiej. Wieś ta położona jest pośrodku pasma wzgórków piaszczystych, ciągnących się przeszło pół mili ponad łąkami od wsi kościelnej Zbikowa do wsi Płochoclna. Na całym tym szeregu piaszczystych wyniosłości znajdywano rozmaitemi czasy szczątki popielnic starożytnych, wyroby krzemienne, czasem bronz lub monetę rzymską; szczątki te wszakże rozpraszane bywały, gdyż odkopywania przypadkowe przez nieświadomych ich wartości były wykonywane. Dopiero w latach 1877 i 1878 na wzgórku po za dworskiemi budowlami Domaniewa odkopane zostały cztery popielnice, z których pierwsza znaleziona w roku 1877, lubo bardzo uszkodzona, niemniej zajmująca prostotą kształtu, ofiarowana została do zbioru starożytności przy uniwersytecie krakowskim; trzy zaś inne, w prywatnym zbiorze w Warszawie przechowane, odkopane w r. 1878, odznaczają się piękniejszemi kształtami i z tego powodu jeszcze godne upamiętnienia, iż stanowią jakoby grób familijny. Największa mieściła w sobie tylko kości i popiół z piaskiem zmieszany, druga obok stojąca mniejsza, musiała być kobiecą, znalazły się w niej bowiem pomiędzy kośćmi i popiołem paciorki szklane a wewnątrz niej na wierzchu leżała trzecia maleńka popielniczka, odrębnego zarysu, bardzo ozdobnie wyrobiona, zawierająca kości i popioły dziecka. W roku 1880 w dalszym ciągu poszukiwań na linii urn dopiero co opisanych znaleziono wielką popielnicę, nakrytą kamieniem obłupanym, a przy niej drugą małą, wielkości filiżanki, otworem przyłożoną do boku urny większej; w odległości zaś trzech łokci naprost trzech wzmiankowanych czarę glinianą o czterech nóżkach prostego wyrobu. Czara jest kształtu odcinka kuli, głęboka na dwa cale a średnicę brzegu ma długą Domabórz Dołżyczka Dołżyce Dołżyca Dołżnica Dołżnia Dołżki Dołżka Dołżek Dołżanskoje Dołżanka Domacha Domachowo Domachowo Domantów Domanyocz Domarad Domaradz Domanówka Domanowicze Domanowice Domanów Domanka Domaniż Domaniówka Domaniowice Domaniowce Domaniowa Domaniów na cali 7 i pół. RozL folwarczna wynosi 393 m. a mianowicie grunta orne i ogrody m. 351, łąk m. 26, nieużytki i place m. 16. Płodozmian 12polowy. Bud. drewn. 12. Nabyte w 1873 r. za ra. 30, 200. Wieś D. osad 25, . gruntu m. 262, ink. 248; w r. 1827 miała 14 dm. , 101 mk. 2. D. , wś i folw. , pow. kaliski, gm. Staw, par. Błaszki. W 1827 r. było tu 5 dm. , 42 mk. Folw. D. , z wsią Maciszewice i D. , od Kalisza w. 27, od Błaszek w. 4, od Łodzi w. 112, od rzeki Warty w. 14. Rozl. folw. wynosi m. 394 a mianowicie grunta or ne i ogrody m. 335, ląk m. 23, pastw. m. 3, wody m. 2, nieużytki i place m. 14. Płodozmian 12polowy. Bud. mur. 2, drewn. 7, po kłady marglu i gliny. Wieś Maciszewice osad 9, gruntu m. 24; wś Domaniew osad 13, gruntu m. 35. 3. D. , wś i folw. , pow. łęczycki, gm. Dalików, par. Domaniew. Posiada koso. par. drewn. , erygowany wraz z par. 1500 r. przez Mikołaja Zalewskiego, murowany, w sty lu gotyckim, 1843 r. odnowiony. W 1827 r. było tu 13 dm. i 123 mk. , obecnie zaś liczą 19 dm. Par D. dek. łęczyckiego 1340 dusz liczy. Folw. D. od Kalisza w. 70, od Łęczycy w. 20, od Gostkowa w. 5, od Łodzi w. 28, od rzeki Warty w. 21. Nabyty w r. 1878 za rs. 22, 031. Rozl. folw. wynosi m. 379 a mianowicie grun ta orne i ogrody m. 275, łąk m. 48, pastw. m. 19, lasu m. 15, nieużytki i place m. 22. Bud. mur. 4, drewn. 8; wiatrak i obfite pokłady tor fu. Wieś Domaniew, osad 19, gruntu m. 55. 4. D. , wś i folw. , i DomaniewskaWólka, wś, nad rz. Radomką, pow. radomski, gm. Przy tyk, par. Wrzos. W 1827 r. było tu 16 dm. i 173 mk. ; obecnie liczy D. 26 dm. , 276 mk. , 540 m. ziemi dworsk. i 530 m. włośc. D. wól ka zaś, 19 dm. , 87 mk. i 261 m. ziemi włośc. Dobra D. , według danych Tow. Kredytowego Ziemskiego, składają się z folw. D. , attynencyi Młyn nowy, Młyn stary, nomenklatur wieczysto czynszowych Duży Bór, Jagodne i wsi D. , Wólka Domaniewska i Młodnice. Rozle głość folwarczna wynosi m. 610 a mianowicie grunta orne i ogrody m 393, łąk m. 65, pastw. m. 93, nieużytki i place m. 59. Bud. drewn. 16; są dwa młyny wodne, pokłady kamienia wapiennego i torfu. Wieś D, osad 24, gruntu morgów 530. Wieś Wólka Domaniewska osad 11, gruntu m. 312; wś Młodnice osad 20, grun tu m. 252. W. G. i Br. Ch. Domaniewek, wś i folw. , pow. łęczycki, gm. Dalików, par. Domaniew. W 1827 r. byto tu 5 dm. , 90 mk. Folw. D. , od Kalisza w. 84, od Łęczycy w. 14, od Ozorkowa w. 14, od Gostkowa w. 4, od Kutna w. 35, od rz. Warty w. 14. RozL folw. wynosi m. 433 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 382, łąk m. 21, pastwisk m. 15, nieużytki i place m. 16, gospodarstwo 4poIowe. Bud. mur, 6, drewn. 6; w niektórych miejscowościach są pokłady torfu i marglu. Wieś Domaniewek osad 25, gruntu m. 44. A. Pal. Domaniewice l. , wś i folw. , pow. rawski, gra. Góra, par. Łęgonice Górne, nad Pilicą, o milę od N. Miasta, o 2 m. od Tomaszowa, w pięknem położeniu, ma 50 dm. , kapliczkę, dwór z pięknym parkiem, grunta piaszczystokamieniste, mk. 421. Roku 1827 miała 39 dm. , 341 mk. RozL folw. wynosi morg. 773, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 564, łąk m. 22, pastw, m, 35, lasu m. 101, nieu żytki i place m. 51. Bud. mur. 11, drewn. 14, gorzelnia. Wieś D. osad 36, gruntu m. 765. Do folw. D. należy attynenoya Kaleń; dawniej zaś do dóbr D. należały folwarki Bie liny, Promyk i Wał. 2. I. , kol. , pow. ło wicki, gm. Dąbkowice, par, Domaniewice. Ko lonia w 1864 r. miała przestrzeni ra. 1286 ziemi urodz. , a nieurodz. 32 m. , osad 54, ludn. 443. Folw. poduchowny przestrzeni m. 181 ziemi urodz. , osad 32. W 1879 r. kol. domów włośc. 78 rozrzuconych w 4 punktach, przy samym kościele, za cmentarzem grzebalnym, ku Lubiankowu i ku Strzelczewu, dworskich 5; katol. 492. Odległe od Łowicza 12 wiorst, przy trakcie fabrycznym, o 2 i pół mil od Strykowa, szkoła. Nauczyciel Lipka hoduje jedwa bniki i zachęca włościan. Kościół murowany pod wezw. św. Bartłomieja Ap. , fundowany w 1525 r. przez ks. Trojana ze Sleszyna, pro boszcza łaskiego i domaniewskiego, a przez arcyb. gniez. Jana Łaskiego konsekrowany; probostwo to wraz z funduszami oddane infu łatowi w Łasku, dla powiększenia mu docho dów, i to trwało aż po r. 1857. W 1715 r. kościół ten pogorzał. Kaplica stojąca przy sa mym trakcie, murowana, jest fundacyi Jakóba i Wojciecha Celestów, rodz. braci, w 1633 r. , z obrazem N. M. P. , łaskami słynącym. Chór w tej kaplicy oryginalny, zbudowany w kształ cie orła jednogłowego. Parafia liczy 4597 katoL i 12 protestantów. 3. D. , ob. Dornaniowice. Br. Ch. i Ocz. Domaniewskie góry, pasmo wzgórz, ciągnące się w kierunku z połud. ku półn. , między wsiami Domaniewice, Krempa, lieczyca, Czatolin, Lubiankowa Wola i Uchań górny, w pow. łowickim. Długość jego wynosi około 7 w. , szerokość największa do 4 wiorst. Domaników, ob. Gąsiory. Domaników, folw. i wś, pow. kutnowski, gm. i par. Rdutów, ma 326 mórg obszaru, 6 dm. , 99 mk. R. 1827 miała 20 dm. , 184 mk. Według danych Tow. Kred, Ziemskiego, rozl. folwarczna wynosi m. 589, a mianowicie grunta orne i ogr. m. 574, nieużytki i place m. 15. Płodozmian zaprowadzony 14polowy. W r. 1878 odprzedano osado pod nazwą Elźanów m. 45. Wieś Domaników osad 3, gruntu m. 2. Dumanin, kol. , pow. turecki, gm. Skotniki, par. Chwalborzyce. Domanin 1. , wś, pow. ostrzeszowski, 10 dm. , 64 mk. , wszyscy kat. , 16 analf. Stac. poczt, ajentura pocztowa na miejscu, stac. kol. żel. poznańskokłuczborskiej także w miej scu; 8 kii. od miasta Kempna, gdzie sąd okrę gowy; 11 kil. od m. powiatowego Ostrzeszowa. 153 kil. od Poznania. 2. I. , domin. , 1487 morg. rozL, 5 dm. , 89 mk, , wszyscy kat. , 40 analf. W okolicy wykopano urny, przedmio ty kamienne, brązowe i żelazne. D. był wła snością Józefa Sulimierskiego. M, St Domaninka albo Bereżanka, wś, pow. krzemieniecki, par. Łanowce, ma kaplicę z cudownym obrazem M. B. Należy do kilku właścicieli. Domaniów, ob. Domaniew. Domaniowa, przys. Wrocowa. Domaniowce, węg. Domanyocz, niem. Domansdorf, wś w hr. spiskiem Węg. , kościół katol. filialny, młyn wodny, folw. , 619 mk. Domaniowice, wś i folw. prywatny, pow. olkuski, gm. Wolbrom, par. Bydlin, leży w pięknem położeniu, przypominającem Saską Szwajcaryą, pomiędzy starożytnym Smoleniem, Strzegowa, Złożeńcem, Bydlinem, o 1 i pół w. od szosy zawierókowodzisławskiej, o 24 w. od st. dr. żel. W. W. Zawiercie, od Pilicy w. 7, od Wolbroma 5 w. Przestrzeń dworska 390 mrg. , grunta włość. 436 mrg. , osad 47, dymów dwors. 3, włość. 37, mieszk. katol. 323, żydów 4. W D. znajduje się kopalnia kamienia t. z. grubowapienia i marmuru koloru różowego, oraz piec do wypalania wapna. W 1875 r. kopalnia zatrudniała 12 kamieniarzy, obrotu z eksploatacyi było rs. 6000, dziś fabryka w stagnacyi. Na terrytoryum Domaniowic znajduje się mnóstwo źródeł; najgłówniejsze bijące z pod góry skalistej, 800 900 stóp npm. wysokiej, znajdującej się na terrytoryum wsi Strzegowy, tworzy od razu strugę Luciuchnę, która, w połączeniu z innemi źródłami, porusza fryszerkę w Bydlinie i wiele młynów, nakoniec wpada do PrzemszyBiałej. Gleba ziemi po większej czyści ilasta, zimna, mało przepuszczalna, nieurodzajna; położenie pagórkowate uniemożebnia amelioracye gruntowe. R. 1827 D, miały 37 dm. , 217 mk. Folw. D. nabył 1880 r. J. M. Kamiński, adwokat z Warszawy. Domaniówka, wś, pow. nowomiński, gm. i par. Wiązowna, Domaniż, wś, pow. tomaszowski, gra. Czer kasy, par. Łaszczów, dawniej przedmieście miasteczka, obecnie osady Łaszczów; w posia daniu włościan 265 mrg. roli, 120 mrg. łąk; ludn. 267 dusz, dm. mieszkal. 53. W Domaniżu gruntów posiadłość większa nie ma żadnych. S. S. Domanka, wś, pow. grójecki, gm. .i par. Jazgarzew. Domanów, wś, pow. bielski, gub. grodzień ska, par. kościół katol. św. Doroty, z drzewa i wzniesiony 1460 r. przez Piotra Koca. Par. katol. dekan. bielskiego dusz 1223. Domanowice, niem. Domnowitz, wś, pow. trzebnicki, par. Powieko. Domanowicze, wś z gminnym zarządem i dobra w półn. zach. stronie pow. rzeczyckiego, w 3im stanie polic. kalenkqwickim, w 4ym okr. wojskowym domanowickim, w 4ym okr. sądowym domanowickim, przy drodze z Jakimowskiej i Ewtuszkiewiez do Mozyrza położone. Gmina domanowicka składa się z 25 wsi i liczy 2074 dusz męz. Jest tu cerkiew prawosł. i szkoła wiejska, tudzież biuro sędziego pokoju. Dobra są dziedzictwem obywatela Michajłowa, mają obszaru przeszło 14900 mrg. , w glebie rychłej poleskiej. Al. Jel. Domanówka, wś, pow. radomyski, nad rz. Chaczewą. wpadającą do rz. Teterowa. Mieszk. 231 wyzn. prawosł. , należy do przeborskiej par. , o 8 w. odległej. Ziemi 2014 dz. , prawie zupełnie lesistej. Należy do Horwata; dawniej był to majątek Hadziewiczów. Zarząd gra. we wsi Przyborsku, polic, w m. Iwańkowie. Domanowo 1. , wś, pow. bielski, gub. grodzieńska, na półn. zach. od Brańska. 2. D. , zaśc. pry w. nad rz. Wilią, pow. wilejski, 1 okr. adm. , przy b. dr. pocztowej z Mołodeczna do m. pow. Wilejki, o 10 w. od Wilejki, dm. 3, 34 mk. 1866, dawniej była tu przystań. Par. Miasota. 3. D. , wś, pow. bobrujski, przy trakcie pocztowym z Bobrujska do Parycz wiodącym, niedaleko rz. Berezyny, w gm. broskiej ob. Broże, w 2 stanie polic, paryckim. Była tu kapl. katol. par, Bobrujsk. 4. D. , st. dr. żel. mosk. brzeskiej, między Kosowem a Leśną, o 142 w. od Brześcia, w pow. sło nimskim. Domansdorf niem. , ob. Domaniowce. Domańszczyzna, os. , pow. wileński, 3 okr. adm. , mk. 10, 1 dom 1866. Domantów, ob. Domontów. Domanyocz węg. , ob. Domaniowce. Domarad, dawne imię, . Domaradz, Domaradzów, z Płosiną, Kątami, Krzywem, Zatylem i Porembami, wieś, pow. brzozowski, nad Brzozówką, dopływem Wisłoka Stobnicą, pod 49 48 pół. szer. a 39 37 wsch. dług. od P. , o 13 kil. na płn. z. od Brzozowa, a 6 kil. na płn. od s. p. w Jasienicy. Parafia rzym. kat. w miejscu, gr. kat. w Izdebkach. Dm. w Domaradzu z Płosiną, Kątami i Zatylem 495, mk. 2653. Własność większa obejmuje roli ornej 276, łąki ogrodów 54, pastwisk 32, lasu 444 mor. ; własność mniejsza roli or. 2522, łąki ogr. 388, pastw. 242, lasu 344 nir, We wsi jest szkoła etatowa jednokla Słownik GeograficznyZeszyt XIV, Tom II. Domaniewek Domansdorf Domańszczyzna Domaninka Dumanin Domaników Domanin Domaniewskie Domaniewice Domaniewek Domanowo Domanin Doman Domaradz Dom. sowa, kasa pożyczk. gm. z kapit. 300 złr. i bro war wielki fabryczny. Większa posiadłość na leży do łacińsk. biskupstwa przemyskiego. W D. nr. się pedagog Maksymilian Łyszkowski. Pierwszy ślad założenia tu parafii znajduje się w aktach z 1510 r. Jan Dziaduski, bp. prze myski 1545 fundacyą wznowił; roku zaś 1542 Stanisław Tarło kościół konsekrował pod wezwaniem ś. Mikołaja Bis. , który to kościół, o ile sądzić można, nie jest ten sam co dzisiej szy. W roku 1723 Jan Krzysztof Szembek bp. przemyski beneficyum w D. wcielił do ka pituły kolegiaty w Brzozowie. W parafii kat. 2452, żydów 45. B. R. Domaradz, niem. Dammratsch, wś, pow. opolski, par. Chwałkowice, o 1 milę od mias. Pokój, dawniej osada zwana podobno Maradz, ma 350 osad, 3500 m. rozl. , szkołę od roku 1780. F. S. Domaradzice, wśi folw. , pow. sandomierski, gm. Górki, par. Szczeglice. Posiada gorzelnię. W 1827 r. było tu 16 dm. , 108 mk. obecnie 25 dm. , 203 mk. Folw. D. od Radomia w. 84, od Sandomierza w. 28, od Klimontowa w. 7, odrz. Wisły w. 21. Rozl. folw. wynosi m. 399 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 240 łąk. m. 16, past. m. 25, lasu m. 112, nieużytki i place ni. 7; płodozmian zaprowadzony 8polowy, bud. mur. 5. drewn. 14. Wieś D. osad 27, gruntu m. 159. Domaradzice, 1 wś, pow. krobski; 40 dm. , 266 mk; 2 ew 264 kat. ; 64 analf. , stac. poczt. Du bin o 2 kil. , stao. kol. żel. Rawicz o 18 kil. 2 D. , folw. , 1805 mórg. rozl, należy do domin. Dubinko; 8 dm. r 98 mk. M. St Domaradzin, ob. Domaradzyn. Domaradzka Kuźnica. niem. Dammratschhammer, wś i kol. , pow. opolski, par. Chwałkowice, przy drodze z Pokoju do Wołczyna; wś ma 27 osad, kol. 45 a obie razem 845 m. rozl. Domaradzów, ob. Domaradz, Domaradzyn, wś i folw. , pow. łowicki, gm. Lubianków, par. Bratoszewice, o 28 w. od Łowicza. W 1827 r. było tu 25 dm. , 217 mk. , w 1864 osad 15, mk. 278. ; w 1879 dm. włościań. 11, dworskich 13. Istniało tu staranne gospodarstwo, prowadzone z zamiłowaniem przez wiele lat przez poprzedniego właściciela Henryka Bielickiego. Dobra D. składają się z fol. D. , Janów dezerty, Domaradzynek i Dziadowice, tudzież wsi D. i Karasice od Warszawy w. 110, od Głowna w. 3, od Osin w. 8, od drogi bitej w. 3, od rzeki Wisły w. 50; rozl. dworska wynosi m. 1252 a mianowicie folw. Domaradzyn grunta orne i ogrody m. 600, łąk m, 113, past. m. 331, nieużytki i place m. 50, razem m. 1094; płodozmian 6polowy; bud. mur. 4, drewn. 22. Fol Janów grunta orne i ogrody m. 145, lasu m. 4, nieużytki i place m. 158, płodozmian 6polowy; bud. drew. 4; dom wiatrak i pokłady torfu i marglu; wś Karasi ce osad 10, gruntu m. 198. Br. Ch. Domaschlowitz, Domaslowitz, ob, Domasłowice. Domaslaw, dawne imię, w formie skróconej Doman lub Domasz, stanowi zródłosłów wielo nazw. Domasławice, 1. Domasowice, niero. Noldau, wś, pow. namysłowski, par. kat. Wło chy; do dóbr. D. należy folw. Zaleśna. 2 D, niem. Domaslawitz, wś, pow. syoowski, par. kat. Goszyce, ma szkołę ewang. od r. 1782, handel drzewem. F. S. Domasłów, Domasów, w Xl w. Domasłowice, niem. Domsel, wś, pow. sycowski, ma szkołę, ewang. i filialny do parafii Turków kościół kat. z kaplicą grobową dawnej rodziny dziedziczącej D. nazwiskiem Poserów. Jeden z potomków tego rodu założył w pow, sycowskim to w. rolniczoogrodnicze. Do dóbr D. z gospodarstwem wzorowem należą folwarki Gutgliick i Poserode. Domasłowice, ob. Biskupice. Domasłowice, niem. Domaschlowitz, dwie wsie, pow. cieszyński na Szląsku austr. Dolne, rozl. morg. 665, ludn. 529, Górne rozl. morg. 906, ludn. 781. Do D. Dolnych należą też Kocurowice i Wołowiec. D, mają parafią kat. i szkoło ludową, należą do parafii ewang. Ligota Górne D. i Błędowice Dolne D. Par. kat. D. dek. frydeckiego obejmuje 4351 dusz kat. , 457 ewang. , 89 izr. Filia w Szobiszowicach dolnych. F. S. Domasów, ob. Domasłów. Domasowice, ob. Domasłowice. Domasz Doman, ob, Domasław, Domaszajce, niem. Domsdorf, wieś na dolnych Łuźycach w pow. kalawskim. A. J. P. Domasze, 1 okolica zasiedlona szlachtą zaściankową, pow. borysowski, gm. słobodzka, par. łohojska daw, hojniska, o 10 w. od Łohojska. Szlachta posiada tu grunta dziedziczne. Niegdyś D. należały do Pieślaków. Obszar ziemi wynosi około 20 włók miary litewskiej. Miejscowość niska, obfituje w krynice; ziemie i łąki średniej dobroci. Folw. D. 150 m, rozl, należy do Wierzbickich. 2. D. , wś nad rz. Leszna, pow, wilejski, 1 okr. adm. , o 28 w. od m. pow. Wilejki, przy b. dr. pocztowej z Wilna do Mińska, dm. 25, 223 mk. , w posiadaniu włościan 1866. 8 D. , wś prywat. , pow. dziśnieński, o 50 w. od m. pow. Dziany, 1 okr. adm. , przy b. dr. pocztowej zmka. Plissy do m. Łupsiek, 3 dm, , 19 mk. Okrąg wiejski D. w gm. Bohiń liczy w swym obrąbie wsie Dornasze, llymasze, Wierki, Matiesze, Zaborniki, zaśc. Oscinki, Gatozki, Miedinki, Bałandziszki, Borzdzieliszki, Werkowki. 4 D. , wś, dawny powiat brasławski; r. 1712 starostwo D. liczyło 12 dymów hybernowych, posiadał je WawDom. rzecki, potem Rudomina; r. 1782 płaciło 322 zł. kwarty. Domaszewf folw. , pow. garwoliński, gm. Podłęź, par. Samogoszcz. W 1827 r. było tu 23 dra. i 186 mk. , obecnie liczy 21 dm. , 306 mk. i 1106 m. obszaru. Domaszewice, wieś, pow. kielecki, gm. Dąbrowa, par. Kielce. Posiada szkołę wiej ską. W 1827 r. było tu 63 domy i 353 mieszk, Domaszewicze, folw. , w pow. nowogródz kim, dziedzictwo Lejów, w glebie wybornej; obszar 1170 m. w dzierżawie. Była tu ka plica katolicka b. paraiii katolickiej Stwołowicze. Al. Jel. Domaszewnica, wś i folw. , pow. łukowski, gm. Ulany, par. Łuków. W 1827 r. było tu 64 dm. , 440mk. , obecnie liczy 56 dm. , 536 mk. Dobra I. , własność Pawła Gąsowskiego, skła dają się z folwarku D. , awulsów Malcanów i Jadwisin, tudzież wsi D. ; od Siedlec w. 38, od Łukowa w. 10, od drogi bitej w. 2. Rozl. wynosi m. 3191, a mianowicie grunta orne i ogr. 1516. łąk m. 297, pastw. m. 177, lasu m. 1127, nieużytki i place m. 74. Płodo zmian 12polowy. Bud. mur, 6, drew. 24, gorzelnia parowa o sile 8 koni z młynem prze rabiającym zboża na pytel około 4, 000 korcy rocznie. Cegielnia dostarczająca cegły na po trzeby miejscowe i częściową sprzedaż. Rze ka Bystrzyca płynie pomiędzy łąkami. Wieś I, osad 100, gruntu m. 1084. Br. Ch. Domaszewska wólka, wieś, pow. łukowski, gm. Ulany, par. Łuków. Liczy 26 dm. , 271 mk. , 849 m. obszaru. Damaszki, folw. , pow. łukowski, gm. Ulany, par. Łuków; od Siedlec w. 37, od Łukowa w. 9, ocl drogi bitej w. 6, od rz. Wieprza w. 21. Rozl. wynosi m. 217, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 167, łąk m. 44, pastwisk m. 2, nieużytki i place m. 4. Płodozmian 5polowy. Budowli drewn. 3. Folwark powyższy oddzielony w r. 1872 od dóbr Wólka Domaszewska. Domaszkiewicze, wieś w pow. borysowskim, w gminie Osowskiej, w par. kat. mściskiej, w 2 stanie polic, łohojskim, w 4 okr. wojskowym dokszyckim; miejscowość górzy sta; w okolicach są jeziora i przepływa rzeka Cna. Willa D. , inaczej Elizental, własność lir. Ślizienia, leży na 947 st. n. p. m. ; jest to naj wyższy punkt w pow. borysowskim. Na po łudnie od wsi leży jezioro, mające dług. 1 i pół wiorst a szerok. . W willi wznosi się śli czny szwajcarski dom, z okien którego malo wniczy widok na jezioro. D. , należą do dóbr dziedziłowickich hr. Alfreda Ślizienia. Jestto najpiękniejsza miejscowość w pow. borysow skim. J. S. Domasznie, jez. w pobliżu wsi Orzechów, w pow. włodawskim. Leży w zlewie Wieprza, ma 160 m. rozl i 16 do 20 st. gł Woda jego odpływa rowami do jezior we wsi Uścimowie; dopływa zaś z je2iór w dobrach. Lejno i Zienki. Domaszno, wieś i folw. rząd. , pow. opoczyński, gm. i par. Drzewica. W 1827 r. były tu 20 dm. , 235 mk. , obecnie liczy 58 dm. , 420 mk. Odl. od Opoczna 23 w. Domaszów, ob. Domaszew. Domaszów, wieś, pow. rawski w Galicyi, oddalona od Rawy na północny wschód o 28 kil, o 7 i pół kil. od Uhnowa na wschód, od Bruckenthal o 2 kilom, na północny zachód. Przestrzeń pos. więk. roli ornej 445, łąk i ogr. 123, pastw. 57, lasu 314; pos. mniej. roli ornej 1394, łąk i ogr. 1002, pastw. 107. Ludności rz. kat. 122, gr. kat. 713, izr. 14 razem 849. Należy do rz. kat. par. w Bruckenthal, gr. kat. parafią ma w miejscu, należącą do dek. uhnowskiego; ta parafia obejmuje filią w Sałaszach, mającą 752 gr. kat. obrządku; w Sałaszach byt dawniej monaster oo. bazylianów, którzy tam mają teraz folwark; za użytek tegoż dają oo. bazylianie krystynopolscy z pomiędzy siebie jednego księdza do tej parafii i tego księdza utrzymują. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu. Właścicielem więk. pos. była Augusta Langner, od której około 1870 r. kupił tę majętnosć Zdzisław Zaklika; ten w parę lat później sprzedał Józefowi Rozwadowskiemu; po dwóch latach odkupił tenże Zakliua napowrót tę majętność od Rozwadowskiego, a teraz posiadają takową spadkobiercy Zdzisława Zakliki. Domaszów, niem. Thomasdorf, wieś, pow. frywałdowski na Szląsku austryackim, ludn. 3032. Domaszyce, wieś, pow. piński, gm. Źabczyce, w 1 okr. polic, o 1 i pół mili od Pińska, mieszk. 138; własność niegdyś Horbaczew skich, teraz hr. Krasickiego. Kś. M. Domaszyszki, wieś szlach. , pow. święciański, 2 okr. administr. , mk. kat. 40, dm. 7 1866. Domatków, wieś, pow. kolbuszowski, o 5 kil. na płd. od st. p. i parafii rz. kat. w Kolbu szowej. Liczy dm. 61, mk. 346. Własność większa obejmuje roli ornej 53, łąk i ogr. 11, pastw. 16, lasu 4 m. ; własn. mniejsza roli or nej 442, łąk i ogr. 87, pastw. 59, lasu 68 m. Właściciel wiek. posiadłości Władysław Mi chałowski. Lu. Dz. Domatkowska wola, wieś, pow. kolbnszowski, o 6 kil. na płd. od st. p. i par. rzym. w Kolbuszowej. Liczy domów 36, mk. 251. Własność większa obejmuje roli ornej 32, łąk i ogrodów 10, pastwisk 3, lasu 63 m. ; własn. mniejsza roli ornej 542, łąk i ogr. 88, pastw. 75, lasu 37 m. Właściciel więk. pos. Kazimierz hr. Starzeński. Lu. Dz. Domatkowska wola Domatków Domaszyszki Domaszyce Domaszów Domasznie Domaszkiewicze Domaszewska Domaszewnica Domaszewicze Domaszewice Domaszewf Domasze Domaszajce Domasz Domasowice Domasów Domasłowice Domasłów Domasławice Domaslaw Domaslowitz Domaschlowitz Domaradzyn Domaradzów Domaradzka Domaradzin Domaradzice Domaradz Dom Domaszew Dominików Domatówko, mitm. Kl. Dommatau, wś, włość, pow. wejherowski, była dawniej złą czona z Domatowem i należała do oo. cys tersów w Oliwie. Obejmuje teraz 9 posiadło ści gburskich, 9 ogrodników, 21 włók, kat. 91, ewang. 41, domów mieszk. 13. Par. Mechowo, szkoła Leśniewo, poczta Wejherowo, dokąd mil 1 3 4. Kś. F. Domatowo Wielkie, wś włość, pow. wejj berowaki, należała od r. 1333 do dóbr oo. cystersów w Oliwie, przyłączona do klucza Starzyńskiego; krzyżacy zamienili ją na inne posiadłości, które otrzymali po oo. augustyanach w Swornigacu. W starych dokumentach zachodzą w granicach Domatowa dwa jeziora jedno zwie się Rogoźno, drugie znajduje się na łąkach pod Mechowem, nazywane Rek czyli Reczk, z którego wypływa rzeczka Reda czyli Rada. Obecnie obejmuje 25 posiadłości włościan, 26 ogrodników, 60 włók, kat. 400. ew. 53, domów mieszk. 51. Par. Mechowo, szkoła Leśniewo, poczta Wejherowo, dokąd mil 1 3 4. Granice Darzlubia i leżącego przy nim Bomatowa tak podaje krzyżacki dokument Primo incipiunt a lapide qui Boża Stopka dicitur et tenduntur directe ad quercum signatam stantem prope viam, quae currit a Polchow versus Domatow. Abhinc directe ad quercum magnam, signatam et circumfossam. Deinde per paludem ad foveas vulpium Lisie Jamy in monte. Abhinc per arborum signa multafum ad pontem per rivulum fluentem de paludej trans viam currentem a Mechow in Domatow. Abhinc per arborum signa plurima ad ąuercum signatam prope lacum rui Lesznow Tulgariter nominatur. Abhinc versus orientem ad foveas in monte quae Jezbym dicuntur poionice. Abhinc per multas arbores signatas ad quercum magnam, cjuae dicitur ursi prope viam tendentem ad Mechow rersus Darzlube. Abhinc per multa signa directe ad finem pontis per vadum qui est in via currente de Darzlube versus Starzyn. Abhinc ad lapidem prope quercum signatam; abhinc directe inter prata pertinentia ad Musterin et Darzlube, directe ad rivulum qui Musturza dicitur et per descensum rivuli ad quercum stantem Stojący prope dextram ripam muli circumfossam. Abhinc ad queroum in colle signatam; abhinc ad quercum magnam signatam; abhinc ad limites inter agros de Struga et Darzlube usque ad viam currentem de Darzlube versus Brusaw et per decursum via e ad tumulum Paganorum. Abhinc per arborum signa ad qnercum signatam versus paludem, quae Oalanicza dicitur, et trans paludem per multa signa ad quercum juxta paludem quae Jesjenowe dicitur. Deinde ad quercum juxta paludem, quae Smygene Błoto dicitur, Deinde ad quercum juxta paludem, quae Słony dicitur et trans paludes per arborum signa ad s viam currentem de Ptitzc versus Pesznicam, ubi inter viam et rivulum qui Valeczka dicitur quercus est signata. Ab hac per tsansversum rivo. li viara ad sinistram dimittendo per multa signa arborum ad magnam paludem et per transversum paludis ad abietem signatam et abhinc directe per arbores multas signatas trans rivulum, qui Dercznica dicitur ad quercum prope fagum. Abhinc directe versua aquilonem ad quercnm lapidibus circumpositam et signatam, Abhinc ad duas abietes in valle siraul junctas et signatas. Abhinc per arborum plurima si gna ad quercum juxta viam quae Pesznica dicitur currentem versus Domatow, circumfossam et signatam. Abhinc ad silicem circumfossam iu palude. Abhinc per multa signa directe ad abietem signatam prope viam a Gdantz versus Sarnowicz, currentem et per viam usque ad metam Swocyn et Domatow ad lapidem qui est principium mefcarum rerertuntur. Kś. F. Domażyr lub Damażyr. wieś, pow. gródecki, leży nad stawem zwanym Błota, przy gościńcu rządowym Iwowskojaworowskim, oddalona od Gródka na północny wschód o 18 kil. , od Janowa na wschód o 9. 5 kil, w okolicy piaszczystej, bagnistej i lesistej, oddalona od Lwowa na zachód o 10 kil. Przestrzeń pos. więk. roli or. 183, łąk i ogr. 12, pastw. 10, lasu 107; pos. mn. roli or. 232, łąk i ogr. 47, pastw. 84, lasu 26 m. austr. Ludność rzyra. kat. 200, gr. kat, 152, izrael 19, razem 371. Należy do rzym. kat. parafii w Janowie; gr. kat. parafią ma w miejscu, należącą do dekanatu grodeckiego; parafia ta liczy w miejsc. Domażyr i Zielów razem 413, we filii Żorniska 257, we filii Kozice 421, razem 1091 gr. kat. obrządku. Przy tutejszej gorzelni znajduje się także fabryka prasowanych drożdży, własność Edwarda Kopeckiego, która przerabia rocznie 17, 450 cent, kukurudzy, słodu jęczmiennego i żytniego, oraz krochmalu kartoflanego, na 1745 cent. drożdży prasowanych, które znajdują pokup w Galicy, Mołdawii i cesarstwie rossyjskiem. Właściciel więk. pos. Edward Kopeoki. B. R. Domb niem. , ob. Dąb W ogóle zresztą nazw polskich, mylnie pisanych przez Domb. ,. , szukać trzeba pod Dąb. .. Dombach niem. , wś, niemiecka kolonia, pow. łańcucki, między Sanem a jego dopływem Złotą rzeką, o 33 kil na półn. wschód od Łań cuta, o 7. 6 na półn. wschód od st, poczt, w Le żajsku. Par. rzyms. kat. w Tarnowcu, dm. 38, mk. 292. Własność mniej, obejmuje roli om. 618, łąk i ogr. 92, pastw. 89, lasu 24 morg. We wsi szkoła filialna i kasa pożyczk. gminna z kapit. 1000 złr. Lu. Dz. Dombina, Dąbina, ob. Proboszcsowice. Dombke niem. , ob. Dąbki Dombrau niem, , ob. Dąbrowo. Dombrowken niem. , ob. Dąbrowa, Dąbrówka, Dąbrowskie. Domecko, niem. Dometzko, wś i dobra, pow. opolski, o 8 kil od Opola, par. katol Chrząszczyce, nad Prószkowską Wodą. Dobra D. mają 2600 m. rozl. , w tern połowę lasu i dwa folwarki D. i Simsdorf. Wieś D. z koloniami Simsdorf, DomeckoKuźnia, Osiny i Judenberg ma 1000 m. rozl, 160 dm. F. S. Domeiken niem. , ob. Ballienen i Domejki. Domejki 1. , wś włośc, pow. lidzki, 1 okr. adm. , o 5 w. od Lidy, 5 dm. , 28 mk. kat. 1866. 2. D. , wś, pow. szawelski, gm. i par. zagórska, należała do dóbr stołowych ekonomii szawelskiej. Uwłaszczono dusz rewiz. 60, gruntu 355 dzies. J. Godl. Domejki, niem. Domeiken i Ballienen, wś, pow. gąbiński, st. p. Niebudssen. Domejkiszki, wś, pow. wyłkowyski, gm. Pojeziory, par. Szumsk. Odległa od Maryampola 17 w. , liczy 6 dm. i 55 mk. Domejkowo 1. , wś włosa, pow. trocki, 2 okr. adm. , o 16 wiorst od Żyżmor, 13 dm. , 152 mk. 1866, uwłaszczona z majątku Płytniki, który należał do Orwidów. Okr. wiejski D. , w gm. Kronach, liczy w swym okręgu wsie Wiluńce, Domejkowo, Władypole, Trusiejkiszki, Płaskuńska Buda, Krawczyszki i Paukszciszki. 2. D, , dwór, pow. kowieński, na prawym brzegu rz. Wilii, na wyniosłej górze, należy do parali ii zamiejskiej m. Kowna, od którego odległy 6 w. R. 1850 nabyty od Jana Kudrewicza przez Martusewicza. Rozl gruntu 30 włók, gospodarstwo 3polowe. Domenkiszki, wś, pow. rossieński, par. Rossieny. Domesnez, góra nadmorska w Inflanciech, nad odnogą inflancką, niebezpieczną dla skał piaszczystych, na mil 4 ciągnących się. O 6 m. ku półn. od Dondangen, Na górze są dwa ogniskat pisze o niej Dykcyonarz Echarda z XVIII w. , jedno z nich ma 12 sąź. wys. , drugie 8 i pół sąż. ; te od sierpnia do stycznia palą się dla wygody żeglarzów jeźli oba są widziane, oznaczają niebezpieczeństwo, jeźli jedno to przeciwnie. Ryga daje 2500 tal rocznie na drzewo do tych ognisk; do 1000 sążni go się wypala. Jest to właściwie przylądek w Knrlandyi, półn. kraniec kurlandzkiego wybrzeża Baltyku, sięga na 10 w. w morze niebezpieczną dla żeglugi rafą. Po łotewsku zowie się Kolkarags i należy do t. zw. gór Błękitnych ob. . Dometzko niem. , ob. Domecko. Domicela, folw. , pow. ostrzeszowski, ob. Rudniczysko. Domiechowice, wś i folw. , pow. piotrkowski, gm. Bełchatówek, par. Parzno. Posiada gorzelnię. W 1827 r. było tu 13 dm. , 130 mk. Dobra D. miały w 1867 r. 2196 m. rozl. folwarcznej, a wś D. ma osad 55, gruntu 288 morgów. Domija, ob. Wardawa. Dominek, niem. Dominke, wś, pow. słupski na Pomorzu. Dominice, ob. Domnice. Dominiczyn majdan, wś, pow. włodawski, gm. Wola Wereszezyńska, par. Wereszczyn, W 1827 r. było tu 14 dm. f 88 mk. Dominik, Domnik, ob. Domnice. Dominikaskieborki, ob. Borki dominikańskie. Dominikański ług lub Dominikanka, osada, pow. maryampolski, gm. Aleksota, par. radiowo. Ma 2 dm. , 5 mk. Dominików, os. , pow. kolski, gmina i par. Brudzew. Dominikowice, wś, pow. turecki, gm. Niewiesz, . par. Uniejów. W 1827 r. było tu 16 dm. , 166 mk. Folw. D. z wsią Krajkowice i D. , od Kalisza w. 66, od Turku w. 26, od Uniejowa w. 6, od Kutna w. 49. Rzeka Warta stanowi granicę północną. Rozl. folwarczna wynosi m. 945, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 552, łąk m. 136, pastw. morg. 39, lasu m. 156, nieużytki i place 62. Bud. murów. 8, drewn. 10 i wiatrak. Wieś Krajkowice osad 11, gruntu m. 122; wś Dominikowice osad 46, gruntu m. 96. Domintkowice, wś, pow. gorlicki, par. rz. katol Kobylanka, o 5. 6 kil. od Gorlic. Obszar dworski roli ornej 163 m. , łąk 14 m, pastw. 6 m. , lasu 389 m; Włościanie mają 828 m. roli ora. gleba owsiana, 177 m. łąk, 65 m, pastw. , 62 m. lasu; 159 dm. , 1004 mk. rz. kat. Dominium należy do dóbr Kobylanka, które są własnością Aleksandra Skrzyńskiego. Na gruntach D. miano odkryć naftę. M. Ż. S. Dominikowo 1. , wś, pow. mazowiecki, gm. Klukowo, par. Kuczyn. 2. D. , rum. , pow. lipnowski, gm. Obrowo, par. Osiek. Dominikowo, folw. , pow. wileński, 4 okr. adm. , mk. 8, dm. 1 1866. Dominiszki 1. , wś, pow. sejneński, gmina i par. Sereje. Odległość od Sejn 34 w. W 1827 r. było tu 19 dm. i 136 mk. ; obecnie liczy 28 dm. , 241 mk. 2. D. , os. , pow. kalwaryjski, gm. Raudań, par. Urdomin. Odl. od Kalwaryi 8 w. ; ma 6 dm. , 17 mk. Dominke niem, , ob. Dominek. Dominki, niem. Dominken, os. , należąca do wsi Braunsdorf, pow. gdański, par. Skarszewy, o 4 mile od Gdańska, st. p. w Przywidzu. Dominopol, ob. Duninopol. Dominów 1. , ws i folw. , pow. lubelski, gm. Zemborzyce, par. Abramowice. Leży przy linii drogi żel Nadwiśl, na 5 w. od przystanku Minkowice ku Trawnikom. W 1827 r. było tu 10 dm. i 57 mk. D. leży na wzniesieniuf Dombrowken Dombrau Dombke Dombina Dombach Domażyr Domatowo Domatówko Domb Dominikowice Domintkowice Dominikowo Dominiszki Dominke Dominikański Dominopol Dominów Dominki Domatówko Domecko Domicela Domiechowice Domija Dominek Dominice Dominiczyn Dominik Dometzko Domesnez Domenkiszki Dominikaskie Domeiken Domejki Domejkiszki Domejkowo Dombrowken 615 stóp nad poziom morza. 2. D. , wś, pow. i lubelski, gm. i par, Mełgiew, Dominowo, domin. , pow. średzki; 2 miejsc 1 D. , 2 folw. Szrapki alias Michałowo; 2417 snorg. rozL; 12 dm. , 219 mk. ; wszyscy kat. ; 68 analf. Stacya poczt, i kol. żel. w Środzie o 9 kil. ; właściciel Stanisław hr. Poniński, M. St. Domkowo, niem. Domkau, dobra ryc, pow. ostródzki, st. p. Rychnów. Dommachau niem. , ob. Domachowo. Dommatau niem, , ob. Domatowo. Domnau niem. , ob. Domnowo. Domnica, wś, pow. bałcki, gm, Nestoida, par. Bybnica, leży u źródeł rz. Kiełbaśny, miała w 1868 r. 78 dm. Dziś dusz męz. 179, ziemi włośc. 1585 dz. , ziemi dwors. 481 dz. ; należała do rządu, dziś do Kryworotowa. Ma cerkiew par. św. Dymitra, do której należy 633 parafian i 102 dz. ziemi cerkiewnej. Domnice, Domnik, wś, pow. wschowski, nad jeziorem, 12 dm. , 77 mk. ; wszyscy katol, , 9 analf. Stacya poczt. Włoszakowice Luschwitz o 6 kil. , st. kol. żel. Wschowa Fraustadt o 20 kil. M. St. Dominiki, wś. , pow. połocki, z zarządem gm. tegoż nazwania. Domnowitz niem. , ob. Domanowice. Domnowo, niem. Domnau, miasto, dobra, os. , zamek i leśniczówka, pow. frylądzki, ma st. poczt, i tu się mieszczą władze powiatowe powiatu frylandzkiego. R. 1875 było w mieście 2167 mk. Na rok 9 jarmarków. F. S. Domona, ob. Demiańsk. Domonowicze, wieś, pow. rzeczycki, ze stacya pocztową przy trakcie mińskowołyń skim, o 35 w. od Mozyrza. Domonowo, wieś, pow. dyneburski, własność M. Piesza, 3363 dz. ziemi rozl. Domonowo albo Domanowska, st, p. w pow. słonimskim, o 34 w. od Słonima. Jest też tu st. dr. żel. mosk. brzeskiej. Domontańce, wieś, pow. trocki, gm. Aleksandrowo. Okrąg wiejski D. w tejże gminie obejmuje wsie Domontańce, Lelańce, Koleśniki, Tokniańce, Żydańce, Mikołajówka; zaśc Karkliniszki, Uliszki, Stanuliszki, Wieżyszld, Cierpinie. Domontów, mylnie Domaniów, wś, pow, radomyski, w lasy wsunięta, wodami i bagnami opasana, przy wpływie małej bezimiennej rzeczułki do Dniepru. Przed wiekami była to starożytna dziedzina książęcej rodziny Dowmontów i stąd też nawet przybierająca szumny tytuł księstwa. Praojcem tej rodziny miał być Dowmont, głośny w dziejach litewskich bohater, książę na Pskowie, zmarły w r. 1249. Kie wiemy czy inny Dowmont syn Hurdy, o którego męstwie, jak Stryjkowski pisze, piosnki złożone długo po Litwie pomiędzy pospólstwem słyszane były, zaliczał się też do tego szczepu. Niesiecki tego ostatniego Domonta robi protoplastą książęcego domu Gedrojciów. Kiedy zaś Dowmontowie z Litwy przenieśli się w Kijowszczyznę, nie wiemy też, ale jest ślad, że za Olelka Włodzimirzowicza księcia kijow. 1440 1454 jeden z nich przebywał już w tej ziemi i był jednym z przodkującycli w niej, ile że się podpisał na pewnym przywileju tegoż księcia, jako świadek Skarb. Daniłowicza II str. 3. Inny zaś Wasyl Domont, posiadacz właśnie onego Domontowa, którego opis obecnie kreślimy, połączywszy się ze świetnym i potężnym natenczas domem ks. Hlińskich, z ręką żony swej Heleny ks, Hlińskiej wziął szerokie pustki w okolicy Czerkas i tam osiedlił był drugi Domontów koło dzisiejszej Zołotonoszy za Dnieprem. Dwa więc odtąd istniały Domontowy, jeden poleski, dragi stoi powy. Tenże Wasyl Domont, przykupiwszy do dóbr pomienionych Moszny nad Dnieprem, I tak on jak i sukcesorowie jego zaczęli się odtąd pisaó i mianować Domontami Moszeńskimi. Z czasem atoli rozrodziwszy się ci książęta, w rozdrobnionych i uszczuplonych usadowieni dziedzictwach, zeszli niedługo do poziomu zwyczajnej prowincyonalnej szlachty. I Domontów poleski, pierwotnie rodzinne w kijowszczyźnie gniazdo ich, wyszedł z ich ręku, Hrehory Domont, syn Wasyla, ożeniony z Apolonią Teodorówną Tyszanką Bykowską, sprzedał go w 1591 r. szwagrowi swemu Michałowi Laskowi, sędziemu Winnickiemu, i żonie jogo a siostrze swej Owdotyi kniaziównie Domontównie. Ale Domontów niedługo zostawał i w Łasków posiadaniu. W 1608 r. sprzedali oni tę majętność Samuelowi Hornostajowi, podkomorzemu kijów, z poddanymi nahłymi tak podsusidkami, horodnikami, z bojary pancernymi i putnymi, za 3000 złp. Ż powodu tej sprzedaży list Łasków do poddanych Domontowskich napisany, nie pozbawiony jest interesu. Dajemy go w dosłownym przekładzie polskim Michał Łasko, sędzia grodzki i kniahynia Owdotya Domontówna małżonka jego. Atamanowi i wszystkim poddanym domontowskim, oznajmujemy wam i wszystkim, żeśmy tę majętność swoje Domontów, ze wszystkiem. Jego Miłości panu Samuelowi Hornostajowi, podkomorzemu kijowskiemu, sprzedali; przeto abyście o tern wiedzieli, i Jego Miłości, jako Panu swojemu dziedzicznemu, posłuszni i powinni byli, i to co od was należy, Jego Miłości, jako Panu swemu dziedzicznemu, oddawali. Przytem was Bogu poruczamy, Z kijowa piątego oktobra 1608. Podpis Michał Łasko sędzia grodzki Winnicki ręką własną. Pod podpisem dwie pieczęcie wyobrażające herb Łasków t. j, u góry dwie klamry skrzyżowane z sobą a u dołu Leliwa i herb ks. Domontów t j. grot od strzały utkwiony na dwóch półksiężycach, odwrotnie barkami do siebie leżących. Odtąd też książęcy Domontów, wcielony do dóbr Hornostajów t. j. Rochtyckich i Ditiatkowskich, był ich skromną przyległością, i wraz z nimi drogą związków familijnych czy też kupna, z rąk do rąk przechodził. I tak od Hornostajów w spadku dostał się do Drohojowskich, od tych do Charlęskich, nareszcie drogą kupna do Szczuków, Kątskich, nareszcie do Pilawitów Potockich. W 1762 r. posiadał D. wraz z Hornostajpolem Eustachy Potocki jenerał art. w. ks lit. , starosta tłumacki, z linii wilanowskiej. Następnie, syn jego brygadyer wojsk kor. sprzedał te dobra Janowi Wenturemu Kańskiemu, którego wnuka Anna z Hańskich ks. Mniszchowa niedawno posiadała je. W 1691 r, była celna komora w Domontowie i mieszkał tu Paweł z Góry Gorczyński, pisarz generalny cełł JKM i komór podnieprskich. W 1776 r. , w obrębie granic Domontowa był na Dnieprze jaz rybobitny W przeszłym wieku w lasach D. znajdowały się następne uroczyska Wet, Czartowica, Peszczurów, Kołodeź, Mikolskie i tak nazwany Dąb przysiężny dub prysiażny. Stał on przy granicy, jak mówi dokument z 1735, nad jeziorem, i przy nim to przed laty była przysięga, i tak śp. pani Hornostajowa, jak i opaczyckich ludzi siedmiu przysięgło celniejszych, ale dziś z tego przysiężnego dębu, co go opaczyccy ludzie spalili, tylko pień pozostał archiwum hornostojpolskie. Obecnie Domontów ma mieszkańców obojej płci 421, gruntu 2916 dzies. , własność Kisłowskich. W głuchem leży polesiu; dziś tylko czarnobylski gościniec cokolwiek życia daje tej wiosce. Edward Rulikowski. Domopol, majętność ziemska, pow. lucyński, par. Birźe inflanckie ob. , o 4 w. od kościoła birżańskiego odległa, ma 1865 dzies. gruntu, niegdyś własność hr. Krasickich, obecnie włościanina Łotysza nazwiskiem Zujtyń. Domorady, wieś w pow. sokólskim, gub. grodź. , o 44 w. od Sokółki. Domorodziszki, wieś dawniej dworska, dziś włość, pow. święciański, 4 okr. adm. ; mk. kat. 30, dm. 4 1866. Domosław, wieś rządowa, pow. pułtuski, gm. i par. Winnica. W 1827 r. było tu 24 dm. i 161 mk. Por. Czerwińsk. Domorzany, ob. Domżeryce, Domosławice 1. przysiółek Biskupic lanckorońskich ob. ; powiat brzeski, dm. 29, mk. 172. Jest tu szkoła etatowa jednoklasowa i zakład ubogich, założony według podania przez ks. Tarłę w r, 1796, z majątkiem zakładowym 260 złr. w obligacyach. 2. D. lub Domostowa lub Bukowa, wieś, pow. nisecki, o 15 kil. na płn. w. od Niska, o 16 kil. na płd. od st. p. w Ulanowie. Par. rzym. kat. w Pysznicy. Domów 97, mk. 549 269 m. , 280 k. . Własność mniejsza obejmuje roli ornej 751. łąk i ogr. 315, pastwisk 243, lasu 50 m. Właściciel większej posiadł. Henryk Malinowski. Domosłowie, zaśc prywatny, pow. wilejski, 2 okr. adm. , o 54 w. od m. pow. Wilejki, przy b. dr. poczt. Januszewskiej; 3 dm. , 40 mk. 1866. Domostawy, Domostowa, ob. Domosławice. Domoszany, wieś w pow. borysowskim, u źródeł rzeki Plissy. Domotkań, rzeczka, dopływ Dniepru z prawej strony, ma źródło w pow. aleksandryjskim, gub, chersońskiej, przebiega północne okolice pow. Wyższego Dniepru wierchodnieprowskij gub. ekaterynosławskiej i wpada do Dniepru na płn. od m. Wierchodnieprowska. Beau plan na swojej mapie Ukrainy oznaczył tę rzekę. Por. Samotkań. M. D. Domotocz, wieś, pow. owrucki, na granicy z pow. radomyskim i źytomirskim, o 13 kil. od mka Uszomierza odległa, a 11 od mka Iskorościa. Składową część ziemi stanowi czer wony granit. A. L. Br. Domowce, wieś włośc, pow. lidzki, 3 okr. adm. o 35 w. od Lidy, 16 domów, 151 mk. 1866. Domowick, Domowice, Domowisko, wś i do bra w środku pow. ihumeńskiego, w miejsco wości poleskiej, głuchej, w gm. hrebiońskiej, w 2 okr. polic, smiłowickim, w 1 okr. woj skowym ihumeńskim, w 1 okr. sądowym ihumeńskira. Przy drodze wiodącej z Rawanicz do Prudka nad rz. Usą położorie. Do bra posiadają obszaru 6646 dz. i są dziedzi ctwem Korzeniewskich, dawniej zaś należały do Parczewskich. Lasy domowickie obfitują w zwierzynę, łąki obfite. Tu przed 30 laty często przesiadując, opisywał miejsce rymami, drukowanemi w Mińsku, lichy wierszopis ks. Mikołaj Łojko. Al. Jel. Domożeryce, ob. Domżeryce. Domożyrowo albo Ojatskoje albo Sermakskoje, st. p. , gub, petersburska, pow. nowoładoski, przy trakcie z Łodiejnaho Pola do Nowej Łagogi. Domp, ob. Dąb. Domsdorf niem. , ob. Domaszajce. Domsel niem. , ob. Domasłów. Domshoehe niem. , ob. Wilhdmsdorf. Domslaw niem. , ob. Domysław. Domuszka, wieś, pow. wieliski, własność Mieszczerskich, 2206 dz. ziemi. Domysław, niem. Domslaw, wieś rycerska i włość, pow. człuchowski, parafia i poczta Czarne HamersztynJ, szkoła w miejscu. Obszaru ziemi zajmują dobra 1148 m. , wieś 3907 mórg. Budynków pospołu 37, domów mieszkalnych 17, ewang. 250. Oddawna istniał Domysław Domontów Domopol Domorady Domosław Domorzany Domosławice Domosłowie Domostawy Domoszany Domotkań Domotocz Domowce Domowick Domożeryce Domożyrowo Domp Domsdorf Domuszka Domshoehe Domslaw Dominowo Domkowo Dommachau Dommatau Domnau Domnica Domnice Dominiki Domnowitz Domnowo Domona Domonowicze Domonowo Domontańce Dominowo Domsel Domopol Dorohoszcza Domżeryce Dorna Domżeryce Domżeryckie Don Dona Donaborów Donaj Donałuby Donasberg Donatkowice Donatów Donatowo Donatpol Dondangen Doneć Dongen Dongwiety Doniec Donieckaja Donimierz Wielki Donimierz Mały Doniusowo Donkawe Dońki Donkitławki Donkowe Donnemoerse Donnerhof Donnermarkt Donnermuhle Donnersmark Donneraruhe Donosy Donskąja Donulin Donyczyn Dopicken Dopiejów Dopiewiec Dopiewo Dopken Dopkuniszki Dora Dorachy Dor Dorociu Doroczanina Dorofiejówka Dorofiówka Dorohiczyn Dorohinka Dorohi Dorohobuż Dorobobuż Doratpols Doraz Dorba Dorbe Dorbiany Dorbozy Doretten Doręgowice Dorf Dorfhof Dorftescken Dorgiowce Dorgiszki Dorguń Dormowo w D. kościół katolicki, przyłączony jako filia do Czarnego Hamersztynu; patronatu był rządowego, tytułu św. Katarzyny. Budowa ny z drzewa; w wielkim ołtarzu był główny obraz P. Jezusa na krzyżu, nad nim u góry Matka B. Bolesna; chrzcielnica stała na stro nic. Dla proboszcza były przeznaczone 4 włóki z budynkami, łąkami i ogrodami; roku 1695 dawano mu dzierżawy 44 złp. , 2 gęsi i 4 kury. Tacy czyli dziesięcin dawali gburzy po 2 korce żyta, komornicy po 2 kury; na kolędę przeznaczali majętniejsi kiełbasę i bo chenek pięknego chleba. Na Wielkanoc da wała każda lodzina po 10 jaj. Ma budowę kościoła był zapisany kawał roli, który mie szkańcy po kolei obrabiali, Z nabożeństwem przybywał dziekan z Czarnego Hamersztyna zwykle co trzecią niedzielę. W r. 1653 trzy mał Domysław, wieś wtedy królewską, w do żywociu Andrzej Galimski, który kościół tutejszy z gruntu naprawił. Po nim w r. 1695 mieszka tu Henryk Wejher. Z końcem rzą dów polskich r. 1766 kościół domysławski istniał jeszcze. Następnie zaś krótko po okupacyi pruskiej został zniesiony; tutejsze włóki plebańskie oddano w wieczystą dzierżawę r. 1787. Kś. F. Domżeryce, inaczej Domorzany, osada szla chty czynszowej we wschodniopółnocnej stro nie pow. borysowskiego, nad jeziorem domżeryckiem w gm. bohornlańskiej, w 3 okr. polic, w 4 okr. sądowym, w 4 okr. wojskowym dokszyckim, miejscowość nizka, AL JeL Domżeryckie, jezioro w półn. wschodniej stronie pow. borysowskiego, na płd. od jez. Maniec, rozległe na 300 m. 2 w. dł. , 1 w. sz. , w miejscowości niskiej, wchodzi w system kanału berezyńskiego ob. , łącząc Berezynę przez rz. Serhut z jeziorem Pławjo. Al. Jel. Don, gubernia orłowska, st. dr. żel. orłowskiej. Dona, rz. , pow. pasłęcki, płynie pod Muehlhausen. Donaborów, wieś, pow. odolanowski, 2 miejsc. 1 D, ; 2 Niesob, młyn; 201 m. rozl. , 48 dm. , 327 mk. , 6 ew. , 321 kat. , 94 analf. Stacya poczt, i kol. żel. Kępno o 6 kil. 2. D. , niern. Louisenhof, domin. ; 838 m. rozl. , 3 dm. , 52 mk. , 3 ew, . 49 kat. , 30 analf. , własność wielkiego księcia badenskiego. M. St. DonajDezerta, wieś, ob. Czerników. Donałuby, pow. będziński, gm. i par. Włodowice. Donasberg niem. , ob. Dohnasberg niem. . Donaszka, rz. , wpada do rz. Wety a ta do Dniepru w pow. kijowskim. Donatkowice, wś, pow. pińczowski, gm. Dobiesławice ob. , par. Gorzków, o 70 w. od Kielc, o 34 od Pińczowa, o 20 od Działoszyc, o 6 od Koszyc, o 80 od Zawiercia. W 1827 r. było tu 22 dm, i 127 mk. ; obecnie wieś ta składa się z trzech części, oznaczonych lit. A. , B. i C. Folw. lit. A. rozl. wynosi m. 102 a mianowicie grunta orno i ogrody m. 87, łąk m. 10, nieużytki i place m. 6. Bud. drewn. 6. Płodozraian 9polowy. AVieś 1. lit. A, osad 7, gruntu m. 31. Fol w. D. lit. B, Durasz zwany, rozl. wynosi m. 119 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 107, łąk m. 10, nieużytki i place m. 2. Bud. drewn. 8. Wieś D. lit B. osad 8, gruntu m. 34. Folw. D. lit. X rozl. wynosi m. 128 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 110, łąk m. 17, nieużytki i place m 1. Bud. drewn. 6. Folw. ten oddzielony został w r. 1874 od dóbr Dobiesławice. Donatów, wś i dwór, pow. rossieński, par. Żwingie. Donatowo, wieś, pow. kościański, 46 dm. , 387 mk. , 70 ew. , 317 kat. , 124 analf. Stacya poczt. Wyskocz o 9 kil. , st. kol. żel. Kościan Kosten o 20 kil. M. St. Donatpol, po łotew. Donatpols, wś w pow. dyneburskim, parafii indryekioj, własność Woldemera Gizberta. Dondangen, łot. Dundange, wś w Kurlaudyi, w okr. goldyngeńskim, ze staroż. zamkiem krzyżackim z r. 1249. Należał niegdyś do biskupów ryskich, potem do książąt holsztyńskich. Parafia D. obejmuje ważniejsze wsie Asen, Althof, Karlshof, Gipken, Kolken, Kurben, Suden, Walpoenen, Irden i inne. Doneć, rz. , wpada do rz. Tetorowa z prawej strony. Dongen niem. , ob. Dągówki Dongwiety, ob. Żebery. Doniec, gub. ekaterynosławska, st. dr, żel. charko wskoazo wskiej. Donieckaja, st. dr. żel. orenburskiej w gub. orenburskiej. Donimierz Wielki, Dółmierz, niem, Dennemorse, dobra ryc, pow. wejherowski. Stare gniazdo rodziny Donimierskich. K. 1686 jest tu jakiś Donimierski posiadaczem. Z dwoma przydatkami Otalżyn i Otalżynek zajmuje 98 włók roli, ma dwóch posiadaczy; kat. 141, domów mieszk. 17. Par. i szkoła Szynwałd, poczta Smazin, Odległość od Wejherowa 2 1 4 mili. Donimierz Mały, zwany także Zabłotne, ws ryc, pow. wejherowski, obejmuje w dwóch posiadłościach 82 włóki, kat. 128, ew. 10, do mów mieszk. 11. Par. i szkoła Szynwałd, poczta Smazin. Odległość od Wejherowa 2 1 4 mili. Kś. F. Doniusowo, zaśc. nad rz. Woltą, pow. dziśnieński, gm. czereska, o 31 w. od m, Dzisny, 3 okr. adm. , przy b. drodze wojennej drujskiej, 2 dm. , 25 mk. prawosł. 1866. Donkawe niem. , ob. Dumkowa. Dońki l. wś, pow. wilejski, 1 okr. adm. , I o 39 w. od m. Wilejki, przy b, drodze pocztowej t Mołodeczna do granicy pow. mińskiego. 9 dm. , 132 mk. . Własność włościan. 1866. 2. D. , folw. pryw. , pow. wilejski, 1 okr. adm. , o 45 w, od m. pow. Wilejki, przy b. dr. poczt. z Mołodeczna do gr. pow. mińskiego, 1 dm. . 9 mk. rz. kat. Własność Karnickiego. 1866. 3. D. , wś pryw. , pow. dziśnieński, o 9 w. od m. pow. Dzisny, 1 okr. adm. , przy b. dr. pocztowej z m. Wilejki do m. Dzisny, 2 dm. , 26 mk. 1866. Donkitławki, Dowkitławki, mko, pow. rossieński, par. taurogowskiej, między rzekami Szeszuwą i Jurą, na samej granicy pruskiej i dotykającemi lasami jurborszczyzny. Zakątek mało komu znany, w bardzo pięknem położeniu. Legenda ludowa twierdzi, że tu osiedlili się pierwsi palemończycy. Morowa zaraza gdy ich wytępiła, osiedlona została szlachta polska. Od nazwiska tej szlachty chaty włośc. dotąd mają nazwy, jako to po Norgiałłach, Dowiatach, Narwiłach, Montwiłłach, Milmontów, Miniatów, Słaboszewiczów, Uwojniów, Putwińskich i t. p. Obecnie ledwie cztery rodziny szlacheckie pozostały Wojtkiewiczów, Milewskich, Szymkiewiczów i Kibortów. Donkowe niem. , ob. Dumkowa. Donnemoerse, Dennemoerse niem. , ob. Donimierz. Donnerhof niem. , ob. Downarowo. Donnermarkt niem. , ob. Czwartek. Donnermuhle niem. , ob. Grzmotny młyn, pow. bydgoski. Donnersmark niem. 1. kol. , pow. olesiński, par. Gorzów; założona około 1770 r. przez hr. Henckel von D. , o 3 mile od Olesna, o 1 m. od Gorzowa, ma 26 osad po 16 morgów gruntu. 2. D. , folw. dóbr Buchelsdorf w pow. prądnickim. 3. .D. Htitte, huta żelazna w Starem Zabrzu. F. S. Donneraruhe niem. , wś, pow. gostyński, gm. Lucień, par. Gostynin. Posiada szkołę elementarną. W 1827 r. było tu 29 dm. i 125 mk. Obecnie liczy 25 dm. , 301 mk. ; ziemi żytniej 411 m. , łąk 60 morgów. W. W. Donosy, wś i folw. , pow. pińezowski, gm. i par. Kazimierza Wielka. Leży na lewo od drogi bitej z Skalbmierza do Proszowic, o 10 w. od Skalbmierza. Posiada fabrykę cegły, poruszaną lokomobilą. W 1827 r. było tu 29 dm. i 173 mk. Rozl. folw. wynosi m. 448 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 380, łąk m. 38, nieużytki i place m. 30. Płodozmian 7polowy. Bud. mur. 2, drewn. 19. Wieś D. osad 27, gruntu m. 124. Br. Ch. Donskąja Kałacz, st. dr. żel. wołskodoń skiej w obłasti wojska dońskiego. Donulin, folw. , pow. siedlecki, gm. i par. Seroczyn. Ma 2 dm. , 14 mk. Donyczyn, potok górski w obr. gm. .Wysocka wyźniego, w powTurka; wypływa z pod południowego stoku wzgórza Pereclirestje; płynie łączkami na płd. i po blisko 4 kil. biegu wpada z lew. brz. do Libuohory, dopły wu Stryja. Br. G. Dopicken niem. , pow. olecki, ob. Dobki. . Dopiejów, wś, pow. jędrzejowski, gm I i par. Węgleszyn, . Dopiewiec, Dupiewiee 1. wieś, pow. poznański; 34 dm. , 246 mk. ; 11 ew. , 235 kat. , 82 analf. 2. ., domin. , 2 miejsc 1 D. ; 2 folw. Podłóżmy; 2577 m. rozl. , 13 dm. . 198 mk. ; 16 ew. , 182 kat. , 80 analf. St. poczt. . i st. kol. żel. Dąbrówka o 7 kil. Właściciel hr. Dzieduszycki. M. St. Dopiewo, Dupiewo, domin. , pow. poznański, 1293 m. rozl. ; 8 dm. , 123 mk. ; 2 ew. , 121 kat. , 34 analf. St. poczt, i st. kol. żel. Dąbrówka 0 9 kil. Właściciel hr. Dzieduszycki. 2. D. , wieś, 42 dm. , 369 mk. ; 13 ew. , 352 kat. , 4 ży dów, 91 analf. Kościół w. D. dawniej par. przyłączono r. 1798 do kościoła w Konarzewie, należy do dekan. bukowskiego. W wieku XVI D. należało do Łukasza Górki, biskupa kujawskiego; w połowie XVIII wieku było posiadłością Augustyna Działyńskiego, woje wody kaliskiego. M. St. Dopken niem. , ob. Dobki. Dopkuniszki, folw. , pow. władysławowski, gm. i par. Giełgudyszki. Odl. od Władysławowa 33 w. , liczy 156 mk. Dora, wś, pow. augustowski, gm. Szczebro Olszanka, par. Szczebro. Ma 3 dm. , 17 mk. ; odl. 12 w. od Augustowa. Dora, wś, pow. Nadwórna, leży nad rzeką Prutem, w głębokich górach karpackich, o 3 mile w linii powietrznej na półn. od granicy węgierskiej, w czarującej okolicy, śród gór pokrytych szpilkowymi lasami, poprzerzynanych mnóstwem górskich potoków, nad szumiącym i rwącym Prutem, o 7 kil. na połud. od Delatyna, a o 18 kil. na połd. od Nadworny. Przestrzeń pos. więk. łąk i ogrodów 12, pastw. 139, lasu 7892; pos. mniej, roli ornej 1248, łąk i ogr. 2393, pastw. 1200, lasu 359 jmorg. austr. Ludność rzym. kat. 15, gr. kat. 1320, akat. 15, izr. 205; razem 1555. Należy do rzym. kat. par. w Delatynie; gr. kat. par. ma w miejscu, należącą do dek. nadwórniańskiego. Zdrowe powietrze i żętyca z górskich pastwisk ściągają tu chorych na piersi, dla poratowania zdrowia. W pobliżu piękny wodospad Prutu. W tej wsi jest szkoła filialna o 1 nauczycielu i kasa pożyczkowa z kapitałem 2700 złr. w. a. Należy do dóbr rządowych, Dorachy 1. , folw. pryw. , pow. wilejski, 1 okr. adm. , o 41 w. od m. pow. Wilejki, I przy b. drodze pocztowej z Mołodeczna do gr. pow. mińskiego; 1 dm. , 7 mk. Własność Kurowskiego 1866. 2. D. , wś, pow. wilejski, Dor Dorociu, wś, pow. błoński, gm. Pass, par. . Izdebno. W 1827 r. było tu 6 dm. i 81 mk Dorociu, niem. Dorotheenhof, folw. , powiat chodzieski Doroczanina, ws w gub. witebskiej, nad Meżą Dorofiejówka, zaśc, pow. kowieński, par. SkoruleJanów, przy szosie petersburskiej Dorofiówka lub Dorosiówka, wś, pow. zba raski, leży w okręgu celnogranicznym, nad Zbruczem, po wschodniej stronie wierzchowin stawu w Wołoczyskach, nad samą granicą Galicyi i Podola rossyjskiego. Zbrucz tworzy tu wielkie kolano, w którem jakby na półwyspie leży ta wieś, otoczona z 3 stron wodą, tylko od półn. zachod, strony łączy się wązkim pa sem ziemi z Galicyą. Wieś ta, oddalona od Podwołoczysk o 6. 8 kil, na północ, od Tok na połud. o 10 kil. , od Zbaraża na południowy wschód o 32 kil. Przestrzeń pos. więk. roli orn. 302, łąk i ogr, 398, pastw. 1, lasu 21; pos. mniej, roli om. 1037, łąk i ogr. 76, past. 61 morg. austr. Ludność rzyms. kat. 663, gr. kat. 152, izrael. 21; razem 836. Należy do rzyms. kat. par. w Tokach, gr. kat. parafii w Staromiejszczyźnie. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu. B. R. Dorohiczyn, właściwie Drohiczyn ob. Dorohinka, wś, pow. wasylkowski, nad rz. Unawą i Irpieniem, o 15 w. od m. Chwastowa. Mieszk. 817 prawosł. , 28 kat. Cerkiew par. i szkółka. Niegdyś był tu klasztor francisz kanów. Ziemi 2009 dz. czarnoziemu. Nale żała do chwastowskiego majątku katol. biskupów kijowskich; od 1843 r. do rządu. W 1663 r. Machowski, wypadłszy z zamku czarnohorodzkiego, rozbił tu Rossyan i gnał ich aż do Kijowa. Zarząd gm. we wsi Czarnohorodce, polic, w m. Chwastowie. Kl. Przed. DorohiNowe, dobra i wś, z zarządem gm. , w pow. bobrujskim, przy szosie wiodącej ze Słucza do Bobrujska, w 3im okr. polic, w 4 okr. wojskowym i 4ym okr. sądowym hłuskim. Jest tu cerkiew par. i szkółka gm. Do bra dawniej Radziwiłłów, dziś należą do ks. Wittgenstejna i mają obszaru przeszło 37000 morg. , przeważnie w lasach, w glebie ubogiej, piaszczystej, ale łąk jest w obfitości. W lasach tutejszych są smolarnie i zakłady terpen tynowe. Gmina składa się z 36 wiosek i ma mk. włościan 1980 płci męz. A. Jel. DorohiStare, st. poczt, i wś w pow. bobrujskim, przy szosie wiodącej ze Słucka do Bobrujska, w gm. nowodoroźańskiej. A. Jel. Dorohobuż, ob. Drohobuż, Dorobobuż, m. pow. gub. smoleńskiej, nad Dnieprem, powyżej Smoleńska, pod 54 55 szer. i 50 57 dług. geogr. , o 86 w. od Smoleńska, o 304 w. od Moskwy, o 797 w. od Petersburga. Najbliższa st. dr. żel. moskiewsko Dor tamże, 21 dm. , 176 mk. Własność włościan 1866 Doratpols, ob. Borotpol i Pusza. Doraz, wś, po w. sandomierski, gm. Dwikozy, par. Sandomierz Liczy 4 dm. t 11 mk. i 44 morg. ziemi włośc; odległość od Sandomierza 4 w Dorba, ob. Durba. Dorbe, ob. Durben. Dorbiany, Durbiany, lit. Darbienaj, mko w pow. telszewskim, nad Durbą, o 71 w. od Telsz; 5 jarmarków. Paraf, kościół katol. śś. Piotra i Pawła, murowany, wzniesiony 1843 r. przez hr. Tyszkiewicza. Kaplica. Parafia katol. dek. szkudzkiego dusz 3241 Dorbozy, wś, pow. biłgorajski, gm. Babice, par. Łukowa. W 1827 r. było tu 18 dm. i 159 mk Doretten nieni. , ob. Dorotowo. Doręgowice, niem. Dóringsdorf. wś włośc, pow. chojnicki, leży nad bitym traktem chojnicko nakielskim, parafia Chojnice, poczta Zamarte Jacobsdorf, szkoła we wsi. D. jest stare gniazdo zasłużonej rodziny Doręgowskich. Oddawna istniał tu kościół patronatu prywatnego, który jako filia przyłączony był do Chojnic. R. 1519 został zburzony od krzyżaków, którzy się wtedy pokusili napowrót odzyskać Pomorze. Później znowu był odbudowany z drzewa. Kiedy około r. 1640 jezuici w Chojnicach nabyli tę wieś od Boręgowskich, przewieźli go do klasztoru i nabożeństwo w nim odprawiali. Na jego miejscu wystawili nieco później nowy kościołek mniejszy i kilka razy do roku nabożeństwo odprawiali. O funduszach i dochodach nic nie wiadomo; po okupacyi zaginął ten kościół. Obszaru ziemi obejmują D. 2258 mórg, budynków 79, domdw mieszk. 37; katol. 238, ewang. 21. Ek. F Dorf, po niemiecku wieśy wyraz wchodzący w skład wielu zniemczonych nazw miejscowości polskich Dorfhof niem. , ob. Łąki Dorftescken niem. , ob. Cieszyn. Dorgiowce, folw. pry w. , pow. lidzki, 3 okr. adm. ; o 43 w. od Lidy; 1 dm. , 12 mk. 1866 Dorgiszki, wś, należąca do włościan, nad rz. Klewicą, pow. oszmiański, po prawej stronie traktu wojskowego holszańskiego, wiodącego od m. Oszmiany do mka Traby; od m. Oszmiany w. 20; dm. 14, mk. 44 katol. , 49 prawosławnych 1866 Dorguń, wś, pow. augustowski, gm. Hołynka, par. Teolin. Leży na drodze z Sopoćkiń do Hołynki, na wzgórzach, śród lasów i błot. W 1827 r. było tu 30 dm. i 175 mk. ; obecnie liczy 39 dm. i 356 mk. Folw. D. ,, pow. augustowski, gm. Wołowiczowce, par. Teolin; liczy 5 dm. , 60 mk. Dobra D. , w r. 1825 nabyte na własność przez Jozefatę z Pia Dor. seekich hrabinę Wołowiczową, następnie prze szły do rodziny Karwowskich, drogą licytacyi nabyte ostatnio przez spekulantów. Odległe od Suwałk w, 73, od Augustowa w. 54, od Grodna w. 20, od drogi bitej i st. poczt. Sopoćkinie w. 3, od kanału augustowskiego w 2. Rozległość wynosi morg. 627, a mianowicie grunta orne i ogr. m. 332, łąk m. 82, past. m. 14, wody m. 25, lasu m. 140, nieużytki li place m. 25. Budyn. mur. 7, drewn, 7. Go rzelnia, staw, jezioro zarybione i pokłady torfu i kamienia wapiennego. Wieś D. osad 45, gruntu m. 645. Wieś Wólka dorguńska osad 12, gruntu m. 58. Br. Ch. Dormowo, wś, pow. międzyrzecki; 34 dm, , 289mk. ;17 ewang. , 272 katol. , 112 analf. Stacya poczt, w Górzynie o 5 kil; st. kolei żel. Zbąszyń Bentschen o 38 kil; st. kol. żel. Wronki o 40 kil. M. St. Dorna, ob. WatraDorna. Dorna, rz. , dopływ Złotej Bystrzycy, ma ujście pod WatraDorna, źródła w Siedmiogrodzie. Przyjmuje z lewej strony Kosznę Koschną i Tesznę Teschna impuzita; z prawej Negrischoarę DornaKandreni, wś na Bukowinie, o 7. 5 kil. od st. p. PojanaStampi, ma cerkiew par. grecką nieunicką. Pod D. jest kopalnia żelaza p. n. Teresa czarny żelaziak; źródła szozawy źelazistej. Czytaj o tych źródłach dzieła I. I. Reissig Dissertatio inaug. medica, sistens brevem ezpositionem aąuarum mineralium regni Galiciae Wiedeń 1827 i, ,Zdroje mineralne w DornaKandreni na Bukowinie, Gaz. Iwows. 1811 r. , Nr. 36 i 37 Dorna Pojenului, przysiołek wsi WatraDorna Dornbach, niem. kolonia w pow. łańcuckim, o 7. 6 kil. od Leżajska, w par. rzym. kat. Tarnowiec. Ob. mylnie pod Bombach Dornfeld, niem. kolonia, pow. lwowski, o 25 kil. na połud. ode Lwowa. Ma dm. 108 mk. 907. Własn. więk. należy do Dobrzan, Jest tu parana ewangeiiekoaugsburska, która z filią Falkenstein liczy 8138 dusz ewang. Parafia ta istnieje od r, 1784. Kościół zbudowany 1811 21. Szkoła ewang, 2klasowa Dorobek, os. , pow. konecki, gm. i par. Końskie Dorobek, folw. , ob, Dzierzązno, pow. mogilnicki Dorobino, st. poczt. , gub. tulska, pow. bohorodycki, przy trakcie z Łapotkowa do Efremowa Dorobratowo, węg. DragaBertfalva, wieś w hr. bereskiem Weg. , kościół paraf. gr. kat. ; zdroje słone; 1053 mk. H. M. Doroch6wka, ob. Dorohówka. Dorochby, ob. Dorachy. brzeskiej zowie się Aleksandrowskaja. O mie ście D. zachodzi pierwsza wzmianka pod r. 1300. jako o grodzie należącym do ks. An drzeja Włodzimierzowicza, protoplasty książąt Wiaziemskich. Było to wówczas miasto udzielne okręgu smoleńskiego, które 1404 r. do stało się pod panowanie w. ks. lit. Witolda. Po bitwie nad Wiedroszą wróciło pod panowa nie rossyjskie. Po śmierci pierwszego samo zwańca i w czasie bezkrólewia D. właściwie nie należał do nikogo wyłącznie i stosownie do okoliczności, zostawał to w ręku Litwy, to we władaniu samozwańców lub stronników Szujskiego. Pierwszego roku po wstąpieniu na tron Michała Teodorowicza, zdobyli go 1613 r. rossyanie. W 1617 r. zajął to miasto Władysław IV i utrzymał się przy niem z mo cy traktatu deulińskiego 1618. W r. 1632 2nowu odebrali D. rosyanie, ale traktatem polanowskim 1634 r. utrzymał się on jeszcze przy Polsce. Nakoniec traktat andruszowski przyłączył i o miasto do Rossy stanowczo w r. 1667. Od 1708 zostało ono zaliczone do gub. smoleńskiej, po 1719 do smoleńskiej prowincyi gub. ryskiej, od 1776 do namiestnictwa smoleńskiego, a 1802 r. mianowane powiatowem. R. 1812 d. 25 sierp, wojska francuzkie zajęły D. ; 7 paźdz. tegoż r. wojska rossyjskie zdobyły szturmem wzgórza dorohobuskie i wy pędziły francuzów. R. 1863 D. miał 8467 mk. , w tera 20 katol. ; obecnie 9010 mk. W D. odbywa się wielki roczny jarmark w czerwcu, na zboże, konie i bydto. Powiat dorohobuski graniczy na płn. i płn. wschód z powiatami bielskim i wiaziemskim, na wschód z juchnowj skim, na płd. z jelnieńskim, na zachód z duchowszczyńskim. Gleba piaszczystogliniasta, rozl. 346954 dzies. Najdłuższa przekątnia j powiatu 90 w. na długość, 82 w. na szerokość. I W pow. tym leżą jeziora Abramowskie, Czar ne, llaśne, Popowo. Pod wsią Bykowa są źiłódła szczawy siarkowodornej. Powiat dzie li się na 2 okręgi stany administracyjne; a w r. 1863 miał bez miasta powiatowego 66969 mk. , w tem 8 katolików. F. S. Dorobobuża, rz. , lewy dopływ Jasiołdy, między Radochowczą a kanałem Ogińskiego uchodzi Dorohobyl, wś i folw. w pow. nowogródzkim, niedaleko miasteczka Stwołowicz, w obrębie gm. stwołowickiej, w 3 okr. policyj. Folw. od 1870 r. jest własnością urzędnika Zołotnickiego; ma obszaru 640 morg. w glebie dobrej Dorohoszcza, wś w pow. ostrogskim, o 3 wior. odległa od m. Ostroga, okolona sosnowym lasem; ludność miejscowa trudni się fabrykacyą powozów, które korzystnie zbywa na jarmarkach w Czarnym Ostrowiu, Jarmolińcach i Bałcie. Ziemia tu krzemionkowata, I pól niema, lecz każden włościanin ma ogród Dornbach Dornfeld Dorobek Dorobino Dorobratowo Doroch6wka Dorobobuża Dorohobyl Donkitławki Dopratpols Dorocin Dorosiówka Dorohoszów Dorohów Dorohowica Dorohówka Dorohowsk Dorohska Buda Dorohucz Dorohusk Doronok Doroschoutz Dorosinie Dorosjtaje wielkie Doroszewicze Doroszkiewicze Doroszkowicze Dorotyszcze Dorozińce Doroż Dorożów Dorożynka Dorpat W Czarnej rz, , która przechodzi przez las gę sty, hoduje sio kilka rodzin bobrów. Wioska ta należy do klucza krzewińskiego, niegdyś ks. Jabłonowskich, później hrabiny Zubow a obecnie izraelity Hermana. Z. Róż. Dorohoszów, ob. Dorożów. Dorohów, wś, pow. stanisławowski, leży nad rzeką Siwką, o 4 kil. na płd. od Dniestru oddalona, o 4 kil na płn. od Wojniłowa, o 18 kil. na zachód od Halicza, o 28 kil. na północ od Stanisławowa, w urodzajnej, choć trochę wilgotnej dolinie Siwki, w łagodnym klimacie, w pięknej, górami, lasami i rzekami urozmaiconej okolicy. Przestrzeń pos. więk. roli orn. 387, łąk i ogr. 125, pastw. 10, lasu 1019; pos. mniej, roli ornej 779, łąk I ogr. 237, past. 23, lasu 1 morg. austr. Ludność rz. katol, 116, kat. 589, izrael. 48; razem 753. Należy do rzym. katol par. w Woj nitowie; gr. kat. par. w Kołodziejowie. W tej wsi jest szkoła niezreorganizowana o 1 nauczycielu. Właściciel wiek. pos. Jan Zabielski. B. R. Dorohowica, folw. z awulsem Rżawica i zaśc. Zosin, nad rzeczką Wynią, dopływem Łoszy, w 3 okr. adm. pow. słuckiego. Odległa od Słucka mil 7, od K opyla 10 wiorst, od Nie świeża mil 3. Włók 50. W pobliżu dworu, w lesie, uroczysko Zameczek, dobrze zachowa ne szańce i okopy; żadne miejscowe podanie nie wyjaśnia ich pochodzenia. Własność Mi chaliny Mańkowskiej. H. R. Dorohówka, ob. Serwecz. Dorohowsk, ob. Dorohusk. Dorohska Buda, dobra w pow. bubrujskim, niegdyś Radziwilłowskie, dziś ks. Wittgenstejna. W miejscowości poleskiej, mają obszaru 8100 m. ; w glebie piaszczystej. Al Jel. Dorohucz, Dorohucza, wś i folw. , pow. chełmski, gm. Siedliszcze, par. Biskupice. W 1827 r. było tu 48 dm. i 314 mk. Folw. D. od Lublina w. 34, od Chełma w. 32, od st. poczt. Piaski w. 12, droga bita przechodzi przez territoryum i rzeka spławna Wieprz. RozI wynosi m. 1157, młyn wodny podług upisu z r. 1870. Wieś Dorohucz osad 58, gruntu m. 751. Br. Ch, , A. Pal Dorohusk, Dorohowsk, Drohiczyn chełmski, wś i dwór, pow. chełmski, gm. Turka, parafia Dorohusk, o 2 mile od Włodawy, na lewym brzegu Buga, o 21 w. od Chełmu, o 14 w. od Dubienki, o 98 w. od Lublina. Stary pałac z rozległemi podziemiami, wystawiony w zeszłym wieku przez Suchodolskich, jak się zdaje przez Wojciecha chorążego chełmskiego. D. przetrwał w ręku tej rodziny do dzisiejszych czasów. Obecny właściciel Ludwik Okęcki. z Suchodolską żonaty. Jest tu kościół par. i dom schronienia dla starców i kalek. W 1827 r. D. miał 90 dm. , 644 mk. Znajduje tu gię st. dr. żel. Nadwiślańskiej, odl, od Warszawy 249 w, , od Kowla 65 w, Par. D, dek, chełmskiego, 700 dusz liczy. Dobra D, składają się z folw. D. , attynencyj wieczystoczynszowych Teosin, Zaliszcze, Długie pole, Leśniczówka, Kąty, Piasek, Istrów, Konotopy, Puszki i Pogranicze, tudzież wsi D. , Skordjów, Mieszkowice, Barbarowina, Ostrów, Michałowin, Turki, Berdyszcze. Kozi. folw. wynosi m. 3061 a mianowicie; grunta orne i ogrody m. 470, łąk m. 400, pastw. m. 200, wody m. 8, lasu m. 1800, nieużytki i place m. 183. Bud, mur. 9, drewn. 28. W attynencyach wieczystoczynszowych m, 2769, młyn, staw. Rzeka Bug stanowi granicę płn. Wieś D. osad 65, gruntu m. 1106; wś SkordjówOstrów osad 12, gruntu m. 69, wś Mieszkowice osad 10, gruntu m. 208; wś Barbarowina osad 22, gruntu m. 355; wś Ostrów osad 41, gnmtu m. 582; wś Michałowin osad 31, gruntu m. 639; wś Turki osad 57, gruntu m. 1273; wś Berdyszcze osad 11, gruntu m, 181. Br. Ch. i K Kr. Doronok, ob. Derenek. Doroschoutz, ob. Doroszowce. Dorosinie, wś, pow. włodzimierski. Jest tu kaplica kat. parafii Kisielin. Dorosiówka, ob. Dorofiówka. Dorosjtaje wielkie i małe, wś, pow. du bieński, między Młynowem a Ostrożcem, gdzie Jan Sapieha, w połowie XVII w. , założył klasztor karmelitów. Doroszewicze wś w pow. mozyrskim, przy trakcie wojennym z Mozyrza do Pińska. Była tu kaplica kat. parafii Petryków. Błota osuszone. Są tu prowadzone obserwacye meteorologiczne. Doroszkiewicze, dobra ziemskie, pow. he brajski, w 3 okr. administracyjnym, o 13 mil od Bobrujska, o 27 od Mińska. Gruntów or nych 387 dzies. , łąk 163; lasu 2296, nieużyta ków i wód 663; w ogóle 3509 dzies. Gospo darstwo 3polowe, grunta piaszczyste. Lud ność prawosł. ma swoją parafią we wsi Oso wiec o 2 mile Po Radziwiłłach D. są włas nością ks. Piotra Wiftgensteina. H. R. Doroszkowicze, dawniej Dorozińce, folw, pryw. i karczma, nad rz. Zachodnią Dźwiną, pow. dziśnieński, o 1 w. od m, Dzisny, par. Dzisna, w 3 okr. adm. , przy b. dr, z m. Dziany do granicy nowoaleksandrowskiego pow. , 1 dm. , 8 mk. wyz. rz. tkatol. 1866. Dziedzictwo Szypiłów, z których Fiedor Szypiłło z żoną Stanisławą zastawili byli D. Danile 8zezęsnowiczowi burmistrzowi dziśnieńskiemu. Potem D. dostały się w zastaw Justynianowi Szczyttowi, podkomorzemu połockiemu, w summie kóp 108. Roku 1711 Konstanty Szezytt, czyniąc dział między synami, D. zapisał Janowi. Około 1780 r. Doroszkiewicze były własnością Michała Kostrowickiego, podwojewodziego połookiego, od którego przechodzi do syna jego Adama chorążego dziśnieóskiego; przez jego sukcesorów 1864 r. przedana została Sergiuszowi Karpowowi, marszałkowi; tu znajdowała się kaplica grobowa fundacyi Kostrowickich, przez nowego nabywcę zniesiona, Okrąg wiejski D. w gm. Mikołajów zawiera w swym obrębie wsie Erołowo i Brzozowo. Dorosiów, ob. Doroźów. Doroszowce, Doroschoutz, wś, pow. kocmański na Bukowinie, o 4 kil. od st. poczt. Okna, ma cerkiew paraf, grecką nieunicką. Doroszówka, wś nad rz. Murachwą, pow. jampolski, par. Jampol. R. 1868 miała 110 dm. Obecnie ma 463 mk. , 770 dzies. ziemi; cerkiew parafialna ś. Paraskwi, do której należy 34 dzies. ziemi cerkiewnej i 757 parafian. Par. Jaruga. Doroszytika, ob. Susza. Dorota, góra, przy wsi Grodziec, w pow. będzińskim, gm. Gzichów, wznosi się 1230 stóp nad poziom morza. Dorota, niem Dorotheendorf, wś, pow. by tomski, par. Stare Zabrze, o 12 kil. od Byto mia, ma 22 dm. , 100 m. gruntu. F. S. Dorotąjcie, wś, pow. rossieński, par. Szydłów, niedaleko rz. Dubissy. Dorotheenhof niem. , ob. Doroćin i Doroioioo. Dorotheenhof niem. ; folw. , pow. złotowski, st. p. Sypniewo. Dorotheenhof niem. , folw. , należy do dóbr Bielszowice, pow. bytomski. F. S. Dorotheenthal niem. , ob. Krze i ZashmerkL Dorotka, wś i folw. nad Wisłą, pow. iłżecki, gm. Ciszy ca górna, par. Tarłów. W 1827 r. było tu 20 dm. , 141 mk. ; obecnie liczy 25 dm. , 142 mk. ; odl. od Iłży 35 w. Folw. D. lub Wola Sulejowska z wsią D. i Leśne chałupy, podług opisu z r. 1866 rozl. wynosi m. 1002, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 332, łąk m. 42, pastw. m. 37, lasu m. 136, wody m. 125, zarośli, nieużytków i placów m. 255. Wieś Dorotka osad 23, gruntu m. 321; wś Leśne Chałupy osad 17, gruntu m. 108. Doroto w, wś, pow. piotrkowski, gm. Łęczno, par. Sulejów. DOrotów, folw. , pow. wiłkomierski, par. Iszoty, o 17 w. od st. dr. żel. Żejmy, grunta urodzajne, własność Roubów, dawniej Hoppenów. Dorotowo, niem. Dorotheenhof, tblw. , ob. Karolewo Carishof, pow. krotoszyński. Dorotowo, niem. Dorothowo, Doretten, wś w pow. olsztyńskim, st. poczt. Olsztynek. Dorotpol 1. folw; ., pow. wiłkomierski, par. żmujdecka, do dóbr Żmujdek należy, własność Karola Bystrama. 2. D. , wś, nad rz. Małtą, pow. rzeżycki, własność Szadurskich dziś Prószyńskiej, 5015 dzies. ziemi, por. Puszą, Dorotyszcze, wś, pow. kowelski, gm. Niesnchojże, majątek Wierzbickich, którzy tu ma ją 518 dzies. ziemi. Włościanie dusz 475, mają 72 dm. i 1331 dzies. gruntuGleba popielatka na pokładzie piasku. Narzecze rusińskie, A. Br. Dorozińce, ob. Doroszkowicze. Doroż. .. , ob. Dorosz. .. . Dorożów 1. wyżny, średni i dolny, wieś, pow. Samborski, leży nad rzeką Bystrzycą, o 6. 2 kil. na płd. od Łąki i 7 kil. na wschód od Dublan; przez pola tej wsi przechodzi kolej żel. Naddniestrzańska z Dablan do Dobrowlan, od których D. jest o 3 kil. na płn. oddalony. Ludność rzym. kat. 6, gr. kat. w Dorożowie dolnym 802, średnim 914, wyżnym 411, izr. 254, razem 2387. Przestrzeń pos. większej roli or. 21, łąk i ogr. 224, pastw. 1; pos. mn. roli or. 2301, łąk i ogr. 1416, pastw. 613 m. austr. Należy do rzym. kat. par. w Dnblanach, gr. kat. par. ma w miejscu, należącą do dekanatu mokrzeńskiego; par. ta ma 3 cerkwie, główną w Dorożowie niźnym i dwie filialne w średnim i wyżnym. W Dorożowie niźnym niedaleko wsi na pagórku Dębina zwanym istniał niegdyś drewniany monaster oo. ba zylianów, którego szczątki jeszcze dotychczas istnieją; w 1877 roku postawiono na tern miej scu kaplicę Wniebowstąpienia Chrystusa Pana. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu. Właśc. wiek. pos. Leonard Rychlicki. 2. D. , czyli Dorohoszów, wielki i mały, wieś, pow, żół kiewski, oddalona o 4 kil. na płd. od miastecz ka Kulikowa, a o 18 kil. na płd. wschód od Żółkwi. Dorożów wielki leży przy gościńcu rządowym, prowadzącym ze Lwowa do Żół kwi; D. mały o 1 kil. na wschód od wielkiego. Przestrzeń pos. więk. roli or. 32, łąki ogr. 8; pos. mn. roli or. 926, łąk i ogr. 464, pastw. 76. Ludność rzym. kat. 27, gr. kat. 8li, izrael. 21, razem 859. Należy do rzym. kat. par. w Kulikowie, gr. kat. par. ma w miejscu, należącą do dekanatu kulikowskiego. Obiedwie te miejscowości, stanowiące jedne gminę katastralną lecz osobne gminy administracyj ne, mają każda dla siebie zosobna szkołę filial ną o 1 nauczycielu. W Dorożowie wielkim jest cerkiew murowana, około 1870 roku wy stawiona w bizantyńskim stylu. Właściciel wiek. pos. Antonina Kobylińska jako właści cielka dóbr Kulików. B. R. Dorożynka, Dorożyńce, wś, nad rz. Tekuczą, pow. bałcki, gra. Józefpol, par. Hołowaniewskie. R. 1868 miała 80 dm. Ma 398 dusz męz. , 1942 dzies. ziemi włość, gorzelnię. Cerkiew par. ś. Mikołaja ma 1629 parafian i 58 dzies. ziemi cerkiewnej. D. należała do Potockich, dziś do Żółkiewskich. X M. O. Dorpat po niemiecku Dorpat lub Doerpt, po estońsku Tartolin, po łotewsku Tehrpat, w sta Dorohoszów Doroszów Dorpat rych rossyjskich kronikach Jurjew, w nięm. Darpt lub Derpt, w łacińskich Tarbatum, w polskich Derpt, miasto powiatowe a przedewszystkiem uniwersyteckie, w gub. inflanckiej czyli ryskiej, w jej części przez Estów zamieszkałej, nad spławną rzeką Einbach Omowża, przez którą tu rzucono most wspaniały z ciosowego granitu z dumnym nadpisem Siste flnmen, Catharina II jubet, stanowi, za wyłączeniem Rygi, gród najokazalszy w obrębie całych Inflant, leży pod 58 23 półn, szerokości i 44 3 wschodniej długości, w oddaleniu mil 39 od Rygi, a 15 mil od stacyi Taps drogi żel. bałtyckiej, w położeniu wzgórkowatem i nadzwyczaj malowniczem, wytworzonem przez dolinę strumienia Embachu, a której schyłek prawy od lewego o metrów 30 45 jest wyższym, co mianowicie w miejscu zajętem przez sam Dorpat silnie się uwydatnia. Ręka ludzka okopami bardziej go jeszcze udoskonaliła. Wytworzone tym sposobem dosyć znaczne wzgórze obecnie tak zwany domberg tudzież brzegi tej najpiękniejszej części Embachu, przez wszystkich miejscowych uczonych za ziemię klasyczną Estów są uważane. Tu miało niegdyś istnieć urocze siedlisko pierwszych ziemi mieszkańców, tu bożek poezyi wzruszające swe hymny wyśpiewywał, tu się gotowały wurden gekocht rozmaite języki ludzkie, tu w pobliskim strumieniu leży błyskający i śpiewający miecz Kalewida Fuhlmann. Był więc dzisiejszy doraberg, obecnie własność dorpackiego uniwersytetu, zanim go muzy twoim poświęciły usługom, ni mniej ni więcej jak parnasem bogów północnych, a legenda wieszczów estońskich otoczyła go kwiecistym wieńcem poezyi, który o całych lat tysiąc jest starszym od owych cudnie tam rozrośniętych gajów i cienistych alei, przez gałęzie których oko młodego dorpackiego studenta spogląda dziś z zachwytem na leżący u stóp jego północny Heidelberg. Lecz już na początku XI stulecia ulotnił się ów urojony świat bogów, ulegając sile rzeczywistości. Około r. 1030 przybywa bowiem z swoim orszakiem nad brzegi Embachu kniaź ruski Juryj inni go zwą Jarosławem I, wznosi tu gród warowny i nadaje mu imię JurjewLiwon skij. Estowie, którym on pewne nakłada daniny, byli już oczywiście coś zasłyszeli o plemionach tatarskich, zbliżających się od wschodu ku zachodowi, gdyż ów przez wschodnich przybyszów nowozałożony gród nazwali oni TartoLin, co znaczy gród tatarski, i zanim jeszcze zabrzmiały poetyczne skargi lirników litewskich na obcych zaborców, już sobie utworzyli estońscy mammesi ową żałosną zwrotkę Szkoda, że miłe słoneczko i do nas od strony wschodu przychodzi. Dwie ście lat rezydują nad Embachem ruscy władcy, I ale innych powinności od miejscowych Estów nie wymagają jak opłacanie daniny, przy wybieraniu której ioh orszak estońskich autochtonów od czasu do czasu nielitościwie plądruje. O ustanowieniu jakichbądź rządów, o ogłoszeniu chrześciaństwa niema nawet i mowy. Około r. 1223 Wiaczko, wasal ruski, co czas jakiś nad brzegami Dźwiny był władał małą warownią Kokenhuzką, z której atoli za wyrządzane w okolicy mordy i pożogi ostatecznie został wygaanym, zagrabia ów tak zwany gród tatarski, obwarowuje go mocniej, ściąga doń awanturników, rabusiów i zbiegów najrozmaitszych, a za ich pomocą poczyna robić najazdy po kraju okolicznym, przyczem popełnia ciągle mordy i pożogi, a okryty łupem bogatym chroni się zawsze bezkarnie do silniej teraz obwarowanej Tartoliny. Nienawiść, jaką on pałał ku ludziom, zwracała się w szczególności do owych obcych w pancerze zbrojnych mężów żelaznych, którzy już od lat kilkudziesięciu byli się usadowili u dolnego biegu Dźwiny, ztamtąd zaś coraz bardziej posuwali się na północ, a przez plemiona estońskie Saxami byli nazwani; wyrażenie jakiem zresztą Estowie i dotąd oznaczają niemca w ogóle a w szczególności pana. Wiaczko zaś, jeszcze z czasu swego przebywania nad Dźwiną, pałał wielką nienawiścią ku niemcom, przeciw którym, pod pozorem przyjaźni, nieustanne knował zdrady, za co też oni gród Kokenhauski z ziemią byli zrównali, a jego do ucieczki ku stronie Moskwy zmusili. Bezkarnie i teraz nie dozwolili rycerze niemieccy Wiaczkowi najeżdżać swych granic. Wystąpili oni przeciw niemu od strony południa z wielką potęgą, uzbrojeni w dziryty tudzież najrozmaitsze narzędzia oblężnicze. Jan de Apeldern, brat ówczesnego biskupa ryskiego, był ich dowódzcą. On to, wraz z dzielnym sługą swoim Piotrem Ogusem, był pierwszym, który, po kilkotygodniowem oblężeniu, stanął zwycięzko na watach Jurjewa i rzucił weń pożogę. Za dzielnym wodzem ruszyły i tłumy oblegających, Wiaczko i jego towarzysze padają pod mieczem katowskim tak zwany gród tatarski obrócony w perzynę. Jednego tylko z mieszkańców zostawiono przy życiu, i posadziwszy go na konia, odesłano do Sowgorodu, aby tam mógł głosić o tern co zaszło z Wiaczką. Wprawdzie powstają teraz okoliczni Estowie i niezliczone tłumy plemion ruskich przybiegają im na pomoc od strony Pskowa i Nowgorodu; ale te tłuszcze niesforne zajmują się głównie plądrowaniem resztek zniszczonego już Jurjewa, gdy tymczasem rycerze niemieccy odbijają nieprzyjaciół i stałe w tym kraju ustanawiają rządy. Herman biskup lealski przesiedla się tutaj, głosząc tu po raz pierwszy naukę Chrystusa; z rumowisk dawnego grodu tatarskiego powstaje miasto nowe, zwane Derptem po łacinie Tarbatum i staje się ogniwem srodkowem przezwanego od niego biskupstwa derpskiego, gdy tymczasem tenże świątobliwy biskup pod wezwaniem św. Dyonizego wznosi na Olimpie estońskim najpiękniejszy tum gotycki, jaki kiedykolwiek posiadały kraje nadbałtyckie. Bach tej wspaniałej świątyni podtrzymywanym był przez dwadzieścia 70cio stopowych kolumn gotyckich, a front jej zdobiły 2 niebotyczne wieże, z których każda liczyła 220 stóp wysokości. Stanowisko tak miasta jako i biskupstwa wzrasta z roku na rok. W r. 1245 wszystkie ziemie o mii kilka w około Dorpatu już najzupełniej do biskupa należą, a wkrótce wchodzą posiadłości jego aż w granicę ziem ruskich. Następuje epoka największej świetności miasta. Za potrójnym murem, którym teraz miasto opasane, rozkwita nowe zupełnie życie; handel i przemysł podnoszą się, mieszczaństwo wzrasta w siłę a wkrótce tak dalece potężnieje, że się stara wyemancypować z pod władzy świeckiej biskupa i kapituły. Na brzegach Embachu wytwarza się miejsce składowe wielkiego znaczenia, tak na towary sprowadzano ze wschodu dla Europy zachodniej, jako też i na produkta przemysłu niemieckiego lub flamandzkiego a przeznaczane na okolice ruskie. Towary przychodzące ze Wschodu znaczne tu cła opłacać muszą, a cała baczność mieszczan dorpackich na to zwrócona, aby liczne towarowe transporta nowej sobie nie wynalazły drogi. To też czynny biskup Fryderyk najsrożej poleca wójtowi nowozałożonego na granicy ruskiej zamku Keuhauzeńskiego, aby pod żadnym pozorem nie przepuszczał karawan moskiewskich tamtędy przez Kokenhuzę do Rygi dążących. Ale i w państwie związkowem iniłanckiem miasto Dorpat niepoślednie zajmuje teraz miejsce, gdyż w związku z Rygą i Rewlem czwartą tworzy kuryą, a posłów swoich na sejmy cesarstwa niemieckiego ma prawo wysyłać. Na jednym z tych sejmów w r. 1397 mistrz inflancki Konrad Jungingen autonomią Dorpatu uroczyście stwierdza. Przywileje mocarzy tak krajowych jak zagranicznych bronią wzrastającego coraz bandlu Dorpatczan, a rada miejska otrzymuje nietylko prawo ogłaszania bez apelacyi wyroków śmierci i bicia monety pod stemplem miastowym ale nawet i tak zwaną juridictio in nobiles, której niejednokrotnie z wielką surowością używa. Jedną z głównych przyczyn ówczesnej potęgi Dorpatu było niewątpliwie to, że należał do miast hanzeatyckich i posiadał warsztaty do budowy statków pośredniczących w handlu z Nowgorodem przez jezioro Pejpus, z którem go łączy Embach. O wspaniałości miasta sądzić można z odkopywania fundamentów gmachów starożytnych, świadczących o ich obszerności. Pomiędzy niemi samych kościołów naliczono dotąd aż 11. Są to oprócz katedry kościoły N. P. Maryi, św. Jana, św. Mikołaja, św. Jakóba, św. Marcina a przy nim klasztor obszerny, św. Katarzyny również z klasztorem, kościół zamkowy na miejscu dzisiejszego obserwatoryum astronomicznego, nakoniec kościoły św. Jerzego, św. Antoniego i św. Anny. Ludność ówczesnego Dorpatu znaczną być musiała, gdyż za rządów biskupich w czasie morowego powietrza zginęło 15, 600 ludzi, nie zrządziwszy wielkiego uszczerbku w ludności, jak utrzymuje kronikarz. Do końca XV stulecia nie widział D. wrogów zewnętrznych przed bramami swemi, ale za to nie zbywało mu na nieprzyjaciołach wewnętrznych. Raz wszczyna się spór o to między zakonem rycerskim i kapitułą kto ma prawo być wybranym na biskupa 1378; innym razem biskup przyzywa Litwinów i Rusinów na pomoc przeciw mistrzowi zakonu inflanckiego, który go do opłacania pewnej daniny chce zmusić 1396. W latach 1454 i 1477 biskup dorpacki, z woli papieża, pośredniczy w układach pomiędzy arcybiskupem ryskim i prowincyonalnym mistrzem krzyżackim; wszakże wyznać należy, że w częstych zatargach pomiędzy temi najwyższemi władzami Dorpat zwykle trzymał stronę arcybiskupów, za co znowu od zakonu krzyżackiego niejednokrotnie cierpiał prześladowanie. Gdy z upływem wieku XV wewnętrzne niepokoje nieco ucichły, nowe wielkie niebezpieczeństwo zagroziło Dorpatowi. Car Iwan III Wasylewicz, skruszywszy jarzmo mongolskie i złamawszy na zawsze potęgę rzplitej nowgorodzkiej, wtargnął z wojskiem do Inflant i wojnę rozpoczął, pustosząc biskupstwo dorpackie. Dymiące gruzy krwawą jego oznaczały drogę. Mistrz inflancki Walter Plettenberg, pomimo słabych sił jakiemi rozporządzał, tak stanowcze nad nieprzyjacielem odniósł zwycięztwo w r. 1502, że niebezpieczeństwo przesiedlenia krajowców w głąb krajów cara zupełnie usunięte zostało a samodzielność związkowego państwa inflanckiego, do którego i Dorpat należał, nadal zapewniona. Na lat kilka zawarto przymierze, które później kilkakrotnie odnawiano. Dorpat zatem przez pół następnego wieku cieszyć się mógł stałym pokojem zewnętrznym a przemysł i handel nanowo poczęły zakwitać. Wszelako do wewnętrznych niepokojów przyłączył się w tym czasie i ruch reformacyi religijnej. Pierwsze ziarna nauki Lutra w r. 1524 przyniósł do Dorpatu prosty kusznierz Melchior Hofman, rodem ze Szwabii. Już w jesieni tego roku odwracał ten improwizowany predykant lud Dorpat dorpacki od katolicyzmu. Wyznać atoli należy, że jak w Eydze tak i w Dorpacie nic nie znamionuje prawdziwej reformy religijnej. Wszystko w tym ruchu 2imne. obrachowane. Bóg jest pozorem, .interesa ziemskie przyczyną. Duchowieństwo, rycerze, szlachta i mieszczanie zajęci są wyłącznie tylko zaspokajaniem spraw doczesnych. Pomimo zaprowadzenia reformacyi łuterskiej w Dorpacie, biskup przy władzy świeckiej pozostaje z warunkiem zachowania tolerancyi religijnej; pierwszy zaś i najgorliwszy predykant lnteranizmu, ów sławny kusznierz Melchior Hofman, zostaje równie gorliwym anabaptystą, wyklina uroczyście radę miejską za to, ze go na probostwie farnem nie stwierdza a następnie, w sam dzień Bożego Ciała w r. 1526, za pomocą swojej hałastry otwiera drzwi do kościoła N. P. Maryi, bluźni z kazalnicy przeciw nauce katolickiej, po czem. na czele rozbestwionej tłuszczy, napada na klasztory i resztę bogatych kościołów znieważa i rabuje, a wkrótce rzuca się i na domy bogatszych mieszkańców miasta. Gdy z kolei przypuszcza szturm do zamku dorpackiego, zostaje szczęśliwie odpartym. Następuje reakcya. Hofman raz na zawsze z miasta wypędzony a kościoły wyznawcom lnteranizmu oddane. W jednej tylko katedrze dozwolono odprawiać nabożeństwo katolickie, ale mieszkańcom Dorpatu pod surowemi karami nie dozwolono na nie uczęszczać, którego to zakazu w ciągu lat 30tu ściśle się trzymano Arndt, Tymczasem w r. 1533 upłynął termin pokoju 50letniego i car Iwan IV groźny gotować się zaczął do wojny z Inflantami za niepłacenie daniny, której się teraz gwałtownie domagał. Zakon inflancki wyprawił do niego posłów, ale ci tylko na czas krótki zdołali zaspokoić cara obietnicą daniny, gdyż w r. 1550 wkracza on do Inflant z silnem wojskiem, na 3 części podzielonem. Ziemie biskupstwa derpskiego perwsze zniszczeniu uległy. Upadł zamek Neuhauzeński przez mężnego Uexkulla z garstką wojowników w ciągu 6 tygodni walecznie broniony. Po kilkutygodniowem oblężeniu Dorpatu kapitulacya zawartą została; miasto poddało się z warunkiem ocalenia życia mieszkańców. Napół zlutrzony biskup Herman, wywieziony do Moskwy, tam życie w ubóstwie zakończył; na nim się kończy niezależność tego biskupstwa w r, 1559, miasto zaś Dorpat w przeciągu lat 24 pozostaje w posiadłości Groźnego cara. Tymczasem upadł i związek hanzeatycki, skutkiem czego Dorpat, jako główne miejsce składowe towarów przywozowych i wywozowych, traci zupełnie swój handel. Oprócz tego gorsza jeszcze klęska spada na jego nieszczęśliwych mieszkańców. Iwan Grożny rozgniewany na mieszczan miasta Parnawy za tof że niby mieli zamiar poddać się Polakom, wylewać poczyna swą zemstę na wszystkich niemców bez wyjątku. To też i mieszkańcy Dorpatu w r. 1571 uprowadzeni zostają do niewoli w głąb najbardziej oddalonych posiadłości cara. Wielka część szlachty dorpackiej kończy życie w więzieniach, a miasto pozostaje niemal bez ludności. Takiem je zastał w 11 lat później król Stefan Batory, gdy w roku 1582, skutkiem pokoju Zapolskiego Dorpat został własnością rssplitej polskiej. Król poleca kancl. Janowi Zamojskiemu ustalenie porządku w tern mieście i jego okolicach, nadaje mu poTyzenhauzowskie dobra Ueltzen w pow. dorp, leżące, tudzież starostwo dorpackie, Z tego mianowicie czasu datują w okolicy Dorpatu często napotkać się dające portrety Jana Zamojskiego, którego imię u mieszkańców tamtejszych dotąd w wielkiem jest poszanowaniu. W tym czasie też i jezuici założyli tu swoje kolegium a wspaniały tum gotycki zabrzmiał j potężnym głosem każącego tam Piotra Skargi. Kiedy pomiędzy Karolem IX a Zygmuntem III wszczęła się wojna o sukcesyą szwedzką, Szwedzi r. 1600 szturmem zdobyli Dorpat Lecz już 18 kwietnia 1602 odebrali go napowrót Polacy po długiem oblężeniu, którem dowodził dzielny Jan Karol Chodkiewicz. Jak dalece zniszczone zostało miasto temi częstemi szturmami dowodzi najlepiej lustracya kościołów w roku 1613 w Inflantach odbyta. Z jedenastu wspaniałych świątyń dorpackich zastał tara wizytator ówczesny Tecnon tylko dwa w mieście a jeden na przedmieściu. Wszystkie inne zupełnemu zniszczeniu były uległy. W r. 1625, gdy większa część mieszkańców przez zarazę zniszczoną została, zdobył to miasto bez żadnego wysiłku król Gustaw Adolf, a następnie stałe w nim ustanowił rządy, zaprowadził sądy nietylko cywilne ale i duchowne. Wspominany częstokroć tum gotycki, którego część już w r. 1598 była spłonęła, przy powtórnym pożarze w r. 1624 ostatecznemu uległ zniszczeniu. Wszakże pozostałych jeszcze parę innych kościołów odnowił Gustaw Adolf, poświęcając one wyłącznie wyznaniu protestanckiemu, którego jak wiadomo był bohaterem. O. O. Jezuitów wypędza on nietylko z Dorpatu ale i z zamka Ringen, w murach którego Jezuici dorpaccy urządzili byli gałąź swego kolegium, które tam do r. 1626 przetrwało, później zaś stało sie pastwą ognia szwedzkiego. W r. 1680 tenże król zakłada w Dorpacie gimnazyum, które następnie w r. 1632 na stopę uniwersytetu podnosi i nadaje mu nazwę uniyersitas Gustaviana. a Stanowisko i zasługi tej Gu stawowej wszechnicy ogólnie zbyt przeceniano, zanim one do właściwej miary sprowadzone nie zostały cenną praoą prof. Karola Schirrena, traktującą obszernie o jej przeszłości. Jako główne fazy jej istnienia oznacza Schirren lata 1632 1656, 1689 1699 i 1699 1710. Za wzór do urządzenia tej czystoszwedzkiej akademii służył jedynie uniwersytet upsalski, którego wszystkie przywileje tutaj zastosowano. Głównym celem tej szkoły wyższej było wykorzenienie resztek katolicyzmu a zaszczepienie elementu protestanckoszwedzkiego w krajach przez Gustawa Adolfa podbitych. Z 200 w owym czasie napisanych przez uczniów dysertacyj wykazuje Schirren wyraźnie, iż tylko Szwedzi i Finlandczycy chętnie tu pobierali nauki, a regestr matrykuły akademickiej dowodzi, iż zaledwie 15 przypada na uczniów inflanckich Liroues a 1 na Kurlandczyków Curones; wszyscy bowiem inni uczniowie oznaczeni tam są jako Sueci lub Finnones. Że przez cały czas istnienia tego uniwersytetu tylko dwóch tam się kształciło Kurlandczyków wydaje się już dla tego prawdopodobnem, iż Kurlandya, będąca zawsze w zależności od Rzplitej polskiej, której szczerze sprzyjała, niechętnie synów swoich do nieprzejednanych nieprzyjaciół Polski na naukę posyłać musiała. A jak nieznaczącą była biblioteka uniwersytetu Gustawowego widzimy już z tego, że w czasie oblę7 żenią Dorpatu przez wojska cara zdołano ją szczęśliwie schronić wewnątrz jednego tylko z licznych ołtarzy w kościele Panny Maryi. Działo się to w r. 1656, w czasie kiedy profesorowie i uczniowie tej szkoły głównej, uciekając przed wojskami cara, do Rewla się byli schronili, gdzie jeszcze w ciągu kilku lat następnych kursa akademickie nie ustawały, aż nakoniec i ta działalność ustać musiała. W r. 1689 otworzono na nowo uniwersytet w Dorpacie. Pozostał on czem był dawniej ogniskiem elementu szwedzkiego, wpływu zaś na oświatę kraju nie wywierał niemal żadnego. Z powodu zbliżenia się wojsk nieprzyjacielskich w r. 1699 przeniesiono go do Parnawy, gdzie po ostatecznem zdobyciu Inflant szwedzkich przez Piotra Wielkiego, zamknięty został w r. 1710. Dorpat w tej porze ciężkie przechodził koleje. Mężnie broniony przez szwedzkiego pułkownika Skytta, zdobytym został w r. 1701 przez wojska rossyjskie. W kilka lat potem komendant Naryszkin bezpodstawnie obwinił ludność dorpacką o zdradę, skutkiem czego mieszkańcy miasta bez różnicy stanu, wieku i płci w r. 1708 w r. śród trzaskających mrozów lutowych zesłani zostali na wygnanie do Wołogdy. Wielu z nich śmierć podwójnie bolesna już w drodze zaskoczyła; tym zaś co na wygnaniu nie poumierali pozwolił Piotr I w r. 1714 wrócić do zwalisk zniszczonego zupełnie Dorpatu. Niemałego znaczenia dla miasta był rok 1722, w którym mu dobra miejskie patrymonialne dekretem senatu petersburskiego zwrócone zostały. Jak dalece ubogą była ówczesna rada miejska dorpacką wnosić możemy już z tego, że na opłacenie kosztów, jakie wysłuchanie owego upragnionego dekretu za sobą pociągało, zaciągnąć ona musiała sturublową procentową pożyczkę u landrata Loewenwolde. Jakkolwiek tylko stopniowo zdołali Dorpatczanie wybrnąć ze stanu najzupełniejszej nędzy i ubóstwa, wszelako juź w r. 1723 widzimy miejscowego burmistrza, Wydającego rozkaz, aby mieszkańcy tak nielicznych w tym czasie domów dachy słomiane zamienili trwalszemi. W roku następnym 17 mieszczan przesiedla się do Dorpatu. W r. 1725 liczono tam 6 rodzin miejskich, 2 pastorów, 35 mieszczan wielkiej i 57 małej giełdy, co juź wielkim było postępem w stosunku do roku 1721, a w każdym razie służy za dowód prawdziwej żywotności mieszczaństwa niemieckiego, dźwigającego się bezustannie z gruzów i popiołów. Od r. 1755 do 1776 miasto znowu kilkakrotnie niszczonem było przez pożary. W latach 1763 1767 prowadzono fortyfikacye naokoło Dorpatu podług planu generała Villebois, który z barbarzyńską bezwzględnością kazał zbić obiedwie wieże, ruinę tumu gotyckiego w owym czasie jeszcze zdobiące. Fortyfikacye zaś jego z powodu rozmaitych niedogodności zupełnie zaniechane zostały. Istnieją dotąd jeszcze ślady dawnych bastyonów na górze domberg, stanowiącej obecnie najpiękniejsze miejsce dla przechadzki. W r. 1764 zwiedziła Dorpat cesarzowa Katarzyna II, przy której to sposobności znaczne zapomogi pieniężne zubożałym mieszkańcom wydać rozkazano. Mimo to wszystko miał Dorpat w r. 1774 zaledwie 3300 mieszkańców a domów 570, z której to liczby tylko 178 prawdziwemi były domami; reszta zaś, wedle świadectwa samego burmistrza, którym był wówczas znany inflancki historyk Gadebusch, przedstawiała smutny widok najnędzniejszych chatek. Znakomity berliński u czony Jan Bernouilli o którego podróżach po kraju naszym tak cenne zawiera wiadomości książka Ksawerego Liskego pod tytułem Cudzoziemcy w Polsce, zwiedzając Dorpat w r. 1778 zastał go jeszcze mało do miasta podobnym. To też rzeczywiste odbudowanie Dorpatu odnieść musimy do początku niniejszego stulecia, w którym to czasie Cesarz A leksander I założył tam uniwersytet teraźniejszy. Jeśli to miasto obecnie do najokazalszych w kraju nadbałtyckim należy i liczy przeszło 30000 mieszkańców, zawdzięcza to przeważnie uniwersytetowi. Gdyby ten ostatni nie był podał ręki tylokrotnie ogniem i mieczem niszczonemu grodo wi, widzielibyśmy nad Embachem lichą mieścinę, więcej do osady niż Słownik Geograficzny Zeszyt XIV, Tom II. 9 Dorpat Dorpat Dorpat Dor. do miasta podobną. Historya Dorpatu jest zresztą historya wszystkich nieportowych miast tutejszych prowincyj. Większa ich liczba kwitła i rozwijała się prawdziwie za czasów zakonu krzyżackiego, upadała zaś i do istotnej przychodziła nędzy po licznych wojnach polsko rosyjskoszwedzkich, a odtąd nader rzadko ze swej nicości zdołała się wydźwignąć. Największą ozdobę Dorpatu stanowi dotąd owo wyżej opisane wzgórze, od wieków za Olimp dawnych Estów uważane, noszące obecnie nazwę dombergu. Mieściła się na nim niegdyś cytadela tutejsza, okrążająca zamek, pałac biskupi i katedrę gotycką Domkirche, której wspaniałe ruiny dotąd podziwienie wzbudzają. Dzisiaj cały domberg stanowi własność uniwersytetu dorp. , któremu w r. 1802 przez Aleksandra I wieczyście darowany został. Wznoszą się na nim obserwatoryum astronomiczne, biblioteka uniwersytecka, teatr anatomiczny i cały szereg instytutów medycznych. Powierzchnia tego uroczego wzgórza nadzwyczaj jest obszerną. Dla tego też, pomiędzy wzniesionemi tu licznemi gmachami uniwersyteckiemi, we wszystkich kierunkach umiejętną ręką rozciągnięto wspaniały park uniwersytecki, panujący dokoła nad miastem i jego wzgórkowatą okolicą. Wielką tego parku ozdobę stanowi wyżej opisana pomnikowa ruina tumu; gmach ten był tak rozległym, że dzisiaj w samem jego presbiterium ukrytą jest zręcznie biblioteka uniwersytecka, mieszcząca w sobie przeszło 235, 000 tomów. W pobliżu dombergu leżą najgłówniejsze gmachy miastowe jako sam uniwersytet, ratusz wraz z okazałym placem ratuszowym tudzież tak zwana kolumnada, sąsiedztwo Rossyi zdradzająca, bo na wzór rosyjskich gostinnych dworów w obszernym czworoboku liczne magazyny kupieckie mieszcząca. Naprzeciw tej kolumnady, śród pięknie urządzonych spacerów, wznosi się pomnik rossyjskiego feldmarszałka księcia Barclay de Tolly. Na prawo i lewo od placu Barklaya, tam gdzie w dolinie Embachu pomiędzy dalszym wysokim brzegiem i samym strumieniem więcej pozostaje miejsca, rozwija się miasto w licznych szerokich i prostych ulicach, obfitujących w okazałe budowy, tak publiczne jako i prywatne; za dombergiem zaś wznosi się dworzec kolei żelaznej tudzież pięknie położona część miasta, w parowie leżąca, a ogólnie zwana Domgraben. Za nią na plaskiem wzgórzu aż do dworoa kolei dalsze się rozwijają ulice, pomiędzy któremi zdaleka widnieje obszerny kościół estoński o białej wysokiej wieży. I po drugiej stronie Embachu znajduje się jeszcze znaczna część miasta, broniona od wiosennych wylewów nowozałożonemi tamami, które zdobią piękne spacery, W ogóle powierzchowność Dorpatu Dor. w ciągu lat ostatnich niemało wygrała przez prawdziwie umiejętne założenie skwerów i spacerów w najrozmaitszych jego częściach, do czego się głównie miał przyczynić wieloletni rektor uniwersytetu a teraźniejszy prezes miasta Stadthaupt dr. GL Oettingen. Skutkiem ukazu cesarzowej Katarzyny II z r. 1783 Dorpat został miastem powiatowem namiestnictwa ryskiego. Ukaz Pawła I z 7 18 maja r. 1798 postanawia założenie tutaj uniwersytetu. Rzeczywisty atoli dokument erekcyjny zaledwie w roku 1802 grudnia 12go, w dzień 25cio letniej rocznicy swoich urodzin wydaje młody cesarz Aleksander I i wyposaża tę nowozałożoną wszechnicę odpowiedniemi dochodami. Wtedy też wzniesiono główny gmach uniwersytecki na miejscu niegdyś przez kościół N. B, Maryi zajraowanem. Odtąd niejednokrotnie go rozszerzano i uzupełniano. Ilość profesorów i docentów przechodzi 70. Studentów immatrykulowanych liczono w r. 1880 aż 1105, wolnych zaś słuchaczy 17. Uniwersytet składa 5 fakultetów, a mianowicie protestanckoteologi czny, historycznofilologiczny, fizykomate matyczny, prawny czyli jurydyczny, tudzież medyczny. Bo ostatniego zalicza się i wydział farmaceutyczny. Nauki wykładają tu najznakomitsi profesorowie, z których część znaczna powoływaną bywa z niemieckich zagranicznych uniwersytetów, na wzór których jak wiadomo i dorpacki jest urządzonym. Odbywa tu swe studya nietylko młodzież z Inflant, Kurlandyi i Estonii, ale i znaczna ilość Polaków, a ci ostatni stosunkowo najwięcej wyższych stopni naukowych tutaj odbierają, jak o tern z ogłaszanego w Dorpacie od czasu do czasu t. zw Album academicum dokładnie przekonać się można. W r. 1880 ilość uczniów w fakultecie teologicznym wynosiła 139, w historycznofilologicznym liczono ich 151, w fizykomatematycznym 78, w prawnym 212, medycznym było 435 medyków i 90 farmaceutów. Z tej liczby z samego królestwa kongresowego było 40 studentów z Litwy, z Inflant polskich, Białej Rusi, Wołynia, Podola i Ukrainy 102, z gub. inflanckiej czyli ryskiej 459, z Kurlandyi 207, z Estonii 124, z innych gubernij cesarstwa przeważnie niemców, ale są także pomiędzy niemi Rossyanie, Ormianie i Żydzi 153, zagranicznych zaś poddanych 20. Z uniwersytetem połączone seminaryum teologiczne, instytut medycznochirurgiczny z nowo w zniesionym lazaretem niezwykle wielkich rozmiarów, klinika położnicza, teatr anatomiczny, wyżej już wymieniona biblioteka uniwersytecka licząca przeszło 235, 000 tomów, muzeum sztuk pięknych i starożytności, instytuty zoologiczny i mineralogiczny, gabinety fizyczny, farmaceutyczny, farmakologiczny, rolniczy, fizyologiczny i patologiczny, feboratoDor. ryum chemiczne, znakomity ogród botaniczny, tudzież wsławione przez Strurego i Maedlera na całą Europę obserwatoryum astronomiczne. Muzeum starożytności krajowych posiada znakomity zbiór numizmatów i zbrojownię. Te zbiory starożytności pochodzą po wielkiej części z wykopalisk epoki przedchrześciańskiej. Z uniwersytetem są także połączone szkoła medyczna tudzież Towarzystwo przyjaciół nauk przyrodniczych i Uczone estońskie Towarzystwo. Oprócz tego posiada Dorpat kilka większych zakładów naukowych, jak np, założona tu w r. 1846 szkoła weterynarzy, gimnazyum klasyczne, dwa seminarya nauczycielskie, szkoła żeńska miastowa i kilka szkół żeńskich prywatnych, z których jedna już w roku 1555 była założoną. Istnieją tu i liczne fabryki jako to piwowarnie, znakomita fabryka kafli, fabryka cygar, sławiona ogólnie pralnia parowa i t. d. Istnieją i 3 drukarnie tudzież dwie bardzo znaczne księgarnie. Ma także w Dorpacie swoje siedlisko Towarzystwo rolnicze dla Inflant północnych, nierównie większemi wyposażone środkami niż istniejące w Eydze takież Towarzystwo rolnicze dla Inflant południowych. Jak wielką jest działalność obu Towarzystw rolniczych wnosić można już z tego, iż każde z nich wydaje oddzielny kalendarz rolniczy, uwzględniający cokolwiek odmiene stosunki miejscowe Inflant północnych i południowych. Eównoległa odległość Dorpatu od Rygi, Pskowa, Parnawy, Narwy i Rewia, tudzież wyborna komunikacya z temi miastami bądź wodą, bądź koleją żelazną ułatwiają pośrednictwo w handlu krajowym. Kilka statków parowych ustala komunikacya przez obszerne jezioro Pejpus, na którem oprócz tego liczą corocznie przeszło 700 mniejszych statków, pośredniczących w handlu zbożowym, lnianym i drzewianym. Obrót coroczny kapitałów w dorpackim banku miastowym przechodzi 10 milionów rs. rocznie. Gmach bankowy stanowi obecnie jednę z głównych ozdób miasta. Przychody tej użytecznej instytucyi obracane bywają przeważnie na podtrzymywanie licznych tu istniejących zakładów dobroczynnych, tudzież znakomitej straży ogniowej, na czele której częstokroć już widziano profesorów uniwersyteckich. Dorpat ma 6 dorocznych jarmarków. Z tych najznakomitszym jest styczniowy, na nim się bowiem paręset tysięcy rubli zwykło obracać. Liczba przeważnie z niemców złożonej ludności wynosiła w r. 1880 przeszło 30, 000 dusz płci obojga. Rossyan spotykamy tu głównie pomiędzy pomniejszem kupiectwem. W r. 1867 liczono ich ogółem 1866. W tymże roku liczono w Dorpacie 240 żydów, 174 łotyszów i 9720 estów. Estowie składają przeważnie klasę służących. Dorpat posiada 3 obszerne kościoły protestanckie, 1 cerkiew prawosławnorosayjską, 1 cerkiew prawosławno czuchońską i 1 kościół rzymskokatolicki ś. Jana Ewangelisty z r. 1863. Ten ostatni wchodzi w skład obszernego dekanatu peters burskiego i należy do arhidyecezyi mohilewskiej. Obsługujący go kapłan jest jednocze śnie kapelanem uni wersyteckim i docentem religii rzymskokatolickiej przy uniwersytecie. Liczba parafian rzymskokatolickiego wy znania w roku 1880 wynosiła 517 płci oboj ga. Powiat dorpacki ma 10043 w. kw. rozle głości i dzieli się na 2 ok ręgi dorpacki 6277 w. kw. i werroski 3766 w. kw. W okręgu naukowym dorpackim było 1876 r. 520 szkół początkowych. Gustaw Manteuffel. Dorpis, rz. , prawy dopływ Niewiaży. Dorposz, 1. chełmiński, niem. Culm. Dorposch, wś włośc, własność m. Chełmna, pow. chełmiński, par. i poczta Chełmno, leży nad bitym traktem toruńskochełmińskim. Szkoła luterska w miejscu dla Dorposza chełm. i Granicy NiederGrrenz, dzieci katol. 10, ewang. 46, dyssyd. 6. Obszaru 1338 mórg, budynków 31, domów miesżk. 21, katol. 13, ewang. 144. 2. D. szlachecki, wś ryc. , pow. chełmiński, nad bitym traktem toruńsk ochełmińskim, par. Kijewo, szkoła Katerowo, poczta Chełmno. Obszaru ziemi 1362 mórg, budynków 19, domów mieszk. 8; kat. 66, ewang. 76. Dorschen niem, , ob. Dorsze. Dorsuniszki, mko w pow. trockim, na prawym brzegu Niemna, nad Strawą, pod 54 44 szer. geogr. i 41 47 dług. wschod. , o 21 w. na połud. zach. od Żyżmor, 2 8 w. od st, dr. żel. Koszedary, o 84 w. od Wilna, o 65 w. od Trok, w 2 urz. polic, w obr. kroóskiej gm. włosa, należy do 9 sądu pokoju 1 wileńskiego okręgu i posiada murów. par. kośc. katol. Wniebowzięcia N. M. P. , wzniesiony kosztem parafian w 1848 r. D. par. Łat. kl. 4, dek. trockiego posiada kaplicę na cmentarzu w D. i liczy 5007 wiernych, a do r. 1864 posiadała skasowaną już kat. kaplicę w Kroniach. D. były warowną osadą litewską, zwaną przez kronikarzy litewskich Dirsunen. W dniu 3 lutego 1381 r. mieszk. D. zamek drewn. i podzamcze spalili, kryjąc się w okolicznych lasach od następujących krzyżaków, prowadzonych przez marszał. zakonu Rudigera Elnera i w. komtura Kuno Haltensteina. W 1418 r. bawił tu w przejeździe do Kowna król Jagiełło z królową i senatorami, przy jmowani przez w. ks. Witolda. W XVI w. st arostwo tutejsze nadane było prawem dożywotniem król. Barbarze, żonie kr. Zygmunta Augusta. Kościół tutejszy założony był 1473 r. a przebudowany w XVIII w. kosztem starościny Antoniny z Bialłozorów Ogińskiej. Starostwo dorsuniskie płaciło w XVIII w. kwarty 1719 złp. , li Dorsuniszki Dor Dorpis Dorposz Dorschen Dorpis Dou Douby Douga Douszyniec Dow Dowallo Dowbakiszki Dowbarowo Dowbory Dowboryszki Dowbyszów Dowcewicze Dowciany Dowcieliszki Dowcień Dowciuny Dowgiałły Dowgiany Dowgiatowszczyzna Dosie Dowgie Dowgiele Dowgieliszki Dowgiełajcie Dowgierdyszki Dowgierdziszki Dowgidańce Dosiec Dosin Dospuda Dossel Dossoczin Dostojew Dostojewska Dosugowo Doszczyaa Doszyna Doszyszki Dotnawa Dotomlanka Dotrzyma Dorże Dorzewo Dory Doruchów Dorszyn Dorsze czyło 1712 r. 86 dymów hybernianych. Dziś dobra D. są własnością skarbu, który ziemię oddał włościanom na wykup. Okrąg wiejski D. liczy w swym obrębie mko D. , oraz miejscowości Odmiany, Brama, Ostrogi, Morgi. Dorsze, niem. Dorschen 1. wś, po w. łeoki, st. p. Kalinowo. 2. D. , dobra, pow. gołdapski, st. p. Kowale. Dorszyn, wś, pow. piotrkowski, gm. i par. Ręczno. Doruchów 1. gm. i wieś, pow. ostrzeszowski, 4 miejsc 1 D. ; 2 pustkowie Psia górka; 3 kolon. Emilianów; 4 wieś Wrzo sy; 79 dm. , 640 mk. ; 140 ew. polaków, 489 kat. , 11 żydów, 227 analf. Kościół par. należy do dekan. kempińskiego. 2. D. , domin. , 4 miejsc 1 D. ; 2 folw. Zalesie; 3 Gruszkowo; 4 Kuźnica; 2596 m. rozl. ; 18 dm. , 314 mk. ; 64 ew. , 246 kat. , 4 żydów, 29 analf. Poczta w miejscu, st. kol. żel. Ostrzeszów o 11 kil. Właścicielem Kazimierz Thiel polak, radzca sądowy w Wrocławiu; dawniej Psarski. W okolicy wykopano urny, w których znaleziono obok innych przedmiotów bursztyn, przedmioty brązowe nożyce. Pod wsią jest wzgórze, które uchodzi pomiędzy ludem za miejsce zebrania czarownic. W r. 1775 je szcze tu spalono 14 czarownic. M. St. Dory, wś i dobra w płn. zach. stronie pow. mińskiego, w gm. pierszajskiej, przy drodze z Rakowa do Dubiny po. w. oszmiański wiodącej. Dobra dorskie są własnością dziedziczną Tyszkiewiczów i należą do dominium Pierszaje; razem mają obszaru przeszło 19, 500 m. Całej okolicy położenie topograficzne jest nachylone ku zachod, od strony płaskowzgórzy szeroko rozpostartych w kierunku Mińska. Dorzewo, niem. Darsew, wś, pow. słupski, na Pomorzu. Dorże, wś włośc, nad rz. Dzitwą, pow. lidzki, 2 okr. adm. , o 18 w. od Lidy, 5 dm. , 45 mk. 1866. Doschen niem. , ob. Dosie. Dosiańce, wś rządowa, pow. wileński, 1 okr. adm. , od Wilna 36 w. ; mk. 54, w 10 domach 1866. Dosie, niem. Doschen, wś, pow. ządzborski, u Kętrzyńskiego. Dosiec, zaśc pryw. , pow. dziśnieński, o 113 w. od m. pow. Dzisny, 2 okr. adm. , przy b. dr. pocztowej brasławskiej, 1 dm. , 9 mk. rz. kat. wyznania 1866. Dosin 1. wś, pow. pułtuski, gm. i par, Zegrze. 2. D. , wś, pow. ostrowski, gm. i par. Długosiodło. Dosin, wś, pow. ostrogski, na wschód od mka Annopola w pow. ostrogskim, należy do klucza annopolskiego, w 1822 r. założona przez ks. Antoniego Jabłonowskiego na pamiątkę jego córki Doroty, Włościanie trudnią się rolnictwem. Obecnie folwark tej wsi należy do kr. Oktawii z Lenkiewiczów Walewskiej. Zie mia nieszczególna, popielatka, wiele ma błot i trzęsawisk. Z. Róż. Dospuda, ob. Dowspuda. Dossel, rz. , w Kurlandyi, wypływa z jez, Papen, uchodzi do zatoki libawskiej. Dossoczin niem. , ob. Dusocin. Dostojew, wś, w 2 okr, polic. pow. piń skiego, gm. Porzecze, o 4 mile od Pińska. Majątek niegdyś Strawińskich, Czapliców, dziś Ordy. Mieszk. 245, ziemi 659 dzies. Cer kiew, fabryka narzędzi i machin rolniczych Jakuszyna. Ks. M. Dostojewska wólka, wś i folw, w płn. zach. stronie pow. pińskiego, w 1 okr, polic łohiszyńskim, dziedzictwo Koźlakowskich; ob szar folw. przeszło 300 m. Al. Jel. Dosugowo, wś nad rz. Ruźą, pow. kra śnieński gub. smoleńskiej, słynie z targów nie dzielnych na zboże i pieńkę. A. Kosm. Doszczyaa, potok górski w Beskidzie lesistym, w obr. gm. Porohów, w pow. bohorodczańskim, na granicy tegoż pow. z pow. nadwórniańskim, wytryska z popod Gawora 1563 m. i Serednego Gronia; płynie zrazu na płn. wschód, a potem płn. zachód głębokim jarem; tuż przy ujściu do Bystrzycy Sołotwińskiej ob. przyjmuje potoki Kiński i Pło gt; ski. Długość biegu 6 kil. Ujście to leży na połoninie Meżeryki, 853 m. npm. pom. wojsk, , Br. G. Doszyna, góra, ob. Czeremosz. Doszyszki, zaśc. pryw. , pow. wileński, 4 okr. adm. ; mk. 5, dm. 1 1866, Dotnawa, ob. Datnów, Dotomlanka, Detomlanka, rz. , dopływ Niemna, uchodzi między Moryniem a Dokudowem. Dotrzyma, os. , pow. warszawski, gm. Brudno, par. Praga. Dou. .. , ob. Dow, .. Douby, zaśc pr. , pow. trocki, 1 okr, adm, , o 14 w. od Trok; 11 mk 1866. Douga, wś rząd. , pow. lidzki, 3 okr, adm. , o 58 w. od Lidy; 8 dm. , 81 mk. 1866. Douksze5 wś, pow. rossieński, par, Kielmy, Douszyniec, także Dulszyniec, potok górski, w obr. gminy Zielonej w pow. nadworniańskim. Wytryska w Beskidzie lesistym czyli wysokim, z pod głównego grzbietu na połoninie, poniżej szczytu Douhy 1368 m. . Płynie na półn. zachód głębokim parowem, już to lasem, już też połoninami. Wpada po 11 kil biegu z praw. brzegu do Bystrzycy nadworniańskiej ob. . Zabiera liczne wody, spływające od półn. wschodu z pod skalistej grupy czubałków Polańskiej Góry 1597 m. . Dow. .. , por. Daw. .. Dowallo, wś w hr. liptowskiem Węgry; kościół parafialny kat. i ewang, ; 1221 tak, Dowbakiszki, okolica szlachecka, pow. szawekki, par. szawkiańska; zajmuie 8 włók zie mi; należy do Dąbrowskich, Prekierów i Jan czewskich. J. Godl Dowbarowo, zaśc. rządowy, nad rzeczką bezimienną, pow. wilejski, 2 okr. adm. , przy b. dr. pocztowej bałaszewskiej. O 26 w. od m. pow. Wilejkt; 2 dm. , 25 mk. 1866. Dowbory, Dawbory 1. , okolica w pow. tel szewskim, nad Wiszetą, o 46 w. od Telsz. 2. D. , zaśc. pryw. , pow. wileński. 3 okr. adm. ; mk. 4, dm. 1 1866. 3. D. f. os. szlach. , pow. kowieński. Dowboryszki, 1. , wś, pow. wiłkomierski, par. żmujdecka, nad Sesarką, o 42 w. od Wilna. Dawne dziedzictwo Pakoszów, później Jeleńskich, a gdy Jeleńska Aniela wyszła za Ksawerego Weyssenhoffa, przeszło do ostatniego rodu. Dziś nabywcą jest hr. Józef Tyszkiewicz. Gruntu włók 16 i pół. 2. . D. 9 wś włość, pow. wileński, 2 okr. adm. ; od Wilna 54 w. ; mk. kat. 42, dm. 6, 3. D. , wś i folw. nad rz. Mussą, pow. wileński, 2 okr. adm. ; od Wilna 43 w. ; mk. kat. 93, w 7 domach. 4. D. . folw. , nad strumykiem bez nazwy, pow. wileński, 3 okr. adm. ; mk. 7, 1 dom. 5. D. , wś, pod lasem Zwierzyniec, pow. świeciański, 2 okr. adm. ; mk. 61, dm. 8 1866, od Święcian 28 w. 6. D. , wś, pow. święciański, nad strumykiem Ryngą; mk. kat. 63, dm. 9 1866, od Swięcian 30 w. Dowbyszów, osada, pow. nowogradwołyński, gm. kurneńska. Posiada ziemi dworskiej 6463 dzies. Ma fabrykę porcelany, hutę szkla ną i większe smolarnie. Obecnie własność Petersa. Niegdyś należała do dóbr sokołow ski h hr. Ilińskich. L. R. Dowcewicze, folw. pryw. , pow. wilejski, 1 okr. adm. ; o 44 w. od m. Wilejki, przy b. drodze pocztowej z Mołodeczna do granicy pow. mińskiego; 2 dm. , 19 mk. 1866. Dowciany, wś rządowa, pow. wileński, 1 okr. adm. ; od Wilna 25 w. ; mk. kat. 51, w 9 domach 1866. Dowcieliszki, wś pryw. nad strugą Szajtupis, pow. trocki, 1 okr. adm. , o 18 w. Od Trok; 6 dm. , 74 mk. 1866. Dowcień, jezioro w pow. suwalskim, w okolicy Wigier, w dobrach Hutta; ma 22 morgi obszaru. Dowciuny, wś włośc, pow. świeciański, 1 okr. adm. ; mk. 90, dm. 10; od Swięcian 38 wiorst. Dowgiałły 1. , wś. pow. szawelski, gm. Chwałojnie. Ma 10 dusz rew. na 57 dzies. ziemi. 2. D. małe, okolica pryw. , pow. lidzki, 1 okr. adm. , o 31 w. od Lidy; 8 dm. , 87 mk. 1866. 3. D. wielkie, okolica pryw. tamże; o 32 w. od Lidy; 18 dm. , 172 mk. 1866. 4. D. , wś, pow. rossieński, par. Rełowo. 5. D, , wś, pow. rossieński, par. Wiewirżany. Dowgiany 1. , folw. , pow. szawelski, gm. Chwałojnie, par. wajgowska; ma kilka włók rozl. ; należy do Leonarda. Sakiela, niegdyś do marszałka Danilewicza z ogólnych dóbr Powondeń. 2. D. , wś, pow. szawelski, gmina Chwałojnie. Ma 17 dusz rew. na 66 dzies. ziemi. J. Godl. Dowgiatowszczyzna, wś, w zachod, stronie pow. mińskiego, w gm, pierszajskiej, przy drodze ze wsi Koniuszewszczyzny do mka Dor, w 2 okr. polic, rakowskim. Al. Jel. Dowgidańce, wś rząd. nad rz. Wiersoczką, pow. lidzki, 5 okr. adm. , o 40 w. od Lidy; 12 dm 105 mk. 1866. DowgieBiedoki, folw. , pow. szawelski, par, Tryszki, o 1 w. od mka Tryszek, nad rz. Wyrwitą, przy drodze z Tryszek do Meworan i Wiekszń; rozl. włók 5. Własność da wniej Jagowdów, dziś żonatego z Jagowdówną Bielowa. J. Godl. Dowgiele 1, wś, pow. rossieński, par. Erźwiłek. 2. D. , dwór, pow. rossieński, par Widukle. 3. D. , ob. Daugiele. Dowgieliszki 1. , folw. , pow. maryampolski, gm. Aleksota, par. Godlewo. Dwa małe folwarki liczące razem 5 dm. , 31 mk. 2. D. , nad strumykiem Naczką, wś w gm. włośc. Ejszyszki, pow. lidzki, 4 okr. adm. ; od Lidy o w. 35 i pół, od Wasiliszek w. 35; dm. 5; ludność męż. 13, kobiet 15 składa się z żydów rolników 1866. 3. D. , wś, pow. rossieński, par. Kroże. 4. D. , ob, Daugieliszki. Dowgiełajcie, Daugiełajcie ob. , kol. , pow. wyłkowyski, gm. Kibarty, par. Wierzbołów, powstała z dwóch osad uwłaszczonych Nr. 15 i 16. Rozl. wynosi morg. 121, a mianowicie grunta orne i ogr. m. 93, łąk m. 26, w nieużytkach i placach m. 2. Bud. murow. 2, drewn. 6. Płodozmian zaprowadzony 5polo wy; olejarnia i pokłady torfu na trzech morg. Dowgiełajcie 1. , dobra, pow. szawelski, gm. i par. szawlańska, okr. adm. IV; rozległ, włók 22; należą do Adolfa Reinhardta, który je nabył od Jacka Kiewnarskiego, b. oficera b. wojsk polskich. Wieś ma 31 dusz rew. ; 85 dzies. ziemi nadanej. 2. D. , wś, pow. szawelski. gm. i par. grużdziewska, dusz rew. 67; ziemi nadanej 325 dzies. J. Godl. Dowgierdyszki, folw. , pow. maryampolski, gm. Bal wierzy szki, par. Gudele. Odległy od Maryampola 27 w. ; liczy 3 dm. , 80 mk. Należy do dóbr Iwaniszki. Dowgierdziszki, Dowgirdziszki, 1. wieś i folw. , pow. trocki, 1 okr. adm. , par. Sumiliszki, o 13 w. od Trok, 14 dm. , 245 mk. 1866. R. 1850 dobra D. obejmowały 3 folw. , 13 wsi, 17 zaśc, 6267 dz. rozl. ; w dokumentach XVI i XVII w. zwane są także Girdziszki, Degir Dorsze Doschen Dosiańce Dowbarowo Dowmonciszki Dowginie Dowgirdziszki Dowhalijówka Dowha Dowgody Dowginie Dowiatów Dowiatele Dowiany Dowiańce Dowiady Dowiaciszki Dowiacie Dowiacia Dowheńkie Dowgiwa gudyszki. Odl. od Maryampola 38 w. Wieś liczy 2 dm. , 30 mk. , folw. 1 dm. , 35 mk. Dowgirdziszki, ob. Dowgierdziszki. Dowgiwa, Dowgiwena, rzeka, prawy dopływ Muszy, ma źródło w jez. Weras, między Szadowem a Bejsagołą, mija Kłowany, uchodzi przy wsi Rymszanach. Z lewej strony przyjmuje Jeziorkę. Dowgody, wieś i dwór, pow. rossieński, par. Rossienie. Dowhahrebla, Dołhahrebla, Długa grobla, wieś, pow. zwinogródzki, nad rz. Bojarką, wpadającą do rz. Zgniłego Tykicza, o 5 w. odległa od m. Bojarki. Mieszk. 411, wyznania prawosł. , należą do bojareckiej parafii. Ziemi drugorzędnego czarnoziemu 916 dz. Należała niegdyś do winohradzkiego klucza hr. Branickich, obecnie wraz z całym kluczem kupiona na rzecz rządu udziały. Zarząd gminny w m. Bojarce, policyjny stan w m. Łysiance. Zowie się też ta wieś Motiahówką i Mochnami. Dr. T. Hr. Dowhalijówka, ob. Dołhalówka. Dowheńkie, wieś, pow. humański, nad rz. Horskim Tykiczem, o 7 w. od w. Majdaneckiego, a o 14 w. od m. Talnego. Mieszk 1112, wyznania prawosł. Cerkiew paraf. zbudowa na w 1763 r. , szkółka. Ziemi pierwszorzęd nego czarnoziemu 2349 dz. , dwa murowane młyny, własność Żukowskiego. Zarząd gmimy we wsi Majdaneckiem, policyjny w m. Talnem. Kl. Przed. Dowiacia, wieś włośc, pow. wileński, 3 okr. adm. , od Wilna 49 w. , mk. kat. 70 w 6 domach 1866. Dowiacie 1. , folw. , pow. szawelski, par. zagorska, okr. adm. 3, własność Antoniny Bugieniowej. Rozl, włók 8. 2. D. , wś, pow. szawelski, gm. i par. gruździewska; 74 dusz rew. ; 312 dzies. ziemi nadanej. J. Godl. Dowiaciszki, ob. Dowiatyszki i Dowieciszki. Dowiaciszki, wś włośc, pow. święciański, 1 okr. adm. ; mk. kat. 47, starów. 13; dm. 6 1866; od Święcian 14 w. Dowiady, wś, pow. rossieński, par. Kielmy. Dowiańce, wś i folw. , pow. wileński, 3 okr. adm. ; mk. kat. 60, w 9 domach 1866; od Wilna 63 w. Dowiany, wś pry w. w pow. poniewieskim, nad Oryą, o 34 w. od Poniewieźa. Murowana kaplica kat. z cudownym obrazem J. Chr. , wzniesiona 1750 przez ks. Szarkiewicza. Należy do parafii kryniczyńskiej. Dowiatele, wś, okolica szlach. i dwór, pow. rossieński, par. Odachów. Dowiatów, dobra, pow. szawelski, par. szawlańska, okr. adm. 4, niegdyś z dóbr kurtowiańskich nabyte przez rodzinę Dowiattów; mają 74 włók rozl. , z folwarkami Sutkiszki i Poltyny. Obecnie własność Jerzego Do dziszki, Dogirdziszki. W początkach XVI w. Jan Janowicz Zawisza podstoli JKM. zrzeka się na rzecz brata swego Jerzego, dwora dowgirdziskiego i dworca podpuńskiego, które miał od żony swej zapisane. Następnie synowie Jerzego Zawiszy odziedziczonemi dobrami podzielili się w ten sposób, iż Jan i Krzysztof wzięli dobra Żugost Użugość i Podhajet, Degirdziszki zaś w trockiem i Osnieżyce w pińskiem posiedli Olbryeht i Mikołaj Zawiszowie, Bnia 20 lipca 1540 r. Mikołaj Juryewicz Zawisza testamentem potwierdzonym przywilejem Zygmunta Starego z d. 5 listop. tegoż roku zapisuje żonie swej Annie Wasilewnie ks. Połubińskiej trzecią część Dowgirdziszek, dworzec podpuński, dworzec we włości kroskiej na Żmudzi i Ośnieżyce w pińskiem. Przez wyjście zamąż wdowy Zawiszynej za Razmusa czyli Erazma Bohdanowicza Dowgirda, dworzanina JKM 1545 r. , Dowgirdziszki stają się własnością Dowgirda, który około 1550 r. ożenioniony powtórnie z Aleksandrą Mikołajówną Pacówną, znajduje się w zatargach prawnych o swe posiadłości z dziewierzami pierwszej swej żony Krzysztofem Zawiszą marszał. JKM. i bratem jego Janem. Na schyłku żywota Erazm Dowgird, ożeniony poraz czwarty trzecią jego żoną była jakaś Zofia Andrzejewna, wdowa Iwana Michałowicza Basy z Apolonią Tymofejewną ks. Brucką Sokolińską i podpisujący się sędzią ziemskim trockim, zapisuje tej ostatniej w r. 1575 trzecią część Bowgirdziszek. Bobra te odtąd po kądzieli z jednej rodziny w drugą przechodzą. W roku 1590 lipca 18, wdowa po Erazmie Bowgirdzie, zaślubiona powtórnie Bohdanowi Pawłowiczowi Sapieże wojew. mińskiemu, zapisuje trzecią część Girdziszek synowicy swej Hannie z BruckichSokolińskich Karężynie. Mąż tej ostatniej Jerzy Karęga łożniczy JKM. d. 5 grudnia 1592 r. nabywa od Andrzeja Malcherowicza Zawiszy 2 3 części Dogirdziszek, Ośnieżyc i dworca Pokrożojty w krozkiej włości na Żmudzi za 1600 kóp groszy litewskich, łącząc takim sposobem w jedne całość stara. Jerzego Zawiszy spuściznę. Po śmierci Jerzego Karęgi widzimy wdowę po nim Annę ks. Sokolnicką w powtórnych związkach z kniaziem Piotrem Krószyńskim. dzierżawcą szadowskim i poniewieskim 1604 r. . D. jednak tą razą poszły po mieczu i aż do śmierci swej zaszłej w 1626 r. posiadał je syn Jerzego Krzysztof de QuartoKaręga, ożeniony wdową po Mikołaju Gasztołtowiczu Brzozowskim Anną, z domu Rajecką. Dnia 25 września 1634 r. Anna Karężyna zrzeka się Bowgirdziszek na rzecz córki swej Anny Konstsncyi Karężanki i męża jej Jana Gabryela Grotowskiego, piszącego się zrazu sędzią ziemskim wendeńskim 1643 r. , później sędzią ziemskim trockim 1650 r. Około r. 1612 w prawa własności nad Bowgirdziszkami wstę puje Krzysztof Kazimierz z Drogomirów Gro towski, mieczny wojew. trockiego, i ten osta tni wraz z żoną swą Konstancyą Krystyną Ordzianką d. 15 grudnia 1680 r. sprzedają Bowgirdziszki za 16000 złp. Jerze mu i Aleksan drze z Kotowiczów Grotuzom, podstolim smo leńskim. W 13 lat potem d. 12 sierpnia 1693 roku Grotuzowie sprzedają Degirdziszki Leono wi i Annie z Borów Rostowskim, podstolim i podstarościm kowieńskim, za tęż sumę 16000 zł. D. 21 kwietnia 1732 r. Staniał. Rostowski z akonnik towarzystwa Jezusowego zrzeka się w szelkich praw swoich do ojcowizny na rzecz siostry swej i szwagra Miohała i Racheli z Rostowskich Kunickich, starostów małackich. W rok zaś potem d, 2 kwietnia 1733 r. naby wają Dowgirdziszki od Kunickich za sumę 11000 zł. Stefan i Helena z Sulistrows kich Römerowie, wojstwo i sędziostwo grodzcy troc cy. Odtąd aż do najnowszych czasów B. po zostały w ręku Romerów, przechodząc w tej rodzinie z ojca na syna, W r. 1887 za spra wą ukazu z d, 10 grudnia 1865 r. dobra te na był Józef hr. Tyszkiewicz. Dwór ma tę ory ginalność, że wszystkie gospodarskie bu dowie i domy mieszkalne mieszczą się na wyspie, łą cząc się z lądem mostem murowanym. W je ziorze poławiają się wyborne sielawy. Oko lica leśna. Okrąg wiejski D. w gm. Sumieliszkach obejmuje wsie Buraki, Zakrzyże, Bowgierdziszki, Prudziany, Łojcie, Łojciki, .Nowosiołki, Ławgierdziszki; zaścianki Jakubiszki, Lunabole. 2. D. , wś w gm. Juraciszki, pow. oszmiański. Okrąg wiejski D. obej muje wsie Sieleszczeniata, Junkowicze, Medźwiedziszki, Kryozynki; zaśc Ejgirdy, Bow gierdziszki, Dobowicze, Morgowicze, Norejki i Buka, Magieńce, Iwanki, Kozicki i Nowickie; okolica Ejgirdy. 3. D. , nad rz. Dzitwą, wieś włośc. , pow. lidzki, 5 okr. adm. , od Lidy o w. 29, od Ejszyszek w. 7, dm. 6, mk. 35 wyzn. katol. 1866. K. R. , A. , T. Dowginie, wieś, pow. szawelski, gm. Tryszki, 287 dzies. uwłaszczonych na 16 mk. Niegdyś D. należały do ks. Lubeckich. Dowgirdele, wieś, pow. kalwaryjski, gm, i par. Olita. W 1827 r. było tu 9 dm. , 78 mk. ; obecnie Kozy 18 dm. , 100 mk. f odL od j Kalwaryi 65 w. Dowgirdów, wieś nad Dubissą, pow. kowieński; między Ugianami a Ejragołą. Piękny dwór rodziny Dowgirdów. Dowgirdy, wieś, pow. kalwaryjski, gm i par. Krakopol. Odl. od Kalwaryi 44 w. W 1827 r. było tu 21 dm. , 153 mk. ; obocnie liczy 29 dm. , 207 mk. Dowgirdyszki, wieś i folw. , pow. władysławowski, gm. Błogosławieństwo, par. Giełwiatta. Obok dworu piękna oranżerya i urządzony przez dziedzica zakład hydropatyczny. Dowiaty 1. , dobra pryw. , pow. dziśnieński, o 86 w. od m. pow. Dzisny, 2 okr. adm. , przy b. drodze pocztowej z inka Głębokiego do m. Dyneburga; 1 dm. , 7 mk. prawosł. 1866. 2. D. , wś pryw. , pow. dziśnieński, o 84 w. od m. pow. Dzisny, 2 okr. adm. , tamże, 4 dm. , 33 mk. 1866. 3. D. , dobra pryw. , pow. dziśnieński, leżą nad strumykiem, o 84 w. od m. pow. Dzisny, 2 okr. adm. , tamże, 1 dm. , 7 mk. 1866. 4. D. , wś pryw. , pow. dziśnieński, o 84 w. od m. pow. Dzisny, 2 okr. adm. , tamże; 3 dm. , 57 mk. 1866. Dowiaty, niem. Dowiaten, wś, pow. węgoborski, st. poczt. Budry. Dowiatyszki, folw. , pow. kalwaryjski, gm. Nadniemeńska, par. Rumbowicze, Odległ. od Kalwaryi 54 w. ; 9 dm. , 24 mk. Dowiatyszki, zaśc pryw. , pow. wileński, 3 okr. adm. ; mk. 15, w 2 domach 1866. Dowidy, inaczej Sztumbrakiejmy, Stare i Nowe, dwie wsie, pow. darkiejmski, st. pocztowa Szabiny. Dowidyszki, folw. , pow, władysławowski, gm. Zyple, par. Łuksze. Odległy od Maryampola 32 w. ; 1 dm. , 25 mk. Dowieciszki, folw. , pow. sejneński, gm. Klejwy, par. Sejny. Odl. od Sejn 10 w. ; liczy 3 dm. , 14 mk. Folw. D. z wsią Skarkiszki; podług opisu z r. 1867 rozl. folw. wynosiła morg. 139. Wieś Skarkiszki osad 7, gruntu m. 127. Dowiłajcie, wś, pow. szawelski, gm. ligumska; par. meszkujcka; 69 dusz rew. ; 359 dzies. ziemi nadanej. J. Godl. Dowkajnie, wś, pow. kowieński, dzierżawa przeważnie w rodzinie Medekszów, płaciła kwarty 64 zł. Dowkintławki, ob. Donkitławki. Dowklowszczyzna, wś i folw. rząd. , pow lidzki, 2 okr. adm. , o 60 w. od Lidy; 7 dm. , 152 mk. 1866. Dowkrzycie, wś, pow. rossieński, parafia Szweksznie. Dowmiany, ob. Podbirże. Dowmondzie, wś, pow. szawelski, gmina gruździewska; dusz rew. 13, ziemi nadanej 64 dzies. J, Godl. Dowmonciszki, dwór pryw. nad rz. Łownistą Łapojnią, pow. trocki, 2 okr. adm. , o 15 w. od Żyżmor; 14 mk. 1866, par. Żośle; r. 1850 właściciel Strebejko miał 183 dzies. rozl. Dowmonty, dwa folw. , pow. kowieński, nad Datnówką, par. Datnów, st. dr. żel. Kiejdany; grunta lekkie. Jeden folw. należy do Ginetów, drugi do Faskiewiczów. Dowmontyszki l. , wś w pow. wiłkomirskim, par. pobojskiej, o 76 w. od Kowna, o 13 Dowmonty Dowiłajcie Dowmontyszki Dowmiany Dowmondzie Dowgirdele Dowgirdów Dowgirdy Dowgirdyszki Dowiaty Dowiatyszki Dowidy Dowidyszki Dowieciszki Dowkintławki Dowklowszczyzna Dowkrzycie Dowkajnie Dowgirdziszki Drabczuny Downarówka Downarowo Dowmarszczyzna Downary Downaryszki Downoryszki Dowojniszki Dowołgowicze Dowrupie Dowrzyszcze Dowsieły Dowsin Dowsiniszki Dowsiny Dowsk Dowskurdy Dowspuda Dowstory Dowszdańce Dowszyły Dowtorty Dowydki Dowżany Dowżenogi Dowżogiry Doziny Dożwa Drabianka Drabinianka Drabiszki w. od Wiłkomierza, o 5 w. od Pobojska. Bozi. wraz z folw. Naceliszki 4000 morgów; gleba żytnia; ziemi ornej dworskiej 600 m. , lasu 700 dl, duże łąki nad Świętą; młyn wodny. Od 1779 własność Grużewskich. 2. D. , dobra, pow. wiłkomierski, par. siesicka, majętność Teofila Kozłowskiego; gruntu włók 6 i pół; niegdyś stanowić musiały jednę całość z Siesikami ks. lit. Dowmonta, od niegoż nazwane. 3. D. , folw. j pow. wiłkomierski, par. siesicka; własność Rajmunda Kamieńskiego; gruntu włók 13 i pół. Downarówka, rzeka, płynie w pow. lidzkim, w par. Nowydwór. Downarowo, dobra, pow. szawelski, par. Janiszki, okr. adm. 3, przy granicy kurlandzkiej, przezwane po niem. Donnerhof, od pocz. 19 wieku własność kurlandzkich baro nów Franków. J. Godl. Dowmarszczyzna, niewielka wś w płn. stronie pow. mińskiego, nieopodal rz. Wołk, wpadającej do Suły, przy drodze z Borowicz do Tatarszczyzny, w 3 okr. polic, dobra gleba i łąki. Al. Jel. Downary 1. zaśc. ze szlacheckiemi osadami, w płd. stronie pow. mińskiego, nieopodal miasteczka Rubieszewicz, w 3 stanie polic, kojdanowskim, w 5 okr. sądowym, w 3 wojskowym koj danowskim. Część tych, zaśc. należy do ks. Wittgensteina prawem spadku po Radziwiłłach, część od roku 1856 do Dopkiewicza; gleba miernie urodzajna, jednak dzierżawcy płacą arendy do stu rs. za włókę. 3. D. , przedmieście Goniądzą, gub. grodzieńska, pow. białostocki, nad Goldą, wpadającą do Biebrzy. Przywileje jego potwierdzali Zygmunt III w 1593 r. , Władysław IV w 1595, Jan Kazimierz w 1601, Jan III w 1667, August II w 1702, August III w 1755, Stanisław August w 1765. Mk. 200 1860. Downary 1 wś, pow. łecki, st. p. Prostki. 2. D. , wś w pow. oleckim. Downaryszki, okolica szlachecka, nad rz. Wilią, poniżej Bystrzycy, pow. wileński, 4 okr. adm. , mk. kat. 52, w 8 domach 1866; od Wilna 42 w. Downoryszki, folw. , pow. wiłkomierski, par. Towjany, Jagiełłowiczów własność, gruntu włók 9. Dowojniszki, zaśc. pryw. nad jez. Wady, pow. trocki, 2 okr. adm. , o 21 w. od Zyżmor, 12 mk. 1866. Dowołgowicze, wś, pow. kowieński, par. kormiałowska, wprzódy okolica szlachecka, później skupiona częściami przez kupca Gotkiewicza, który spłaciwszy wszystkie schedy w jedno wystawił dwór murowany i zaprowadził gospodarkę postępową; sprowadziwszy niemieckich robotników, założył cegielnię intratną dla blizkości Kowna, oraz wystawił przy szose dwie austerye. Dowrupie, ob. Szeczuwa. Dowrzyszcze, zaśc. pryw. , nad rz. Rzeszą, pow. wileński, od Wilna w. 10, mk. kat, 25 w 3 domach 1866. Dowsieły, wś włośc, pow. wileński, 3 okr, adm. , w 3 domach 22 mk. kat. 1366. Dowsin, Dowsis, jez. , w dobrach Kroźe, przez które rz. Krożęta płynie, właściwie daje początek rz. Krożencie, przyjmuje Kalnicę, Dowsiniszki, dwór, pow, rossieński, par. Kroże. Dowsiny, okolica i dwór, pow. rossieński, par. Andrzejów. Dowsk, mko, gub. mohilewska, powroha czewski, w punkcie przecięcia się traktów z Mohilewa do Homla i z Czerykowa do st. dr. żel. landw. rom. Żłobin; st. pocztowa. Dowskurdy, wś, pow. rossieński, parafia Kroże. Dowspuda, folw. , pow. augustowski, gm. Dowspuda, par. Janówka; odl. od Suwałk 15 w. , od Augustowa 20 w. ; liczy 6 dm. , 64 mk. Leży w pobliżu os. Raczki. W 1823 r. Ludwik Pao b. generał wojsk polskich, wzniósł w D. wspaniałą rezydencyą manoir na wzór angielskich zamków, w stylu ostrołukowym. Prześliczny był to gmach, zdobny w dzieła rzeźby, freski, galeryą obrazów i t. p. Dziś w ruinie opustoszały. Pac, jako angloman zagorzały, sprowadzał ludzi z Anglii, gospodarstwo na wzór angielski urządzał i nadawał folwarkom miana Hawelok, Nowa Szkocya. W 1817 r. Pac założył tu bielarnię płótna na sposób angielski. Upadła przecie dla braku materyału do bielenia. Opis i widok D. podał Tyg. Illustr. z 1865 r. Nr. 276, tudzież Pamiatnaja kniżka suwał, gub. za 1872 r. . Gmina D. , pow. augustowski, par. Janówka, liczy lud. 7796, rozległości 25476 m. , s. gm. okr. I i st. poczt, w Augustowie o 20 w. W gminie znajduje się browar 1, fabryk świec 2, garbarni 2, młynów 2. W skład gm. wchodzą Adamowobieda, Chodorki, Chomątowo, Dąb, Dowspuda, Grabowo wieś i folw, Iwanówka, Janówkakordon, J. poparafialna, J. prywatna J. rządowa, Jankielówka, Jaśki, Jewy, Korytki wieś i kol, Lipówka, Mazurki, M. nowe, Michaliszki, Mikołajewsk, Moczydły, Newyork, Nowosiele, NowyDworek, Okół, Ostrówek, Otnogi, Planta, Podlipówka, Podmoczydły, Podtopiłówka, Podwitówka, Posielanie, Prawda, Pruskama ła, P. wielka, Raczki, Rogówek, Rutkinowe, Rutkistare, SołdaokaSłoboda, Suohochodorki, Szkocya, Ślepsk, Topiłówka, Ucinki, Witówka, W. kolonia, W. kordon, Wronowo wś i kol. , Wysokie, Zajaśki, Zalesie i Załkie. Dobra ziemskie D. z miasteczkiem Rączki, niegdyś W akład ich wohodzącem, w gub. suwalskiej, pow, augustowskim położone, w połowie zeszłego wieku były własnością Józefa Paca starosty chwejdańskiego i żony jego Balbiny z Wołłowiozów. W dobrach tych jest wieś kościelna Janówka, należącą niegdyś wraz z dobrami Dowspuda do Stanisława Rudominy Dusiackiego starościca herbopolskiego, który dokumentem fundacyjnym w r. 1623 w Wilnie, za wiadomością i pozwoleniem Eu stachego Wołłowicza, biskupa wileńskiego, wy danym, kościół poprzednio już w majętności Janowka zbudowany nadał gruntem, roboci znami i ordynaryą, a obok tego przeznaczył fundusz na utrzymanie przy tymże kościele szpitala na sześciu mężczyzn i tyleż kobiet. Dobra D. w r. 1835 skonfiskowane zostały i obecnie rozdzielone na kilka części przeszły na donacyą i rozprzedane osobom prywatnym. Podług opisu z r. 1854 dobra donaoyjne D. , nadane generałlejtnantowi Sulemie w r. 1836, składają się z folw. Szkocya z attynencyami Planta, Pacianowo, Witówka, rozl. m. 1743, folw. Korytki Wielkie m. 142, folw. Wrono wo albo Józefowo m. 339, folw. Nowy York m. 398, folw. Witówka m. 274, młyn wodny, krupiarnia i tartak w Chodorkach albo Ryn kówku, lasy z odpadkami i osadami leśnemi m. 2219, rezydencyą Dowspuda, grunta dwor skie Dzimowizna m. 148, za Jabłońskiemi m. 504, za Wysoką m. 55, przy Plancie m. 8, pod Rudnikami m. 179, łąki w obrębie Masalszczyzna i Mazurki m. 95, razem powierzchni dwor skiej m. 6104. Wś Chomątowo z gruntem m. 301; wś Jaśki m. 728; wś Jankielowka m. 430; wś Jabłońskie m. 894; wś Korytki małe m. 219; wś Lipówka m. 806; wś Moczydły m. 451; wś Mała Pruska m. 621; wś Sucha i Chodorki oraz Wójtostwo Chodorki m. 830; wś Wronowo m. 572; wś Wysokie m. 502; ogół gruntów włościańskich m. 6354. Dobra Racz ki pozostały przy rządzie. Br. Ch. Dowstory 1 dobra, pow. szawelski, gm. Chwałojnie, par. wajgowska, rozl 20 włók, własność Kaczanowskich. 2 D. , os. , pow. sza welski, gm. Chwałojnie, par. wajgowska, cząstka szlachecka Popławskich, włóka jedna. 3 D. Pluszkajcie, dobra, pow. szawelski, gm. Chwałojnie, par. wajgowska, przy trakcie bi tym do Kielm. Rozl. włók 15. Własność ro dziny Janczewskich. J. Godl. Dowszdańce, wś rząd. nad rz. Wersoką, pow. lidzki, 5 okr. adm. , od. Lidy o w. 40, od Ejszyszek w. 16, dm. 12, mieszk. katol. 103 1866. Dowszyły, wś. włośc, pow. święciański, 1 okr. adm. , mk. kat. 172 w 16 domach 1866 r. , od Święcian 16 w. Dowtorty, 1 wś i folw. , pow, rossieński, okr. polic, i par. Szydłów, niedaleko Dubissy, grunta niezłe. Folw. jest własnością Jakowiczów. 2 D. wś, pow. rossieński, par, girtakolska. Dowydki, 1 wś pryw. , pow. wilejski, 2 okr. adm. , o 30 w. od m. pow. Wilejki, przy drodze pocztowej z Kowna do Kościeniewicz9 20 dm; , 182 mk. Własność włośc. 1866 2 D. Wielkie, wś pryw. , pow. dziśnieński; o 64 w. od m. pow. Dzisny. , 1 okr. adm. , 26 dm. , 154 mk. 3 D. małe, wś prywat. , pow. dziśnieński. o 65 w. od m. pow. Dzisny, 1 okr. adm. , 11 dm. , 72 mk. 1866. Dowżany, wś prywat, nad rz. Izłą, pow, wilejski, 2 okr. adm. , o 51 w. od m. pow. Wilejki, przy dr. pocztowej miadziołskiej, 9 dm. . 116 mk. Własność włościan 1866 r. Dowżenogi, wś, pow, szawelski, gm. kiryanowska, par. szadowska, 99 dusz rew. , 242 dzies. ziemi nadanej. J. Godl. Dowżogiry, dwór w pow. poniewieskim, o 56 w. od Poniewieża. Doziny, Dozin, wś, pow. mławski, gm. Dą browa, par. Bogurzyn, liczy 16 dm. , 68 mk. ; od Mławy w. 13, od drogi bitej w. 6, od rzeki Wisły w. 70. Rozl. folw. wynosi m. 525 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 187, łąk m. 153, pastwisk m. 5, lasu m. 172, nie użytki i place m. 8; bud. mur. jedna, drewn. 6, pokłady torfu i marglu. Wś ma 21 morg. gruntu, A. Pal. Dożwa albo Bachtynka, rz. , lewy dopływ Zwana Werbowej, w pow. uszyckim, ma ujście pod m. Wierzbowcem. X. M. O. Drabczuny, dobra, pow. wiłkomierski, par, swiadoska, do Machwiców należące, były częścią ekonomii wiżuńskiej Radziwiłłowskiej. Gruntu włók 13. Drabianka, ob. Budziwój. Drabinianka, 1. z Promem, wś, pow. rzeszowski, na lew. brz. Wisłoka, o 4 kil. na płd. od st. pocz. i parafii rzym, kat. w Rzeszowie. Domów 111, mk. 627; obszar dworski obejmuje roli orn. 120, łąki ogr. 1, pastw. 4 mr. ; włościanie mają roli orn. 344, łąk i ogr. 49, pastw. 81, lasu 34 mr. We wsi szkoła filialna i kasa pożyczk. gm. z kapit. 556 zł. Właściciel większej posiadłości Stanisław Skrzyński. 2. D. , przysiołek Budziwoja ob. . Lu. Dz. Drabiszki, 1. folw. , pow. wiłkomierski, par. Szaty, st. dr. ź. Żejmy, grunta średnie, własność Swolnieniów, gruntu włók 15. 2. D. , folw. , niegdyś wieś lenna, pow. święciański, par. Łyngmiany, nadana Kimbarom do wygaśnięcia imienia w linii męzkiej prostej, obecnie rządowa; mk. kat. 17, dm. 2 1866. 0krąg D. liczy w swym obrębie wsie Kiemież, Szarki, Akmieniszki, Indubaki, Drabiszki, Łomiesta, Wiaziszki, Hauszkiecie, Gajwienie; I zaśc Sudoławkis, Poj adonis, Gęskalnis, Mie Downarówka Dowstory Dragulec Drabiszuny Drabów Drabówka Drabowszczyzna Drabskie Drabukszty Drabule Drabużniki Draby dyno, Widziszki, Poszakiszki, Uniszki, Dzierniszki, Obwinia, Katieniszki, Kiśnina. Drabiszuny, wś włość, nad ras, Nieteczą, pow. lidzki, 5 okr. adm. , o 37 w. od Lidy, 5 dnu, 54 mk. 1866. Drabów, wś, pow. kielecki, gm. Snochowice, par. Strawczyn. Drabówka, ws, pow. czerkaski, nad rz. Rosią, o 2 w. odległa od Dereńkowca, a o 18 w. od Horodyszcz st. chwast, dr. ż. , mieszk. 1216 wyzn. prawosł, cerkiew paraf, i szkół ka. Ziemi 3109 dz. wybornego czarnoziemu, tylko w pobliżu rzeki piasczysta. Należała nie gdyś do korsuńskiego majątku, obecnie do ks. Woroncowej, która ją kupiła od hr. Samojłowej. Zarząd gminny we wsi Dereńkowcu, polic, w m. Mosznach. Kl. Przed. Drabówka, ob. Pielawszczyzna. Drabowszczyzna, wś prywat. , pow. dziśnieński, 1 okr. adm. , o 49 w. od m. pow. Dzisny, przy b. drodze pocztowej z mka. Plissy do m. Łupsiek, 4 dm. , 27 miesz. rz. katol. wyznania 1866. Drabskie, wś, pow. rossieński, par. Wiewirżany. Drabukszty, Drobukszty, 1. wś. rząd. w pow. rossieńskim, par. Chwejdany nadSkurbiną, o 73 w. od Rossien. 2. D. , wś, pow. rossieński, par. ławkowska. Drabule, os. , pow. maryampolski, gm. i par. Szumsk. Drabużniki, wś. pry w. i rząd. nad jez. t. n. , pow. trocki, gm. Sumiliszki, 1 okr. adm, , o 34 w. od Trok, 11 dm. , 113 mk. 1866. Miała 1850 r. 1039 dzies. gruntu. Draby, zagrody włos ciańskie, pow. wieluński, gm. i par. Działoszyn, leżą w kamie nistej i piaszczystej okolicy nad strugą, o 3 ćwierci mili od Działoszyna, o 3 i pół mil od Wielunia; 16 dm. , 140 mk. ; pole gro madzkie objęte wykazem ogólnej przestrzeni wsi Lisowice. W. .. r. Drachcza, wś w północ, stronie pow. ihumeńskiego, gm. hrebiońskiej, w głuchej błotnistej miejscowości ihumenskiego polesia. Drachensee niem. , staw tatrzański, ob. Siarnicki albo Smoczy staw. Drachlica, Draholica wś, rząd. , nad rz. Wisłą. pow. kozienicki, gm. i par. Brzeźnica, liczy 5 dm. , 40 miesz. i 488 morg. ziemi włość. Drachnowo, ob. Drzonowo. Drachówko, folw. , ob. Malczewo, pow. gnieźnieński. Drachowo, wieś, pow. gnieźnieński; 13 dm. , 129 mk. , 98 ewan. , 31 kat. , 28 analf. , st. poczt, w Żydowie o 5 kil. , stac. kol. żel. w Gnieźnie o 15 kil. M. St. Draczkówka, wś nad Smotryczem, pow. kamieniecki, par. podominikańska w KamieńI cu. Roku 1868 były tu 42 dm. Ob. Paniowce wyższe. X. M. O. Draczkowo, wś w zach. północ, stroni pow. ihumenskiego, w gm. śmiłowickiej, przy drodze z Lady do Smolewicz wiodącej. Miejscowość głucha, lesista, włościanie w sąisiednich lasach trudnią się wyrobem desek do krycia dachów, zwanych dranicami. A. Jel. Draczowice, wś, pow. pińczowski gm. Dobiesławice, par. Rachwałowice; w 1827 r. było tu 3 dm. i 31 mk. Draczyńce, Draczinetz, wś, pow. waszkowiecki na Bukowinie, ze stacyą poczt, i parafią gro cką nieunicką Draczyno, wś. pry w. , pow. dziśnieński, o 50 w. od m. pow. Dziany, 1 okr. adm. , przy b. drodze handlowej kublickiej, 6 dm. , 88 mk. 1886. Draetz niem. , ob. Drecz, DragaBertfalva węg. , ob. Dorobratowo. Draganie, folwark donacyjny należący do majoratu Biała i wieś włośc. , pow. płocki, gm. Brwilno, paraf. Biała, 199 mk. , 26 osad włośc. , 23 domy mieszk. , 1 murowany; wieś zajmuje powierzchni morgów 395 364 mor. gruntu ornego. R. 1827 było tu 13 dm. , 96 mieszkańców. Draganie, os. należąca do dóbr Radawie, pow. olesiński. Draganiszki, jez. , między Jewiem a Sumiliszkami, pow. trocki. Draganka, rz. , lewy dopływ Rowca w pow. Winnickim, pomija m. Jaźwin i pod wsią Pułtowcami wpada do Rowca. Draganowa, wś, pow. krośnieński, o 18 kil. na połud. zach. od Krosna, 8 kil. na płn. zach. od st. poczt, w Dukli, parafia rzym. kat. w Kobylanach. Dm. 95, mk. 524. Własność większa obejmuje roli orn. 1, pastwisk 1 mr. ; własn. mniej, roli orn. 658, łąk i ogr. 42, pastw. 96, lasu 15 mr. ; we wsi kasa pożyczk. gmin. z kapit. 296 zł. Właściciel więk. posiadł. Czesław Kobuzowski. Lu. Dz. Draganówka, wś nad Żwańcem w pow. kamienickiem, gm. Lanckoron, par. Czercze, 429 dusz męz, , 647 dz, ziemi włość. , ziemi używał, dwor. 569 dz, ; należy do Turskich. Jest tu młyn wodny. Roku 1868 było 120 dm. Draganówka, wś, pow. tarnopolski, leży nad potokiem bez nazwiska, którego jedno ramię ma swe źródła na gruntach gminy Ohodaczków wielki, drugie, północnozachodnie, na gruntach gminy Domamorycz; obadwa łączą się w Poczapińcach i płynąc z zachodu na wschód przecinają Draganówkę, by o 1 milę dalej na wsohód wpaść pod wsią Buczniów do Seretu. Oddaloną jest od Tarnopola na zachodnie południe o 7 kil. ; leży w urodzajnym, choć jeszcze zimnym pasie Podola galicyjskiego między Strypą i Seretem. Przestrzeń; pos. więk. roli ornej 1250, łąk i ogr. 38, past. 1 25, lasu 129; pos. mniej, roli ornej 1977, łąk i ogr. 99, pastw. 116 morg. austr. Ludność rzym. kat. 1191, gr. kat. 244, izrael. 15, razem 1450. Parafie obiedwie ma w miejscu; z tych łacińska fundowana jako kapelania w 1852 roku przez gminy Draganówkę i Poczapińce, oraz przez Maryannę z Drohojowskich Sobolewską i przy współudziale funduszu religijnego; kościół murowany poświęcony w 1872 r. pod wezwaniem N. P. M. Patronem jest cesarz austryacki w imieniu funduszu religijnego; oprócz Draganówki należy do tej parafii wieś Poczapińce z 774 rzyms. kat. Ogólna liczba katol. w tej parafiii 1965, izr. 25. Parafia ta należy do dekanatu trembowelskiego. Gr. kat. parafia, należąca do dek. tarnopolskiego, obejmuje filią w Poczapińcach. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu i kasa zaliczkowa z kapitałem 1468 złr. w. a. Właściciel większej posiadłości Stanisław Garapich. Dragany, wś, pow. krasnostawski, gm. i par. Wysokie. Dragass niem. , ob. Tragarz. Dragaszów, ob. Dragonów, Drage niem. , ob. Drawa i Drawski. Dragienie, wś, pow. szawelski, gm. popielańska, niegdyś starościńska, obecnie uwłaszczona; 460 dzies. ziemi na 129 dusz. Draglitz niem. , ob, Dragolice. Dragojestie z Lukaszestiem, wś, pow. suczawski na Bukowinie, o 3 kil. od st. poczt. Mazanestie; ma cerkiew parafialną grecką nieunicką. Dragolice, niem. Draglitz, folw. , powiat ostródzki, st. poczt. Łukta. Dragomirna, przysiołek Mittoki nad rz. D. , dopływem Suczawy. Jest tu klasztor 1602 wzniesiony przez metropolitę mołd. Anastazego Krymkę, w stylu bizantyńskim; piękna wieża. Dragonerberg, góra pod Białą, pow. jańsborski, na Mazurach pruskich; 170 m. wysok. Dragonów albo Dragaszów, przysiołek do Ropicy ruskiej, pow. gorlicki, o 10 kil. na połud. wschód od Gorlic, .o 3. 1 kil. na północ od st. poczt, w Małastowie. Parafia gr. kat. w Małastowie, rż. kat. w Sakowej. Dm. 4, mk. 38. Własn. więk. obejmuje lasu 252 m. ; własn. mniej, roli ornej 40, łąk i ogr. 100, pastw. 182, lasu 3 morg. Właśc. więk. pos. Wilhelm hr. Siemieński. Lu. Dz. Dragosza, rz. na Bukowinie, lewy dopływ Mołdawicy. Dragoszów ob. Dragonów, przysiołek Ropicy ruskiej. Dragucie, wś włośc. , pow. lidzki, 4 okr. adm. ; o 35 w. od Lidy; 8 dm. , 59 mk. katol. 1866. Dragulec, potoczek górski, w obr. Lubochory w pow. stryjskim, wypływa w lesie Dragulcu; płynie zrazu na północ lasem, a potem łąkami na zachód i po krótkim biegu wpada z praw. brzegu do Bahnykowatego potoku ob. . Draguny, wś prywat. , pow. dziśnieński, gm. leonpolska, o 47 i pół w. od m. pow. Dzisny; 3 okr. adm. , przy b. drodze z m. Dzisny do Drui; 4 dm. , 40 mk. 1866, . Draguszanka, przysiołek wsi Święty Onufry. Drahal, folw. , pow. radzyński, gm. Żelizna, par. Wohyń. Drahasymów, wś, pow. śniatyński, leży po lewym brzegu Czeremosza, o 11 kil. na zach. połud. od Śniatyna, o 2 kil. na wschód od Tuczap, o 7. 5 kil. od Załucza, na samej granicy od Bukowiny. Przestrzeń pos. więk. roli ornej 4, pastw. 36, lasu 68; pos. mn. roli orn. 592, łąk i ogr. 105, pastw. 21, lasu 10 m. austr. Ludność rz. kat. 5, gr. kat. 490, , izr. 7; razem 502. Należy do rz. kat. par. w Śniatynie, gr. kat. par. w Tuczapach. Właściciel więk. pos. Kajetan Krzysztofowicz. B. R. Draheim niem. , ob. Drahim. Drahickie jezioro, niem. Drazigsee, w prowincyi pomorskiej w Prusiech, pow. drawenburski, w dawniejszem starostwie drahimskiem. Z kilku odnogami ciągnie z północy na południe, około milę długie, do ćwierci mili szerokie. Z pomiędzy poblizkich osad leży na południowym końcu m. Czaplinek Tempelburg, na wschód Drahim. Przez jezioro D. płynie rz. Drawa ob. , Drahim, niem. Draheim, małe miasteczko w południowej części Pomeranii, pow. dramburski. Leży na wązkim przesmyku między jeziorem Drawiczką Dratz; g See i Zarybnem SarebenSee. Przez D. wiedzie trakt bity do Czaplinka Tempelburg. Ma kośc. luter. , szkołę i pocztę; katolików prawie żadnych. Oddawna należał Dr. do Polski, miał warowny po nad jeziorem zamek, który był stolicą starostwa drahimskiego, części województwa poznańskiego. Chciwi panowania krzyżacy zabrali Dr. wraz z całą okolicą. R. 1407 Władysław Jagiełło zażądał, aby zamek jako własność Polaków zwrócili, albo przynajmniej hołd jako z lenności oddawali. A. gdy ani pierwszego ani drugiego uczynić nie chcieli, wysłał z wojskiem Tomasza z Wągleszyna, kasztelana sandomierskiego i jenerała wielkopolskiego, który po czterech dniach Dr. zdobył. Od tego czasu Dr. znowu przy Polsce pozostawał, czego dowodem, iż r. 1466 w pokoju toruńskim, gdzie wyszczególnione są wszystkie miasta i zamki Polakom zwrócone, Drahima wcale nie nazwano. Dopiero w skutek wojen szwedzkich zoI stało to starostwo utracone. Kiedy bowiem Drachcza Drachensee Drachlica Drachnowo Drachówko Drachowo Draczkówka Draczkowo Draczowice Draczyńce Draczyno Draetz Draga Draganie Draganiszki Draganka Draganowa Draganówka Dragany Dragass Dragaszów Drage Dragienie Draglitz Dragojestie Dragolice Dragomirna Dragonerberg Dragonów Dragosza Dragoszów Dragucie Draguny Draguszanka Drahal Drahasymów Draheim Drahickie Drahim Drabiszuny Dragany Drahle Drahomischl w czasie drugiej szwedzkiej wojny, Polska do największego upadku przywiedziona była, wi działa się zmuszoną szukać pomocy u elektora brandeburskiego Fryderyka Wilhelma. Ten że przysłał jej wojska swoje na pomoc, za co sobie wymówił nagrody 120, 000 tal. W za staw dano mu właśnie owo starostwo drahim skie i traktatem bydgoskim r. 1657 warowa no, że jeżeliby zapłaty w przeciągu trzech lat nie odebrał, mógł to starostwo zająć i tak dłu go trzymać, dopókiby owej sumy nie wypła cono. Ponieważ opłakane stosunki nie pozwo liły z długu się uiścić, rzeczony elektor roku 1688 w czasie bezkrólewia, wcale nie opowie dziawszy się stanom polskim, starostwo Dr. mocą najechał i zajął, li tylko z ostatnim starostą ówczesnym ks. Demetrym Wiśnio wieckim porozumiał się. Zalecały potem sta ny polskie nowoobranym królom, jako i zaraz Michałowi Wiśniowieckiemu to uczyniły przez pacta conventa, aby o wydobycie starostwa się starał, jednak bezskutecznie. Posyłano i reklamacye do elektora brandeburskiego przez księcia Bogusława Radziwiłła, nada remnie. Wreszcie r. 1726 sejm polski w Gro dnie pozwolił, aby dwa poblizkie wojewódz twa poznańskie i kaliskie ziemię drahimską pieniędzmi swemi wykupiły i dochody z niej pobierały, dopókiby rzeczpospolita nie wróci ła kosztu. Zebrano też pieniądze, ale nie za płacono, tylko je złożono w Poznaniu bez ko rzyści. Aż nakoniec ministeryum saskie, po śmierci króla Augusta II, na inne cele je wy dało r. 1756. Na wynagrodzenie obudwu tym województwom ustąpiona była Sierakow szczyzna. I później jeszcze starano się o wy kupienie ziemi drahimskiej; wybrano nawet kilku z senatorów i szlachty, którzy z posłem pruskim traktowali, do skutku jednak rzeczy nie doprowadzono, aż tymczasem i okupacya przez rozbiór Polski nastąpiła r. 1772. Ob. Starożytności polskie i Encyklopedya Or gelbranda. Kś. F. Drabie, wś i folw. w pow, sokólskim, gub. grodzieńska, o 3 w, od Sokółki, Drablin niem. , ob. Dralin. Drahnow niem. , ob. Drzonowo. Draholica, ob. Drachlica. Drahomischl niem. , ob. Drogomyśl. Drahthammer niem. , ob. Drutarnia. Draki 1. , wś pryw. , pow. wilejski, 2 okr. adm. , o 70 w. od m. pow. Wilejki, przy b. drodze pocztowej mińskie; 6 dm. , 60 mk. Własność włośc. 1866. 2. D. , wś włośc. nad rzeką Bystrzycą, pow. oszmiański, po prawej stronie traktu wiodącego od Smorgoń do Gruzdowa; dm. 13, mk. 54 prawosł. , 42 katolików 1866. Dralin, niem. Drahlin, wś i dobra, pow. lubliniecki, par. Lubecko, o 5 kil. na zachód od Lublińca. Dobra mają 1187 m. gruntu, w tern 702 morg. ornego; wś ma 34 osad, 308 morg. gruntu. Do D. zaliczały się pustkowia Dębi na i Kanus. F. S. Draljowce 1. , wś należąca do włościan, nad rz. Holszanką, pow. oszmiański, przy trakcie komunikacyjnym z mka Holszan do mka Wiszniewa. Domów 15, mk. 130 katol. , 24 prawosł. 2. D. , karczma, tamże, mk. 8 żydów 1866. Drama, rz. , dopływ Kłodnicy, ma źródła koło Tarnowie, ujście między Gliwicami a Uje stem, mija Pyskowice. F. S. Dramburg niem. , ob. Drawenburg. Draminek lub Draminko, wś i folw. , pow. sierpecki, gm. Raciąż, par. Krajkowo; 6 dm. , 69 mk. Od Płocka w. 42, od Sierpca w. 28, od Raciąża w. 4, od rzeki Wisły w. 42. Rozl. folw. wynosi morg. 252, a mianowicie grunta orne i ogr. m. 155, łąk m. 41, pastw. m. 20, wody m. 1, zarośli m. 31, nieużytki i place m. 4. Bud. drewn. 9. Rzeczka Pissa przepływa przez terrytoryum. Wieś D osad 6, gruntu m. 38. Br. Ch. Dramino, wś, pow. płoński, gm. i parafia Dziektarzewo. W 1827 r. było tu 12 domów i 108 mk. Dramowicze, okol. szlach. nad rz. Niewiszą, pow. lidzki, 4 okr. adm. , o 46 w. od Lidy; 2 dm. , 17 mk. 1866. Dranautajcie, wś, pow. szawelski, gmina i par. krakowska; dusz rew. 52; ziemi nadanej 247dzies. J. Godl. Dranawice. Tak się zwały w XVI w. Droniowice, pow. lubliniecki. Draniczka, rz, , wpada do rz. Szlamarki, a ta do rz. Woźny, pow. radomyski. Drangowski. Tak się zowie plebania ewangelicka w Tylży. Dranijówka, ob. Nienacz. Drańka, wielka wś, pow. jampolski; mk. 1617; ziemi włośc. 1330 dzies. , dwors. 1256 dzies. wraz z wsią Teodorówką. Należała do Czetwertyńskich, a dziś hr. Bachmetiewa Protasowa. Jest tu paraf. cerkiew prawosł. do której się zalicza 1259 dusz i 41 dzies. ziemi cerkiewnej, Dr. JM. Dranki, wś pryw. nad rzeką Istowicą, pow. dziśnieński, o 17 w. od m, pow. Dziany, 1 okr. adm. , przy b. drodze z m. Błotnik do m. Dzisny; 7 dm. , 86 mk. 1866. Dranno, ob. Drzonowo, Drany, wś na północ. cyplu pow. bobrujo, w gm. bacewickiej, w najgłuchszej odludnej poleskiej miejscowości. Al. Jel. Drapaci, inaczej Piecuchowe, os. , pow. lubliniecki, należąca do wsi Chwostek. Drapałka, leśnictwo, pow. śremski; 2085 morgów rozległości. Należy do Kurnika, Drapole, wś, pow. sejneński, gm. Kudrany, par. Lejpuny. W 1827 r. było tu 12 dm. 108 mk. ; obecnie 9 dm. , 80 mk. ; odl. od Sejn 42 wiorst, Drasko, niem. Dratzig. 1. wieś, pow. czarn kowski, nad Notecią i Młyńską Zachodnią, o pół mili na w schód od ujścia Drawy; 2 miej scowości osada D. z lejarnią żelaza Sattlershtitte; 113 dom, 1461 mk. , 307 ew. , 1154 kat. , 424 analf. , st. pocz. i kol. żel. Krzyż Kreuz o 3 kil. 2. D. , stac. kol. żel. pomiędzy Krzyżem a Wronkami pod Miałą Miala, o 77 kil. od Poznania. 3. D. , domin. , 50, 588 morg. rozl. , posiadłość księcia Antoniego HohenzollernSigmaringen; Dr. folw. 6 dm. , 108 mk. , 52 ew. , 56 kat. , 28 analf. , st. poczt. i kol. żel. Krzyż Kreuz o 3 kil. , 4. D. z młynem, Draskomühle, folwark, 1215 morg. rozl. , 4 dm. , 53 mk. , 25 ew. , 28 kat. , 20 analf. , st. pocz. i kol. żel. Krzyż o 2 kil M. St. Drasławki, dwór, pow. rossieński, par. gawrańska. Draszice, weg. Jerjese, wieś w hr. gömörskiem Węg. , uprawa roli i wina, lasy dębowe, 501 mk. Drathhamer niem. , ob. Drutarnia. Dratów, wś, pow. lubartowski, gm. i par. Łęczna, należy do dóbr Łęczna. W obrębie tych dóbr znajdują się jeziora Dratowskie, Rogużno, Łukcze, Łokietek, Kureczków. W D. jest cerkiew parafialna. W 1827 roku liczono tu 56 dm. i 390 mk. Br. Ch. Dratowskie, jezioro we wsi Dratów, ma rozległości 194 morg. , głęb. 24 stóp, leży śród rozległej płaszczyzny; poziom wód jeziora jest o 21 stóp wyższy nad poziom Wieprza pod Łęczną. Wody odchodzą do rz. Jagielny. Dratwinia, rz. , dopływ Dubissy, poczyna się pod Lalami, uchodzi w Lidowianach. Dratzig niem. , ob. Drasko. Dratzigsee niem. , ob. Drahickie jezioro. Draubolinie, wś, pow. wyłkowyski, gm. Giże, par. Wyłkowyszki, odl. od Wyłkowyszek 7 w. , liczy 7 dm. , 51 mk. Drauschkowitz niem. , ob. Drużkecy. DrattsenSee niem. , ob. Druzno. Drausnitz niem. , ob. Droździeniec. Drautz niem. , ob. Drawce. Dravetz węg. , ob. Drawce. Drawa, niem. Drage, Dragefluss, znaczna rz. w Prusiech. Początek bierze w południowej części prow. pomorskiej w powiecie drawenburskim, dawniejszem starostwie drabimskiem, przechodzi przez jezioro drahickie Drazigsee, mija Drawenburg, przechodzi przez jezioro Lube Gr. Lübbesee, płynie w kierunku głównie południowym przez kilka jeszcze jezior, wpływa do wschodniej części Brandeburgii, powiatu arnswaldzkiego; dochodzi do granicy wielkiego księstwa poznańskiego, pow. czarnkowskiego, pod wsią Wesołowem Hochzeit, gdzie przyjmuje po lewej Plecę, następnie tworząc granicę pomiędzy w. ks. poznańskiem a Brandeburgią przyjmuje pod Drawską piłą także po lewej Przysiekę, i pod Drawską kar czmą z tejże strony Szmelcę, a nareszcie ucho dzi do Noteci niedaleko wsi Nowabielica i wsi Drasko; długość biegu wzdłuż granic w. ks. poznańskiego wynosi 36 kil. , długość ca ła około 150 kil. , spławna na 28 kil. , a dla tratew 45 kil. M. St. Drawce, 1. węg. Dravetz, niem. Drautz, wieś w hr. spiskiem węg. , kościół katolicki filialny, 556 mk. 2. D. , węg. Darocz, wieś w hr. szaryskiem Węg. , kościół katolicki paraf. , uprawa roli, młyny wodne i tartaki, 406 mie szkańców. H. M. Drawcze, wś rząd. , nad rz. Jodą, pow. wileński, 2 okr. adm. , mk. kat. 28, dm. 4. Drawdacie, wś, pow. rossieński, par. Taurogi. Drawdenie, dwór, pow. rossieński, par. Woj nuta. Drawdyle, wś i folw. , pow. szawelski, gm. i par. poszwytyńska. Folw. utworzony z oko lic szlacheckich po Hiroszach, ma 15 włók rozl. , należy do cudzoziemca. Wś ma 11 dusz rew. , 124 dz. ziemi nadanej. J. Godl. Drawenburg, niem. Dramburg, miasto pow. w reg. koszalińskiej, nad Drawą, ma 5625 mk. , fabryki tkackie, jarmark wełniany. Drawiczka, jez. , inaczej Drahickie jez. Drawniety, wś włość, pow. święciański, 1 okr. adm. ; mk. kat. 48, dm. 4 1866. Drawska karczma, niem. Drage, karczma, pow. czarnkowski; 1 dm. , 7 mk. , 7 ew. , niema analf. Drawska piła, niem. DrageSchnetdemühle, piła i osada, 5 dm. , 65 mk. ; 59 ew. , 6 kat. , 25 analf. Drawskie leśnictwo, niem. Drage, ob. Wieleń, pow. czarnkowski. Drawski piec smołowcowy, niem. DrageTheerofen, folw. ; 4 dm. , 50 mk. , 42 ew. , 8 kat. , 18 analf. Stac. poczt. Wesołów Hochzeit nad rz. Drawą, poboczną Noteci, o 6 kil. ; st. kol. żel. Wieleń o 15 kil. Drazig niem. , ob. Drasko. Drazigsee niem. , ob. Drahickie jezioro. Drazy, 1. folw. w pow. borysowskim, dzie dzictwo Dobrowolskich, ma obszaru przeszło 460 m. Tegoż nazwiska w tymże pow. są dwa małe folw. po 120 m. , własność Reuttów; dziedzice sami trudnią się gospodarstwem. 2. D. , mały folw. w pow. borysowskim, własność Petrożyckich, obsz. 120 m. Al. Jel. Drażna, ob. Kaspla. Drażnia 1. wś w pow. bobrujskim, przy drodze pooztowej z m. Parycz do Bobrujska wiodącej, niedaleko rz. Berezyny z prawej strony, w gm. paryckiej. 2. D. , wś i folw. Drapałka Dranki Drany Drańka Dranijówka Drasko Drasławki Draszice Drathhamer Dratów Dratowskie Dratwinia Dratzig Dratzigsee Draubolinie Drangowski Drauschkowitz Drattsen Drausnitz Drautz Dravetz Drawa Drawce Drawcze Drawdacie Drawdenie Drawdyle Drawenburg Drawiczka Drawniety Drawska Drawskie Drawski Drazig Drazigsee Drazy Drażna Drażnia Drapole Drahthammer Drapaci Dranno Draniczka Dranawice Draki Dranautajcie Dramowicze Dramino Draminek Dramburg Drama Draljowce Dralin Drabie Drablin Drahnow Draholica Drasko Drebsk w płn. wsch. stronie pow. mińskiego, w I sta nie polic, w 3 okr. sądowym, o 6 w. od Miń ska, nieopodal dr. żel. smoleńskobrzeskiej po łożone. Folw. jest własnością od r. 1872, urzędnika Kaphera; ma obszaru 105 m. , w gle bie dobrej. 3. D. , wś, pow. ihumeński, była tu tilia katol. par. Serafin. Al. Jel. Drażniew, wś, pow. sokołowski, gm. Korczew, par. Rusków. W 1827 r. było tu 22 dm. , 169 mk. , teraz 24 dm. , 290 mk. Dobra D. składają się z folw. D. , wsi D. , Ruda Drażniewska i Wólka Drażniewska; podług opisu z r. 1866 rozległ. gruntów dworskich wynosi m. 1661 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 322, łąk m. 100, pastw. m. 121, lasu m. 787, zarośli m. 106, nieużytki i place m. 225. Wsie D. , Ruda Drażniewska i Wólka Drażniewska dostały gruntu w ogóle m. 489. DrażniewskaWólka, wś, pow. sokołowski gm. Korczew, par. Rusków, liczy 6 dm. , 50 mk. i 92 m. obszaru. Drażno, wś i dobra w płn. zach. stronie pow. bobrujskiego, niedaleko drogi wiodącej z Życina do Podoresia, w głuchej poleskiej miejscowości w gm. życińskiej. Dobra daw. Radziwiłłowskie, teraz ks. Wittgenstejna, ma ją obszaru około 3, 750 m. w glebie nizkiej, piaszczystej. Al. Jel. Drągi 1. wś, pow. nowoaleksandryjski, gm. Szczekarków, par. Wilków. W 1827 r. było tu 7 dm. i 47 mk. 2. D. wypychy; wś szlach. , pow. mazowiecki, gm. i par. Sokoły. W 1827 r. było tu 19 dm. i 119 mk. 3. D. , ob. Dworaki. Drągów, niem. Drungawe, wś, pow. sycowski, par. Groszyce, ludność przeważnie katol. Drągówka, strumień, lewy dopływ Ropy, w obr. gm. Ropy, w pow. gorlickim. Wypły wa na granicy tejże gminy z gm. Wawrzką i płynie na wschód łąkami ropieńskiemi. Dłu gość biegu 2 i pół kil. Br. G. Drągowszczyzna, os. , pow. maryampolski, gm. Aleksota, par. Godlewo. Drążdżewo, wś nad rz. Orzyc, pow. makowski, gm. i par. Krasnosielc. Należy do dóbr Krasnosielskich hr. Krasińskiego. Jest tu kaplica, szkółka, gisernia, tartak, młyn i folusz. Dawniej istniała kuźnia żelaza. W 1827 r. było tu 41 dm. i 364 mk. Drążek wysocki, wś, pow. koniński, gm. Wysokie, par. Kramsk. Drążewo 1. wś nad rz. Wkrą, pow. sierpecki, gm. Stawiszyn, par. Radzanowo, nalepy do wsi ZgliczynGlinki; znajduje się tu zarząd gminy Stawiszyn. 2. D. , wś, pow. ciechanowski, gm. Sońsk, par. Sońsk i Kraszewo, wraz ze wsiami Łebki Wielkie i Łebki Kryszpy liczy obszaru 106 m. włośc. ; folw. należy do dóbr hr. Krasińskiego Sarnowa Góra, 220 mieszk. , 22 bud. mieszkalne, 4 w. od zarządu gminy. R. 1827 było tu 15 dm. , 129 mk 3. D. , wś szlach. i włość. , nad rz. Omulew, pow. ostrołęcki, gm. Nakły, par. Ostrołęka. Drążgów lub Drążków, wś i folw. , pow. garwoliński, gm. Ułęż, par. Drążków. Jest tu kościół par. drewniany i szkoła. Kościół i parafia, dekanatu dawniej stężyckiego, erygowali tu 1334 r. bracia Piotr i Jakób dziedzice D. W XVI w. dziedzic Złoczowski zabrał kość. na zbór aryański. Przez lat 30 zostawał kośc. w ręku aryanów. Do r. 1731 par. była łączna z Żabianką. W 1827 r. było tu 50 dm. , 138 mk. , obecnie liczy 60 dm. , 394 mk. ; par. D. dek. garwolińskiego, 2059 dusz liczy. Dobra D. składają się z folw, D. i Wymyków, tudzież wsi D. , Ułęż dolny, Grabowce dolne, Zawitała, Urszulin; od Siedlec w. 70, od Garwolina w. 48, od Żelechowa w. 25, od Moszczanki w. 8, od Łukowa w. 40. Rzeka Wieprz przepływa terrytoryum dóbr i stanowi granicę południową. Rozl. folw. na obudwu folwarkach wynosi m. 877 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 145, łąk m. 104, pastw. m. 20, wody m. 73, lasu m. 491, nieużytki i place m. 45. Płodozmian 12polowy. Bad. mur. 1, drewn. 14. Wieś D. osad 13, gruntu m. 672; wś Ułęż dolny osad 9, gruntu m. 285; wś Urszulin osad 4, gruntu m. 74; wś Grabowce dolne osad 8, gruntu m. 180; wś Zawitała osad 18, gruntu m. 409. Por. Kroczew. Drążno 1. wś i folw. , pow. opoczyński, gm. i par. Klwów. W 1827 r. było tu 17 dm. i 122 mk. , obecnie 21 dm. , 185 mk. Folw. D. , położony od Radomia w. 42, od Opoczna w. 36, od Potworowa w. 7, od drogi bitej w. 6, od Skierniewic w. 70, od rzeki Pilicy w. 14. Rozległość folw. wynosi m. 869 a mia nowicie grunta orne i ogrody m. 518, łąk m. j 34, pastwisk m. 22, wody m. 8, lasu m. 235, nieużytki i place m. 52. Bud. mur. 8, drewn. 8. Cegielnia, pasieka i w niektórych miejscowościach pokłady torfu. Wieś D. osad 22, gruntu m. 330. 2. D. , ob. Drężno. Drażno, wieś, pow. wyrzyski, 16 dm. , 155 mk. , 3 ew. , 152 kat. , 26 analf. Si poczt. Mroczeń o 4 kil. , st. kol. żel. Nakło o 11 kil. Drążonek lub Drążynek, niem. Gregau, domin. , 880 morg rozl, 2 dra. , 48 mk. , 26 ew. . 22 kat. , 18 analf. Właściciel hr. Potulicki. M. St. Drebinowo, zaścianek szlachecki, powiat oszmiański, po praw. stronie traktu poczt. wileńskiego, mk. 2, katolicy 1866 Drebkau niem. , ob. Drjewk. Drebsk, wś we wschod. stronie pow, piń skiego, nad rz. Cną z lewej str. , nieopodal mka Kożagródka ob. , w gm. kożangródzkiej, w 1 okr. polic. łohiszyńskim, własność Szczyt ta, 225 mk. Kś. M. Drechnowo, węg. Deregnyö, wś w hr. ziemneńskiem Zemplin, Węg. , nad rz. Laborcą, niegdyś miasteczko, na co posiada jeszcze dziś odnośne przywileje, kościół paraf. ewang. , uprawa roli, młyn wodny, 989 mk. II. M. Drechselhaeuschen niem, , w Tatrach bielskich na Spiżu, ob. Tokarnia, Drecz, niem. Drätz al. Dreetz, dobra szlach. , pow. wałecki, par. i poczta Marcinkowo Maerzdorf, szkoła Jabłonowo Appelwerder. Obszaru 2847 morg, budynków 18, domów mieszkał. 7, katol. 17, ewang. 94, gorzelnia. Roku 1807 znajdowały się te dobra w ręku ks. Sapiehy, szacowane przez rząd pruski na 80, 000 talarów. Dreczełuki, wś, pow. wieliski, własność Szychuckiego; 2961 dz. ziemi. Draczna, węg. Dricsna, wś w hr. ziemneń skiem Zemplin, Węg. . kościół paraf. gr. katol. uprawa roli, 280 mk. H. M. Dreetz niem. , ob. Drecz. Dreglin, Dręglin, wś, pow. sierpecki, gm. Gutkowo, par. Krajkowo, liczy 11 dm. , 133 mieszk. Folw. D. od Płocka w. 42, od Sierpca w. 35, od Raciąża w. 9, droga bita przechodzi przez terytoryum; od rz. Działdówki w. 3. Nabyte w r. 1874 za rsr. 34, 515. Rozl. folw. wynosi m. 719 a mianowicie grunta i ogrody m. 287, łąk m. 168, pastwisk m. 30, lasu 216, nieużytki i place m. 18, bud. drew. 15, w niektórych miejscowościach są pokłady torfu. Wieś D. osad 14, gruntu m. 22. Drehl, ob. Drausen. Drehnow niem. , ob. Drjonow. Drehowo, jez. , pow. horodecki. Drehsa niem. , ob. Drożdzij. Dreibergen niem. , ob. Trzygóry, folw. , pow. obornicki. Dreibuchen niem. , ob. Tzybuki. Dreibüchenkrug niem. , ob. Karczemka, karczma, pow. międzychodzki; należy do dominium Charcic. Dreidorf niem. , ob. Dźwierzchno, pow. wyrzyski. Dreifliess, Dreyfliess niem. , ob. Trzy rzeki. Dreifrei niem. , wieś, pow. międzyrzecki, i 7 dm. , 92 mk. , 28 ew. , 64 kat. , 20 analf. W obrębie wsi i gminy 2 folwarki 1 1347 m. rozl. ; 2 349 m. rozl. Stacya poczt. Pszcze wo Betsche o 5 kil, st. kol. Zbąszyń Bent schen o 20 kil M. St. Dreihaeuser niem. , ob. Trzy Chałupy i Trzy Domy. Dreihuaus niem. , 1. Trzydomy, olędry, i Milcz, gmina, pow. chodzieski. 2. D. ob. Trzydomy, osada, i Podstolice gmina, pow. chodzieski. Dreihos niem. , ob. Trzy Chałupy. Dreilinden niem. , ob. Dziemiany, Dziemony. Dreiraedemühle niem. , ob. Trzechkolny młyn, kolonia, pow. śremski Drei Schweinskoepfe niem. , ob. Świnie głowy. Dreistein niem. , ob. Trzykamienie, pustkowie, pow. ostrzeszowski. Drajery lub Zdroje, niem. Dreyen, olędry, pow. szamotulski, należy do wsi Lubowa, blisko Warty i Nowego mostu Neubrück. Drelów, wieś i folwark, pow. radzyński, gm. Zahąjki, par. Międzyrzec. Znajduje się tu cerkiew parafialna dla ludności rusińskiej, erygowana 1653 r. przez Zofią z Tęczyńskich Daniłowiczową. R. 1835 ks. Konst. Czartoryski zmurował nową. O ćwierć mili od D. na gruncie zwanym Horodek kaplica drewniana. Szkoła początkowa. W 1827 r. było tu 54 dm. , 511 mk. ; obecnie liczy 88 dm. , 564 mk. i 2263 m. obszaru. Dremajłówka, st. p. , gub. czernihowska, pow. nieżyński. Dremble, wieś, pow. rossieński, par. Widokle. Dremling niem. , ob. Dręblik i Jakubowice. Drenczany, Drzenczany, węg. Derencseny, wś j w hr. gomorskiem Węg. , u podnóża góry Bankowo, kościół parafialny, żyzna gleba, kamieniołomy, 397 mk. W bliskości istniały niegdyś dwie warownie; jednę z nich wystawili w XV wieku husyci. W niej roku 1451 król węgierski Matyasz obiegł Czechów pod wodzą Welgoty, którzy następnie wyparci i zagnani w potok Blak, wszyscy w nim potonęli. Niedaleko tu także znajdują się okopy, zwane Hunyadowskie, i stary zamek Drienok. W miejscach tych wykopano dawną broń, zbroje bronzowe i t. p. starożytności. Drengfurth niem. , ob. Dryfort. Dreni, wieś, pow. wilejski, 1 okr. adm. , o 28 w. od Wilejki, przy b. dr. pocztowej z Mołodeczna do granicy pow. mińskiego, 10 dm. , 77 mk. , własność włośc. 1866. Dreniewo, folw. pow. rzeczyckiego, dziedzictwo Kostoharewych, obszar około 560 m. Dreniówka 1. niewielka osada wiejska w półn. zach. stronie pow. rzeczyckiego, nad jeziorem, w gm. domanowickiej, miejscowość głucha, nizka, poleska. 2. D. , mała rzeka w półn. zachod. stronie pow. rzeczyckiego, wypływa z jeziora dreniowskiego i przebiegłszy milę w kierunku połud. wpada do rzeki Obiadówki, poniżej wsi Szyjec. Drenniki, wś u źródeł rz. Drenniczki, do Leśnej wpadającej, pow. żytomierski, gm. i par. Cudnów. Należy do Słowackiego, brata Juliusza. E. 1867 miała 18 dm. X M. O. Drenowa Nowa Wes, ob. Drinowska Nowa Wes. Drenówka, ob. Derniówka. Drensen, Gr. u. Kl. , ob. Dzierzno W. i M. Dreństwo, ob. Dręstwo. Drażniew Drażniew Drażniewska Drażno Drągi Drągów Drągówka Drągowszczyzna Drążdżewo Drążek Drążewo Drążgów Drążno Drążonek Drebinowo Drebkau Drechnowo Drechselhaeuschen Drecz Dreczełuki Draczna Dreetz Dreglin Drehl Drehnow Drehowo Drehsa Dreibergen Dreibuchen Dreib Dreidorf Dreifliess Dreifrei Dreihaeuser Dreihuaus Dreihos Dreilinden Dreiraedem Drei Dreistein Drajery Drelów Dremajłówka Dremble Dremling Drenczany Drengfurth Dreni Dreniewo Dreniówka Drenniki Drenowa Drenówka Drensen Dreństwo Drechselhaeuschen Drewce Drewenz Drewianiki Drewniaczek Drewniak Drewniana Drewnica Drewnik Drewniki Drewno Drewnowo Drey Dreyen Dreyse Drezdenko Drezna Dreżulany Dręblik Dręglin Dręstwo Dręszew Drężek Drezno Drgicz Driazgi Driczmin Dricsna Driczna Driebsch Driebitz Drienok Driesen Driewitz Drinow Drinowska Nowa Wes Drischnitz Drizinskąja Drjeczin Drjenow Drjewk Drjeżnice Drjonow Drna Dretschen Dreszkowce Drestunka Drestuń Dresninskaja Dresky Dreskowo Dresina Dresdow Dreschin Drentkau Drjewcy Drentkau Drentkau niem. , ob. Dronków. Dreschin niem. , ob. Treschen. Dresdow niem. , ob. Drzeżdżewo, powiat słupski. Dresina, przys. Wietlina. Dreskowo, st. poczt. , gub. orłowska, pow. małojarosławski. Dresky, ob. Juliusburg. Dresninskaja, st. dr. żel. witebskoorłowskiej w gub. smoleńskiej. Drestuń, wś nad rz. Połotą w gub. witebskiej. Drestunka mała i wielka, dwa potoki gór skie w Beskidzie lesistym, na terytoryum Czarnej Hory, w obr. gm. Żabiego, w pow. kossowskim; wypływają z bali Skorusznej, płyną przez las Skoruszny, prawie równolegle do siebie, wpadają do p. Dzembronii z praw. brz. Długość biegu D. małej 2 i pół kil. , B. wielkiej 3 3 4 kil. Br. G. Dreszkowce, węg. Deresk, wieś w hr. gomörskiem Węg. , kościół par. kat. , urodzajny grunt, wyrób naczyń glinianych, 1036 mk. Dretschen niem. , ob. Drjeczin. Drew. .. , por. Derew. .. i Drzew. .. Drewce lub Drzewce, wieś, pow. bydgoski, 23 dm. , 161 mk. , 156 ew. , 5 kat. 38 analf. Poczta najbliższa i st. kol. żel. w Bydgoszczy. Drewenz niem. , ob. Drwęca i Skępsk. Drewianiki, wś i folw. , pow. wileński, 4 okr. adm. , mieszk. kat. 133, dm. 14, od Wilna 45 w. Drewniaczek, niem. Wilhelmswalde, król. nadleśnictwo, pow. starogrodzki, połączone jest z borem tucholskim. Obszaru lasów posiada 63166 m. R. 1867 wyznaczono na sprzedaż 330 m. Dochodu było 22408 tal. , wydatku 8971 tal. , pozostało zysku 13, 436 tal. Ogółem wycięto w tym roku 359, 580 stóp kubicznych. Do D. , jako gminy, należą osady leśne Boroszewo, Nowy Bukowiec; leśnictwa Hammer, Lasek i Czarne. Pospołu z temi osadami obejmuje B. obszaru ziemi prawie tylko piaszczystej 301 m. , katol. 132, ewang. 80, domów mieszk. 29. Sądy mniejsze w Skurczu, większe w Starogrodzie. Parafia Czarny las, szkoła Wielki Bukowiec, poczta Skurcz. Odległość od Starogrodu 2 3 4 mili. W r. 1868 odjęto część znaczną od nadleśnictwa B. i utworzono nowe nadleśnictwo Błędno Wildungen, tak, że teraz B. obejmuje tylko 30, 164 mórg obszaru lasów. Należące do niego podleśnictwa są Lasek, Czarne, Karczemki i Hamer. Kasa i rendantura znajduje się w Skurczu. Drewniak, os. , pow. kaliski, gm. Ostrów kaliski, par. Godziesze. Drewniana, wioska w pow. kijowskim, o 5 w. od m. Trypola, nad małą bezimienną rzeczką, wpadającą do rz. Krasnej. Mieszk. 718. Należy do par. trypolskiej. Ziemi 1211 dzies. wybornego czarnoziemu. Starożytna osada, bo już przez Jaropełka r. 1163 darowana ławrze kijowskiej Ruscy latop. t. 1. str. 13. Drewnianahuta, wś i folw. , pow. noworadomski, gm. i par. KobieleWielkie. Liczy i 285 mk. , ziemi 295 m. D. h. dobra wraz z osadą Wymysłów mają ogólnej przestrzeni 1129 m. , w tern ziemi ornej 514 m. Drewnica, folw. i wś, pow. warszawski, gm. Brudno, par. Praga; od Warszawy w. 6, przy drodze bitej radzymińskiej. Rozl. folw. wynosi m. 217 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 33, łąk m. 169, pastw. m. 9, nieu żytki, place, zarośla m. 7. Bud. murow. 1, drewn. 6, są pokłady torfu; wieś D. osad 6, gruntu m. 14. A. Pal. Drewnik 1. wś, pow. lubartowski, gm, Chudawola ob. , par. Rudno. 2. D. , os. , pow. garwoliński, gm. Ułęż, par. Drążgów; 1 dm. , 17 mk. , 5 m. 3. D. , os. , pow. słupecki, gm. i par. Młodojewo. Drewniki 1. wś i folw. należący do dóbr Skierbieszów, Mościckiego, pow. zamojski, gm. i par. Skierbieszów. Leżą o 26 w. na północ od Zamościa, i 5 w. od gm. , na granicy pow. , w lesistych wzgórzach. Obecnie liczą 17 dm. , 102 mk. , w tej liczbie 64 prawosł. , i 233 m. rozl. włośc. 2. D. krasnostawskie, wś, pow. krasnostawski, gm. Czajki, par. Surchów. W 1827 r. było tu 13 dm. i 77 mk. T. Żuk. , Br. Ch. Drewno lub Drzewno, wieś i dwa młyny, pow. szubiński; 17 dm. , 201 mk. , 79 ew. , 122 kat. , 55 analf. Poczta i gośc. w Gąsawie, st. kol. żel. Mogilno. M. St. Drewnowo, okolica szlach. , pow. ostrowski, gm. Kamieńczyk wielki, par. Nur. W skład jej wchodzą wsie B. Daćbogi 9 dm. , 73 mk. , B. Lipskie 66 mk. , D. Dmoszki, B. Ziemaki 32 mk. , B. Konarze i B. Gołyń wsie włośc. Folw. B. Gołyń z wsią t. n. od Łomży w. 49, od Ostrowia w. 32, od Czyżewa w. 6, od rz. Bu ga w. 7. Rozl. wynosi m. 432 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 290, łąk m. 31, pastw. m. 95, nieużytki i place m. 16. Bud. drewn. 11. Wieś D. Gołyń osad 19, gruntu morg. 144. Br. Ch. Drey. .. , ob. Drei. .. . Dreyen, ob. Drejery. Dreyse, Dreisee niem. , leśnictwo, ob. Pila Schneidemühl, pow. chodzieski. Drezdenko niem. Driesen, miasto dawniej do Wielkopolski należące, nad Notecią. Już w r. 1251 miało warowny zamek, zabrany przez Barnima, księcia szczecińskiego, który wkrótce Przemysław książę wielkopolski odzyskał. W r. 1265, gdy żołnierstwo na załodze w nim będące, napadami okolicę pustoszyło, Bolesław książę kaliski zburzyć go kazał, porozumiawszy się z Konradem margrabią brandeburskim; lecz gdy warunków umowy ten dotrzymać nie chciał, Bolesław w ośm dni napowrót zamek wzmocnił i załogą swoją osadził. Zdobyty przez Brandeburczyków, w r. 1272 do Polski wrócił. Roku 1365 drezdeński zamek i santocki prawem lennem puszczone były Dobrogostowi i braciom jego; rodzina ta posiadała Drezdenko do r. 1422. Szwedzi zabrali w r. 1630 ten zamek i dopiero 1650 go wrócili. Jest tu st. dr. żel. z Krzyża do Berlina, zaraz za Krzyżem, o 174 kil. od Berlina. Drezna, gub. władymirska, st. dr. żel. niżegorodzkiej. Dreżulany, zaśc. rządowy, pow. święciański, 1 okr. adm. , mk. kat. 11, domów 2 1866. Dręblik, niem. Dremling, wś, pow. oławski, par. Osiek. Dręglin, wś, ob. Dreglin. Dręstwo, wś nad jeziorem t. n. , pow. szczuczyński, gm. Pruska, par. Bargłowo, 994 m. rozl. R. 1827 miała 38 dm. , 288 mk. Dręstwo, Rybczyzna lub Woźnowiejskie, je zioro w pow. szczuczyńskim, na płn. wschód od Rajgrodu, ciągnie się na 7 wiorst od płd. zach. ku płn. wschodowi, pomiędzy wsiami Woźna wieś i Rybszczyzna, przechodzi koło wsi Dręstwo, dotyka gruntów Rajgrodu a od płn, wsi Barszczów i Solistowki. Ma 180 m. obszaru, brzegi przeważnie lesiste i bagniste, Przepływa przez nie rz. Jegrznia, która łączy B. z jez. Rajgrodzkiem. Br. Ch. Dręszew, wś i folw. , pow. radzymiński, gm. Małopole, par. Dąbrówka. W 1827 r. liczono tu 15 dm. i 143 mk. Folw. należy do dóbr Małopole. Drężek, wieś kurpiowska, pow. ostrołęcki, gm. Wach, par. Myszyniec, nad rz. Rożoga, w odległości 8 wiorst od zarządu gminnego Wach. B. należał do starostwa ostrołęckiego; starosta Jan Małachowski szczegółowym zapisem z 15 listopada 1752 r. , a August III, przywilejem z 25 listopada t. r. ogólnym dla 51 włości starostwa ostrołęckiego, zwalniają włościan od ciężarów pańszczyźnianych i szarwarków, oznaczając czynsz roczny na 202 złp. 20 gr. Lustracya 1765 roku zastaje tu 10 gospodarzy, płacących oprócz powyższego czynszu, jeszcze po 8 złp. podatku karczemnego z każdej osady rolnej. Znajduje się tu oddawna młyn wodny; młyn ten był własnością gromady, która za niego płaci czynsz staroście; w 1795 r. wypuszcza go w dzierżawę gromada, za wiedzą starosty, Janowi Schreiber z czynszem rocznym 130 złp. W 1805 r. młyn zostaje przebudowany i ostatecznie sprzedany. Obecnie, oprócz młyna, znajduje się 29 dm. , 113 męż. , 99 kob. Grunta były mierzone już w 1747 r. lecz rejestra zaginęły; pozostały się tylko mappy; gruntu obecnie znajduje się 987 m. , w tej liczbie 265 m, ornego. Roku 1827 D. miał 25 dm. , 134 mk. Lud. Krz. Drezno lub Drążno 1. kol. i holendry, pow. koniński, gm. Brzeźno, par. Krzymów. W 1827 r. kol. liczyła 15 dm. , 137 mk. , holendry B. 20 dm. , 140 mk. Por. Holędry D. 2. D. , wś, pow. słupecki, gm. i par. Młodojewo. W 1827 r. by ło tu 16 dm. , 213 mk. Br. Ch. Drgicz, wś, pow. węgrowski, gm. Miedzna, par. Stoczek. W 1827 r. było tu 28 dm. , 184 mk. , obecnie liczy 43 dm. , 388 mk. i 1048 m. obszaru. Driazgi, gub. tambowska, st. dr. żel. kozłowskoworoneskiej. Driczmin niem. , ob. Drzycim. Dricsna, ob. Dreczna. Driczna, wś w hr. szaryskiem Węg. , nie daleko granicy Galicyi, kościół par. gr. kat. , 280 mk. H. M. Driebsch, Driebitz niem. , ob. Drzewce. Drienok, ob. Drenczany. Driesen niem. , ob. Drzeżdżewo i Drezdenko. Driewitz niem. , ob. Drjewcy. Drinow, węg. Somos, miasteczko w hr. sza ryskiem Węg. , nad rz Torysą, kościół kat. par. , żyzna gleba, obszerne lasy dębowe, młyn wodny, 1525 mk. H. M. Drinowska Nowa Wes, Drenowa N. W. , węg. SomosUjfalu, wieś w hr. szaryskiem Węg. , nad rz. Torysą, zdrój szczawiowy, ob szerne lasy, 382 mk. H. M. Drischnitz niem. , ob. Drjeżnice. Drizinskąja, st. dr. żel. dyneburskowitebskiej, por. Dryssa. Drjeczin, niem. Dretschen, wieś na saskich Łużycach, w pow. budyszyńskim, należy do ewang. par. Huska Gaussig. Szkoła początkowa. W r. 1875 było Serbów 63. A. J. P. Drjenow, niem. Thräne, wieś na pruskich Górnych Łużycach, w parafii Wulki Radszow, Drjewcy, niem. Driewitz, wieś na pruskich Górnych Łużycach, w parafii ewang. Łaz. Drjewk, czytaj Drjeuk, niem. Drebkau, mko na dolnych Łużycach w powiecie kalawskim. Kościół par. ewang. z nabożeństwem w języku serbskim. A. J. P. Drjeżnice, niem. Drischnitz, wieś na Dolnych Łużycach, w pow. chociebuskim. Drjonow, niem. Drehnow, wieś na Dolnych Łużycach, w okolicy Picnia Peitz w pow. chociebuskim. Na cmentarzysku znaleziono urny w r. 1835. Inna wieś tegoż nazwiska, po niemiecku Drehna, w zniemczonej stronie Dolnych Łużyc, w pow. łukowskim. A. J. P. Drna, rzeczka, płynęła pod Warszawą w okolicy Powązek, i koło dzisiejszej cytadeli wpadała do Wisły. Znikła z wycięciem pu szczy zasilającej ją wodą. Nad nią istniała pierwsza papiernia i trwała do połowy XVII wieku. Br. Ch. Słownik Geograficzny Zeszyt XIV. Tom II. 10 Drew Drezna Drobukszty Droben Drobienki Drobinga Drobiszki Droblin Drobnice Drobnik Drobnin Droby Drobyszyszki Droch Drochlin Drochów Drochowo Droczyłówka Droebnitz Drogen Gross Droginia Droben Droben, ob. Droby. Drobienki, zaśc. prywatny, pow. wilejski, gm. Porpliszcze, 3 okr. adm. , od m. pow. Wilejki 75 w. , przy byłej drodze pocztowej z Dokrzyc do m. Dzisny, 3 dm. , 19 mk. wyznania rz. kat. 1866. Drobin, osada, przedtem mko, pow. płocki, gm. i par. Drobin, odl. od Płocka 28 w. , od Bielska w. 14, od Mławy w. 40, leży przy drodze bitej z Płocka do Mławy, w pięknem położeniu. Zdaje się, że jeżeli nie jako miasto, to jako wiejska osada odległych sięga wieków. Przemawiają za tern wydobywane dotąd w około miasta stare bruki i gruzy z budowli. Święcicki nazywa D. przyjemnem miastem z powodu pięknych ogrodów Kwartalnik Kłosów II 113. Niewiadomy jest założyciel tutejszego murowanego parafialnego kościoła, 1858 odn. Budowa jego zdaje się z XVI w. pochodzić, a poświęcenie nawet późniejsze być musi, skoro nosi nazwanie św. Stanisława Kostki. Kościół ten posiada dwa pyszne nagrobki rodziny Kryskich, a mianowicie jeden Pawwła Kryskiego, dziedzica na Drobinie, którego siostra była matką św. Stanisława Kostki, i żony jego Anny ze Szreńska herbu Dołęga; oraz syna Wojciecha, podkomorzego płockiego, któremu król Zygmunt August powierzał ważne poselstwo do papieża, cesarza, Hiszpanii i Anglii. Wspaniałe to mauzoleum w kształcie ołtarza wystawia siedzące figury rodziców, na przedzie zaś znajduje się leżąca na sarkofagu postać syna w rycerskiem ubraniu. Cały pomnik stawiany jest z dosyć miękkiego wapienia i zarówno się pięknym planem jak i dokładnością rysunku, oraz wykończeniem roboty odznacza. Wzniósł go Stanisław Kryski, kasztelan raciąski, później wojewoda mazowiecki, brat zmarłego Wojciecha a syn Pawła, jak o tern same napisy przekonywają. Drugi nagrobek, widocznie późniejszy, jest niezgrabnem poprzedniego naśladowaniem. Ten sam w nim plan ogólny, ale rysunek ciężki, proporcye figur niezgrabne a dłuto niezmiernie grube. Części napisów, które się do wyobrażonych na nim osób odnoszą, umieszczone są nie na oddzielnych tablicach, ale wzdłuż zewnętrznych płaskosłupów, górną attykę podpierających i poprzedzielane wyjątkami ze Starego Testamentu, oraz filozofów i poetów pogańskich Seneki i Horacysza. Z owych napisów okazuje się, że ten drugi pomnik stawiał Wojciech Kryski, kasztelan sierpski, dla swych rodziców, to jest dla wyżej wspomnionego Stanisława oraz żony jego Małgorzaty z Uchańskich. W 1827 r. D. liczył 105 dm. i 1314 mk. W 1860 r. było tu 1352 mk. i 87 domów przeważnie drewnianych. Obecnie osada D. posiada, prócz kościoła, kaplicę, synagogę, 3 szkółki element. , zarząd gminy, skład spirytusu, jatki, farbiarnię, 4 wiatraki, 38 rozmaitych sklepów, 7 szynków, karczmę; 6 razy do roku bywają jarmarki, a co tydzień we czwartki targi; ludność osady 2625 mk. 1250 męż. , 1375 kob. , głównie izr. ; 145 domów mieszk. , z tych 9 mur. , 132 osad mie szczań. , powierzchni 479 m. 461 m. gruntu ornego. Folwark Drobin liczy 71 mk. , 9 do mów mieszk. , z tych 2 murowane, powierz chni morgów 1140 w tern 900 m. gruntu or nego. Do folwarku należą 3 wiatraki i ce gielnia. Par. D. dek. płockiego, dawniej płoń skiego, liczy dusz 1900. W dobrach D. od lat wielu zaprowadzone gospodarstwo postę powe. Produkują one rocznie na sprzedaż około 3000 korcy pszenicy i odpowiednią ilość rzepaku zimowego oraz jęczmienia i grochu. Lasy obszerne, systematycznie urządzone. W ogóle dobra D. składają się z folw. Dro bin, lasów na Ossowie, dawniej miasta obe cnie osady Drobin i wsi Ossowa Krzeczanow ska. Rozległość dworska wynosi m. 1702 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 1059, łąk m. 61, pastwisk m. 9, lasu m. 501, nie użytki i place m. 72. Budowli murowanych 10, drewnianych 10, trzy wiatraki, cegielnia i pokłady marglu. Wieś Ossowa Krzecza nowska osad 3, gruntu morg. 27. Od dóbr tych w roku 1874 odłączone zostały no menklatury Rutka, Marchel i Strawówka. Gmina D. liczy 5137 mk. 2506 męż. , 2631 kob. , powierzchni 14, 066 m. , w tern li, 129 morg. gruntu ornego i ma kasę zalicz. wkła dową z fund. rząd. Do gminy należą nastę pujące miejscowości Bełkowo, Bęchy, Bisku pice szkolne, Budkowo, Chabowołożewo, Cha bowoświniary, Chabowostara wieś, Cie szewo wielkie i małe, Cieśle, Dobrosieli ce, Dobrosielice zalesie, Drobin, Kisielewo, Karsy, KucharyKryski, Kłaki, Maliszewo, Maliszewko, Nagórkidobrskie, KagórkiJudy dice, Nagórkiolszyny, Niemczewo, Nowawieś, Semki, Setropia, Swierczyn, Swierczynek, Tu padły, Wilkęsy, Witosławice; w powyższych miejscowościach znajduje się cegielni 3, kar czem 2, wiatraków 11. Br, Ch. Drobinga, os. , pow. maryampolski, gm. Chlebiszki, par. Preny, liczy 3 dm. , 19 mk. Połujański w Opisie gub. augustowskiej, str. 410, pisze, ,Zbliżając się od Balwierzyszek ku Prenom, przebyć musimy płynącą przez las 1859 Moczuny zwany rzeczkę Drobingę, w której poławiają się obficie pstrągi i łososiopstrągi, a jej woda jest czynnikiem głównym papierni, do Szulca 1859, niegdyś leśnika, należącej. Drobiszki, jez. w pow. nowoaleksandrowskim gub. kow. , przez które rz. Święta przepływa. Droblin, 1. wś i folw. , pow, konstantynowski, gm. Witulin, par. r. 1. Bordziłówka, r. g. Witulin. Rozległości grun. włościańskich m. 441, domów 23, ludności 221, rusini i drobna szlachta. Na łąkach wsi D, są źródła rz. Białki. Folw. D. lit. A. B. lub Białkowszczyzna z attynencyą Koszelowka i wsią D. , własność Wilhelma Wężyka, od Siedlec w. 45, od Konstantynowa w. 14, od Biały i Janowa w. 14. Rozl. folwarczna wynosi m. 946 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 640, łąk m, 112, pastwisk m. 8, lasu m. 146, nieużytki i place m. 40, płodozmian 8polowy, budow, mur. 3, drewn. 13; młyn wodny, staw z sadzawkami zarybione stanowią dochód, pokłady torfu; wieś Droblin osad 25, gruntu m. 385. 2. D. wś, pow. jędrzejowski, gm. i par. Wodzisław. W 1827 r. 7 dm. , 36 mk. Drobnice, wś włościańska, pow. wieluń ski, gm. Radoszewice, par. Ossyaków, nad le wym brzegiem Warty, o 2 mile przeszło od Wielunia, niegdyś udział dóbr raduckich, 60 dm. , 380 mk. , 35 i pół włók rozl. , młyn. Ro ku 1827 miała 51 dm. , 280 mk. W. .. r. Drobnik, folw. i smolarnia, należą do dóbr Hruszniew ob. Drobnin, 1. gm. i wieś, pow. wschowski, 2 miejsc 1 Dr. wieś; 2 Zbytki kolonia; 35 dm. , 241 mk. , 16 ew. , 225 kat. , 61 analf. , st. poczt. w Garzynie o 2 kil. , st. kol. żel. Wschowa Fraustadt o 15 kil. 2. D. , domin. , 1732 morg. rozl. , 10 dm. , 141 mk. , wszyscy kat. , 49 analf. Właściciel Walery Rychłowski. j Drobukszty, wś, pow. rossieński, ob. Drabukszty. Droby, niem. Droben, wieś na Saskich Łużycach, w pow. budyszyńskim, parafii ewang. Minakał. Domów 22, mieszkańców 117, w tern Serbów 107. Jeszcze w r. 1614 tu wykopane urny ówczesny dziedzic dobr Minakała von Ponickau oddał do biblioteki w Żitawie, Drobyszyszki, wś, pow. kowieński, par. Zejmy, własność Kossakowskich linii szlacheckiej. Droch. .. , ob Droh. .. Drochlin, wś, pow. włoszczowski, gm. i par. Drochlin, kościół par. drewniany istniał tu już w XI w. Długosz I. 17 obecny z 1728 r. fun dacyi Franciszka Kobielskiego biskupa kra kowskiego. Leży D. przy drodze z Koniecpola do Lelowa. W 1827 r. było tu 46 dm. , 360 mk. D. , par. dek. włoszczowskiego daw. lelowskiego, 418 dusz liczy, Gmina D. należy do s. gm. okr. IV w Irządzach, st. poczt. w Koniec polu, ludn. 2608 dusz. Dobra D. składają się z folw. i wsi t. n. , tudzież osady młynarskiej Wydartuchy zwanej, podług opisu z r. 1866 rozl. folw. wynosi m. 1621. Wieś D osad 60, gruntu m. 516. Br. Ch. i A. Pal. Drochów, dolny i górny, wsie, pow. jędrzejowski, gm. Sobków, par. Chomentów. W 1827 r. miały 25 dm. , 85 mk. Folwark D. Dolny z przyległością D. Gorny, attynencyą Goździec i wsią D. Górny, D. Dolny i Krasnowiec lub Goździec, od Kielc w. 16, od Jędrzejowa w. 16, od Chęcin w. 16, od drogi bitej w. 4, od rzeki Nidy w. 8; rozl. folw. wynosi m. 715, piec wapienny; wieś D. górny osad 12, gruntu m. 99; wś D. dolny osad 21, gruntu m. 90; wś Krasnowiec lub Goździec osad 6, gruntu morgów 36; opis z roku 1866 i 1872. Drochowo, wś, pow. płoński, gm. i par. Krysk. W 1827 r. miała 5 dm. , 12 mk. Droczyłówka, ob. Mołczadka. Droebnitz niem. , ob. Drwęck. Drogen Gross, wś w pow. hazenpockim w Kurlandyi, 134 w. od Mitawy; była tu st. poczt. Drogi Stare, ob. Staredrogi. Drogi, 1. wieś, pow. krobski, 50 dm. ; wszyscy kat. , 15 analf. , st. pocz. w Pakosła wiu o 6 kil. , st. kol. żel. Rawicz o 14 kil. 2. D. , domin. , należy do dóbr Golejewka, wła sność hr Antoniego Czarneckiego; 797 morg. rozl. , 20 mk. M. St. Droginia, wieś z przysiołkiem Baniowicami w powiecie myślenickim, przy gościńcu myślenickodobczyckim, nad Rabą, odległa od Myślenic 7 1 2 kil. , od Dobczyc 7 kil. ; od północnego zachodu i północy oblewa ją Raba. Przez obręb tej wsi przepływa potok Trzemesznica. który w przysiołku Baniowicach rozdwaja się na dwa ramiona, z których jedno wprost na północ podąża ku Rabie, a drugie na północny wschód, płynąc prawie równolegle do gościńca; tuż powyżej mostu na Rabie wpada do Raby 266 m. . Według obliczeń z r. 1869 liczy 826 mk. , między nimi 401 mężczyzn, 425 kobiet, z czego na sarnę Droginię przypada 573, a na Banowice 253, domów 127. Przestrzeń większej posiadłości zawiera roli 195, łąk i ogrodów 16, pastwisk 59, lasów 297; mniejszej posiadłości roli 417, łąk i ogrodów 86, pastwisk 143, lasów 43 morgów austr. Parafia w miejscu. Starożytny kościół drewniany pochodzić ma z r. 1031. Według podania już za czasów św. Wojciecha, gdy tenże powracał i tędy z Węgier do Polski, powstała tutaj mała kapliczka; a ówczesny dziedzic tej wsi przyjął chrzest z rąk św, Wojciecha. W dzisiejszym, kościele drewnianym, który w miejsce dawnego chylącego się do upadku w r. 1750 wystawił Adam z Zakliczyna Jordan, dziedzic dóbr drogińskich, znajduje się obraz, przedstawiający ten święty akt chrztu. W r. 1760 Franciszek Potkański arcybiskup patareński, wikary generalny krakowski, poświęcił go p. w. św. Wojciecha. Były przy tym kościele dwa bractwa św. szkaplerza N. P. Maryi z góry Karmel zaprowadzone w r. 1659; obecnie zaś istnieje od r. 1767 arcybractwo św. Trój Drobnice Drogorina Drogojewka Drogosław Drohicki Drogusza Drogowle Drogowica Drogoszewo Drogoschin Drogomyśl Drohiczyn Drogocin Drogiszka cy. Do parafii drogińskiej nąleżą Brzączowice, Osieczany i Bulina. Dusz rzym. kat. parafia ta liczy 1719, a żydów 33. Poczta w miejscu. Szkoła ludowa jednoklasowa. Wzniesienie wsi npm. 272 m. W południowowschodniej stronie wsi wznosi się lesiste wzgórze Dąbrowa, 432 m. Podczas smutnych rozruchów w r. 1846 zbuntowane chłopstwo zamordowało właściciela D. , Dominika z Lubrańca Dąmbskiego; obecnie właścicielem obszaru dworskiego jest Bogusław Bzowski. Drogiszka, Drogiszki, wś, pow. mławski, gm. Dąbrowa, par. ŻurominekKapitulny. Liczy 59 dm. , 211 mk. ; obszaru gruntu 2713 m. , w tern 779 orn. , 78 włośc; tartak, kaplica katol. z 2 odpustami. W 1827 r. było tu 14 dm. , 174 mk. Drogobicz, Drohobycz, os. należąca do wsi Kaminiec, pow. lubliniecki. Drogocin, niem. Drogoschin, osada, pow. po znański; 2 dm. , 19 mk. , wszyscy kat. ; 2 analf. Poczta w Chludowie o 4 kil. ; od Poznania 16 kil. na północ. M. St. Drogorina, ob. Droitzdorf niem. . Drogojewka, wś, pow. hrubieszowski, gm. Mołodziatycze, par. Trzeszczany. Drogomir i Drogosław, imiona w skróconych formach Drogosz, Droch, Dróż, Drożej, są źródłosłowami nazw Drożejowice, Drożęcin, Dro żyń, Drogoszewo, Drochów itp. Br. Ch. Drogomyśl, Drahomischl, wś, pow. stru mieńskiego na Szlązku austr. , nad Wisłą, wraz z wsią Knajem rozległ, morg. 2548, ludn. 1396. Należy do parafii rz. kat, Ochaby; par. ewang. ma w miejscu od r. 1793; parafia ta liczy dusz 2400, w samym D, dusz 800. Jest też tu szkoła ludowa i zarząd ekonomicz ny dóbr arcyks. Albrechta. F. S. Drogoschin niem. , ob. Drogocin. Drogosław, wś, pow. szubiński; 23 dm. , 165 mk. ; 146 ewang. , 19 kat. ; 45 analf. Poczta w Łabiszynie o 6 kil. ; od m. pow. Szubina o 6 kil. ; stac. kol. żel. Chmielniki Hopfengarten o 12 kil. 2. D. , wś pomiędzy jeziorami, pow. gnieźnieński; 4 dm, , 24 mk. ; 17 ewang. , 7 kat. , 10 analf. St. poczt. i kol. żel. w Gnieźnie o 5 kil. 3. D. , folw. , pow. odolanowski, ob. Raszkówek; 2 dm. , 73 mk, Drogosław, osada, pow. świecki, parafia i szkoła Płochocin, poczta Warlubie. Obszaru 40 morg. , dm. mieszk. 8; kat. 24, ewang. 34. Drogoszewo 1. lub Drożewo, wś, pow. łomżyński, gm. i par. Miastkowo. W 1827 r. było tu 16 dm. , 142 mk. Jest to gniazdo rodu Drogoszewskich lub Drożewskich. Folw. D. z attynencyą Kępa i ws. D. , Bartkowizna, Budy lub Balcerowizna, Osetko, od Łomży w. 20, od Ostrołęki w. 14, od Miastkowa w. 4, droga bita przechodzi przez terrytoryum, od Czyżewa w. 60. Rzeka Narew stanowi granicę północną. Rozl. folw. wynosi m. 1099, a miano wicie grunta orne i ogr. m. 346, łąk m. 207, pastw. m. 88, wody m. 49, lasu m. 150, zarośli m. 230, nieużytki i place m. 29. Płodo zmian 8polowy. Bud. murów, 11, drewn. 6. Pokłady torfu i kamienia wapiennego. Jeziora i rzeka Narew przynosi dochód z rybołóstwa. Wieś D. osad 43, gruntu m. 230; 1a osada Bartkowizna gruntu morg. 51; wś Budy lub Balcerowizna osad 2, gruntu morg. 34; wieś Osetko osad 4, gruntu m. 66. 2. D. Przeż dziecko, wś i folw. , pow. ostrowski, gm. War choły, par. Andrzejów; od Łomży w. 35, od Ostrowia w. 28, od Andrzejowa w. 7, od Czy żewa w. 10; droga bita przechodzi przez terry toryum, od rzeki Bugu w. 20. Rozległ. folw. wynosi morg. 404, a mianowicie grunta orne i ogr. m. 233, łąk m. 40, lasu m. 117, nieu żytki i place m. 14. Bud. drewn. 15. Wia trak. Wieś D. osad 12, gruntu morg, 115. 3. D. , wś, pow. pułtuski, gm. Somianka, par Wyszków. Br. Ch. DrogoszewoGodurowo, kol. , pow. krabski; 9 dm. , 70 mk. ; 5 ewang, 65 kat. , 21 analf. Stacya poczt. Piaski Sandberg o 4 kil. ; stacya kol. żel. Koźmin o 25 kil. DrogoszewoZalesie inaczej Fajetowo lub Lafajetowo, kolonia, pow. krobski; 7 dm. , 42 mk. , wszyscy katol; 15 analf. Stacya poczt. Piaski o 5 kil. , st. kol. żel. Koźmin o 23 kil. Drogowica, folw. w pow. słuckim; własność Mańkowskich; obszaru 955 morg. Drogowle 1. , wś i folw. rządowy nad rz. Czarną, pow. opatowski, gm. Rembów, par. Raków. Jest tu kościół filialny, z legatu ks. Lipskiego erygowany, 1633 konsekrowany, murowany, do 1644 osobną stanowił parafią. Liczy 39 dm. , 259 mk. ; 357 morg. ziemi dworskiej i 773 morg. włośc. Jest tu młyn wodny. 2. D. , wś, pow. stopnicki, gm. i par. Potok. Drogusza, wś, pow. łowicki, gm. Bielawy, par. Oszkowice. W 1864 r. przestrzeń morg. 156, ziemi urodz. i nieurodz. m. 3 pr. 275. Osad 26. Ludność 142 podług tabeli komisarza. W 1879 r. domów włośc. 13, dwors. 5. Ludność 204 i w lesie droguskim 6 katolików. Rozl. folw. wynosi morg. 959, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 440, łąk m. 15, pastw. m. 219, wody m. 2, lasu m. 233, nieużytki i place m. 50. Płodozmian 4polowy. Bud. drewn. 10. B. 1827 było w D. 17 dm. , 152 mk. Drohicki, a, e, od Drohiczyn. Drohiczany, wś, pow. hrubieszowski, gm. Jarosławiec, par. Trzeszczany. W 1827 roku było tu 22 dm. , 120 mk. Dobra D, lit AB, składają się z folw. Popławce i Gliniaka, tudzież wsi Gliniaka, od Lublina w. 90, od Hrubieszowa w. 21, od Uchań w. 4, od Wojsławic w. 10, od Dryszczowa w. 10, od rzeki Buga w. 20. Rozl. dworska wynosi morg. 2190, a mianowicie folw. D. grunta orne i ogr. m. 383, łąk morg. 93, pastw. m. 6, wody m. 5, lasu m. 644, nieużytki i place morg. 18, razem m. 1152; folw. Popławce grunta orne i ogrody morg. 159, łąk m. 8, nieużytki i place m. 5, razem m. 172; folw. Gliniska grunta orne i ogrody m. 434, łąk m. 16, pastw. m. 17, lasu m. 389, nieużytki i place m. 10, razem m. 866. Bud. drewn. 44 w ogóle na folwarkach. Pło dozmian 8polowy. Dwa młyny wodne i dwa stawy; pokłady kamienia wapiennego. Wieś D. osad 44, gruntu m. 533; wieś Gliniska osad 31, gruntu morgów 355. Br. Ch. Drohiczówka, wś, pow. zaleszczycki, oddalona od Zaleszczyk na północny zachód o 9 kil. , od Jazłowca na południowy wschód o 12 kil. , od Uścieczka na północny zachód o 11 kil. Leży w przedniej podolskiej glebie, o 4 kil. na północ od prawego brzegu Dniestru. Przestrzeń pos. wiek. roli ornej 720, łąk i ogr. 27, pastw. 26, lasu 250; pos. mniej. roli ornej 937, łąk i ogr. 95, pastw. 6 morgów austr. Ludność rzym. kat. 30, gr. kat. 723, izrael. 115, razem 868. Należy do rzym. kat. parafii w Jazłowcu, gr. kat. par. w Lataczu. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu. Właściciel wiek. pos. Leoncyusz Wybranowski. Drohiczyn 1. D. podlaski, osada, przedtem mko nad Bugiem, właściwie przedmieście miasta D. , położonego z przeciwnej strony na prawym brzegu Bugu; pow. sokołowski, gm. Korczew, par. Knychówek. Liczy obecnie 26 dm. , 243 mk. i 192 m. obszaru, posiada szkołę początkową. Był on niegdyś stolicą Jadźwingów i stanowił całość z drugiem miastem na prawym brzegu Bugu mieszczącem się; podług kronik ruskich miał być założony w r. 1061. Naruszewicz utrzymuje, iż część Jadźwingów, szukając sobie u dolnego Bugu bezpiecznej siedziby, na pamiątkę dawnego D. inną tegoż imienia stolicę tutaj założyła. W XII w. należała do książąt mazowieckich, z których Konrad I w r. 1237, gdy część braci dobrzyńskich wzbraniała się połączyć z krzyżakami, nadał im zamek tutejszy ze znaczną przestrzenią ziemi między Bugiem i Nurem, aż ku granicom Rusi, z obowiązkiem bronienia Mazowsza od napadów nieprzyjacielskich. Tu szczątki tego zakonu zaginęły najpodobniej około r. 1240, kiedy Tatarzy zniszczyli D. z całą okolicą. Korzystając z powszechnej klęski zagarnął je Mendog, książę litewski; odbudował miasto i odtąd należało do Litwy. Niesnaski między książętami litewskimi podały Janowi księciu mazowieckiemu sposobność opanowania w r. 1382 D. wraz z przyległą ziemią. W r. 1443 podstąpili Litwini w znacznej sile pod miasto, które nie mogąc go obronić, książę Bolesław mazowiecki sprzedał Kazimierzowi, w. ks. litewskiemu, wraz z całą ziemią za 6, 000 kóp szerokich groszy praskich. Nowy władca osobnym przywilejem 1444 r. policzył D. do liczby piętnastu celniejszych miast Litwy, dozwolił wolnego handlu i udzielił różnych swobód, a następnie w. książę Aleksander w 1498 r. obdarzył obie strony miasta, po obu brzegach rzeki, prawem magdeburskiem, nadał jarmarki i t. p. Po zapadłej unii Litwy z Koroną, D. był ustanowiony starostwem, i zostawał przez długi czas w ręku rodziny Kiszków. Dobry byt miasta trwał do roku 1657, kiedy Szwedzi z Rakoczym, księciem siedmiogrodzkim, w gruzy i popiół zamienili D. wraz z zamkiem. D. teraźniejszy, Ruską stroną zwany, na lewym brzegu Bugu, był dawniej od początku założenia swego przedmieściem miasta D. Lackiego, położonego na prawym brzegu tejże rzeki. Składa się on z trzech oddzielnych części, z tych Ruska strona pierwsza, najdawniejsza; przedmieście Bużyska, druga część dawniejsza; i Góry, trzecia część, od r. 1843 powstała. Rozłączenie obu tych miast nastąpiło dopiero po r. 1815, to jest za ustaleniem królestwa. Część w cesarstwie, będąc właściwem miastem, została zawsze zamożniejszą i ludniejszą; kiedy przeciwnie w królestwie, z położenia swego pomiędzy wodami, dołami i przerwami na niskich gruntach, które corocznie rujnuje wylew wody Bugu, doszła do takiego upadku, iż na mocy postanowienia rady administracyjnej, D. , Ruską stroną zwany, od 1 stycznia 1863 zamieniony został na osadę wiejską. Część ta w 1861 r. posiadała ogólnej ludności 315 głów, pomiędzy któremi katolików 182, prawosławnych 88, starozakonnych 45, żyjących z rolnictwa oraz z prostego wyrobku. 2. D. chełmski, ob. Dorohusk Drohiczyn, 1. D. lacki, miasto t. zw. nadetatowe, w pow. bielskim, gub. grodzieńskiej, na prawem malowniczem wybrzeżu Buga, pod 52 25 szer. i 40 49 dł. geogr. , na wzniesieniu 528 st. npm. powierzchnia Bugu pod D. 380 st. npm. , przy osobnym trakcie z Bielska 54 wiorsty, wprost osady Drohiczyna ob. wyżej, z którą stanowił do 1813 jedne całość i wspólną miał historyą tamże podaną. Byłoto niegdyś miasto główne ziemi drobickiej województwa podlaskiego. Z Ciechanowcem i Siemiatyczami łączy się za pomocą dróg bocznych. Od Grodna odległe 168 w. R. 1576 D. miał 327 dm. , r. 1713 dm. 117, r. 1800 dm. 173, mk. 984. Obecnie D. lacki ma 1402 mk. 682 męż. , 720 kob. ; 384 kat. 498 izr. , 520 prawosł. , r. 1857 było 6 ew. . Mieszkańcy zajmują się rolnictwem i rybołówstwem; fabryk niema tu żadnych, prócz wiatraka. Jest też szkoła 3klasowa, paraf. kościół katolicki, dwie cerkwie, prom na rz. Drogomir Drogiszka Drogobicz Drohiczówka Drohiczany Drohiczówka Drohobuż Drohobycz Drohobuż Bugu, 4 jarmarki rocznie. Paraf. kościół ka tolicki św. Trójcy, wzniesiony podobno jeszcze 1350, niewiadomo przez kogo. Parafia kato licka dekanatu bielskiego liczy dusz 3011. Kaplice na cmentarzu i w Miłkowiczach daw niej filia. Przywilejem Jana Kazimierza z r. 1660 probostwo drohickie ustąpione zostało, jezuitom, którzy tu kolegium założyli i szkoły wyższe później pijarom oddane utrzymywali; pijarskie szkoły w D. licznie były nawiedzane 1784 r. miały 285 uczniów. Prawosł. dek. drohicki składał się 1857 r. z 12 parafij, wier nych liczył 10, 383. Dotąd przechowało się tu grodzisko około 80 stóp nad wodę wynie sione, w części zniszczone działaniem wody. Istnieją w niem dwie pieczary, złączone z sobą i mają po 30 łokci obwodu. W tern miej scu wznosił się dawniej zamek obronny, zni szczony w XVII wieku. W ostatnich cza sach krążyły pogłoski o wzniesieniu w D. twierdzy na gruncie od strony Królestwa. Starostwo grodowe drohickie podług lustracyi z r. 1564 składało się z m. Drohiczyna i wsi Rechawka, Czarna, Większa i Mniejsza, Wól ka oraz z tenut dwu wsi Szczawice i Star czewice. W r. 1771 posiadał je Aleksander Ossoliński, opłacając z niego kwarty złp. 637 gr. 21, a hyberny złp. 2413 gr. 5. Na sej mie warszawskim z roku 1773 1775 stany Rzplitej nadały je temuż Ossolińskiemu na em fiteusis z wójtówstwami i sołectwami. Opis historyi D. podał J. Jaruszewicz w Athenaeum z 1847 r. Opis i widok zamieścił Tyg. Illustr. z 1870 r. Nr. 112 i z r. 1873 Nr. 270. R. 1880 wydano chromolitograficzny widok D. jako dar jubileuszowy dla J. I. Kra szewskiego od Podlasiaków. 2. D. , Dorohi czyn, mko, w pow. kobryńskim, stacya po cztowa na trakcie z Kobrynia do Pińska, o 25 w. od Antopola, o 54 w. od Kobrynia, o 264 od Grodna. Mieści w sobie zarząd policyjny siedmiu gmin wiejskich. Miał 1878 r. 1476 mk. 702 męż. , 774 kob. , 1300 izr. , 176 chrze ścian. F. S. Drohobuż 1. wieś, pow. ostrogski, dawniej należała do województwa wołyńskiego, w pow. łuckim, leży nad rzeką Horyniem, o 50 w. na północ od Ostroga, na samej granicy pow. rówieńskiego. Horyń przy D. płynie obszerną doliną, którą pokrywają piękne łąki. Sam D. rozłożony na górze; od niego szeroko rozciągają się równiny, użyte pod uprawę zboża. Na krawędzi góry stoi dom dziedzica; na tern miejscu przed wieki była forteca, bo dotąd istnieją wały; forteca musiała być murowana i oprowadzona murem. Z prawej i lewej strony mieszkalnego domu są dwa wąwozy głębokie, któremi źródlana woda dwoma strumykami spływa do Horynia. Na polu za północnym wąwozem w czasie orania ziemi, lemiesz wyorywa kawałki cegieł w rozmaitych miejscach, co dowodzi że tu rozciągało się mia sto; dolny pokład ziemi glina, z wierzchu czarnoziem. Pod domem dziedzica odkryto ogro mne lochy, lecz nikt ich dotąd nie badał. Istnieje dotąd w D. pobazyliańska cerkiew z monastyrem, w 1786 r. fundowana. Dawny monastyr, który jeszcze za Dawida Igorowicza istniał, leżał na płn. od D. , gdzie dotąd wy orują cegłę i kamienie na polu. Jeszcze w dziale Janusza i Aleksandra ks. Ostrogskich w 1602 r. sporządzonym wzmianka jest, że Dorohobuż miasto i zamek, zatem i ta wieś, były w posiadaniu ks. Ostrogskich. Nastę pnie po darowiźnie kolbuszowskiej przez ks. Ja nusza Sanguszkę ordynata ostrogskiego w 1753 dostała się wieś Koniecpolskim, później była własnością Walewskich, od tych kupił Zawi sza, prezes b. trybunału żytomierskiego, a po nim prawem spadku przeszedł na siostrzeńca jego Ksawerego Jodkę, b. marszałka powiatu ostrogskiego. Obecnie dziedzicem jest To masz syn tego ostatniego. Jest tu cerkiew drewniana paraf. i cerkiew przy monasterze filialna. 2. D. , ob. Dorohobuż. Z. Róż. Drohobycz, miasto powiatowe w Galicyi, leży nad rzeczką Tyśmienicą, dopływem Dniestru, pod 49 21 szer. i 41 11 dług. geogr. , 309 m. npm. , o 60 kil. na południowy zachód od Lwowa, o 30 kil. na wschód od Sambora, o 25 kil. na zachód od Stryja, a o 60 kil. w linii powietrznej od granicy węgierskiej, o 74 kil. koleją od Chyrowa; przechodzi przez D. kolej żelazna tak zwana Naddniestrzańska, idąca z Chyrowa przez Sambor, Drohobycz do Stryja, gdzie się łączy z koleją arcyksięcia Albrechta. Stacya w D. leży między stacyą Dobrowlany i Gaje wyźne. W D. oddziela się od kolei Naddniestrzańskiej gałąź 1. 1 kilom. długa, idąca w kierunku południowozachodnim do Borysławia; przez Drohobycz przechodzi także gościniec rządowy, tak zwany pierwszy główny karpacki gościniec prowadzący od granicy Szląska w Białej wzdłuż Karpat aż do granicy Bukowiny w Kutach. Powierzchni ma to miasto 4806 m. D. leży w okolicy lesistej i bagnistej, ofitującej w naftę i wosk ziemny, których kopalnie w pobliskim Borysławiu są sławne na całą Europę; mieszkańców ma 1869 r. 16, 880, z tych 3931 obrządku rzym. kat. , 4844 gr. kat. , 15 akat. , 8055 izrael. ; domów 1816. Własność większa roli ornej 77, łąk i ogr. 68, pastw. 19 m. ; własność mniejsza roli ornej 2664, łąk i ogr. 800, pastw. 735, lasu 157 m. Jest w D. rządowa warzelnia soli, która spotrzebowała w roku 1866 ropy solnej 477, 870 stóp sześciennych, 3307 sągów drzewa opałowego; w r. 1870 ropy solnej 533, 562 stóp sześć. , 3505 sągów drzewa opałowego; zaś wyprodukowała soli mianowicie w roku 1866 kuchennej 79, 889, bydlęcej 9984; w r. 1870 kuchennej 84, 129. W roku 1870 były w tej warzelni 2 konne kieraty do wyciągania ropy solnej o sile 4 koni, i 3 panwie do warzenia, z tych jedna z powierzchnią 828 a dwie każda z powierzch po 300 cali; siła produkcyjna wynosiła 300 ctn. soli do jedzenia w przeciągu 24 godzin; ludzi zajętych było 78. Izba handlowoprzemysłowa, z której sprawozdania te cyfry wyjęte zostały, od roku 1870 nie wydała nowego sprawozdania. Dystylarni nafty było w 1870 r. w tern mieście 9, należących do rozmaitych właścicieli; z tych 2 były w rękach chrześcian. Dalej był w 1870 roku w tern mieście browar piwny, będący własnością gminy miasta Drohobycza; znaczniejszych garbarni i białoskórni 5, wszystkie w ręku izraelitów. Stan czynny majątku miasta wynosi 1, 375, 839 złr. jest to najbogatsze miasto w Galicyi po Lwowie i Krakowie, bierny 3, 113 złr. ; dochód w 1879 roku 106, 424 złr. ; zaś w 1874 roku miało to miasto 130, 932 złr. dochodu; mianowicie z nieruchomego majątku 7768, odsetków od kapitałów 19229 złr. , z przedsiębierstw 446, z propinacyi i opłat od napojów 79, 591 złr. , z kar 631, z subwencyi, dotacyi i t. p. 1078 złr. , ze sprzedaży majątku 19186, z innych źródeł 527; zapas gotówki 2476 złr. Wedle zamknięcia rachunków za rok 1874 miało to miasto w tym roku następujące wydatki Zarząd majątku 3831 złr. , podatki 11, 871 złr. , koszta administracyjne 18, 202, utrzymanie bezpieczeństwa 7771 złr. , utrzymanie porządku 7019 złr. , utrzymanie dróg, ulic i mostów 4475 złr. , koszta straży ogniowej 4210 złr. , utrzymanie zdrowia 1553 złr. , wydatki na ubogich 6366 złr. , wydatki szkolne 29, 307 złr. , wydatki parafialne 916 koszta wojskowe 2 złr. , nabytki majątkowe 22, 858 złr. , różne wydatki 1013 złr. razem suma wydatków 119, 394 złr. Do rady państwa wybiera to miasto jednego deputowanego wspólnie z miastami Sambor i Stryj; do sejmu krajowego wybiera jednego posła samo dla siebie. Drohobycz jest siedzibą starostwa powiatowego, rady szkolnej okręgowej na powiaty administracyjne Drohobycz i Turka, rady powiatowej, urzędu podatkowego, sądu powiatowego należącego do sądu obwodowego w Samborze, notaryusza, kilku adwokatów, zarządu salinarnego, rządowego zarządu lasów i domen, urzędu cechowniczego miar i wag, powiatowej komisyi szacunkowej dla podatku gruntowego, rządowego urzędu pocztowego i telegraficznego. Rzym. kat. parafia w Drohobyczu, należąca do dek. drohobyckiego dyec. przemyskiej, ma być założoną przez Kazimierza Wielkiego, jednakże przywilej erekcyjny nie zawiera roku. Z początku był tu drewniany kościół. Władysław Jagiełło król polski i wielki książę litewski, wedle napisu na portrecie tego króla wiszącym nad chórem muzycznym, kazał w 1392 roku wystawić kościół murowany na tern miejscu, na którem przedtem stał zamek drohobycki. Sierakowski w protokóle wizytacyjnym zanotował, że za jego czasów była w kościele tablica, potwierdzająca, że kościół został w 1511 roku poświęcony pod wezwaniem N. P. Maryi i św. Bartłomieja przez Bernarda Wilczka arcybiskupa lwowskiego; tradycya przypisuje zasługę wystawienia tej bazyliki królowej Bonie, która zapewne musiała się przyczynić do wykończenia i przyozdobienia takowej, ponieważ w presbiterium jest umieszczony rok 1526. Kościół ten, w pięknym gotyckim stylu, wewnątrz był pięknie przyozdobiony, po części kosztem Doroty z Tęczyna Tarłowej, która także uposażenie tego beneficium sumą 10, 000 złotych polskich powiększyła. Sierakowski opowiada z dawniejszej wizytacyi Frydryka Alembeka kanonika przemyskiego, że przed laty mniej więcej 130 licząc od roku wizytacyi Alembeka, która była w 1636 r. , wstecz a więc na początku XVI w. kościół wraz z całem miastem przez Turków zniszczony został. Później w roku 1648 dnia 8 grudnia kościół przez kozaków pod wodzą Chmielnickiego napadnięty i wymordowaniem wielkiej ilości ludzi, którzy w nim schronienia szukali sprofanowany został. Wielki ołtarz ozdobiony został kosztem Mikołaja z Żurowa Daniłowicza, star. drohobyckiego; obraz Wniebowzięcia N. P. M. malował wenecyanin Dolabella 1610 roku, zaś ołtarz poświęcił Waleryan Lubieniecki zakonu św. Franciszka biskup bakowski w Mołdawii. Zygmunt August król polski wcielił w 1558 beneficium drohobyckie, którego dotacyą powiększyła wieś Dobrowlany, darowana przez Władysława Jagiełłę, do dochodów kapituły katedry chełmskiej, które to połączenie trwało aż do czasu pierwszego podziału Królestwa Polskiego. Opis kościoła paraf. w D. i rysunek podał 1879 r. 6 września Tyg. 111. . Na przedmieściu był szpital małych dzieci, fundowany w 1540 r. przez Zygmunta I króla polskiego. Między sławnymi, którzy w Drohobyczu światło dzienne ujrzeli, godnym wspomnienia jest Marcin Laterna, jezuita, rektor kolegium lwowskiego, kapelan króla Stefana Batorego, który za panowania Zygmunta III osiągnął palmę męczeństwa, wrzucony przez szwedów do morza. Dawny konwent oo. karmelitów drohobyckich, skasowany przez cesarza Józefa II w 1790, fundowany był przez Jana Stanisława na Kosiorkach Kosiorek Bekierskiego i Marcina Chomętowskiego któremu dawne kolegium jezuickie w Samborze Drohobycz é mie accorda à cette association la con frérie le priyilège exorbitant de rexemptiom Stauropigial, qui la place au dessus meme du metropolite et directement sous Pautorite du Patriarche. Benedykt XIV w bulli Inter plures, 11 maja 1744, do Atanazego Szepty ckiego, metropolity kijowskiego, pisze Patriarchae competere Jus Stauropigii, nimirum figendae crucis in monasteriorum erectione; monasterium tale licet extra iporum peculiarem dioecesim, in alicujus Episcopi suffraganei finibus situm esset, ipsi tamen Patriarchae immediate subjectum, atque ab Episcoporum localium jurisdictione omnino exemptum remaneret. Szaraniewicz Rzut oka na ben nisk. na str. 16 pisze W oblatach in libris fundorum w Drohobyczy, tom 25, znajduje się w akcie królewskim z r. 1537, rozstrzygającym spór parochów drohobyckich o granicę swych parochij z r. 1514, wiadomość że spór o dochody w ciągu roku na post, Wielkanoc, lub od chrztu, błogosławieństwa ciężarnej ko biety i t. p. , od parafian dawane, jest dawny, i że w rozmaitych czasach duchowni cerkwi ruskich, w tern mieście, jak św. Jerzego, św. Parascewy, św. Krzyża, uzyskali od królów polskich przywileje. Mianowicie duchowny Hrycinko Terlecki odwoływał się do przywi lejów, nadanych cerkwi św. Jura w Drohoby czy, przez królów Jana Olbrachta i Aleksandra. Zygmunt 1 i Zygmunt II zupełną nadali swo bodę wyznania kościołowi wschodniemu, jak świadczą rozporządzenia Zygmunta dla rusi nów w Drohobyczy z r. 1530. Oblata in li bro consulari antiquo Drohobycensi ab. a. 1542. W roku 1530 wydany dekret dla rusinów w Drohobyczy in conventu Piotrkoviensi in festo s. Tomae, nadający zupełną swobodę pu blicznego wykonywania obrzędów cerkiewnych, a to ad instantiam venerabilis Vladicae Premisliensis, quemadmodum ritus iporum in ecclesia Premisliensi scripti sunt. Przywilej ten króla Zygmunta I, wystosowany w formie nakazu do ówczesnego starosty drohobyckiego Jana Kamienieckiego. Pomimo to roku 1540 ten sam król Zygmunt zakazuje rusinom stawiać cerkiew św. Trójcy w obrębie murów miasta. Dekret dotyczący wydany w Krakowie f. 4 proxima post Dominicam Jubilate 1540, oblatowany we wspomnionej starej księdze konsularnej w Drohobyczy Oppidani nostri Drohobicenses catholici metuentes, ne homines rit. rutheni illud oppidum incolentes, synagogam ibidem extruerent seu aedificarent, suplicarunt nobis, ne praefatis Ruthenis aedificandi ipsam synagogam potestatem faceremus, allegantes, nunquam antehae eam ipsam synagogam illie in ipso oppido fuisse. Quorum supplication ibus uti justis benigne annuentes, ita quidem, si praefata synagoga ir oppido Drohobycz nunquam antehae fuit, illos circa ipsam libertatem et usum conservamus nec eisdem Ruthenis aedificendi synagogam praedictum admittemus. Spór, któren dalej trwał w tej sprawie, przynosił szkody jednej i drugiej stronie, aż nareszcie nastąpiła ugoda, f. 4 ipsa Dro d. Sanctorum 1555, wpisana w księgi radziecki kie i do mocy prawa podniesiona, w środę przed Gromnicą r. 1556. Oryginalny zapis ten znajduje się dziś in libro consulari antiquo Drohobicensi. Stała się ugoda między mieszczanami miasta drohobyckiego, t. j. rzymskiego posłuszeństwa, przed Janem Starzechowskim, starostą drohobyckim, że się tak ugodzili w społecznej miłości, odstępując od przywileju swego, iżby kościół ruski w mieście nie miał być, Ruś zaś o prawo przed królem wdawać się nie będzie, jeno jednostajnie miłować się, tak jak należy się ludziom chrześciańskim; nie ma jeden drugiemu żadnego urągania i żadnych przymówek czynić, pod winą w zapisie dekretu komisarskiego. Przyjaźniejszymi dla kościoła wschodniego były rządy Kazimierza IVgo Jagielończyka, jak świadczą przywrócenia praw prawosławnym eparchii przemyskiej, wraz z zakazem obciążania parochów, wypędzania ich z parochij, wdzierania się szlachty w sądy duchowne. Król Kazimierz Jagielończyk r. 1469 wymienia te nadużycia, potwierdzając konstytucyą wielkiego księcia Witolda, wydaną dla wyznawców kościoła wschodniego na Litwie, Wołyniu i Podolu. Czyni to król ten na prośbę przemyskiego biskupa ruskiego Diwonki, dla kleru kościoła wschodniej dyecezyi przemyskiej, o tern w rękopiśmiennych zapiskach biblioteki kapitulnej w Przemyślu Dobrzański Krótka wiadomość histor. o rus. bisk. Przemyśla Przemyślaniu 1853. Szaraniewicz str. 53 pisze Nie zawadzi wspomnieć, że równocześnie byli parochami przy cerkwi św. Jura w Drohobyczy, następując po sobie, Symeon, Hrycinko i znowu Symeon Terlecki, z których pierwszemu król Zygmunt I potwierdził r. 1508 dawny przywilej króla Władysława Jagiełły na łan pola od rzeki Pobuk do Tyśmienicy położonego, z prawem użytku surowicy z okna i z uwolnieniem od wszelkich danin a solutione census, exactione stationum et dationum et a solutione szosowa, nisi pro expeditione bellica. Oblata in protocollo libri fandorum civitatis Drohobycz t. 25 p. 1 9. Jak przeciw autentyczności przywileju Władysława Jagiełły z r. 1407, potwierdzającego władyctwu przemyskiemu posiadanie rozległych dóbr ziemskich, znajdującego się w transumpcie we wspomnionym dokumencie Zygmunta Igo z r. 1536, podniósł poważny głos ks. kanonik Pietruszewicz w historycznym zborniku, tomie 3, przyp. 5, tak też i ów przywilej Władysława Jagiełły, wydany dla cerkwi św. Jerzego w Drohobyczy, przytoczony w dokumencie Zygmunta Igo z r. 1508, zdaje się nam być nieautentycznym. Zygmunt I potwierdził tedy nieautentyczne przywileje, będąc powolnym tak dla Lauren tego Terleckiego, władyki przemyskiego, jako i dla Sieńka czyli Szymona Terleckiego, parocha przy cerkwi św. Jerzego w Drohobyczy. Bądź co bądź stan tych beneficyów, stosownie do udzielonego potwierdzenia przywilejów, chociaż podrobionych, tern samem stawał się prawomocnym. Parafią tą zawiadują miejscowi oo. bazylianie. Klasztor tychże w Drohobyczy pod wezwaniem św. Trójcy jest najnowszym w całej przemyskiej dyecezyi, wybudowany w 1774 roku dla przesiedlenia zakonników z kilku innych klasztorów na Ortyńskiego jurydyce Jaworszczyzna. Dekretem z 5 lipca 1794 r. oddano zakonnikom wszystkie drohobyckie parochie. Rusini kupili klasztor pokarmelicki i dali zakonnikom na parochialne mieszkanie. W Drohobyczy jest wyższe gimnazyum realne Franciszka Józefa, założone przez gminę król. wol. miasta Drohobycza na pamiątkę szczęśliwego ocalenia Jego Cesarskiej Apostolskiej Mości w r. 1852. Zostało na mocy rozporządzenia ministerstwa oświaty d. 1 września 1858 r. jako zakład publiczny otworzone. W skutek rozporządzenia z dnia 3 marca 1858 zasczycone imieniem Gimnazyum, ,Franciszka Józefa; na życzenie gminy zostało rozporządzeniem ministerstwa oświaty z d. 26 listopada 1865 roku przeistoczone na gimnazyum realne, a postanowieniem z d. 3 sierpnia 1874 na gimnazyum państwowe zamienione. Gremium profesorów składa się z dyrektora, 8 profesorów, 6 nauczycieli, 4 zastępców i 8 nauczycieli nadzwyczajnych. Na rok szkolny 1880 zapisało się do tego gimnazyum 330 uczniów. Rada szkolna okręg. składa się ze starosty powiatowego jako prezesa, po jednym zastępcy wyznań rzyms. kat. , gr. kat. , ewang. , izrael. , po jednym delegacie z rad powiat. drohobyckiej i turczańskiej i z reprezentanta zawodu nauczycielskiego; zastępcę przewodniczącego wybierają członkowie z pośród swego grona bezwzględną większością głosów. Pod tę radę szkol. okręgu należy w samym Drohobyczu 3 szkoły elementarne, mianowicie a 4ro klasowa etatowa męzka w klasztorze oo. bazylianów z 5 nauczycielami duchownymi i 3ma nauczycielami świeckiemi, b 4ro klasowa męzka o 7 nauczycielach i o 5oio klasowa etatowa żeńska o 12 nauczycielkach, nauczycielu kierującym i katechetach, których obowiązki pełni miejscowe duchowieństwo. Kasa oszczędności w Drohobyczu, założona przez gminę miasta Drohobycza pod gwarancyą tejże, na mocy upoważnienia ministerstwa spraw wewnętrznych z 17 czerwca 1872. Fundusz pożyczkowy dla przemysłowców i rękodzielników w Drohobyczu, założony przez gminę miasta Drohobycza, zatwierdzony rozporządzeniem namiestnictwa z 18 maja 1860 r. Cel Drohobycz Drohobycz udzielanie pożyczek zubożałym rzemieślnikom. Majątek zakładowy 11, 707 zł. Odsetki przyłączają się corocznie do kapitału zakładowego. Szpital powszechny w Drohobyczu założony przez gminę miejską w roku 1831 na 80 łóżek. Dochód w r. 1879 6469 złr. Szpital izraelicki w Drohobyczu założony przez gminę izraelicką w r. 1860 dla ubogich izraelitów na 18 łóżek. Wydatki pokrywają się z dobrowolnych składek. Dochód z 1879 roku 1669 zł. w. a. Dom ubogich starców w Drohobyczu założony na mocy przywilejów królów polskich z r. 1581 i 1634; cel zaopatrzenie 6 ubogich. Majątek zakładowy 2450 złr. w obligacyach, 100 zł. 80 cent. w kapitałach prywatnych. Roku 1879 roczny dochód 170 zł 21 cent. w. a. Przełożony proboszcz miejscowy. Fundusz Arcyksiężniczki Gizeli w Drohobyczu, założony w 1873 roku przez gminę miasta Drohobycza z jej funduszów, zatwierdzony reskryptem namiestnictwa z 30 kwietnia 1876 roku, na uwiecznienie pamiątki dnia zaślubin arcyks. Gizeli. Cel uposażenie co rok w dniu 20 kwietnia jednej ubogiej dziewczyny w Drohobyczu urodzonej, 17 rok życia liczącej, bez różnicy wyznania. Majątek zakładowy stanowi obligacya indeminizacyjna na 1000 złr. Roczne odsetki po odtrąceniu podatku dochodowego, wynoszą jako premia 47 złr. 84 cent. w. a. Fundusz inwalidów w Drohobyczu założony przez miasto Drohobycz z powodu uroczystości urodzin cesarza austr. , potwierdzony rozporządzeniem namiestnictwa w 1864 roku. Majątek zakładowy 300 złr. Dochód z 1879 roku 14 zł. 17 i pół cent. w. a. D. ma 7 przedmieść Zwarycz, Zawiczna, Zagrody miejskie, Wójtowska góra, Zadworna, Plebania i Lisznia. Był niegdyś starostwem polskiem. Piękny starożytny w gotyckim stylu zbudowany kościół i schludny gmach miejski zdobią to porządne i nader zamożne miasto, którego założenie sięga najdawniejszych czasów. Podług podania niegdyś Byczem zwane, było od Tatarów spalone, poczem mieszkańcy nową osadę odbudowawszy, takową DruhyBycz przezwali, odkąd też ta nazwa nieco zmieniona pozostała. Jarmarki na bydło w D. się odbywające, są bardzo sławne. Opis Drohobycza i okolic, napisany przez Józefę Dobieszewską, pomieściły Kłosy, t. 16, N. 289, 298. Piorę okolic D. badali prof. E. Hückel i Emeryk Turczyński. Czyt. prócz tego Ressig Ign. I. Dissertatio inaug. medica, sistens brevem expositionem aquarum mineralium regni Galiciae, Vindob. 1827. Torosiewicz T. Analyse der DrohobyczerBolechower und Starosoler Salzsoolen Mutterlaugen Buchner s Repertorium fur die Pharmacie, 1830 r. . Powiat drohobycki, graniczy na płn. z pow. Samborskim i rudeckim, na wsch. z pow. żydaczowskim i stryjskim, na płd. z pow. stryjskim i turczańskim, na zach. z pow. turczańskim, staromiejskim i Samborskim. Pod względem obszaru zajmuje jedenaste miejsce w Galicyi, liczy bowiem 1. 418, 52 kil. kw. 25, 76 mil kw. . Cały powiat leży w dorzeczu Dniestru za pośrednictwem jego dopływów od prawego brzegu, a mianowicie Bystrzycy, Letnianki, Kłodnicy i Stryja. Dniestr sam tworzy na małej przestrzeni w stronie płn. wsch. granicę między pow. drohobyckim a rudeckim. Bystrzyca tyśmienicka należy do pow. początkiem biegu górnego i cząstką biegu dolnego. Wypływa ona w zachodniej stronie pow. w obrębie gm. Bystrzycy, płynie w kierunku północnozachodnim do Smolny, stąd w kierunku północnowschodnim do Załokcia a płn. do Podbuża poniżej Podbuża wchodzi do pow. Samborskiego, zataczając się tam zrazu na płn. wsch. , a od Oziminy na wsch. wchodzi znowu do pow. drohobyckiego w obrębie gm. Hruszów, płynie na płn. wsch. przez Tynów a poniżej Tynowa wchodzi do pow. rudeckiego i wpada do Dniestru w Terszakowie. Przeważna część wód powiatu uchodzi do Bystrzycy. Ważniejsze jej dopływy są odpraw, brz, Opaka z dopływami od praw. brz. Borysławski potok, Zworecz i Klutkawka i Tyśmienica. Tyśmienica wypływa w płd. zach. stronie powiatu i płynie w kierunku płn. zach. do Mraźnicy a stąd na płn. wsch. prawie przez sam środek powiatu przez Borysław, Hubicze, Drohobycz, Michałowice, Wróblowice, a w Terszakowie uchodzi do Dniestru. Przyjmuje ona od praw. brz. potoki Loszeny, Wisznica, Słonica z Dubicą od lew. brz. , Lutyczyna; od lew. brz. Ratoczyna z Czeczą od lew. brz. , Bar utworzony z potoków Hryszcze, Radyczów i Szumówka z Tarnawką i Trudnica z potokami Broniczary i Niedzwiedzińska od pra. brz. . Letnianka wypływa w płd. wsch. stronic powiatu, w lesie Letynka, i płynie w kierunku płn. do Medenic; stąd skręca na płn. wsch. a poniżej Horucka uchodzi do Dniestru. Zasilają ją dość liczne strugi, z których najważniejszy potok Korośnica, uchodzący w Hocucku od prawego brzegu. Kłodnica bierze początek w płd. części pow. w lesie Jedlina, płynie w kierunku płn. wsch. do Dobrohostowa, przyjmuje na tej przestrzeni od lew. brz. potok Żałobny, następnie skręca na płd. wsch. , w Ulicznie przybiera nazwę Uliczanki i kierunek płn. ws. , po krótkim biegu opuszcza granice powiatu i wchodzi do pow. stryjskiego. Tutaj przyjmuje w Hołobutowie od prawego brzegu Kłodnicę, utworzoną w pow. stryjskim z potoków Szypilski i Niedźwiadek, a złączone te potoki płyną odtąd pod wspólną nazwą Kłodnicy w kierunku płn. zach. przez pow. stryjski; następnie na granicy pow. drohobyckiego gminy Brigidau a stryjskiego, to znowu przez pow. stryjski. W obrębie gminy Bilcze wchodzi Kłodnica do pow. drohobyckiego i płynie pod nazwą Niezachówki na płn. popod zach. krawędź lasu bilczeskiego, potem wzdłuż granicy powiatu a w obrębie gminy Radelicz opuszcza powiat, wchodzi do pow. żydaczowskiego i po króciutkim tamże biegu wpada do Dniestru. W dolnym swym biegu przyjmuje Kłodnica w pow. drohobyckim od lew. brzegu potoki Kropiwnik, Moszowa i Krynica. Stryj wchodzi do płd. kończyny powiatu od zach. w obrębie gminy Lastówki i płynąc krętym biegiem wsch. aż do Kropiwnika nowego, a płd. wsch. do Dołhego, opuszcza pow. poniżej tej gminy. Od praw. brz. przyjmuje Stryj w obrębie pow. potoki Mielniczny, Bukowiec, Smerekowaty, Rybnik z licznemi dopływami, między któremi potok Maniawski od prawego brzegu najznaczniejszy i Lasny; z lewego brzegu uchodzą do Stryja Schodnica, Pereprostyna, Szczepnik i Stynawka, uchodząca za granicą powiatu z dopływami potok Ropiany od lew. , a Długi od prawego brzegu. PołudniowoZachodnią połowę powiatu zajmuje Beskid lesisty; na południe i połud. wsch. zniżają się góry stopniowo, przechodzą w podgórza a naj koniec w szeroką dolinę, rozłożoną nad Bystrzycą, Tyśmienicą, Dniestrem, Letnianką i Niezachówką. Najwyższe góry wznoszą się na prawym brzegu Stryja, w płd. kończynie powiatu, która sią wcisnęła klinem między powiaty stryjski a turczański. Na samem płd. rozłożył się tu las Czerna góra ze szczytami Wysoki Wierch 1177 m. , Mała Szebela 1170 m. na granicy pow. turczańskiego, a Stara Szebela 1220 m. na płd. i Czerna góra 1230 m. na zach. na granicy pow stryjskiego. Dalej ku półn. zniżają się góry ku dolinie Stryja. Na prawym brzegu potoku Majdańskiego wznosi się Połoninka w Serednym lesie do 1041 m. , na płn. od niej Szczawina do 1020 m. , dalej na płn. Kruhla do 1029 m. , Horodok i Dołhe do 889 m. Na wschód od tych gór wznoszą się na samej granicy pow. stryjskiego Widnoha 1123 m. , na płn. od niej Szeroki Werch 1181 m. , a dalej na płn. Megolina, Na lewym brzegu pot. Majdańskiego dochodzi Pliszka góra w lesie t. n. 1096 m. , na płn. zachód od niej Pohar 1123 m. , Dziłok góra w lesie t. n. 970 m. ; na przestrzeni zaś między Rybnikiem a Stryjem wznoszą się wzdłuż granicy pow. turczańskiego Wieża, Jaworinka, Merehwiada, Bukowska 1001 m. , Kiczerka 791 m. i Kruszki a na wschód od nich Sparoska 858 m. , Jaworzyńskie 838 m. i Smerekowaty 711 m. . Na lewym brzegu Stryja rozróżniamy od zachod. granicy powiatu ku wschodniej następujące wyniosłości Na Ługach 716 m. , Kruhła 788 m. , Na bahnach 742 m. , Buczkowice 826 m. , Solnice 727 m. , Szczerbyn 824 m. , Nadhraniczny 810 m. , Bystra 840 m. , Perespa 752 m. , Kiczera, Huta 709 m. , Pohary ze szczytem 629 m. wys. ; dalej między Schodnicą a Pereprostyną Na bani 737 m. , Mielniczna 823 m. i na samej granicy Masłowec 835 m. ; następnie między Pereprostyną a Szczepnikiem Góra brygowa 791 m. i na płn. wsch. od niej Tołsta 884 m. na samej granicy. Na płn. od tych gór wznoszą się we wschodniej połowie powiatu, między Tyśmienicą a granicą powiatu stryjskiego i źydaczowskiego, wyniosłości zniżające się coraz bardziej ku płn. Między potokiem Rypianym a Stynawką wznosi się Ciuchowy dział 942 m. , na płd. od niego ciągnie się Długi Garb ze szczytem 861 m. wys. , a ponad prawym brzegiem Stynawki graniczne góry Spiczynów 822 m. , Równa góra 766 m. i Pohar 719 m. , wzdłuż lew. brz. Stynawki wznoszą się od płn. ku płd. wsch. Popoweska góra 818 m. ; Belejów 775 m. . Kniażka góra 723 m. , Bahnyna 634 m. . Między Tyśmienicą a Loszenym rozłożyło się pasmo Dział Werch ze szczytami 819 i 780 m. wys. ; między Loszenym a Wisznicą wznosi się Babina góra na płn. zach. od Truskawca do 405 m. a na płn. zach. od niej opada Malwiniczhora do 398 m. W płd. wsch. stronie pow. nareszcie wznoszą się na prawym brzegu Jackowa Kalinowiec 483 m. , na wsch. od niego Uliczno 407 m. , a dalej na wsch. , na granicy Chaszcze opadajęce do 363 m. Między Jackowem a Bystrą dochodzi Kiczera 408 m. , a na płn. od niej zniża się Kiczerka do 378 m. ; na lew. brz. Kłodnicy, między Stebnikiem a Dobrohostowem dochodzi Łysa 388 m. , a na wsch. od niej spada Pusta hora nad Lutyczyną do 332 m. Dalej na płn. wsch. wznosi się jeszcze Hoher Weg w Brigidau do 317 m. a na płn. od niego, Jedlina do 317 m. ; reszta zaś obszaru opada znacznie poniżej 300 metrów. W drugiej połowie powiatu, na zach. od Tyśmienicy położonej, rozróżniamy na praw. brz. Tyśmienicy od płd. ku płn. Mały Baziów 774 m. , Wielki Baziów, krótkie pasmo Chaszczowaty ze szczytem 696 m. wys. , Buchowy dział ze szczytami 688 i 680 m. wysokimi, Swirczyk 631 m. , Kadubrowa 677 m. , Horodyszcze 646 m. , Ratoczyna 720 m. , Kamionka 412 m. . Dalej na płn. opadają wyniosłości poniżej 400 m. Między Radyczowem a Tarnawką dochodzi Bodnarka już tylko 376 m. , między Radyczowem a Hryszczem opada Wysoka góra do 342 m. a na płn. wsch. od niej Dubiena na praw. brz. pot. Niedzwiedzińska do 348 m. Reszta obszaru opada także znacznie poniżej 300 metrów i przechodzi w równinę płn. wschod. W zachodniej kończynie powiatu towarzyszą je Drohobycz Drohobycz Drohobyczka Drohobycz szcze znaczniejsze wyniosłości lewemu i prawemu brzegowi Bystrzycy tyśmienickiej, wymienione już przy opisie tego strumienia t. I str. 514; z zach. granicy powiatu zaś zasługują prócz tego na wzmiankę Jalina 786 m. , Małowienka 858 m. , Woronienka 810 m. na płn. od Jalinki, Terebuch 525 m. na zach. od Rubanego, Wołczyny 528 m. między Bystrzycą a Stronawką, Mahello Horby, 389 m. na praw. brz. Stupianki wielkiej a nakoniec Nad Kinskim 362 m. i Tołoka 355 m. między potokami Broniczary a Niedzwiedzińska. W nizinach powiatu potrzebna koniecznie regulacya Bystrzycy, Tyśmienicy i Dniestru, celem osuszenia zabagnionych tamże łąk i gruntów. Dotychczas nie przedsięwzięto w tym kierunku żadnych robót. Obecnie dopiero zamierzono przystąpić do osuszenia błot czyli moczarów, znajdujących się w nizinie między Dniestrem a Tyśmienicą. Przestrzeń potrzebująca osuszenia zajmuje około 30 kil. kw. Roboty około osuszenia tej przestrzeni przeprowadzonoby jedynie wtenczas radykalnie, gdyby, oprócz urządzenia całego systematu rowów, usypano zarazem wał wzdłuż biegu Tyśmienicy. której poziom jest wyższym od rzeczonej niziny a przeto przy każdem wezbraniu wód zalewa. Skoro jednakże robota taka dla swego ogromu przechodzi siły gmin bezpośrednio interesowanych Letnia, Medenice, Ugartsberg i Lipice, więc postanowiono naprzód przeprowadzić kanał główny otwarty, który ma się zaczynać przy wsi Ugartsberg a ciągnąć się równolegle z Tyśmienicą. Przy końcu kanału, przy ujściu do Tyśmienicy urządzona będzie śluza. W prostopadłym znów kierunku do powyższego kanału ma prowadzić rów odpływowy, wiodący do Letnianki, połączonej bezpośrednio z Dniestrem. Celem głównych tych kanałów będzie zapobieżenie rozlewowi wód po całej nizinie przy każdem wezbraniu Tyśmienicy a natomiast jak najrychlejsze spuszczenie tych wód opisanemi kanałami i do Dniestru. Inne pożądane roboty będą wykonywane w miarę środków. Roli ornej, przeważnie żytniej, na płd. owsianej, posiada pow. 74. 251 mr. 7933 posiadł. wię. , 66318 posiadłości mniejszej; łąk i ogrodów 51, 609 7480 pos. wiek. , 44129 pos. mn. ; pastwisk 31, 704 2274 pos. wiek. , 29, 430 pos. mn. ; lasu 74, 536 72. 804 pos. wiek. , 1732 pos. mn. . Najrozleglejsze łąki i pastwiska ścielą się nad Tysmienicą, Dniestrem i Bystrzycą; lasy najrozleglejsze w płd. stronie. Stan chowu bydła wynosi w ogólności wedle obliczeń z r. 1869 w okrągłych liczbach 89, 000 sztuk. Na kil. kw. przypada sztuk 62, a 1 sztuka na 1 mk. W szczególności jest koni 15000, a więc 10 na kil kw. , a jeden na 6. 2 mk. ; bydła rogatego sztuk 50000, na kil. kw. sztuk 35 a sztuka na 1, 9mk. ; owiec 9000, na kil, kw. 6, a sztuka na 10 mk. ; nierogacizny 14, 000, na kil. kw. 10, a sztuka na 7 mk. Uli było w 1869 r. 1392. Z kopalin zajmuje pierwsze miejsce nafta i wosk ziemny. Płodów tych dostarczają Borysław, Mraźnica, Schodnica, Solce, Stebnik, Tustanowice, Truskawiec i Wolanka. Siady nafty są prócz tego w Nahujowicach. Kopalnie soli istnieją w Drohobyczu i Stebniku; kopalnie żelaza w Majdanie. Liczne są źródła mineralne, z których wymieniamy źródła w Jasienicy solnej, Kołpcu. Nahujowicach, Popielach, Solcu, Tustanowicach, Ulicznie i sławnem miejscu kąpielowem w Truskawcu. Ludności jest 95, 820 47, 439 męż. , 48, 381 kob, ; prawie 17, 000 miejskiej, przeszło 78, 000 wiejskiej a pod względem absolutnej liczby mieszkańców zajmuje powiat siódme miejsce w Galicyi. Na kil. kw. przypada głów 68 na milę kw. 3720 a co do gęstości zaludnienia zajmuje powiat 45te miejsce. Między ludnością jest 65, 365 obrz. gr. kat. , 11, 496 obrz. rzym. kat. , 4 orm. kat. , 3 gr. dyzun. , 9 orm. dyzun. , 2041 wyzn. augsb. , 1191 wyzn. helw. , 15, 711 izraelitów. Ludność ta jest osiedlona w 74 gminach jednej miejskiej, Drohobyczu, a 73 wiejskich. Ilość obszarów dworskich czyni 65, przełożeństw obszarowych 20. Ogółem przeto jednostek administracyjnych 94. Ilość gmin katastralnych 64. Gmin mających do 25 dm. jest 2, od 26 do 50 dm, 7, od 51 do 100 dm. 14, od 101 do 200 dm. 24, od 201 do 300 dm. 14, od 301 do 400 dm. 9, od 401 do 500 dm. 2, wyżej 500 dm. 2. Gmin z ludnością wyżej 100 do 200 jest 4, gmin 4 z ludn. wyżej 200 do 300, gmin 3 z ludn. wyżej 300 do 400, gmin 7 z ludn. wyżej 400 do 500, gmin 23 z ludn. wyżej 500 do 1000, gmin 25 z ludn. wyżej 1000 do 2000 Rychcice, Horucko, Gajeniźne, Nahujowice, Jasienica solna, Stebnik, Bilcze, Dobrohostów z Bystrą, Dobrowlany, Bronica, Podbuż, Dołhe, Lisznia, Opaka, Wróblowice, Popiele, Krynica, Rolów, Truskawiec, Michałowice, Bolechowce, Kropiwnik nowy, Śniatynka z Rakowcem, Brigidau, Wola Jakubowa; gmin 6 z ludn. wyżej 2000 do 3000 Hruszów, Tustanowice, Uliczno, Orów, Medenice, Litynia; gmina jedna z ludn wyżej 5000 Borysław i Drohobycz z ludn. 16, 888. Przemysłem w ogólności zajmowało się według obliczeń z r. 1869 osób 3958, licząc w to przedsiębiorców, robotników i nadzorców. Tartaki parowe istnieją w Podbużu, Rybniku i Schodnicy; tartaki wodne w Kropiwniku nowym, Modryczu, Mraźnicy, Popielach i Ulicznie; cegielnie pospolite w Borysławiu, Hubiczu, Letni, Monasterze i Podbużu; młyn amerykański w Rychcicach. Wyrobów tkackich dostarczają Bilcze, Dobrowlany, Gaje niżne i Litynia. Tkactwo rozwinęło się na większe rozmiary w Rychcicach, garbarstwo w Drohobyczu. Mydlarnie są w Borysławiu i Drohobyczu, fabryki chemikaliów w Borysławiu i Drohobyczu, olejarnia w Drohobyczu, rafinerye nafty w Borysławiu, Drohobyczu, Hubiczu, Modryczu i Popielach, fabryki stearyny w Borysławiu, Drohobyczu i Mraźnicy. Browary pospolite są w Drohobyczu, Medenicach i Zalesiu, destylarnie spirytusu w Drohobyczu i Hubiczu, miodosytnia w Borysławiu. Dróg rządowych jest w powiecie 35, 975 kil, dróg powiatowych 28. 041 kil. , gminnych 840. 958 kil. , razem 904, 974 kil. Na 100 kii. kw. przestrzeni przypada zatem dróg rządowych 2, 536, powiatowych 1, 977 a gminnych 59, 284, razem 63, 797 kil. Kolej żelazna naddniestrzańska wchodzi do powiatu w stronie płn. w obrębie gminy Dobrowlan st. kol, idzie przez Rychcice i Hyrawkę na płd. do Drohobycza st. kol. a stąd na płd. wsch. przez Gaje wyżnę st. kol. do pow. stryjskiego do Stryja, st. kol. . Prócz tego prowadzi linia boczna z Drohobycza na płd. zach. przez Hubicze do Borysławia. W tym samym prawie kierunku prowadzi także droga rządowa z Sambora na Drohobycz do Stryja. Prócz tego idzie gościniec z Drohobycza na płd, przez Solec do Truskawca z boczną linią do Modrycza, a drugi na płd, wsch. przez Kołpiec do Stebnika. Gościniec łączy także Stebnik i Truskawiec. Na płd. zach. idzie z Drohobycza gościniec do Tustanowic, drugi na Borysław, Mraźnicę i Schodnicę do Kropiwnika nowego, a na zach. nakoniec do Zalesia. Szkół ludowych jest w powiecie 50, liczba uczniów uczęszczających czyni 3, 759. Na szkołę przypada 75 uczniów, jedna szkoła na 1920 mieszkańców, jeden uczeń na 25 mieszkańców, jedna szkoła na 1. 4 gmin, a na 28 kil. kwadr. Wykształcenie członków zwierzchności gminnych w gminach wiejskich przedstawia się w następującym stosunku na 73 wójtów umie czytać i pisać 13, nie umie 60; zaś na 79 przysiężnych umie czytać i pisać 4, nie umie 75. Sądów powiatowych jest w tym powiecie 3 w Drohobyczu, Medenicach i Podbużu, należących do sądu obwodowego w Samborze, a do sądu wyższego krajowego we Lwowie. Rzymskokatolickich parafij jest 3 w Drohobyczu, Medenicach i Rychcicach, i 2 filialne kościoły w Koenigsau filia do Medenic i w Podbużu expozytura parafii w Dublanach; wszystkie te parafie należą do dekanatu drohobyckiego dyecezyi przemyskiej. Greckokatolickich parafij jest w tym powiecie 33, należących do dekanatu drohobyckiego dyecezyi przemyskiej Bilcze, Bołochowce, Borysław, Wacowice, Wróblewice, Gaje, Horucko, Hubice, Delawa, Dobrowlany, Dobrohostów, Dołhe, Drohobycz, Kropiwnik nowy, Kropiwnik stary, Krynica, Letnia, Lisznia, Niedźwiedzia, Medenice, Michałowice, Modrycz, Orowe, Popiele, Rolów, Rybnik, Rabczyce, Stebnik, Schodnica, Truskawiec, Tustanowice, Ułyczno, Uniatycze, Dekanatu mokrzańskiego należy 9 probostw gr. kat. Bronica, Hruszowa, Litynia, Nahujowice, Opaka, Podbuż, Tynów, Jakubowa wola i Jasienica solna. Wszyst kie te parafie należą do dyecezyi przemyskiej. Górzyste położenie nie bardzo sprzyja rolni ctwu. Przeciętny zbiór zboża i płodów rolni czych rocznie wynosi Pszenicy 26, 555 mec, żyta 148, 544, jęczmienia 926, 005, owsa 341, 396, prosa 8, 200, hreczki 25, 187, bobu 1, 000, grochu 2, 000, soczewicy 556, wyki 26, 376, ziemniaków 717, 350, ściernianki 15000, buraków pastewnych 14, 205 mec, kapusty 582, 420 kóp główek, lnu 11, 500 cetnarów, ko nopi 28, 914 cetnarów, nasienia lnianego 2, 890 mec, nasienia konopnego 20, 415 mec, nasienia rzepaku 10, 500 mec, nasienia koniczyny 2, 690 cetnarów, oleju lnianego 58 cetn. , oleju rzepa kowego 17 cetnar. , chmielu 43 cetnary, słomy 789, 049 cetn. , siana 888, 022 cetn. , koniczyny i innych traw pastewnych 65, 700 cetn. , owo ców 23, 500 mec, miodu 96 cetn. , wosku 36 cetn. , mleka 185, 620 wiader, masła 21, 498 cetn. , sera 4, 032 cetn. , wełny owczej 212 cetn. , drzewa opałowego twardego 8, 000 sążni, drze wa opałowego miękkiego 6, 000 sążni, drzewa materyałowego 115, 380 sześć. stóp, węgla drzewnego 24, 000 mec. Historyczne i archeo logiczne wspomnienia i pamiątki są opisane przy każdej miejscowości zosobna. Kasy po życzkowe są w powiecie drohobyckim w nastę pujących gminach Bolechowce, Brygidau, Dołhe ad Medyń, Dobrohostów, Dobrowlany, Gaje niżne, Gaje wyżnę, Jasienica, Josefsberg, Kropiwnik nowy, Kropiwnik stary, Koenigsau, Litynia, Letnia, Modrycz, Michałowice, Monaster lisz. , Nahujowice, Neudorf, Opaka, Opary, Popiele, Raniowice, Rabczyce, Rolów, Rych cice, Solec, Stebnik, Stanyla, Słońsko, Śniatyn ka, Starawieś, Tustanowice, Tustanowice szl. , Truskawiec, Wacowice, Wróblowice, tudzież Załokieć. B. R. Drohobyczka z Hutą drohobycką, wś, pow. przemyski, o 33 kil. na płn. zach. od Przemyśla, o 6 kil. na płn. zach. od st. pocz. i parafii rzym. kat. w Dubiecku. Domów w Drohobyczce 66, mk. 412; w Hucie dm. 87, mk. 657. Własność większa obejmuje roli ornej 294, łąk i ogrodów 30, pastwisk 24, lasu 631 mr. ; własn. mniej. roli orn. 1042, łąk i ogr. 117, pastw. 184, lasu 344 mr. Drohobyczka, potok w obrębie gm. Drohobyczki, w pow. przemyskim. Powstaje w tejże wsi z kilku strug, jednej napływającej z lasu Sikorówki pod Raczyną 452 m. , drugiej z Huty drohobyckiej. Połączenie strug we wsi 268 m. npm. Tak powstały potok płynie na Drohobyczka południe przez przedmieście Dubiecko, a następnie w połd. wsch. popod Dubiecko i wpada do Sanu z lew. brz. po 9 kil. biegu. Br. G. Drohojów, wieś, pow. przemyski, oddalo na od Przemyśla o 11 kil. na północ, od Rady mna na południe o 7 kil, o 2 kil. na zachód od kolei Karola Ludwika między stacyami Żurawica i Radymno, oddalona od Żurawicy na zachodnią północ o 7 kil; przepływa przez wieś potoczek Olszyny, dopływ pobliskiego Sanu; leży w urodzajnej przemyskiej ziemi. Prze strzeni posiada włas. wiek. roli or. 575, łąk i ogr. 59, past. 8, lasu 103; włas. mn. roli ornej 543, łąk i og. 44, past. 11 morg. austr. Ludność rzym. kat. 17, gr. kat. 587, izrael. 12 razem 616. Należy do rzym. kat. parafii w Radymnie; gr. kat. par. ma w miejscu, obejmującą miej scowości Hnatkowice, Zabłotce, Trójczyce i przysiołek Zamośćce; należy do dekanatu prze myskiego. Jest tu piękny pałac i duży ogród. Właścicielka wiek. posiadł. Józefa Gorecka, która ją nabyła drogą kupna i sprzedaży od Zygmunta Hojeckiego. B. R. Drohomirozany, wieś, pow. bohorodczański, leży nad rz. Bystrzycą i potokiem Rudka, przy gościńcu rządowym, prowadzącym ze Stanisławowa do Bohorodczan, oddalona od Bohorodczan o 10 kil. na północ. od Łyśca również na północ o 2 kil. , od Krechowiec na południe o 3 kil. , od Stanisławowa na południowy zachód o 6 kil. Przestrzeń pos. wiek. roli ornej 463, łąk i ogr. 22. , past. 109; posiadł. mniej. roli ornej 601, łąk i ogr, 272, past. 49 morg. austr. Ludność rzym. kat. 90, gr. kat. 694, akat 12, izrael. 18 razem 814. Należy do rzym. kat. parafii w Łyścu, gr. kat. paraf. w Krechowcach. Wieś ta posiada kasę pożyczkową z funduszem zakładowym 65 złr. Należy do dóbr bohorodczańskich, będących własnością Rudolfa hrabiego Stadiona. B. R. Drohomyśl z Lipiną i Podłubkami, wieś, pow. jaworowski, leży na północny zachód od Jaworowa o 15 kil, na północny wschód od Wielkich Ocz o 7 kil. , w piaszczystej i lesistej okolicy. Przestrzeń pos. wiek. roli ornej 729, łąk i ogr. 343, pastwisk 144, lasu 1872; pos. mniej. roli ornej 1491, łąk i ogr. 250, past. 227, lasu 116 morg. austr. Ludność rzym. kat. 32, gr. kat. 1129, izrael. 117, razem 1278. Należy do rzym. kat. par. w Wielkich Oczach; gr. kat. parafią ma w miejscu, należącą do dekanatuł jaworowskiego. Właściciel wiek. posiadłości Maciej Skarbek Borowski. B. fi. Drohowicze, Drohowycze lub Drohowyże, wieś, pow. bobrecki, leży nad potokiem Krywula, o 19 kil. na połud. od Bobrki, o 7 kil. na północny wschód od Brzozdowiec a o 2. 8 kil. na południowy zachód od Borynicz, przy kolei żelaznej lwowskoczerniowiec, między stacyami Borynicze i Chodorów. Przestrzeń pos. wiek. roli ornej 59, łąk i ogr. 40, past. 1; pos. mn. roli ornej 426, łąk i ogr. 06, past. 26 morg. austr. Ludność rzym. kat. 2, gr. kat. 293, izrael. 7, razem 302. Należy do rzym. kat. parafii w Brzozdowcach, gr. kat. parafii w Boryniczach. W tej wsi jest kasa pożyczko wa z funduszem zakładowym 501 złr. Właś ciciel wiek. posiadł. Włodzimierz hr. Borkow ski B. R. Drohowyż, Drohowyże, wieś, pow. żydaczowski, leży nad Dniestrem, przy kolei żelaznej arcyksięcia Albrechta, oddaloną jest od dworca tej kolei w Mikołajowie o 2 kil. , od Żydaczowa na półn. zachód o 21 kil. , od miasteczka Mikołajowa, na zachód o 1 kil. , o 10 kil. na północny zachód od miasteczka Rozdołu. Przestrzeń pos. wiek. roli ornej 374, łąk i ogr. 116, pastw. 100; pos. mniej. roli ornej 895, łąk i ogr. 168, pastwisk 292 m. Ludności rz. kat. 160, gr. kat. 1030, izrael. 119 razem 1309. Należy do rz. kat. parafii w Mikołajowie; gr. kat. parafią ma w miejscu, należącą do dekanatu rozdólskiego. Jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu i kasa pożyczkowa z kapitałem 4048 złr. W wiosce tej znajduje się jedna z najpiękniejszych fundacyj w całej Polsce, mianowicie Zakład dla ubogich i sierot w Drohowyżu, założony przez ś. p. Stanisława Habdanka hr. Skarbka w 1843 roku a zatwierdzony najwyższem postanowieniem z dnia 27 lutego 1844 r. Celem tegoż zakładu umieszczenie, ubranie, żywienie i stosowne zatrudnienie 400 ubogich obojga płci, tudzież wychowanie 600 sierót w nauce różnych rzemiosł i pożytecznych zatrudnień odpowiednich ich zdolnościom. Postanowienie fundatora statutem organizacyjnym dla zakładu sierot i ubogich w Drohowyżu z d. 17 marca 1875, przez radę administracyjną fundacyi uchwalonym a przez wydział krajowy i namiestnictwo potwierdzonym, w ten sposób zmienione zostało, że na teraz przygotowane zostało umieszczenie dla 400 sierot i 50 starców. Majątek zakładowy stanowią dobra ziemskie Brzozdowce, Drohowyże, Opary, Ostałowice, Rożniatów. Smorze, Klimiec, Żabie i Żydaczów, dalej gmach teatralny we Lwowie i realność Zwierzyniec Skarbka niegdyś Kortumówka zwana, również we Lwowie położona; z końcem 1877 w wartości po strąceniu długów hipotecznych 2, 687, 769 złr. , nie mniej kapitał żelazny i obrotowy, w różnych papierach wartościowych w imiennej wartości 349, 111 złr. i gotówka 64, 699 złr. z wliczeniem daru przez Władysława Habdanka hr. Skarbka w 1871 r. na uposażenie wychodzących rzemieślników z zakładu drohowyskiego i na pensyą dla zasłużonych urzędników fundacyi przeznaczonego w sumie 50100 złr. w obligacyach pierwszeństwa kolei Karola Ludwika, od których pobieranie przypadających kuponów wspaniałomyślny dawca dożywotnie sobie zastrzegł. Oprócz tego fundacya posiadała z końcem 1877 w kasie własnej asekuracyi, którą obecny kurator od 1 lipca 1869 w życie wprowadził, kwotę 31, 300 złr. w 6 papierach wartościowych i gotówką 1427 złr. Dochody z dóbr i realności we Lwowie tudzież z kapitału żelaznego i obrotowego wynosiły w 1877 roku kwotę 412, 617 złr. Rozchody zaś 421, 521, w której to kwocie mieszczą się koszta wykończenia budowy zakładu, wewnętrznych urządzeń i sprzętów, tudzież utrzymania 238 sierót i 10 ubogich wynoszące razem 61. 888 W majątku asekuracyi własnej był czysty dochód w r. 1877 po strąceniu poniesionych szkód pożarowych 4, 962 złr. Główny gmach zakładu jest już zupełnie ukończony, w którym na teraz 300 sierót obojga płci i 15 ubogich mieści się, a dalsze umieszczanie tychże od roku do roku aż do liczby 400 sierót i 50 ubogich postępować będzie. W roku 1878 urządzone zostały warsztaty rękodzielnicze, sprawione maszyny i narzędzia i z d. 1 października 1878 rozpoczęła się nauka rzemiosł najstarszych wychowańców. Dyrektorem tegoż zakładu jest na teraz Juliusz Starki. Administracya majątku fundacyjnego oddana została na dniu 1 lipca 1866 r. naznaczonemu przez ś. p. fundatora kuratorowi księciu Karolowi Jabłonowskiemu z współudziałem przydanej rady zawiadowczej z 4 członków a to 2 z wydziału krajowego i 2 z lwowskiej rady miejskiej wybranych. Wydziałowi krajowemu i namiestnictwu jako najwyższej władzy fundacyi w kraju przysługuje prawo ogólnego czuwania nad administracyą oraz kontrola nad gospodarką finansową fundacyi. Opis i rysunek zakładu tego pomieściły Kłosy r. 1880 Hr. 797. Był też opis w Graz. Warsz. z 17 sierp. 1880, z którego podajemy następujący wyjątek Olbrzymia budowla zakładu drohowyskiego, jestto budynek o trzech piętrach, umajony młodym parkiem. Ogród cały, szpalery i klomby przeważnie są młode. W miarę bowiem jak się wznosił zakład, kończono dopiero roboty ogrodowe na obszernej równinie do koła budynku. Gmach, dwoma skrzydłami występuje naprzód w ten sposób, jakby kto mając przed sobą literę E bez ozdób, stojącą pionowo, przewrócił w prawo E. Dwie tedy linie, lewa i prawa, są ramionami budynku, a linia w głębi stanowi główny front. Od skrzydeł w prostej linii biegną sztachety żelazne i w ten sposób tworzą dziedziniec wielki, ograniczony w głębi długiem zabudowaniem, po bokach zaś rzeczonemi skrzydłami budynku. Tuż w sąsiedztwie głównej bramy wjazdowej, po obu stronach szpaleru, rozsiadły się schludne zabudowania, przeznaczone dla służby zakładu i dla oficyalistów, którzy nie mają bezpośrednich obowiązków w zakładzie. Wewnątrz czystość wzorowa, obfitość światła w szerokich i długich korytarzach. Równie przestronne i widne są wszystkie klatki schodowe. Przy każdej sali sypialnej w korytarzach pomieszczone są umywalnie blaszane wzdłuż murów, a nad niemi po kilka kranów, dostarczających wody nader obficie z wodociągów, przeprowadzonych w całem zabudowaniu przez wszystkie piętra. Woda przezroczysta jak kryształ i zdrowa. Wielce obiecująca schludność w przedsionkach nie zawodzi za wejściem do sal sypialnych. Tu już rzec można, że zastosowano warunki nowoczesnej hygieny do najdrobniejszych szczegółów. Sale te wysokie, widne, opatrzone wentylatorami, o posadzkach lakierowanych jasno, połyskujących, mieszczą po kilkanaście łóżeczek, na których pościel zastosowana jest zawsze do pory roku. Przy każdem łóżeczku ustawiona jest szafka, równie czysto lakierowana, a przeznaczona na suknie i bieliznę wychowańca. Szafki te dla uczniów, którzy jeszcze nie ukończyli czterech klas, są otwarte, bez zamków; dla uczniów zaś starszych oddziału teehnicznorękodzielniczego opatrzone są w zamki, od których klucze ma każdy ze starszych przy sobie. Do wspólnych zabaw służą sale specyalnie na to przeznaczone. Na pierwszem piętrze znajdują się przeważnie sypialnie, na parterze sale szkolne i wielka sala gimnastyczna. Lewe skrzydło budynku zajmują obecnie dziewczęta, w prawem skrzydle zabudowania mieszczą się warsztaty, sala rysunków, mieszkanie technicznego naczelnika warsztatów i nauczyciela rysunków; to na piętrach. Na parterze zaś znajduje sie jeszcze magazyn warsztatowy, zaopatrzony w materyały surowe i narzędzia mechaniczne. Jedna machina parowa obraca olbrzymiem kołem, od którego pas transmisyjny wprawia w ruch wszystkie kółka i kółeczka warsztatów ślusarskiego, tokarskiego i stolarskiego. Prócz wymienionych są jeszcze warsztaty kołodziejski, kowalski, szewcki i krawiecki. Przeważna liczba chłopców obiera sobie ze szczególnem zamiłowaniem zawód ślusarski; pod tym względem bowiem mają zupełną swobodę; następnie kowalska robota znajduje miłośników, potem dopiero zawód stolarski i inne. Najmniej kandydatów ma kunszt krawiecki. Objawia się to zupełnie samodzielnie, bez wywierania nacisku lub przedstawiania przez nauczycieli w ponętniejszem świetle któregokolwiek z rękodzieł. System nauk jest następny każdy z wychowańców musi skończyć cztery klasy elementarne, nim sobie obierze zawód. W ciągu czterech lat uczy się czytać, pisać, języków polskiego, ruskiego i niemieckiego, rachunków, Drohomirozany Drohowyż Drohowicze Drohomyśl Drohojów Drohojów Drohowyż Drozdowice Drozdówka Drozdowiec początków geometryi, a w czwartej klasie uczy się także elementarnych pojęć z techno logii. Z przejściem jednak do oddziału war sztatowego nie kończy się dla elewa praca umysłowa przez dwa lata jeszcze słucha wy kładów historyi i geografii, rachunkowości kupieckiej, i uczy się rysunków; każdy bo wiem sprzęt rękodzielniczy musi być wykona ny według wzoru przez ucznia narysowanego. Czas jest tak podzielony, że uczniowie war sztatowi pierwszych lat robią tylko po pięć godzin dziennie, to jest od 9 rano do 12 i od i 3 do 5 po południu. Trzy do czterech godzin zaś poświęcone są naukom. W planie nauk zwrócono nadewszystko uwagę na to, żeby wychowańców nie przeciążać robotami fizy cznemi i nie tamować rozwoju umysłowego. Znajduje się też w D. rozpłodowa stadnina ko ni, rządowa, której stan jednakże nie jest kwi tnący. B. E. Droitzdorf niem. , ob. Grotków. Droje, rz. , ob. Pregla. Drołtowice, niem. Rudelsorf lub Drottwitz, wś, pow. sycowski, ma par. kościół kat. de kanatu sycowskiego z filią w Giernoszycach, wiatrak, browar, cegielnię, ludność przeważnie ewangelicką. F. S. Droniowice, w XVI w. Dranawice, Wiel kie i Małe, dwie wsie, pow. lubliniecki. Małe D. , o 3 kil. od Lublińca, jestto kolonia w lesie miejskim i folw. , 26 osad, . 471 m. gruntu. Do D. należą osady Wesoła i Kopce lub Kozioł. Wielkie D. , o 9 kil. na płn. wschód od Lubliń ca, w par. Sodów, 1265 m. rozl. , 55 osad, szkoła. Do D. należały niegdyś dziś do Chwostka osady Mochała, Hadra, Ostrożni cze. F. S. Dronkau niem. , ob. Drzonek. Dronków, niem. Drentkau, wś, pow. zielonogórski, par. Zielonogóra, z osadą Ostryce Astritz. Dronżynek, ob. Drążynek. Drop, wś, pow. radzymiński, gm. Strachówka, par. Dobre. W 1827 r. , 17 dm. , 91 mk, Droschkau niem. , ob. Drożki. Drosden niem. , ob. Drozdy. Drosdowen, Drosdowo niem. , ob. Drozdowo. Drostki, ob. Drozdki. Droszew, wieś i domin. , pow. pleszewski 2 miejsc 1 D. ; 2 Elizanki folw. ; 1641 m. rozl; 17 dm. , 241 mk. , wszyscy kat. , 93 analf. Kościół par. kat. należy do dek. ołobockiego. St. poczt. w Sobótce o 6 kil. , st. kol. żel. Bi niew o 10 kil. Własność Piotra Skórzew skiego. M. St. Droszewska Wola, wś, pow. kaliski, gm. i par. Grodziesze wielkie. Proszowski potok, potok górski, wypływa w lesie droszowskim, na granicy Bolechowa i Cisowa; płynie ku północy i wpada do Bereźnicy ob. z praw. brz. po krótkim bie gu. Br. G. Drotowiszki, dwór, pow. rossieński, par. gawrańska. Drottwitz niem. , ob, Drołtowice. Drówka, wś, pow. konstantynowski, gm. Czuchleby, par. Górki. Drowosieki, zaśc. włość, nad rz. Soryczanką, pow. święciański, 1 okr. adm. , mk. 20, dm. 1 1866. Drowosze, wś włość. , pow. wilejski, 1 okr. adm. , o 40 w. od m. pow. Wilejki, przy b. dr. pocztowej z Mołodeczna do gran. pow. mińskiego, 11 dm. , 119 mk. prawosł. 1866. Drozd, niewielka wś w pow. mozyrskim, w okolicach Mozyrza ze strony zach. Al. Jel. Drozdek, wś, pow. łukowski, gm. Radoryż, par. Okrzeja. Liczy 30 dm. , 205 mk. i 459 morg. obszaru. Br. Ch. Drozdiany, ob. Drozdnie. Drozdki, Drostki, folw. , pow. częstochowski, gm. Kuźniczka, par. Danków. Drozdki, wś włość. , pow. wilejski, 2 okr, adm. , o 64 w. od Wilejki, 7 dm. , 50 mk. 1866; Drozdnie, wś, pow. kowelski, gm. Lubitów, osada dawna, w aktach XVI w; znana pod nazwą Drozdy, Drozdiany. Leży przy dawnym gościńcu, łączącym Łuck z Kowlem i Brześciem. W XVI w. władali tą wsią Drozdeńscy, zamożni ziemianie pow. łuckiego Iwan Drozdeński z Drozdian wspomniany w lustracyi z r. 1545 zamku łuckiego. Przy końcu XVIII w. spotykamy tam kilku właścicieli; większa od innych posiadłość była w ręku Dyonizego Ogończyk Dubieckiego, burgrabiego zamku włodzimierskiego. Ostatni ten burgrabia włodzim. był pierwszym marszałkiem pow. kowelskiego po rozbiorze. Pod gościnnym jego dachem w D. bawiło dość długo liczne grono wychodźców francuzkich, za dni wielkiej Rewolucyi. Z Drozdeń to pono Dyon. Dubiecki posłał królowi Stanisławowi Augustowi odę swą sławiącą królewskie reformy. Stanisław August obdarzył go orderem, ale burgrabia, rad bawiący się książką i piórem, korespondujący z Hug. Kołłątajem, order odesłał królowi, tłumacząc się, iż nie dla nagród i czczej chluby, ale gwoli miłości światła dank oddaje usiłowaniom królewskim, dążącym do rozszerzenia oświaty w kraju. Rzadki ten człowiek dla swej bezinteresowności, prawie nieznanej w owej epoce, umarł 1812 r. , pochowany w m. Beresteczku. Wśród właścicieli Drozdni dziś są Raczyńscy, jedyni z potomków po kądzieli burgr. włodzimierskiego, Podróże Niemcewicza, Źródła Dziej. tom VI, wyd. A. Jabłon. 1877 r. , zawierają wzmianki o D. . Dziś jestto majątek wielu posiadaczy, kolokacya, 1810 dzies. gruntu. Włościanie, 635 dusz, mają 118 dm. , 1667 dzies. ziemi. Gleba ziemi rędzina i popielatka na pokładzie marglowym, Narzecze rusińskie. M. D. i A. Br. Drozdów 1. wś, pow turecki, gm. Wola Świniecka, par. Świnice. W 1827 r. było tu 22 dm. i 249 mk. Folw. D. lit. A. rozl. wynosi m. 360, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 228, łąk m. 95, pastw. m. 26, nieużytki i place m. 11. Bud. mur. 1, drewn. 7. Folw. D. lit. B. rozl. wynosi m. 105 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 91, łąk m. 5, nieużytki i place m. 9. Bud. drewn. 5. Nomenklatura D. powstała z rozdziału dóbr D. w r. 1879, przy której pozostawiono gruntu m. 163 dla sprzedaży częściowym nabywcom; liczą się tu wsie D. osad 46, gruntu m. 269; wś Rogów osad 15, gruntu m. 34; od Kalisza w. 79, od Turku w. 38, od Dąbia w. 9, od Gostkowa w. 6, od drogi bitej w. 3, od Kutna w. 37, od rz. Warty w Uniejowie w. 12. 2. D. , wś, pow. konecki, gm. Blizin, par. Odrowąż. Liczy 8 dm. , 54 mk. i 37 m. 3. D. , wś, pow. pinczowski, gm. i par. Sancygniów. 4. D. , ob. Drozdowo. Drozdów, wieś nad Horyniem na 15 mili jego biegu, w XVI w. należała do dóbr monasteru drohobuskiego, którym władali książęta Ostrogscy. Dziś majętność prywatna, liczyła włościan 290 obojga płci w r. 1861. Drozdów, przysiołek Krzątki. Drozdowa, wś w gub. witebskiej. Drozdowa Tyczka, przys. Krzątki. Drozdowice 1. z Burgthalem, wieś, pow. gródecki, ciągnie się wzdłuż zachodniego brzegu stawu grodeckiego, którego większa część zowie się stawem drozdowieckim. Przez grunta tej z miasteczkiem Gródkiem prawie łączącej się wsi przechodzi kolej żelazna Karola Ludwika, idąc ze Lwowa do Gródka, i oddziela Drozdowice od przysiółka Burgthal, niemieckiej kolonii. Przestrzeń pos. wiek. roli or. 20, łąk i ogr. 18, pastw. 132; pos. urn. roli or. 1060, łąk i ogr. 180, pastw. 145 morg. austr. Ludność rzym. kat. 301, gr. kat. 369, izrael. 13, razem 683. Należy do obudwu par. do Gródka, w którem to miasteczku jest stacya kolei żelaznej Karola Ludwika i stacya telegraficzna. W Burgthal jest szkoła niezorganizowana o 1 nauczycielu; tamże w Burgthal jest kasa pożyczkowa z kapitałem 1800 złr. Właściciel większej posiadłości Kalikst ks. Poniński. 2. D. , wieś, pow. przemyski, leży nad rzeką Wiar, oddalona o 9 kil. na południe od Przemyśla, o 6 kil. na płn. wschód od Niżankowic, o 4 kil. na płn. zach. od Miżyńca. Przestrzeń pos. wiek. roli or. 464, łąk i ogr. 80, pastwisk 48, lasu 118; pos. mn. roli or. 644, łąk i ogr. 85, pastw. 83, lasu 35 morg. austr. Ludność rzym. kat. 3, gr. kat. 461, izrael. 143, razem 607. Należy do rzym. kat parafii w Niżyńcu, gr. kat. parafią ma w miejscu, należącą do dekanatu niżankowskiego. W roku 1647 dnia 23 lipca nadał był w Warszawie Władysław IV popostwo we wsi Drozdowicach starostwa przemyskiego popowi Iwanowi Baczyńskiemu i tegoż synom Piotrowi i Janowi, która to donacya na prośbę tychże popowiczów Baczyńskich do akt grodzkich przemyskich pod 1. 375 str. 1243 wciągniętą została. D. mają szkołę etat. jednoklasową. Właściciel wiek. pos. Adam ks. Lubomirski. Drozdowiec, rum. , pow. lipnowski, gm. Bobrowniki, par. Kikoł. Drozdówka 1. , wś i folw. , pow. nowo miński, gm. i par. Siennica; od Warszawy w. 50, od Mińska w. 16, droga bita przechodzi przez terrytoryum, od Siennicy w. 6, od rzeki Wisły w. 50. Rozl. folw. wynosi m. 382, a mianowicie grunta orne i ogr. m. 215, łąk morg. 29, pastw. m. 5, wody m. 3, lasu m. 114, nieużytki i place m. 15. Bud. drewn. 12. Młyn wodny. Gościniec zwany; struga bez nazwy, staw; wieś D. osad 3, gruntu m. 2. 2. D. , wś, pow. włodawski, gm. Uścimów, par. Ostrów. W 1827 r. było tu 24 dm. , 169 mk. ; obecnie liczy 24 dm. , 326 mk. i 667 m. obszaru. Br. Ch. Drozdówka, wś rząd. nad rz. Brażołką, pow. trocki, 1 okr. adm. , gm. Jewije, o 6 w. od Trok; 4 dm. , 25 mk. 1866. O 2 w. leży zaśc. rząd. t. n. Okrąg wiejski D. w gminie Jewie liczy w obrębie swym wsie Drozdówka, Miciuny, Wiłuniszki, Iwanówka, Szmierdona, Łojciszki, Drozdówka, Kurkieliszki, Siejbutany, Kalekiemie; zaścianki Miejryszki, Siej butany, Wałakiszki. Drozdowo 1. górne i dolne, wś i folw. nad rz. Narwią, pow. łomżyński, gm. i par. Drozdowo. Odl. od Łomży 7 w. , od Czyżewa w. 56. Liczy 3434 morg. obszaru. W 1827 r. było tu 17 dm. i 150 mk; obecnie 70 dm. i około 700 mk, Wieś ta przez lat kilkadziesiąt na D. górny i D. dolny podzielona, od lat kilku z powrotem do jednych rąk przeszła. Kościół tutejszy, erygowany przez Stanisława z Drozdowa w r. 1435, spalił się w r. 1737; odbudowany nanowo, spalił się powtórnie w r. 1818 i zastąpiony był przez tymczasową drewnianą kaplicę. Dopiero staraniem obecnego właściciela, Franciszka Lutosławskiego, w r. 1878 wykończony został kościół murowany w stylu romańskim, według planów budowniczego Witolda Lanci ego. Majętność dworska D. , obszerna włók nowop. sto, bogata w bujne nadnarwiańskie łąki, dobrą ziemię i zakonserwowane lasy, stanowi jeden z piękniejszych majątków ziemi łomżyńskiej. Obecny właściciel założył tu w r. 1864 mały browar z roczną produkcyą 2700 rs. , w którym wyrabiane Słownik Geograficzny Zeszyt XV, Tom II. Dronków Droitzdorf Drozdów Drozdów Drozżyno Drozdowo Drozdowska Drozdowszczyzna Drozdy Drozdyń Drozdzień Drożdzianka Drożdzienica Drożdzięcin Drozdowo piwo takiej sławy nabyło, iż rozwój tego zakładu na bliższą wzmiankę zasługuje. Piwo drozdowskie, zawdzięczając swe własności wybornej wodzie źródlanej, zyskało wkrótce rozgłos i w trzecim już roku swego istnienia dostało w r. 1857 medal bronzowy na wystawie rolniczej w Warszawie; produkcya przeto szybko wzrastała i w r. 1873 wynosiła 64000 rubli. Tegoż roku na wystawie międzynarodowej w Wiedniu piwo to otrzymało medal za zasługę. W roku 1874 na wystawie rolniczej w Warszawie złoty medal. Od tego czasu zbyt piwa rozwinął się nietylko na całe Królestwo Polskie, ale i w najdalsze punkta Cesarstwa Rossyjskiego. W r. 1876 przy produkcyi wartości 132000 rs. , piwo D. otrzymało wielki medal na wystawie przemysłowej w Filadelfii w Ameryce; w r. 1878 pierwszą nagrodę złoty medal na takiejże wystawie w Paryżu. Właściciel zachęcony powodzeniem, w r. 1877 1879 wystawił tu nowy zupełnie browar parowy, według planów fabryki maszyn Germania w Chemnitz, opatrzył ten zakład w najnowsze urządzenia z machiną parową o sile 25 koni, z możnością wyrobu rocznego 600000 garncy. Z browarem połączony jest młyn i tartak parowy. Nowy ten i browar puszczony w ruch został 13 stycznia 1879 roku. Istniała tu fabryka krochmalu i mąki kartoflanej, lecz spłonęła, Opis browaru i rysunek podał Tyg. Illustr. z 1880 r. , Nr. 221. Dobra D. górne składają się z folw. i wsi t. n. Rozl. wynosi m. 1438, a mianowicie grunta orne i ogr. m. 479, łąk m. 298, lasu m. 548, nieużytki i place m. 113. Bud. murow. 7, drewn. 4. Wieś D. górne osad 26, gruntu m. 54. Dobra D. dolne składają się z folw. D. dolnego z przyległością Nieławice, tudzież wsi D. dolne i Niewodowo. Kozl. wynosi m. 1223, a mianowicie grunta orne i ogr. m. 412, łąk m. 161, pastw. m. 86, lasu m. 535, nieużytki i place m. 29. Bud. mur. 8, drewn. 17. Wieś D. dolne osad 31, gruntu m. 180; wś Niewodowo osad 23, gruntu morg. 255. Od dóbr tych odłączono nomenklatury Niewodów i Dierżanowo. Dobra Drozdowo dolne w 1799 r. od Burskich nabył Godlewski. Wraz z Niewodowem i Dzierżanowem dostały się drogą spadku Trzeszczkowskim; obecnie należą do Lutosławskiego, który je nabył w 1866 od Chludniewiczów. D. górne należy oddawna do Lutosławskich. Gmina D. leży na prawym brzegu Narwi; w skład jej wchodzą wsie Wyłudzin, Wyżyki, Guty Kaźmierowe, Żelechy, Zabawka, Michajłowo, Poniat, RakowoCzaki, Budy Czarnockie; wsie i folwarki Czarnocin, Drozdowo dolne i górne, Jeziorki, Piątnica, Kownaty, KrzewoGrodzenowo, Piątnica, Niewodowo, RakowoBogacze, Kossaki, Olszyny, Taraskowo, .Truszki; osady Budy Krzewskiej, Elźbiecin, Wygoda, Wiktorzyn, Maryanowo, Moczydła, Felczyn i młyny Pokrzywa i Mo tyka. Urząd gminny i sąd w Piątnicy. Ogól nej przestrzeni gmina Drozdowo posiada 17585 morg. , w tej liczbie 7685 morg. lasu. Ludność w 1878 r. była 6294 dusz, w tej liczbie 2655 męz. , 3639 kob. Żydów było 812 męż. , 904 kob. ; niemców nie ma wcale. W gminie znaj dują się dwie gorzelnie w Jeziorkach i Olszy nach, dystylarnia w Jeziorkaeh, fabryka octu w Piątnicy i słynny browar w Drozdowie. Drozdowo wspominane już jest pod r. 1417; w tym roku Janusz starszy ks. mazowiecki dał je Stanisławowi z Zakliczewa, przodkowi domu Drozdowskich. Par. D. liczy dusz 2732. 2. D. , folw. , pow. rypiński, gm. Pręczki, par. Rogowo. Ma 2 dm. , 21 mk. Od Płocka w. 56, od Rypina w. 6, od drogi bitej w. 14, od Włocławka w. 42. Rozl. wynosi morg, 112, a mianowicie grunta orne i ogr. m. 82, łąk m. 8, pastw. m. 3, lasu m. 17, nieużytki i place m. 2. Bud. mur. 2, drewn. 4. Folwark ten w r. 1878 oddzielony od dóbr Pręczki. 3. D. , wś i folw. , pow. płoński, gm. i par. Dziek tarzewo. Ma kaplicę katolicką. Folw. D. z przyległością Orzeszki i Piekuty, tudzież wsią 1. , od Płocka w. 28, od Płońska w. 14, od Raciążka w. 7, droga bita przechodzi przez terrytoryum, od rzeki Wisły w. 28. Rozl. folw. wynosi morg. 1049, a mianowicie grun ta orne i ogr. m. 648, łąk m. 185, pastw. m. 31, wody m. 6, lasu m. 164, nieużytki i place m. 15. Bud. murow. 4, drewn. 13. Rzeka Raciążek przepływa terrytoryum. Wiatrak i pokłady torfu. Wieś D. osad 30, gruntu m. 158. 4. D. , wś szlach. i włośc, nad rz. Nar wią, pow. makowski, gm. Sielc, par. Lubiel. W 1827 r. było tu 17 dm. , 136 mk. Folw. D. Nowiny z wsią t. n. , podług opisu z roku 1868 rozległ. folw. wynosi m. 484, a miano wicie grunta orne i ogr. m. 66, łąk m. 105, pastw. m. 62, lasu m, 52, zarośli m. 84, nieu żytki i place morg. 115. Wieś D. Nowiny osad 35, gruntu morg. 435. 5. D. , ob. Dro zdów. Dr. J. B. , Br. Ch. , A. Pal. Drozdowo 1. , wś włość, pow. lidzki, 2 okr. adm. , przy drodze do Grodna, o 17 w. od Lidy; 23 dm. , 193 mk. 1866. 2. D. , al. Biarowszczyzna; zaśc. i karczma, własn. rządowa i prywatna, w leśnem uroczysku, pow. wilejski, gm. norzycka, 3 okr. adm. , o 87 w. od Wilejki; 3 dm. , 11 mk. 1866. Drozdowo 1. zwane także Nowa karczma, niem. Neukrug lub Drosdowo, wś włość, pow. kartuski. Przedtem wiódł tu główny trakt z Gdańska do Kościerzyny. R. 1761 d. 21 kwietnia starosta kościerski Konstanty von Tamberger Nowowieczki, nadał tej wsi przywilej na karczmę, która obecnie zaniechana; odtąd nowy bity trakt na innem miejscu poprowadzono. Obszaru ziemi ma 514 mórg, mieszk. tylko luter. 28, domów mieszk. 3, par. Parchowo, poczta i szkoła w Szembargu. Odl. od Kartuz 2 i poł mili. 2. D. , osada należąca do nadleśn. w Mirachowie, pow. kartuski; kat. 68, ewang. 15, par. i szkoła w Gowidlinie, poczta w Sierakowicach. Odl. od Kartuz 4 1 4 mili. Domów mieszk. 9. 3. D. , wś włośc. , niem. Drosdowo, pow. świecki, par. Przysiersk, poczta Terespol, szkoła w miejscu. Za krzy żaków byłyto dobra szlacheckie, właściciel był zobowiązany służyć im na wojnie z ko niem. W r. 1341 jest jakiś Orliko posiada czem. R. 1421 Michał dziedzic czyni wy prawę z krzyżakami. R. 1448 Mikołaj po wojnie nie chciał więcej trzymać tej wioski, bo rola była zaniedbana, a on środków nie miał, żeby ją uprawić i zasiać. Ówczesny komtur ze Świecia wstawia się za nim do mi strza wielkiego, ażeby mu jakkolwiek dopo mógł do podniesienia gospodarstwa. R. 1451 wspominaną jest wdowa po Mikołaju Pestkowa Pastchken. Obecnie obsz. ziemi liczy D. 1024 morg. , budynków 35, domów mieszk. 16, kat. 8, ewang. 89. 4. D. , folw. , tamże, należy do Pol. Konopatu. Budynk. 6, domów mieszk. 2, katol. 19. 5. D. , niem. Drosdowen, wś, pow. jańsborski, st. poczt. Szymonki. 6. D. , niem. Drosdowen, wś i dobra, pow. olecki, st. poczt, Mieruńskie. Kś. F. Drozdowska, st. poczt. , gub. kałuska, pow. borowski. Drozdowszczyzna 1. , zaśc. , pryw. nad rz. Tużbicą, pow. dziśnieński, o 89 w. od Dzisny, 2 okr. adm. ; 1 dm. , 9 mk. wyznania rz. katol. 1866. 2. D. , chutor szlachecki nad rz. Berezyną, pow. oszmiaźski; dm. 1, mk. 5 katol. 1866. Drozdy, folw. i wś, pow. grójecki, gm. Ko morniki, par. Tarczyn. W 1827 r. było 12 dm. i 94 mk. Folw. D. z attyn. Maryanka, młynem Cisówka i z wsią D. , od Warszawy w. 50, od Grójca w. 13, od Tarczyna w. 1, od Grodziska w. 17, od rz. Pilicy i Wisły w. 35. Nabyte w r. 1876 za rs. 30, 000. Rozl. wyno si morg. 462, a mianowicie grunta orne i ogr. m. 377, łąk m. 52, lasu m. 14, nieużytki i pla ce m. 17 Płodozmian 12polowy. Budynk. mur. 7, drewn. 17; pokłady torfu; młyn wodny zwany Cisówka i staw. Wieś Drozdy osad 6, gruntu m. 63. Br. Ch. Drozdy 1. , wś w b. ziemi bielskiej, pow. bielski, gub. grodzieńska. 2. D. , wś, powiat święcianski, 4 okr. adm. ; mk. 330, dm. 44 1866. Od m. pow. 80 w. 3. D. , wś włościańska, i rządowa, pow. wilejski, gm. norzycka nad bezimiennym strumykiem, w 3 okr. adm. , o 75 w. od m. pow. Wilejki, przy b. drodze poczt. , idącej od granicy pow. dziśnieńskiego do pow. święciańskiego; 4 dm. , 62 mk. 1866. 4. D. , al. Waśkowo, osada szlachecka, pow. dziśnieński, o 23 w. od m. pow. Dzisny, 1 okr. adm. , przy b. drodze pocztowej z m. Łupsiek do Błotnik; 1 dm. , 6 mk. rz. kat. wyznania 1866. 5. D. Borowe, zaśc. pryw. , pow. dziśnieński, gm. drujska, o 43 i pół w. od Dzisny, 3 okr. adm. ; 2 dm. , 10 mk. wyznania rz. katol. 1866. 6. D. , ob. Drozdnie. 7. D. , por. Chołop. Drozdy, niem. Drosden, wś, folw. i dobra, pow. labiawski, st. poczt. Seith. Drozdyń, wś i dobra w połud. zachod. stro nie pow. mozyrskiego, w gm. berezowskiej, w najgłuchszej i niedostępnej miejscowości po lesia, pomiędzy rzekami Łzą i Stwihą. Latem prawie przejazdu tu niema. Dobra należą do klucza dawidgródzkiego i mają obszaru około 6000 mor. Własność Radziwiłłów ordynatów nieświeskich. Al. Jel. Drozdzień, ob. Drożdzin. Drozżyno, wś i b. st. pocztowa w pow. smoleńskim, przy trakcie do Czernikowa, o 17 w. od Smoleńska. Drożdzianka, rz. , lewy dopływ Wilii, uchodzi pod Olesinem. Drożdzienica, niem. Drausnitz in Zwangs bruch 1. wś ryc. , pow. chojnicki, leży pomię dzy okolicą błotnistą około milę od Kamienia. Parafia Kamień, szkoła i poczta w miejscu. O wsi D. taki mamy dokument w wiarogodnym opisie, o ile wiemy do tąd nieznany Mestwin z Bożej łaski książę pomorski staroście Falowi burgrabiemu czarnkowskiemu, który nam naj pierwej tę nowinę przyniósł, że nasz miły syn Przemysław książę wielkopolski z więzienia wojewody bracławskiego uwolniony został za tę pocieszną nowinę pomienionemu Falo za podarunek w obwodzie naszym daliśmy dobra Drożdzienicę i wszystkie Siedliszcze pospolicie nazwane z wszelką wolnością jemu i jego pra wym następcom dziedzicznie i wiecznie osieść. Jednak gdy te pomienione dobra wydane i osiadano będą, wtedy w połowie wolne będą, a drugą częścią ludźmi ziemicy naszej, do któ rej należy, służyć powinien będzie. Te rzeczy stały się przy bytności starosty Swięcy. Dan w Słupsku w czwartek po św. Bartłomieju na weselu wojewody pomorskiego, r. P. 1288. Obszaru ziemi ma D. 3684 morgów, budyn ków 22, domów mieszk. 7, katol. 102, ewan. 69. 2. D. , niem. Drausnitz in Zwangsbruch, wś włośc. , pow. chojnicki, jest zapewne ową drugą połową darowaną burgrabiemu czarn kowskiewu Palowi, która ludźmi swymi słu żyła ziemicy książąt pomorskich. Par. Kamień, poczta i szkoła w miejscu. Obszaru ziemi 2930 morgów, budynków 103, domów mieszk. 40; katol. 155, ewang. 190. Kś. F. Drożdzięcin, kol. , pow. sycowski, należy do Drągowa. Drozdowska Druć Drożdzij Drożdzij Druja Druhowa Druha Drugnia Drugiejny Drueckenhof Drudzkuny Druczany Drucminy Druckuny Druckowszczyzna Druck Druciszki Druchowo Druchowa Drublany Drożyń Dróżbin, ob. Drużbin. Drożdzij, niem. Drehsa, wieś na saskich Łużycach, w powiecie budyszyńskim, należy do ewangelickiej parafii w Hrodziszcza Groditz, Domów 50, mieszkańców 325; w tern w r. 1875 Serbów 238. A. J. P. Drożdzin, , Drozdzień, wś w połud. stronie pow. borysowskiego, w gm. wielatyckiej, w 1 okr. polic. chołopienickim, miejscowość poleska. Dawne starostwo, 1731 r. do Franc. na Podbereziu Podbereskiego, pisarza grodz. orszańskiego, należące. Drożdzyce, 1. wieś, pow. kościański; 17 dm. , 122 mk. , wszyscy kat. , 24 analf. , stac. pocz. i kol. żel. Czempiń o 6 kil. 2. B. , folw. , należy do Jarogniewic. M. St. Drożdżyn, wś i folw. pow. płoński, gm. Kuchary, par. Sochocin. W 1827 r. było tu 8 dm. , 71 mk. Folw. D. Kurzątki z attynencą Niewikli, od Płocka w. 66, od Płońska w. 7, od drogi bitej w. 6, od Grąsocina w. 14, od rz. Wisły w. 21. Rozl. wynosi m. 877 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 667, łąki m. 56, pastwisk m. 50, lasu m. 74, nieużytki i płace m. 30; bud. mur. 3, drewn. 11, płodozmian 13polowy, pokłady torfu. Folw. ten w r. 1879 oddzielony od dóbr Kołoząb. Drożdżyny, folw. pow. ostrzeszowski; ob. Przędborów. Drożejowice, wś i folw. , pow. pińczowski, gm. Drożejowice, par. Skalbmierz. Leży między Skalbmierzem a Działoszycami, w pobliżu drogi bitej łączącej Działoszyce z traktem bitym kieleckokrakowskim, poczta w Działoszycach. W 1827 r. miały 27 dm. , 236 mk. Niegdyś własność rodziny Wojuckich, później przeszły D. na własność Emila Kleniewskiego, któremu głównie zawdzięczają swoje dobre urządzenie, zabudowania, jakoteż zaprowadzenie płodozmianu i założenie pięknego ogrodu angielskiego i owocowego, który odznacza się plantacyą z kilkuset olbrzymich orzechów włoskich. Obecnie od lat 21 są D. w posiadaniu Żelisława Wędrychowskiego. W roku 1867 wykopano na terytoryum D. dwie urny gliniane, z których jedna tylko pozostała w glicałości i obecnie jest w posiadaniu p. Feliksa Rybarskiego. nauczyciela gimn. kieleckiego. Mieszkańców ma 457 osad 47, grantu mają 244 m. . Rozl. grunta dworskie mają morgów 700. Lasu niema, jest jednak podanie, że niegdyś były tu lasy modrzewiowe, o czem świadczy materyał, z którego dom mieszkalny zbudowany, jakoteż i stare modrzewiowe drzewa, które w liczbie kilkudziesięciu dotąd zachowały się w ogrodzie. Gmina B. należy do s. gm. okr. VI w os. Skalbmierz. Ludności ma 4834, obszaru 12, 559 morg. Drożewo, ob. Drogoszewo. DrożęcinLubowo lub Lubiejewo, wś włość. I i D. Stary, wś. szlach. , pow. kolneński, gm. Rogienice, par. MałyPłock i Piątnica. W 1827 r. D. Lubowo miał 19 dm. i 126 mk. , D. stary 10 dm. , 52 mk. Gniazdo rodu Drożęckich, wspominane pod 1411 r. Gloger. . Folw. D. Lubiejewo z wsią i osadą t. n. podług opisu z r. 1868 rozl. przestrzeni dworskiej wynosi m. 939 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 543, łąk m. 36, pastwisk m. 16, lasu m. 167, zarośli m. 116, nieużytki i place m. 61. Wieś D. Lubiejewo osad 14, gruntu m, 129; osada D. Lubiejewo osad 6, gruntu m. 5. Br. Ch. ., A. Pal. Dróżki, 1. wś. prywat, nad jez. Ostrów, pow. dziśnieński, o 22 w. od Dzisny, 1 okr adm. , przy b. drodze pocztowej z mka. Prozorek do Dzisny, 9 dm. , 49 mk. 2. D. , wś. prywat. nad rz. Merycą, pow. dziśnieński, gm. leonpolska, o 47 w. od Dzisny; 3 okr. adm. , przy b. drodze pocztowej z Dzisny do Drui, 8 dm. , 78 mk. Drożki, niem. Droschkau, wś. pow. namysłowski, par. Smogorzów, ma kościół filialny. Do D. należy kol. Pojedynek Drożyń, kol. , pow. koniński, gm. Brzeźno, par. Krzymów, od Konina o 14 1 2 w. ku wsch. płd. , od szosy poznańskiej 1 w. , od rz. Warty w. 3. Rozl. 335 m. , ludności mieszanej niemieckopolskiej 174. Grunt żytni kl. II. Szkoła religijna ewangelicka czyli t. z. kantorat. Drublany, wś włość. , pow. wileński, 2 okr. adm. , od Wilna 55 w. , mk. kat. 173, dm. 16. Druć, Drut, rz. , prawy dopływ Dniepru, przeżyna Białoruś, uchodzi pod Rohaczewem. oblewa miejscowości Kruhłoje, Białynicze, Stary Bychów, pod któremi są na D. mosty. Początek bierze w gubernii mohilewskiej, na północ od miasta Tołoczyna; przepływa przez powiaty mohilewski, starobychowski i rohaczewski. Bieg jego 21 1 2 mil wynosi. Spławiają Drutem znaczną ilość drzewa budowlanego i opałowego, także nieco masztowego; prócz tego wielkie składy smoły, dziegciu, różnych towarów drzewnych i innych płodów. Spław ten zaczyna się od Białynicz. Druchowa, ob. Drukowa. Druchowo, wś, pow. sierpecki, gm. i par. Koziebrody, zajmuje gruntów 311 m. folw. i 12 m. włośc; liczy 7 dm. , 51 miesz. , osad włośc. 8. Druciszki, niem. Drutischken, wś nad Romintą, pow. gąbiński, st. poczt. Walterkiejmy. Druck, Odrucko, mko, pow. mohilewski, na samej granicy orszańskiej, o 75 w. od Mohilewa, dziś najnędzniejsza osada żydowska, składająca się ledwo z kilku karczem; dawniej jednak miało rozgłos niemały jako warowny zamek nad Drucią i gniazdo dwóch rodzin ks. DruckichLubeckich i DruckichSokolińskich, zwane w latopisach Drutesk. W 1393 r. gdy Swidrygiełło zdradziecko zajął Witebsk a Wi told i Skirgiełło wyruszyli przeciwko niemu zajęli najprzód D. , którego dziedziczni książęta posądzeni byli o sprzyjanie Swidrygielle, lecz się oczyścili z tego zarzutu przyjmując załogę z kamienia Witolda. Podczas buntu Glińskiego w 1508 ks. Druccy byli też posądzani o spół kę z nim i dobrowolnie poddali mu swój za mek. Cios wielki spadł na D. gdy w 1524 r. Rossyanie zdobyli i spalili go. Zdaje się, iż od tąd nie odzyskał już dawnego swego znacze nia. Rodzina DruckichoSokolińskich, szczy cąca się pochodzeniem d książąt panujących na Rusi, w tej jednak gałęzi swojej nie wy dała wielkich wojowników i dygnitarzy. W kościele orszańskim jest portret jednego z ostatnich potomków tej rodziny, fundatora bernardynów orszańskich. Przed połączeniem się z Litwą D. należał do księstwa połockie go i dziś obszerne wały i nasypy swiadćzą o obszerności i warowności tutejszego grodu. Handlowego znaczenia nie ma; mieszkańców 200. Czyt. Tygodnik illustrowany z r. 1873, numer 273. Fel. S. Druckowszczyzna, folw. w pow. nowo gródzkim, dziedzictwo Slizieniow, obszaru 267 mor. w dzierżawie. A. Jel. Druckuny, Drudzkuny, wś rząd. nad jez. Binguty, pow. trocki, 4 okr. adm. , o 22 w. od Merecza, 21 dm. , 196 mk. 1866. Starostwo D. liczyło 1712 r, 5 dm. hybernowych i było we władaniu Micuty, Okrąg wiejski D. w gm. Oranach liczy w swym obrębie wsie D. , Dworcze, Kazimierówka, Ożereki. Drucminy, wś rząd. nad rz. Koniawką, gm. koniawska, pow. lidzki, 5 okr. adm. , o 49 w. od Lidy, 8dm. , 130 mk. 1866. Niedaleko od tej wsi na wyniosłej górze stał zamek li tewski drewniany a dosyć licznie rozsiane po polu mogiły świadczą o zaciętych tu stacza nych walkach. W. S. Druczany, wś i dobra we wschod. północ. stronie pow. ihumeńskiego, w 3im okr. policyjnym, w 2 okr. sądowym, w 4 okr. wojskowym berezyńskim, miejscowość głucha poleska, dziedzictwo Korsaków, gleba lekka; obszar dóbr wynosi 3950 mor. , przeważnie w lasach i błotach. W zaścianku mieszka szlachta drobna, mająca po kilka włók ziemi. Drudzkuny, ob. Druckuny. Drueckenhof, inaczej Drückendorf, Drückenkopf, niem. , ob. Uciąż. Drugiejny, niem. Drugehnen, wś, pow. fiszhuski, ma stacyą pocztową, 192 mk. Drugnia, wś i folw. rządowy, pow. stopnicki, gm. i par. Drugnia. Leży na lewo od drogi z Chmielnika do Rakowa, posiada kościół par. murowany, istniał już w r. 1440. Szkoła gminna, poczta w Chmielniku. W 1827 r. było tu 75 dm. i 471 mk. D. par. dek. stopnickiego, dawniej szydłowskiego, liczy 1759 dusz. Gmina D. należy do s. gm, okr. I w Chmielniku, gdzie też i st. poczt. ; ludn. 3072 dusz i 9188 morg. obszaru. W XVIII w. królewszczyzna D. w pow. wiślickim płaciła 955 zł. kwarty. Druha, ob. Druja. Druhowa, Druchowa, wś, pow. rówieński, z kaplicą katolicką parafii Bereźne. Pięknie zabudowana. O wsi tej pisze p. T. J. Stecki w Wieku, 1879, Nr. 187 Sioło to założył około 1637 r. na gruntach chołopskich, starosta czerwonogródzki Daniłłowicz, mąż ostatniej Siemaszkówny z linii panów na Chupkowie a założył je choć Chołopy były tylko zastawą jego żony. To też przy procesie z Czartoryskimi, choć ci ostatni utrzymali się przy Chłopach, Druhowa jednak z zastawy przeszła na własność Daniłłowicz ów. Podług taryffy 1676 roku, podanej przez Mikołaja Daniłłowicza, podstolego kor. , osada ta liczyła wszystkiego tylko chat cztery, później dopiero duża wieś tu stanęła. W roku 1790 Tomasz Jabczarski, łowczy trębowelski, który pośredniczył w układach o klucz Bereżeński między snkcessorami Daniłłowiczów i Korzeniowskim, w nagrodę za swe trudy dostał od tego ostatniego, z klucza bereżeńskiego Druhowę. Po śmierci Jabczarskiego, bezpotomnie zmarłego, siostra jego, będąca za Jankowskim, oddziedziczyła po nim Druhowę, a syn jej Aleksander posiadał ją do ostatnich czasów. Wspomnieliśmy tu łowczego Jabczarskiego, o nim więc parę słów się należy; była to bowiem postać bardzo wybitna w ostatnich latach ubiegłego i w początkach bieżącego stulecia na Wołyniu. Szlachcic dorobkowicz, sprytny, układny, dworak, był to słynny szyper na Wołyniu. U bogatych panów tutejszych, jak Lubomirscy z Równego, Stecki z Międzyrzecza, Walewski z Tuczyna, ogromnemi partyami zakupywał pszenicę, za którą w ostatnich latach zeszłego stulecia płacił po dukacie za korzec. Cena to była na owe czasy niesłychanie wysoka; pomimo to Jabczarski robił na tern wyśmienite interesa. Sam bowiem, na własnych galarach spławiał ją do Grdańska i brał za nią po 7 dukatów. Dla łatwiejszego zaś zbytu, dwie trzecie brał gotówką, a resztę towarami, które korzystnie potem na Wołyniu spieniężać umiał. Sława obrotów Jabczarskiego obudziła z czasem zazdrość w niektórych okolicznych właścicielach, którzy próbowali sami spławiać swe produkta. Tego jednak co przemyślny łowczy potrafił, nie umieli dokazać drudzy, a gdy w rezultacie straty ponieśli, wrócono do pośrednictwa Jabczarskiego, którego stawa zdwoiła się jeszcze wówczas. Druja, Druha, dawniej Sapieżyn, miast. nadetatowe w pow. dziśnieńskim, na lewym Dróżbin Drożki Dróżki Drożęcin Drożewo Drożejowice Drożdżyny Drożdżyn Drożdzyce Drożdzin Druckowszczyzna Drupiszki Drupia Drunki Drungawe Druktenie Drujka Drajewo Drusin Druskalnis Drusiewicze Drusie Druski Drujewo Druściany Drupsty 1 brzegu zachod. Dźwiny, przy ujściu do niej Drujki, pod 55 47 szer. geogr. i 45 8. dług. wschód. , o 56 w. na półn. zach. od Dzisny, o 13 w. na płd. od Balbinowa, st. kol. żel. dyneburskowitebskiej, posiada zarząd miasta z sądem sierockim, 2 sąd pokoju 3 dziśnieńskiego okręgu dla D. i 9 przyległych gm. Zarząd drujskiej gm. włość. ze szkółką wiejską, 3 urząd stan policyjny i rezydencya 2 sędziego śledcz. W B. 4 cerkwie prawosł. z tych 2 par. mur. paraf. kość. kat. ś. Trójcy, fundowany przez Lwa Kazimierza Sapiehę w 1646 roku, i 3 katol. kaplice. Izraelici mają tu także okazałą bożnicę, jednę ze znaczniejszych na Litwie. Mieszk. w ogóle 4440; z liczby tej prawosł. 500, wyznawców starego obrządku 177, katol. 698, izraelitów 3065. Bomów jest 347, z tych 4 murow. Obie parafie prawosł. liczą razem 1868 dusz; parafia katol. klasy 5 dziśnieńskiego dek. 6465 dusz. Miała dawniej filiąwe Franopolu, ma kaplicę w Idołcie. Gmina włość. B. dzieli się na 15 wiejskich okręgów, liczy 86 wsi z 347 dymami i 4843 mk. Okręgi wiejskie Idołta, Stójki, Krzycewicze, Dziedzino 1. , Zabłocie, Dziedzino 2, Kozakowo, Pączany 1. Konstantynowo, Małkowszczyzna, Drujką, Salki, Pąszany 2. Na przeciwległym brzegu Dźwiny leży mko. gub. witebskiej Przydrujsk, którego poczt. st. ułatwia kommunikacyą B. z Balbinowem; przystań w B. eksportujeco rok do Rygi na przeszło 40 tysięcy rs. towaru. B. należała do Massalskich, potem Sapiehów, mających w XVIII w swój zamek nad brzegiem Dźwiny. Byli tu bernardyni, do których należał dzisiejszy paraf. kość, i dominikanie sprowadzeni przez Piotra Kaczanowskiego w 1706. Uniaci mieli dwa drew. kościoły ś. Bucha i Spa sa. B. do r. 1795 była miast. pow. brasławskiego wojew wileńskiego. Bobra B. z Idołtą, Markami, Stajkami, są własnością Eug. Miłosza, zajmują 3731 dz. obsza. Jarmarki w Drui przypadają dwa razy do roku, w styczniu i marcu, a trwają po tygodniu; pierwszy z nich miewa obrotów mniej więcej na 10, 000 złp, , drugi jest mniejszym. Targi są mało niewiedzane. Dochody Drui na rok 1862 obrachowywano zwyczajne na złp. 973 gr. 4, nadzwyczajne na złp. 1064 gr. 8. Rozchody stałe wyniosły w tymże czasie złp. 1766 gr. 20, jednorazowe złp. 233 gr. 10. Kapitału nietykalnego miasteczko posiadało tu złp. 203 gr. 7; niedoborów rozmatych złp. 1823 gr. 10; wydatków niezaspokojonych złp. 270. Drajewo, wś w pobliżu źródła rz. Swołnej, dopływu Dryssy. Drujka, 1. mylnie Drujsk, mko. , pow. nowoaleksandrowski, gub. kow. , właściwie os. rolnicza żydowska, o 70 w. od m. pow. , nad rz. Drujką. Bobra B. niegdyś obejmowały Antonów i Powojewszczyznę czyli Dąbrowę i Ustronie. Około 1736 roku Kazimierz Massalski ostatni dziedzic na Drui, schodząc bezpotomnie, zapisuje swoję Druję siostrzeńcowi łowczemu bracławskiemu, który nabywszy przezywa ją Drujką i przekazuje synom swoim Józefowi, Mikołajowi i Felicyanowi Około roku 1783 ks. Klemens Żaba, opat lubaczewski we wsi Strumieszczyznie wystawił kość. , gdzie założył groby dla swej rodziny. Około 1793 po śmierci Antoniego Żaby D. rozpada się na trzy części, w podziale między trzema jego synami, z których Mikołaj bierze Antonów, Józef Powojewszczyznę a Felicyan najmłodszy Drujkę. Ż tych braci Józef przedaje swoją część Michałowi Dąbrowie; ten zakłada folwark i przezywa Dąbrowa, a syn jego Paweł zakłada i drugi folwark Ustronie. B. posiada dziś 329 dzies. rozl. 2. D. , folw. pryw. nad rz. Drujką i Płodą, pow. dziśnieński, o 57 w, od m. pow. Dzisny, 3 okr. adm. , przy b. drodze pocztowej z m. Drui do Hermamowic; 1 dm. , 14 mk. 1866. Własność Rudominów. Okrąg wiejski B. w gm. Druja liczy w swym obrębie wsie Werdy, Zachewka, Jag, Bukowszczyzna, Ruscy; zaśc. Dziewiele. Drujka, Druja, rz. , lewy dopływ Dźwiny, wypływa z jeziora Niedrewo przy mku. Sło bódka, poniżej miasta Brasławia, leżącego nad D. Po bardzo krótkim biegu przepływa jezioro Cno w kierunku półn. , przepływa przez jezioro Strusia, którego półn. odnoga nazywa się Snu chy, wychodząc z niego przy wsi Uście skręca się bardziej ku wschodowi, przepływa w tym kierunku przez Gawejki, Czernowę, Drujki, Strumiewszczyznę i Żadrujkę, zkąd płynie na półn. aż do Walciny, potem skręca się na półn. wsch. i powyżej mka Druja wpada do Dźwi ny. Z lewego brzegu przyjmuje Rubież, powy żej wsi Gawejki wody jeziora, nad którem o sada Obabie. Rzeka B. na pewnej granicy sta nowi granicę gubernii kurlandzkiej z wileń ską. W. Pol. Druktenie, wś, pow. rossieński, parafia ławkowska. Drungawe niem. , Drągów. Drunki, niewielka wieś poleska, w połud. stronie pow. rzeczyckiego, z lewej strony Prypeci, niedaleko Orewicz, w gm. Sawickiej, w 1ym okr. polic, w 2im okr. sądowym, w 2 okręgu wojskowym; miejsc. głucha, bagnista. Drupia, Drup 1. wś i folw. , pow. siedlecki, gm. i par. Skurzec, liczy 8 dm. , 130 mk. i 320 m. obszaru. 2. D. , inaczej Modesin, wś i folw. , pow. radzymiński, gm. Strachówka, par. Pniewnik, od Warszawy w. 45, od Radzymina w. 28, od Jadowa w. 9, od Łochowa w. 16, od Mińska w. 18, od rzeki Wisły w. 45. Rozl. wynosi m. 193 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 58, łąk m. 3, lasu m. 107, nieużytki i place m. 1; osada młynarska wieczysto czynszowa m. 23. Bud. drewn. 5, młyn wodny i staw zarybiony. Wieś B. osad22, gruntu m. 250; wś Modesin osad 17, gruntu m. 210. A. Pal i Br. Ch. Drupiszki. wś pryw. w pow. rossieńskim, nad Dratwiną, o 18 w. od Rossien. Drupsty 1. wś, pow. rossieński, par. Retowo. 2. D. , wś, pow. rossieński, par. Lale. Druściany, wś włość. , pow. święciański, 1 okr. adm. , mk. kat. 50, domów 6, od Święcian 5 w. 1866. Drusiańce, wś włość. nad jez. Wirysznie, pow. wileński, 3 okr. adm. , od Wilna 67 w. , mk. kat. 71, dm. 6 1866. Drusie, wś włość, pow. wileński, 3 okr. adm. , mk. 67, dm. 6, od Wilna 40 w. 1866. Drusiewicze, wś włość. , pow. dziśnienski, o 110 w. od m. pow. Dzisny, 2 okr. adm. , przy b. dr. pocztowej z m. Kozian do m. Brasławia, 6 dm. , 99 mk. 1866. Drusin niem. , ob. Drużyny. Druskalnis, ob. Lauda. Druski, wś włośc. nad rz. Ugabostą, pow. wileński, 3 okr. adm. , mk. kat. 100, dm. 11, od Wilna 61 w. Druski, niem. Drusken, 1. nadleśnictwo, pow. welawski, st. poczt. Gr. Schirrau. 2. 1. , wś i dobra, pow. stołupiański, st. poczt. Stołupiany. Druskie, wieś rządowa, pow. wiłkomierski, par. świadoska, do dóbr Ołoty Platerów wprzódy należąca. Druskieniki, wś, pow. sejneński, gm. i par. Lejpuny, liczy 10 dm. , 85 mk. , odl. od Sejn 35 wiorst. Druskieniki, 1. błędnie Druskienniki i Druzgieniki zwane, mko, pow. grodzieński, o 17 w. od st. dr. żel. petersb. warsz. Porzecze, miało 1 stycznia 1878 r. 417 mk. t. j. 196 męż. , 221 kob. Żydów 219. W pięknem położeniu nad Niemnem i Rotniczanką Miejscowość ta obfi tuje w wspomnienia z przeszłości, tędy prze prawiali się Krzyżacy przez Niemen, w tych okolicach staczali boje z Litwą pogańską, ni szczyli wsie, burzyli zamki. Według podań ludu, tutaj było kiedyś miasto Rajgród, które zapadło się w ziemię, a na miejscu jego po wstały błota. Kto pierwszy poznał lekarskie własności tutejszej wody niewiadomo, zdaje się że jej używali oddawna miejscowi włościa nie. W końcu zeszłego wieku Druskieniki za częły się wsławiać, a chorzy z miejsc sąsied nich przybywali tutaj, chociaż nieznany był skład chemiczny wody, przystęp do niej utru dniony, utrzymanie połączone z wielkiemi tru dnościami, nie było lekarza, a rady chorym u dzielali tylko miejscowi włośc. , z pomiędzy których szczególnej doznawał wziętości niejaki Surmetis. Stan taki pozostał do r. 1830, a właściwie do r. 1837. W r, 1830 na przedstawienie gubernatora grodzieńskiego Bobiatyńskiego, kurator wileńskiego okręgu naukowego wyznaczył profesora uniwersytetu Ignacego Fonberga do zrobienia rozbioru chemicznego wody druskienickiej, który z sumiennością wywiązawszy się z pracy, rezultaty swoich badań ogłosił w Wizerunkach i Roztrząsaniach naukowych z r. 1835 i w r. 1838 wydał w Wilnie Opisanie wody mineralnej druskienickiej. Lecz głównie na rozwój tych zdrojowisk wpłynęła pożyczka w ilości 25, 000 rs. , przez rząd tutejszemu zakładowi zaliczona, na przywiedzenie go do porządku. Od tego czasu B. szybko zaczęły postępować na drodze rozwoju; osuszono błota i na ich miejscu założono piękny ogród spacerowy dla chorych, przy którego jednym końcu znajduje się obszerny budynek łazienny, przy drugim zaś galerya przykryta do przechadzek dla chorych w czasie niepogody. Wody druskienickie bromojodowa solanka, znane są ze swej skuteczności, czego dowodzi mnóstwo chorych, którzy tam zdrowie odzyskali. Kuracyjny sezon rozpoczyna się 13 maja trwa do 13 października. Folwark mleczny ze świeżym nabiałem dostatecznie zapotrzebowaniom odpowiada. W ciągu 1878 i 79 roku w Druskienikach wzniesiono 150 nowych eleganckich domów a także i kilka hoteli urządzonych wygodnie dla przyjęcia znacznej liczby gości kuracyjnych. Przy zakładzie kąpielowym utrzymywanem jest gabinet lekarski z maszyną elektryczną, pneumatyczną i wielu innemi przyrządami leczniczemi jak również i skład wszelkich wód mineralnych do picia. Przy źródle praktykuje czterech stałych lekarzy. B. , położone śród gór i lasów, na brzegach dwóch łączących się z sobą rzek Niemna i Rotniczanki, urocze mają okolice. Chcący użyć ciszy wiejskiej, czystego zdrowego powietrza, znajdują tu piękne ustronia do przechadzek. Z wody druskienickiej wywarza się sól, zastępująca sól z Kreuznach i ług maciczny Mutterlauge, używające się w tych samych cierpieniach co i wody druskienickie; sól do kąpieli, a ług maciczny do kąpieli i wcierań. W Porzeczu, na stacyi, dla przejazdu do Druskienik, znajchują się omnibusy i czterokonne powczy. W D. długo nie było cmentarza, chociaż był kościół; zmarłych wożono do m. Rotnicy, leżącego już w gubernii wileńskiej o kilka kil. , i tam grzebano. Podobno powodem tego dziwnego braku była oględność wygórowana, by nie przerażać leczących się. Tak więc, chociaż umarł w B. Jan Czeczot, pochowano go w m. Rotnicy. W latach 1844 46 wyszło w Grodnie 24 zeszytów pisma p. t. Ondyna wód draskienickich. Założycielem jego był dr. med. Ksaw. Wolfgang, który wiele się przyczynił do wzrostu i wzięcia B. Drusiańce Druskie Druskieniki Drupiszki Drutuny Drut łąki. Odpływ jest jeden z jeziora na północ do zatoki Świeżej rzeką Elbing czyli Elbląg, od miasta tego imienia koło którego płynie tak zwaną. Obszaru obejmuje obecnie powierzchnia jeziora Dr. niewięcej nad ćwierć kwadr. mili. Dawniej było ono bez porównania większe sięgało bowiem z południa i ze wschodu aż do samego podnóża dość spadzistych niekiedy wyżyn; z zachodu i z północy stanowi granicę malborska żuława, która także nie małą część jeziora zajęła. Naokoło jeziora w nizinie jako i na wzgórzu znajdują się bardzo liczne osady, których się tu nie wymienia, gdyż są wszystkie zniemczone. Dawniej była ta okolica przez Słowian zamieszkała, jako ze starych nazw dotąd przechowanych wynika, nietylko u jeziora i rzek, jak Druzno, Dzierzgoń, Tuja, Klepa, Wąska, Elszka, ale i u innych przedmiotów i narzędzi. I tak owe gazy podwodne eksplodujące, jak się nadmieniło, przypisują jakiemuś złemu duchowi, którego dosłownie zwią Wichert. Statki płaskie obszerne, którymi trzcinę lub drzewo przewożą nazywają tak jak my galary, Graller; zwykłe nasze łodzie, na które zboże ładują, są u nich Lodschen. Strzelcy i rybacy jeżdżą na bardzo małych łódeczkach z jednej sztuki wyżłobionych, nazywanych Lomme, łom, łoma. Większa łódź rybacka, w której jest urządzona kaszta do ryb schowania, zowią Pandel, pudło. Przebywającą u nich kaczkę czernicę, u nas fuligula, Reiherente, zowią Kobilke, kobyłka; ptaka zwanego łyska czarna, schwarze Hurdel, nazywają po swojemu Pupkę i t. d. Na brzegach jeziora nie ma osady, tylko ubogie chaty strzelców i rybaków tu i ówdzie stoją; są one trzciną lub słomą kryte, często z desek zbite. Komina w nich nie znajdzie, bo rybacy sprowadzają dym otworem do osobnego miejsca, gdzie sieci leżą niby w wędzarni, żeby tak poczerniały i trwalszemi się stały. Do strzelania mają tu strzelcy dzikiego ptastwa podostatkiem. Na wiosnę bowiem staje się Dr. istnem zbiegowiskiem najrozmaitszych dzikich ptaków wędrownych. Już w marcu przylatują dzikie gęsi, łabędzie, kaczki. Z pomiędzy pierwszych widać tu najczęściej 2 gatunki gęś szarą czyli gęgawę, anser cinereus, i gęś białoczelną, anser albifrons. Chociaż razem przybywają, trzymają się jednak osobno w oddaleniu od ludzi, że je trudno na strzał dostać. W r. 1841 widziano tu już w styczniu śród zimy kilka łabędzi t. zw. nadobnych czyli swojskich, Hockerschwann. Jaj tu nie niosą, tylko razem z dzikiemi gęśmi dalej odlatują. Kaczek dzikich przybywa niezliczone mnóstwo przeróżnych gatunków. Największa część także tylko przez niejaki czas pobawi i dalej leci. Kaczka krakwa czyli pospolita, anas boschas, największa po nim dr. Pilecki. Poezye, umieszczane w Ondynie, są przeważnie pióra jego siostry, Jadwigi Wolfgangównej, niemłodej już wtedy niewiasty. Scena druskienicka około r. 1850 zaliczać się mogła do lepszych scen polskich prowincyonalnych. Grywano komedye wyłącznie swojskie S. Bogusławskiego, J. Korzeniowskiego. Zimą i jesienią miasteczko pustkowiem stawało się, po rozjechaniu się gości kąpielowych. Jedynymi mieszkańcami był wtedy dr. Wolfgang z siostrą. W przyległej do m. wiosce ludność mówi wyłącznie po litewsku. Najnowszy w 1878 r. przewodnik dla korzystania z wód D. , wydał po rossyjsku dr. Ponomarew w Grodnie. O wodach D. pisali Zieleniewski M. Pogląd na ruch zdrojowisk ojczystych w r. 1860. R. T. K K. 1861. Fonberg Ign. Opisanie wody miner. druskienickiej. W. N. 1835 cz. XI. Pilecki Jan Druskieniki w r. 1860. T. L. 1861 nr. 18. Majer J. Wody lekarskie krajowe 1843 r. Kaź. Choński Uwagi nad naturą, działaniem i użyciem druskienickich wód, Wilno 1841. Ksaw. Wolfgang O wodzie mineralnej solnej w D. Wilno, 1841. A. Hryniewicz O wodzie mineralnej druskienickiej, Wilno, 1842. Stanisław Pawłowski Uwagi nad skutecznością wód mineralnych druskienickich, Petersburg, 1847. J. I. Kraszewski i Ksaw. Wolfgang Druskieniki, szkic literackolekarski, Wilno, 1848. Dr. Pilecki w Tyg. illustr. 1877, nr. 84. 2. D. , wś włosa, nad rz. Dzitwą, pow. lidzki, 4 okr. adm. , o 46 w. od Lidy, 13 dm. , 131 mk. 1866. 3. D. , wś włośc. , nad rz. Niezdzilką, pow. lidzki, 5 okr. adm. , o 46 w. od Lidy, 8 dm. , 39 mk. 1866. Druskieniszki, wś włośc, pow. trocki, 2 okr. adm. , o 28 w. od Zyżmor, 16 mk. 1866. Druskinele, wś, pow. wystrucki, st. poczt. Bokiele. Draskupie. Tak się zowią po litewsku słone źródła w Birsztanach. Drustele, wś, pow. rossieński, par. Lale. Druszin niem, ob. Drużyny. Droszkopol, ob. Drużkopol. Drut, rz. ob. Druć. Dratarnia 1. os. , pow. opoczyński, gmina i par. Przysucha. Leży przy drodze bitej 2go rzędu o 28 w. od Opoczna, 9 dm. ; 143 mk. i 36 m. ziemi włość. , 6 dworskiej. 2. D. , wś, pow. konecki, gm. Gowarczów, par. Końskie, 3 dm. , 24 mk. i 42 m. ziemi włośc. , i 4 dworsk. Fabryka żelaza hr. Wielhorskiego. Drutarnia, niem. Drahthammer, wś, pow. lubliniecki, par. Sodów, nad Małapaną, z le śniczówką Lubocz i młynem wodnym Poleśni cze; 26 os. , 194 m. gruntu. F. S. Drutesk, ob. Druck. Drutischken niem. , ob. Druciszki. Drutuny, wś rządowa, nad jez. Łusza, pow. święciański, 2 okr. adm. , mk. kat. 50, dm. 7, 1866, od Swięcian 28 w. Druwiszki, dwór, pow. rossieński, par. Lale. Druzgieniki, mylna nazwa Druskienik. Druzno, niem. Drausensee, mylnie Drużna, jezioro dość znaczne i ze wszech miar warte opisu, północną częścią leży w Prusiech zachodnich, południową częścią we wschodnich, około 1 4 mili od Elbląga, przeszło milę od zatoki Świeżej Frischer Haff. Ciągnie się przywąskim pasem z południa ku północy, długie około milę. Woda ogółem dość jasna, przejrzysta, jest miękka, trąci nieco mułem z powodu gruntu zamulonego, szlamistego. Mówią, ż e niektóre miejsca na gruncie są ciepłe. Latem woda bardzo się rozgrzewa; zimą zamarza wprawdzie, ale nie jest bezpiecznie chodzić po lodzie, gdyż po onych ciepłych miejscach pozostają otwory. Na szlamistym gruncie tworzą się bowiem eksplodujące gazy, które nie mając miejsca z wielką siłą lód wyłamują odtąd już te otwory więcej nie zamarzną. Nawet zesztywniałą zmarzłą ziemię przy pobliskich groblach podnoszą do góry owe gazy; tak są gwałtowne. Lud zabobonny teraz jeszcze przypisuje te eksplozye złemu jakiemuś bóstwu, które zowie się po starostowiańsku Wichert ażeby go ułaskawić i wywabić z pod wody, robi przeręble w lodzie na krzyż, przez które chcą żeby wyszedł. Dla tego że grunt jeziora coraz bardziej sie zamula, woda nie jest głęboka latem, gdy woda opadnie, występują tu i ówdzie małe wysepki; dość płaskie łodzie ze zbożem mają tylko środkiem jeziora swoje drogę, która nadto musi być czyszczona. Najgłębsze miejsca znajdują się na północ w t. zw. malborskiej i elbląskiej zatoce Elbinger und Marienburger Bodden, gdzie jezioro Dr. ma swój odpływ do zatoki Świeżej. Powierzchnia jeziora jest tylko mało co wyżej wzniesiona po nad tęż Świeżą zatokę dla tego gdy jest wicher z północy, wiele wody napływa z morza do jeziora, tak że nieraz wtedy Dr. wyleje. Dopływów ma Dr. dosyć sporo, mianowicie ze wzgórza. Znaczniejsze są rz. Dzierzgoń, Sorga ob. , po której statki idą z południa przez jezioro, zwykle zbożem lub drzewem ładowne; rz. Klepa Kleppe, z którą się schodzi nowy kanał elbląsko mazuraki oberländischelbinger Kanal, łączący wielkie jeziora pod Iławą i Ostródą z jez. Druznem, dalej rz. Wąska Weeske, Elszka Elske Drehl i Tuja Thiene. Wszystkie prócz ostatniej płyną ze wzgórza i wiodą z sobą większą lub mniejszą ilość szlamu i piasku, który w jeziorze osadzają. Takim sposobem jezioro coraz bardziej się zmniejsza, a na brzegach powstały obszerne i żyzne łąki. Przy ujściu jedynej rz. Wąskiej utworzyło się w przeciągu około 200 lat co najmniej 14 mórg ze wszystkich, od której pochodzi kaczka domowa, zostaje tu pr zez całe lato aż do zimy. Kaczka krzykliwa, a. clangula, żywi się rybami, szybko, płynie pod wodą za pomocą skrzydeł, nie gnieździ się tu; skoro się uda strzelcowi jedne ubić i na wodę jakoby żywą postawić, drugie do niej na ślepo przylatują ze zgubą niechybną. Kaczka podgorzałka, a. ferina, głupia, przychodzi na lep strzelcom, nie gnieździ się. K. długosterna al. rożeniec, a, acuta, gnieździ się tu. K. czernica. a. fuligula, którą tu zowią Kobyłką, Kobilke, znana tu w dwóch gatunkach, z których jedne mają ciemniejsze pierze. K. białooka, a. leukopthalmus; k. płaskonos, a. clypeata; k. gwiżdżąca al. świston, a. penelope, pokazuje się w wielkiej ilości, ale potem odlatuje. K. cyranka, a. querquedula, także jest bardzo mnoga, zostaje tu; strzelcy polują na nią mianowicie w miesiąciu sierpniu i wrześniu, mięso jest bardzo smaczne. K. czarna, a. nigra, bywa strzelana tegoż czasu w jesieni. Ciekawe jest tu polowanie na dzikie kaczki. Każdy strzelec ma sobie wyznaczoną pewną przestrzeń polową na jeziorze Schussfeld, którą trzyma w dzierżawie. U brzegu stawia sobie budę, zwykle z trzciny i ze słomy, gdzie mieszka. Na polowanie pod wieczór bierze swoje kaczki domowe do wabienia dzikich kaczek ćwiczone, w liczbie około pięciu, siada na małą łódeczkę zwaną łom Lomme, w której się kryje pod małą budką także z trzciny, obok siebie ma kilka nabitych fuzyj. W dogodnem miejscu swojego pola najprzód łódkę na palu umocuje. Potem naprzeciwko w odpowiedniej odległości środkiem pola wbija mniejsze paliki, w równem oddaleniu od siebie, tyle ile ma kaczek wabiących przywiązuje każdą na sznurku, że wolno około niego pływa. Teraz gdy zmierzch zapadnie, rozpoczynają się czaty. Na głos chytrych zwodzicielek przybywają zwykle w większej ilości dzikie kaczki owe wyuczone, żeby ujść strzału, stawają na małem wyniesieniu u góry swojego palika, a na inne padają gromy. Zwykle wraca strzelec z czatów obdarzony hojną zdobyczą. W ogóle kaczek ubitych rozchodzi się tysiącami na stoły pańskie. Nieco później od kaczek przybywają niektóre mewy, jak to Mewa śmieszka, larus ridibundus, jest tu w wielkiej ilości, gnieździ się; ile razy skrzecząc po nad wodą w powietrzu szybuje, napewno nastanie burza. M. rybołówka zwyczajna, sterna hirundo, pokazuje się więcej pojedynczo, mięso mocno czuć tranem. M. rybołówka czarna, sterna nigra, przychodzi w maju w wielkiej ilości, gnieździ się tu. Z pomiędzy innych ptaków wodnych znajdują się następujące ważniejsze Łyska czarna, fulica atra, przybywa dość licznie, gości przez całe lato, mięso ma nader smaczne, Druskieniszki Druskinele Draskupie Drustele Druszin Droszkopol Dratarnia Drutarnia Drutesk Drutischken Druwiszki Druzgieniki Druzno Druskieniszki Druzno Drużbaki Drużanki całe jezioro zajęło. Łączeń okółkowy czyli roświta, butomus umbellatus, ma piękne czer wone kwiaty przez całą jesień. Grzybień bia ły albo lilia wodna, nymphaea alba; grążel żółty, nymhaca lutea. Ożypałka szerokoli stna, typha latifolia, wierzchem pływa po wo dzie na wiosnę po większej części jeziora, tak iż trudno się łodziami przedostać. Rzęśl wio senna albo gwiazdki wodne, włośnik, calli triche verna, bardzo wodę zanieczyszcza. Rzę sa mniejsza albo wodna, dzierżęca, lemna mi nor, znana powszechnie po stawach i wodach. Osoka aloesowa, stratiotes aloides. Seżogłówka gałęzista, sparganium ramosum. Strzała strza łoliściowa albo uszyca wodna, sagittaria sagitti folia. Rdest ostrogorzki, polygonum hydropi per. Żabieniec babka wodna, alisma plantago aquatica. Szalej jadowity, cicuta virosa. Ko saciec żółty albo bociani groch, iris pseudoaco rus. Tatarak pospolity al. ajer, tatarskie zie le, acorus calamus vulgaris. Czerwień błotny, calla palustris. Okrężnica błotna, kottonia palustris. Szczaw wodny, rumax aquaticus. Kuklik wodny, geum aquaticum. Majówka bło tna, caltha palustris. Skrzyp rzeczny, oquisetum fluviatile et palustre. Wierzbówka, błotna, opilo chium palustre. Paprotka błotna, pteris the lipteris. Ostrożeń nadbrzeżny, carduus vivu laris. Bobrek trójlistny, menuanthes trifolia ta. Kościeniec wodny al. rogownica wodna, cerastium aquaticum. Firletka poszarpana, lychnis flos cuculi. Wełnianka wielokłosowa, eriophorum polystachium. Psianka słodko górz, solamen dulcamara. Siedmiopalecznik błotny, comarum palustre. Rogatek podwo dny, ceratophyllum demersum i t. d. i t. d. Dodaje się jeszcze, że jeziorem Dr. odbywa się znaczny przewóz zboża i drzewa na nie głębokich statkach, mianowicie odkąd tu no wy kanał ęlbląskomazurski oberländisch elbinger Canal otworzony został. Także z po łudnia rzeką Dzierzgonią wiele zboża przy bywa, które z całej okolicy wozami zwożą j do wsi Dollstädt, a ztąd potem wodą do Elbląga. Z historycznych względów wspo mina się, że na południe jeziora Dr. stał daw niej gród obronny pogański w r. 1236 wal cząc z Prusakami krzyżacy go zburzyli. Roku 1410 po bitwie pod Grunwaldem król Wła dysław z wojskiem, zdobywszy zamki w Mo rągu i Przezmarku, przeniósł tu nad jez. Dr. główny swój obóz d. 21 lipca; przedtem obo zował po nad jeziorem Czołpie przy Przezmar ku Pr. Mark. Już d. 22 lipca pociągnął do miasta Dzierzgoń Christburg, które mu bra my otworzyło. Ob. w Preussische Provin zialBlätter rozprawę H. Döringa, Einiges über den Drausensee, seine Bewohner und Pflanzen, tom IV rok 1844. Kś. F. Drużanki, wś, pow. radomski, gm. Kuczki, dopiero na zimę, odlatuje. Perkoz dwuczubowy, podiceps auritus; perkoz mniejszy, podiceps minor, obadwa gatunki są tu przez lato. Kokoszka zielononoga, gallinula chloropus, niebardzo pływa, woli biegać po wodnych roślinach. Chruściel wodnik, Rallus aquaticus, w ciągłym ruchu, nadzwyczaj szybko biega po wodnych roślinach. Chruściel zdrobniały al. zielonka, gallinula pussilla, trzyma się przy brzegach. Derkaczkurka, gallinula porzana. Bojownik zmienny, tringa pugnax, mięso ma przytwarde, kolor pierza u każdego inny. Nur czarnoszyi, colymbus greticus, przebywa tylko na wiosnę. Kormoran, kruk morski, cormoranus, bardzo żarłoczny na ryby. Czapla bąk albo bąk właściwy, ardea stellaris, latając czasem w powietrzu wydaje głośne a. Bąk bączek, ardea minuta, schowany w trzcinie. Z pomiędzy wodnych śpiewaków wspominają się Trzcionka właściwa, sylvia arundinacea, trzcionka wodniczka, sylvia aquatica, śpiew ich nie jest przyjemny; ostatni ptaszek jest jeszcze mniejszy niż mysi królik. Na jesień zgromadzają się nad jeziorem wielkie chmary jaskółek, najczęściej brzegówek, hirundo riparia; także dymówki czyli wieśniaczki, hirundo rustica, i jerzyki pospolite, hirundo apus al. cypselus apus. Czajka właściwa, vanellus cristatus, bekas kszyk, scolopax gallinago, źórawie i czaple także dość licznie się tu natrafiają. Rzadko które jezioro jest tak rybne jak Druzno. Strzelcy są zarazem rybakami. Trzymają się tu szczupak właściwy Hecht, okuń rzeczny Barsch, karp właściwy Karpfen, węgorz pospolity Aal, lin pospolity Schlei, leszcz właściwy Brassen, miętus pospolity Quappe, karp karaś Karausche, białoryb świnka Plötz, leszcz podleszczyk Güster, białoryb płoć Rothauge, białoryb uklej Uklei, śliz piskórz Ritziger, białoryb jaź Gesenitz Göse, koluszczka ciernik Stichling i t. d. Połów niektórych gatunków ryb wymaga szczególniejszej zmyślności. I tak na chytrego szczupaka robią szmer hałaśliwy, żeby go w sieci dostać. Także łowią go na wędkę mosiężną w postaci ryby błyszczącej; jadąc szybko po jeziorze spuszczają ją nieco w wodę na sznurku i tak za sobą ciągną szczupak żarłok myśląc, że to ryba, uchwyci i zawiśnie. Niemniej trudno jest z leszczem. Ma bowiem tę właściwość, że gdy jest w sieci, tak długo płynie w prostym kierunku do otworu aż wyleci. Dlatego biorą rybacy podwójne sieci tak złożone, iż wypłynąć nie może. W lecie są tu ryby niezwykle tłuste i nie chcą się długo ułowione w wodzie trzymać. Z powodu wielkiego szlamu w którym żyją, trącą nieco błotem. Także koloru są trochę ciemniejszego. Raz w rok kiedy jezioro zamarza odbywają prawie wszystkie ryby dziwną wędrówkę do pobliskiej Świeżej zatoki po za Elbląg i do innych dopływów, dokąd w gęstych gromadach się cisną, a zawsze według swoich gatunków. Mówią, że znieść nie mogą owego złego powietrza czyli też wody schlimmes Wasser, która się wtedy pod lodem tworzy. Rybacy, wiedząc o tej wędrówce, zastawiają sieciami wszelkie dopływy i tak wielką ilość ryb łowią. Jako pierwsze wychodzą szczupak z okuniem. Po nich następują białoryb świnka, leszcz podleszczyk, białoryb, płoć. Na ostatku idą miętus i lin, które najdłużej zamulone powietrze znoszą. Na wiosnę tym samym prawie porządkiem wszystkie napowrót przychodzą do jeziora. Rybacy i wtedy sieci przy dopływach zastawiają i niemały połów czynią. Zimową porą mianowie do Polski bardzo wiele ryb zakupują żydzi. Jak znaczne są łowy i połowy w jez. Druznie, najlepiej wynika z rocznego dochodu w r. 1844 wpłynęło do kasy rządowej z dzierżaw tutejszych nie mniej jak 24, 000 talarów. Za krzyżaków było Dr. podobno własnością pobliskiego miasta Elbląga. Pokojem toruńskim przypadło Polsce, która tak jak dawniej był zwyczaj pozwoliła po krzyżackiej wschodniej stronie osiadłym osadom ryby łowić. Osady te były naonczas Kühlborn, po pol. Rybaki, Klepin nad rz. Klepą i Altenhof. Obecnie jest właścicielem rząd pruski, który je zazwyczaj jednemu głównemu dzierżawcy Generaläpchter ustępuje, a ten znowu trzyma dzierżawców pomniejszych Afterpächter. Sieci sami sobie wyrabiają rybacy z konopi, które długo na dymie trzymają, żeby były trwalsze i czarniejsze. Jedne są bardzo wielkie, podobne do niewodów, dochodzą do 70 sążni długości, inne średnie i małe czyli ręczne. Nakoniec warto jeszcze wspomnieć o roślinach. Niektóre przynoszą znaczną korzyść, jako trzcina użyteczna bujnie krzewiąca się tak w miałkiej wodzie jak i na kępach przy brzegach; niemniej trawa żyzna na łąkach pożytek daje. Trzcinę t. zw. pospolitą, czeret, oczeret czyli kamysze, arundo phragmites, koszą śród zimy mocnemi kosami; część nieprzeliczonemi tysiącami kóp na sprzedaż wywożą, część używają na opał; łodygi pozostałe palą na wiosnę, żeby świeża lepiej wyrastała; korzenie biorą na ulubioną paszę dla bydła. Wyrastające świeże łodyżki zawierają znaczną ilość cukrowych części. Natomiast inne rośliny, tak w miałkiej wodzie jako i przy brzegach nadzwyczaj bujnie rosnące, są wielkimi nieprzyjaciołmi jeziora, wodę bowiem coraz bardziej zmniejszają i zamulają. Należą do nich między innemi Sitowie jeziorne, scirpus lacustris, wyrasta do wysokości 8 stóp; na półwyspie Nerei dają bydłu na paszę, także palą niem w piecu; korzenie wyrywają, inaczejby par. Skaryszew; liczy 18 dm. , 152 mk. i 320 morg. ziemi włość. Drużbaki dolne lub niźne, niem. UnterRausckenbach, węg. AlsöRuzsbach, i górne lub wyższe, niem. OberRauschenbach, węg. FelsöRuzsbach, dwie wsie słowiańskie w dorzeczu Popradu, w części podtatrzańskiej na Spiżu. Wieś Drużbaki dolne legły tuż nad lewym brzegiem Popradu, w miejscu gdzie tenże zwraca się na wschód, przy gościńcu wiodącym z Podolińca przez Gniazda do Lubowni. Od Podolińca na północny wschód 4. 1 kil. , a od Lubowni na połud. zachód 11. 2 kil. Drużbaki górne na północ od Drażbaków dolnych, w odległości 2 3 4 kil. w prostym kierunku nad połączeniem się potoków Żelaznego i Ryki Rzeki. Wzniesienie Drużbaków górnych 617 m. , dolnych 559 m. pom. wojsk. . W północnej stronie Drużbaków górnych rozciąga się od połud. zachodu ku półn. wschodowi połogi grzbiet zwany Widerny Wierch 110 m. pom. wojsk. i Turowa, który uważać należy za dalszo półn. wschodnie przedłużenie Magury spiskiej. Z pod Widernego Wierchu spływają oba powyżej wspomnione potoki. Po wschodniej stronie Ryki wznoszą się Skałka 929 m. pom. wojsk, Żdżary 811 m. pom. wojsk, Ubocz tuż po wschodniej stronie Drużbaków górnych 736 m. , a nad ujściem drużbackiego potoku do Popradu Kirbarg 721 m. pom. wojsk. . Między Ryką a Żelaznym potokiem rozciąga się od Widernego Wierchu na południu Przypor 1050 m. pom. wojsk. , którego południowa kończyna nad Dr. górn. wznosi się 804 m. pom. wojsk. ; na zachód od Dr. górn. po połud. zachodnim brzegu Żelaznego potoku wzgórze Kiczora 958 m. pom. wojsk. , a między obu Drużbakami wzgórze Rainz 805 i św. Anny 818 m. pom. wojsk. . Jedne z Drużbaków, prawdopodobnie dolne, istniały już w r. 1288. Albowiem w przywileju księżny Kunegundy z r. 1288, mocą którego Henrykowi, sołtysowi podolinieckiemu, nadała księżna las między Podolińcem a Gniazdami, mamy o tej osadzie wzmiankę Fejér. Cod. dipl. Hung. część 3 tomu 5 str. 425. W r. 1303 Heidenreich, sołtys podoliniecki, odstąpił tę posiadłość scultetiam seu villicationem in hereditate nostra Ruschenbach siostrze swej Hildegundzie. i jej mężowi Henningowi, uwalniając karczujących lasy na lat 15 od opłat Fejer, tom 8 część I str. 153. Ztąd wnosićby można, że Drużbaki górne powstały dopiero w 14 wieku. Drużbaki górne słynne są zdawien dawna zdrojami ciepłemi wapiennemi, o których historycy, jak Marcin Kromer i lekarze polscy jak Jan Petrycy, wspominali i obszernie opisywali. Z Drużbak dolnych wiedzie wązka drożyna ku północy między skałami tufowemi do Druż Druzno Druzno Druzno bak górnych. W wyższej części tej wsi leży zakład kąpielowy, liczący dzisiaj 20 pomieszkać i łazienek, jako też restauracyą. W dawniejszych czasach był on liczniej zwiedzany aniżeli dzisiaj. Za bytności dra Sroczyńskiego, który w r. 1825 zwiedzał Karpaty w zamiarze bliższego poznania wód mineralnych, i Genersicha, zakład ten był w wielkiem zaniedbaniu i opuszczeniu. W księdze archiwum sądeckiego miejskiego pod r. 1624 jest zapiska, ,Książę Zborowski jedzie do Cieplic czyli Ruszbaku na leki. Także o Stanisławie Lubomirskim, hrabin na Wiśniczu, wojewodzie ziem ruskich, sandomierskich, Zatorskim, spiskim, białocerkiewskim etc. staroście, często jest tam wzmianka; zdaje się, że tutaj leczył się na dnę artritis. Zakonnice starosądeckie jeździły tam zdawien dawna. Z tego też powodu niemało szczegółów z opowiadań nasłuchać się można o świetności książęcego domu Lubomirskich, łaźniach wspaniałych, zjazdach, igrzyskach, biesiadach, gonitwach itd. Z tego atoli przepychu i wielkości, dziś prócz szczątków fundamentów i zwalisk między włościańskiemi zagrodami ukazujących się, równie jak z mennicy dawnej prócz imienia nic więcej nie pozostało dr. Sroczyński. Bel w swoim Prodromus str. 109 pisze, że zdrój, którego wody ogrzewano i do kąpania używano, w r. 1723 był licznie odwiedzany. Z tylnej części doliny do koła zamknionej górami, po lewej stronie potoczka widać białą skałę, w żółtawozielony i czerwony kolor wpadającą, ukośną, 8 do 10 m. długą i szeroką. Składa się ona z tufu wapiennego. Góra atoli, otaczająca tę dolinkę, wykazuje po przeciwnej stronie piaskowiec. Tuż za zakładem kąpielowym, u stóp Kiczory, znajduje się krater czyli kotlina, okrągła, mająca wszerz dwanaście łokci, wgłąb ośm łokci Petrycy. Podług Genersicha w obwodzie przeszło 100 kroków. Dokoła otacza go jednolita grobla, 1 1 i pół m. wysoka, utworzona przez samą wodę. Takich kotlin wodą napełnionych jest trzy. Zdala mają one postać kamiennych stożków. Te wodne kratery świadczą, iż tu istniały niegdyś wulkany iłowate. Jeziorko zaś samo leży wyżej od podstawy stożka. Woda ich mąci się i nakształt szumowin wydaje pianę. Mącenie to zwykło uprzedzać niepogodę. Ztąd też mieszkańcy podług niej przepowiadają pogodę. Co się w tern źródle nurzali z igrzyska, twierdzili, że się na dnie ostać nie mogli, ale ich gwałtem zbywała woda, wybijając na wierzch. Co też niektórzy i do wanien wciągają, jakoby, kto niema być zdrów, w wannie woda go znieść nie chce. Zapach jej jest siarczysty; w umywaniu śliska Petrycy. Przybliżając się do tego zdroju, słychać już zdaleka podziemne bełkotanie wody; zjawisko powszechne w kąpielach wapiennych, jak np. w Siwejbrodzie, Woda jest czysta; ugotowana jest białą, zostawia silny osad. wapienny. Ną prawo od tych zdrojów w górze znajdują się jeszcze dwa bezwodne kratery. Jeden z nich zasługuje na szczególniejszą uwagę, gdyż z niego z nór podziemnych wydobywa się tak obficie dwutlenek węgla gaz węglowy, iż gasi światło i zabija zwierzęta i codziennie znaleźć można owady, ptastwo itp. , w przelocie spadłe, zabite. Kotlina ta, zdaniem Sroczyńskiego, ważnością swoją przewyższa grotę Psią pod Neapolem. O tym kraterze wspomina także Marcin Kromer, pisząc, iż znajduje się znowu źródło, czy jezioro zionące woń tak zaraźliwą, iż nietylko od jej użycia, ale od samego powonienia, zwierzęta i ptaki giną. Również X. Lubieński w swojem dziele Świat we wszystkich swoich częściach Wrocław 1741 pisze Drużbak, miasteczko wsławione wodami zdrowemi, w których tam wielu chorych ludzi kąpiąc się lub pijąc, przychodzą do siebie; ma i taką wodę w rzeczkach, która kamienie z siebie robi. W lasach zaś ma wodę, nad którą lecące ptastwo zdycha. O jednym z tych kraterów krąży nawet podanie ludowe, iż w nim utonęła zakonnica, która kąpiąc się żałowała swego stanu i swej przysięgi, iż nie może używać rozkoszy ziemskich. Wnętrze tych wyschłych kraterów jest skaliste, gdzieniegdzie porosłe zielem. Oprócz tego D. są uwagi godne pod względem skamieniałości, inkrustacyj i odcisków rzadkich i pięknych. Wody bowiem, spływające z tych kraterów, tworzą tuf wapienny w licznych odmianach, który pod imieniem kamienia wodnego używany jest do budowania. Ztąd powstało mniemanie, że woda w kamień się obraca. O tej własności wody pisze nasz Petrycy Woda ta, ciekąc, pole oblewa i skorupę na niem kamienną zostawuje, która świeżo zdeptana pod nogami między trawą chrzęści, a zaś tak potem twardnieje, że do murowania miasto kamienia wchodzi, wapno z siebie wydaje, a z niej murowane domy obywatele wodne zowią. Nadto dodaje Petrycy, że nad wodą spływającą z takiego krateru, stał młyn; atoli tak rynny, jak koła młyńskie kamieńmi obrosły. Również wspomina o tych to wodach z niepospolitemi własnościami Marcin Kromer w opisie Polski, że na ziemi spiskiej, bez oznaczenia nazwy miejsca jest rzeka płynąca z gór wysokich, której woda ma tę własność, iż w kamień twardnieje. W nowszych czasach rozebrał tę wodę Aureli Scherfel. Według niego wchodzą do niej siarkan dwupotasowy, sodowy, wapniowy, magnowy, chlorek magnowy, węglan wapniowy, żelazawy, glin, krzemionka i dwutlenek węgla. Oprócz tego znajdują się w niej także lityn, amoniak, stront. Ciepłota wody wynosi 242 C. przy stanie barometru 760 mm. Zawartość wolne go dwutlenku węgla w 1000 cm. sześc. wody wynosi 602. 05 cm. sześć. ; zawartość zaś wol nego i napół wolnego w takiejże objętości jest 938, 35 cm. sześc. Źródło to jest nadzwyczaj obfite, gdyż w głównej żyle odpływa dziennie 40 50, 000 hektolitrów wody. Dla zawarto ści siarki, woda ta ma smak nieprzyjemny. Dla gości posyłają po wodę do poblizkiej Lac kowej i Kamionki. Nadmienić w końcu wy pada, że tufami drużbackiemi ozdobione jest źródło Waleryi i ogród Szalaya w Szczawni cach. Ludność Drużbaków dolnych 1068 dusz; Drużbaków górnych 1058 dusz. W Dr. górnych jest kościół katol. parafialny, papier nia, ożywione płóciennictwo; w Dr. dolnych kościół katol. filialny i także płóciennych war sztatów wiele. Czyt. Petrycy Jan O wo dach w Drużbaku i Łęckowej, o zażywaniu ich i pożytkach, przeciwko którym chorobom są pomocne. W Krakowie 1635. Hun gariae antiquae ac novae Prodromus, auctor M. Bellus Pannonius. Norimbergae 1723. Bredetzky s Neue Beyträge zur Topographie. Wien 1807. David Kuntz, Das Zipser Ko mitat in Königreich Ungarn. Wien 1840. Th. Dulszky, Die Nonne v. Rauschenbach. w Zipser Anzeiger. 1867. Dr. O. Trem becki, Przewodnik do zdrojów lekarskich w Szczawnicy. Kraków 1861. K. Łap czyński, Wiązanie Józia. Warszawa 1865. Lubieński, Świat we wszystkich swoich czę ściach. Wrocław 1741. Dr. Sroczyński, Z dziennika podróży. w Kolumbie. Pam. podróży, 1829. Dr. E. Janota, Za piski o zaludnieniu dolin Dunajca i Popradu na Spiżu. Kraków, 1864. W. Eljasz Z po dróży po Spiżu. Pamiętnik Tatrzański. T. 3 1878. S. Weber, Zipser Geschichtsund Zeitbilder. Leutschau 1880. Br. G. Drużbice, wś i folw. , pow. piotrkowski, gm. Wadlew, par. Drużbice. W 1827 r. było tu 25 dm. i 212 mk. Par. D. dek. piotrkowskiego 3409 dusz liczy. Założenie paraf. niewiadome, wspomnianą już jest jednakże w księdze Beneficyów Jana z Łaska 1521 r. , gdzie jej dochody są opisane. Kościół najpierw był tu drewniany; r, 1765 cały prawie zgniły i zniszczony. Ołtarzy było 3. Kościół ten r. 1768 zniesiony został, a na jego miejsce postawiony nowy drewniany kosztem Jana Kobierzyckiego, cześnika sieradzkiego, jak o o tern świadczy napis na kamieniu, umieszczony w murze od strony zewnętrznej. Kościół w formie krzyża, 3 ołtarze. Pierwotne dochody bardzo szczupłe, jeszcze w późniejszych czasach zmniejszone, były przyczyną, że kościół ten w XVIII w. często był pozbawiony pasterza i miał tylko kapelana zakonnika. Że beneficyum to w przeszłym wieku zaniedbywano, było przyczyną, iż wioski należące do niego, powoli zaczęły się do innych przyłączać parafij. W w. b. kościół przyprowadzono do lepszego stanu, szczególniej za staraniem Józefa Karasiewicza 1833; Teodora Rakowskiego i Michała Szmigielskiego proboszczów. Dobra D. składają się z folw. t. n. , osady młynarskiej wieczystoczynszowej Zalepa i wsi D. , Kobyłka, Kazimierzów, Teofilów i Stoki; od Piotrkowa wiorst 20, od Bełchatowa wiorst 8, od Wadlewa wiorst 3, od rzeki Warty w. 28. Rozl. wynosi morg. 1343, a mianowicie grunta orne i ogrody m. 546, łąk m. 97, pastw. m. 73, lasu m. 544, nieużytki i place m. 83. Płodozmian 13polowy. Budowli mur. 9, drewn. 26. Gorzelnia i młyn wodny. Wieś D. osad 16, gruntu m. 82; wś Kobyłki osad 17, gruntu m. 161; wś Kaźmierzów osad 27, gruntu m. 405; wś Teofilów osad 18, gruntu m. 250; wś Stoki osad 36, gruntu m. 467. Drużbin lub Dróżbin, wś, pow. sieradzki, gm. Wierzchy, par. Drużbin. W 1827 roku miała 23 dm. i 117 mk. Dziś ludności 333 dusz; osad włościańskich 25, a kolonialnych, zostających na prawach większych własności ziemskich, 28. Rozl. morg. 911, pastw. 17 m. Sklepik i zajazd. Wieś ta prawdopodobnie już w XV wieku istnieć musiała i przez dziedziczną szlachtę zaludnioną była. li. 1868 folw. miał 618 m. rozl. , włościanie 184 m. Ziemia pszenna próchnica z gliną, spód nieprzepuszczalny. Do tej wsi należały Borki drużbińskie i Rzekta drużbińska, najpiękniejszem drzewem masztowem jeszcze przed 50 laty zarosłe. W 17 wieku wsie te były własnością drobnej szlachty Rzekieckich i Zadzików. Dopiero Jakób Zadzik, biskup krakowski części Drużbina wykupił. W 18 w. Drużbin, Borki i Rzekta były własnością rodziny Mączyńskich, a w r. 1774 Jan Mączyński, kasztelan sieradzki pomienione dobra oddaje w posagu córce swej Kunegundzie Jabłkowskiej, żonie Jana Jabłkowskiego, cześnika Szadkowskiego, która kościół wkoło murem opasawszy, pod wchodową bramą grób wymurować i tam się pochować poleciła. Syn jej Izydor Jabłkowski sprzedał Drużbin i Rzektę i te później w posiadanie rodziny Głodzinskich, potem Cieleckich, przeszły; obecnie na kolonie rozprzedane. W Drużbinie urodził się Jakób Zadzik, biskup krakowski i wielki kanclerz koronny, mąż wielki cnotą i zasługą, o którym Zygmunt III, ofiarując mu pieczęć na sejmie, wyrzekł Nie człowiekowi tę godność, ale tej godności człowieka daję godnego. Z ubogiej szlacheckiej rodziny doszedł do wysokiej godności w kraju, bo wielkie było serce tego człowieka, a roztropności jego obaj nawet Drużbin Druzno monarchowie wiele ufali Miejscowe podanie niesie, że ojciec biskupa był kowalem, i że jakiś możny pan, przejeżdżając przez Drużbin, kazał sporządzić zepsuty powóz, a upodobawszy sobie małe wówczas chłopię, wziął je na wychowanie. Parafia D. dek. sieradzkiego liczy dusz 1875. Pierwotny kościół w D. był drewniany, przez kogo jednak założony i uposażony, niewiadomo. Ten który obecnie istnieje, wymurowany został w r. 1630 pod tytułem S. Stanisława, bisk. męcz. , kosztem Jakóba Zadzika, który tu się urodził; konsekrow. r. 1630 przez fundatora; ołtarzy 3. Na cmentarzu kaplica grobowa CieleckichGłodziń skich. Proboszcz paraf. Hieronim Aranowski od r. 1857 bardzo troskliwie upiększał kościół, w czem go umacniały dobre chęci parafian. P. Szymanowski w r. 1876 swym kosztem za 10000 złp. sprawił nowe organy. Druże, wś włośc. , pow. wileński, 2 okr. adm. , mk. kat. 83, dm. 10, od Wilna 52 w. Drużele, wś rządowa nad rz. Żejmianą, pow. wileński, 1 okr. adm. , od Wilna w. 43, mk. kat. 31, dm. 4. Druźenie, wś rządowa nad rz. Wilią, pow. święciański, 1 okr. adm. , mk. kat. 39, domów 4, od Swięcian 42 w. Drużkecy, niem. Drauschkowitz, wieś na saskich Łuźycach, w pow. budyszyńskim, pa rafii ewangelickiej Huska Gaussig. W roku 1875 serbów było 45. A. J. P. Drużkopol, Druszkopol, mko w południowej części pow. włodzimierskiego, miało filią katolickiej parafii horochowskiej, 1877 r. zniesioną; dziś kaplica. Drużków pusty z Grabiem, wś, pow. brzeski, o 23 kil. na płd. od Brzeska, o 8 kil. na płd, od st. poczt. w Tymowej; par. rzym. kat. w Wojakowej, Liczy dm. 38, mk. 225. Własność większa obejmuje roli ornej 164 m. , łąk i ogr. 6 m. , pastwisk 7 m. ; własność mniej sza roli ornej 105 m. , łąk i ogr. 8 m. , pastw. 8 m. We wsi kasa pożyczk. gm. z kapitałem 259 złp. Lu. .D. Drużkowka, gub. ekaterynosławska, st. dr. żel. charkowskoazowskiej. Drużna, Drausen, jez. , ob. Druzno, Drużnia 1. wś, pow. kijowski, o 5 w. od Borodianki, nad małą rzeczką wpadającą do rz. Zdwiźa. Mieszk. 703. Ziemi 2409 dzies. błotnistolesisiej. Gorzelnia, browar, 2 młyny wodne. Jestto miejsce urodzenia głośnego atamana Zaporożców Bondarenko; wioska należy dziś do Poniatowskiego. 2. D. , przysiółek nad rz. Chomorą, dopływem Słucza, pow. zwiahelski, gm. Połonne; r. 1867 miał 7 dm, Drużkowa, wś, pow. włoszczowski, gm. i par. Mośkarzów, leży przy drodze z Włoszczowy do Szczekocin, o 7 w. od ostatnich, od Włoszczowy w. 21, od rz. Pilicy w. 28, od Kielc w. 56. W XV w. dziedzicami D. byli Abraham Ulkowki h. Gryf, i Wilhelm Godziemba Długosz I, 29. Ludności 337 głów mężczyzn 169, kobiet 168. Domów 33 mur. 6, drewn. 27. Ogólna rozległość morg. 1623 i pół, z których na grunta dworskie z folw Rędzin przypada ziemi ornej m. 484, nieużytków m. 317, łąk m. 21, lasu m. 252 i pół, pastw. m. 63 i pół. Na grunta włościańskie ziemi ornej m. 299, nieużytków m. 7, lasu m. 19 i pół, pastwisk m. 160. Ziemię orną stanowi w dobrym gatunku rędzina. Nieużytki zaś rozległe wydmy piaszczyste, nakształt pagórków, rzadko zarośniętych jałowcem albo karłowatą sośniną. Lasy zniszczone, przeważnie młodzież; w porębach przeważa dębina. Pomiędzy starszemi drzewami trafiają się, wprawdzie nieliczne ale piękne modrzewie. Ogólne położenie nieco wzgórzyste; pola tu i owdzie poprzeżynane niegłębokiemi wąwozami. Znajduje się tu kamień wapienny, używany do budowy domów. Do dóbr D. należała wś Dąbrówka osad 7, gruntu m. 114. Br. B. Drużyły, przystanek dr. żel. petersb. war szawskiej, w gub. wileńskiej, między Bezdanami a Podbrodziem, nad Żejmianą, o 38 w. od Wilna, niedaleko Drużel ob. . Drużyn, wieś, pow. bukowski, 20 dm. , 180 mk. , wszyscy kat, ; st. p. Grodziskmiasto o 6 kil. , st. kol. żel. Buk o 20 kil. M. St. Drużyna lub Boguciszki, wś włośc. , pow. święciański, 2 okr. adm. , mk. 57, dm. 5, od Swięcian 9 w. Drużyny, niem. Druszin, folw. i wś, pow. brodnicki, na bitym trakcie brodnickojabło nowskim, o małą milę od Brodnicy, około 2 mile od st. kol. żel. Jabłonowo, par. Mszano, szkoła Szabda, poczta Brodnica. D. były przedtem dobrami duchownemi około r. 1629 Gabryel Władysławski kanonik chełmiński zapisał je na fundacyą kapelana przy ołtarzu św. Jutty w Chełmży. Przez rząd pruski po okupacyi sekularyzowane. Obszaru ziemi zajmują 1070 m. , budynków 26, domów mieszk. 15; katol. 158, ewang. 21. D. król. leśnictwo, tamie, należy do nadleśnictwa Gołub. Dom jeden. D. Lipowiec, wś włość. tamże. Obszaru 459 m. , budynków 27, domów mieszk. 18; kat. 70, ewang. 78. Kś. F. Drwalew 1. wś, pow. grójecki, gm. i par. Drwalew. Jest tu kościół par. murowany z XVIII w, , założony przez Zawiszów w 1446 r. Dotąd istnieje tu dzwon z datą MCCCVI i napisem niemieckim; kośc. ten spalił się 1660 a 1768 r. Józef na Komierowie Komierowski wystawił nowy, drewniany także. Są tu kopalnie torfu na 20 m. ; warstwa grubości 14 stóp. Księgi sądowe ziemi Czersk. XXVIII, Warszawa, 1880. W 1827 r. było tu 29 dm. , 314 mk. Par. D. dek. grójeckiego, daw. warszawskiego, liczy 1654 dusz. Gmina D. należy do s. gm. okr. II w Warce, stacya poczt. w Grójcu. W gminie istnieje fabryka krochmalu i jedna szkoła początkowa. Liczy 2965 mk. i ma 13, 668 m. obszaru. Dobra D. składają się z folw. D. i Lasopole, tudzież wsi D. ; od Warszawy w. 35, od Góry Kalwaryi w. 16, od Grójca w. 12, od Grodziska w. 28, od rz. Wisły w. 16. Rozl. dworska wynosi m. 1366 a mianowicie folw. D. grunta orne i ogr. m. 699, łąk m. 83, pastw. m. 13, lasu m. 304, nieużytki i place m. 49, razem m. 1149. Płodozmian 8polowy. Bud. mur. 13, drewn. 15. Folw. Lasopole grunta orne i ogrody m. 170, łąk m. 39, pastw. m. 2, nieużytki i place m. 6, razem m. 217. Płodozmian 4polowy. Bud. mur. 1, drewn. 7. Wiatrak. Wieś D. osad 38, gruntu m. 235. 2. D. , ob. Drwalewo. Br. Ch. Drwalewice, wś i folw. , pow. grójecki, gm. i par. Drwalew. W 1827 r. było tu 12 dm. , 114 mk. Folw. D. lit. A B, z wsią t. n. , od Warszawy w 35, od Grójca w. 9. od rz. Wisły i Pilicy w. 15. Rozl. wynosi m. 730 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 458, łąk m. 75, pastwisk m. 3, wody m. 3, lasu m. 166, nieużytki i place m. 25. Płodozmian 12polo wy; bud. mur. 4, drewn. 14, pokłady torfu. Wieś D. osad 17, gruntu m. 78. Drwalewo 1. wś uwłaszczona w pow. nieszawskim, gm. Bytoń, par. Witowo, nad jeziorem głuszyńskiem, dm. 3, mk. 17. 2. D. , folw. i kolonia, pow. łęczycki, gm. Gostków, par. Domaniew. Liczy 25 dm. Folw. D. Nasale z wsią D. podług opisu z r. 1867 rozl. dworska wynosi m. 390 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 203, łąk m. 70, pastwisk m. 22, zarośli m. 65, nieużytki i place m. 30. Wieś D. osad 15, gruntu m. 70. Folw. D. lub kol. D. lit. A, od Kalisza w. 84, od Łęczycy w. 15, od Poddębic w. 10, od Gostkowa w. 3, od Kutna w. 39, od Uniejowa w. 14. Rozl. wynosi m. 31 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 30, nieużytki i place m. 1. Bud. drewn. 4. Kolonia ta oddzielona od dóbr D. 3. D. , ob. Drwalew. Drwały, nazwa wsi, których pierwotni osadnicy obowiązani byli obrabiać drzewo na potrzeby dworu książęcego lub biskupiego. Drwały 1. wś włośc. , pow. płocki, gm. Kleniewo, par. Ciachcin, 7 dm. , 5 osad, 88 mk. , 168 m. gruntu 150 m. ornego. Folw. należy do dóbr Konary; dawniej do Boryszewa należał. Wś miała 1827 roku 7 dm. , 39 mk. 2. D. , wś rząd. , pow. płocki, gm. Rembowo, par. Wyszogród. W 1827 r. było tu 43 dm. , 336 mk. Starożytne okopy istniejące w pobliżu tej wsi opisał W. H. Gawarecki Bibl. Warsz. 1852 r. t. III 169. Dziś wś D. wraz z osadami włośc. Płaszczyzna i Kępa Wyszogrodzka mają 410 mieszk. 181 mężcz. , 229 kob. , 42 domów mieszk. , szkółkę ewang. , wiatrak, karczmę rządową, 33 osad włość. , 1126 m. przestrzeni, w tern 791 m. gruntu ornego. 3. D. , wś, pow. pułtuski, gm. Zatory, par. Pniewo. W 1827 r. było tu 21 dm. 153 mk Drwęca, leśnictwo, pow. poznański, ok Więckotwice. Drwęca, niem. Drewenz, rzeka w Prusach, początek bierze w Prusach wschodnich między mazurami na błocie z małego jeziorka przy wsi Drwęcku Dröbnitz, pow. ostródzki, o małe pół mili od m. Olsztynka Hohenstein. Początkowo aż do Ostrody ma kierunek północnozachodni; krótko od źródła w lesistej okolicy pędzi młyny Pacółtowski NeuPetzdorf, potem Borowy młyn Heidemühl, Gibałę i we wsi Rychnowska wola Sophienthai, po za zwirówką olsztyńskoostródzką. Z obu stron przybiera liczne dopływy, z góry dość szybko spada. Po za Ostrowinem i Szyldakiem przechodzi przez jezioro Grzybińskie GrobenSee, koło wsi Grzybiny i Grzybinki. Pędzi młyn Jebarski Hirschberg blisko szosy, gdzie przyjmuje znaczny. dopływ Grabicę; mija Jebarg Hirschberg, nową kolej żelazną toruńskowy strucką przy Wsi Liebajny i wpływa przy m. Ostródzie do wielkiego jeziora Drwęckiego ob. Wychodząc z zachodniego końca jeziora płynie w kierunku południowozachodnim granicą pow. ostródzkiego i suskiego; pędzi młyn i wielką piłę parową, mija kolej żel. toruńskowystrucką tuż nad stacyą Berkfreda. Zaraz potem przyjmuje z lewej strony rz, Źuławkę Sulawka fl. z pod Szmykwałdu, mija Windugę przy końcu wielkich borów dąbrowskich następnie wś Borek. Przy zejściu się pow. suskiego, ostródzkiego i lubawskiego przyjmuje rz. Libawkę z pod Lubawy i Lip; opuściwszy pow. ostródzki płynie odtąd granicą pow. suskiego i lubawskiego, mija Mały bór Kl. Heide, Raczyk, Kamele, Borek, Rodzone przy żwirówce lubawskoiławskiej, Rodzone niemieckie Rosenkrug. Poczem mija kolej żel. malborskomławską na płn. dworcu Weissenbach między Radomnem i Sampławą, opuszcza pow. suski i dalej płynie przez pow. lubawski koło Rudy w niskiej okolicy Chróśle. Przy Bratyanie, gdzie był stary gród krzyżacki, mija trakt bity lubawskonowomiejski, zaraz potem przyjmuje znaczny dopływ Wel z pod Lidzbarga przychodzący, oblewa sławne Łąki, gdzie podług starej legendy obraz cudowny Matki B. Łąkowskiej ukazał się dzieciom pasącym bydło na łące płynął jasnością otoczony przeciwko wartkim falom rzeki i po trzykroć stanął; bydło pada na kolana pieśń stara, czując Matkę swego Pana, zamiast by jeść, jęczy, ryczy; lud się zbiega, cuda liczy. Teraz tu jest klasztor oo. reformatów. Dalej aa Drużykowa Druże Drużele Druźenie Drużkecy Drużkopol Drużków Drużkowka Drużna Drużnia Drużkowa Drużyły Drużyn Drużyna Drużyny Drwalew Drwalewice Drwalewo Drwały Drwęca Drwalewice raz przechodzi przez Nowe miasto Neumark i przez Kurzętnik Kauernick. Po za Lipowcem idzie granicą brodnickiego i lubawskiego pow. , prawy brzeg mając nisko położony, lesisty lewy przeciwnie górzysty. Mija Krowiogon, Rumunki lipowskie, za któremi opnszcza pow. lubawski w prost Szramowa i płynie dalej powiatem brodnickim. Po lewej stronie przyjmuje rz. Branicę z Bartniczką i Pisią, skręca się ku zachodowi w błotnistem położeniu na około wyżyn przy wsi Świecie i Kantyla, mija Nowy dwór, Ostrów, oblewa miasto Brodnicę także w błotnistem położeniu. Dalej w licznych zakrętach płynąc mija Kominy, Mszano, przyjmuje po lewej stronie z Polski dopływ Rypnicę, odkąd przez 6milową prawie przestrzeń trzyma się granicy Prus pow. brodnicki i kongresówki. Mija tu Słoszewo, Pustą Dąbrówkę, Pólko, Józefat, Zduniec, Kojuty, Sortykę. Od młyna Smolnika ma niskie brzegi, mija Białkowo, dzieli dwa naprzeciwko leżące miasta Golub pruski i polski Dobrzyń, przyjmuje z Polski rz. Ruzicę, mija Pomorzany, Strachowo, Naprzeciwko młyna Dolnik opuszcza pow. brodnicki, odgranicza od kongresówki pow. toruński, mija Elgiszewo, Ciechocin, przyjmuje z Prus rz. Bielicę z pod Kowalewa; nieco dalej z tejże strony rz. Łąkę opodal Młyńca. Mija z polskiej strony Mierzynek, Krobię, przyjmuje od strony królestwa pod Łapinożem Rypienicę, pod Lubiczem Bywkę. Po za Lubiczem, gdzie na polskiej stronie strome są brzegi, opuszcza granice kongresówki, płynie aż do końca w pow, toruńskim, przyjmuje umniejszoną Bachę, którą z pod Grębocina krzyżacy kanałem przeprowadzili do Torunia, mija Gumowo, Antoniewo, Nową wieś i uchodzi pod wsią Złotoryą, milę powyżej Torunia, do Wisły. Długość całego biegu Dr. obliczona jest na 32 mil, spadek na 68, 58 metrów. Grunt łożyska po największej części twardy, piaszczysty; ztąd woda zwyczajnie jasna, czysta, płynie wartko. Bieg ma Dr. nierówny, bardzo kręty, wijący się, brzegi zarywa, nowe nieraz tory bierze, sprawia tonie i mielizny. Głębokość wody trudno oznaczyć, zwykle 10 do 20 stóp; konie po największej częsci spłyną; brody gdzie przejść można są rzadkie. Szerokość wynosi 20 do 30 stóp. Od wsi do wsi. gdzie wiedzie droga, położony jest most przez Dr. , zwykle drewniany; kamienne mosty znachodzą się przy szosach i kolejach żelaznych. Brzegi po największej części górzyste, lasami porosłe, mianowicie przy górnym biegu, często i niskie, otoczone błotami i łąkami. Trawa bardzo bujnie wyrasta, smaczna osobliwie bydlętom. Znaczna obfitość wody, odpowiedni spadek i dogodne brzegi, podają myśl uspławnienia tej rzeki dla statków. Od r. 1839 prowadzone też już były w tym celu z rządem pruskim koreI spondencye. Wyznaczeni zostali z obu stron komisarze do zbadania stanu rzeki. Zamiar ten jednak do skutku doprowadzony nie został. Wszelkie zaniedbanie uregulowania brzegów i biegu tej rzeki sprawia, osobliwie w ostatnim czasie, liczne wylewy, które niemałe szkody robią w polach i łąkach. Dla statków nie jest więc dotąd Dr. dogodna. Natomiast spławiają drzewo, prawie tylko budulcowe, i to tak zwa nemi pasami, to jest wiążą z sobą około 10 albo więcej sztuk, z tyłu drugie i trzecie 10 i. t. d, umocowują, aż cały pas jest gotów. Najwięcej drzewa idzie z obszernych borów ostródzkich; zkąd też spławianie się poczyna. Podróż trwa około 4 tygodnie. Przewoźnicy są polscy chłopi, zupełnie jak flisacy na Wiśle, mają bu dki ze słomy, gotują sobie posiłek i. t. d. Kie dy chcą się zatrzymać, mają grube pale, które w ziemię wbijają, tak że pas stanie. Zimą Dr. zamarza równo z Wisłą. W ryby jest dosyć obfitą. Znachodzą się tu między innemi węgo rze, liny, szczupaki, leszcze, okonie, karpie, klenie, kwapy, jażdże, sędacze, minogi, pstrą gi. Także raki się znajdują, wydry i. t. d. Zbyt donośnego jednak pożytku z rybołów stwa nie ma, gdyż brzegi należą do przyty kających posiadaczy. Łowią tu ryby najczę ściej t. z. kłomiami al. kłomkami, zaciągają. Z historycznych względów nadmienia się tu, że r. 1776 służyła Dr. za granicę pomiędzy Polską i Prusami ob. Jezierskiego Trakta ty tom IV. 350, Büschinga tom II 191. Wu tzke Beitrag zur Kenntniss des DrewensFIus sses. Beitr. zur Kunde Preuss. 1821. Por. Brodnica i Dobrzyń. Kś. F. Drwęck, niem. Droebnitz, wś, pow. ostródzki, nad jez. t. n. Drwęckie jezioro, niem. DrewenzSee, w Prusach wschodnich, na polskich Mazurach, pow. ostródzki. Imię wzięło od rz. Drwęcy, która tu przechodzi. Postać ma bez mała prostokąta; obie odnogi, każda około milę długa, jedna z północy, druga z zachodu, łączą się z sobą przy mieście Ostrodzie. Z trzech stron jest prawie tylko lasem otoczone; wiosek oprócz m. Ostrody mało się naokoło napotyka, jako to Piluk Pillauken, Fatyjanki, Bogusze, Berkfreda, Cierpięty. Jest to okolica bardzo obfita w jeziora, noszące nazwę górskich, po niem. oberlandische Seen; na wschód ciągnie się 1 i pół mili długie jezioro, po niem. zwane Schillings See; na zachód wielki Geserich Jeziorze, jezioro Gil i t. d. Ze wszystkiemi stoi w związku przez dopływy. Odpływ ma dwojaki jeden na południe do Wisły przez rz. Drwęcę, drugi na północ do Bałtyku przez liczne jeziora północne osobnym kanałem oberlandisschelbinger Kanal spławne aż do jez. Druzna ob. i koło Elbląga do zatoki Świeżej FrischesHaff. Drwęcą prawie tylko drzewo spławiają, kanałem na mniejszych sta tkach zboże i towary. W ryby obfituje to je zioro podobnie jak i rz. Drwęca. Kś. F. Drwęcz, wieś szlach. i włośc. , pow. ostrołęcki, gm. i par. Rzekuń. W 1827 r. było tu 22 dm. i 168 mk. , obecnie liczy 743 morg, obszaru. Drwina, wieś, pow. bocheński, na prawym brzegu Drwińki, dopływu Wisły, o 15 kil. na płn. od Bochni, przy drodze z Bochni do Swinarowa, o 3 kil. na płn. od st. p. w Dzie winiu. Parafia rzym. katol. w Mikłuszowi cach. Domów 110, mk. 638. Własność wię ksza należy do Niepołomic, obejmuje roli or nej 14, łąk i ogrodów 3 m. ; własność mniejsza roli ornej 670, łąk i ogr. 223, pastw. 184 m. Własność rządowa. Lu. Dz. Drybin, małe miasteczko w pow. czausow skim, nad Pronią i Hołyszą, własność Ciecha nowieckich, o 30 w. od Czausów ob. , 180 dm. , 964 mk. , ma zarząd gminy włośc. , liczącej dusz 1374. Fel. S. Drybok, dawniejszy młyn, leżał nad rzeką Drybok, w pow. starogrodzkim; trudno jnż oznaczyć na pewno miejsce ale prawdopodo bnie w pobliżu klasztornego Słońca przy Pe plinie. Oddawna posiadali go cystersi pepliń scy. R. 1314 wzięli go krzyżacy w zamian za Czatkowy. Obecnie od niepamiętnych cza sów o tym młynie nic nie wiadomo. Ksiądz Kujot w Opactwie peplińskiem str. 75 nie słusznie przypuszcza, jakoby ów Drybok mia ła być dzisiejsza wioska Triangel w powiecie malborskim. Por. Czatkowy. Kś. F. Drybok, mały potok w Prusach zachodnich, bierze początek pod wsią Rudno pod Peplinem; płynie w kierunku północnym między Grę blinem a Rajkowami koło kolei żelaznej by dgoskotczewskiej; przechodzi żyzne piaszczy ste radostowskie pola, płynie przez wieś Sub kowy; przed Wielgłowami przyjmuje z lewej strony potok zwany w dokumencie z r. 1323 Sdretnica patrz Rzyszczowski Cod. dipl. Po loniae II 683, mija Narkowy, a poza Kni bawą i Bałdowem spuszcza się z wyżyn do Wisły nieco powyżej Tczewa. Długość tego strumyka wynosi około dwie mile. Na mapie generalnego sztabu pruskiego podane imię Trebock. Ks. F. Drybus, wś i folw. , pow. błoński, gm. i par. Kaski. W r. 1827 było 15 dm. i 157 mk. , obecnie jest 249 mk. Folw. D. z attynencyą we wsi Holendry i 1. wsią, od Warszawy w. 38, od Błonia w. 14, od Wiskitek w. 5, od Rudy w. 8, od rz. Wisły w. 20. Rozl. dworska wynosi m. 578 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 439, łąk m. 136, wody m. 1, nieużytki i place m. 2, płodozmian 4polowy; bud. mur. 7, drew. 13; pokłady torfu i marglu. Młyn wodny na rz. Radziejówce, która stanowi część granicy północnej a następnie płynie między łąkami; fabryka masła i serów limburskich i szwajcarskich. Wieś D. osad 19, gruntu m. 148. Drycany, po łotewsku Drycani, wieś i dobra rozległe, niegdyś 9840 dziesięcin a razem ze Strużanami i Pilcynami aż 23920 dz. obszaru mające, na Łotwie katolickiej w Inflantach polskich, w powiecie rzeżyckim położone, stanowią dotąd osobną obszerną parafią drycańską dekanatu rzeżyckołubańskiego, liczącą w roku 1880 wiernych 3500 płci obojga; same zaś dzisiejsze Drycany, własność bar. Jana Manteuffla, zajmują obecnie 2556 dziesięcin. Dobra te, wraz z majętnościami Strusen dzisiejsze Strużany w pow. lucyńskim i Pilcen dzisiejsze Pilcyny w pow. rzeżyckim w r. 1568 przez króla Zygmunta Augusta Ernestowi de Rueck jure feudi nadane, a przez króla Jana III w domu praprawnuka tegoż Ernesta R. przywilejem z r. 1677 jako dziedziczne utwierdzone; utrzymywały się stale w wygasłej już linii drycańskich Ryków od r 1568 1828, w którym to czasie Marya z Ryków Manteufflowa, matka terażniejszego dziedzica, wniosła je w dom polskoinilanckiej gałęzi Manteufflów. Wszelako majętności Pilcyny i Strużany, już w pierwszej ćwierci bieżącego stulecia od Drycan odłączone zostały. Pilcyny w r. 1813 nabył Mikołaj Kulniew, Strużany zaś w 1825 Leopold Benisławski. Do roku 1874 pozostawały jeszcze przy Drycanach majątki Tannagi i Lesno, z których pierwszy na mocy dzielczego dokumentu z 30 września 1874 r. prawem dziedzicznem przeszedł do bar. Ryszarda Manteuffla, a drugi w tymże czasie prawem kupna do mieszczanina ryskiego Dalwica. Obecnie do obrębu Drycan, oprócz samej fermy drycańskiej, wchodzą folwarki Kałastinie, Eysule i Heimtal tudzież 12 zaścianków kurlandzkim Łotyszom stale wydzierżawionych. Położenie Drycan, oddalonych o 2 i pół mili od stacyi kolei żelaznej Rzeżycy i miasta powiatowego tegoż imienia jest bardzo wzgórkowate; w dni pogodne widać ztąd jezioro Łuban oddalone o 2 mile. Licznie się tu napotykają kurhany, w których niejednokrotnie odkopywano sprzęty kamienne, bronzowe, żelazne, zwierzęce i roślinne, jakie się obok toporków, berdyszów, młotków, mieczów, pik różnego kształtu, strzał, puginałów i nożów w Inflantach polskich częstokroć znajdują. Patrz Rubon, tom V, artykuł Adama Platera O dawnych grobach i starożytnościach odkrytych w Inflantach polskich. Dwór D. , na wyniosłem i bardzo obszernem wzgórzu położony, na milę do koła widnieje swemi białemi murami, od ciemnych drzew uroczo odbijającemu Grunt tu po większej części pszennojęczmienny; go Słownik geograficzny Zeszyt XV, Tom II. 12 Drwęck Drybus Drycany Drwęck Drwęckie jezioro Drwęcz Drybin Drybok Drwęcz Dryhucze Drykszna spodarstwo płodozmienne, rasa bydła przewa żiiie żuławska i oldenburska; dostatek lasu i łąk. Tych ostatnich, w stosunku do gruntów ornych, ilość podwójna. Oprócz pszenicy zimo wej i żyta uprawiają się tutaj jęczmień, psze nica jara, groch, koniczyna, kartofle i buraki pastewne. Godnym uwagi w Drycanach jest młyn parowy o trzech gankach, na 12 sił pa rowych urządzony, połączony z młockarnią, wałkownią i machiną do wyrabiania gontów szwedzkich, tudzież ogrody obszerne i sady ze szkółkami drzew owocowych. Lud tu czysto łotewski rzymskokatolickiego wyznania. Koś ciół parafialny w r. 1859 przez Maryą z Ry ków Manteufflową z muru wzniesiony na miejscu dawnego drewnianego, który dziad fundatorki marszałek Dominik Byk w r. 1779 na temże miejscu był erygował. Do drycań skiego kościoła należy kościół filialny w Pil cynach, datujący z XVIII wieku, i kaplica w samym dworze drycańskim, już w r. 1769 is tniejąca patrz G. Manteuffel Inflanty pol skie str. 151. Do parafii drycańskiej nale żą, oprócz Drycan, majątki Taunagi i Pilcyny, tudzież część byłego starostwa rzeżyckiego po pierwszym podziale Polski od fundum dry cańskiego do skarbu oderwana, a niegdyś na zwy niemieckie Dritzendorff i Pudder no sząca. Gmina drycańska bardzo rozległa liczy obecnie dusz 6400 płci obojga. W roku 1880 przyłączono do niej kilka wiosek skarbowych, do byłego starostwa rzeżyckiego należących i w części przez Rossyan starowierców rozko łów zamieszkiwanych. Zarząd gminny w miejscu, zarząd policyjny w Rzeżycy. W Dry canach urządza się obecnie stacya pocztowa. Drogi komunikacyjne i handlowe prowadzą 1 z Birż inflanckich patrz art. Birże przez Byków i Drycany do stac. kol. żel. i miasta Rzeżycy; jest to tak zwany trakt rzeżyckołu bański; 2 z Berzygału patrz art. Berzygał przez Rogówkę, Taunagi, Drycany do miaste czek Wielony i Warklany; jest to tak zwany trakt berzygalski. G. M. Drycmujża, wś pow. dyneburskiego, parafii krasławskiej, własność Platerów. Dryczew, w połud. wschodniej stronie pow. rzeczyckiego, nieopodal wioski Żylicz, wyspa dnieprzańska z folwarkiem; wraz z drugą wys pą Łabędzią zwaną, ma obszaru około 1000 mor. i od 1848 r. należy do Kobylackich; wś, bardzo żyzna. Al, Jel. Dryczna, ob. Dricsna. Dryczyn, wś w środku pow. ihumenskie go, w gm. nowosielskiej ob. Nowosiołki, przy drodze z Błonia do Dukory wiodącej, cerkiew paraf. AL Jel. Dryfort, niem. Drengfurth, mko, pow. rastemborski, nad rz Ornet, na zach. od Węgoborku, ma st. pocztową, 1910 mk. , 8 jarmarków Dry. rocznie. Już około XV wieku jako miasto wspominane. Dryga, wś w pow. sokólskim gub. grodz. , o 32 w. od Sokółki, chat 42. Drygale, Drygały, niem, Drygallen, wś, dobra i leśnictwo, pow. jańsborski, ze stacyą pocztową, 965 mk. Dryganek, wś włośc. , pow. wieluński, gna. Kiełczygłów, par. Rząśnia, leży przeszło 4 i pół mil na wschód od Wielunia, ma 43 dm. , 280 mk. R. 1827 było 7 dm. , 38 mk. W. .. r. Drygas, pustkowie, pow. odolanowski, ob. Przygodzice. Drygucze, Dryhucze, 2 folw. i słoboda prywat. , nad rz. Dźwiną, pow. dziśnieński, o 17 w. od m. pow. Dzisny, 3 okr. adm. , przy b. drodze pocztowej z Dzisny do m. Drui, 5 dm. , 52 mk. kat. 1866. Dobra D. są własnością Korzeniewskich i mają 702 dzies. rozl. Okrąg D. w gm. Mikołajów liczy w swym obrębie wsie Mościszcze, Szaragi, Nowickie, Kalinowo, Krawczenki, Zaborce, Biedzino. Drygulec, folw. , pow. opatowski, gm. Wojciechowice, par. Mikułowice. Liczy 13 dm. , 95 mk. , 102 morg. ziemi dworsk. i 94 włośc. Dryhłów, ob. Drylów. Dryhucze, ob. Drygucze. Dryja, wś, pow. koniński, gm. i par. Tuliszków, o 11 w. na płd. od Konina, ma 260 m. rozl. , 140 mk. , w tern 50 ewang. Grunt żytni kl. II, w części pszenny. Młyn wodny na strumieniu bezimiennym, wpadającym do rz. Powy, założony bardzo dawno, zapewne przez którego z dziedziców Lisieckich, który mu nadał miano od swego herbu Dryja. Na pocz. b. stulecia dziedzic Nasierowski ziemię po wyciętych lasach w około tej miejscowości rozprzedał kolonistom niemieckim. J. Ch. Drykszna, Drixe, rz. , ramię kurlandzkiej Aa, pod Mitawą, trzciną i sitowiem zarosłe. Drylka, ob. Dźwinosa. Dryła, folw. w pow. borysowskim, w 2 okr. policyj. łohojskim, niegdyś własność Janow skich, dziś Kozakiewiczów; obszaru około 270 mor. w dzierżawie. A. Jel Dryłów, Dryhłów, wś nad rz. Teterowem, pow. żytomierski, par. Cudnów, na płn. od Olszanki, ma cerkiew drewnianą. Własność Aleksandra Piotrowskiego. R. 1867 miała 48 dm. . Jest tu niewielka papiernia, piękny i bogaty ogród oranżerya i cieplarnia pomieścić nie mogą swych zbiorów, a jeżeli nie przewyższają, śmiało przynajmniej rywalizować mogą z antonióskiemi hr. Alfreda Potockiego, w pow. zasławskim. Ogród ten jest wzorowo utrzymanym, a co więcej niewielkim stosunkowo kosztem, gdyż się utrzymuje wyłącznie prawie ze sprzedaży swych kwiatów i krzewów. Katalogi swe ogłasza w Kijowie. Dry. Drynda, młyn, pow. częstochowski gm. Opatów, par. Kłobuck. Dryńdowe, folw. , pow. lubliniecki, należy do dóbr Zborowskie. Drynia, 1. oś. , pow. opoczyński, gm. Stużno, par Petrykozy; 3 dm. , 18 mk. , 28 morg ziemi dworsk. i 16 włość. 2. D. , os. , nad rz. Brzusznią, pow. opoczyński, gm. Krzczonów, par. Gielniów. Ma 4 dm. , 35 mk. i 23 morg. ziemi włośc. Dryssa, Drysa, mylnie Dryza, m. powiatowe gubernii witebskiej, przy ujsciu rzeki Dryssy do Dźwiny zach. Od gub. m. Witebska odległa o 176 w. , od Petersburga o 592 w. Kiedy i przez kogo Dr. została założoną nie wiadomo. Z pertraktacyi jakie były prowadzone od 1565 do 1569 roku między carem Iwanem groźnym i królem Zygmuntem o przeprowadzenie granic między Polską i Rossyą widzimy, że w czasie tym Br. należało do Rossyan; egzystowała zaś na długi czas jeszcze przedtem, a w XV wieku stanowiła osobną gminę należącą do Połocka. Starostwo czyli dzierżawa D. wnosiło kwarty zł. 214 i była we władaniu Rudominów. Od 1802 r. Dr. jest miastem pow. gub. witebskiej, do tego zaś czasu od 1772 r. była m. pow. b. gub. połockiej. W roku 1812 pod Drysą był ufortyfikowany obóz i główna kwatera naczelnego dowódcy pierwszej armii zach. gener. rossyjskiego ks. M. Barclaja de Tolly. Ź rozporządzenia rady wojennej obóz ten, jako niedogodny, został opuszczony; w następstwie był zrujnowany przez gen. Oudinot, przyczem ucierpiało niemało i miasto; w r 1855, na wiosnę, nadzwyczaj obfity rozlew Dźwiny i Dryssy przyczynił mieszkańcom Dr. ogromne straty; siedm domów zaledwie tylko ocalało. Obecnie liczą w Dr. 3077 mk. płci obojga; w tym kat. 2219, kościołów katol. dwa jeden parafialny pod wezwaniem Opatrzności Bożej, drugi zaś filialny, zbudowany przez mieszczan, w 1810 r. , pod wezwaniem Swiętego Krzyża. Parafia D. ma kaplicę w Wiktoryanowie i Kazulinie. Dryskosiebieski dekanat archid. mohilewskiej obejmuje dwa powiaty w nazwie wyrażone, liczy wiernych 28286, parafij 8, kaplic 25. Parafie Siebież, Oświej, Zamosze, Pustyń, Rosica, Przydrujsk, Dryssa, Zabiały. Cerkiew prawosławna jedna; bóżnic żydowskich sześć. Do miasta należy 250 dz. i 999 kw. sążni. Domów Dr. posiada, znaczniejszych murowanych 12 i drewnianych około 300; 1 szkołę parafialną z oddziałem dla uczących się dziewcząt; 1 piwny browar, 2 cegielnie i 3 garbarnie. Handlu w Dryssie niema prawie zadnego; w ogóle jest to jedno z najmniejszych m. pow. gub. wit. Jest tu st. dr. żel. dyneburskowitebskiej, między Swolną a Georginowem, o 174 w. od Witebska, 90 w 179 Dry. od Dyneburga a o 4 i pół w. od st. poczt. w Dryssie. Powiat Dryssieński należy do liczby tak zwanych inflanckich pow. gub. wit. , która są daleke żyźniejsze i we wszystko wogóle le piej uposażone od pozostałych siedmiu pow. noszących miano białoruskich. Powiat ten ma 2647 w. kw. rozl. , dzieli się na 3 ucząstki policyjne stany, 16 gmin włościańskich; miejscowości zaludnionych w pow. Dr. 1385, w nich ogółem 6317 domów. Ludność ogólna wynosi 73147; główną ilość stanowią Biało rusy. Łotyszów w całym pow. tylko 171; żydów 5552. Białorusy, zaludniający pow. dryski są przeważnie wyznania prawosławne go katolików w całym pow. 13, 500; według rubryceli 27924, mówią oni narzeczem biało rzuskiem, stanowiącem niejako przejście od mowy wielkorossyjskiej do narzecza ukraiń skiego i mowy polskiej. Przemysł fabryczny w pow. Dr. żaden prawie. Z rzek ważniejsze są Dźwina zach. i Dryssa; z jeziór wszystkich 85 Oświejskie, Lisno, Długie i Białe; dwa pierwsze leżą w północnej części pow. Komu nikacyjne środki stanowią rzeki spławne Dźwina, Dryssa a za główny ruch komunika cyi służy przeżynająca pow. kolej żelazna dyneburskowitebska. Blisko miasta D. w le sie było niegdyś mko Konarzewo, założone około 1648 przez Jana Konarzewskiego i przez Jana Kazimierza przywilejem miejskim obda rzone. W wojnie zniszczeniu uległo i już nie odbudowane. Marszałkami szlachty powia tu drysieńskiego bywali; Chrapowiccy, Hłas kowie, Korsaki, Łopacińscy, Szczyttowie i Szadurscy. F. G. Dryssa lub Hłubo, jez. w płn. stronie pow. połockiego, niedaleko granicy newelskiego powiatu, ma 4 w. kw. rozl. , 6. 5 w. dług. , 450 sąż. szer. , brzegi lesiste. Wpływa doń Usz; wypływa rz. Dryssa z tego jeziora. Dryssa, rz. , prawy dopływ Dźwiny, wypływa z jez. Dryssa, według W. Pola z jez. Jasnego, i połączywszy się z rzeką Uszczą przepływa jez. Wolsę a po wyjściu z niego dopiero nazwę Dryssy przybiera. Przybiera rz. Uszczę i Swołnę, a ubiegłszy 128 w. , wpada do Dźwiny pod miastem Dryssą. Szerokość od 8 12 sążni; głębokość na wiosnę do 6 łokci dochodzi, kierunek jej w którym przepływa 4 jeziora jest głównie płd. W. Pol pisze D. dalej płynie na zach. wydatnym łukiem ku płd. Wszystkie jej dopływy z małemi wyjątkami są jeziorne, okolice po części lesiste. Z prawego brzegu przyjmuje strugę z jeziorka przy wsi Połuszkowo, strugę z jez. Dwibło, kierunek płd. wsch. ; płynie przez jez. Gusino, Jazna, poniżej którego przyjmuje strugę i ma ujście swe pomiędzy wsiami Klin i Stare; kilka strug pomniejszych, z których niektóre wypływają z jeziorek; Nieszarda wypływająca Dryssa Drynia Dryńdowe Drynda Dryłów Dryła Drylka Drycmujża Dryja Drycmujża Dryczew Dryczna Dryczyn Dryfort Dry Drygale Drygały Dryganek Drygas Drygucze Drygulec Dryhłów Drynda Drywiaty Dryświata Dryświata Dryświaty Dryszczów Dryza Dryże 1 Dryżyna nieużytki i place m. 25. Płodozmian 10 i 7 ny, od Kalisza w. 78, od Koła w. 8, od drogi z jeziora tegoż nazwiska, płynie koło Pilgówki w kierunku płd. zach. , przyjmując dwie strugi z jezior, łamie się na południe i bieży do ujścia przy wsi Przybytki. Nieszcza, źródło ma przy wsi Łukowa, przepływa w kierunku mało zach. przez trzy jeziora, z których największe jest Żylica; przyjmuje strugę z prawego brzegu z jeziora Ajbeto, a przy ujściu tejże strugi zmienia kierunek na płd. ; dalej przyjmuje strugę z jeziora leżącego przy mstku Osyna. Nieszcza przepływa koło miast Juchnowicze, Klasice i wpada poniżej wsi Czerkowiszcza do Dryssy. Z lewej strony wpada do Nieszczy kilka strug i rzeczka wypływająca z jeziorka przy wsi Starzyna, płynie w kierunku zach. przez 5 jezior. Czerepiło przy wsi Czerniszewo zwraca się na płn. i ma swe ujście poniżej miasta Juchnowicze. Z prawego brzegu wpada jeszcze do Dryssy rzeka Swołna, źródło ma w okolicy osady Drujewo, bierze dwie strugi, płynie w kierunku małego płd. przez Kotranową, Długą i wpada poniżej mka Womieńca do Dryssy. Rzeczka, źródło przy wsi Zaj, płynie na płd. , ujście poniżej wsi Tobołkina. Z lewego brzegu wpadają do Dryssy Rzeczka, źródło ma przy wsi Derlipiny, płynie na zach. , ujście przy wsi Łajewa. Rzeczka z jeziora, płynie w kierunku zach. przez dwa jeziora, ujście poniżej wsi Woronowa. Pięć mniejszych rzeczek, niektóre z jeziorek. Po Dryssie spławiają drzewo opałowe i budulec. Do sioła Dernowicz a nieraz i dalej kursują po D. tak zwane łajby ze zbożem, siemieniem lnianem i olejem. Między Borkowiczami a Swołną rzucony jest przez D. żelazny most kolejowy. Dryświata, Dryświatyca lub Kozianka, rz. , dopływ Dzisny, ma źródło w jez. t. n. , ujście pod m. Koziany. Dryświaty, po żm. Drukszos, mko i dwór w pow. nowoaleksandrowskim gub. kow. , o 36 w. od m. pow. , nad jez. i rz. t. n. Paraf. kościół katolicki śś. Piotra i Pawła 1514 wzniesiony z drzewa przez króla Zygmunta; 1725 r. przebudowany przez ks. Rudominę. Na cmentarzu kaplica ś. Jana Chrzcic. , z muru wzniesiona 1830 r. przez obyw. Koziełłę. Parafia katol. , dek. nowoaleksandrowski dusz 8840. Filie w Rymszanach i Gajdach. Kaplice w Anisimowiczach, Niurwiańcach i Luszniewie ta ostatnia zbudowana 1747 przez obyw. Kopcia. Mko ma dusz 205. D. były starostwem i do ekonomii wileńskiej należały. W 1712 r. liczyło stwo dymów hybernowych 310. Gwagnin tak pisze Dryświat, zamek nad jeziorem szerokiem, od tegoż imienia rzeczony, od Bratysławia 5 mil leży. Dryświaty były dobra królewskie, obszaru włók 1900 czyli dzies. 38000, chat zaś 552, do ekonomii wileńskiej należące. W roku 1780 za dług narodowy wynoszący dwa miliony złp. nadane zostały konstytucyą Karolowi wojewodzie wileńskiemu i Hieronimowi Radziwiłłom; roku 1790 nabywa od Karola Radziwiłła Michał Ogiński, a 1794 roku tenże Ogiński przedaje Janowi Nikodemowi Łopacińskiemu. W roku 1810 po zaszłej śmierci przeszło na dzieci, zrodzone z powtórnej żony Józefy z Ogińskich to jest na córkę Teklę i synów Ignacego i Dominika. Z tych Dominik umarł bezdzietny a Ignacy w roku 1820 odprzedaje wujowi swemu Michałowi Ogińskiemu senatorowi, ten zaś Józefowi Łopacińskiemu rotmistrzowi kaw. nar. lit. , który oddaje D. we władanie około 1840 r. synowi swemu Antoniemu; żona zaś jego Anna sprzedaje w r. 1865 Augustynowi Etingienowi, gubernatorowi ryskiemu. Dryświaty, jez. w pow. nowoaleksandrowskim, gub. kowieńskiej, 9 w. długie. , około 10 i pół w. szerokie, 41. 2 w. kw. rozl. 36 w. według Strielbickiego, dosyć rybne. Na płd. krańcu daje początek rz. t. n. albo Dryświatycy, która z lewej strony do Dzisny uchodzi. Na płd. wsch. krańcu jez. tworzy półwysep, gdzie leży mko D. Na północ od mka D. wpada do jez. D. rz. Bycza, wypływająca z jez. Rycza. Na wyspie D. był dawniej zamek królowej Bony. Dryszczów, wś i folw. , pow. chełmski, gm. Żmudź, par. Kumów. Posiada stacyą pocztową. W 1827 r. było tu 20 dm. i 140 rak. Folw. D. od lublina w. 85, od Chełma w. 19, od Dubienki w. 14, od rzeki Buga w. 14. Rozl. wynosi m. 301 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 167, łąk m. 67, pastwisk m. 1, lasu m. 60, nieużytki i place m. 4. Bud. mur. 5, drewn. 10, pokłady marglu. Folw. ten w r. 1873 oddzielony od dóbr Żmudź. A. Pal. Dryszczów 1. wieś, pow. brzeżański, nad rz. Złotą Lipą, 579 mk. w 125 rodz. 285 męż, 294 kobiet; 101 rzym. kat. należących do rzym. kat. parafii w Buszczu, 459 gr. kat. , 19 izraelitów; przestrzeni 1538 m. a mianowicie 1001 m. roli orn. , 105 m. łąk, 62 ogr. , 104 pastw. , 218 lasu, 25 m. dróg i gościńców, 9 m. stawu, 14 m. innych przestrzeni. Leży przy gościńcu kraj. brzeżańskozłoczowskim, ma młyn wodny o kilku kamieniach z foluszem. Parafią gr. kat. ma w miejscu, do której należy także wieś Urmań, 473 dusz. Włościanie dryszczowscy są przemyślni, trzymają przedsiębiorstwo dostawy kamienia do gościńca kraj. i dzierżawią miejscowy folwark. Własność rzymsko kat. probostwa w Brzeżanach. 2. D. z Zieloną, wieś, pow. podhajecki, leży nad potoczkiem mającym swe źródła na północny zachód od tej wioski, oddaloną jest od Podhajec na południowy zachód o 21 kil. , od Bursztyna na wschód o 20 kil, o 3 kil. na płn. od Horeżanki; okolica górzysta, zimna, obfituąca w lasy; są to wyżyny leżące między Po dolem zaczynającem się od rzeczki Koropca a doliną Dniestru. Przestrzeń posiadł. więk. roli or. 490, łąk i ogr. 140, pastw. 18, lasu 279; pos. mn. roli or. 1078, łąk i ogr. 368, pastw. 38 m. austr. Ludność rzym. kat. 275, gr. kat. 616, Izrael. 74, razem 965. Należy do rzym. kat. par. w Horożance; gr. kat. par. ma w miejscu, obejmującą filią w Byszowie z 536 gr. kat. obrz. i należącą do dekanatu podhajeckiego. W tej wsi jest kasa pożyczko wa z funduszem zakładowym 747 złr. Wła ściciel większej posiadłości Elżbieta Szczurow ska. B. R. Drywiaty, jez. w pow. nowoaleksandrowskim, gub. kow. , zwane też niekiedy jeziorem brasławskiem, leży około mka Brasławia, ma według Strielbickiego 31 w. rozl. Na płd. wschodzie tworzy dwie zatoki, które okrążają półwysep Bonę. Na zachód od tegoż półwyspu ma dwie wyspy Wiaź i Czajki. Przyjmuje rzeczki Scierwicę i Zolwicę, między któremi błoto Palmo się ciągnie. Na płd. wsch. brzegu stoi dwór Belmonty. Dryza, ob. Dryssa. Dryże 1. wś rządowa, pow. święciański, 2 okr. adm. , mk. kat. 79, dm. 7 1866, od m. pow. 41 w. 2. D. , wś, pow. rossieński, par. Szyłele. . Dryżyna, niem. Attendorf, wś i gm. , pow. wschowski, na granicy pow. górskiego, 2 miejsc 1 D. , 2 Polska Karczma Polnisch Krug; 91 dm. , 516 mk. , 421 ew. , 95 kat. , 38 analf. 2. D. , domin. , 1732 m. rozl, 4 dm. , 44 mk. , 37 ew. , 7 kat. , 4 analf. Poczta w Szlichtyngowie Schlichtingsheim o 1 kil. , st. kol. żel. w Drzewcach Driebitz o 7 kil. M. St Dryżyna, potok, nastający na granicy gmin Belejowa i Czołhanów, w pow. dolińskim, z pod północnego stoku wzgórza Czułhańską zwanego 392 m. , płynie granicą ku północy, a przeszedłszy w obręb gminy Turzy wielkiej na wschód. Po 7 kil. biegu uchodzi z lew. brz. do Turzanki, dopływu Świcy. Br. G. Drzazga, wś, pow. sierpecki, gm. Stawiszyn, par. Radzanów. Drzazgi, niem. Drzasken, wś, pow. niborski, st. poczt. Kozłowo. Drzazgowa Wola, wś i folw. z młynem na rz. Wolbórce, pow. brzeziński, gm. i par. Będków. W 1827 r. było tu 11 dm. , 153 mk. , obecnie 15 dm. , 200 mk. Dobra D. Wola składają się z folw. D. wola, wieczystoczynszowego młyna wodnego zwanego Nowym i wsi D. wola, Cieniawy, Krzyżanów i Ewcin; od Piotrkowa w. 20, od Brzezin w. 28, od Wolborza w. 5, od Bab w. 7, od rzeki Pilicy w. 9. Rozl. wynosi m. 846 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 515, łąk m. 55, pastwisk m. 66, lasu m. 185, polowy. Bud. mur. 3, drewn. 9; młyn wodny na prawach wieczystoczynszowych z gruntem m. 24, pokłady torfu eksploatowanego na potrzeby miejscowe. Wieś D. Wola osad 22, gruntu m. 49; wś Cieniawy osad 6, gruntu m 3; wś Krzyżanów osad 10, gruntu m. .161; wś Ewcin osad 25, gruntu m. 322. Drzązgowo, domin. i gm. , pow. średzki, 5784 m. rozl. , 3 miejsc 1 D. ; 2 Sokolniki; 3 Wysławice folwarki; 31 dm. , 501 mk. , wszyscy kat. , 138 analf. Poczta w Węgier skiem o 5 kil, st. kol. żel. Środa o 13 kil. Własność hr. Zygmunta Grudzińskiego wraz z Wielkiemi Jeziorami razem 12460 m. rozl. . W D. urodził się znany pedagog Ewaryst Est kowski. M. St. Drzązna, wś, pow. sieradzki, gm. Wróblew, par. Charłupia Wielka. W 1827 r. było tu 17 dm. , 135 mk. ; obecnie 181 mk. , 201 m. gruntu. Orzechowo, wś, pow. olsztyński. Drzeczkowo, niem. Retschke, wś szlach. , pow. wschowski, rozl. m. 3596, niegdyś własność Jozefa Obiezierskiego. Drzenkowice, wś, pow. opatowski, gm. Ćmielów ob. , par. Grocholice. W 1827 r. było tu 10 dm. , 84 mk. ; obecnie 12 dm. , 94 mk. , 27 m. ziemi włośc. Drzeroszno niem. , ob. Dzierzążno. Drzew. .. , por. Drew. .. , Derew. .. . Drzewce 1. os. , pow. gostyński, gm. Lucień, par. Gostynin. 2. D. , wś, pow. skierniewicki, gm. Słupia, par. Lipce. W 1827 r. było tu 36 dm. i 239 mk. W pobliżu Drzewiecka wola. 3. D. , wś i kol. , pow. kolski, gm. Drzewce, par. Umienie. W 1827 r. było tu 21 dm. i 258 mk. Gmina D. należy do s. gm. okr. II w os. Kłodawa, st. poczt. w Dąbiu. Ma obszaru 14, 594 m. i 4120 mk. Dobra D. składają się z folw. D. i Józefów lub Józefków, tudzież wsi D. , Młynik i Krzyżówka; od Kalisza w. 83, od Koła w. 19, od Dąbia w. 4; droga bita przechodzi przez terrytoryum dóbr, od Ostrów w. 32, od Kłodawy i szosy kaliskiej w. 14, od rz. Warty w. 19. Rozl. dwor. wynosi m. 1533 a mianowicie folw. Drzewce grunta orne i ogr. m. 821, łąk m. 36, pastw. m. 95, wody m. 6, lasu m. 308, do karczunku m. 14, nieużytki i place m. 55, razem m. 1335. Płodozmian 13polowy. Bud. mur. 11, drewn, 26. Folw. Józefów grunta orne i ogrody m. 193, łąk m. 5, nieużytki i place m. 3, razem m. 201. Płodozmian 10polowy. Bud. mur. 3. Gorzelnia, dwa wiatraki i stawy zarybione. Wieś Drzewce osad 48, gruntu m. 240; wś Młynik osad 8, gruntu m. 114; wś Krzyżówka osad 8, gruntu m. 72. 4. D. , folw. , pow. kolski, gm. Budzisław kolski, par. Dęby szlacheckie. W 1827 r. było tu 9 dm. i 100 mk. Folw. D. Budzisławskie z przyległością Nowi Drywiaty bitej w. 2, od Ostrów w. 50, od rzeki Warty w. 4. Rozl. wynosi m. 396 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 390, nieużytki i place m. 6. Bud. mur. 4. Płodozmian 8polowy. 5. D wś i folw. , pow. słupecki, gm. Emilien heim, par. Zagórów. W 1827 r. było. tu 13 dm. , 140 mk. Folw. D. , od Kalisza w. 42, od Słupcy w. 14, od Pyzdr w. 14, od drogi bitej w. 14, od Kutna w. 91, od rzeki spławnej w. 3. Rozl. wynosi m. 1250 a mianowicie grun ta orne i ogrody m. 386, łąk m. 90, pastwisk m. 28, lasu m. 618, zarośli m. 10, nieużytki i place m. 29. Płodozmian 10polowy. Bud. mur. 6, drewn. 11. Gorzelnia. 6. D. , ob. Drzewcza. Br. Ch. Drzewce 1. stare, niem. Driebitz alt i ober, gm. i wieś, pow. wschowski, w okolicy piaszczystej, w pobliżu lasy rozległe; 4 miejsc 1 D. staregórne; 2 D. średniestare; 3 D. dolnestare; 4 domki dla stróży kolejowych; 89 dm. , 499 mk. , 430 ew. , 37 kat. , 32 chrześcian nie należących do dwóch pierwszych wyznań, 78 analf. Kościół protestancki. St. kol. żel. z Leszna do Głogowy, o 27 kil. od Leszna, st. telegraficzna i st. poczt. na miejscu. 2. Dśrednie i nowe Driebitz mittel i neu, 2 wsie, jedna gm. , pow. wschowski, 58 dm. , 365 mk. , 313 ew. , 52 kat. , 8 analf. 3. D. średnie stare, Driebitz mittelalt, domin. , 2771 morg. rozl. , 6 dm. , 44 mk. , 37 ew. , 7 kat. ; niemasz analf. Właściciel Zakrzewski. 4. D. dolnestare Driebitz niederalt, domin. , 1312 morg. rozl. , 3 dm. , 36 mk. , 31 ew. , 5 kat. , 5 analf. Właściciel Perkiewicz. 5. D. nowe Driebitz neu, domin. , 686 morg. rozl. , 2 dm. , 25 mk, 24 ew. , 1 kat. , 1 analf. 6. D. , wieś, pow. krobski, 29 dm. , 218 mk. , 46 ew. , 172 kat. , 56 analf. 7. D. , domin. i gm. , 4050 m. rozl. , 2 miejsc 1 D. ; 2 Czarkowo; 18 dm. , 340 mk. , 12 ew. , 328 kat. , 68 analf. Stacya poczt. w Poniecu o 4 kil. , st. kol. żel. Bojanowo o 11 kil. Własność Żółtowskich. Mówca i poseł Alfred hr. Żółtowski tu się urodził. Drzewce, ob. Drewce. Drzewcza lub Drzewce, wś i folw. , pow. nowoaleksandryjski, gm. i par. Wąwolnica. Leży na lewo od linii dr. żel. Nadwiślańskiej, między Klementowicami a Miłocinem. W 1827 r. liczono tu 28 dm. i 179 mk. , obecnie liczy 35 dm. i 355 mk. L. Wolski w wykazie jeziór Kal. Obser. Astron. Warsz. w 1861 r. str. 100 powiada, iż we wsi D. są dwa oddzielne jeziora bez nazwiska, z których jedno ma 200 drugie 80 m. obszaru; tymczasem karta woj. topogr. Królestwa XX1 nie wskazuje wcale ich istnienia. Gmina Drzewcza, urzędownie Drzewce zwana, świeżo została przemianowaną w r. 1880 na gminę Wąwolnica, gdyż z Drzewczy do Wąwolnicy urząd gm. przeniesiono. Dobra D. i Łopatki, do których należą i wsie t. n. , podług opisu z r. 1868 mają rozl. gruntów dworskich m. 1374 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 885, łąk m. 57, pastw. m. 2, lasu m. 404, zarośli m. 3, nieużytki i place m 23. Wieś D. osad 38, gruntu m. 797; wś Łopatki osad 17, gruntu m. 337. Drzewianowo, niem. Hohenwalde, wieś, pow. wyrzyski, 48 dm. , 415 mk. , 375 ew. , 40 kat. , 12 analf. 8t. poczt w Mroczy Mro tschen o 6 kil, st. kol. żel. Nakło o 20 kil. . 2. D. , niem. Neuholz, wieś, pow. bydgoski, 13 dm. , 99 mk. , 85 ew. , 14 kat. , 29 analf. Poczta i kolej żel. w Bydgoszczy. M. St. Drzewica, osada, dawniej miasto nad rzeką Drzewiczką w pow. opoczyńskim, przy dawnym trakcie warszawskokrakowskim położone; obecnie stacya pocztowa drogi piotrkowskoradomskiej, od Piotrkowa mil 9, od Radomia mil 7, od Warszawy mil 14 oddalona. Domów 77, mk. kat. 488, żydów 702, gmina i sąd gminny w miejscu. Gniazdo rodziny Drzewickich hb. Ciołek, w których ręku było aż do początku XVIII w. W tym czasie nabył je po bezdzietnie zmarłym Hieronimie Drzewickim wojewodzie lubelskim, od siostry tegoż Konstancyi Sołtykowej, Fabian Szaniawski łowczy w. lit. Od Szaniawskich przeszło 1806 roku dziedzictwem do br. Reiskich, w których posiadaniu do dziś dnia zostaje. Miasteczko zniszczone, upadłe w skutek ogólnych klęsk krajowych, podniósł i do kwitnącego stanu doprowadził Filip Szaniawski, star. bolesławski, syn Fabiana. Założył koło r. 1760 jeden z pierwszych w kraju ulepszony wielki piec, do którego rudę sprowadzano z kopalni we wsi Rozwadach o 9 wiorst oddalonej. Fabryki wielki piec, odlewnia i fryszerka, o pół wiorsty na zachód w górę rzeki od miasteczka leżące, nad stawem 150 mórg rozległym, wypuszczone w melioracyjną dzierżawę braciom Ewans, przeszły drogą procesu na ich własność, a teraz należą do firmy Lilpop, Rau, Lowenstein i sp. Z słynnych w przeszłym wieku warsztatów i fabryk wyrobów pasamoniczych śladu najmniejszego nie ma. Kościół paraf. pod wezwaniem św. Łukasza ew. , erygowany prawdopodobnie w końcu XIII w. gdyż już 1324 r. pleban zamienia dawno przynależne dziesięciny z odległych bardzo wsi, na dziesięciny z bliżej leżących a odnowiony lub wykończony dopiero 1462 r. przez braci Mikołaja kustosza sandomierskiego i Jana proboszcza warsz. Drzewickich, na których prośbę niedawno przedtem i wieś dotychczasowa na miasto o prawie magdeburskiem i o trzech jarmarkach zamienioną została. W kościele tym złożona jest czaszka św. Jana Złotoustego, sprowadzona z Rzymu przez prymasa Macieja Drzewickiego; podobno dawniej umieszczoną była w złotej puszce, którą Szwedzi zrabowali; dziś jest oprawiona w głowie srebrnej, na której postumencie wyryte litery A. D. i herby Cio łek, Gozdawa, Zaremba, Topór. Zasługują na uwagę dwa pomniki grobowe Drzewickich 25 końca XVI w. i spółczesny portret kardy nała Bern. Maciejowskiego. Par. D. dekan. opoczyńskiego liczy dusz 2408. Istniał tu da wniej drugi kościołek św. Stanisława a przy nim klasztor bernardynek, po prawej stronie rzeki, przy wjeździe do miasta; po pożarze w połowie zeszłego wieku pozostał z niego tylko kamień grobowy fundatorki Anny de Bąko wiec Drzewieckiej, w. XVII. Zakonnicom od dał wtedy dziedzic Szaniawski dawny zamek. Ten znów wraz z pałacem spalił się r. 1814. Z pałacu nie zostało śladu a o dawnej wspa niałości zamku i świetności jego dziedziców świadczą dobrze dotychczas zachowane ruiny. Badowany w początkach XIV w. , w czworo bok z kamienia i cegły, z wyłożonemi pięknym i rzeźbionym ciosem drzwiami i oknami, z czte rema skośnie na rogach czworoboku wieżami, z których trzy czworościenne przez jednę pół nocnowschodnią idzie brama wjazdowa a czwarta w trzeciej części ośmiościenna, z bar dzo delikatnie i ozdobnie wyrobionemi ściana mi szczytowemi, z trzech stron dach zasłania jącemi, na wyspie otoczonej kanałem poprowa dzonym od tuż płynącej rzeki, mógł przed wy doskonaleniem sztuki wojennej za silną fortecę być uważanym. We wschodniej części gma chu mieściła się wielka kaplica, na której okrą głych łukach są jeszcze ślady niezłych fresk. Do dóbr drzewickich należało dawniej 20 oko licznych wiosek i dwa miasteczka Gielniów i Nieznamirowice; rozległość obecnie jedność hypoteczną stanowiących folwarków jest wła sności dworskiej 2400 m. , miejskiej i włościań skiej 1500 m. ; grunt przeważnie żytni pierw szej klasy; położenie płaskie. Wsie i folwarki Żardki, dawniej osobny majątek gniazdowy Żardeckich hb. Ciołek, będących młodszą gałę zią Drzewickich; wieś przy drodze bitej piotr kowskoradomskiej, 3 w. od Drzewicy ku Ra domiowi oddalona, domów 19, mk. 245. Za kościele, dawniej przedmieście Drzewicy za kościołem położone, przy oczynszowaniu o wiorstę za miasto ku Radomiowi przeniesione, domów 18, mk. 272. Stefanów Budy, osada leśna, o 12 wiorst odległa, domów 15, mk. 170. Gmina D. liczy 4188 mk. ,, 311 dra. , 12, 504 m. rozległ. w tern 4190 ziemi dworsk. W skład gm. wchodzą Dąbrówka, Domaszno, Drzewica, Radzice, Strzyżów, Świerczyna, Zakościele, Żardkiduże i Z. małe. A. E. Drzewicz 1. wś, pow. łowicki, gm. Dębkowioe, par. , osad 9, mk. 46, rozl. 78 m. 2. D. stary, wś i folw. , pow. sochaczewski, gm. i par. Szymanów. W 1827 r. było tu 36 dm. 305 mk. Tamże wś i folw. D. nowy. Na gruntach tych wsi są kolonie i folwarki, z któ rych Folw. D. rozl. wynosi m. 265 a miano wicie grunta orne i ogrody m. 195, łąk m. 45, nieużytki i place m. 22, osady karczemne m. 3. Bud. mur. 1, drewn. 6. Rzeczka Pisia stano wi granicę północną. Folwark ten w r. 1875 oddzielony od dóbr Oryszew. Folw. lub kol. D. Nr I. Rozl. wynosi m. 150 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 130, łąk m. 13, nieu żytki i place m. 7. Bud. drewn. 3. Rzeczka Pisia stanowi granicę północną. Kol. D. Nr II. Rozl. wynosi m. 32 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 30, nieużytki i place m. 2. Kolonie te oddzielone w r. 1875 od dóbr Ory szew. Br. Ch Drzewicz, wś włośc. , pow. chojnicki, par. i poczta Brusy, szkoła Czyżykowo. Obszaru ziemi 5150 m. , budynków 17, domów mieszk. 7; kat. 71, ewang. 7. Drzewiczka, rzeka, bierze początek w pow. koneckim, w lesistej i wzgórkowatej okolicy pomiędzy Starą hutą a kol. Szczerbackiogo, w płn. wschod. stronie od Końskich, płynie w kierunku zachodnim, przechodzi w pobliżu Gowarczowa, zwraca się odtąd ku północy na Petrykozy, Ogonowice. Pod Opocznem przyjmuje z lewej strony Węglankę i płynie znacznie rozszerzona w kierunku płn. wschodnim, skręcając ciągle ku wschodowi na Radzice, Drzewicę, Nieznamierowice, Odrzywół, od którego w kierunku północnym zdąża do Pilicy, do której wpada pod Czerwoną karczmą, naprzeciw Nowego Miasta. Pod Drzewicą przyjmuje Brzuśnię. Długość jej wynosi 9 mil. Brzegi ma przeważnie nizkie, na płd. od Opoczna tworzy wraz z rzeką Węglanką obszerną błotnistą nizinę; od Drzewicy do ujścia płynie śród pustych przeważnie lesistych okolic. W biegu swoim tworzy liczne i duże stawy, dostarczające siły poruszającej zakładom fabrycznym w Białaczowie i Drzewicy. Br. Ch. Drzewiec, wś, pow. nieszawski, gm. Wierzbie, par. Lubotyń. W 1827 r. 9 dm. , 51 mk. Drzewiec, niem. Driewcen, gm. i olędry, pow. międzychodzki. miejsc 1 D. ; 2 leśni ctwo Schlangenlug; 35 dm. , 278 mk. , 276 ew. , 2 kat. , 39 analf. Stac. poczt. Międzychód Birnbaum o 6 kil. , st. kol. żel. Wronki o 42 kil. M. St. Drzewiecka Wola, wś, ob. Drzewce. Drzewienik, ob. Stonawa. Drzewiny, mylnie Drzewin, niem. Holzort, smolarnia i węglarnia w król. nadleśnictwie W. Okonin, pow. kościerski. Katol. 29, ew. 3, domów mieszk. 7. Parafia Stara Kiszewa, szkoła Konarzyn, poczta Frankenfelde. Odległość od Kościerzyny 3 i pół mili. Drzewitz niem. , ob. Drzewicz. Drzewoszki 1. małe, wieś, pow. kutnowski, gm. Żychlin, par. Bedlno. W 1827 roku Drzewitz Drzewoszki Drzewce Drzewiny Drzewienik Drzewce Drzewcza Drzewianowo Drzewicz Drzewiczka Drzewiec Drzewiecka Wola Drzewicz było tu 9 dm. , 106 mk. Obecnie jest dm. 10, mk. 155. Ziemi ornej w 1 3 pszennej a w 2 3 żytniej m. 290, łąk m. 28, uwłaszczonych m. 7. 2. D. wielkie, wieś szlachecka, pow. kutnowski, gm. Żychlin, par. Bedlno, liczy dm. 10, mk. 128. Ogólnej przestrzeni m. 334, w tern ziemi ornej m. 226, lasu m. 50, łąk i pastwisk m. 58. Wł. W. Drzeźno, wieś, pow. gostyński, gm. Duninów, parafia Gostynin. W 1824 r. 6 dm. , 50 mk. Drzeźno, jezioro przy wsi t. n. , nad Skrwą, leży na połud. wschód od jeziora Białego, z którem się łączy kanałem. Brzegi bezleśne, nieco wzniesione a w części nizkie i bagniste, obszaru ma 60 m. Br. Ch. Drzeżdżewo, niem. Driesen, wś, pow. słupski na Pomorzu. Drzęczewo 1. kolonia, pow. krobski, 21 dm. , 165 mk. , wszyscy kat. , 38 analf. 2. D. , dominium i gmina, 3349 m. rozl. , 2 miejsc. 1 Drz. , 2 Głogówko, folw. ; 14 dm. , 309 mk. , wszyscy kat. , 111 analf. Stacya poczt. w Gostyniu o 4 kil. , st. kol. żel. Bojanowo o 13 kil. Własność kongregacyi filipinów w Gostyniu i rodziny Mycielskich. M. St. Drzkowice mor. , ob. Dyrzkowice. Drźlawice mor. , ob. Dyrżlawice. Drzonek, niem. Dronkau, wieś i gmina, pow, śremski, pomiędzy Śremem a Dolskiem, nad je ziorem Grzymisław; 3 miejsc 1 Drz. , 2 Drz. Dronkau, folw. , 3 kolonia; 25 dm. , 259 mk. , 7 ew. , 252 kat. , 79 analf. Stacya pocztowa Dolsk Dolzig o 6 kil, st. kol. żel. Czempiń o 30 kil. , st. kol. żel. Jarocin o 35 kil. Drz. folwark jest królewszczyzną, należy do do minium Grzymisławia. 2. D. , folwark, pow. obornicki, ob. LudomDąbrówka. M. St. Drzonowo 1. albo Dranno, Drachnowo, niem. Drahnow, wieś włość. , pow. wałecki, par. i poczta Człopa al. Słopanowo Schloppe, szkoła w miejscu. Obszaru ziemi 3508 m. , budynków 120, domów mieszk. 34, katol. 5, ewang. 289. 2. D. małe, niem. Drahnow, wieś ryc. , pow. wałecki, par. poczta Człopa Schloppe czyli Słopanowo, w miejscu szkoła, gorzelnia. Obszaru 2655 m. , budynków 23, domów mieszk. 7; katol. 1, ewang. 119. 3. D. , wieś włośc, pow. chełmiński, par. i poczta Lisewo, szkoła katol. w miejscu, dzieci katol. 186, ewang. 15; do szkoły należą wioski Drzonowo, Lipinki, Boczyn, Szerokopas i Grzegórz. Obszaru ziemi 3209 m. , budynków 80, domów mieszk. 37, katol. 386, ewangelików 51. Drzoszno niem. , lub Seeresen, ob. Dzierzązno. Drzycim, niem. Driczmin, wieś włościań, parafialna, pow. świecki, poczta i stacya kolei żelaznej Laskowice. Istnieje od najdawDrz. niejszych czasów. Przez D. prowadził prastary trakt z Nowego i Grudziądza przez Jasieniec do Bydgoszczy i Torunia; niedaleko za wsią stał mały zamek, zwany do dziś dnia Gródek, z drugiej strony rzeki, który strzegł przejścia przez rz. Czarnawoda, Krzyżacy mieli przy Gródku swój folwark należący do D. , który też zwali najczęściej dom Drzycim. We wsi znajdowały się 2 karczmy oddawna. Mieszkańcy rządzili się początkowo prawem polskiem, które im krzyżacy zamienili na niemieckie chełmińskie. R. 1360 sołtys Jakób i wszyscy poddani żalą się z płaczem przed komturem Danielem vou Menden w Świeciu, że nie mogą znieść tych wszystkich ciężarów. Dla tego im komtur Daniel ulżył i stary przywilej zmienił. Podług niego posiadał proboszcz 4 włóki, sołtys Jakób trzymał dziedzicznie 3 wolne włóki, na każde zawołanie służył z koniem na wojnie mit einem Pferde zu Reysen und Landwehren. Od sądów mniejszych pobierał trzeci grosz. Od reszty 43 włók dają mieszkańcy od każdej włóki czynszu co rok 1 grzywnę, 1 gęś i 2 dni odrobią, gdzie im bracia nakażą. Dwie karczmy płaciły każda po 5 grzywien. Przy opisie dokładnym granic zachodzą nazwy ze wschodu od Gack rzeczka Swino, między Brzęczkiem a wsią Swinoles, struga Rowenica przy wiosce Rowenitz. Kościół istnieje tu od niepamiętnych czasów, wspominany prawdopodobnie r. 1266, potem r. 1319; tytuł ma Oczyszczenia M. B. i Wszystkich Świętych, patronatu rządowego. Należy do dekanatu świeckiego. Ma stary obraz M. Boskiej i figurę P. Jezusa na krzyżu, które oddawna i teraz za cudowne uchodzą. Za polskich czasów bardzo tu kwitły stowarzyszenia religijne czyli cechy brackie r. 1766 istnieje przy kościele bractwo czyli cech szewców, krawców, kowalów, kołodziejów, bractwo gburów i t. d. Nawet szlachta z całej okolicy zawiązała pobożne braterstwo z okolicznem duchowieństwem; członkowie zobowiązali się między innemi modlić się za duszę zmarłych i bywać o ile można na pogrzebach. Stary kościół budowany był z drzewa, teraźniejszy od roku 1863 65 z cegły. Parafia liczy wiosek przeszło 40, dusz 3130. Szkoła istniała już r. 1580, z wiosek Rowienica, Wery i Brzęczek dochodzi dzieci katol. 82. Inne szkółki parafialne są Gacki 42 dzieci, Szerosław 95, Lnianno 95, Wętwie 61, Gródek 56. Dawniej bywały tu liczne jarmarki, od których targowe pobierał proboszcz. Wieś trzymali jako tenuci królewscy starostowie ze Swiecia; r. 1580 Dulski podskarbi król. , książę Jabłonowski wojewoda poznański, starosta świecki; książę Czartoryski r. 1766, który z łaski królewskiej miał nawet prawo patronatu nad kościołem. ObeDrz. cnie liczy D. obszaru ziemi 3773 m. , budyn ków 110, domów mieszk. 47; katol. 367, ewang. 56. Roku 1880 otworzono nową agen turę pocztową. Kś. F. Drzykowa i Rdziostowa, przysiołki Chełmca. Drzykozy, folw. , pow. łęczycki, gm. i par. Mazew, dm. 6, mk. 53, roli ornej m. 180, wło ściańskiej m. 5. W. W. Drzymałów, osada leśna, pow. miechow ski, gm. Racławice, par. Kalina Wielka. Na leży do dóbr Śladów. Br. Ch Drzypol albo Drzyżypol, nad Strwiążem, przysiołek Czaplego. Dszadowen niem. , ob. Dziadowo. Dsziubiellen niem. , ob. Dziubiele. Dub, ob. Dąb i Dup. Dub, Dubie, wieś, pow. tomaszowski, gm. Kotlice, par. Dub, Posiada kościół par. drewniany i cerkiew dla ludności rusińskiej. Cerkiew tę erygował 1691 r. Adam Kazimierz z Mirowa Myszkowaki, starosta tyszowiecki. Miała filią we wsi Zubowice. Kościół katol. i parafią erygował 1544 r. Dubieński, dziedzic D. Przez lat blisko 70 był ten kościół kalwińskim. R. 1628 Aleksander Myszkowski dziedzic D. wznowił erekcyą i oddał kościół franciszkanom zamojskim, którzy atoli 1636 r. zrzekli się tego beneficium. Wieś D. ma też szkołę początkową, 774 mk. W 1827 r. liczono tu 94 dm. , 721 mk. Parafia D. dek. tomaszowskiego 2377 dusz liczy. Dobra D. , własność Edw. Koseckiego, składają się z folwarków D. Rudki i Michałówka, attynencyi Swaryczów i wsi D. , od Lublina w. 95, od Tomaszowa w. 38, od Tyszowiec w. 10, od drogi bitej w. 10, od Jarosławia w. 108, od rzeki Buga w. 25. Rozległość dworska wynosi m. 2850, a mianowicie folw. D. grunta orne i ogrody m. 760, łąk m. 438, pastwisk m. 156, wody m. 25, lasu m. 492, nieużytki i place m. 44 razem m. 1915. Budowli mur. 5, drew. 33. Folw. Michałówka grunta orne i ogrody m. 327, łąk m. 87, nieużytki i place m. 11 razem m. 425. Budowli drew. 12. Folwark Rudki grunta orne i ogrody m. 443, łąk m. 67 razem m. 510. Budowli drew. 2. Attynencya Swaryczów bud. drew. 4. Gorzelnia, dwa młyny wodne i pokłady torfu. Wieś D. osad 109, gruntu m. 1412. A. Pal. , Br. Ch. Dub, ross. Dubo, jez. w zach. stronie pow. lidzkiego, dł. na 4, szer. na 1 w. , mające na dnie podług opowiadań rybaków bezdenne jamy. D. ma brzegi niskie i błotniste; porosłe miejscami lasem; woda na wiosnę podnosi się w niem od 5 do 8 st. Jest to jedno z największych jezior powiatu. Ztąd bierze początek dopływ lewego brzegu Mercczanki rzeczka Ułła. Doba, wieś, pow. Dolina, wieś górska leżąca nad rzeką Dubą, dopływem Czaczawy, odDub. 185 dalona od Doliny na południowy wschód o 18 kil. w linii powietrznej; by zaś istotnie doje chać z Duby do Doliny trzeba kołować na Rożniatów i w takim razie robi się około 30 kil. drogi; od Rożniatowa oddaloną jest o 8 kil. na południe, od Perehińska oddaloną jest w lini powietrznej o 4 kil. na północ, rzeczy wiście o 8 kil. drogi, południową stroną doty ka ta wieś już gór głębokich, odwiecznemi po krytych lasami. Przestrzeń pos. więk. roli ornej 137, łąk i ogr. 77, pastw. 2, lasu 638; posiadł, mniej. roli ornej 359, łąk i ogr. 556, pastw. 202, lasu 11 m. Ludności gr. katol. 709, izrael. 22 razem 731. Gr. kat. parafią ma w miejscu, obejmującą filią Rypne z 583 gr. kat. wyznania i należącą do dek. perehiń skiego. W tej wsi jest szkoła niezorganizo wana o 1 nauczycielu. Należy do dóbr fun dacyi St. hr. Skarbka. B. R. Duba, osada należąca do Kosowa, pow. kartuski, par. Przodkowo, st. p. Kartuzy. Kś. F. Duba 1. rzeka, prawy dopływ Czeczwy ob. . Nastaje w obrębie gminy Duby, w po wiecie dolińskim, z połączenia dwóch potoków Dubszarki i Lecówki, koło folwarku dubskiego Słobódką zwanego. Od połączenia płynie na wschód, dość obszerną dolinką, zwartą od pół nocy znacznem wzgórzem Ożenowatą 710 m. pom. wojsk. , a od południa Homotówką 739 m. pom. wojsk. . Przyjąwszy od prawego brzegu potok Rypne, we wsi Dubie zwraca się na północ; odtąd dolina od prawego brzegu rozszerza się znacznie, łącząc się z doliną rzeki Łomnicy; lewy brzeg Duby przypiera do pod nóży wzgórz, tworzących dział wodny między Dubą a Czeczwą, na których stokach legły, wsi Kniażowskie, Janówka, Jasienowiec. Koń czą się ono nad Rożniatowem lesistym wzgó rzem Batynem 425 m. . Oprócz tego zrasza gminę Cieniawę, gdzie z lew. brz. przyjmuje potok Cieniawkę; następnie opływa Rożniatów od wschodu, a pod Swaryczowem, gdzie dolina jego z doliną Czeczwy się łączy, wpada do Czeczwy z pr. brzegu. Długość biegu od po łączenia się potoków 17 kil. Z prawego brze gu przyjmuje potoki Rypuc i Radową, z lew. brzegu Cieniawkę i Smerekę z Jasienowcem. Między Dubą a Łomnicą rozpościerają się obszerne moczary, zwane błotami nadłomni ckiemi, także rożniatowskiemi i kałuskiemi. 2. D. , ob. Dupa Br. G. Dubaniowice, wieś, pow. Rudki, leży na północ od Rudek o 5. 6 kil. , a na zachód od Hoszan o 2 kil. Przestrzeń pos. więk. roli ornej 347, łąk i ogr. 57, pastw. 6, lasu 258; pos. mniej. roli ornej 1036, łąk i ogr. 181 pastw. 39, lasu 1 m. ; domów 137. Ludności rz. kat. 65, gr. kat. 658, izrael. 87 razem 810. Należy do rz. kat. parafii w Milczycach, gr. Drzeźno Drzeźno Drzeżdżewo Drzęczewo Drzkowice Drźlawice Drzonek Drzonowo Drzoszno Drzycim Drz Drzykowa Drzykozy Drzypol Dszadowen Dsziubiellen Dub Duba Dubaniowice Drzykowa Dubencin Dubeninki Dubensko Dubiały Dubianka Dubiany Dubica Dubanosy Dubas Dubasiewczyzna Dubaśna Dubasze Dubaszówka Dubice Dubie Dubidze Dubicze kat. w Hoszanach. Właściciel więk. posiadł. Marya hr. Fredrowa. B. R. Dubanosy, wieś włośc. , pow. wilejski, 2 okr. adm. , o 52 w. od Wilejki, przy b. drodze pocztowej Januszewskiej, 5 dm. , 48 mieszk. 1866. Dubas z Zarębkami, wieś, pow. kolbuszowski, nad Olszyną, dopływem Legowy, uchodzącej do Sanu, w odległości 4 kii. na płn. zach. od Kolbuszowy. Stacya pocztowa w Kolbuszowej, parafia rz. kat. w Cmolasie; domów w Zarębkach 91, w Dubasie 28; mk. w Zarębkack 546, w Dubasie 190. Posiadłość większa obejmuje w Dubasie roli ornej 175, łąk i ogrodów 55, pastwisk 3, lasu 3 m. ; własność mniejsza roli ornej 127, łąk i ogr. 68, pastw, 28, lasu 1 m. W Zarębkach własność mniejsza roli ornej 532, łąk i ogr. 112, pastw. 41 m. Właściciel większej posiadłości Zdzisław hr. Tyszkiewicz. Lu. Dz. Dubasiewczyzna, wieś i uroczysko w powiecie sokolskim, gub. grodz. , o 30 w. od Sokółki. Dubaśna, wieś w powiecie sokólskim, gubernii grodzieńskiej, o 33 wiorst od Sokółki. Dubasze, wieś w półn. zach. stronie powiatu mińskiego przy drodze z miasteczka Rakowa do Krzywicz, w gm. krzywickiej. Dubaszówka, właściwie Dubatówka ob. . Dubatówka, mko w pow. święciańskim, pod 54 36 szer. geogr. i 44 11 dług. wschod. , w 4 urzędzie polic, o 77 w. od Święcian, posiada zarząd gm. włośc, szkółkę wiejską, par. cerkiew praw. Gmina włość. D. należy do 3 s. pokoju święciańskiego okręgu, dzieli się na 4 wiejskie okręgi, posiada 52 wsie z 506 dymami i liczy 4400 mk. Parafia prawosł. posiada w swym okręgu oprócz parafialnej jeszcze 2 cerkwie i liczy parafian męż. 241 i kob. 259. D. miała 1866 r. 24 dm. , 173 rak. Dubawen niem. , ob. Dobowo. Dubbeln, osada, pow. ryski, gub. liflandzkiej, o 3 mile ha północ od Rygi, leżąca na szczupłym półwyspie. Pochyłość brzegu lądu jest bardzo łagodna; dla tego woda. która tu mało soli zawiera, rychło zagrzewa się na słońcu. Chorzy kąpią się tu w wodzie morskiej, grzanej przy ognisku a więc w wannach i w morzu otwartem. Latem prawie cała zamożniejsza ludność Rygi mieszka w D. Statki parowe wtedy krążą bezustannie między temi miejscowościami. Jest też w D. stacya poczt. i st. dr. żel. ryskotukumskiej. Dubc, niem. Daubitz, wieś z kościołem par. ewang. na pruskich górnych Łużycach. Dubczany, wieś rządowa, pow. lidzki, 1 okr, adm. , o 13 w. od Lidy, 18 dm. , 169 mk. 1866. Dubczyce, wieś w pow. pińskim, gm. Moroczna, 3 okr. adm. , nad Prypecią, która tu, dzieli się na dwa łożyska oddzielne. D. mają 76 mk. Folw. należy do Rodziewicza. Dubek lub Bystra, rzeka, dopływ Niemna. między Szczorsami a Lubczem. Dubelno, ob. Dubielno. Dubelone, ob. Doblena. Dubenalken, wieś i dobra, pow. hazenpocki gubernii kurlandzkiej, parafia Hazenpot. Dubeń wielki, potok górski, lewy dopływ górnego Dniestru; wypływa w obr. gminy Spasa w pow. staromiejskim, z głębokiego jaru między szczytami Dubeniem 640 m. a Hołownią 668 m. ; płynie na północ i północny wschód wzdłuż drożyny poowadzącej ze Strzyłek przez Dubeń do Spasa. Przepływa wieś Spas i pod wsią przy mostku uchodzi z lew. brz. do Dniestru. Długość biegu 6 i pół kil Ujście 373 m. npm. Br. G. Dubencin, wieś, pow. pińczowski, gmina i par. Kościelec. Dubeninki, niem. Dubeningken, wieś, pow. gołdapski, ze stacyą pocztową, ma 471 mk. 1865. Dubensko niem. , ob. Dubieńslo. Dubiały, folw. i wieś, pow. trocki, dawniej Zaleskich. Dubianka, osada, pow. kalwaryjski, gm. Nadniemeńska, par. Rumbowicze. Liczy 12 dm. , 28 mk. , odl. od Maryampola 46 w. Dubiany 1. wś rząd. , pow. wyłkowyski, gm. Karkliny, par. Bartniki. W 1827 r. by ło tu 9 dm. . 105 mk. , obecnie 10 dm. , 82 mk. , odl. od Wyłkowyszek 16 w. 2. D. , wieś rządowa, pow. kalwaryjski, gm. nadniemeń ska, par. Rumbowicze. W 1827 r. było tu 12 dm. i 107 mk. , obecnie 25 dm. , 166 mk. , odl. od Maryampola 48 w. Br. Ch. Dubiany, 1. dobra, pow. szawelski, okr. adm. I, par. rawdziańska, gm. kurszańska, nad ruczajem Dubianką, posiadają młyn wo dny, należały niegdyś do starożytnej żmudz kiej rodziny Budryków, dziś do Michała Uła sewicza. Rozl. włók 25. 2, D. , dobra, po wiat szawelski, okr. adm. 2, par. rawdziań ska, niegdyś stanowił część majątku Deguć Piłsudzkiej z Gołkiewiczów, dziś własność Wandy z Piłsudzkich Chlewiskiej. Rozl. 20 włók. 3. D. , dobra i wieś, pow. szawelski, gm. Chwałojnie, par. wajgowska, przy trakcie z Szawkian do Kroż. Dobra rozl. 63 włók, niegdyś obszerniejsze, należą do Rybskich. Wieś w pobliżu ma 45 dusz rew. i 56 dz. zie mi uwłaszczonej. 4. D. , wieś, pow. szawel ski, gm. łuknicka, ma 7 dusz rew. , 125 dz. , ziemi uwłaszczonej. 5. D. , wieś włośc. i folw. pryw. nad rz. Łomianą, pow. trocki, 2 okr. adm, o 20 w. od Żyżmor, 5 dm. , 57 mk. 1866. J. Godl. Dubica, Dubice, wieś i folw. , pow. włodawski, gm. i par. Horodyszcze, W 1827 r. było tu 47 dm. i 303 mk. , obecnie liczy 74 dm. , 609 mk. Dobra D. składają się z folw. i wad D. ; od Siedlec w. 85, od Włodawy w. 35, od Biały w. 25. od Wisznic w. 3; podług opisu z r. 1866 rozległość dworska wynosi m. 1775 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 513, łąk m. 65, pastwisk i zarośli m. 420, lasu m. 600, nieużytki i place m. . 177. Wieś D. osad 70, gruntu m. 1364. Br. Ch. , A. Pal. Dubica, potok, wytryska w południowej stronie gm. Solca, w pow. drohobyckim, płynie granicą Solcą i Kołpca na północ wąską doliną po, pod Dąbrowę kołpiecką i przerżnąwszy kolej drohobyckostryjską wpada w obr. gm. Raniowic do Słonicy, dopływu Tyśmienicy. Długość biegu 6 i pół kil. Br. G. Dubice, ob. Dubica. Dubicze, wieś i folw. , pow. konstantynowski, gm. Zakanale, pap. r. 1. Górki. Liczy 73 mk. , gruntów dworskich m. 193, gruntów włościańskich 184. Dubicze, wieś, pow. lidzki, gm. koniawskiej, nad jez. Pielasą i rz. Kotrą, śród rozległych lasów rządowych położona, o 28 w. od Ejszyszek, o 42 w. od Lidy, niedaleko jeziora Dub. Ziemia piaskowata, w części gliniasta, łąki błotne wyborne. Mieszkańcy trudnią się przeważnie rolnictwem, rybołówstwem i myśliwstwem. Przed 10 laty stał tu kościół niegdyś parafialny, potem filia kościoła w Naczy, fundowany w XV w. niewiadomo przez kogo. Po drugiej stronie jeziora na wyniosłem wzgórzu, są dotąd jeszsze ślady pałacu myśliwskiego w. ks. Witolda, w którym on często rad przebywał. R. 1866 było tu 4 dm. , 62 mk. Starostwo dubickie płaciło w 18 wieku 793 zł. kwarty. Gmina D. liczy 340 dym. , 4963 włościan obojga płci. Zarząd gminny j w wiosce Naroszach. Gmina składa się z 2 okręgów wiejskich Głębokie i NowyDwór. Dubidze, ob. Dupice. Dubie, 1. prawdopodobnie Dupie, wieś rządowa, pow. łaski, gra. Dzbanki, par. Restarzew. W 1827 r. było tu 14 dm. , 117 mk. 2. D. , wieś, pow. kalwaryjski, gm. Nadniemeńska, par. Rumbowicze, liczy 19 dm. , 166 mk. , odl. od Maryampola 44 w. 3. D. , ob. Dub. Dubie, 1. wi ś, pow. rossieński, par. Niemokszty. 2. D. , zaśc. pryw. , pow. trocki, 4 okr. adm. , o 50 w. od Merecza, 6 mieszk. 1866; Dubie 1. wieś, pow. chrzanowski, par. Rudawa, o 21 kil. na zach. od Chrzanowa, o 8 kil. od Krzeszowic. W ślicznej dolinie, otoczonej do koła lesistemi wzgórzami, zwanej Niekluzą. Znajduje się w D. pstrągarnia. Dominium hr. Potocki posiada tu 161 m. roli ornej, 875 m. lasu; włościanie 261 m. roli ornej. D. ma 25 dm. , 155 mk. Por. Żary i Czer na. 2. D. , wieś. pow. brodzki, leży przy go ścińcu rządowym brodzkozłoczowskim, o. 15 kil. na płd. od Brodów, 8 kil. na płn. od Pod horzec, 21 kil. na płn, od Złoczowa, o 11 kil. na północnywschód od Olecka, o 3 kil. na zachód od Ponikwy; północną stroną opiera się o dział wód między morzami bałtyckiem i Czarnem, południową graniczy z płaszczyzną ciągnącą się ku Brodom. Przestrzeń posiadł. większej roli ornej 485, łąk i ogr. .. 154, past. 66, lasu 1010; pos. mniej, roli ornej 1025, łąk i ogr. 348, pastw. 170, lasu 11 m. Lu dności rz. kat. 108, gr. kat. 1012, izrael. 55 razem 1175. Należy do rz. kat. par. w Po nikwie, gr. kat. par. ma w miejscu, należącą do dek. brodzkiego. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu. Właściciel więk. pos. Maurycy Drdacki. B. R. Dubiecku z Czerwonką, miasto, pow. przemyski, leży na lewym brzegu Sanu, pod 49 50 płn. szer. , 40 4 dług. wsch, przy gościńcu rządowym idącym z Przemyśla do Dukli, o 3 i pół mili od Przemyśla, na samej granicy powiatów administracyjnych przemyskiego i brzozowskiego. Przestrzeń posiadł. więk. roli ornej 52, łąk i ogrodów 20, past. 21; posiadłości mniejszej roli ornej 237, łąk i ogrodów 24, past. 24 morg. austr. Ludność rzym. kat. 690, gr. kat. 114, izrael. do 700, razem 1505; mieszczanie głównie bednarze i szewcy. Urząd pocztowy i obiedwie parafie ma w miejscu. Rzymsko kat. parafia należy do dekanatu dynewskiego dyecezyi przemyskiej; relacya wizytacyi tej parafii przez biskupa Sierakowskiego opisuje z rękopisu Andrzeja Boboli, niegdyś proboszcza oraz przełożonego szpitala w Dubiecku 1576, jakoby wieś Dubie ko, położoną niegdyś w bliskości rzeki Sanu, w kem miejscu gdzie teraz osada Ruskawieś istnieje, Piotr Kmita wojewoda sandomierski przeniósł na teraźniejsze miejsce, a król Władysław Jagiełło na prośbę tegoż Kmity tej wsi prawo miejskie nadał. Wedle tegoż A. Boboli miał Piotr Kmita tamże wystawić kościół pod wezwaniem Śgo Mikołaja na początku XV stulecia, i dochody proboszcza zabezpieczył. Wedle miejscowych źródeł przypada ta fundacya na rok 1407, co tembardziej na wiarę zasługuje, że w dokumencie z 1408 roku testament Jana kanonika i plebana przemysk. między obcymi świadkami jest wymieniony także Mikołaj pleban w Dubiecku. Spadkobiercy rzeczonego Piotra Kmity powiększyli fnndacyą, mianowicie Mikołaj Kmita kasztelan przemyski i dziedzic Dubiecka około 1447 roku fundował ołtarz i prebendę; tegoż syn Dobiesław wojewoda lubelski uposażył w 1471 roku kolegia m trzech mansyonarzy, od którego to czasu zaczęli tutejsi parochowie używać tytułu praepo Dubiecku Dubanosy Dubatówka Dubawen Dubbeln Dubc Dubczany Dubczyce Dubek Dubelno Dubelone Dubeń wielki Dubenalken Dubica Dubielno Dubiejki Dubieniszki sitorum. W roku 1551 Stanisław Mateusz Stadnicki, ówczesny właściciel Dubiecka, odstąpiwszy od wiary katolickiej, wysłał z majątku swego Niedźwiedź w dyecezyi krakowskiej Alberta z Iłży apostato do Dubiecka, nakazał temuż najprzód w kościele szpitalnym a później w parafialnym odprawiać liturgią obrządku luterańskiego, wypędził parocha katolickiego i zabrał dotacyą tego beneficium. Tenże Stadnicki, zostawszy kalwinem wziął pod swoją opiekę Franciszka Stankara, któren musiał uciekać z Krakowa z powodu herezyi. Rzeczony Stankar otworzył szkoły w Dubiecku, służące do rozszerzania reformacyi, do których młodzież ze wszystkich stron się zgromadzała; z powodu rozszerzania roformacyi uchwalono na kapitule przemyskiej w 1562 roku, że szkoła w Dubiecku, jako podejrzana o herezyą przez zarząd szkoły katedralnej przemyskiej się rozwiązuje. Wychodziły około 1621 w D. i druki heretyckie, dziś bardzo rzadkie, pod Jana Szeligi firmą. W roku 1588 Andrzej Stadnicki syn rzeczonego Stanisława oczyścił Dubiecko z zamieszek heretyckich i sprawę katolicką przyprowadził do dawnego stanu. Dawny kościół parafialny pod wezwaniem Stych Mikołaja, Stanisława i Marcina, stał dawniej obok zamku dubieckiego; ale Grzegórz z Siecina Krasicki, starosta doliński, rozebrał takowy w 1626 roku pod pozorem, że przeszkadzał obronie zamku przeciwko napadom nieprzyjaciół. Nabożeństwo parafialne zostało przeniesione do kościoła Podniesienia Śgo Krzyża na przedmieściu, istniejącego na tem samem miejscu, na którem stoi teraźniejszy kościół. W XVIII wieku wystawiono nowy kościół za staraniem Michała Witosławskiego kanonika przemyskiego i proboszcza dubieckiego ze składek wiernych, który w 1755 przez Wacława Sierakowskiego biskupa przemyskiego pod wezwaniem Stych Apostołów Szymona, i Jady poświęcony został. Tradycya rodzinna i archiwum dubieckie przypisują wymurowanie kościoła parafialnego Annie ze Starzechowskich Krasickiej, wdowie po Janie kasztelanie chełmskim, co potwierdza także jej portret znajdujący się w kościele, na którym przedstawioną jest trzymając w ręku plan kościoła dubieckiego. Oprócz kościoła mansyonarzy Sgo Krżyża i kościoła szpitala ubogich pod wezwaniem Sgo Ducha wspominają akta także o kaplicy Stej Anny, położonej po za miastem w stronie ku Babinom, obok drogi prowadzącej z Dubiecka do osady Nienadowa. Dnia 3 lutego 1735 roku urodził się w zamku dubieckim Ignacy Krasicki biskup warmiński sławny poeta. Do parafii rzym. kat. w Dubiecku należą Drobobyczka, Huta Drohobycka, Hucisko Nienadowskie, Nienadowa, Bolechowa i Słonne, Przedmieście, Ruskawieś. Ogólna liczba katolików w całej parafii 5252, izraelitów 1696, Grec. kat. parafia dek. birczańskiego obejmuje oprócz miasta Dubiecka miejscowości Przedmieście, Nienadowa, Hucisko, Śliwnica, Drohobyczka, Bachurzec do 1871 roku istniała tu cerkiew Sgo Jana, która w tym roku zgorzała; ogólna liczba gr. kat. parafian 636. W aktach gr. kat. parafii dubieckiej znajdują się dowody, że takowa od dawna istnieje. W 1591 roku był popem w Dubiecku Łuka Teleśnickij za dziedzictwa Stanisława Krasickiego kasztelana przemyskiego. W roku 1674 kupił popostwo dubieckie za 200 złotych polskich Wasyl Korytnickij dla siebie, swoiej żony i swoich potomków od Jerzego Krasickiego dziedzica Dubiecka. W roku 1747 kupił Grzegorz Teleśnicki pop miejscowy za 354 złotych polskich popostwo dubieckie dla siebie i potomków swoich. W 1753 roku została kosztem dworu i gromady w Dubiecku wystawioną nowa cerkiew. Są jeszcze dokumenta z Jat 1774 i 1775 pierwszy na darowiznę kawałka gruntu dla cerkwi w Bachurze uprzez Antoniego z Siecina hrabiego na Krasiczynie Krasickiego, pułkownika wojsk koronnych, kawalera orderu S. Stanisława, dóbr Dubieckiego i Ruskowiejskiego kluczów pana dziedzicznego; drugi prezenta postawiona przez tegoż Antoniego Krasickiego dla księdza Jerzego Teleśnickiego na parocha w Dubiecku, oraz na skutek tej prezenty dekret nominacyjny dla rzeczonego plebana w Skopowem na proboszcza w Dubiecku wystawiony po łacinie przez Atanazego na Szeptycach Szeptyckiego gr. kat. biskupa przemyskiego w rezydencyi biskupiej w Straszewicach d. 22 marca 1775 roku. Od r. 1588 gdy Stan. z Siecina Krasicki, ochmistrz Anny Jagielonki, kaszt. przemyski, nabył Dubiecko ze Sliwnicą, Przedmieściem, Drohobyczką, Połchową, Rybnem, Podbukowiną, Słonnem Wolą Jawornicką, Ruską wsią i Przysadą a więc odXVI w. dobra te należą do Krasickich; tylko zamek dubiecki i Sliwnica do hr. Stan. Konarskiego, z Krasickiej zrodzonego. W zamsiku dubieckim przechowują się archiwa Krackich i domów pokrewnych tudzież listy biskupa Ignacego, jego portret przez Mierisa malowany, trzy tomy jego rękopisów. Nad brzegiem Sanu piękny park. Około r. 1608 D. spłonęło; tegoż roku Jan Żabczyc wydał w Krakowie poemat opłakujący ten pożar. B. R. Dubiejki, dwa folw. w pow. słuckim, dawna własność Radziwiłłów, pierwej należały do ordyn. kleckiej a od r. 1874 do ordynacyi nieświeskiej. Jeden folw. ma obszaru przeszło 205 mor. , drugi około 650 mor. A. Jel. Dubiejów, ob. Czerkasy, str. 807 szp. II i Dubijówka. Dubiel, wielki i mały, dwie wsie włość. , pow. kwidzyński, około 1 i pół mili na północ od Kwidzyna, par. Tychnowy, poczta Kwi dzyn, , szkoła w miejscu. Razem obejmują 1801 morgów, budynków 77, domów mieszk. 50; katol. 353, ewang. 18. Ks. F. Dubiele, os. , pow. rypiński, gm. i par. Żałe; 1 dm. , 4 mk. Dubiele, wś rząd. , nad rz. Chmielowszczyzną, pow. lidzki, 2 okr. adm. , o 49 w. od Lidy, 18 dm. , 157 mk. 1866. Dubiele, niem. Dubiellen, ob. Babinica. Dubielewo, folw. , pow. włocławski, gm. Pikutkowo, parafia Wieniec. Por. Brzezie. Dubielice, ob. Anatolin. Dubielno, wś włość. , pow. chełmiński, par. Tor. Papowo, poczta Chełmża. Należała oddawna do dóbr stołowych biskupów chełmińskich; w inwentarzu biskupim z r. 1740 czytamy, jako bardzo przez wojny i. t. d. podupadła Wieś D. czynszowa ma włók 44, które są za jednym kontraktem między sąsiadów rozdzielone, tak posiadłowe jako i puste. Na posiadłowych i to nie wszystkich jeszcze się ludzie utrzymują, puste zaś daleko większa część ledwie nie wszystkie odłogiem leżą. Wieś ta calamitate wojny i nieurodzajów, a bardziej od zalania wody dużo podupadła teraz nic płacić nie moźe. Później r. 1759, kiedy gospodarstwo nanowo zaprowadzono, czytamy Sołectwo 4 włóki wynoszące, trzyma Floryan Elzanowski za przywilejem krzyżackim z r 1341 w Malborku danym, rząd sołecki prowadzić, z mulktów trzeci grosz sobie strzymywać powinien, lecz urzędu nie prowadzi, jako i przodkowie jego nie prowadzili. Płaci do zamku papowskiego 15 zł. Kontrybucye zwyczajne do wsi z tych włók składa. Kontraktowi trzymają po 2, 3, 4 włóki za jednym kontraktem Wojciecha Leskiego biskupa chełmińskiego z d. 7 lipca 1754. Każdy gospodarz z osoby swojej corocznie 1 tylko włókę posiadłową mając, a insze włóki zdawna puste zwane, czynszu na św. Marcin płacić powinien z włóki posiadłowej fl. 12, a od pustych po fl. 15, ogółem 490 fl. Od wszystkich zaś włók ile który trzyma od każdej z osobna sierpem lub grabiami tydzień, gnój wozić dzień, wywuóki do Starogrodn lub do Chełmna korcy 15 i tłoki 3 dni od posiadła o pańskiej strawie odbywać; kądzieli krackowej z pańskich paciesi łokci 3 z włóki wyprząść, dzień z pola zboże od stodół z włóki wozić powinien. Karczmarz, który do tegoż kontraktu należy, piwo i gorzałkę szynkować, zamkowe do szynku półwłók trzymać, a z 3 włók równo z drugimi wystawiać obowiązany. Szlachta połowę tej wsi trzyma szlachetna Gościcka wdowa za prawem biskupiem z r. 1708 na 40 lat, płaci czynszu 8 zł. Dragą połowę skupił ks. kustosz katedralny Szczuka od szlachcica, który miał mieć prawo wieczne, płaci rocznie 1 zł. Cała wieś Dubielno w ograniczeniu wsi Grzegorza w chrośtach zdawna ma sobie pastwiska pozwolono, których zawsze zażywa. Obecnie ma D. obszaru ziemi 3417 morgów, budynków 112, domów mieszk. , 52, katol. 340, ewang. 85. Szkoła katol. w miejscu, należą do niej wioski Dubielno, Firluz, Wrocławki, Młyńsk i Niemczyk; dzieci katol. 152, ewang. 21. 2. D. niem. Wolfsbruch r. 1873 przezwana, osada, pow. świecki, par. Jeżewo, poczta i stacya kolei żel. Laskowice, szkoła w miejscu. Obszaru ziemi 1075 morg; katol, 44, ewang. 263. 3. D. , niem. Jahannisberg, osada, pow. świecki, par. Sierock, szkoła Łąkie niem. , poczta Świekatowo. Obszaru ziemi 193 morg, budynków 27, domów mieszk. 17, katol. 113, ewangelików 21. Dubielno, w starych dokumentach Dubelno, jezioro w Prusach zachodnich, pow. starogrodzki, podług akt klasztoru cysterskiego w Peplinie znajdowało się na obszarze dóbr klasztornych Królów las. Także i drugie jeszcze jezioro Sitno Sithen leżało w granicach tej wioski. Obecnie nazwa D. nieznana. Ob. ks. Kujot Opactwo Peplińskie, 411. Dubieńce, wś włośc, pow. lidzki, 4 okr. adm. , o 36 w. od Lidy, 14 dm. , 67 mk. kat. Dubień, ob. Dubeń. Dubienie lub Mielniki, wś włość. nad rzeką Szwintą, pow. święciański, 2 okr. adm. , mk. kat. 22, izr. 4 1866. Dubieniec, wś, pow. piński, w 3 okr. polic, na Zarzeczu, gm. Płotnica, o 9 mil od Pińska, mieszk. 83, ziemi 6568 dzies. Majątek nie gdyś Szczyttów, obecnie Kieniewicza. Cer kiew. Dwór murowany. Ks. M. Dubieniki, os. , pow. kalwaryjski, gm. Krakopol, par. Simno, liczy 2 dm. , 25 mk. Dubieniki, wś rząd. nad Mereczanką i rz. Skroblis, pow. trocki, 4 okr, adm. , o 14 w. od Merecza, 5 dm. , 46 mk. 1866. Dubieniszki, wś, pow. władysławowski, gm. Błogosławieństwo, par. Iłgowo. W 1827 r. było tu 13 dm. i 109 mk. , obecnie liczy 13 dm. , 134 mk. , odl. od Władysławowa 35 w. Dubienka, msto nad trzema rzek. Bugiem, Wełnianką i Stryhanką, pow. hrubieszowski. Leży pod szer. płn. 50 23 i 41 33 4 długości wschod. Posiada kościół par. murowany, cerkiew dla ludności rusińskiej, dom schronienia dla starców i kalek, szkołę początkową, urząd miejski, stacyą pocztową. Stanowi jeden z głównych punktów składowych dla zboża spławianego po Bugu. W 1827 r. liczono tu 444 dm. i 1808 mk. , w 1860 r. było tu 3015 mk. w tern 1427 żydów, 357 dm. 11 mur. ; dochody miasta wynosiły 2741 rs. Pierwotnie nazywało się Dębno, lub po rusku Dubno, i było wsią należącą do starostwa horodelskiego, którą na przełożenie starosty Jana Sieniń Dubiejki Dubiejów Dubiel Dubiele Dubielewo Dubielice Dubieniki Dubieniec Dubienie Dubienka Dubień Dubieńce Dubiele Dubissa Dubiski Dubis Dubiny Dubinowo Dubinów Dubinko Dubinki Dubinka Dubinino Dubina Dubin Dubikinie wielkie Dubijówka Dubieńsko Dubieński Dubieński potok Dubienko Dubienka skiego, kasztelana lwowskiego, król Zygmunt III przywilejem dola 10 lutego 1588 r. wy niósł na miasto, obdarzył prawem magdebur skiem, ustanowił jarmarki, targi i t. p. Wkrót ce potem tenże sam monarcha rozszerzył nada nia i swobody miasta nowemi przywilejami w latach 1593, 1596, 1598 i 1613, które przez następnych monarchów były potwierdzane. Pierwszą wzmiankę o zmianie nazwy Dębna, Dubna na Dubienkę znajdujemy w przywileju Augusta II, wydanym w pierwszych latach XVIII wieku, w którym się wyrażono, iż na dania te tyczą miasta Dębna alias Dubienka. Miasto to było niegdyś dość silnie obwarowa ne, prowadziło znaczny handel spławowy, mia ło licznych rzemieślników, dopóki pierwsza wojna szwedzka nie zniszczyła go prawie do szczętu; odtąd już podnieść się nie mogło, po mimo iż rząd wszelkich do tego dokładał sta rań. Stanisław August w podróżach swoich na Ruś dwukrotnie zwiedzał Dubienkę w la tach 1781 i 1787. Między tern miastem a wsią Kulemczycami, stoczoną została kilko godzinna bitwa d. 18 lipca 1792 r. . w której odznaczył się Tadeusz Kościuszko a poległ ge nerał rossyjski Palembach; nagrobek jego przez rodzinę wystawiony przetrwał był jeszcze do niedawnych czasów. Od tegoż 1792 roku od bywały się w Dubience sejmiki i wybory na wszystkie ziemskie urzędy województwa czer nihowskiego, odpadłego od całości Rzpltej w r. 1686 mocą traktatu grzymułtowskiego; zanim wybory przeniesiono do D. , odprawia no je pierwiastkowo we Włodzimierzu wołyń skim. Par. D. dek. hrubieszowskiego 2401 dusz liczy. Kośc. i par. rzym. katolicką ery gował tu 1588 r. Jan z Sienna Sieniński, wda podolski, star. horodelski. Kościół drewniany. Jest też tu cerkiew parafialna drewniana, 1838 roku nowowzniesiona. Były dekanat dubie niecki grekounicki b. dyec. chełmskiej w r. 1863 składał się z 12 grekounickich parafij Buśno z fil. Putnowice, Czerniejów, Dubienka, Kiesztów, Leszczany, Pobołowice, Rostoka, Sielce, Strzelce, Turowice, Wojsławice z fil. Przedmieście i Żmudź. Starostwo niegrodowe dubieńskie w województwie bełzkiem, pow. herodelskim, powstało przez wydzielenia nie których dóbr z dawniejszego starostwa horo delskiego, nazwę zaś swą wzięło od m. Dubien ki. Podług lustracyi z r. 1765 składało się z przytoczonego miasta i następujących włości Uchanka, Starosiele, Berezowiec, Kładniów, Strzelce i folw. JanówOstrów. Posiadaczami tego starostwa byli w r. 1765 Eustachy Potoc ki generał artyleryi lit. , w r. 1770 Adam Cho łoniewski kasztelan buski, a w r. 1771 Cele styn Czaplic podkomorzy łucki, którzy opła cali z niego kwarty złp. 5802 gr. 9, a hyber ny złp. 472 gr, 3 Br. Ch. Dubienka, zaśc. pryw. , pow. lidzki, 3 okr. adm. , o 31 w. od Lidy, 1 dm. , 10 mieszk. Dubienko, wieś, pow. buczacki, leży nad rzeczką Koropiec, o 4. 5 kil. na południe od Manasterzysk, o 15 kil. na zachód od Bucza cza, przy gościńcu prywatnym idącym z Bu czacza na Barysz, Dubienko i pod wsią Koro ściatyn łączącym się z gościńcem rządowym manasterzyskostanisławowskim. Przestrzeń posiadł. więk. roli ornej 282, łąk i ogr. 41, pastw. 161, lasu 1193; pos. mniej. roli ornej 932, łąk i ogr. 122, pastw. 59, lasu 146 m. Ludności rz. kat. 587, gr. kat. 164, izrael. 9 razem 760, Należy do rz. kat. par. w Mana sterzyskach, gr. kat. par. w Weleśniowie. Właściciel więk. posiadł. Ludwik Szawłow ski. B. R. Dubieński potok, lewy dopływ Baru, wypływa w obr. gm. Liszni, w pow. drohobyckim na łąkach, pod lasem Dabieną 348 m. ; płynie łąkami na południowy wschód; na granicy tejże gminy z gm. Starej wsi i Sniatyńki wpada do Baru. Długość biegu 4 kilom. Dubieński powiat, ob. Dubno. Dubieńsko, niem. Dubensko, Wielkie i Stare, wieś i dobra, pow. rybnicki, par. Wielkie Du bieńsko, o 2 mile ku płn. wsch. od Rybnika, na granicy wód Birawki i Kłodnicy. Dobra D. Wielkie mają 4313 morgów roli, 721 m. lasu; wieś D. Wielkie 402 m. roli. Jest tu kościół z r. 1500, szkoła, kopalnia węgla Louis grube, młyn, piękne bydło. Mieszkańców li czono 1865 r. 800, dm. 205. Wieś D. stare, o 5 kil. na zach. od Wielkiego D. , ma 373 m. roli folw. i 771 m. roli włośc. ; budynki bardzo szeroko porozrzucane po łące. F. S. Dubijówka, Dubiejów, wieś, pow. czerkaski, między Irdyniem i Dnieprem, o 7 w. odległa od w. Ruskiej Polany a o 21 w. od m. Czer kas. Mieszk. 1265 prawosł. , 10 kat. , 74 izr. Cerkiew paraf. zbudowana w 1765 r. , szkółka, Wioska położona na niskiej lesistej równinie, na ziemi dość urodzajnej, 3009 dz. Należała niegdyś do czerkaskiego starostwa, obecnie do rządu. Zarząd gminny w tejże wsi, zarząd polic, w m. Mosznach. Kl. Przed. Dubikinie wielkie, ob. Dobikinie i Borsuki. Dubin, folwark, pow. kamieniecki, parafia Tynna. Dubin, Dupin, miasto, pow. krobski, nad rzeczką Orlą, uchodzącą pod Wąsoszem do Baryczy, pobocznej Odry; w okolicy grunt urodzajny, równina; na wschód i południowschod lasy wzdłuż granicy szląskiej. W r. 1871 miało 84 dm. , 630 mk. , 33 ew. , 597 kat. , 60 analf. W r. 1875 miało 652 mk. Należy do obwodu administracyjnego jutrosińskiego, do sądu okręgowego rawickiego; kościół kat. par. do dek. jutrosińskiego. Szkota elementarna. Mieszkańcy przeważnie pochodzenia polskiego trudnią się rolnictwem. Gorzelnia, agentura pocztowa, gośc. , stacya kol. żel. Jutrosin o 4 kil. D. jest miejscowością starożytną, wspo minaną już w XIII wieku. Katarzyna Zgi nalska, dziedziczka D. , założyła kościół paraf. r. 1445. Gdy ten zgorzał, wystawiła Barba ra Jastrzębska, herbu Zaręba, nowy ku koń cowi XVI w. W wieku XVIII D. był wła snością Zakrzewskich. W murze otaczającym kościół utrzymuje się nagrobek Piotra Ja strzembskiego, zmarłego r. 1613; pomnik ten dawniej był umieszczony w kościele; dotąd przechowują się w kościelo 4 starożytne por trety bez napisu, jak się zdaje, rodziny także Jastrzębskich. Dobra D. były własnością księ cia Adama Czartoryskiego i wraz z Rokosso wem mają 13670 m. rozl. M. St. Dubina 1. mko nad rzeką Dubinką, pow. oszmiański, 4 okr. adm. , 56 w. od Oszmiany, 59 dm. , 370 mk. prawosł, 1866. Drewniana cerkiew prawosł. i karczma. 2. D. , folw. szlach. , pow. oszmiański, 4 okr. adm. , 56 w. od Oszmiany, 1 dm. , 21 mk. , z tego 15 prawosł. , 6 kat. 1866. 3. D. , por. Dębina. Dubina, Dubine, wieś w hr. szaryskiem Węg. , nad rz. Torysą, kościół katol. filialny, urodzajna gleba, łąki, pastwiska, lasy, 365 mieszk. H. M. Dubina, ob. Muldowa. Dubinino, wieś, pow. horodecki, z zarządem gminy t. n. i zarządem 2 okręgu policyjnego. Dubinka, ob. Dubinki. Dubinki, 1. mko w pow. wileńskim, należy do 3 urzędu stanu polic. a 4 sądu pokoju święciańskiego IV okręgu, o 43 w. na płn. od Wilna, na płn. brzegu jeziora Oswje albo Dubinka, pod 54 3 szer. geogr. i 43 7 dług. wschod. ; posiada nowy paraf. kośc. katol. św. Jerzego i kaplicę na cmentarzu. Paraf. katol. 4 klasy dek. giedrojckiego liczy 6989 wiernych. Miasteczko miało 1866 r. 26 dm. , 363 mk. , w tern 241 kat. , 102 izr. , 20 prawosł. Gorzelnia. Dziś D. mają 171 mk. 119 męż. , 52 kob. i są własnością Benedykta Tyszkiewicza. D. nim przeszły w posiadanie Radziwiłłów, piszących się książętami na Birżach i Dubinkach, stanowiły własność w. ks. litewskich. Witold fundował w nich paraf. kośoiół katol. W 1451 Paweł Korejwa dodał do niego altaryą, odnowioną i uposażoną w 1542 przez Pawła Szymkiewicza Giedrojcia. Mikołaj Radziwił Rudy przerobił go na zbór kalwiński; a Janusz Radziwił kaszt. wileński w miejscu poprzedniego drewnianego, wzniósł murowany kościół wyznania helweckiego, który przetrwał do 1704 r. W 1642 r. duchowieństwo katolickie wytoczyło Radziwiłłom proces o kościół z jego funduszami. Na mocy wyroku trybunalskiego z r. 1672 Karolina Radziwiłłówna, księżna. Nejburth, wzniosła swym kosztem w 1678 z drzewa do dziś istniejący kościół katolicki a proboszcz pobierał od 6000 złp. opartych na D. W zamku którego dziś sterczą zwaliska Album N. Ordy mieszkała czas jakiś upoetyzowana Barbara z Radziwiłłów Grastoldowa, nim jej potajemny ślub z Zygmuntem Augustem nie został ogłoszony. Do par. D. należała filia Bijuciszki, przerobiona 1864 r. na cerkiew prawosławną. Okrąg wiejski D. w gm. Giedrojciach, liczy w obrębie swym Dubinki; wsie Raznotołka, Ciuniszki, Moraliszki, Michaliszki, Turliszki, Łobaciszki, Łownikańce, Kierule, Purwiniszki, Dejlidziszki, Pilwiszki, Saraliszki, Jurkiszki, Pilwiszki, Kieryszki. Szauksztaliszki, Kurzyszki, Orliszki; zaścianki Gierajcie, Rurokolnia, Szlakieja, Hrynkiszki, Borkuszki, Troki, Oraliszki, Czystobora, Dzierwieniszki, Nikaje, Żerdbiele, Szarkliszki, Jankuniszki, Bolena. 2. D. , wieś włośc. nad rz. Janką, pow. dziśnieński, o 78 w. od Dzisny, 2 okr. adm. , przy b. drodze pocztowej z m. Głębokiego do m. Dyneburga, 5 dm. , 59 mieszk. 1866 r. . 3. D. , folw. pryw. nad rz. Dźwiną zachodnią. pow. dziśnieński, o 28 w. od m. Dzisny, 3 okr. adm. , przy byłej drodze z Dzisny do Drui, 1 dm. , 17 mieszk. wyznania rz. katol. 1866. 4. D. , mała wieś, pow. bracławski, par. Niemirów; należy do hr. Maryi z Potockich Strogonowej, r. 1868 miała 53 dm. , ob. Jarańsk. 5. D. , ob. Dębinki. Dubinko, 1. Dupinko, wieś, tuż pod Dubinom, pow. . krobski, 27 dm. , 186 mk. , wszyscy katol. , 64 analf. Poczta i gośc. na miejscu, st. kol. żel. Rawicz o 22 kil. 2. D. , domin. i gm. , 3 miejsc 1 D. , 2 Szymonki i 3 Domaradzice, folwarki; 3748 m. rozl. ; D. 1316 m. Szymonki 627 m. , Donaradzice 1805 m. ; 20 dm. , 294 mk. , 30 ew. , 264 kat. , 114 analf. Dubinów al. Dubinowa, wieś nad Bohem, pow. bałcki, gm. Tryduby, par. Krzywe jejezioro. R. 1868 miała 228 dm. Dziś ma 475 dusz męz. , 2275 dzies. ziemi, należy do dóbr państwa Parafialna cerkiew N. Panny ma 93 dz. ziemi a należy do niej 2389 parafian. Dubinowo, rolna osada żydowska w pow. nowoaleksandrowskim gub. kow. , nad jez. t. n. , o 84 w. od m. pow. Dubiny, niem. Dubinen, wś i folw. , pow. pilkaleński, st. poczt. Malwiszki. Dubis, rz. , lewy dopływ Niewiaży, uchodzi powyżej Jody Dubiski kanał, ob. Windawski. Dubissa, rz, prawy dopływ Niemna, wypływa z jez. Rajzgie w pow. szawelskim, na 285 st. nad poz. Niemna; przyjmuje Ziełupis, Skrandupis, Spalwę, Krieszynię, Szywinię, Kurtówkę, Deglę, Szawszę, Szwentupis, Krożentę, Dubienka Dubina Dubiszcza Dubna Dubkowce Dublany Dubleńczyk Dubiwski Dublin Dublina Dubliny Dubiszki Dubisze Gryżowę, Cytówkę, Wiewirżę, Dratwinię, Łapiszę, Twarkończę, Łuknę, Kirszniawę, Połonę, Taurupis, Giniawę i Łazdonę. Ma 130 w. dług. , przy ujściu do Niemna pod Średnikami 20 sążni szeroka, głęb. od 1 do 9 stóp, dno płaskie, woda czysta, spławna tylko na wiosnę od Lidowian t. j. na 50ej wiorście od źródła. W opisach niekiedy mylnie podają, iż D. wypływa z jez. szawelskiego. Dubiszcza, wś, dawniej dworska, dziś włościańska, pow. święciański, 4 okr. adm. , mk. 11, dm. 2 1866. Dubisze, zagrody włościańskie, pow. wie luński, gm. Kuźnica Grabowska, par. Krasze wice, leżą o 5 i pół mil od Wielunia na płn. zachód, mają 4 dm. , 33 mk. W. .. r. Dubiszki, folw. , pow. wyłkowski, gm. Bartniki, parafia Kieturwłoki, ma 1 dom, 16 mieszkańców. Od Suwałk w. 59, od Wyłkowyszek w. 15, od drogi bitej w. 11, od Niemna w. 77. Rozl. wynosi m. 122 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 92, łąk m. 23, nieużytki i place m. 7, budowli mur. 1, drewnianych 4, płodozmian 5polowy, pokłady torfu używanego na miejscowe potrzeby. Dubiszki, zaść. dworski, pow. święciański, 3 okr. adm. , mk. kat. 72, dm. 4 1866, od m. pow. 16 w. Dubiwski, potok, lewy dopływ Czeremoszą, ob. Rożen. Dubki, ob. Dąbki. Dubki, wś i st. p. , gub. władymirska, pow. pokrowski, o 45 w. od Pokrowa. Dubkowce, wś, pow. skałacki, nad Gniłą dopływem Zbrucza, o 25 kil. na płd. wsch. od Skałatu, o 6, 8 kil. na płd. od st. poczt. i parafii rzym. kat. w Toustem. Par. kat. dek. skałackiego w miejscu. Dm, 83, mk. 453 231 k. , we wsi kasa pożyczkowa gminni. na z kapitałem 845 złotych; obacz Rasztowce. Lu. Dz. Dublany, wś gminy rudomińskiej, pow. wileński, 6 okr. adm. , mk. kat, 226, prawosł. 25, domów 14 1866, od Wilna 16 w. Dublany, 1. z Kranzbergiem, wieś, pow. Samborski, nad potokiem Warytyną dopływem pobliskiej Bystrzycy, oddalona o 15 kil. na wschód od Sambora, o 7, 5 kil. na północnyzachód od Łąki. Pomiędzy Dublanami a Kranzbergiem przechodzi kolej żelazna Naddniestrzańska, która ma tu swój dworzec nazwany D. Krancberg między Samborem a Dobrowlanami, o 45 kil. od Chyrowa. Przestrzeń pos. więk. roli orn. 9, łąk i ogr. 87, past. 1, lasu 529; pos. mm roli orn. 1989, łąk i ogr. 932, past. 543, lasu 12 m. Ludność rzym. kat. 1495, gr. kat. 356, izrael. 74, razem 1925. Obiedwie parafie są w Dublanach. Pierwotna dotacya rzym. kat. parafii zaginęła, w roku 1586 nakazał Albert Baranowski biskup przemyski spisać uposażenie kościoła na wieczną pamiątkę wedle zeznań zaprzysiężonych świadków. Na podstawie tego aktu potwierdził w w 1750 roku August III król polski prawa tego beneficyum nowym przywilejem. Kościół zniszczony w 1624 roku przez Tatarów wystawił na nowo Mikołaj z Żurowa Daniłowicz samborski i drohobycki starosta. Teraźniejszy kościół wybudował z cegły własnym kosztem miejscowy proboszcz Ambroży Gątkowski w 1737 roku, a poświęcił go Wacław Sierakowski biskup przemyski w 1743 roku pod wezwaniem Najświętszej Panny Maryi Bolesnej, Śgo Stanisława i Śgo Mikołaja biskupa. We wsi Winniki istniał przedtem kościół parafialny pod wezwaniem Stej Trójcy, Przemienienia pańskiego i Podniesienia Śgo Krzyża, wystawiony w 1747 roku przez Franciszka Antoniego Nahujowskiego, miecznika czernihowskiego; jednakże został skasowany pod koniec XVIII stulecia przez rząd austryacki; parafia ta, należąca do dekanatu drohobyckiego dyecezyi przemyskiej, obejmuje oprócz Dublan 1495 osady Bilina, Bilinka, Bronica, Byków. Dorożów, Foroszcza, Hordyma, Horodyszcze, Kornalowiec, Kranzberg, Łąka, Łuzik, Nowoszyce, Oleksięta Oryniec, Ozimina, Siekierczyce, Sielec, Stupnica, Tatary. W tej parafii ogólna liczba katolików 2978, akat. 8, izrael. 495. Do tej parafii należy expozytura w Podbużu. Gr. kat. parafia, należąca do dekanatu mokrzańskiego, obejmuje Dublany, Oziminę i Horyszniany, razem 1185 gr. kat. obrząd. W Dublanach jest szkoła etatowa, w Kranzbergu szkoła filialna, każda o 1 nauczycielu. Właściciel więk. posiadłości Celestyn Sozański. 2. D. , wś, pow. lwowski, o 8 kil. na płd. wsch. od Lwowa. Parafia gr. kat. w Malechowie, rzym. kat. we Lwowie; dm. 95, mieszk. 655 341 m. , 314 k. . Własność większa obejmuje roli ornej 250, łąk i ogr. 314, pastw. 30, lasu 102 mor. ; własność mniejsza roli ornej 476, łąk i ogrodów 674, pastw. 26 mor. We wsi jest szkoła etat. jednoklasowa, szkoła gospodarstwa wiejskiego i krajowa praktyczna szkoła parobków i dozorców gospodarskich. Szkołę gospodarstwa założyło galicyjskie towarzystwo gospodarskie. Potwierdzona najwyższem postanowieniem z r. 1851, została otworzoną w r. 1856 i była utrzymywaną do końca grudnia 1877 r. przez towarzystwo gosp. przy pomocy zasiłków ze skarbu państwa i funduszu krajowego. Z dniem 1 stycznia 1878 r. przeszła pod zarząd wydziału krajowego. Szkołę parobków i dozorców gospodarskich założyło i utrzymywało do grudnia 1877 r. towarzystwo gospodarcze a z dniem 1 stycznia 1878 przeszła ona także pod zarząd wydziału krajowego. D. są własnością galicyj. towarzystwa gospodarczego. Szkoła dublańska długo nie stała na wysokości, na f jakiej znajdować się powinien rolniczy wyższy zakład naukowy. Skład profesorów nie pozostawiał nic do życzenia, lecz pomocy naukowych prawie zupełnie nie miano. Brak było laboratoryów, brak fermy doświadczalnej, brak stacyi mateorologicznej, brak stacyi doświadczalnej i narzędzi rolniczych i. t. p. O braki te nie można było winić dawnej dyrekcyi, gdyż nie posiadała żadnych na ten cel funduszów. Teraz nastała nowa era dla szkoły, kóra będąc dawniej pod zarządem towarzystwa gospodarskiego, przeszła pod zarząd wydziału krajowego. Młodzież dublańska mieści się w chatach włościańskich. Włościanie na studentach wzbogaceni budują nowe domy lecz i te nie odznaczają się wygodą. R. 1879 było 50 studentów. Dubleńczyk, ob. Isłocz. Dublin, 1. wiejska osada w pow. rzeczyckim, poniżej Głuchowicz, w 1 okr. polic. brahińskim; w pobliżu duże jezioro, uformowane z rozlewu rzeki Brahinki ob. , miejscowość poleska, nizinna, obfituje w łąki. 2. D. , zaśc. , pow. trocki. Dublina, ob. Olka. Dubliny, niem. Dublienen, dobra, pow. rastemborski, st. p. Tolksdorf. Dubna, ob. Dubno. Dubna, st. poczt. , gub. władymirska, pow. aleksandrowski. Dubna, po łotewsku Dubnaupie, rzeka w Inflantach polskich, zrasza niemal cały powiat dyneburski i stanowi znaczny dopływ prawego brzegu Dźwiny. D. wytryska ze źródłowisk około majątku Drycmujży w powiecie dyneburskim i zaraz przepływa jednomilowe jezioro Siewierz, tudzież mniej znaczne jezioro ardowskie; po wypłynięciu z jeziora ardowskiego płynie ćwierć mili w kierunku północnym, później kilkakrotnie zmienia kierunek, przepływając przez jeziorka Lejowskie, Germańskie, Zośnieńskie, Sakowskie i inne mniejsze, poczem, przepłynąwszy w kierunku zachodnim mil 4, przecina oba jeziora Wyszkowskie, wyższe i niższe; dalej płynie mil 13, niemal paralelnie z Dźwiną w kierunku północnozachodnim i na tej przestrzenia przepływa śród żyżnych łąk majętności Dubna, Nidermujży i Arendola, dalej zaś śród lasów, łąk i pól ornych majętności Warkowa i Rożanowa; poczem, przyjąwszy z prawego brzegu rzekę Uszę, zwraca się nagle w kierunku zachodnim i w tymże powiecie dyneburskim wpada do Dźwiny pomiędzy Liwenhofem wsią i mieściną barona na Kryżborku Korffa i stacyą kolei żelaznej ryskodyneburskiej tegoż imienia. Szerokość Dubny w górnym jej biegu wynosi zaledwie sążni 7, w średnim po wypłynięciu z jeziora Wyszkowskiego sążni 32, w dolnym zaś biegui oraz przy ujściu do Dźwiny dochodzi do sążn 60. Rzeka ta i jej liczne dopływy poruszają wiele młynów. Głębokości ma Dubna. od 2 do 16 stóp. Pęd wody w niej jest bystry, koryto częstokroć kręte, dno kamieniste i nierówne, mające częste nagłe zagłębienia. U wypływu z jeziora Wyszkowskiego brzegi Dubny są zrazu urwiste, następnie nizkie śród żyznych łąk aż do majątku Arendola, później strome do samego Warkowa, dalej wysokie i suche aż 2 mile za Rożanowem, a nakoniec ćwierć mili przed ujściem, gdzie się rzeka na 4 rozdziela ramiona tworzące 3 osobne wyspy brzegi jej znowu znacznie się zniżają aż do miejsca, w którem wpada do Dźwiny. W czasie wiosennego wezbrania wód Dubna zalewa całą swoją dolinę i napełnia wodą rybne jeziora, znajdujące się na jej porzeczach. To też w miejscach gdzie jej brzegi są niższe miewa ona w tej porze 300 do 400 sążni szerokości. Na tej rzece liczą obecnie mostów 12. Przez jeden z nich przechodzi kolej żelazna petersb. warszawska. Jeszcze w końcu wieku zeszłego Dubna była rzeką spławną, lecz odtąd jej koryto kamieniami, drzewem i mułem tak dalece zatkane zostało, że obecnie już tylko wiosną i tylko na przestrzeni mil 7 za spławną uważaną być może. Przepyszne dąbrowy, okalające przed laty brzegi Dubny, ostatniemi czasy bardzo zostały wyniszczone. Dzisiaj zrzadka już tylko pojedyncze dęby, a jeszcze rzadziej grupy drzew dębowych dają się nad jej brzegami napotkać. Stosunkowo najwięcej ich jeszcze pozostało w okolicy pomiędzy Warkowem i Rożanowem. W wieku XVI wielka ilość bobrów miała się nad tą rzeką gnieździć około Warkowa. O tych bobrowych gonach wspomina obszernie lustracya dóbr zamkowych rzeżyckich z r. 1599 Patrz Manteuffel Inflanty polskie str. 33. Dopływy Dubny stanowią z brzegu prawego Usza o milę, Fejmanka o mil 2, a sławna ze swych malowniczych brzegów Jasza o mil 11 od jej ujścia do Dźwiny; z lewego zaś brzegu rzeczka Kołupie, wypływająca z jeziora kołupskiego i zraszająca żyzne łany dóbr Kołup. Znany Stuckenberg w swojej hydrografii państwa ros. I, 281, twierdzi zupełnie mylnie, iż rzeka Dubna wypływa z powiatu rzeźyckiego. Myli się i Siemienow Słown. geogr. ces. ross. II, 134, upatrując jej początek dopiero w jeziorze ardowskiem, przez które przebiega po przepłynięciu znaczniejszego nierównie bo jednomilowego jeziora Siewierza. Źródło obszerne do bliższego zapoznania się ze wszystkiemi właściwościami rzeki Dubny stanowi sześcioarkuszowe opisanie hydrograficznostatystyczne tej rzeki, dokonane w r. 1825 z polecenia ówczesnego naczelnika VII okręgu ko Słownik GeograficznyZeszyt XV. Tom II. 13 Dubki Dubiszcza Dubleńczyk Dubniaki Dubniczki Dubniki Dubno Dubnagys Dubnagys Dubne Dubnia munikacyi wodnej, generała inżynieryi Ryd dera. Kopia tego cennego opisu dotąd sta rannie przechowaną została w archiwum hr. Stanisława Zyberka, posiadającego w dorze czu Dubny majątki Ambenmujżę, Arendol i Kołup. Winc. Pol nazywa Dubnę, Ubną i Debeną. G. M. Dubnagys, ob. Dubniagi. Dubne, wieś, pow. sądecki, par. gr. kat. Leluchów, u granicy węgierskiej, w Beski dach, o 4 kil. od Leluchowa, ma 1274 m. rozl. gleba owsiana, w czem 451 m. lasu; 59 dm. , 344 mk. , szkoła ludowa 1klasowa. Obszar dworski należy do dóbr Muszyna, własność niegdyś biskupstwa krakowskiego, dziś fundu szu religijnego. M. Ż. S. Dubnia lub Dubno, wieś w północnowschodniej stronie pow. ihumeńskiego, przy drodze z Dołhich do Bruśniewicz, o 6 w. od granic gub. mohilewskiej, w gm. dołżanskiej; miejscowość poleska, głucha, glebę ma piaszczystą, Dnbniagi, Dubnagys po łotewsku, wś w powiecie dyneburskim, par. birżagolskiej, własność Józefa Petryżyckiego. Dubniaki, zaśc. pryw. , pow. trocki, 2 okr. adm. , niedaleko Zasztowtów. Dubniczki, folw. pryw. , pow. wileński, 4 okr. adm. Była tu kaplica katol. b. parafii Ostrowiec. R. 1866 miał 1 dm. , 4 mk. Dubniki 1. wieś, pow. zwiahelski, gmina Horodnica, należy do dóbr horodnickich. Parafia katol. w Korcu, prawosł. w Horodnicy. Bomów 36, mk. 214, ziemi włośc. 1048 m. Jedyna wieś w dobrach horodnickich dotąd 1880 odseparowana, za co włościanie dostali darmo 400 m. ziemi dla zachęty innych wsi. 2. D. , zaścianek prywatny, pow. dziśnieński, o 49 w. od Dzisny, 3 okr. adm. , przy b. drodze pocztowej z m. Dzisny do Szarkowszczyzny, dm. , 10 mk. katol. 1866. 3. D. , zaśc. pryw. , pow. dziśnieński, o 60 w. od Dzisny, okr. adm. , przy b. drodze pocztowej z m. Drui do m. Hermanowicz, 1 dm. , 11 mk. , starowiercy 1866. 4. 1. , zaśc. pryw. , pow. dziśnieński, o 77 w. od Dzisny, 2 okr. adm. , przy b. drodze pocztowej z Głębokiego do Dyneburga; 2 dm. , 12 mk. 1866 r. . 5. D. , zaśc. dwor. , pow. święciański, 3 okr. adm. , mk. kat. 34, dm. 3 1866, od Swięcian 39 w. 6. D. , folw. pryw. , pow. wileński, 4 okr. adm. , mk. 4, dom 1 1866. Dziedzictwo Abramowiczów, Kociełłów, Brzostowskich, nareszcie Minejków, 1830 r. było własnością Tomasza Minejki, marsz. szl. gub. wil. , dziś syna jego Bronisława. Okrąg wiejski B. w gminie Wornianach liczy następujące wsie Dubniki, Korwiele, Gryszkojcie, Łynkiszki, Nowosady, Zacharzyszki, Wolejkiszki, Skorbino, Kondraty, Czyżowszczyzna, Jarociszki, Zapolniki, Korwiele; zaścianki Komarowszczyzna, Rakita, Szylbniki. 7. D. , wieś rządowa, pow. wileński, 6 okr. adm. , mieszk. 19, domów 2 1866. Dubno, miasto powiatowe gub. wołyńskiej, pod 50 25 szer. , 40 24 dług. , leży nad rzeką Ikwą, na brzegu lewym, parę sążni nad poziom jej wody wzniesionym, o trzy i pół mili powyżej jej ujścia do Styru pod m. Targowicą; w równej prawie odległości 6 7 mil od trzech innych znaczniejszych miast wołyńskich Łucka, Krzemieńca, Równego. Stacya środkowa B. kol. żel. ZdołbunowoRadziwiłłowskiej gałąź brzeskokijowskiej, leży właściwie o 6 w. od miasta, we wsi Straktowie, między Ozierzanami a Rudnią, o 40 w. od Zdołbunowa, o 3 w. od stacyi pocztowej Dubno, o 228 w. od Żytomierza. Samo miasto jest zbudowane na płaskowzgórzu niewielkiem, wchodzącem w zakręt Ikwy wydłużonym cyplem w kierunku wschodnim. Z trzech więc stron wody tej rzeki oblewając D. bronią przystępu do miasta. A ponieważ prawy brzeg Ikwy, będąc zupełnie płaski, jest wielce bagnisty, przeto bagna i utworzone na nich stawy, niedozwalające przystąpić nawet do koryta rzeki, jeszcze bardziej obronnem B. czynią. Na samym krańcu wschodnim płaskowzgórza, gdzie się rzeka zakręca, wznosi się zamek murowany rysunek ob. Tyg. Ill. z r. 1876 Nr. 1. Od strony rzeki bronią zamku mury wysokie, pionowo nad nią sterczące, i dwa piękne bastyony narożne. Od strony miasta broni go fossa głęboka, zalewana wodą, i potężna brama z wysoką wieżycą. Rzucony nad fossą most, niegdyś zwodzony, dziś już stały, ułatwia komunikacyą między zamkiem a miastem podobno świeżo powstał projekt zamiany Dubna na fortecę. Niedaleko od zamku, na lewo, obszerny czterokątny plac stanowi główny rynek. Na rynku zabudowanym w czworobok, z dziedzińcem wewnątrz, wznosi się piętrowy ratusz murowany. Z rynku rozchodzą się na cztery strony ulice proste i szerokie, poprzecinane następnie, lecz zawsze pod kątem prostym, kilku przecznicami. Na samym środku miasta stoi kościół farny św. Jana Nepomucena, zbudowany 1830 r. przez ks. prob. j Osińskiego. Parafia katol. od 1612 dek. dubieńskiego dusz 1910. Kaplice w Mirohoszczy, Cukowie, Dermaniu a dawniej filia w Warkowiczach. Dekanat dubieński dyecezyi łuckożytomirskiej składa się z 7 parafij Ołyka, Dubno, Beresteczko, Młynów, Łysin, Złoczówka i Ptycza; dawniej 9 t. j. jeszcze Krupiec i Targowica. Wiernych liczy 8, 571. Z przeciwległej strony zamku, ku zachodowi, gdzie płaskowzgórze na którem D. jest zbudowane bezpośrednio się zlewa z falistemi niwami wołyńskiemi, gdzie przeto woda ani bagna nie bronią wstępu do miasta, wał usypany i brama wązka jednopiętrowa z kamienia ciosowego niby klauzura je zamykają. Przez bramę tę prowadzi droga do Łucka, przeto łucką jest ona nazwaną. Od bramy łuckiej na prawo wznosi się wspaniały i obszerny, przez książąt Ostrogskich w szlachetnym stylu Odrodzenia wzniesiony na początku XVII stulecia kościół i klasztor księży bernardynów. Obecnie uderza w tych gmachach nad główną nawą kościelną w dziurze wybitej w dachu umieszczona kopuła blaszana i rozdęte ostrosłupowego szczytu wieżyczki; dodatki te mają maskować pierwotny styl świątyni i nadać jej piętno architektury bizantyjskiej. Na lewo od tej bramy na kępie śród moczarów nadikwiańskieh sterczą zwaliska kościoła i opactwa księży bazylianów. Z drugiego końca miasta zamyka ulicę kolumnada w stylu maurytańskim, stanowiąca fronton kościoła i klasztoru panien karmelitanek, wzniesionego w 1660 r. przez Anastazyą Czarnecką. Od strony zamku za rzeką i prowadzącą przez błota i stawy dwumostowe groblą leży przedmieście Surmicze, na końcu którego stoją dwa gmachy piętrowe z oficynami. Mieściły się w nich przed 1830 r. składy prowiantu i broni korpusu litewskiego. Następnie urządzono w nich fabrykę płócienek. Obecnie te gmachy spustoszone grożą zupełnym upadkiem. Przez Surmicze prowadzi droga do dworca kolei żelaznej, o pół mili od miasta oddalonego. Za łucką bramą leży przedmieście Zabramne. Na lewo za tern przedmieściem, na wysokim brzegu Ikwy, obszerny park angielski, nazwany Palestyna. Na prawo, wzdłuż drogi, ciągnie się cmentarz żydowski. Za nim na wzgórzu stoją obszerne dwa gmachy murowane, niegdyś do 1830 r. szkoła podchorążych korpusu litewskiego, następnie przez czas jakiś fabryka kortu i sukna. Dziś pustkowie. Nie opodal od nich na prawo cmentarze trzech wyznań chrześciańskich. Plan regularny, ślady większych gmachów, kościoły i klasztory, starsze domy murowane domyślać się każą świetności dawniejszej i zamożności, którą po miastach wytwarza handel i przemysł. Pozycya miasta od przyrody obronna wskazuje cel, w którym założone było. Wały i zamek świadczą, że środki obrony dostarczone przez przyrodę spotęgowane jeszcze zostały pracą i przemyślnością ludzką. Nieraz przeto wydarzyć się mogła konieczność uciekania się pod mury obronne, korzystania z nieprzystępnych bagien nadikwiańskich. Musi więc i D. mieć swe dzieje. Trudno atoli odtworzyć je w całości. Miasto D. , przechodząc z rąk jednej rodziny magnackiej do drugiej, zawsze było własnością prywatną. Jako prywatne nie podlegało więc lustacyom, przez rząd w pewnych odstępach czasu dokonywanym po miastach królewskich i starostwach. Sprawozdania owych lustratorów, zawierające opisy gmachów miejskich, dokładny obraz handlu i przemysłu, podające cyfry ludności, dochodu, ciężarów i t. d. , stanowią obecnie, obok nadań królewskich, jedyne źródło do historyi miast starożytniejszych. Brak lustracyj rządowych jedynie tylko zastąpić mogą dla miast prywatnych archiwa dawne. Encyklopedya Orgelbranda podaje, że zamek dubieński w murach swych mieści liczne i cekawe bardzo archiwum książąt Ostrogskich, Zbaraskich, Lubomirskich, jako też Zamojskich, Koniecpolskich i wielu okolicznej szlachty, którzy składali tu swe pargamina i skarby jako w miejscu bezpiecznem od napaści nieprzyjaciół. A nadto dodaje Wiele papierów, które powinny być zachowane w archiwum koronnem, znajduje się tutaj, i zdaje się że z pargaminami Zamojskiego wesły. Od roku 1758 B. należało do rodziny książąt Lubomirskich. Ostatni dziedzic B. ks. Józef Lubomirski fur. w r. 1840, w skutek wyjazdu z kraju ojca swego, Marcellego, będąc zostawiony wyłącznie na opiece matki Jadwigi, z książąt Jabłonowskich, przez nią był trzymany w szkołach wojskowych. Wychowanie tam otrzymane, upodobania ztamtąd wyniesione mogły przyśpieszyć tylko utratę mienia rodzinnego. Jakoż w 1869 r. B. z przyległemi kilkunastu wsiami, podległszy przymusowej sprzedaży za długi, przechodzi w obce ręce. Co się stało z archiwum, które mieścił zamek dubieński, czy wraz z innemi sprzętami, obrazami i portretami, rozkupione zostało przez kramarzy miejscowych, czy też pozostało w zamku i butwieje gdzieś w kącie, niewiadomo. W taki więc sposób nic nie przybyło materyału historycznego do tego, który w kwestyi B. zebrali byli Baliński i Lipiński w dziele p. t. Starożytna Polska. Przeto nim jaki szczęśliwy traf wyjawi losy, które spotkały archiwum dubieńskie, nim to co było własnością narodową drogą publikacyi dostępnem się stanie dla nauki, Starożytna Polska pozostanie i nadal głównem źródłem do dziejów D. Z niej więc kilka zanotujemy szczegółów historycznych. W czasie działu krajów tych między książętami ruskimi, B. , jeszcze osada, dostaje się r. 1100 wraz z wielu grodami Dawidowi, synowi Igora, jako wynagrodzenie za odjęte mu księztwo włodzimirskie. Ciągłe między temi książętami niesnaski i wojny domowe zrządzały, że B. , zmieniając panów, należało do różnych dzielnic; w wieku atoli XIV przechodzi w posiadanie książąt na Ostrogu i pozostaje ciągle w ich ręku aż do wygaśnięcia rodu tego 1619 r. . W r. 1498 ks. Konstanty Ostrogski uzyskał od w. ks. litewskiego Aleksandra przywilej na podniesienie D. na Dubno Dubograd Dubno Dubo stopień miasta. W 1507 r. wyjednał dla niego od króla Zygmunta I samorząd miejski, zwany prawem magdeburskiem. Zameczek dubieński, wzniesiony przez Bazylego, przezwanego pięknym, został następnie do stanu wielce obronnego, jak na owe czasy, doprowadzony. W 1577 po dwakroć napadają na D. tatarzy i po dwakroć są odparci przez Konstantego i syna jego Janusza, książąt Ostrogskich. Pierwszy z tych dwóch napadów miał mieć miejsce w czasie godów weselnych księżniczki Beaty Solskiej, wychodzącej za księcia Sołomereckiego, obchodzonych uroczyście na zamku. Wzmiankowany ks. Janusz ustanawia za zezwoleniem sejmu 1609 r. ordynacyą ostrogską, do której wchodzi B. Ustawy tej ordynacyi zaprzysięga uroczyście w 1618 roku w trybunale lubelskim. Według tych ustaw ordynacya w razie zejścia jego bez potomstwa męzkiego spaść miała na synów ks. Zasławskiego, z córki jego zrodzonych; po wygaśnięciu Zasłąwskich przejść miała na Radziwiłłów, potomków siostry ordynata. W przypadku wymarcia i tej linii, wolą ordynata było, żeby dobra wszystkie, w komanderyą obrócone, objął kawaler maltański, rodem Polak, na sejmie większością głosów obrany. Na ordynatów ostrogskich były nałożone przez założyciela i obowiązki względem państwa na każdą jego potrzebę, 300 konnych i tyluż pieszych mieli dostarczać. W 1617 r. Władysław IV, podówczas jeszcze królewicz, gości przez czas jakiś w B. , dążąc na wyprawę turecką. W roku 1619 umiera pierwszy ordynat a zarazem ostatni potomek rodu książąt Ostrogskich, Janusz. B. wraz z całą ordynacyą przechodzi do książąt Zasławskich. W czasie pamiętnych zaburzeń kozackich w 1648 r. Chmielnicki oblegał zamek. Nie mogąc wszakże zdobyć go, zadowolnił się wyrżnięciem żydów w mieście. Miało paść ich wówczas 1500 osób. Wr. 1660 generał rosyjski Szeremetjew, posiłkujący kozakom, oblegał w B. Stanisława Potockiego, het. w. k. , ale zamku nie zdobył i odstąpić był zmuszony. Pomimo czasów tak burzliwych B. podówczas słynęło handlem i zamieszkane było przez licznych kupców zagranicznych. Mając na względzie podniesienie miasta król Michał przywilejem wydanym w 1670 r. ustanawia w D. 4 jarmarki jednodniowe. W r. 1673 wygasa ze śmiercią ks. Aleksandra Zasławskiego, linia ks. Zasławskich, ordynatów Ostrogskich, właścicieli D. Następnie wraz z ordynacyą przechodzi ono po raz pierwszy do rodziny książąt Lubomirskich, a mianowicie dostaje się księciu Józefowi, mającemu za żonę Teofilę, księżniczkę Zasławską. Po śmierci bezpotomnej syna ich Aleksandra ordynacya spadła na siostrę jego, wydaną za Pawła Sanguszkę, marszałka w. k. Gdy syn ich Janusz, marszałek lit, będąc bezdzietnym rozdarowywaó zaczął dobra ordynackie, D. wraz z 70 wsiami dostało się w r. 1753, na podstawie umowy zwanej tranzakcyą kolbuszowską, lecz już jako własność prywatna, Stanisławowi Lubomirskiemu, podstolemu kor. , pod obowiązkiem wszelako, że klucz dubieński będzie dostarczał 270 ludzi pieszych na obronę fortecy dubieńskiej. Naruszenie praw ordynacyi, ciągnące za sobą straty publiczne, zniewoliło Augusta III do wyznaczenia w 1754 r. komisyi pod przewodnictwem J. S. Załuskiego, bis. krak. , której było poleconem zjechać najpóźniej na 1 luty 1755 r. do D. , i tam jurysdykcyą swoją komisarską ufundowawszy, dobra ordynacyi zlustrować, stan dóbr opisać, inwentarze sprawdzić, a jeśliby starych nie było, nowe spisać, prawa posesorów rozeznać, wszystkie dobra i klucze ordynacyi na 5 części równych między administratorów rządowych rozdzielić i owym administratorom opisanemi inwentarzami w posesyą oddać. W czasie trwania w B. rzeczonej komisyi przejeżdżał przez to miasto poseł turecki, wyprawiony do króla i Rzplitej, i podejmowany był z wielką okazałością. Komisya według instrukcyi dobra administratorom oddała. Jednakże zaprowadzona administracya żadnej jak widać korzyści państwu nie przynosiła, skoro znosi ją król w 1758 r. Dobra wracają więc do Stan. Lubomirskiego. Sejm w 1766 r. zatwierdza zamianę 600 żołnierzy na 300, 000 złp. corocznie płacić się mających, i wyznacza komisarzy, mających owe pieniądze w dwóch ratach w B. odbierać. Po pierwszym rozbiorze kraju, w skutek zagarnięcia przez Austryą Rusi Czerwonej, sławne kontrakty lwowskie przenosi rząd do B. W 1775 r. umarł w D. , gdzie stale, pomimo zrzeczenia się własności, przemieszkiwał, ks. Janusz Sanguszko. W r. 1777 staraniem ówczesnego posiadacza D. księcia Michała Lubomirskiego generała majora wojsk koronnych, zaprowadzone były trzy, oprócz kontraktów, przypadających w styczniu, dwuniedzielne jarmarki 23 kwietnia, 20 lipca, 18 października. W 1781 r. podwakroć gości w D. król Stanisław August, dążąc na Podole i wracając ztamtąd. W 1789 r. król nadanym przywilejem jarmark dwuniedzielny na św. Michał przedłuża o drugie dwa tygodnie. Ostatni rozbiór kraju cios miastu zadaje; tak ważne bowiem dla miasta kontrakty rząd rossyjski do Kijowa przenosi. W czasie pamiętnej wyprawy Napoleona wielkiego do Rossyi, D. , jako ważny punkt strategiczny, ciągle było celem rozmaitych operacyj wojsk sprzymierzonych z cesarzem Francyi i nieprzyjacielskich. W 1813 r. umarł tutaj w przejeźdze znakomity obywatel i statysta Tadeusz Czacki; widok domu, w którym ten patryota życie zakończył, fotografowany staraniem prof. E. Liwskiego, podał Wieniec z r. 1873 W. D. również urodził się Edw. Lubomirski, założyciel instytutu oftalmicznego w Warszawie Zniesienie w owym czasie przez rząd unii religijnej z kościołem rzymskim pociągnęło za sobą upadek opactwa bazylianów. W 1857 zaś roku rząd kasuje klasztor ks. bernardynów i kościół nakazuje na cerkiew przerobić. Po 1830 roku, w. skutek zniesienia obowiązującego dotychczas statutu litewskiego i wprowadzenia do kraju praw rossyjskich swod zakonów, B. staje się centrem wszystkich władz powiatowych, i przez te prawa ustanowionych. Otrzymuje więc sąd powiatowy, w skład którego wchodzący dostojnicy byli jednakże obierani przez ludność miejscową. Na czele zarządu miejscowego stał burmistrz, przezwany głową, także przez miasto obierany. W 1852 r. rząd zniósł prawo obierania urzędników sądowych, lecz zaczął mianować ich z ludności miejscowej. W 1860 wraca częściowo prawo, lecz na krótko. W parę lat zaszłe wypadki sprowadzają do D. z bardzo odległych stron znaczną ilość nowych urzędników administracyjnych i policyjnych, którzy stanowią ludność ruchomą, gdyż rzadko kiedy przy miejscu długo zatrzymać się mogą. Również w tych czasach osiedlać się w D. zaczęli i czesi, stając się dla żydów niebezpiecznymi spółzawodnikami w przemyśle drobnym. W ogóle D. ma do 12000 mk. , w tem trzy ćwierci izraelitów. W 1860 r. liczyło się w Dubnie ludności 8, 364 osób płci ob. , w liczbie której było 6, 057 mieszczan i rzemieślników, 433 szlachty, 86 duchow. , 14 obywateli honor. , 452 kupców, 303 włościan, 975 wojskowych, 10 cudzoziemców i 26 róż. in. Posiadaczy nieruchomości miejskich 791, kupców drugiej gildyi 2, trzeciej 48, kramów 208, rzemieślników 295. Własności gruntowej miasto nie posiada. Powiat dubieński leży między włodzimierskim, łuckim, rówieńskim, ostrogskim i krzemienieckim, od zachodu zaś częściowo rzeka Styr i jej dopływy oddzielają go od Galicyi. Rozległości ma, według Strelbickiego, 3478 wiorst kwadr. ; mieszkańców do 120 tys. , w tern izraelitów 19, 493. Dzieli się powiat na 4 okręgi policyjne i 25 gmin wiejskich. Główne zajęcie ludności rolnictwo i hodowla bydła. Przemysł fabryczny bardzo mały. Ogrodnictwem, sadownictwem i pszczelnictwem zajmują się tylko dwory i niektórzy księża. Powierzchnia gruntu w powiecie dosyć wzniesiona wysoko i pagórkowata; wchodzą tu z Galicyi pewne odnogi Karpat wschodnich, które odgraniczają wodozbiory z jednej strony Styra i Bugu, a z drugiej Ikwy i Horynia. Środkiem powiatu płynie Ikwa, część płn. zachodnią przeżyna Styr a wschodnią Horyń. Gleba gruntu czarnoI ziem a na wzgórzach glina, wszędzie urodzaj na, lasy liściaste. Jeziór i błot niema wcale; są tylko rzeczne łachy i mokre doliny nadrze czne. Najważniejsze miejscowości Dubno, Beresteczko, Ołyka, Warkowicze, Kozin, Ber man. Ignacy Radliński. Dubno, 1. wś, pow. grodzieński, blisko zbiegu Rosi z Niemnem, o 18 w. od mka Skidel, przy byłym trakcie handlowym z Grodna do Słonima. 2. D. , po łotew. Dubna, niegdyś Newtermujża, wś w pow. dyneburskim, parafii Mdermujża, była własnością Urbana Benisławskiego. Kościołek filialny; 1782 dzies. gruntu dworskiego. Od r. 1702 65 władali tą posiadłością jezuici dyneburscy, którzy ją wzięli w zastaw od Maryanny z Benisławskich Wołkowej. Jest tu st. dr. żel. ryskodyneburskiej, o 24 w. od Dyneburga. Por. Wyszki. 3. D. , ob. Dubnia. Dubnowicze, wś w środku pow. pińskiego nad rz. Bobrykiem, z lewej strony, w gm. pohoskiej, w 1 okr. polic. łohiszyńskim, w 2im okr. wojskowym i w 1ym sądowym pohoskim; miejscowość błotnista, poleska. Własność ks. Lubeckiego. Cerkiew. Mk. 69. A. Jel. Dubo, ob. Dub. Dubo, niem. Tauban, wieś na pruskich górnych Łużycach, w parafii Dołha Borszcz. Dubograd, miasteczko w gubernii połtawskiej, powiecie konstantynogrodzkim, posiada 4 źródła zimne, solne, z pomiędzy których w dwóch przemaga sól gorzka, a w dwóch innych sól glauberska. Pierwsze dwa zawierające w 16 uncyach razem 38 i 36 gran. części stałych, a pomiędzy niemi znajduje się 8 i 9 gr. siarczanu, sody, a 21 i gr. siarczanu magnezyi. Woda zaś dwóch drugich źródeł ma w 16 uncyach 30 i pół i 26 gran części stałych, a w szczególności 14 i 12 gr. siarczanu sody, a 7 i 6 gr. siarczanu magnezyi. Duboja, Duboj, 1. wś z cerkwią paraf. w pow. pińskim, w 2 okr. pol. , o 3 mile od Pińska, nad rz. Piną, mieszk. 96, ziemi 6489 dz. Niegdyś należała do jezuitów pińskich, obecnie do Kurzenieckich. St. pocztowa. Tu trakt pocztowy rozdziela się na dwie gałęzie jedna idzie na Wołyń do Równego, druga do Kobrynia. Piękny parterowy murowany dom mieszkalny, przy nim kaplica do kościoła pińs. należąca. Niedawno jeszcze był tu największy w powiecie ogród z oranżeryą i cieplarnią; obecnie zapuszczony, ledwie ślady dawnej świetności przedstawia. 2. D. , wś we wschod, stronie pow. pińskiego, gm. płotnickiej, przy drodze wiodącej z Płotnicy do Dawidgródka, na zapadłem polesiu śród bagien pińskich; mieszkańców 159, ziemi 6817 dz. Dawniej starostwo, później dziedziczne Kieniewiczów, obecnie rzecz. radcy stanu Spaskiego, cegielnia i gorzelnia. Część ziemi w D. posiadają Komar i Dubno Dubnowicze Duboja Dubno Dubosgiry Dubosary Dubokraj Dubokłańce Dubok Dubok Kochanowski, część szlachta okoliczna. Ks. A. M. Dubok, 1 mały dopływ bagnisty rz. Prypeci z prawej strony, w pow. mozyrskim, płynie ró wnolegle pomiędzy rz. Brodnicą i Borocką; kierunek ma od południa na północ; długość biegu około 2 mil w miejscowości niedostępnej. 2. D. , ob. Ussa. A. Jel. Dubokłańce, wś, pow. sejneński, gm. Kudrany, par. Liszkowo, liczy 22 dm. , 165 mk. , odl. od Sejn 53 w. Dubokraj, wś z folw. Rudnia, pow. horodecki, własność Rokossowskich, 6928 dz. ziemi. Zarząd gminy t. n. Dubosary, m. nadetatowe, st. poczt. , gub. chersońska, pow. tyraspolski, u zbiegu Reutu z Dniestrem, o 47 mil odległe od Chersonu. Miejscowość jego jest bardzo malownicza u podnóża spadzistej góry ciągnie się wzdłuż brzegu plac obszerny, drzewami zasadzony, pomiędzy któremi cieniste alee topolowe prowadzą do rzeki. W Dubossarach są 3 cerkwie, 700 przeszło domów z tych 221 murowanych. Liczba mieszkańców, z Mołdawian, Greków, Bulgarów. Żydów i Rossyan składająca się, do 6500 wynosi. Największą część ludności mieszczanie stanowią. Głownem zajęciem kupców tutejszych jest handel zbożem, winem, śliwkami marynowanemi i innemi owocami ogrodowemi. Por. Cherson, t. 1, str. 572 573. Dubosgiry, wś, pow. rossieński, parafia Retowo. Dubośna, wś i dobra w pow. rohaczewskim, blisko granicy mińskiej, pow. bobrujskiego, rezydencya Bułhaków, prześlicznie zabudowana. Pałac tutejszy należy do najpiękniejszych w kraju naszym. Por. Dobośnia. Dubourucze, ob. Dubowrucze. Duboutz, ob, Dubowce. Dubów, 1. folw. , pow. włodawski, gm. Ro manów, par. Wisznice; 4 dm. , 7 mk. , należy do dóbr Mutwica. 2. D. , wś i folw. , pow. bialski, gm. Lubienka, par. Biała. W 1827 r. było tu 24 dm. i 180 mk. ; obecnie liczy 48 dm. , 473 mk. Od Siedlec w. 75, od Biały w. 10, droga bita w miejscu; od rzeki spławnej Buga w. 30. Rozl. folwarczna wynosi m. 1080 a mianowicie grunta orne i ogrody m. 265, łąk m. 190, pastwisk m. 19, lasu m. 553, nie użytki i place m. 44; budowli drewnianych 19, browar piwny; pokłady torfu w niektó rych miejscowościach. Wieś D. osad 52, grun tu m. 921. Br. Ch. Dubów, ob. Dubowa i Dubowo. Dubowa, 1. wś w pow. sokólskim gub. grodz. , o 18 w. od Sokółki, chat 140. 2. B. , wś, pow. dziśnieński, gm. Drygucze, o 34 w. od m. Dzisny, 3 okr. adm. przy drodze pocztowej z Dzisny do Drui, 4 dm. , 37 mieszkańców prawosł. 3. D. , wś, pow. kowelski, gm. Dubowa, należała do starostwa kowelskiego; leży tuż pod Kowlem i przy kolei brzeskokijowskiej. Włościanie, dusz 680, mają 86 dm, , 2388 dzies. gruntu. Gleba popielatka na pokładzie iłu i marglu. Narzecze rusińskie. 4. D. , wś u źródeł rz. Rowca, pow. lityński, par. Meżyrów. Roku 1868 miała 157 dm. Była tu niegdyś cukrownia. Parafia prawosławna tutejsza liczy 1078 wiernych a do cerkwi parafialnej ś. Dymitra należy 40 dziesięcin ziemi. 5. D. , wś, pow. bałcki, gm. Harmaki, par. Rybnica, ma dusz męz. 206, ziemi włość. 1124 dz. , należała do Grabowskich, Wyszomirskich; dziś 2118 dzies. i Maryi Jurewiczowej 372 dzies. Cerkiew paraf. ś. Michała dla 788 parafian, posiada ziemi cerkiewnej 108 dzies. R. 1868 D. miała 57 dm. 6. D. , mko, pow. humański, par. Humań, nad rz. Jatranią, o 2 w. od wsi Korźowej, o 22 w. od Podwysokiego. Mieszk. 900 prawosł. , 9 katol. , 814 izrael. Cerkiew paraf. , szkółka, bożnice dwie murowane, młyn duży pytlowy. Ziemi 2045 dz. pierwszorzędnego czarnoziemu. Należy w połowie do Gałeckiego i Peretiatkiewicza. Zarząd gm. i polic, w temże miasteczku. R. 1868 D. miała 186 dm. Dubowa, tak się zwała w XVI w. Dębowa w pow. kozielskim. Dubowa, 1. wieś w hr. szaryskiem Węg. , w pobliżu granicy Galicyi; lasy, jałowy grunt, zdrój szczawiowy, 522 mk. 2. B. Sedlacka, łac. Dubova Colonorum, wieś w hr. orawskiem Węg. , nad rz. Orawą, kościół rzym. katolicki parafialny, 616 mieszk. 3. B. Wda shat B. Wołoska, łac. Dubova Valachorumt niem. WallachischDubovat wś w hr. orawskiem Węg. , kościół rzym. katolicki parafialny, handel tytuniem sprowadzanym z południowych Wę gier, zbudowana prze; Wołochów, ztąd nazwa; 736 mk. E. m. Dubowce, ob. Dubowiec, powiat bracławski. Dubowce, l. wś, pow. tarnopolski, nad pot. Hnizdeczną, o 10 kil na północ od Tarnopola, o 3 kil. na południe od Opryłowiec a o 9 kil. na zachód od Zbaraża, o 4 kil na północ od Stechnikowiec. Przestrzeń pos. więk. roli ora. 806, łąki ogr. 129, past. 30, lasu 391; pos. mn. roli om. 970, łąk i ogr. 87, past. 44 mor. aust. Ludność rzym. kat. 157, gr. kat. 592, izrael. 71 razem 820; dm. 133. Należy do rzym. kat. paraf, w Opryłowcach, gr. kat. parafii w Stechnikowcach. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu, kasa pożyczkowa gm. z kapitałem 1080 zł. r. i gorzelnia. Właściciel więk. pos. Eugeniusz ks. de Ligne 2. B. z Dechową, wieś, pow. stanisławowski, leży nad Dniestrem, który w tern miejscu tak się kręci, iż ta wioska stanowi jakby półwysep z 3 stron oblany Dniestrem; tylko północnowschodnia strona jest otwartą; po pod tę wieś przechodzi kolej żelazna Iwowskoczer niow. , idąca z Halicza do Jezupola. Dubowce oddalone od Stanisławowa o 18 kil. na północ, od Mariampola o 5 kil. na północny zachód a od Jezupola w tymże kierunku o 5, 7 kil. Prze strzeń pos. więk. roli ornej 343, łąk i ogr. 70, past. 164, lasu 308; pos. mn. roli ornej 1237, łąk i ogr. 279, past. 176, lasu 22 m. austr. Lu dność rzym. kat. 6, gr. kat. w Dubowcach 1245, w Dechowej 448, izraelit. 37, razem 1736; dm. 233. Należy do rzym. kat. parafii w Mariampolu. Gr. kat. parafią ma w miej scu, należącą do dekanatu halickiego; parafia ta oprócz głównej cerkwi w Dubowcach 1245 i filialnej w Dechowej 448 ma dru gą fiilialną w Wodnikach z 283 gr. kat. ob rządku; cała więc parafia liczy 1976 gr. kat. obrządku. W tej wsi jest szkoła etatowa o 1 nauczycielu, i kasa pożyczkowa z funduszem j zakładowym 867 złr. W pobliżu tej wsi wzno si się wielka mogiła niezbadanego pochodzenia. Właściciel wiek. pos. klasztor sióstr miłosier dzia w Maryampolu. B. R. Dubowce; Duboutz, Dubowitz, wś nad Prutem, pow. kocmański na Bukowinie, o 4 kil. od Ńiepokołowiec, z parafią grecką nieunicką. Dubowczyk, wś, pow. bracławski, par. Niemirów, 223 dusz męz. , z Masłówką 518 dz. ziemi włość. Należy do Maryi z Potockich Strogonowej; do tej wsi należy przysiołek Rossochy. D. miał 1868 r. 41 dm. Dr. M. Dubowe 1. folw. pry w. nad bezimiennym strumykiem, pow. wilejski, gm. parafianowska, 3 okr. adm. , przy drodze pocztowej z wsi Krypul do m. Dokszyc, o 72 w. od Wilejki; 1 dm. , 15 mk. 1866. 2. B. , folw. prywat, pow. wilejski, 2 okr. adm. , o 52 w. od Wilejki 1 dnu, 8 mieszkańców 1866. 3. B. , wś włość. , pow. wilejski, 1 okr. adm. , o 56 wiosrt od Wilejki, przy drodze pocztowej z m. Ilii do m. Radoszkowicz, 8 dm. , 101 mieszkańców 1866. 4. B. , zaśó. prywat. , pow. wilejski, gm. miadziolska na wyspie jez. Miadzioł, w 3 okr. adm. , o 67 w. od Wilejki, 1 dm, 11 mk. 1866. 5. B. lub Dębnik, zaśó. prywat, nad rz. Dźwiną, pow. dziśnieński, o 28 w. od Dzisny, 3 okr. adm. , przy drodze pocztowej z Dzisny do Drui; 1 dm. , 2 mk. prawosł. 1866. 6. B. lub Dąbie, dwa zaśc. prywat. , nad rz. Janką, pow. dziśnieński, o 66 w. od Dzisny, 2 okr. adm. , przy drodze pocztowej z Głębokiego do Dyneburga; 2 dm. , 12 mk. rzym. kat. 1866. Dubowica, wieś, pow. kałuski, leży nad potokiem, dopływem pobliskiej Siwki, o 3 kil. na północ od Wojniłowa a o 20 kil. na północ od Kałusza. Przestrzeń posiadł, więk. roli or. 274, łąk i ogr. 6, past. 52, lasu 289; posiadł, mn. roli orn. 325, łąk i ogr. 160, past. 49 mor. austr. , gorzelnia. Ludność rzym. kat. 50, gr. kat. 383, izrael 22, razem 455; dm. 68. Należy do rzym. kat. parafii w Wojniłowief gr. kat. parafią ma w miejscu, należącą do dejkanatu żurawieńskiego; parafia ta obejmuj oprócz Dubowicy 383 filie Seredne z 412 i Dołźka z 217 gr. kat. ; ogólna liczba gr. kat. w tej parafii 1012. Właściciele wiek. pos. Kle mens i Julia małż. Postruscy. B. R. Dubowica, węg. Dobo, wieś w hr. szaryskiem Węg. , kościół rz. katol. paraf. , uprawa żyta, łąki, pastwiska, młyn wodny, 600 mk. Dubowicze, mko, powgłuchowski gub. czernihowskiej, o 23 w. ku zach. od Głuchowa, przy rzeczułce w leśnej miejscowości, o kilka wiorst od gościńca. Większa część miasteczka ze stawem, pięknym dużym ogrodem i pałacykiem, należy do starożytnego i zasłużonego w kraju rodu Koczubejów. W m. Dubowieżach są trzy cerkwie, z których główna, parafialna, piękna i duża, murowana, otoczona murem i kramami, zupełnie wygląda jak klasztor. Owóż w tej parafialnej cerkwi, zbudowanej około stu lat temu, z lewej strony drzwi, zwanych carskiemi, jest miejsce w rodzaju naszego ołtarza, w którem się mieści obraz N. Panny, najzupełniejsza kopia obrazu częstochowskiego. Obraz ten słynie jako cudowny, i z łaski odwiedzających go podtrzymuje dobrobyt miasteczka. Uroczystość obrazu obchodzoną bywa w dziesiąty piątek po wielkiejnocy i pod nazwą dubowickiej Bogarodzicy jest świętem nie tylko dla głuchowskiego, lecz i dla kilku przyległych i dalszych powiatów, a w Dubowiczach w tym dniu bywa dosyć duży kiermasz. Kopie z rzeczonego obrazu licznie są przedawane po jarmarkach pod nazwą dubowickiej Matki Boskiej. Jedyna tradycya o powstaniu tu obrazu jest, iż go znalazł pastuch w lesie i zdumiony, czy z przestrachu, uderzył po obrazie dwa razy biczem, od czego powstały znaki na twarzy Boga Rodzicy. Starsi mieszkańcy Dubowicz powiadają, iż słyszeli od swych przodków, iż obraz ten pierwej był pomieszczony w bardzo starej drewnianej cei kwicy, obecnie nieistniejącej, z której do teraźniejszej został przeniesiony. Najprawdobniej iż obraz został tu porzucony w lesie, w roku 1664, kiedy polacy, za panowania Jana Kazimierza Głuchów oblegali, i w tej właśnie miejscowości przy miasteczku Dubowiczack obozowali. Gdy, po niefortunnem oblężeniu Głuchowa, wojsko polskie z tych miejsc wychodziło, obraz w mowie będący, może umyślnie był zostawiony, jako dosyć ciężki, lub niepostrzeźony i śniegiem zawiany w lesie pozostał; może ten co nad nim miał pieczę odumarł, a może też Opatrzność chciała, by obraz tu pozostał. Przed kilkunastu laty został wycięty kilkowłókowy las sosnowy w bliskości m. Dubowicz; i teraz Dubowioze, z dwóch stron okolone sosnowym i innym lasem, na zdrowej, Dubowicze Dubowica Dubowe Dubowczyk Dubowce Dubowa Dubów Duboutz Dubourucze Dubośna Dubowce Dubowik Dubowiec Dubowina Dubowiki Dubowiecka pół piaszczystej glebie, przy rzece, przynęcają na lato, do dworków po lesie rozrzuconych, mieszkańców miast przyległych Głuchowa i Królewca. Ign. Niewodn. Dubowiec, Dubowce, wś, pow. bracławski, par. Woronowica. W 1868 r. było tu 66 mk. Dubowiec, gub. orłowska, st. dr. żel. witebsko orłowskiej. Dubowiec, rzeczka, wypływa z pod Skapulenki 371 m w lesie Bukowinie, koło leśni czówki Wołoszyniuk, w obr. gm. Dżurowa w pow. śniatyńskim; płynie na północ parowem między wzgórzami Dolnicą 815 m. a Obyczem 301 m. ; przyjmuje z lew. brz. potok Trościaniec; opływa wieś Iliiice od wschodu; wpada do Prutu naprzeciw Tułukowa. Długość biegu 8 kil. Br. G. Dubowiec, rz, , dopływ rz. Wilii ob. , wpadającej do Teterowa. Dubowiecka Sioboda, przedmieście Winnicy, nad Małym Tiaźyfcwem, dopływem Bohu. R. 1868 miała 99 dm. Dubowiecka słobódka nad rz. Jahorlikiem, pow. bałcki, gm. Sarmackie, par. Rybnica. R. 1868 miała 26 dm. Dubowik, wś, pow. radomyski, położona śród dużych lasów, o 23 w. na północ od m. Radomyśla. Mieszk. 70, szlachta wyznania katolic, trudni się leśnym prremysłem. Ziemi 687 dz. , pokrytej lasem, należy do Chrzanow skich. W zeszłym wieku miejscowość ta na leżała do radomyskiego metropol. majątku. Zarząd gm. we wsi Pociejówce, polic, w m. Malinie Kl. Przed. Dubowiki, była st. poczt, przy trakcie z Witebska do Połocka. Dubowina, Bystra, ob. Czarna. Dubowitz, ob. Dubowce. Dubówka, 1. zaśc, pow. lidzki, przy trakcie z Lidy do Nowogródka, miał 1866 r. 14 mk. ,8 kat. , 6 izrael. 2. D. , wś prywatna, pow. dziśnieński, o 32 w. od Dzisny, 1 okr. adm. , 14 dm. , 122 mk. 1866; wś ta leży przy drodze pocztowej z Wilejki do Dzisny. 3. D. , wś rządowa, pow. dziśnieński, o 59 w. od Dzisny, 2 okr. adm. , przy drodze pocztowej ze Starej Szarkowszczyzny do Drui; 6, dm. , 51 mieszk. 1866. 4. D. , wś pryw. , pow. dziśnieński, gm. drujska, o 42 w. od Dzisny, 3 okr. adm. , 6 dm. , 41 mk. 1866. 5. D. , zaśc. prywat. , pow, dziśnieński, o 45 w. od Dzisny, 3 okr. adm. , 1 dm. , 6 mk. rzym. kat. 1866. 6. D. , zaśc. prywat. , pow. dziśnieński, o 52 w. od Dzisny, 3 okr. adm. , przy drodze pocztowej z Drui do Hermanowicz; 3 dm. , 21 mieszk. 1866. 7. D. , karczma prywatna, pow. dziśnieński, o 4 w. od Dzisny, 3 okr. adm. , przy drodze pocztowej z Dzisny do Szarkowszczyzny, 1 dm. , 7 mk. żydów 1866. 8. D, , wś, pow. piński, w 1 okr. policyjnym, gm. Łunin, mieszk. 27, własność ks. Lubeckiego. 9. D. wś, pow. taraszczański, na pięknej czarnoziemnej równinie, o 4 w. od wsi Staniszówki a o 10 w. od Koszowatej, z którą stanowi jeden majątek, należący do hr. Młodeckiego. Mieszk. 519 wyznania prawosł. , należą do paraf. Staniszówki, ziemi 1248 dz. Zarząd gm. i policyjny w Koszowatej. 10. D. , porówn. Dębówka. Dubowka, mko na pr. brz. Wołgi, w gub. saratowskiej, 12982 mk. , 1658 w. od Petersburga, a 318 od miasta gubernialnego odległe. Stacya pocztowa i przystań staków parowych, bank. Dubówka, rz. , lewy dopływ Sałanty. Dubowlany, wieś, pow. miński, gm. Gró dek Siemkowski, o 9 w. odległa od Mińska, przy tak zwanym wojennokomunikacyjnym trakcie prowadzącym do Dołhiaowa, mająca niegdyś blisko 2000 dzies. obszaru, przeważ nie lasu sosnowego i jodłowego, obfitującego w budulec wszelkiego gatunku wymieniony tu obszar dubowlański oprócz ziemi włościań skiej zaliczony do ogólnej przestrzeni grun tów siemkowskich, por. Siemhów. Gleba uro dzajna, gliniasta z warstwą czarnoziemu w nie których miejscach. Ziemi piaszczystej sto sunkowo niewiele. Grunta włościańskie we wsiach Dubowlany, Tołubajew, Oszmiańce, Rochmanki, Nowosiółki, Kassynka, Onianka i Czyżówka zajmują osobną przestrzeń około 600 dzies. Rzeki Wiacza i Onianka dopły wy Świsłoczy o parę wiorst odległości od wsi Dubowlan. Lasy tutejsze, wycinane od lat kilkudziesięciu bez przerwy, w znacznej części zamienione są na pasiekę, rozkolonizowaną t. j. wyprzedaną częściami włościanom i szlachcie okolicznej. Folwark D. z młynem i karczmą we wsi Cniance, zaściankiem Tołubajewem obok osady włościańskiej t. n. poło żonym, zawiera teraz przestrzeni 687 dz. ziemi ornej, lasu, łąk i nieużytków i zostaje we władaniu Hilarego Korziuka. W począ tkach 17go wieku byli tu dziedzicami knia ziowie Kroszyńcy i Hołowczyńscy, później była to własność Hlebowiczów i Sapiehów a nareszcie Chmarów od 1757 r. Wieś Onian ka, attynencya niegdyś Białorucza dziedzi ctwo Oborskich, teraz Łopuszyńskich, nabyta później przez Tarankiewiczów, przy schyłku 18 wieku kupioną została przez Adama Chma rę, wojewodę mińskiego. Zaścianek Tołuba jew przed dziesięciu laty zabudowany na pa siece, zawierającej 30 m. przestrzeni, w 1817 roku dekretem sądu taksatorskoeksdywizor skiego przysądzony na własność Hilarego Chmary marszałka mińskiego, z obrębu fol warku Osowa, dóbr Bucewicz generała Wołodkowicza. A. Ch. Dubowo 1. wieś, pow. suwalski, gmina Hukowo, par. Suwałki, o 6 w. od Suwałk. 1 Przestrzeni m. 1657, osad 78, grunta liche, zwirkowate, od południa dotykają do lasu iglastego rządowego, brak łąk i wody. Wieś rozkolonizowana, t. j. osady rozrzucone pojedynczo na kilku liniach, a że nigdzie nie ma sadów ani nawet dzikich drzew, więc dla oka przyzwyczajonego do wsi litewskich, okolonych gajami, D. przedstawia smutny widok. We wsi karczma. Ludności mówiącej narzeczem mazurskiem osób 378, dm. 67. R. 1827 było 38 dm. , 218 mk. 2. D. , ob. Łubów. B. W. Dubowo, wś, pow. dziśnieński, gm. Czereska, o 30 w. od Dzisny, 3 okr. adm. , przy drodze pocztowej drujskiej, 6 dm. , 81 mk. prawosławnych 1866. Dubowo, os. należąca do Stężyc, pow. kartuski. Dtibowrócze, Duboumcze albo Dubrowrócze, wś w płn. stronie pow. ihumeńskiego, w gm. bieliczańskiej, przy drodze wiodącej z Eawanicz do Bieliczan, w głuchej poleskiej miejsco wości; dm. 37, lasu niema. Niegdyś była to włas. Massalskich i tu się urodził w niedale kim dworze E. Tomasz Massalski, znany lite rat, autor tendencyjnej pow. p. t. Pan Podstolic. Zacny Massalski upamiętnił D. , opisując fakt znakomity jak poczciwi włościanie, mają cy na czele Hryszkę Hołołuba i Jesipa Pradziadowioza w 1812 r. uzbroiwszy się bronili dworu od napadu maruderów westfalskich ob. Pan Podstolic tom 1, str. 55 i 131; te nazwiska szlachet. chłopków i tu zapisujemy ku zbudowaniu możnych. AL Jel. I Dubowski posad, st. poczt. , gub. saratowska, pow. carycyński, ob. Dubowo. Dubowszczyzna, Lybowszczyzna, wś pryw. , pow. dziśnieński, o 43 w. od Dzisny, 1 okr. adm. , przy drodze pocztowej z Łupsiek do Bło tnik, 4 dm. , 42mk. 1866. Była ona własno ścią Druckiego Podbereskiego, nabyta potem przez Mateusza Roemera. A. li. Dubowy las, ob. Czerkishi połoŁ Dubrawa, niem. Lubrau, wś, pow. żegański, par. Przewóz. Dubrawa 1. Lubrawce, wieś w hr. spi skiem Węg. , kościół katol. filialny, 534 mk. 2. D. , wś w hr. liptowskiem Węgry, katol kościół filialny, chów bydła, rozległe lasy; wzgórza tutejsze zawierają wiele antymonu; 1067 mieszk. H. M. Dubrawa 1. niem. Grossdubrau, wieś na saskich Łuźycaoh, w pow. budyszyńskim, domów 33, mieszkańców 206, w tern serbów 149. 2. D. , niem. Trattendorf, w